inhoud - managementboek.nl · docenten zei: ‘als je de begeestering krijgt voor het improvi- ......

Inhoud

Vooraf 6 Met een voorwoord en een gebruiksaanwijzing

1 Improviseren op toneel en op de werkvloer 16 Over wat we kunnen leren van theater

2 ‘Ja, en …’ in plaats van ‘Ja, maar …’ 32 Over zonder oordeel tot synergie komen

3 Hier en nu 58 Over wie zich daar eigenlijk mee bezig houdt

4 Zoek het gevaar op 80 Over comfortabel buiten je comfortzone treden

5 Durf te falen 102 Over het leren van nieuwe dingen en plezier hebben

6 Laat de ander schitteren 122 Over wie goed doet, goed ontmoet

7 De kracht van de lach 142 Over plezier en de betrekkelijkheid van wat er is

8 … en ze leefde nog lang en gelukkig 158 Over de samenhang der dingen en geen succeswens

Dank 168

Literatuur 170

Over de auteurs 173

90817TrojeBoek_opm6.indd 5 17-08-2009 16:34:17

6

Met een voorwoord, een gebruiksaanwijzing en een eerste kennismaking met Irma van Leren.

Vooraf


7

Muziek: ‘A Day in the Life’ The Beatles


8


9

Introductie

Iedereen improviseert, altijd, iedere dag. Je weet over het alge-meen wel ongeveer hoe je (werk)dag eruit gaat zien, maar je weet niet van moment tot moment hoe het exact gaat verlopen. Er gebeuren altijd onverwachte dingen waar je op moet reageren. Dat lijkt soms eng, maar is onvermijdelijk. Denk maar eens aan een sollicitatiegesprek: je probeert je zo goed mogelijk voor te bereiden en zelfs al precies een antwoord te formuleren op de vragen die je mogelijk zou kunnen krijgen. En dan komt plotseling een totaal onverwachte vraag. Op dat moment kun je niet anders dan improviseren. De vraag is dan: hoe doe je dat? Vaak proberen we de situatie te controleren, door constant vooruit te plannen, te anticiperen. Je denkt hard na, je ‘zit in je hoofd’, luistert eigenlijk niet echt goed naar wat er wordt gevraagd, want je bent al bezig met het formuleren van een antwoord, als je dat al kunt vinden.In veel situaties is er simpelweg geen tijd om lang na te denken en moet je dus improviseren. Hoe werkt dat eigenlijk? Hoe kun je dit (beter) leren? Dat vertellen we je in dit boek.

Waarom dit boek?Dit is geen boek vol feiten, wel waarheden. Het gaat over improvisatietheater en het bewust toepassen van de wetmatig-heden van deze kunstvorm op de werkvloer. Iets wat wij bij het verschijnen van dit boek al weer ruim vijftien jaar doen. Met heel veel plezier en met een mateloze passie, nog steeds.

In the long history of humankind (and animal kind too) those who learned to collaborate and improvise most effectively have prevailed.

Charles Darwin


10

In de loop der jaren heeft het vak zich ontwikkeld en zijn er meer en meer toepassingen ontdekt. Tijd dus om al die ontdek-kingen en toepassingen eens te bundelen.De centrale vraag in dit boek is: wat kun je leren van het improviseren op toneel en hoe kun je dat bewust inzetten op de werkvloer? Improviseren doen we, zoals gezegd, namelijk allemaal altijd en overal, vaak onbewust. Je hebt misschien wel een agenda van je dag. Maar afspraken, gesprekken en vergade-ringen lopen toch anders dan je vooraf kunt bedenken; je moet constant improviseren om deze situaties tot een goed einde te brengen. Het publiek geniet van een geïmproviseerde voorstelling en kijkt met bewondering naar de improvisatoren. Reacties als ‘Bedenken jullie dat echt ter plekke? ’Jullie zullen wel al heel lang met elkaar samenwerken’ en ‘Hoe durf je!’ horen we gere-geld. Iedere improvisator zal je vertellen dat het spannend en heerlijk is om blanco het toneel op te gaan en dat ze tevens veel aspecten direct toepassen in het echte leven. Goed kunnen improviseren is meer dan alleen een vaardigheid. Het is in de eerste plaats een manier van in het leven staan.Professionele improvisatoren hebben uitgebreid onderzocht, geëxperimenteerd en ervaren hoe zij het beste kunnen impro-viseren op toneel. Door het bewust toepassen van de wetma-tigheden en ervaringen uit het improvisatietheater kun je je improvisatievaardigheden in het echte leven versterken. En als je goed kunt improviseren, vergroot je je comfortzone, kun je sneller en flexibeler inspelen op je omgeving, verbetert je team-werk en je communicatievaardigheid, wordt je werk leuker en versterk je het vertrouwen in jezelf (want jezelf heb je altijd en overal bij je!). Is het dan echt zo’n wondermiddel …? Ja! Is dit dan een hand-boek: ‘Hoe wordt mijn leven beter?’ Nee! Dit boek laat zien dat improviseren niet alleen een oplossing is voor de situaties waarin we het even niet meer weten en maar moeten improviseren. Improviseren kan juist een uitstekende eerste oplossing zijn. Improviseren is constant veranderen en oplossingen bedenken. Constant jezelf aanpassen aan veran-derende omstandigheden. Veranderen als constante dus. Dat is het bijzondere van improviseren: het is altijd eenmalig, altijd een première!


11

En wie weet vergaat het jou als lezer wel net zoals ons en veran-dert improviseren je leven. Wij zijn er echt van overtuigd dat als meer mensen beter en met meer plezier kunnen improviseren, de wereld een beetje mooier wordt. Of zoals een van onze eerste docenten zei: ‘als je de begeestering krijgt voor het improvi-seren, dan zal je vriendenkring er over een jaar heel anders uit zien!’ Je bent gewaarschuwd!

Hoe gebruik je dit boek?Dit boek hoef je niet van voor tot achter te lezen. Elk hoofdstuk is min of meer op dezelfde manier opgezet; we kijken vanuit de theaterwereld naar het werkende leven. Wat gebeurt er op toneel, waarom doen improvisatoren dat en hoe doen ze dat? En vervolgens kijken we naar de manier waarop dit in het dage-lijkse werk kan worden toegepast en wat dat dan oplevert. Improviseren op toneel heeft een aantal eenvoudig te begrijpen basisregels. De toepassing in het dagelijkse leveren, werk of privé, is dat alleszins. Deze regels zijn altijd in samenhang met elkaar en eigenlijk kun je de ene regel niet zonder de andere zien. Toch beschrijven we iedere regel apart. Dat maakt een aantal zaken nou eenmaal heel duidelijk. Aan elke regel is dus een hoofdstuk gewijd.We beginnen elk hoofdstuk ook met een geschreven scène; het blijft tenslotte theater. Dat is op zich wel vreemd om in een boek over improvisatie met een geschreven scene te beginnen, maar op papier kunnen we nu eenmaal niet improviseren. In deze scène wordt een situatie beschreven die min of meer herkenbaar is en die vooral gaat over de basisregel die in het betreffende hoofdstuk centraal staat. Dit had in theorie elke regel kunnen zijn en elk voorbeeld. Ook hier halen we de dingen graag kunstmatig uit elkaar om het scherp te krijgen.

Experience is a hard teacher because she gives the test first, the lesson afterwards.

Vernon Sanders (Major League baseball pitcher tussen 1950 en 1967)


12

Overigens vormen alle scènes bij elkaar een totale voorstelling, die vast nog wel ergens ‘ten tonele’ zal gaan.Na de toelichting van de regel op de toneelvloer kijken we in ieder hoofdstuk naar de regel op de werkvloer. En her en der kom je ‘improfitness’ tegen, oefeningetjes om je improvisatie-vaardigheid te trainen, nog even los van de directe toepassing. Dit zijn oefeningen die je prima op je werk of daarbuiten kunt doen. Het enige dat je nodig hebt is tijd (dat hoeft meestal maar vijf of tien minuten te zijn) en een of meerdere collega’s die niet meteen denken dat je niet goed wijs bent als je een oefenin-getje uitlegt. Geloof ons: je kunt er erg veel plezier aan beleven samen. Verder nog veel praktische tips en oefeningen voor op de werkvloer. Probeer bij de oefeningen die je met meerdere mensen doet om ze na afloop samen nog even na te bespreken. In het algemeen gaat het om de vragen: Wat gebeurde er? Wat betekent dat? En wat betekent dat voor de praktijk/de werk-vloer? Soms staat er nog een aantal specifieke vragen bij de oefening.

Dit boek is zodanig opgebouwd dat je het niet van A tot Z hoeft te lezen. Maar om een goed beeld te hebben van wat improvi-seren inhoudt, raden we je aan wel eerst hoofdstuk 1 te lezen.Blader verder gerust van voren naar achteren en weer terug, sla delen over, of lees alleen maar bepaalde delen. Schrijf erin of scheur er bladzijden uit. Het boek kan het wel hebben!


13

Een dag uit het leven van Irma van Leren

Zoals gezegd begint ieder hoofdstuk met een scène. Die scène beschrijft een deel van de werkdag van Irma van Leren, onze hoofdper-soon in dit verhaal. Irma is sinds twee jaar manager van de afdeling middelgrote en parti-culiere accounts bij ‘Future Finance Financieel Advies’, een financiële dienstverlener voor de zakelijke en particuliere markt. Op de volgende pagina’s zie je alvast hoe haar agenda er uitziet op deze dag, 12 februari. Je ziet in welke situaties ze verkeert, wat haar overkomt en wat ze zelf doet. Je zult zien dat ze duidelijk te winnen heeft bij het versterken van haar improvisatievaardigheden. Aan het eind van ieder hoofdstuk krijg je de kans om de scène te herschrijven: hoe zou het zijn gegaan als ze beter had weten te improviseren?


14


15

12 februari9:00 uur MT-vergadering

– PowerPoint FlexFinance mee op USB-stick (plus reserve op cd-rom), laptop opladen.

– Zorgen dat ik FlexFinance enthousiast presenteer, oogcontact zaal.

– Zeurderige reacties Marc en Brenda counteren!!!

12:30 uur Functioneringsgesprek Martijn – Nieuws brengen zoals uitgebreid geoefend – Zakdoekjes klaarleggen. – Alle mogelijke antwoorden op reacties Martijn

als spiekbrief mee.

13:20 uur Mark aanspreken op zijn gedrag– Oefenen module feedback uit leergang (Ik-zinnen, de drie G’s).– Refereren aan aanspreekafspraak binnen MT– Mark gesprek NIET laten overnemen!

14:00 uur Klantgesprek met Jos Opperheim– Checken status Opperheim in CRM, Jos even goed pamperen/

flesje wijn mee?– Excuses maken fouten Martijn (en melden dat ik overneem).– Oppassen met ongefundeerde voorstellen (geen toezeggingen

doen!).

±15:30 uur Check targets Eric– Aanspreken op achterblijven targets.– Eric compliment geven over voorbereiding presentatie. – Mij inhoudelijk inpraten op presentatie.

16:00 uur Presentatie ‘Dienstverlening 2.0’– Invoegen moppen aan het begin.– Interactievragen bedenken.– Martijn kaltstellen; denk aan buikademhaling!


16

Over wat improviseren is, hoe een improvisatievoor-stelling in elkaar zit en wat een improvisator eigenlijk kan. Hoe leer je dat dan? En wat is de waarde daarvan op de werkvloer? Want laten we wel wezen: zo’n clubje improvisatoren rommelt toch maar gewoon wat aan, zonder voorbereiding, of niet dan?

Improviseren op toneel en op de werkvloer

1


17

Improviseren op toneel en op de werkvloer

Muziek:‘Rumba Improvisada’ Paco De Lucía


18

Improviseren en improvisatievoorstellingenImproviseren is het spontaan creëren of bedenken van iets tijdens de uitvoering.Improvisatietheater is theater zonder vooraf geschreven script. Niet meer en niet minder. De improvisatoren komen het toneel op en weten niet wat en waarover ze gaan spelen. Het publiek levert een actieve bijdrage aan de voorstelling door inhoude-lijke input te leveren. Deze input wordt direct, ter plekke en zonder overleg in scènes omgezet. Een improvisatievoorstel-ling is daarmee per definitie een voorbeeld van co-creatie. Het recente succes van deze theatervorm zit hem waarschijnlijk ook voor een deel in deze co-creatie. Je zou kunnen zeggen dat deze vorm hiermee de ontwikkelingen in de maatschappij reflecteert. We willen niet meer klakkeloos consumeren, maar zelf bepalen wat we zien, doen of horen. De consument wordt steeds vaker co-producent en interactiviteit staat in veel (beleids)processen bovenaan de agenda.

NIEuW?Improvisatietheater is al zo oud als het theater zelf. In de zestiende eeuw verhief de Italiaanse commedia dell’arte het impro-viseren zelf tot kunst. Vanaf de tweede helft van de vorige eeuw is vooral in de VS de ‘comedy improv’ vrij groot geworden. In Nederland is het geïmproviseerde theater sinds eind jaren tachtig vooral bekend geworden als ‘thea-tersport’. De Engelsman Keith Johnstone bedacht deze vorm van improvisatietheater, waarbij twee teams met elkaar ‘strijden’ om de beste geïmproviseerde scène. Hoewel het allemaal erg competi-tief lijkt, is het wedstrijdelement schijn. Alles staat ten dienste van de improvisatoren; er wordt voor hun een zo veilig mogelijke

situatie gecreëerd om spontaan theater te kunnen maken. De grote populariteit in Nederland is gekomen doordat BNN De Lama’s op tv bracht, met populaire impro-visatoren/comedians en naar een bewezen, succesvol buitenlands format (‘Who’s line is it anyway’). Parallel hieraan loopt vanaf 2002 het televisieprogramma ‘De Vloer Op’, waarin gerenommeerde acteurs op basis van opdrachten van een regisseur langere scènes improviseren. En hoewel televisie nooit een echte ervaring in het theater kan vervangen, geven deze twee voorbeelden wel mooi aan hoe breed het spectrum van het improvisatietheater kan zijn.


19

Dat er geen script is, wil niet zeggen dat improvisatoren niet voorbereid zijn. Integendeel, ook geïmproviseerde voorstel-ling vergen voorbereiding. Er wordt vooraf over veel aspecten nagedacht: de opbouw van een voorstelling, de afwisseling tussen korte en langere scènes, tussen monologen, dialogen en groepsscènes, een eventueel thema, et cetera. En de improvisa-toren trainen hard om zich te bekwamen in de vaardigheid van het improviseren. Met als uiteindelijke resultaat een zo mooi mogelijke voorstelling; elke avond is de première en ‘closing night’ tegelijk: elke voorstelling wordt maar één keer gespeeld.Waar bij het reguliere teksttheater acteurs en regisseur weken-lang in afzondering repeteren en experimenteren en pas voor een publiek gaan staan ‘als het goed genoeg is’, valt bij een improvisatievoorstelling dit repetitieproces direct samen met de uitvoering. Geen regisseur die zegt wat je moet doen, niet eerst proberen en dan bepalen wat het publiek mag zien. Het publiek is van begin tot eind getuige van het ontstaan en de presentatie van het verhaal. Het (productie)proces en het resul-taat vallen samen: ‘Improvisation is building a plane, while flying it.’Wat vraagt dat aan vaardigheden, kennis en eigenschappen van de improvisator?

It ain’t about if he knocks a guy out. It’s about how he knocks a guy out. It’s the style, the improvisation.

Don King (boxpromotor)


20

Gevraagd: Improvisator v/m*, full time (24/7)We zoeken een vrolijk, enthousiast en energiek procesmens en een multitasker pur sang. Een procesmens omdat hij zich in eerste instantie alleen richt op het creatieproces. Hij kan ook niet bezig zijn met het eindresultaat, want hij moet direct reageren en handelen op dat wat hij in het hier en nu tegenkomt. De kwaliteit van het proces staat voorop. De improvisator die we zoeken stelt zich-zelf volledig ten dienste van het proces. Hoe hoger de kwaliteit van dit proces, hoe beter het eindresultaat. Hoe beter het eindresultaat, hoe hoger de tevreden-heid van het publiek. De improvisator op toneel is op hetzelfde moment acteur, scriptschrijver, dramaturg en regisseur. Dat vergt nogal wat.

De improvisator die we zoeken moet daarom de volgende competenties hebben: Acteren Uiteraard moet iemand die voor publiek op een podium gaat

staan wel enigszins weten hoe hij moet acteren. Een bepaalde basisvaardigheid, als het gaat om houding, stemgebruik, rol-invulling en (emotioneel) spel is wel wenselijk.

Verhalen Ieder verhaal heeft een bepaalde opbouw nodig om tot ontwikvertellen keling te komen. De improvisator moet kennis hebben van deze

verhaalstructuren: niet zozeer om te weten waar je naartoe gaat, maar in eerste instantie om te weten waar je bent. Hij kan in het hier en nu signaleren en beslissen welke interventie nodig is om het verhaal te ontwikkelen.

Improviseren Improviseren is de vaardigheid om vanuit het niets iets te creëren, in steeds wisselende omstandigheden en steeds opnieuw. Zonder daarbij van je stuk gebracht te worden door het onverwachte. Daar vind de improvisator immers altijd ter plekke een antwoord op. De een kan het van nature wat makke-lijker dan de ander, maar iedereen kan leren om beter, met meer plezier en resultaat te improviseren. Op toneel hebben we ontdekt dat goed improviseren te leren is door het aanleren van een aantal basisregels.

uw sollicitatieWilt u reageren, zeg dan hier en nu ‘Ja’, en zoek het gevaar op, door uw solli-citatie inclusief CV te sturen naar het bekende adres. Er bestaat een kans dat u faalt, maar weet dat wij u altijd met de kracht van de lach zullen laten schitteren.

* Hij kan ook zij zijn, natuurlijk (dit geldt uiteraard voor het hele boek)


21

OVERNAME fORtIS: IMPROVISEREN OP HOOG NIVEAu

Begin oktober 2008 koopt de Nederlandse staat voor 16,8 miljard euro fortis Bank Nederland, ABN Amro Nederland en de Nederlandse verzeke-ringsactiviteiten van fortis. Niemand had vooraf kunnen bedenken dat de Nederlandse Staat een bank zou natio-naliseren. Daar lagen ook helemaal geen scenario’s of draaiboeken voor klaar. In een week tijd is deze megadeal rond-gekomen. Dat is improviseren op hoog niveau geweest.

Steeds driestere scenario’s nodig voor redding fortis29 september 2008, Het Financieele Dagblad

Scenario’s die vrijdag nog extreem en vergaand lijken, worden zaterdag al ingeruild voor nog drastischer plannen.


22

De basisregels van improviserenOm effectief te kunnen (leren) improviseren zijn een paar basisregels van belang. Wij gebruiken er vijf en een bonusregel (vooral voor in het echte leven). In de volgende hoofdstukken gaan we uitgebreid in op deze regels:

1 Zeg ‘Ja, en …’, in plaats van ‘Ja, maar …’Hoewel het een natuurlijke neiging is van velen om de ‘Ja, maar …’ als eerste antwoord te geven, maakt ‘Ja, en …’ improviseren niet alleen mogelijk, maar ook gemakkelijk. Je zegt ‘Ja’ tegen dat wat er is. En je hoeft daar alleen nog maar iets aan toe te voegen.

2 Blijf in het hier en nuImproviseren kun je niet gisteren, of morgen. De aanboden liggen in het hier en nu voor het oprapen. Als je ze maar ziet en gebruikt. Echte aandacht is een vereiste.

3 Zoek het gevaar opOftewel: breek de routine. Bij het doorbreken van routines, klein en groot, ontstaat de mogelijkheid tot ontwikkeling. Wat die ontwikkeling ook moge zijn.

4 Durf te falenDe improvisator weet niet waar hij eindigt, gaandeweg ontvouwt het verhaal zich. Om het interessant te maken voor zichzelf, zijn medespelers en het publiek, moet hij risico’s nemen, iedere keer leren hoe dit verhaal verteld moet worden. En dat kan alleen maar door geen angst te hebben om te falen, want dat leidt mogelijk tot niks doen. Bovendien: wie bepaalt of iets ‘falen‘ is?

5 Laat de ander schitterenDe improvisator zorgt ervoor dat het proces in ieder geval goed is, want hij weet dat een goed proces meestal tot een goed resultaat leidt. In dat proces maakt hij het zijn mede-improvisator zo makkelijk mogelijk. En omdat die dat ook voor hem doet, is de kans groot dat ze gezamenlijk op een eindpunt komen. Want je hebt elkaar hard nodig als je improviseert.

6 Bonusregel: gebruik de kracht van de lachDe lach is een krachtig instrument. Lachen zorgt voor verbinding, ontspanning en heeft nog veel meer positieve gevolgen. Juist doordat de improvisator verbin-dingen legt, wordt er vaak gelachen om improvisaties. En het principe van de lach uit de verbinding is prima bruikbaar op de werkvloer.


23


24

Het zijn eigenlijk meer afspraken die we op toneel maken, omdat we weten dat ze helpen om tot een goede geïmprovi-seerde scène te komen. Het zijn geen dogma’s en er staat geen sanctie op het niet nakomen van deze afspraken. Maar juist omdat er geen script is, zijn deze afspraken belangrijk; op toneel spreekt iedereen dezelfde ‘taal’. De basisregels klinken eenvoudig, ze bewust en effectief toepassen is minder eenvoudig. Je kunt letterlijk ‘Ja, en …’ zeggen in plaats van ‘Ja, maar …’, maar wat er dan achter de ‘en …’ zou moeten volgen, is vaak niet zo eenvoudig. En in het hier en nu zijn, is misschien voor je lijf vrij eenvoudig, maar hoe doe je dat met je gedachten die door allerlei associaties alle kanten opspringen? De improvisator weet welke regels gelden en hoe hij deze regels moet toepassen.Het koppelen van de vaardigheid om te kunnen improviseren aan het acteren en verhalen vertellen maakt een goed improvi-sator op toneel. Het helpt dus om wat acteertalent te hebben, misschien zelfs een ‘theaterpersoonlijkheid’ te zijn en veel te weten van verhalen. In het echte leven koppel je je impro-visatievaardigheid aan hele andere dingen: aan je kennis, je vakmanschap, je ervaring, je (leiderschaps)kwaliteiten, et cetera. Dat totaalplaatje maakt je een goed improvisator op de werkvloer.

Improviseren op de werkvloerOok op de werkvloer liggen geen scripts klaar. Je dag verloopt altijd anders dan wat je van tevoren had gepland of verwacht: scenario’s blijken niet te kloppen, collega’s zeggen verrassende dingen op vergaderingen, je leidinggevende komt met een spoedklus, klanten blijken toch andere keuzes te maken. Je omgeving geeft je steeds onverwachte input. En daar moet je telkens op reageren. De momenten waarop je moet impro-viseren zijn ongemakkelijk, vervelend of zelfs eng (want dan weet je het even niet), maar je kunt ze niet vermijden in het echte leven! Angstvallig proberen te anticiperen op hoe iets gaat verlopen, leidt ertoe dat je juist niet in het moment bent en niet meer ziet wat er nu echt moet gebeuren. Als je je werk meer vanuit het perspectief van de improvisator beziet, dan zie je de dagelijkse onderbrekingen op je werk niet als alleen maar onderbrekingen. Ze worden plotseling uitdagingen om op een andere manier met elkaar en met de werkelijkheid om te gaan.


25

DE EERStE HuLP

Op iedere Eerste Hulp wordt er gewerkt met bepaalde protocollen: trauma-protocollen, protocollen bij schotwonden, et cetera. Als er een dergelijke melding binnenkomt, dan weet je wat je te doen staat: je treft voorberei-dingen en zorgt er voor dat je gereed bent op het moment dat de ambulance arriveert bij het ziekenhuis. Krijg je een schotwond binnen, dan maak je röntgenfoto’s van de thorax om te zien welke schade er intern is aange-richt. Dat is standaardprocedure – daar hoef je helemaal niet over na te denken. Maar wat doe je als je ‘schotwond’ wordt binnengebracht en het blijkt een schotwond in de voet te zijn? Volg je de protocollen, of handel je ‘naar bevind van zaken’ …?


26

De improvisator ziet iedere onderbreking als een mogelijkheid voor ontwikkeling. Op toneel gaat het over de ontwikkeling van een verhaal, op de werkvloer over de ontwikkeling van een gesprek, van jezelf, of van je organisatie. In een wereld die snel en continu verandert heb je überhaupt geen tijd om te repe-teren; je moet gewoon aan de slag! Uiteraard moet je je goed voorbereiden, maar uiteindelijk is er weinig andere keuze dan in het hier en nu te bepalen wat nodig is om effectief te kunnen zijn. De wereld verandert in hoog tempo en wordt steeds minder voorspelbaar. En als je constateert dat veranderen een constante is, dan is het wijs om te leren veranderen, leren omgaan met veranderingen en niet iedere keer een nieuwe ‘truc’ leren. Werken aan je eigen veranderbekwaamheid en –bereidheid. Oftewel: niet steeds een nieuw script leren, maar zelf het script schrijven, in het hier en nu keuzes maken en daarmee durven te falen. Succesvol improviseren dus. Dan is veranderen zelfs leuk.Improviseren is niet alleen de oplossing voor het moment dat je het even niet meer weet, maar een noodzakelijk onderdeel van je gereedschapskist als ‘21ste-eeuwse medewerker’.De toepassingen van de improvisatieregels op de werkvloer die we in de volgende hoofdstukken beschrijven is een selectie. We hebben ze zelf ervaren, of gehoord van anderen, die ermee gingen experimenteren op de werkvloer. We hebben geenszins de pretentie volledig te zijn; er zijn nog veel meer toepassingen, verbindingen en ontdekkingen te vinden. Mocht je aanvul-lingen hebben, mail ze ons!

Kun je dat leren, improviseren?Uitgaande van onze definitie van improviseren (het spontaan creëren of bedenken van iets tijdens de uitvoering) kun je stellen dat we allemaal expert zijn in het improviseren; je doet het immers elke dag en altijd. Om beter, effectiever en met plezier te kunnen improviseren is training en onderhoud nodig. Het is vergelijkbaar met het leren van een nieuwe taal. Als je een nieuwe taal leert, zul je woordjes moeten stampen, de grammatica moeten doorgronden en vervolgens moeten gaan combineren. In de praktijk zul je uiteindelijk leren spreken en schrijven in die nieuwe taal. En vervolgens moet je je taal dan wel een beetje bijhouden, anders zakt het weg.


27

‘HOuStON, WE HAVE A PROBLEM’

twee dagen na de lancering van de maanmissie Apollo 13, in 1970, vond er aan boord van dit maanruimtevaartuig een explosie plaats, waardoor de bemanning snel zonder zuurstof zou komen te zitten. Er waren geen kant en klare oplossingen voorhanden. In Houston zijn NASA-ingenieurs onder extreem hoge druk aan de slag gegaan met alles wat voorhanden was aan boord van de Apollo 13. Ze bekeken elk voorwerp, van slang tot vlucht-plan, op hun mogelijke bruikbaarheid, los van hun normale gebruik: is het flexibel, waterproof, hoe reageert het op CO2? Zodoende improviseerden ze een oplossing (gebruikmakend van een slang die normaliter aan een pak zit), waardoor de bemanning veilig thuis kwam.


28

‘How do I get to Cargenie Hall?’— ‘Practice, practice, practice.’

Naar verluid is dit het antwoord dat concert-pianist Arthur Rubinstein gegeven zou hebben aan iemand die hem op straat deze vraag stelde, vlakbij deze beroemde New Yorkse concertzaal.


29

Wij hebben het ook wel over het trainen van je ‘improspier’; je moet ook naar de sportschool om je spieren te trainen en als je eenmaal in vorm bent, zul je die vorm moeten onderhouden. Daarom vind je in dit boek ook diverse ‘improfitnessoefeningen’.In de eerste plaats moet je het willen leren natuurlijk. En als je dan aan de slag gaat, begint het bij het kijken naar de werkelijk-heid door de bril van een improvisator (zo helpt het al enorm als je eens je bewust bent van de mate waarin er wordt ge-ja, maar …d in een vergadering). Dit boek kan je daarbij helpen. Vervolgens is het een kwestie van doen, doen, doen.

tHOMAS DuCROt

thomas leerde ooit de basisregels van het improviseren op toneel kennen en voelde onmiddellijk dat dit aansloot bij zijn gevoel van hoe de dingen zouden moeten gaan. Na een tijdje werd hij de nieuwe manager van een afdeling met mannen in de volcontinu-dienst. Stevige mannen, die altijd hun woordje klaar hadden, het management meer dan gezond wantrouwden, meestal de armen over elkaar hadden en de laatste jaren nogal verwaarloosd waren door het management. In zijn eerste vergadering moest thomas gelijk melden dat er een organi-satieontwikkelingstraject zou starten. In de voorbereiding had hij besloten géén presentatie voor te bereiden. Hij wilde niet meteen starten met ‘zenden’. Bovendien was een van de dingen die hij zich realiseerde dat hij daar authen-tiek moest zijn – een eventuele verborgen agenda zou direct

doorgeprikt worden. Hij besloot naar de vergadering toe te gaan, daar open te gaan zitten, te kijken wat er op hem af kwam en ter plekke te bepalen wat nodig was. Na veel ‘Ja, maar …’ door ‘de mannen’ hield thomas een spon-taan verhaal over de passie van het vak, het belang van deze afde-ling voor het grotere geheel en de trots op het bedrijf die iedereen deelde. Hij liet zijn eigen emotie en passie zien. Achteraf kreeg hij te horen dat dat precies goed was en hij goed bevallen was op de afdeling. thomas had vooraf nooit dit verhaal kunnen bedenken, hij heeft bewust gekozen om te improviseren als eerste keuze. Niet omdat hij niet wist wat hij moest doen (dat wist hij juist zeer goed): in het hier en nu ‘Ja … en’ zeggen, het gevaar opzoeken en de anderen laten schitteren. Dit is een waargebeurd verhaal;

Thomas heet in werkelijkheid anders.


30


31

Je kunt honderd boeken lezen over koorddansen en als je dan eindelijk op drie meter hoogte op het touw gaat staan, dan is de kans groot dat je er gewoon vanaf valt.

Veel experimenteren dus. Wat iets anders is dan erg hard je best doen. Het zal je waarschijnlijk niet erg helpen om tegen jezelf te zeggen: “Ik mag vooral geen ‘Ja, maar …’ meer zeggen”. Zoek uit welke van de regels je in eerste instantie graag wil proberen. En ga het doen. En bereid je voor dat je zult falen, maar dat is niet zo erg (zie hoofdstuk 5); faal vooral ook vaak en glorieus!Net als bij koorddansen heb je in het begin een beetje lef nodig. Het mooie is wel dat als je steeds meer bewust gaat improviseren, je wordt beloond met meer lef om situaties onbevreesd(er) tegemoet te treden.


inhoud - managementboek.nl · docenten zei: ‘als je de begeestering krijgt voor het improvi- ......

Documents