Indie Pop กับความเรียบง่ายแบบ“อินดี้”

ภายในเวลาไม่ถึงสิบปีนับจากการลาจากของ “อัลเตอร์เนทีฟ” กระแสอันรุนแรงของวัฒนธรรม “นอกกระแส” ไดก้ลับเข้าปักหลักครอบครองพื้นที่ทางวัฒนธรรมส่วนหนึ่งในบ้านเราอีกครั้ง

และเห็นไดช้ัดเจนยิ่งในช่วง 4-5 ปีที่ผ่านมา โดยเฉพาะความเป็น “อินดี”้ ในด้านรสนิยมทางดนตรีและแฟชั่น เพราะดนตรีกับแฟชั่นเป็นสิ่งที่เกิดมาคู่กัน

สิ่งทีพ่บเจอได้บ่อยครั้งเมื่อต้องสัมผัสและเผชิญหน้ากับความเป็น “อินดี”้ จึงเป็นส่วนผสมที่ลงตัวระหว่าง ดนตรีบริทพ็อพ (ที่มีอิทธิพลมาตั้งแต่ยุค “อัลเตอร์ฯ”) ดนตรีอินดี้ร็อค ตามติดมาด้วยภาพเด็กหนุ่มสาว กับทรงผมแปลกตา กางเกงขาเดฟ เสื้อตัวโคร่ง รองเท้าคอนเวิร์ส และงานปาร์ตี้หลาย ๆ งานทีส่ลับสับเปลี่ยนกันจัดขึ้นเพื่อ

“เด็กแนว” และแฟนเพลงอินดี้ แม้ว่าในปัจจุบันวงดนตรีหลายวงที่หลายคนเรียกกันว่า “อินดี”้ นั้นอาจจะสังกัดค่ายเพลงยักษ์ใหญก่็ตาม แน่นอนว่าในแง่หนึ่ง “เพลงอินดี้” คือ

“เพลงฝรั่งนอกกระแส” และสำหรับแฟนเพลงอินดี้บางกลุ่ม อินดี้คือดนตรีที“่ฟังยาก” จนคนส่วนใหญ่หรือ mainstream ไม่สนใจจะหามาเสพมาฟังกัน

แต่ส่งเสริมทัศนคติเช่นนี้อาจเลยเถิดไปจนทำให้เกิดความรู้สึกทำนองต่อต้านและเหยียด “เพลงในกระแส” ที่เปิดกันทั่วบ้านทั่วเมือง และเป็นการตีความสิ่งที่เรียกว่า “อินดี”้ นั้นอย่างผิวเผินและตื้นเขินเท่านั้น ซึ่งผิดจากความหมายที่แท้จริงของคำว่า “อินดี”้ หรือ indie ที่มีที่มาจากคำว่า independence หรือความเป็นอิสระในการสร้างสรรค์งานเพลงไปมากทีเดียว ดังนั้นหากพูดถึงรากและจิตวิญญาณของ “อินดี”้ คงไม่แปลกที่จะย้อนกลับไปพูดถึงอุดมการณ์และวัฒนธรรมพังค์ของอังกฤษ (UK Punk) ในช่วงปลายยุค 70 ที่เน้นต่อต้านระบอบทุนนิยม และสนับสนุนแนวคิดเรื่องการพึ่งพาตนเอง และการ “ทำด้วยตนเอง” แบบ DIY ที่ทำให้ศิลปินเลือกที่จะมีอิสระในการสร้างสรรค์งานเพลงโดยไม่สังกัดค่ายใหญ่ เพื่อผลิตงานเพลงในแนวทางของตน ซึ่งแนวคิดนี้มอีิทธิพลอย่างสูงต่อการถือกำเนิดของดนตรี

“อินดี้พ็อพ” ทีแ่สดงให้เห็นถึงจิตวิญญาณของความเป็น “อินดี”้ ทีช่ัดเจน ในช่วงต้นยุค 80 สำหรับวัยรุ่นหนุ่มสาวชาวสกอตต์และอังกฤษหน้าตาธรรมดา กับความฝันที่จะสร้างสรรค์งานเพลงที่มีเสียงกีต้าร์แปร่ง ๆ

ถ้อยคำเรียบง่ายที่บรรยายเรื่องราวเกี่ยวกับความเป็นเด็ก (เหตุนี้ดนตรีอินดี้พ็อพจึงมีชื่อเรียกอีกอย่างว่า twee (ทะวี) ซึ่งมีที่มาจากการออกเสียงคำว่า sweet แบบเด็ก ๆ ) การตกหลุมรัก ความสับสนในชีวิตวัยรุ่น และความไร้แก่นสารของชีวิตคนธรรมดาที่ไม่ได้มีจุดเด่นอะไรเป็นพิเศษ

ดังนั้นดนตรีพังค์ไม่ใช่คำตอบ เพราะในขณะที่พังค์ มุ่งเน้นการระบายความโกรธเกรี้ยว ตัวตนภายใน และอุดมการณ์ทางการเมืองที่ชัดเจน

แต่เด็กหนุ่มสาวเหล่านี้ไม่มีความโกรธเกรี้ยวที่จะระบายออก ไม่ได้อยากจะประกาศแนวคิดทางการเมืองที่เผ็ดร้อนลงในเนื้อเพลง ไม่ได้ใส่เสื้อผ้าตามแฟชั่น

และไม่มี “ลุค” ที่ดู “คูล” เหมือนร็อคสตาร์ เพราะเป็นแค่คนธรรมดาในเสื้อเชิ้ตและคาดิแกน ใส่แว่นตากรอบหนา (แม้ปัจจุบันจะถูกหยิบยืมมาใช้กันโดยกว้างขวาง นัยว่าเป็นการเพิ่มลุค

“อินดี”้) กับท่าทางประหม่าเขินอาย สิ่งเดียวที่ทำได้ก็คือการเล่นเอง ร้องเอง และผลิตออกขายซะเองด้วย

ศิลปินและค่ายเพลงอินดี้พ็อพ หรือ กีต้าร์พ็อพ จึงเริ่มต้นผลิตงานเพลงด้วยแนวคิด DIY ที่ใช้ต้นทุนต่ำ โดยผลิตออกมาในจำนวนไม่มากและแรงงานหลักในการช่วยสร้างสรรค์รูปแบบปกแผ่นเสียงก็คื

อตัวศิลปินเอง เช่น วงดนตรีโพสต์-พังค์และอินดี้พ็อพที่ก่อร่างสร้างตัวขึ้นมาเป็นวงแรก ๆ ในสังกัดเล็ก ๆ อย่าง Postcard Records จากเมืองกลาสโกว์ ประเทศสกอตแลนด์ แต่ค่ายเพลงที่มีอิทธิพลต่อวงการเพลงอินดี้พ็อพที่สุดคือ Sarah Records จากเมืองบริสตอล ประเทศอังกฤษ ที่ก่อตั้งขึ้นในปี 1987 ด้วยความตั้งใจที่จะออกแผ่น ซิงเกิลขนาด 7 นิ้ว

(เนื่องจากใช้ต้นทุนต่ำ)เพื่อแสดงถึงความบริสุทธิ์ของดนตรีพ็อพ , Fanzine (นิตยสารทำมือที่มีบทสัมภาษณ์และบทความที่แสดงถึงแนวคิดและอุดมการณ์ทั้งในด้านดนตรี

วัฒนธรรม สังคม และการเมือง) และอัลบั้มรวมเพลงจากศิลปินในค่ายให้ครบจำนวนหนึ่งร้อยชิ้นพอดิบพอดี

ก่อนที่จะปิดตัวลงไปในปี 1995 ท่ามกลางความอาลัยของแฟน ๆ ที่ติดตามมาตลอด 8 ปี แม้เวลาจะผ่านไปกว่ายี่สิบปี ปัจจุบันความนิยมในดนตรีอินดี้พ็อพไม่เคยหายไปไหน

ความโด่งดังของค่ายเพลงอินดี้พ็อพอย่าง Labrador Records จากสวีเดน กับดนตรีที่ได้รับการนิยามว่าเป็น สวีดิชพ็อพ (Swedish Pop) ถูกหยิกแกมหยอกว่ากลายเป็น

“กระแส” และได้รับความนิยมไปทั่วโลกเฉกเช่นเดียวกับเฟอร์นิเจอร์ IKEA เลยทีเดียว แต่ในขณะเดียวกัน ค่ายเพลงน้องใหม่อย่าง Cloudberry Records ก็ยังพยายามรักษาจิตวิญญาณของ “อินดี้พ็อพ” ในรูปแบบเดียวกันกับ Postcard Records และ Sarah Records ไว้อย่างครบถ้วน โดยการผลิตแผ่นซิงเกิ้ล “ทำมือ” ในรูปแบบ CDR ที่ผลิตออกมาเพียงอัลบั้มละ 100 แผ่นเท่านั้น พร้อมหมายเลขบนปกซิงเกิ้ลทุกแผ่นที่บรรจง “เขียนด้วยมือ” หรือเราอาจมองได้ว่าปัจจัยอีกด้านที่ส่งเสริมอินดี้พ็อพในยุคนี้ คงหนีไม่พ้นกระแสความนิยมในความเรียบง่ายแบบ “น้อยได้มาก” ของ “วัฒนธรรมทำมือ” หรืองานสร้างสรรค์แบบ DIY ซึ่งปัจจุบันมีความหมายมากกว่าแค่งานสร้างสรรค์ เพราะความมีเอกลักษณ์ที่ไม่เหมือนใคร และแฝงไปด้วยความรู้สึก “แตกต่าง” ซึ่งนอกเหนือไปจากความสุขใจของผู้ฟังและศิลปินและต้องการเพียงแค่ทำงานเพลงดี ๆ

ที่มีคนฟังมากกว่าจะหวังผลกำไรเป็นกอบเป็นกำจากการขายงานดนตรี การดำรงอยู่อย่างยาวนานของดนตรีอินดี้พ็อพ และสถานะความเป็น “อินดี”้ แบบธรรมดาสามัญนี้ ทำให้มองเห็นความจริงที่สำคัญที่สุดอีกแง่มุมหนึ่ง “อินดี”้

อาจไม่ใช่ความพยายามอย่างยิ่งยวดที่จะแตกต่าง หรือการพยายามสร้างความซับซ้อนใด ๆ เพื่อให้ “เข้าใจยาก” เพราะการทำเช่นนั้นสุดท้ายคงเป็นได้เพียงแค่ความฉาบฉวยภายนอกของสิ่งที่ถูกประดิษฐ์ขึ้น แต่ความเป็นอิสระและจิตวิญญาณอันลึกซึ้งของอินดี้ที่แท้จริงคือ การทำในสิ่งที่รัก

และการเริ่มต้นทำในสิ่งที่ทำได้ด้วยตัวของเราเอง ซึ่งเป็นสิ่งที่อธิบายความเป็น DIY ได้ดีที่สุด และท้ายที่สุดแล้วผลลัพธ์ที่ได้ก็คือความสุขที่เรียบง่ายในแบบที่เราพอใจ หมายเหตุ : 1. ทำความรู้จักกับอินดี้พ็อพและทะวีเพิ่มเติมได้ที่ http://www.twee.net และอ่านบทความ “Twee as Fuck” โดย Pitchfork Media ที่ http://www.pitchforkmedia.com/article/feature/10242-twee-as-fuck 2. อยากรู้จัก Postcard Records และศิลปินในค่ายเช่น Orange Juice, Josef K, Blueboy และ Aztec Camera มากกว่านี้ ลองรื้อนิตยสาร Generation Terrorist เล่มที่ 22 (ธ.ค. 1996) ออกมาอ่านบทความเกี่ยวกับค่ายนี้เขียนโดยคุณอาทิตย์ พรหมประสิทธิ์ 3. เว็บไซต์ของ Sarah Records <http://home2.btconnect.com/smoke/shinkansen.htm> แนะนำเพลงของ The Orchids, The Field Mice, Aberdeen และ Another Sunny Day 4. เว็บไซต์ของ Labrador Records <http//www.labrador.se> แนะนำเพลงของ Acid House Kings, The Legends, Loveninjas และ The Radio Department ซึ่งมีแผ่นจำหน่ายในประเทศไทยโดยค่าย Jointt Records และ Smallroom Records 5. เว็บไซต์และมายสเปซของ Cloudberry Records: http://www.cloudberryrecords.com และ http://www.myspace.com/cloudberryrecords 6. บทความชิ้นนีเ้ขียนเมื่อ 28 พฤศจิกายน 2552