Înstîtuta ziman û perwerdeya kurdî li danmarkê …xweza.com/instituta kurdi-dk-2012.pdf · bi...

1

Înstîtuta Ziman û Perwerdeya Kurdî li Danmarkê

[Înstîtuta Kurdî – dk]

29ê Sibata 2012ê li paytextê Danmark Kopenhagê hate damezrandin.

Li Danmarkê li dora 30 [sih] hizara Kurd dijîn. Hewcehîyên civata Kurd

yên li Danmarkê gelek in, lê di serî da fêrbûn û perwerdeya makzimanî têt. Makzimanê wan Kurdî

ye û eve şertê hebûna wan ya etnîkî û îdentîtêta wan ya neteweyî ye.

Li dibistan û zanîngehên Danmarkê, perwerdeya zimanê Kurdî ya sîstematîk û plankirî nîne. Lê belê,

mewzûata huqûqî û qanûnî rê dide. Di vî warî da cara ewil di navbeyna salên 1985 û 1996an da li

Semînarîyûmên Pedagogîye [Albertslund Børnehaveseminarium – Højvang Seminarium û Ballerup

Seminariumê] dersa Kurdî di kategorîya perwerdeya makzimanî da hebû. Paşê li hindek dibistanên

seretayî û navincî [folkeskole] jî heta 2002yê heftîyê du heta çar seeta dersa Kurdî wekî perwerdeya

makzimanî hate dan. Ev perwerdeye hemû di kategorîya ”Perwerdeya dilyarî” [Frivillig

undervisning] da bûn. Lê piştî 2002ê ev îmkane kêm bû. Kursên prîvat jî di nav aktîvîteyên

komeleyên Kurdan da teng man.

Nebûna dewleta serbixwe ya Kurdî jî ji bo Kurdên dîasporayê bû dezawantajeke mezin. Ji ber ku

komên dî yên etnîk bi hevkarîya dewletên xwe şiyan [karîn] perwerdeya makzimanê xwe bidomînin.

Lê Kurdên dîasporayê bi imkanên xwe înstîtusyonên xwe ava kirin û perwerdeya makzimanê xwe

dane kirin. Van xebatan mixabin bersiva hewcehîya bi giştî ya civata Kurd ya fêrbûn û perwerdeya

Kurdî neda. Ev prosesa negatîv berdewam e. Binasek jî helbet civata Kurd bi xwe ye ku biha û

giringîyê nade zimanê xwe û beramberî zimanê xwe xemsar e. Çiku heke imkanên fermî yên li

Danmarkê gelek fireh jî nebin, asteng jî nînin ku perwerdeya makzimanî nebe, belêm civata Kurd bi

giranî zarokên xwe rênakin kursên Kurdî anjî serî li cihên fermî nadin ku bo wan imkan bêne amade

kirin.

Vêca hem asîmîlasyona ji faktorên derve û hem jî otoasîmîlasyona ku Kurd bi xwe li xwe dikin bivê

nevê prosesa asîmîlasyonê xurt dike û bi lez têxe. Daku rê li ber vê asîmîlasyonê bigirin û fêrbûn û

perwerdeya zimanê Kurdî bi rengekî zanistî û sîstematîk organîze bikin, hewcehî bi dezgehekî bilind

yê akademîk hebû li Danmarkê. Lewma giring hate dîtin ku ev gave bête avêtin û înstîtuteke ziman û

perwerdeya Kurdî bête damezrandin.

Bi vê armancê ”Înstîtuta Ziman û Perwerdeya Kurdî li Danmarkê” 29 Sibat 2012, roja çarşembê li

Kopenhagê hate damezrandin.

Armanca Înstîtutê ev e:

1. Li ser zimanê Kurdî çêkirina lêkolînên zanistî û akademîk

2. Organîzekirina perwerde û kursên zimanê Kurdî

3. Amadekirina materyalên perwerdeya bi zimanê Kurdî

4. Ji bo perwerdeya Kurdî gihandina mamostayan

5. Ji bo parastina ziman, kultur û îdentîtêta Kurdî li Danmarkê pêkînana xebatên perwerdeyî

6. Ji bo integrasyona Kurdên li Danmarkê digel dem û dezgehên peywendîdar yên Danmarkê

çêkirin û bi cih înana plan û projeyên sosyal û kulturî yên bi zimanî ve girêdayî.

2

Înstîtuta Kurdî – dk, ji ber vê hewcehîya fêrbûn û perwerdeya zimanê Kurdî ya Kurdên Danmarkê

pêkhat. Nifşên nû yên Kurd yên li Danmarkê têne dinyayê, di nav civata Danmarkê da mezin dibin,

digihin, bi zimanê Danî perwerde dibin, di nav sîstemê îdarî, ekonomîk, sosyal, kulturî û çerxa karê

Danmarkê da jîyana xwe didomînin. Ji ber nebûna perwerdeya Kurdî ya sîstematîk, di nav civata

Danmarkê da ji alîyê zimanî ve asîmîle dibin. Asîmîlebûna zimanî digel xwe têkçûna kulturî û

folklorî tîne ku eve esasen berzebûna orîjîna etnîkî ye. Di vê ekuasyonê da xala sereke û esasî fêrbûn

û perwerdeya makzimanî ye. Kurd digel perwerdeya bi Danî mecbûr in ku makzimanê xwe jî ji bîr

nekin û herweha pêşbêxin û di perwerdeya xwe da bi kar bînin.

Înstîtuta Kurdî-dk, li Danmarkê ji ber hewcehîya man û nemana îdentîtêta Kurdî ava bûye ku esasê

îdentîtêta Kurdbûyînê makzimanê wan Kurdî ye. Wekî hemû komên etnîk yên li Danmarkê, paşeroja

koma etnîk ya Kurda ya li Danmarkê jî bi jînde mana nifşên nû yên bi zimanê xwe li ser pêya mayî

ve girêdayîye. Lewma, Înstîtuta Kurdî-dk, ji bo Kurdên Danmarkê, bo paşeroja wan dê plan û

projeyên fêrbûn û perwerdeya zimanê Kurdî amade bike û di pratîkê da bi cih bîne.

Înstîtuta Kurdî-dk, hem dê daxwaz û pêdivîyên civata Kurd ya li Danmarkê yên di derbareyê ziman û

perwerdeya Kurdî da bîne cih, hem jî xizmeta bi giştî ya zimanê Kurdî bike.

Înstîtuta Kurdî-dk, herwisa di warê fêrbûn û pêşvebirina zimanê Kurdî da dê bibe pirek di navbeyna

Kurdên li Danmarkê û welatê wan Kurdistanê da, ku bi îdentîtêta xwe li ser pêya bimînin û ji alîyê

netewetîyê ve xwe biparêzin.

Înstîtuta Kurdî-dk, ji bo pêkînan û gihiştina armanca xwe, digel civata Kurd ya Danmarkê û

înstîtusyonên wan yên sosyal û kulturî dê di nav têkilîyeke xurt, dînamîk û aktîv da be û di warê

ziman û perwerdeya Kurdî da hevkarîya wan bike.

Înstîtuta Kurdî-dk, digel unîversîte, semînarîyûm, înstîtu, dibistan û hemû dem û dezgehên

Danmarkê yên bi ziman û perwerdeyê ve girêdayî jî dê di nav peywendîyeke germ da be û ji bo

realîzekirina plan û projeyên ziman û perwerdeyê jî dê digel wan xebatê bike.


[Înstîtuta Kurdî-dk.]

www.instkurdi-dk.com / www.institutakurdi.dk

29 Sibat 2012

**

http://www.instkurdi-dk.com/

http://www.institutakurdi.dk/

3

Danasîna Înstîtutê


[Instîtuta Kurdî – dk]

29 Sibat 2012, roja çarşembê li paytextê Danmark Kopenhagê hate damezrandin.

Malpera înstîtutê: www.instkurdi-dk.com / www.institutakurdi.dk 29ê Sibata 2012ê berê spêdeyê

seet 07:02ê aktîv bû û di weşangerîya înternetê da cihê xwe girt.

* * *

Instîtuta Ziman û Perwerdeya Kurdî li Danmarkê [Institut for Kurdisk Sprog og Uddannelse i

Danmark]

Navê kurt: Insîtuta Kurdî li Danmarkê [Instîtuta Kurdî-dk] ye.

Merkeza wê li paytextê Danmark Kopenhagê ye. Heta ku cihek wekî ofis tête peyda kirin, xebata

înstîtutê dê ji ser înternetê bête kirin û ji ser vê adresê jî têkilî bête domandin: Postboks 39, 2660

Brøndby Strand, Danmark

Lînka înternetê û e-mail ev in: www.instkurdi-dk.com û www.institutakurdi.dk /

[email protected]

Sembola wê di nav şînê esmanî da hetav [roj] e.

Înstîtuta Kurdî-dk, înstîtusyoneke zanistî û akademîk e.

Grafîk: Benjad Kashef

**








http://instkurdi-dk.com/nu/wp-content/uploads/2012/02/Instituta-Kurd%C3%AE-dk1.jpg

4

Heyeta Îdarî ya Înstîtuta Ziman û Perwerdeya Kurdî Li Danmarkê

[Înstîtuta Kurdî-dk]:

Rojan Hazim [Rêvebirê Giştî]

Baban Seqizî

Necla Baran

Hetav Rojan

Dilêr Zaxoyî [Li ser navê endamên siyanetê]

Awrink Barawî [Li ser navê endaman]

Endamên siyanetê [şerefê]* yên Înstîtuta Ziman û Perwerdeya Kurdî Li Danmarkê [Înstîtuta

Kurdî-dk]:

Abdulwehab Mûsa, Prof. Dr.

Abidîn Sonmez

Alan Duma

Baîz Omer, Prof. Dr.

Çeto Ozel

Derwêş Biçen

Dilêr Zaxoyî

Diyako Haşimî

Diyar Bohtî

Efresyab Xoresanî, Dr.

Fadil Omer, Dr.

Fehmî Balayî

Gundî Dilberz, Dr.

Haydar Işik

Huseyin Kartal

Ibrahîm Seydo Aydogan, Dr.

Ismet Bayhan

Kamuran Berwarî, Dr.

Lars Aslan Rasmussen

Lerzan Jandîl

Mahmûd Onder

Mecîd Heso

Mustafa Reşîd

Nazîf Mayî

Nesîmî Yaman

Newzad A. Salih

Nezîr Kaya

Osman Çiftçî

Samî Tan

Segvan Cemîl, Dr.

Serdal Benli

5

Serwer Ebdula, Dr.

Shiwan Mehmûd Qadir

Şoreş Reşî

Yusuf Şerîf, Prof. Dr.

Zana Farqînî

[*] Navên endamên siyanetê li goreyî rêza alfabetîk hatine nivîsîn.

Endamên * Înstîtuta Ziman û Perwerdeya Kurdî Li Danmarkê [Înstîtuta Kurdî-dk]:

Esmer Mamedî

Fatih Baran

Yusuf Reşîd

[*] Navên endaman li goreyî rêza alfabetîk hatine nivîsîn.

Print PDF

Comments are closed.

**

http://www.printfriendly.com/print/v2?url=http://instkurdi-dk.com/nu/?page_id=303


6

Dansk / Danî

Instituttet for Kurdisk Sprog og Uddannelse i Danmark


blev stiftet den 29. Februar 2012 i den danske hovedstad København.

Der lever omkring 30.000 kurdere i Danmark. Det kurdiske samfund i Danmark har mange behov,

men i første række kommer behovet for at lære og undervise i deres modersmål. Modersmålet er

kurdisk, og det udgør samtidig kurdernes etniske eksistensgrundlag og nationale identitet.

I danske skoler og universiteter er der ingen systematiseret og planlagt undervisning i kurdisk. I

lovgivningen og inden for de juridiske rammer er der imidlertid hjemmel for det. Således kunne

Albertslund Børnehaveseminarium, Højvang Seminarium og Ballerup Seminarium for første gang i

perioden fra 1985 til 1996 tilbyde kurdisk som undervisning i modersmål. Ligeledes frem til 2002

blev kurdisk som modersmålsundervisning tilbudt i en række danske folkeskoler i mellem to og fire

timer om ugen. Dette fandt sted inden for kategorien Frivillig Undervisning. Men efter 2002 blev

dette tilbud neddroslet. Private tilbud blev begrænset til aktiviteter i kurdisk foreningsregi.

http://instkurdi-dk.com/nu/wp-content/uploads/2012/02/superlogo.bmp

7

Den kendsgerning, at kurderne ikke har en selvstændig stat er en stor ulempe for den kurdiske

diaspora. Øvrige etniske samfund i Danmark kunne fortsætte deres egen modersmålsundervisning

med støtte fra deres hjemlande, mens kurderne i diasporaen af egen drift og med egne midler måtte

skabe institutioner for undervisning i deres modersmål. Desværre var dette ikke nok til at

imødekomme behovet blandt kurderne for at lære og undervise i kurdisk. Og denne negative

udvikling fortsætter. En anden årsag er naturligvis kurderne selv, som ikke i tilstrækkelig grad har

vægtet betydningen af deres modersmål. For selv om mulighederne i Danmark formelt set ikke er

store, er der på den anden side ingen forhindringer for modersmålsundervisning. Men det kurdiske

samfund forsømmer til stadighed at sende deres børn til kurdisk undervisning, ligesom det ikke

ansøger officielle instanser om at få tilkendt midler og muligheder.

De ydre faktorer såvel som kurdernes autoassimilation styrker uafværgeligt assimilationsprocessen.

For at dæmme op for assimilationen og for at organisere undervisning i og på kurdisk i en

videnskabelig og systematisk ramme er der behov for en stærk, akademisk institution i Danmark. Det

er derfor blevet anset som nødvendigt at tage målrette skridt og danne et institut for kurdisk sprog og

undervisning. Med dette formål er “Institut for Kurdisk Sprog og Uddannelse i Danmark” blevet

stiftet i København den 29. februar 2012.

Instituttets formål er som følger:

1. At foretage videnskabelige og akademiske studier af det kurdiske sprog.

2. At organisere undervisningskurser i kurdisk.

3. At tilrettelægge undervisningsmaterialer på kurdisk.

4. At uddanne lærer i kurdisk undervisning.

5. At forberede undervisningsstudier for at beskytte kurdisk sprog, kultur og identitet i

Danmark.

6. At skabe forbindelser til danske institutioner for at bedre integrationen af kurdere i Danmark

og i fællesskab at tilrettelægge sociale og kulturelle planer og projekter med sproglig

orientering.

Det Kurdiske Institut i Danmark er sammensat for netop at imødekomme behovet for at lære og

undervise i kurdisk. De nye generationer af danskfødte kurdere vokser op og modnes i et dansk

samfund, bliver uddannet på dansk og bliver en del af det danske system i alt fra administration,

økonomi, det sociale og kulturelle område samt arbejdsmarked. I fraværet af systematiseret kurdisk

undervisning bliver de i det danske samfund assimileret rent sprogligt. Sproglig assimilation

medfører uundgåeligt et tab af kultur og folklore, som er ensbetydende med borthviskelse af det

etniske ophav. I denne ligning er det afgørende led derfor undervisning i og på modersmålet.

Kurdere er nødt til ved siden af deres danske undervisning at sikre og styrke deres modersmål og

bruge det i deres uddannelse.

Det Kurdiske Institut i Danmark er dannet som led i kurdernes livsvigtige kamp for overhovedet at

eksistere, og rygraden i denne indsats er styrkelsen af det kurdiske modersmål. I lighed med andre

etniske gruppers fremtid i Danmark er også kurdernes fortsatte eksistens afhængig af, om de nye

generationer kan holde sproget i live og følgelig holde sig selv i live som folkeslag. Det er med

kurdernes fremtid for øje i Danmark, at det Kurdiske Institut i Danmark vil forberede og udføre

undervisnings- og uddannelsesprojekter. Det Kurdiske Institut i Danmark vil både indfri kurdernes

behov og krav i Danmark om undervisning og uddannelse i kurdisk og samtidig tjene det kurdiske

sprog i al almindelighed. Således vil det Kurdiske Institut i Danmark i sit arbejde bygge bro mellem

kurderne i Danmark og deres hjemland, Kurdistan. På denne måde vil deres identitet kunne overleve

og deres nationalitet være under beskyttelse.

8

For at indfri sit formål vil det Kurdiske Institut i Danmark skabe stærke, dynamiske og varige

forbindelser til det kurdiske samfund i Danmark og dets sociale og kulturelle institutioner, for

herigennem at hjælpe kurderne til kurdisk læring og uddannelse.

Det Kurdiske Institut i Danmark vil ligeledes etablere varme forbindelser til danske universiteter,

seminarier, institutter, skoler og andre institutioner, der har sproglig og undervisningsmæssig fokus

og tyngde, og i samarbejde med dem realisere Instituttets planer og projekter.

Det Kurdiske Institut i Danmark



29. februar 2012

**



9

Tale ved receptionen til fejring af det kurdiske institut-dk. og kurdiske modersmålsdag

[14-15-16 Maj].

Ærede gæster,

Kære venner og kursister,

Velkommen til fejringen af, at det kurdiske institut i DK nu er blevet stiftet; fejringen af kurdisk

modersmålsdag og overdragelsen af certifikater til kursisterne. Tillykke til jer alle på denne kurdiske

modersmålsdag.

Instituttet for Kurdisk Sprog og Uddannelse blev stiftet den 29. februar 2012. Instituttet blev skabt på

baggrund af behovet hos den kurdiske befolkning i Danmark. En befolkning, der i dag tæller

omkring 30.000 mennesker, og vil fortsætte med at vokse i fremtiden. Siden slutningen af 1960′erne

er der således blevet skabt en kurdisk koloni i Danmark. Kurderne lever deres liv på forskellig vis

som en del af det danske samfund. De ønsker at tage deres plads i samfundet og samtidig bevare

deres etniske ophav. Og det er deres naturlige, juridiske og legitime ret. Det stærkeste led i denne

ligning er bevarelsen og anvendelsen af modersmålet i det daglige. For at bevare deres etniske

særegenhed inden for rammerne af det danske samfund, må de undgå at blive assimileret. For at

undgår dette, er det bydende nødvendigt at tage modersmålsundervisning. Kurderne er en del af

samfundet her i Danmark, ligesom de betaler skat til staten. De har derfor ret til med statslig støtte at

modtage modersmålsundervisning. Den danske stat har magten og beføjelserne til at indfri kurdernes

legitime ønsker. Derfor vil det Kurdiske Institut i Danmark bede den danske stat om at gennemføre

obligatorisk modersmålsundervisning. Den første opgave i arbejdet for at beskytte de nye kurdiske

generationer i Danmark er undervisning i kurdisk. Det er med dette sigte, at Instituttet for Kurdisk

Sprog og Uddannelse er blevet dannet. Nemlig for systematisk at forberede og tilrettelægge planer

og projekter; at præsentere dem for danske myndigheder for herigennem at realisere vores visioner.

http://instkurdi-dk.com/nu/wp-content/uploads/2012/02/DSC0036.jpg

10

Instituttet for Kurdisk Sprog og Uddannelse vil ligeledes bede kurderne om at fralægge sig enhver

ligegyldighed i forhold til deres kurdiske modersmål, og i stedet at begynde at tale kurdisk med

hinanden i dagligdagen. En kurder, der ikke anvender sit eget modersmål, er i færd med at assimilere

sig selv, og denne autoassimilation er den største synd, man kan begå, over for de kommende

generationer. Beskyttelsen og cementeringen af den etnisk-kurdiske oprindelse går gennem tale,

anvendelse og undervisning i kurdisk.

Det kurdiske institut i Danmark er fast besluttet på sin mission, og vi forventer en stærk støtte fra det

kurdiske samfund.

Ved denne lejlighed og fejring af kurdisk modersmålsdag vil instituttet efter seks måneders kurdisk

undervisning gerne overdrage certifikater til i alt sytten kursister. Må denne ceremoni blive en

motivation til alle kurdiske unge til at tage modersmålsundervisningen til sig og til at bruge deres

kurdiske sprog i alle livets aspekter og lære sproget, såfremt de ikke allerede mestrer det.

Vi opfordrer alle kurdiske forældre til at tale deres modersmål med deres børn og sende dem til

instituttets kurdisk undervisning for at videreudvikle deres sprog.

Til efteråret starter sprogkurset op igen, så det er ikke for tidligt allerede nu at tilmelde sig.

Til slut vil jeg gerne sende en stor tak. Til Dr. Îbrahim Seydo, lektor i Kurdologi ved INALCO

Universitetet [Sorbonne] i Paris; til Lerzan Jandîl, lederen af Instituttet for Kurdisk-Zazakî i Berlin;

til sprogekspert Huseyin Kartal; til Sores Resî fra ledelsen ved det kurdiske institut i Stockholm, som

ved sin deltagelse i dag har gjort os stor ære. Jeg vil også jer gæster hver og én.

Vi tror fuldt og fast på, at instituttets arbejde vil blive en stor succes med jeres støtte.

For jeres vigtige hjælp også en stor tak til Kommissionen for Sprog og Undervisning ved KNK, Fey-

Kurd, Dansk-Kurdisk Kulturcenter og Fokus-A. Vi håber på et godt samarbejde også i fremtiden.

Mange tak.

ROJAN HAZIM

Formand for Instituttet for Kurdisk Sprog og Uddannelse

12. maj 2012, København

Print PDF


**



11

Lînk Nawnîshanî kanalî Aso SAT le ser Konferansî Ziman le Hewlêr

Chawpêkewtinî Baban Seqizî le em lînk da ye:

http://www.youtube.com/watch?v=3eqxJo3mJ3o

**

Nivîsên Konferansa Zanistî ya Zimanê Kurdî – Hewlêr – Îlon

2011:

Alfabe Hewlêr Îlon 2011 Kartal

Arîsheyên ferheng, zarava û têgihan-Zana F

Awrrk kurt Le helumrc ziman Kurd Baban Seqiz

Axivtina li Konf. Zim. Kurdî li Hewlêrê-ROJAN HAZIM

Ibrahim Seydo-terminoloji

Babetên Zanistî-Firatê Dengizî

KONFERANSA ZIMAN-ChetoÖzel

KURMANCI-ROJAVA-Mustafa Reshid

LerzanJandil-Konf.Zim.Hewlêr-2011

ZIMANÊ KURDÎ LI BAKÛR – MSahîn

**

Malpera Shêwira Ziman û Perwerdeya Kurdî di lînka li jêr da

ye: http://www.shewirazimanekurdi.com

**

http://www.youtube.com/watch?v=3eqxJo3mJ3o

http://instkurdi-dk.com/nu/wp-content/uploads/2012/02/Alfabe_Hewl%C3%AAr-%C3%8Elon_2011-Kartal-ok.pdf

http://instkurdi-dk.com/nu/wp-content/uploads/2012/02/Ar%C3%AE_ey%C3%AAn-ferheng-zarava-%C3%BB-t%C3%AAgihan.pdf

http://instkurdi-dk.com/nu/wp-content/uploads/2012/02/Awrrk_kurt_Le_helumrc_ziman_Kurd_Baban_Seqiz.pdf

http://instkurdi-dk.com/nu/wp-content/uploads/2012/02/Axivtina-li-Konf.-Zim.-Kurd%C3%AE-li-Hewl%C3%AAr%C3%AA-ROJAN-HAZIM.pdf

http://instkurdi-dk.com/nu/wp-content/uploads/2012/06/IbSeydo-terminoloji-OK.pdf

http://instkurdi-dk.com/nu/wp-content/uploads/2012/06/Babet%C3%AAn-Zanist%C3%AE-Firat%C3%AA-Dengiz%C3%AE-ok.pdf

http://instkurdi-dk.com/nu/wp-content/uploads/2012/06/KONFERANSA-ZIMAN-Cheto%C3%96zel-ok.pdf

http://instkurdi-dk.com/nu/wp-content/uploads/2012/06/KURMANCI-ROJAVA-Mustafa-dawi.doc

http://instkurdi-dk.com/nu/wp-content/uploads/2012/06/LerzanJandil-Konf.Zim_.Hewl%C3%AAr-20111.pdf

http://instkurdi-dk.com/nu/wp-content/uploads/2012/06/ZIMAN%C3%8A-KURD%C3%8E-LI-BAK%C3%9BR-MSah%C3%AEn.pdf

http://www.shewirazimanekurdi.com/

12

Nivîsên li ser zimanî: Alfabe – Dr. Baiz Omer **

Deklarasyonên li ser zimanî: Konferansa Ziman-Berlin – Gulan 2008

Deklarasyona Shûraya Ziman û Perwerdeya Kurdi-Bruksel – 2009

Deklarasyona Konferansa Zanistî ya Zimanê Kurdî-Îlon 2011-Hewlêr

Deklarasyona Konferansa Zonê Kurdi-Hewlêr – 2011 (Zazakî)

Print PDF


**

http://instkurdi-dk.com/nu/wp-content/uploads/2012/06/Alfabe-Dr.Ba%C3%AEz-Omer.pdf

http://instkurdi-dk.com/nu/wp-content/uploads/2012/06/Konferansa_Ziman-Berlin-Gulan_2008.pdf

http://instkurdi-dk.com/nu/wp-content/uploads/2012/06/Deklarasyona_Shraya_Ziman__Perwerdeya_Kurd-2009.pdf

http://instkurdi-dk.com/nu/wp-content/uploads/2012/06/Deklarasyona-Konferansa-Zanist%C3%AE-ya-Ziman%C3%AA-Kurd%C3%AE-%C3%8Elon-2011-Hewl%C3%AAr.pdf

http://instkurdi-dk.com/nu/wp-content/uploads/2012/06/Dek.Konf_.ZoneKurdi.pdf



13

Têkilî

Nav: *

E-Mail: *

Mijar: *

Mesaj: *

Pêvek:

*: html, txt, css, gif, png, jpeg, jpg, tiff, bmp, ai, eps, ps, rtf, pdf, doc, docx, zip, rar, ppt


Adres (Adresse):

Postboks 39

2660 Brøndby Strand

Danmark

Tel : +45 XXXXXX

Fax : +45 XXXXXX

[email protected]

[email protected]

Hatina Înstîtutê :

Print PDF


**

mailto:[email protected]



http://instkurdi-dk.com/nu/wp-content/uploads/2012/02/brev.bmp

http://instkurdi-dk.com/nu/wp-content/uploads/2012/02/tele1.bmp

http://instkurdi-dk.com/nu/wp-content/uploads/2012/02/rute1.png


14

Editor

Rûper nehate dîtin

Nehate dîtin..

**

Arşîv

Rûper nehate dîtin

Nehate dîtin..

**

15

Ziman

Înîstîtotî Ziman û Perwerdey Kurdî le Danmark

Nivîsa Baban Seqizî li jêr e, bixwûnin. Baban Seqizî Print PDF

Bixwûne »

Konferansa zanistî ya zimanê Kurdî li Hewlêrê

Li 19-20-21-22ê Îlonê li Hewlêrê Konferansa zanistî ya zimanê Kurdî pêkhat. Konferans ji alîyê

Wezareta Roşinbîrî û Lawan ya hukûmeta Kurdistana Federal ve hate organîze kirin. Ji seranserê

Kurdistanê û dîasporayê gelek bispor û zanayên zimanî beşdar bûn. Komisyona Ziman û Perwerdeyê

ya KNKê, Instîtuyên Kurdî yên endamên KNKê û TZP Kurdî destek dane konferansê û bi

delegasyoneke fireh beşdar bûn. Di çar rojên konferansê da li ser rewşa bi giştî ziman û...

Bixwûne »

http://instkurdi-dk.com/nu/?p=189






16

Lerzan Jandîl

Nivîsa Lerzan Jandîl ya li Konferansa Zanistî ya Zimanê Kurdî – Hewlêr Îlon 2011 di lînka li jêr da

ye: LerzanJandil-Konf.Zim.Hewlêr-2011 Print PDF

Bixwûne »

Kurdî

ROJAN HAZIM Li goreyî zimanzanan îro li dinyayê kêm zêde 6784 ziman têne axivtin. Kurdî jî yêk

ji van zimanan e ku bi derketina xelkê Kurd ve bûye elementê sereke yê hebûna xelkê Kurd. Kurdan,

wekî mîratxwerên Medan, digel hemû zor û zordarîya dîtî jî, ji sedsalên BI heta îro zimanê xwe wekî

alaya dengî ya hebûna xwe parastine. Di warê nivîsînê da jî, ji sedsala heftemîn ya PI were,...

Bixwûne »

Dîasporaya Kurdî

ROJAN HAZIM Dîaspora gotineke binyad Yewnanî ye û tête manaya “bijbelavbûn, reşandina

tovî, belavbûna wekî zerreyan”. Di Yewnana Antîk da ji bo belavbûna mirovan jî hatîye gotin. Ji bo

kesên ku ji ”Bajêr Dewlet”an anjî ”Bajêrên Mezin – Metropolîs”an derdiketin, koç dikirine deverên

dî anjî dihatin derêxistin dihate gotin. Di nav dem û salan da vê gotinê manayake fireh wergirt. Anku

heke “komeke etnîk”, anjî ”qewmek” ji cih û warê xwe yê...

Bixwûne »









17

Ziman û îdentîtêt

ROJAN HAZIM Ziman ji bo xelk û neteweyan elementê sereke û bingehîn yê hebûnê ye. Ziman ji

alîyekê ve aletê komunîkasyonê ye ku mirov di hevdu bigihin û jîyana xwe di rê bibin. Li alîyê dî

ziman îdentîtêta xelk û neteweyan e ku bi zimanê xwe ji xelk û neteweyên dî têne cuda kirin. Ziman

bi vê rola xwe, mîsyonê ”îdentîtêta nasyonalîteyê” tîne cih. Ev herdu karekterîstîkên bingehîn yên

zimanî bêyî hev...

Bixwûne »

**

Înîstîtotî Ziman û Perwerdey Kurdî le

Danmark

Nivîsa Baban Seqizî li jêr e, bixwûnin.

Baban Seqizî

Print PDF


**



http://www.shewirazimanekurdi.com/images/stories/Awrrk_kurt_Le_helumrc_ziman_Kurd_Baban_Seqiz.pdf

http://www.printfriendly.com/print/v2?url=http://instkurdi-dk.com/nu/?p=189



18


Li 19-20-21-22ê Îlonê [2011] li Hewlêrê Konferansa zanistî ya zimanê Kurdî pêkhat. Konferans ji

alîyê Wezareta Roşinbîrî û Lawan ya hukûmeta Kurdistana Federal ve hate organîze kirin. Ji

seranserê Kurdistanê û dîasporayê gelek bispor û zanayên zimanî beşdar bûn.

Komisyona Ziman û Perwerdeyê ya KNKê, Instîtuyên Kurdî yên endamên KNKê û TZP Kurdî

destek dane konferansê û bi delegasyoneke fireh beşdar bûn. Di çar rojên konferansê da li ser rewşa

bi giştî ziman û zaravayên Kurdî û herweha alfabeya Kurdî hate rawestan. Di encamê da

deklarasyoneke 14 maddeyî hate qebûl kirin û bo bîr û rehîya Kurdistanê hate belav kirin.

Di konferansê da cara ewil e ku tabûya li ser bi kar înana du alfabetîyê hate şkandin û pêşniyarên

çareserîya pirsgirêkên ziman, zarava û alfabeya Kurdî hatin pêşkêş kirin. Du alfabe, anku alfabeya bi

tîpên Latînî û ya bi tîpên Aramî-Erebî bi giringî hatin pêşniyar kirin ku di pratîkê da êdî paralel bêne

bi kar înan. Detayên wê di deklarasyonê da ne, kerem bikin bixwûnin.

Deklarasyona Konferansa Zanistî ya Zimanê Kurdî

19-20-21-22 Îlon [September] 2011 – Hewlêr [Erbîl], Herêma Kurdistanê

1. Konferans daxwaz dike ku hemû dem û dezgehên peywendîdar projeya qanûna zimanî amade

bikin û pêşkêşi parlementa Kurdistanê bikin ku bibe qanûn û bête bi cih înan.

2. Civata Bilind ya Zimanê Kurdî li Herêma Kurdistanê, ji diyalektên zimane Kurdî yên parçeyên

Kurdistanê û Kurdên dîasporayê ku ji 20 (bîst) endaman pêkhatî, çar sala carekê endam bêne guhorîn

û sebixwetîya wê hebe. Eve jî bi hevkarîya Wezareta Roşinbîrî û Lawan, Unîversîteyên Kurdistanê,

Akademîya Kurdî û Instîtuyên zimanê Kurdî pêkbêt.

3. Ferhenga Kurdî Kurdî ya ji hemû zaravayên Kurdî pêkhatî bi du alfabeyên Erebî-Latînî bête danan

û hukûmeta Herêma Kurdistanê piştevanîya vê projeyê bike.

4. Kar û xebatên zanistî, ronakbîri, perwerdeyî û ragihandinê heta ku çareyeke yêkgirtina alfabeya

Kurdî tête dîtin bi herdu alfabeyan bêne kirin.

5. Dem û dezgehên zanistî, akademîkî û ronakbîrî yên Kurdistanê rê li ber lêkolînên zanistî yên

diyalektên zimanê Kurdî xweş bike.

6. Zimanê Kurdî di hemû karûbarên bazirganî, reklam û turîzmê da bi serekeyî bi kar bêt û hewil

bidin ku lewha û tabloyên cadeyan bi herdu alfabeyên Kurdî bin.

7. Zimanê Kurdî di destûra Iraqa Federal da digel zimanê Erebî fermî ye û divêt li nav Iraqê û

têkilîyên derveyî Iraqê da bi kar bêt.

8. Daxwaz dikin, dewleta Tirkîye, Iran û Sûrîyeyê zimanê Kurdî di destûrên xwe da fermî bikin û

perwerdeya bi zimanê Kurdî bikine nav sîstemê perwederya dewletê.

9. Kar bête kirin ku zimanê Kurdî wekî zimanên dî bikeve nav tora internetê û teknolojîyê.

19

10. Medya Kurdî programên taybetî yên zimanî bi herdu alfabeyan amade bikin û biweşînin, bi şertê

ku îmlaya wan yêk be.

11. Komîteyek bête hilbijartin ku pêşniyar û tewsîyeyên konferansê bêne bi cih kirin û pêşniyar dikin

ev komîte ji van kesan pêkbêt:

I. Prof. Dr. Yusuf Şerîf Seîd

II. Prof. Hevkarîdar Dr. Bekir Umer Elî

III. Mmst. Rojan Hazim

IV. Prof. Hevkarîdar Dr. Abdulwehab Xalid

V. Mmst. Newzad Ebdulezîz Salih (Nûnerê Wezareta Roşinbîrî û Lawan)

12. Konferansa zanistî ya zimanê Kurdî bi çavdêrîya Wezareta Roşinbîrî û Lawan salane pêkbêt.

13. Konferansa zanistî ya zimanê Kurdî xwazyar e ku Konferansa yêkitîya neteweyî ya Kurdistane

pêkbêt.

14. Zemîn bête amade kirin ku ji parçeyên Kurdistanê xwandekarên unîversîteyê li beşên bisporîya

edebîyat û zimanê Kurdî yên li unîversîteyên Kurdistanê bêne qebûl kirin.

Konferansa Zanistî ya zimanê Kurdî 19-20-21-22 Îlon [Sept.] 2011 – Hewlêr [Erbîl]

Print PDF


**

Lerzan Jandîl

Nivîsa Lerzan Jandîl ya li Konferansa Zanistî ya Zimanê Kurdî – Hewlêr Îlon 2011 di lînka li jêr

da ye:


Print PDF


**






20

Kurdî

ROJAN HAZIM

Li goreyî zimanzanan îro li dinyayê kêm zêde 6784 ziman têne axivtin. Kurdî jî yêk ji van zimanan e

ku bi derketina xelkê Kurd ve bûye elementê sereke yê hebûna xelkê Kurd.

Kurdan, wekî mîratxwerên Medan, digel hemû zor û zordarîya dîtî jî, ji sedsalên BI [Berî Îsa] heta

îro zimanê xwe wekî alaya dengî ya hebûna xwe parastine. Di warê nivîsînê da jî, ji sedsala heftemîn

ya PI [Piştî Îsa] were, zimanê xwe bi kar înane û bi vê berxwedanê dijî jenosîdator û asîmîlatoran,

hem zimanê xwe, hem jî xwe ji toka birandinê rizgar kirine.

Amade dibe!!!!

Bi gihiştina qonaxa îro ya têkoşîna xelkê Kurd, Kurdî wekî ziman, ji birandinê hatîye parastin. Îro li

Kurdistana Federal zimanê fermî yê dewletî ye. Herwisa li parçeyên dî yên Kurdistanê jî Kurdî di

nav hemleyeke xurt ya pêşkevtinê da ye. Kurdî îro zimanekî jînde ye û paşeroja xelkê Kurd e.

Îlon 2009

Print PDF


**



21

Dîasporaya Kurdî

ROJAN HAZIM

Dîaspora gotineke binyad Yewnanî ye û tête manaya “bijbelavbûn, reşandina tovî, belavbûna wekî

zerreyan”. Di Yewnana Antîk da ji bo belavbûna mirovan jî hatîye gotin. Ji bo kesên ku ji ”Bajêr

Dewlet”an anjî ”Bajêrên Mezin – Metropolîs”an derdiketin, koç dikirine deverên dî anjî dihatin

derêxistin dihate gotin. Di nav dem û salan da vê gotinê manayake fireh wergirt. Anku heke “komeke

etnîk”, anjî ”qewmek” ji cih û warê xwe yê qedîm, yê bab û bapîran koç kir anjî hate koç kirin, li cih

û warê nû, di kategorîya ”dîaspora”yê da hate hejmartin. Eve bi taybetî Berî Îsa [BÎ] û Piştî Îsa [PÎ) ji

bo Cihûyan hate bi kar înan. Cihû ji ber zordarîya desthilatên wan deman bijbelavî dinyayê bûn.

Belêm ev ”term” îro êdî ji bo bi giştî tête bi kar înan. Her ”komeke etnîk” her bi çi binasî [sebebî] be,

heke ji welatê xwe, ji cih û warê xwe yê qedîm rabû û koç kir, anjî hate koç kirin û li cihekî nû bi cih

bû, êdî ji wê ”grûba etnîk” ra ”dîaspora” tête gotin. Heta nihe di meydana navneteweyî da du

”grûbên etnîk” wekî ”qewmên dîasporaye” hatin nas kirin: Cihû û Ermenî. Bo Cihû û Ermenîyên ji

Israîl û Ermenistanê dûr, li welatên cuda yên dinyayê dijîn Cihû û Ermenîyên diasporayê tête gotin.

Li goreyî nifûsê, vê gavê ”grûba etnîk” ya herî mezin Kurd in di nav kategorîya dîasporayê da.

Dîasporaya Kurdî ji destpêka desthilata Farisan, Osmanîyan û paşê jî ya Ereban pêve dest pê kirîye û

Kurd bi darê zorê hatine koç kirin ku îro jî mîratxwerên wan Kurdan didine koç kirin. Ji wan salan

were Kurdên ku ji welatê xwe yê qedîm, welatê bab û bapîrên xwe hatine derêxistin, hatine koç kirin

kêm zêde 10 [deh] milyon in. Ji vê hejmara mezin bahra [paya] pitir li Tirkîyeyê dijîn. Dîasporaya

herî mezin ya Kurdan li Tirkîyeyê ye. Bajêrê herî mezin yê dîasporaya Kurdî Stanbol e ku 3 [sê]

milyon Kurd lê dijîn. Paşê jî, li bajêrên Anatolîya Navîn, Başûr, Rojava heta Anatolîya Bakur bi

milyonan Kurd li bajêrên cuda belav bûne û wekî kolonîyên biçûk yên dîasporaya Kurdî dijîn.

Tehran, Bexda, Şam û Beyrûd jî merkezên mezin yên diasporaya Kurdî ne.

Ji destpêka salên 1960î pêve jî li cografyaya Ewrûpaya Rojavayê û Amerîkayê [USA] dîasporaya

Kurdî pêkhatîye. Di van salên 2000î da ev meydana dîasporaya Kurdî heta Afrîka, Kanada,

Awustralya û Japonyayê berfireh bûye. Ji xwe Rûsya, Kafkasya û Asyaya Navîn ji berê were bûyne

merkezên dîasporaya Kurdî. Yêk ji merkezên mezin ya dîasporaya Kurdî vê gavê cografyaya

Yêkitîya Ewrûpayê [YE] ye ku nêzîkî milyonek û nîv Kurd lê dijîn. Îro Danmark jî, ku endama

YEyê ye, yêk ji wan welatan e ku ”Dîasporaya Kurdî” lê heye û nufûsa wan jî digihe nêzîkî sih

hizaran.

Problema herî mezin û hevpar ya Kurdên ku li dîasporayê dijîn ziman e û ji ber asîmîlasyonê her diçe

nifûsa Kurdî axêv kêm dibe. Herwisa jîyana kulturî ya Kurdî jî her diçe rengê xwe yê otantîk berze

dike. Ev encamên xemdar yêk ji mezintirîn zehmetîyên jîyana dîasporayê ne. Êdî realîteyek e ku

kategorîya ”Kurdên Dîasporayê” jî pêkhatîye. Tête hêvî kirin ku ”Kurdên Dîasporayê” li goreyî vê

realîteyê bijîn, belêm herweha jî di serî da ziman û paşê jî her çi karekterîstîkên xwe yên xwumalî,

otantîkî yên neteweyî hebin biparêzin û li welatên lê, di nav wan neteweyên pêkve dijîn da jî, di nav

jîyaneke bi aheng û dostane da bijîn.

5 Sibat 2009

www.xweza.com

Print PDF


**

http://www.xweza.com/



22

Ziman û îdentîtêt

ROJAN HAZIM

Ziman ji bo xelk û neteweyan elementê sereke û bingehîn yê hebûnê ye. Ziman ji alîyekê ve aletê

komunîkasyonê ye ku mirov di hevdu bigihin û jîyana xwe di rê bibin. Li alîyê dî ziman îdentîtêta

xelk û neteweyan e ku bi zimanê xwe ji xelk û neteweyên dî têne cuda kirin. Ziman bi vê rola xwe,

mîsyonê ”îdentîtêta nasyonalîteyê” tîne cih. Ev herdu karekterîstîkên bingehîn yên zimanî bêyî hev

nabin û hevdu timam dikin. Li goreyî vî formûlî, Kurdî, ji bo Kurdan hem aletê komunîkasyonê ye,

hem jî îdentîtêta neteweyî ye. Kurd bi zimanê xwe, bi Kurdî, ji xelk û neteweyên dî cuda ne. Kurd

wekî xelk û neteweyekî cuda, bi zimanê xwe kultur, folklor, edebîyat û hunera xwe fêr dibin û dijîn.

Xelk û neteweyên ji zimanê xwe têne dûr kirin, ji van hebûnên neteweyî jî têne bêpar kirin ku eve

digel xwe komple asîmîlasyonê tîne. Xelk û neteweyên ku dixwazin jînde bimînin, bi ber pêlên

nemanê nekevin, mecbûr in li zimanê xwe xwudan derkevin, zimanê xwe biparêzin ku berze nebin.

Kurdên dîasporayê, yên derveyî welat, hindî ku zimanê xwe winda bikin, ji zimanê xwe dûr bikevin,

dê hind ji kultur û folklora xwe ya neteweyî dûr bikevin û di nav civata ku têda dijîn dê asîmîle

bibin. Asîmîlebûn, ne mirina fizîkî ye, belêm mirina zimanî, ya kulturî, ya etnîkî ye. Heke Kurdên

dîasporayê dixwazin ”etnîk orîjîn”a xwe ya konkret biparêzin, divêt bi zimanê xwe biaxivin. Ji bîr

kirina ”zimanê xwe” ”etnîk orîjîn”ê abstrak dihêle ku eve digel xwe ji neteweyê xwe û hemû hebûn û

elementên neteweyê xwe dûrketinê tîne ku di encam da ”bê îdentîtêtîyê” derdêxe meydanê.

Berzebûna îdentîtêta neteweyî li ser psîkolojîya mirov jî tesîra negatîv dike.

Kurdbûyîn û Kurdîtîya bêyî Kurdî kêm e. Divêt xwe timam bikin. Anku Kurdî biaxivin. Heke

nizanin, divêt fêr bin, bizanin.

7 Kanûn [December] 2008

www.xweza.com

Print PDF


**

http://www.xweza.com/



23

Zazakî


Li 19-20-21-22ê Îlonê li Hewlêrê Konferansa zanistî ya zimanê Kurdî pêkhat. Konferans ji alîyê

Wezareta Roşinbîrî û Lawan ya hukûmeta Kurdistana Federal ve hate organîze kirin. Ji seranserê

Kurdistanê û dîasporayê gelek bispor û zanayên zimanî beşdar bûn. Komisyona Ziman û Perwerdeyê

ya KNKê, Instîtuyên Kurdî yên endamên KNKê û TZP Kurdî destek dane konferansê û bi

delegasyoneke fireh beşdar bûn. Di çar rojên konferansê da li ser rewşa bi giştî ziman û...

Bixwûne »

Lerzan Jandîl

Nivîsa Lerzan Jandîl ya li Konferansa Zanistî ya Zimanê Kurdî – Hewlêr Îlon 2011 di lînka li jêr da

ye: LerzanJandil-Konf.Zim.Hewlêr-2011 Print PDF

Bixwûne »

**

Lerzan Jandîl

Nivîsa Lerzan Jandîl ya li Konferansa Zanistî ya Zimanê Kurdî – Hewlêr Îlon 2011 di lînka li jêr

da ye:


Print PDF


**









24

Ferhenga Kurdî

Ev rûpera Ferhengên Kurdî di demekî nêzîk da amade dibe.

Print PDF


**


http://instkurdi-dk.com/nu/wp-content/uploads/2012/02/Garzoni.jpg


25

Alfabe

Alfabe

ROJAN HAZIM Alfabeya Kurdî, zaravayê Kirmancî (*) Aa Bb Cc Çç Dd Ee Êê Ff Gg Hh Ii Îî Jj

Kk Ll Mm Nn Oo Pp Qq Rr Ss Şş Tt Uu Ûû Vv Ww Xx Yy Zz Aa Bb Cc Çç Dd Ee Êê Ff Gg Hh Ii

Îî Jj Kk Ll Mm Nn Oo Pp Qq Rr Ss Şş Tt Uu Ûû Vv Ww Xx Yy Zz Aa Bb Cc...

Bixwûne »

Alfabe

ROJAN HAZIM

Alfabeya Kurdî, zaravayê Kirmancî [Kurmancî] (*)

Aa Bb Cc Çç Dd Ee Êê Ff Gg Hh Ii Îî Jj Kk Ll Mm Nn Oo Pp Qq Rr Ss Şş Tt Uu Ûû Vv Ww Xx Yy Zz

Aa Bb Cc Çç Dd Ee Êê Ff Gg Hh Ii Îî Jj Kk Ll Mm Nn Oo Pp Qq Rr Ss Şş Tt Uu Ûû

Vv Ww Xx Yy Zz

Aa Bb Cc Çç Dd Ee Êê Ff Gg Hh Ii Îî Jj Kk Ll Mm Nn Oo Pp Qq Rr Ss Şş Tt Uu Ûû Vv

Ww Xx Yy Zz


Ww Xx Yy Zz


Ww Xx Yy Zz

Aa Bb Cc Çç Dd Ee Êê Ff Gg Hh Ii Îî Jj Kk Ll Mm Nn Oo Pp Qq Rr Ss Şş Tt Uu Ûû Vv Ww Xx Yy Zz




26

Aa agir

Bb ber

Cc cer

Çç çem

Dd dem

Ee em

Êê êk

Ff fer

Gg gez

Hh heyv

Ii insan

Îî îza

Jj jeng

Kk kes

Ll lez

Mm mer

Nn neh

Oo ode

Pp per

Qq qer

Rr rez

Ss ser

Şş şer

Tt ter

Uu ulih

27

Ûû ûr / ûtî

Vv veger

Ww welat

Xx xelat

Yy yezdan

Zz zengil

Tîpên bideng [vokal]

a e ê i î o u û

Tîpên bêdeng [konsonant]

b c ç d f g h j k l m n p q r s ş t v w x y z

Di alfabeya Kurdî ya bi tîpên latînî ya ku Celadet Bedir Xan danayî da, 31 tîp hene. Her tîp

beramberî dengekî bingehîn e, belêm di vê alfabeyê da, beramberî dengên nuans sembol nînin. Di

zimanê Kurdî da, anjî em bêjin, di zaravayê Kirmancî [Kurmancî] da, ji van dengan zêdetir, anku çil

û yêk (41) dengên bingehîn û nuansdeng hene. 31 tîpên beramberî dengên bingehîn me li jorî dan. Ev

tîpên bi apostrof yên li jêr jî beramberî nuansdengan in. Ji wan 9 [neh] tîp kit in, belêm yêk jî

”dudeng” e [dîftong] û ji du tîpan pêkhatîye. Bo nimûne;

* ç: çav [ç´] – [ji dengê -ç-ya: ”çar”ê mûyek jî be cudatir e, stûrtir e.]

* h: heft [h´] – [ji dengê -h-ya: ”hetav”ê stûrtir e.]

* k: ker [k´] – [ji dengê -k-ya: ”ker”î stûrtir e.]

* p: pola [p´] – [ji dengê -p-ya: ”por”ê stûrtir e.]

* r: re [r´] – [ji dengê -r-ya: ”rez”î stûrtir e.]

* t: ter [t´] – [ji dengê -t-ya: „tevn“î stûrtir e.]

* x: xar, axa [x´]– [ji dengê -x-ya: „xem“ê stûrtir e.]

* e: ewr, ewir [é]– [ji dengê -e-ya: „erd“î stûrtir e.]

** ü: hür (hûr, hîr) / dür (dûr, dîr) / bün (bûn, bîn) – [ji dengên „u“ „û“yê ziravtir e.]

*** xw: xwe, xwandin

28

* [Eve dengên nuans in û ji dengên bingehîn stûrtir têne bilêvkirin. Dengê wan yê nuansî di gotin û

hevokê da tête bihîstin. Lê belê, heke hewcehî hebe ku di nivîsînê da jî ji dengên dî yên bingehîn

bêne cuda kirin, hingê bi vê nîşandekê (´) dikarin bêne nîşan kirin. Bo nimûne; „ker“, anku heywanê

guhdirêj, bi „k“ya normal tête nivîsîn û gotin. „ker“ bi „k´“ya apostrof tête nîşan kirin, wekî „k´er´“,

anku “nebihîs” û bi vî rengî herdu „k“ dikarin ji hevdu bêne cuda kirin. Di vê nimûneyê da, anku

gotina „ker“, -nebihîs- da hem „k“ya serî, hem jî „r“ya dûmahîkê stûr in û dikarin bi apostrofê bêne

nîşan kirin. Belêm digel van taybetîyên dengên nuans jî, tarzê apostrofê vê gavê, hema bêjin bi giştî,

naête bi kar înan. Di hebûna ziman da, hem teorîken hem jî pratîken, ev deng û nuansdengên me

dayî, di firehîya zaravayê Kirmancî [Kurmancî] da hene, belêm di pratîka evro da tinê dengên

bingehîn û nîşanên wan, anku 31 sembolên heyî têne bi kar înan. Her bi çi rengî be, -çiku carna ji

wan nuansdengan „r’“ wekî „cot -rr-„ tête nivisîn-, belêm bi kar înana van nuansdengan hêj jî mijara

riberizê ye di nav zimanzan û zimannasan da û safî nebûye. -RH]

** [Ev denge tinê di devokê Hekarîya, Bahdîna û rojhilata Botan da heye, ku dengê „ü“ya di Elmanî

û Tirkî da dide -RH]

*** [Dudeng anjî „dîftong“ e, ku di alfabeya Kurdî da bi du tîpan tête nivîsîn. -RH]

Noteke kurt li ser alfabeyê

Alfabe, bi giştî koma sembolên dengan e. Her deng û nuansdeng, bi sembolekê anjî çend sembolan

têne îfade kirin. Di hindek zimanên Ewrûpî da, du, sê heta çar sembol bo dengekê têne bi kar înan.

Alfabe bi vê karakterîstîka xwe ve kilîlê xwandin û nivîsîna zimanî ye. Ziman hem wekî aletekî

ragihandin û têkilîyê, hem jî bi wesfê xwe yê îdentîtêtîyê, hebûnekî jînde ye û bi vê jîndehîya xwe ve

jî dînamîk e. Lewma wekî her hebûnekî jînde, bi bizav e, li goreyî hewcehîyên civatê pêşve diçe,

xurt û zengîn dibe. Tekst û materyalên ku zimanî bi giştî formûle dikin, ne ”tabû” û ”ehdên dînî” ne,

ku li ser neête axivtin, riberiz neête kirin û herweha krîtîk li ser neête kirin. Ziman û materyalên

hûbûn [fêrbûn] û hûkirina [fêrkirin] zimanî, ji ravekirin û analîzên metodolojîya zanyarîyê ne dûr in.

Ji ber hindê, di nav prosesa dînamik ya civat û zanyarîyê da, ziman û materyalên bi giştî zimanî,

dikarin reforme bin, bêne guhorîn û form, rêz û rêzikên nû bêne peyda kirin û danan. Vê yêkê

hewcehîyên zimanî û jîyanê tesbît û tayîn dikin. Li goreyî vê prensîba zanyarî, alfabeya Kurdî û rêz û

rêzikên gramatîk yên Kurdî jî, di nav kanalê xwe yê xwezayî da, dikarin reng û rûyên nû werbigirin.

Di vê yêkê da, prensîba giring ew e ku, kar û xebatên di van waran da têne kirin, divêt zanyarane bin

û kolektîv bin. Çiku ziman hebûnekî kolektîv e û hem aletê têkilî û ragihandina civatê ye, hem jî

îdentîtêta hebûna cudahîtîya xelk û neteweyan e. Li ber vê rastîya zanyarî û objektîv, alfabeya bi

tîpên Latînî ya Celadet Bedir Xan danayî, ji xwe evro pratîken tête bi kar înan. Belêm eve di nav

prosesa dirêj ya sîstemên perwerdegarîyê da, li goreyî hewcehîyên ziman û pêşkevtina civatê, li ber

hemû lêkolîn, ravekirin, krîtîk, analiz û pêşniyarên reformatîv û modernizekirinê yên zanyarî

vekirîye, ku ji xwe li ser ”ş” û ”ç”yên ku Celadet Bedir Xan tesbît kirî da, pêşniyarên cuda evro jî

gelek aktîv hene ku ”ş” wekî ”sh”, ”ç” jî wekî ”ch” bête nivîsîn. Lewma rê li ber lêgerînên di

çarçoveya zanyarî da ne girtîye û bizavên bi vî rengî dê dom jî bikin. Vêca digel alfabeya 31 tîp,

dana me ya nuansdengan, divêt di vê çarçoveyê da bête dîtin. Nuansdengên me dayî, ji xwe ji serê

sedsala bîstan were li ser maseya riberiza zimannas û zimanzanên Kurd e. Dengê ku me ji yên heta

nihe heyî cuda dayî, tîpa ”ü”yê ya di alfabeya Elmanî û Tirkî da heyî ye. Ev ”deng”, di zimanê

nivîskî û bilêvkirina bi giştî Kirmancî [Kurmancî] da, bi tîpa ”û” tête sembolîze kirin. Lê belê, di

devok û navdevokên Hekarîya da, ji lêva Behra Wanê bigirin heta Amêdî, Akre, Duhok û Zaxo, ev

dengê ”ü” li şûna dengê ”û” bi giranî tête bilêvkirin. Lewma, me xwast vê ”nuans”a di zimanê

axivtinê yê devok û navdevokên Hekarîya da heyî, wekî faktekê bi giştî bidine zanîn.

29

Devokê Hekarîya

“… Ji ber vê zengînî, xwerûtî û otantîkîya Kurdîya Hekarîya ye ku di serê sedsala 20an da zanayê

bihadar Xelîl Xeyalîyê Modanî [Motkî] di nivîsareke xwe ya li ser hûbûna [fêrbûn] Kurdî da, balê

dikêşe ser Kurdîya Hekarîya jî û wisa dibêje: ”Di amadekirina gramera Kurdî da, rêya herî kurt û

xwezayî ew e ku famîlyaya mezin ya zimanî bingeh bête wergirtin. Di demê me da ev heq yê

Kurdîya bakur e. Ji ber vê yêkê, bo vê armancê ez dikarim tewsîye bikim ku lehceya Hekarî û

Bohtan bête tercîh kirin.” [Seîdê Nûrsî, Malmisanij, r. 109. w. Doz]

Gelek lêkolînerên bîyanî jî wekî li ser zimanê Kurdî, [zaravayê Kirmancî], kar kirine, Kurdîya

[Kirmancîya] Hekarîya bingeh wergirtine. Bi taybetî kar û xebata gramer û ferhengî ya M. Garzonî,

hema bêjin bi giranî, bi rêz û rêzikên devokê Hekarîya reng wergirtîye. Herweha di xebata A. Jaba &

M. Ferdinand Justi û di beşê Kirmancî yê xebata E. B. Soane da jî, giranîya Kirmancîya Hekarîya

kivş e. Ji xwe B. Nikitine ferhenga xwe bi timamî li ser Kurdîya Hekarîya ava kiriye. Di Kurdîya

Kurdên Kafkasyayê da jî kêm zêde form û normên Kurdîya Hekarîya têne dîtin. Ji vî alî ve, bi taybetî

wekî navdevokên Hekarîya, ji Amêdîyê û Akreyê bigirin heta Duhok û Zaxo, devokê Bahdîna bi

form û normên xwe yên giştî ve digel devokê Hekarîya yêk e. Devokê rojhilata Botan jî, ji bilî

hindek nuansan, bi rêzikên xwe yên bingehîn ve wekî devokê Hekarîya ye. Di nav zaravayê

Kirmancî [Kurmancî] da, devokê Hekarîya ji ber vê xwerûtî û paqijîya xwe û herweha bi firehî û

mezinahîya cografyaya ku lê tête axivtin, herdem bûye bingehê lêkolînên zimanî, ku wan lêkolîneran

bi xwe di nav xebatên xwe da ev paqijîya Kurdîya Hekarîya bi aşkerayî behs kirine; ”Di nav

zaravayên Kurdî da, ez bêjim yên herî paqij yên Hekarî û Mukrî ne”. [E. B. Soane, Grammar of the

Kurmanji or Kurdish Language, London 1913]. Digel rastîya objektîv, wekî Soane jî tesbît kirî,

Kurdîya Hekarîya, digel hemû navdevokên xwe, bi xwerûtî, otantîkî û zengînîya xwe ve, defîneyeke

deryayî ye û bi vê kapasîteya xwe ve jî serdevokê zaravayê Kirmancî [Kurmancî] ye…”

ROJAN HAZIM

(*) Ji pirtûka Devokê Hekarîya

Print PDF


**



30

21ê Sibata 2012ê, roja makzimanan ya cîhanê

Daxuyanîya Komisyona Ziman û Perwerdeyê ya KNKê

21 Sibat 2012

Bo bîr û rehîya giştî

Em 21ê Sibata 2012ê, roja makzimanan ya cîhanê ya îsal, dîyarîyî têkoşerên doza KCKê dikin

ku dixwazin di dadgehên Tirkîyeyê da parêznameyên xwe bi makzimanê xwe Kurdî bidin.

21ê Sibatê ji teref UNESCOyê ve wekî roja makzimanan ya cîhanê li sala 1999ê hatîye îlan kirin.

21ê Sibatê herwisa ji alîyê UNê ve wekî roja dijî kolonyalîzmê jî hatîye qebûl kirin.

21ê Sibatê bi van herdu naverokan ve ji bo Kurd û Kurdistanîyan gelek manadar e. Kurdistan

kolonîyeke navneteweyî ye û ev serê salan e ku Kurd û Kurdistanî dijî kolonyalîzma Tirkîye, Îran,

Iraq û Sûrîyeyê têkoşînê didin. Li Iraqa nû ya federal, Kurdistanê statuyeke nû ya federal wergirtîye

lê hêj jî desthilata Bexdayê nehatîye tesfîye kirin û kolonyalîzmê rengekî nû standîye. Lê statuya

kolonyal ya klasîk li Tirkîye, Iran û Sûrîyeyê dom dike û berxwedana antî kolonyalîst ya Kurd û

Kurdistanîyan jî herweha berdewam e û ev têkoşîne heta şkandina nîrê kolonyalîzmê û hilweşandina

sîstemê kolonyal li Kurdistanê jî dê dewam bike.

Di nav sîstemê kolonyal da bi taybetî zimanê Kurdî di nav qeyd û bendên dijwar da ye. Zimanê

Kurdî xusûsen li Tirkîyeyê di nav aşê asîmîlasyonê da bi metod û teknîkên nû tête hêran. Dewlet û

hukûmeta Tirkîyeyê gelek bi zanabûn rê li ber perwerdeya bi zimanê Kurdî digire û bi çu rengî

firsetê nade ku zimanê Kurdî bikeve nav sîstemê perwerdeya fermî û mekanîzmayên îdarî yên

dewletê. Dewleta Tirk hêj jî hêvîya xwe bi asîmîlasyonê ve girêdide ku zimanê Kurdî tinê di nav

çarçoveya axivtina rojane da bihêle û di nav çerxa demî da jî jar û lawaz bike. Nemumkunîya vê

polîtîka asîmîlasyonîst derketîye meydanê, lê xuya ye dixwazin israr bikin û encameke li goreyî dilê

xwe bi dest ve bînin.

Lê belê, Kurd û Kurdistanî beramberî vê polîtîka asîmîlasyonîst di hemû çeperan da têkoşîna xwe

bilind dikin. Di roja îro da bi taybetî polîtîker û aktîvîstên doza Kurd û Kurdistanê li dadgehên

Tirkîyeyê hemleya parastina polîtîk ya bi Kurdî dayîne dest pê kirin ku eve di warê têkoşîna

parastina zimanê Kurdî da jî gaveke gelek giring e. Polîtîkerên Kurd reftara xwe ya bi biryardarî bi

israr didomînin ku prosesa dadgehê herweha bikine platforma parastina zimanê Kurdî jî. Lewma

Komisyona Ziman û Perwerdeyê ya KNKê, bihayekî mezin dide vê berxwedana polîtkerên Kurd ya

li hefsên Tirkîyeyê ku dixwazin parêznameyên xwe yên polîtîk û huqûqî bi zimanê Kurdî bidin.

Komisyona Ziman û Perwerdeyê ya KNKê, 21ê Sibata 2012ê, roja makzimanan ya cîhanê ya îsal,

dîyarîyî têkoşerên doza KCKê dike ku bi biryardarî dixwazin parêznameyên xwe bi zimanê xwe,

zimanê Kurdî bidin. Bila 21ê Sibata îsal li wan pîroz be û bila keda wan helal be.

KZPya KNKê bi munasebata 21ê Sibata 2012ê bangî hemû Kurd û Kurdistanîyan jî dike ku di xebat

û têkoşîna parastina zimanê Kurdî da berpirsiyarîyên xwe bi cih bînin û li zimanê xwe Kurdî xwudan

derkevin û dawîyê li otoasîmîlasyonê jî bînin. Eve jî bi axivtin, xwandin û nivîsîna Kurdî dibe.

31

Herwisa daku zimanê Kurdî bikeve nav sîstemê fermî li Tirkîye, Iran û Sûrîyeyê hewildanên xwe

bilind bikin.

Kurd herweha li meydanên dîasporayê jî divêt erkên xwe yên beramberî zimanê Kurdî ji bîr nekin û

di hemû waran da zimanê xwe bi kar bînin ku bikarin xwe li beramberî asîmîlasyonê ragirin.

Kurd û Kurdistanî, alaya dengî ya xwe, anku zimanê xwe, makzimanê xwe li her derê bilind bikin, bi

pêl bidin, hakimî jîyana xwe bikin.

Bi van bîr û hiziran em wekî Komisyona Ziman û Perwerdeyê ya KNKê, 21ê Sibatê roja

makzimanan ya cîhanê pîroz dikin û di têkoşîna parastina makzimanê xelkê Kurd anku Kurdî da

serkevtin û serfirazîyê dixwazin.

ROJAN HAZIM

Serokê Komisyona Ziman û Perwerdeyê ya KNKê

21 Sibat 2012ê, Bruksel

Print PDF


**



32

Dr. Segvan Cemîl hate kuştin

Li ser kuştina Dr. Segvan Cemîl

Mamostayê Unîversîteya Duhokê

Behîname

Bo Rektorîya Unîversîteya Duhokê

Bo hemû mamosta û xwandekarên Unîversîteya Duhokê

Bo Yêkitîya Nivîserên Kurd tayê Duhokê

Bo binemala wî

Mamostayên birêz,

Xwandekarên delal,

Nivîskar û Ronakbîrên bihadar,

Binemala hêja,

Me bi xemgînîyeke gelek mezin kuştina mamostayê hêja Dr. Segvan Cemîl bihîst. Em hind bi xem

in ku em nikarin behsê giranîya wê bikin. Bila pêkve serê mamosta û xwandekarên Unîversîteya

Duhokê, serê malbata wî, serê heval û dostên wî, serê nivîskar û ronakbîrên Duhokê û hemû

Duhokîya sax be.

Xem û jana dilê malbata wî nayê pîvan û kêşan. Hetmen hemû malbata wî, kesûkarên wî di nav kul û

kesereke mezin da ne. Xema çu kesê wekî ya malbata wî nabe. Lê belê, cîhana ziman û perwerdeyê

ya Kurd û Kurdistanê jî kêmî malbata wî nîne di kêşan û hiskirina vê xema giran da. Ji ber ku Dr.

Segvan Cemîl mamostayekî bispor û bijare bû. Me ew di kom û civatên zanistî yên ziman û

perwerdeyê da nas kir ku hem mamostayekî gihiştî û zana bû, hem jî wekî kes mirovekî maqûl,

dilnizm, kubar, bihazan, rêzgir û xwudan prensîb bû. Mamosta Segvan dilsoz û têkoşerekî bizava

ziman û perwerdeya Kurdî bû ku ne tinê di nav tixûbên Kurdistana Federal da, herwisa li seranserê

Kurdistanê û meydanên dîasporayê jî xizmeta ziman û perwerdeyê dikir, çi hevkarî jê hatiba xwastin

xwe jê nedida paş û bi hemû şiyan û enerjîya xwe ve mil dida xebatên ziman û perwerdeya Kurdî.

Dr. Segvan Cemîl bi vê dilsaxîya xwe bû endamê Şêwira Ziman û Perwerdeya Kurdî jî ku

Komisyona Ziman û Perwerdeyê ya KNKê koordîneya wê dike. Herî dawîyê me li Konferansa

Zanistî ya Ziman û Perwerdeya Kurdî li Hewlêrê [19-22 Îlon 2011] bi hev ra xebateke têr û tijî kir ku

encameke berwer jê derketibû.

Berî kuştina wî mehekê me têkilî digel dana ku bibe endamê siyanetê ye Înstîtuta Ziman û

Perwerdeya Kurdî li Danmarkê. Digel çend mamostayan ew jî bû endamê siyanetê yê Înstîtuta

Ziman û Perwerdeya Kurdî li Danmarkê. Ew kedkarê bihadar yê doza ziman û perwerdeya Kurdî bû.

Cîhana zanistî ya Kurd û Kurdistanê keda wî ji bîr nake û divêt neke. Dr. Segvan ji bilî mamostatîya

xwe herwisa ronakbîrekî bijare jî bû û xwe ji pirs û pirsgirêkên civakî û neteweyî jî dûr nedikir û

wacibên xwe yên di vî warî da jî tînan cih.

33

Kuştina Dr. Segvan Cemîl mixabin rastî şeva 21ê Sibatê [êvara 20ê Sibatê -2012] jî hat ku ev roje ji

alîyê bisporî û mamostatîya Segvan ve jî rojeke giring e. 21ê Sibatê ji teref UNESCOyê ve sala

1999ê wekî roja makzimanan ya cîhanê hatîye qebûl kirin û hersal tête pîroz kirin. Vêca kuştina

mamosta û kedkarekî zimanê Kurdî di şeva roja makzimanan ya cîhanê da xema me girantir kir.

Çiku Dr. Segvan Cemîl xebatkarekî jîr yê makzimanê xwe Kurdî bû. Hem Unîversîteya Duhokê,

hem Yêkitîya Nivîserên Kurd tayê Duhokê, hem Akademî û Înstîtutên Ziman û Perwerdeya Kurdî û

hem jî pêkve dem û dezgehên ziman û perwerdeya Kurdî bila li her 21ê Sibatê Dr. Segvan Cemîl

wekî kedkar, mamosta û aktîvîstê makzimanê me hemû Kurdan, zimanê Kurdî bi bîr bînin.

Qatilên wî her kî bin bêbextîyeke gelek mezin kirine, zerareke bêtixûb gihandine xelkê Kurd û

Kurdistanê. Ew tilên ku loleb kêşayî, ew kesên li paş vê kuştinê bila rûreş û şermizar bin. Cîhana

zanistî û unîversîteyên Kurdistanê divêt beramberî vê kuştinê bêdeng nemînin, nerazîbûna xwe her

bi çi rengî be nîşan bidin. Mamosta, nivîskar û ronakbîrên Kurd û Kurdistanê bi hizir û bîrên xwe ve

kedkarên bizava ronahîkirinê ne, ew bi hêza mejîyê xwe ronahîyê didine civata Kurd û Kurdistanê.

Kuştina kesên gihiştî û bispor yên ziman û perwerdeyê û herweha nivîskar û ronakbîr yên wekî Dr.

Segvan Cemîl tête manaya tarîkirina paşeroja civatê.

Em hêvî dikin, em dixwazin, em tikayê dikin, em hawar dikin ku hukûmeta Kurdistana Federal,

Rêvebirîya îdarî û asayişa Duhokê vê kuştinê sivik negirin, bi her awayî ron bikin û kirdarên vê

kuştinê bi hemû xelekên xwe ve aşkera bikin. Unîversîteya Duhokê jî divêt li ser vê kuştinê raweste

û bide ronkirin. Eve herwisa berpirsiyarîyeke etîk e jî li ser milên Unîversîteya Duhokê. Em dûvîya

vê bûyera xembar bernadin û di her keysî da em dê encamê ji Unîversîteya Duhokê, ji Rêvebirîya

îdarî û asayişa Duhokê û hukûmeta Kurdistana Federal bipirsin. Divêt ev kuştine tarî nemîne.

Bi van bîr û hiziran, bi van hêvî, xwezî û daxwazan em careke dî sersaxîyê didine hemû mamosta û

xwandekarên Unîversîteya Duhokê û pêkve Duhokîyan, cîhana zanistî û ronakbîrî ya Kurdistanê,

Yêkitîya Nivîserên Kurd tayê Duhokê, dost û hevalên wî û herweha binemal û kesûkarên wî.

Em şirîkên xema hewe ne.

Digel rêz û silavên me yên germ.

ROJAN HAZIM

Serokê Komisyona Ziman û Perwerdeyê ya KNKê

Rêvebirê Giştî yê Înstîtuta Ziman û Perwerdeya Kurdî li Danmarkê

26 Sibat 2012

Print PDF


**



34

Rewşa trajîk ya zarokên Kurd li Kurdistan û

Tirkîyeyê û hewildanên Şehridarîya Amedê ji

bo vekirina bexçeyê zarokan

ROJAN HAZIM

Van roja di medyayê da nûçeyek belav bû ku Şehridarîya Amedê hazirîya vekirina bexçeyê zarokan

dike. Hatîye gotin ku ev bexçeyê zaroka destpêkê dê ji bo zarokên xebatkarên şehridarîyê be û ziman

tinê dê Kurdî be. Maşallah lutûf kirine, nexêr bila zimanê bexçeyê zaroka Tirkî be!. Axir vê rewşa

îronîk danin milekê, belêm digel hemû kêm û kasîyan jî be, qet nebe destpêkeke baş e û hêvîdar e.

Şik tê da nîne ku ev projeye gelek direng maye. Ev gave lazim bû berî çend salan ji teref şehridarîyên

Kurdan bi xwe ve hatiba avêtin. Lê dîsa ve hewildanek heye û divêt giring bête dîtin û herweha divêt

şehridarî bête motîve kirin. Eve bi serê xwe bizaveke xêrê ye di warê berpirsiyarîya beramberî

zimanê Kurdî da!.

Rastîyek heye ku zimanê Kurdî li Tirkîyeyê heta nekeve nav sîstemê perwerdeya giştî ya dewletê û

statuyeke fermî wernegire pêşnakeve. Eve wekî daxwazeke polîtîk û demokratîk divêt daîm di serê

rojeva Kurdan da be û li ser dewleta Tirk bête ferz kirin. Lê li alîyê dî Kurd bi xwe jî, heta ku

çareserîyeke giştî tête dîtin û digel dewleta Tirk peymaneke polîtîk tête mohr kirin anjî pêkhatinek

çêdibe, divêt di hindek waran da gavên “de facto” biavêjin û dem û dezgehên xwe bi xwe vekin,

danin û bi kar bînin. Eve sê dewir e ku hejmareke mezin ya şehridarîyan di destê Kurdan da ne.

Divîyabû ku hêj berî çend salan di nav karûbarên şehridarîyê da bexçeyên zarokan hatiban vekirin.

Lê axir vaye bi direngî jî be tête xwastin ku gaveke wisa biavêjin.

Esasen berî vê biryara vekirina bexçeyê zarokan, şehridarê Amedê Osman Baydemîr problemeke

giştî ya zarokên Kurd bi nimûneya nav mala xwe îna serê rojevê û karekî xêrdar kir. Lê divêt ev

projeye di çarçoveya axivtinê da nemîne û zûtirîn wext bête realîze kirin. Perwerdeya li bexçeyê

zarokan gelek heq û normal e ku bi makzimanê wan zarokan be yên ku ji alîyê orîjîna xwe ya etnîk

http://instkurdi-dk.com/nu/wp-content/uploads/2012/03/Bexcheyee-zarokan.jpg

35

ve homojen in. Lewma zimanê perwerdeya di bexçeyê zarokan yê ku dê di bin berpirsiyarîya

Şehridarîya Amedê da vebe gelek xwezayî divêt Kurdî be, hem jî bi herdu zaravayan, anku

Kurmancî û Zazakî be. Ev du zaravayî li her derê ku hewcehî pê heye divêt di pratîkê da bête bi cih

înan. Helbet zarokên ji grûbên dî yên etnîk jî divêt bêne hizirîn û bo wan jî amadekarîyek bête kirin.

Ew xirabîya ku dewleta Tirk bi serê Kurdan înayî, divêt desthilata Kurdî di şehridarîyên xwe da bi

serê grûbên dî yên etnîk neyînin û rêyê li ber fêrbûna makzimanên dî yên li Kurdistanê jî vekin.

Perwerdeya destpêkê, ya berî dibistanê di tekamilîya zarokan da gelek giring e, bingehîn e. Ev

perwerdeye divêt bi makzimanê zarokan be ku bikarin bîr û hizirên xwe bi zimanê xwe têr û tijî

bikin, cîhana zanîna xwe bi zimanê xwe ava bikin. Lewma vekirina bexçeyê zarokan li Amedê

karekî hind giring e ku heke em bi termekî polîtîk teswîr bikin, gaveke, projeyeke stratejîk e. Ev

proje divêt di şehridarîyên dî yên Kurdistanê da jî bêne dest pê kirin û her bo her li Kurdistanê bêne

zêde kirin. Bexçeyê zarokan piştî malê, fêrgeheke xîmî [hîmî - bingehî] ye di avakirina hiş û ramana

bi Kurdî da û ji bo nifşên nû yên Kurd eve karekî esasî ye. Bi vê perwerdeyê dê dinyaya bîr û hizirî

ya nifşê nû anku zarokan bi Kurdî bête ava kirin. Zarokên ku bi makzimanê xwe li bexçeyê zarokan

bêne perwerde kirin êdî makzimanê xwe ji bîr nakin û zimanê wan dê bibe paşeroja wan û herweha

ev prosese dê bibe garantîya paşeroja makzimanî bi xwe jî. Vekirina bexçeyê zaroka ya bi

makzimanî çend giring be, programa perwerdeyê jî hind bingehîn û giring e. Zarok di bexçeyê

zarokan da hem bi makzimanê xwe, hem jî bi pedagojîyeke afirandêr û modern divêt bêne perwerde

kirin ku hêj di pêcûneyên destpêka jîyana xwe da fêrî bîr û hizira azad, mirovhez û xweşbîn bin.

Anku du xal esasî ne di bexçeyê zarokan yên ku dê bêne vekirin da: Makziman û pedagojî. Heke

perwerdeya zarokan li bexçeyê zarokan bi metod û teknîkên pedagojîk yên hevdem nebe, hingê ew

perwerde bi kêrî pêşveçûn û paşerojeke bi ronahî nayê. Lewma digel makzimanî divêt ji alîyê

pedagojîk ve jî mufredateke gelek rêkûpêk, modern, kreatîv û stîmulatîv bête amade kirin û herweha

materyalên perwerdeyê jî li goreyî vê pedagojîya nû divêt bêne hazir kirin.

Bexçeyên zaroka ewqas giring in ku dewleta Tirk li Hekarî û Botanê wekî pîlot proje dabû dest pê

kirin ku mejîyê zarokên Kurd hêj di jîyê tekamilîyê da bi Tirkî bişo û asîmîle bike ku esasen eve

karekî jenosîdal e û di roja îro da vê yêkê berdewam dikin jî. Ji ber hindê hewildana vekirina

bexçeyê zarokan ji teref Kurdan bi xwe ve, di eynî wextî da tête manaya betalkirina projeya

asîmîlasyonîst ya dewleta Tirkîyeyê jî. Ev projeya bexçeyê zaroka ku Şehridarîya Amedê pê rabûyî,

divêt bin bigire û belav bibe bajêrên dî yên Kurdistanê û bi vê yêkê rê li ber asîmîlasyona dewletê jî

bête girtin.

Osman Baydemîr wekî şehridarê Amedê, gava behsê vê projeyê dike, giringî û hewcedarîya wê bi

serborîya xwe ya trajîk ve jî, [helbet ya di warê zimanî da] girêdide ku eve reftareke rast û di cih da

ye.

Çi gotibû Baydemîr?

“Ji roja hatina dinayayê ya Mîr Zanyar û Ranyayê were digel wan yêk gotineke Tirkî neaxivtime.

Digel wan daîm Kurdî axivtim. Belêm piştî ku zarokên min dest bi bexçeyê zarokan [kreş] kir û pê

ve digel min yêk gotineke Kurdî naaxivin. Ez Kurdî ji wan dipirsim ew bersivê bi Tirkî didin. Ew

Tirkî dipirsin ez Kurdî bersivê didim. Ez gelek vekirî û zelal dibêjim; eve zulm e. Subehî dê dest bi

dibistanê bikin û “Tirk im, rast im, jîr im” dê bêjin. Ez dê 20 salên xwe bidime vê dozê, lê nikarim

zimanê xwe bidime zarokên xwe, eve zulm e. Polîs û dozger divêt vê yêkê bizanin û empatîyê bikin.

Em ne Tirk in, em Kurd in, em dixwazin bi zimanê xwe, bi huvîyeta xwe wekî parçeyekî vî welatî bi

hev ra bijîn. Hezke wekî KCK û cudakerekê bikine hefsê. Piştî vê ha li hefsê jîyame, ha mirîme, ferq

nake.” Ji medyaya Tirkîyeyê (dha) 04/03/2012 / Radikal

36

Piştî Osman Baydemîrî, hevjîna wî Reyhan Yalçindagê jî li ser vê mijarê bi întervuyekê axivte

medyaya Tirkîyeyê. Wê jî hawara Osman Baydemîr timam kir. Piştî vê hawara Baydemîran,

destpêkirina projeya bexçeyê zarokan cihê xwe digire û divêt dem neyête kuştin û di pratîkê da xebat

bête kirin ku bexçeyê zarokan ji bo zarokên Kurd bi makzimanê wan bikeve xizmetê. Helbet heke

hewcehî hebe, şehridarî divêt ji bo zarokên karmendên xwe yên ji grûbên dî yên etnîk jî bi

makzimanê wan bexçeyê zarokan veke.

Întervuya digel Reyhan Yalçindag Baydemîrê

Reyhan Yalçindag jina anjî hevjîna Osman Baydemîr e. Osman Baydemîr vê gavê şehridarê Amedê

ye. Herdu jî awûkat in [parêzer in] û aktîvîstên mafên mirovî ne. Osman Baydemîr berî şehridarîyê di

Komeleya Mafên Mirovî [IHD] da cihgirê serokî bû. Reyhan Yalçindag jî herwisa aktîvîsta mafên

mirovî ye û nihe jî di Komeleya Mafên Mirovî da cihgira serokî ye. Hasilî maleke aktîv û milîtan in,

aktîvîst û milîtanên mafên mirovî û herwisa têkoşerên doza xelkê xwe, welatê xwe Kurd û

Kurdistanê ne. Du zarokên wan hene; kurek û kiçek. Navê kurî Mîr Zanyar e û navê kiçê jî Ranya ye.

Herdu jî jî [emir] dirêj bin…

Binemala Baydemîran vê gavê bi pirsa zimanê Kurdî ve girêdayî di medyayê da cihekî li pêş digirin.

Pirs çi ye? Axivtina Kurdî. Zarokên wan diçine dibistanê, perwerdeya Tirkî dibînin. Ji bexçeyê

zarokan were perwerdeya wan Tirkî ye. Hêj dest bi bexçeyê zarokan nekirî zimanê wan yê malê

Kurdî bûye. Osmanî jî, Reyhanê jî xwe şidandine û digel zarokên xwe bi zimanê xwe axivtine.

Ma ne xerîb e ku eve bibe mijara medyayê!. Lê çi bikin li Tirkîyeyê hêj jî ev drame tête jîyan. Axir

kengî zarokên Baydemîran dest bi bexçeyê zarokan û paşê jî dest bi dibistanê kirine, êdî axivtina

wan ya Kurdî ya bi daybaban ra, bi taybetî jî ya bi babê ra qut bûye û ew Osman Baydemîrê ku

têkilîya wî bi zarokên wî ra bi zimanê xwe anku Kurdî bûye, di nişkê da yêk alî bûye Tirkî. Anku

Osman Baydemîr digel zarokên xwe berdewam Kurdî diaxive lê zarok bersiva babê xwe bi Tirkî

didin. Digel dayîkê jî kêm zêde herwisa. Ji ber ku dayîk digel wan bi Tirkî jî di nav têkilîyê da bûye

û nihe jî digel wan Tirkî diaxive. Lê belê, Osman Baydemîrî axivtina Kurdî wekî prensîb asê girtîye

û dewam kirîye û dike. Lê zarok jî berdewam digel babê xwe bi Tirkî diaxivin. Osman Baydemîr bi

Kurdî diaxive, zarok bi Tirkî bersivê didin. Eve trajedîyeke mezin e. Ev çend caran e ku Osman

Baydemîr û Reyhan Yalçindag vê mijara xwe ya malê digel medyaya Tirkîyeyê parve dikin. Helbet

mexseda wan ew e ku ji ser nimûneya mala xwe vê rewşa trajîk ya zimanê Kurdî bi bîr û rehîya giştî

ya Tirkîyeyê û Kurdistanê û hetta dinyayê ra bigihînin û bidine zanîn.

Mixabin Osman Baydemîr û Reyhan Yalçindag di vî warî da ne bi tinê ne û nimûne gelek û gelek in.

Lê ji ber ku ew maleke xwudan desthilat in, xwudan îmkan in, xwudan pozisyon in, xwudan statu ne,

ev problema di mala wan da ya zimanî bivê nevê dibe nûçeyekî balkêş di medyayê da. Belêm gelek

aşkera ye ku eve hem li Kurdistanê, hem li Tirkîyeyê û herweha li dîasporayê jî pirseke mezin ya

Kurdan e. Mala Baydemîran di nîveka jîyana polîtîk da ne. Roj bîst û çar seet li mala wan polîtîk tête

axivtin û bihîstin. Zarokên wan di nav vî hewayî da bêhnê werdigirin û mezin dibin. Ji ber vê yêkê

şuûra neteweyî ya zarokên wan dê hebe û ew dê îdentîtêta xwe ya Kurdî bizanin, nas bikin û pê

serbilind jî bin. Lê mixabin vê şuûrê bi zimanê Tirkî werdigirin ku eve ye ji xwe paradoksa mezin.

Kurd î, Kurdbûyîna xwe bi Tirkî fêr dibî û serwext dibî, lê zimanê xwe Kurdî nizanî!. Ev e problem.

Eve serê asîmîlebûnê ye. Heke me got makziman îdentîtêt e, hingê tu çend bi zimanekî dî yê biyanî

zana bî, serwext bî, têra nake. Di te da kêmîyek heye ku ew kêmî xala esasî ya îdentîtêta te ye. Ew

kêmî, nebûna makzimanî ye. Heke tu makzimanê xwe nizanî, di îdentîtêta te da kêmîyek heye ku eve

tesîrê li rewşa rûhî ya mirovî jî dike. Zû an direng ev travmaya rûhî di jîyana mirovî da bi rengekê

xwe dide der. Qet nebe kesê anjî kesa ku makzimanê xwe nizane piştî jîyekê [emrekê] binemala xwe

37

sûcdar dibîne ku ew fêrî makzimanê xwe nekirine. Ev acizîye, nerehetîye îro jî di gelek mirovan da

tête dîtin.

Vêca problema zimanî ya mala Baydemîran nimûneyeke balkêş e ku di medyayê da cih digire û divêt

li ser bête rawestan. Ev nimûneye divêt wekî xaleya li ser avê bête zêde kirin. Eve dê xizmeta li

zimanê xwe xwudan derketinê bike. Eve herweha dê xizmeta bizava zimanî bike ku fişareke mezin

bibine ser dewletê jî. Eve pirseke hind mezin û bingehîn e ku divêt li polîtîka rojane neyê gorî kirin.

Daîm divêt di serê rojevê da bête girtin. Heta ku zimanê Kurdî nebe zimanê perwerdeya bi giştî, halê

zimanê Kurdî dê eve be û dê her bo her xirabtîr jî bibe. Lewma mala Baydemîran pirsa nava mala

xwe bi dengekî bilind gotin û dibêjin û dikine mesajeke giring ya zimanê Kurdî. Divêt nimûneyên bi

vî rengî zêdetir di medyayêda cih bigirin. Divêt binemalên li pêşîya civatê, di vî warî da xwe bikine

nimûne û bi cisaret paradoksa zimanî ya di nav mala wan da tête jîyan bi medyayê ve parve bikin ku

balê bikêşîne ser vê pirsa mezin û giran.

Polîtîkerên navdar yên Kurd bi giranî di nav mala xwe da tûşî vê problemê ne û divêt vê rastîya xwe

digel xelkê xwe û medyayê parve bikin ku pirsgirêk bi zelalî bête dîtin û zanîn. Polîtîkerên Kurd yên

di “vîtrîn”ê da bila vê rewşa xwe “deşîfre” bikin, bi dengekî bilind bêjin û bila ji vê paradoksa nav

mala xwe şerm nekin. Esas şerm ew e ku rastîya xwe veşêrin û hem polîtîkerên Kurd û Kurdistanê

bin û heroj axivtinê li ser vê dozê bikin, lê di mala xwe da, di têkilîyên xwe da û di xebata xwe da jî,

ji hewcehîyê zêdetir bi Tirkî biaxivin. Lewma giring e ku polîtîkerên li pêşîyê, polîtîkerên di

“vîtrîn”a polîtîka Kurdistanê da cih digirin, hetta nivîskar, hunermend, zana, rêber û rihspîyên civata

Kurd divêt xwe di vî warî da jî bikine nimûne. Bila aşkera wekî Osman Baydemîrî bêjin ku em bo

Kurd û Kurdistanê, bo zimanê Kurdî têkoşînê didin lê mixabin zarokên me digel me Tirkî diaxivin.

Di vê rewşa trajîk da terefê bêguneh zarok in. Çu guneha zarokan nîne di vê malwêranîyê da.

Gunehkara mezin û esasî rejima kolonyalîst e, dewleta Tirk ya bêbext, zalim û asîmîlator e. Lê

gunehkarên duyê jî daybab in. Mazereta daybaban nîne di vî warî da. Heke xwudanên doza mezin,

doza Kurd û Kurdistanê bin, çu rê nînin divêt hem zimanê xwe bizanin, hem bi zimanê xwe polîtîkê

bikin û hem jî zarokên xwe fêrî zimanê xwe bikin. Kurt û kurmancî mesele ev e û hinde zelal e.

Ladan û badan nîne di vî warî da, daybab gunehkar in. Zarokên ter û taze, zarokên ku mejîyê wan

paqij û pîr û pak dê çawa gunehkar bin. Ew di pêcûneyên destpêka jîyana xwe da hewcedarên

mezinan e. Daybabên Kurd heke Kurdî dizanin divêt digel zarokên xwe bi zimanê xwe biaxivin. Bi

taybetî daybabên ku bo îdealekê di nav têkoşînê da bin, divêt ji hemûyan zêdetir xwudan berpirsiyarî

bin, xwudan prensîb bin û wext û enerjîyê bidine zarokên xwe ku fêrî zimanê xwe bikin. Di gihiştina

jîyana bilind, têr û tijî û modern ya dinyaya îro da zarok dikarin di eynî demî da bi du-sê zimanan

mezin bin, bigihin. Eve ji alîyê zanistî ve jî mumkun e û di pratîka jîyanê da jî hatîye isbat kirin ku

nimûneyên bi vî rengî gelek in û her diçe jî zêde dibin. Pir zimanî di dinyaya îro da bûye

kvalîfîkasyonek. Lewma rêber, pêşeng, aktîvîst, ronakbîr û pêkve têkoşerên doza Kurdî, Kurd û

Kurdistanê divêt pirsa zimanê Kurdî, pirsa makzimanî gelek micid bigirin, bikine sentrala rojeva

xebata xwe ya polîtîk û demokratîk û nehêlin ku ev daxwaze sist be û dakeve rêzên xwarê yên

rojevê.

Mala Baydemîran tiştekî rast û durust kirine ku rastî û paradoksa di nava mala xwe da “deşifre”

kirine, bi rêya medyayê digel bîr û rehîya giştî parve kirine û baleke xurt kêşane ser vê pirsa jîyanî,

pirsa man û nemana Kurdî. Nimûneya mala Baydemîran jî nîşan dide ku heke perwerdeya Kurdî her

ji bexçeyê zarokan heta herî serî anku unîversîteyê di nav sîstemê fermî yê dewletê da cih negire,

Kurdî wekî ziman pêşnakeve û paşeroja civata Kurd anku zarok dê li ber aşê asîmîlasyonê gelek

xeddarane bêne hêran û bêne berze kirin ku eve asîmîlasyon e û hetta em dikarin wekî “neo genocide

– neo jenosîd” [jenosîda nû] jî bi nav bikin.

38

Helbet bersivên Reyhan Yalçindag Baydemîrê bi giştî di çarçoveya întervuyeke aktuel da ne.

Naveroka întervuyê ji alîyê formulasyona zanistî û polîtîk ve têr û tijî nebe jî, lê dîsa ve ji alîyê

destnîşankirina xala spesîfîk ya makzimanî ve balkêş e û nimûneyeke konkret e ku di jîyana rojane

da tête dîtin û jîyan.

Ji ber giringîya vê pirsê, me întervuya Reyhan Yalçindag Baydemîrê ya bi Ezgi Başaranê ra kirî ku

di rojnameya Radikalê da hatîye weşandin, tercumeyî Kurdî kir û li jêr diweşînin. Hêvî dikin ji alîyê

terefan ve, lê bi esasî ji milê Kurdan ve bête têgihiştin!.

**

Hafizaya zarokan dê çawa aşt be?

Nivîsa li ser fotrafî: Reyhan Baydemîr bo wan bi endîşe ye

“Dadê gorî em Kurd in belêm li dibistanê Tirkî tête axivtin”

EZGİ BAŞARAN

04/03/2012 / Radikal

Aktîvîsta mafên mirovî Reyhan Yalçindag Baydemîr li ser xebata ku du zarokên wan Kurdî ji bîr

nekin wisa dipirsî: “Hafizaya zarokan dê digel dewletê çawa aşt be”.

Boçi digel Reyhan Yalçindag Baydemîrê întervu

Em digel aktîvîsta mafên mirovî û awûkat [parêzer] û jina [hevjîna] Şehridarê Amedê Osman

Baydemîr, Reyhan Yalçindag Baydemîrê axivtin, ka aîleyeke di merkeza polîtîk da cih digire çawan

dijî, jîyana wan bi bûna kurê wan Mîr Zanyar, ku gava dest bi bexçeyê zarokan [kreş] kirî Tirkî

nedizanî û kiça wan Ranyayê çawa hate guhorîn û herweha di nifşên nû anku zarokên Kurd da kerb

[hiddet] çawan rû dide.

Gava dî tu bi temîn kirina burseke ji bo jineke ku hestîyên birayên xwe di goreke komî da dîtî

ve mijûl dibûy. Mêrê we jî li milê dî yê bajêrî digel şehridaran dest bi greva birsîbûnê kir. Hûn

aîleyeke [binemaleke - malbateke] çawan in?

Berî ku ez û Osman şû bi hevdu bikin, em herdu jî di warekê da wekî du rêvebir dixebitîn. Têkilîya

me ya hissî paşê çêbû. Çu kes di nav vê têkilîyê da hêbetî nebû. Li vê derê jîyan gelek cuda diherike.

Gava em têne nik hev em dîsa ve van mewzûyan diaxivin. Ji ber hindê ye ku em nikarin bibine aîle.

http://instkurdi-dk.com/nu/wp-content/uploads/2012/03/Baydemir.png

39

Me herçara fotrafekî [wêneyekî] ku rêkûpêk û balkêş hatîye kêşan hêj jî nîne dizanî… Ji xwe tu

demê bitiştbûyîna [ducanîya - hemletîya] min bizanî…

Çi bû?

Wekî di rojên ku li Amedê 7 jê biçûk 10 sivîl hatine kuştin, ez li IHDê [Komeleya Mafên Mirovî]

cihgira serokî bûm. Bo kurê xwe Mîr Zanyar ew heşt meh û nîv [8.5] bû, bitişt [ducanî - hemle]

bûm… Beşdarî otopsîya 7 zarokan bûm. Osman jî heta berê spêdeyê bi rawestandina bûyeran ve î

mijûl bû. Me qet hevdu nedîtibû.

Hûn çawan fêrbûn ku bo hevdu nekevin endîşeyan?

Min got ya, çu tiştê me ne î normal bû. Wî demî gelek micid ixbarên li ser kuştina Osmanî jî dihatin.

Piştî bûyîna Mîr Zanyarî 3 roj bûn. Hevalekî min ji Ewrûpayê, hizir kir heçku ez bûyerê dizanim, bo

min behs kir. Wekî min eve bihîstî ez ji şîr hatim birîn. Mîr Zanyar savayekî [bebekekî] girînok bû.

Doktorê me got ku ez tûşî depresyona zarokî bûme, lewma divêt nemêjînim. Nerehetîya min ji şîrî

derbazî kurikî dibû. Tiştên ku em pê ve mijûl dibûn, hêzeke cuda jî dida me. Divêt çu cara

nehilingivî, daîm divêt î/ye çik bî, çi bijî û bi serê te bêt divêt ji bo yê/ya nik xwe destekdar bî… Em

wisa hatin kod kirin.

Başe madem jîyaneke hinde zor e, boçi we zarokê duyê xwast?

Di eslê xwe da me plan nekiribû. Belêm Osmanî bawerîyeke wisa heye: Em îro hene, subehî nînin,

dîsa ve bira anjî xwûşk û bira dikarin desteka herî mezin bidine hev. Em vê desteka aîlewî wekî

karekterîstîkeke civata Kurd gelek xurt werdigirin. Eve bi salan e dayîk û babê min bi me ra dijîn.

Jina tîyê min du sala sexbêrîya zarokan kir. Binasê [Sebebê] axivtina Kurmancîya baş ya zarokan ew

e. Di edetê mala xesûya min da gotineke Tirkî nayê axivtin li malê.

Gava Mîr Zanyarî dest bi dibistanê kirî Tirkî qet nedizanî?

Qet, sifir. Ji ber ku em li malê qet Tirkî nediaxivtin. Ziman hebûnekî jînde ye. Jînde mana zimanî jî

girêdayî we ye. Heke hûn digel xemsar bin, ziman dê pişta xwe bide we û hêdî hêdî biçe. Em

têkoşînekê didin. Nifşê min li ber derê Nr. 5 yê hefsê mezin bû, lewma me hemûyan kuleke bi

zimanî ve girêdayî heye. Ez ye 6 salî bûm, mamê min di hefsê da bû. Wekî dapîra min diçû dîtina wî,

herkesê digotê “Hema te Cemal dît nedît bi Tirki kurê min tu î çawan î bêjê” digot. Lê belê dapîra

min qet Tirkî nizane, tênagihe û digirî. Ew roj bûyne kul di dilê min da. Babê min memûr [karmend]

bû û em li merkeza bajêrî dijîyan. 12ê Îlonê di ser me ra derbaz bûye, esker heroj diavêne ser malê.

Çiku ditirsî, nedixwast ku em Kurdî biaxivin. Rojekê min bêyî hemdê xwe lorîyeke Kurdî gotibû ku

çend kerbên wî vebibûn.

Ma we biryareke taybetî daye ku hûn li malê digel Osman Beg tinê Kurdî biaxivin?

Zarokên min Kurdî ji bîr nakin, xwezîya me ev e. Binêrin, divêt Tirkî jî bizanin. Me qet

komplekseke wisa nîne. Hetta nihe di eynî wextî da fêrî Ingilîzî jî dibin.

Berî ku [zarok] dest bi dibistanê bikin hûn digel mamostayan axivtin?

Helbet [Tebîî]. Min gote wan “Zarok dê Tirkî fêr bin, lê gava asê bûn û bi Kurdî pirsek ji we kirin,

tika ye bersivê bidin”. Çiku mamosta hemû Kurdî dizanin. Hevkarî jî kirin, lê di rojên ewilî da wekî

Mîr Zanyar hatîye malê got “Dadê çu kes di min nagihe” û mit û mat bibû.

40

We çi got?

“Dadê gorî, em Kurd in. Makzimanê me Kurdî ye lê em li Tirkîyeyê dijîn û li dibistanan Tirkî tête

axivtin.” Min wisa gotê, wî jî got “bila” û têgihişt. Me li malê Kurdî axivtina digel wî

domand. Belêm kengî digel hevalên xwe li ser fîlmên karton dest bi Tirkî axivtinê kir, pirtûkên ku

me li malê bi Kurdî dixwandin li dibistanê bûne Tirkî, êdî hertişt hate guhorîn.

Çi bû?

Anku çû. Kiça min Ranya di vî warî da ye bi dezawantaj bû. Çiku Mîr Zanyar êdî bi Tirkî axivtinê

dihate malê. Hal ew bû ku Mîr Zanyarî heta 5 salîya xwe Tirkî nebihîstibû. Ranya wisa lênehat. Nihe

gelek muntezam di Kurdî digihin, lê bersivê bi Tirkî didin. Babê me jî [Mexsed Osman Baydemîr e -

RH] ji ber ku ji prensîbên xwe nayête xwarê [tawîzê nade] em kaosekê dijîn.

Tiştekî çawan?

Osman digel wan Kurdî diaxive, qetîyen ne Tirkî. Ji ber hindê jî tiştên ku li dibistanê dibînin, dijîn ji

babê zêdetir dibêjine min. Berî çend roja digel babê xwe satranc dileyistin. Li derekê asê bû. Dizanî

ku gava ji babê xwe bi Tirkî bipirse dê bersivê Kurdî werbigire, lewma dizivire ji min dipirse zarok.

Osman Beg jî ji ber vê reftara xwe ditirse ku zarok ji wî dûr bikevin, hûn çi difikirin?

Nihe binêrin, em çi jîyan. Li dibistanê hersal daybab [welî] li ser meslekên xwe agahdarîyê pêşkêş

dikin. Sê sal bûn ku ev kare mabû li ser min, belêm dawîyê Osmanî jî karûbarên xwe eyar kirin û

xwast li ser şehridarîyê û agirkujîyê [itfaîye] agahdarîyan bide. Pirsa ewilî ya Mîr Zanyarî bû ev:

Dadêya min, çu hevalên min Kurmancî nizanin, dê çawa di hevdu bigihin? Qet nedîtîye ku babê wî

Tirkî axivtîye. Eve jî di dilê Osmanî da bû derd: “Nihe ez dê digel xwandekaran Tirkî biaxivim. Paşê

di navbirê da digel kurê xwe û kiça xwe Kurmancî dê biaxivim? Eve dê çawan be…”

Di dawîyê da çi bû?

Çûye, di sînevîzyonê da agirkujî filan nîşan daye, Tirkî axivtîye. Kar xilas bûye, Mîr Zanyar û Ranya

hatine nik wî û ew dîsa digel wan Kurdî axivtîye. Aha wisa ye jîyana me. Me li ser vê rewşê serî li

çend bisporan jî da. Osman dê axivtina Kurmancî bidomîne û ez jî dê Tirkî digel wan biaxivim. Di

vê navbeynê da Ingilîzîya me jî heye. Wê roja dî mamostaya wan li me gerîya “Ay Reyhan Xanim,

îro li dibistanê Mîr Zanyarî tiştekî wisa kir ku em hemû zik û pişt bûn.” got. Milê xwe li mamostaya

Ingilîzî daye û tu ne bêje bi Kurdî “Çawan î baş î?” gotîye… Zarokên min li malê bi Kurmancî-

Zazakî û li dibistanê jî bi Tirkî-Ingilîzî digihin.

Têkilîyên wan digel hevalên wan çawan in?

Mîr Zanyarî li dibistanê hevalekî bi navê Mîralan heye. Kurê binemaleke Kurd e lê 10 salan li

Ingilîstanê jîyane. Wî jî tinê Ingilîzî û Kurmancî dizanî, Tirkî sifir. Lewma hevalê wî yê herî jê hez

dike ew e. Pêkve digerin. Wekî du mexdûrên zimanî.

Rewşa Ranyayê çi ye?

Wisa ye… Dapîra wê jî digel wê Zazakî diaxivt. Ji ber vê yêkê ew hem Kurmancî hem jî Zazakî

têdigihe. Nihe fêrî Tirkî û Ingilîzî jî bûye. Belêm nihe herdu jî bersiva hertiştî bi Tirkî didin.

Endîşeya me ew e ku her biçe ji Kurdî dûr bikevin. Kurdîbûyîna navên wan manayekê îfade nake,

41

heke Kurdî neaxivin. Û nayê têgihiştin; ev zaroke gava mezin bûn vê têkilavîyê qet ji bîr nakin û yên

ku eve bi serê wan înayî jî çu cara aza nakin [efû nakin].

We karîye ku Kurdî ji bîr nekin, Mîr Zanyar û Ranya boçi ji bîr bikin?

Lê ma em di eynî demî da ne? Li rex me hergav dapîr hebûn. Em diçûne gundên xwe yên ku herkes

bi Kurdî diaxivt… Ma nihe wisa ye? Têkilîya bi Kurdî gelek kêm bûye. Lê belê, kerb baqî dimîne.

Anku çawa?

Çawa ku ez wê rêya Hefsa Diyarbekirê ya ku digel dapîra xwe diçûmê ji bîr nakim, zarokên îro jî

wan kesûkarên xwe yên ku têne hefs kirin ji bîr nakin. Zarokên di jîyê Mîr Zanyarî da hene ku babên

wan îro di hefsê da ne.

Hûn daku kurê we, kiça we bi vê kerbê mezin nebin çi tedbîran distînin?

Heta derekê dikarin tedbîran werbigirin, daku travmatîze nebin, kîndar nebin. Belêm dibînin.

Ranyayê rûyê babê xwe yê ji ber êrişa gaza bîberê belavbûyî dîtibû. Bi rojan girî. Hissîbûna Mîr

Zanyarî min dike nav gelek endîşeyan. Mesela heke Osman di greva birsîbûnê da be, divêt

televizyonê venekim. Dikare bibîne, bibihîze, êvarî şîvê nexwe, heke babê min î birsî be ez jî dê birsî

bimînim, dikare bêje. Ji ber ku babê wan digel wan tinê Kurdî diaxive, dikarin ji babê xwe dûr

bikevin. Ev birîne paşê dê çawa bikewe, kî dê hisaba vê bide? Çiku tiştên ku di vî jîyî da têne jîyan

wekî sungerê têne mêhtin. Em wekî dayîk û bab, dixwazin Ranya û Mîr Zanyar tiştên ku bi serê me

hatî nejîn, daxwaza me ew e ku ev pirse di vî nifşî da xilas bibe. Belêm hafizaya van zarokan dê

digel dewletê çawan aşt be nizanim.

Kurdîya wê: ROJAN HAZIM

8 Adar 2012

Not: 8ê Adarê, roja jinên kedkar yên cîhanê pîroz be. Ev nivîs di 8ê Adarê da bila dîyarîyî jinên herî

kedkar, jinên Kurd be. -RH

Print PDF


**


http://instkurdi-dk.com/nu/wp-content/uploads/2012/03/Kresh.gif


42

NEWROZ

ROJAN HAZIM

Newroz ji kûrahîya dîrokê were cejna edetî, xelkî, dîrokî û neteweyî ya Kurd û Kurdistanîyan e.

Zanerê mezin Ehmedê Xanî di dastana xwe ya mezin Mem û Zînê da bi teswîreke bilind û têr û tijî

wisa dibêje li ser Newrozê:

“Go: Edetê pêşîyê zemanan

ev bû li hemî cih û mekanan:

Wextê we ku şehsiwarê Xawer

tehwîl-i dikir di meha Adar

yanî ku dihate bircê Sersal

Bîlcûmle diçûne der ji malan

hetta digihişte pîr û kalan

Roja ku dibûye eyda Newroz

tazîm-i ji bo demê dilefroz

Sehra û çîmen dikirne mesken

beyda û demen dikirne gulşen

http://instkurdi-dk.com/nu/wp-content/uploads/2012/03/Newroz-Instituta-Kurdi-dk.png

http://instkurdi-dk.com/nu/wp-content/uploads/2012/03/Newroz-5.jpg

43

Dewrê felekê ji bextê feyroz

dîsan ku numa ji nû ve Newroz

mebnî li wî edetê mubarek

şehrî û sipahîyan bi carek

bajêr û kelat û xanî berdan

teşbîhê bi nijdîyan û cerdan

sef sef dimeşîne kûh û deştan

ref ref dixuşîne seyr û geştan

Sersalî û bakir û ruwalan

sedsalî-w ciwan û pîr û kalan”

Ji alîyê mîtolojîk ve her çi rengên cuda wergirtibin jî di jîyana Kurdan da cihekî taybetî, cihekî

manadar û bihadar hebûye Newrozê. Kurdan şahîyên xwe, serkevtin û serfirazîyên xwe jî rastî

Newrozê înane. Dijî zulumkarîya Dehaq, serhildan û serkevtina bizava Kawayê asinger jî di Newozê

da encam daye. Bi vê yêkê manaya azadîyê jî li Newrozê bar bûye û rengekî polîtîk jî wergirtîye. Ji

ber vê çendê ye ku Kurd û Kurdistanîyan Newroz hem wekî şahîyeke xelkî ya edetî, hem wekî vejîna

xwezayê ya biharê, hem jî dijî zordarîyê wekî roja azadîyê qebûl kirîye û Newroz mezin kirîye.

Newroz îro jî bi vê manaya berfireh û mezin, bi vî misyonî tête pîroz kirin. Rola Newrozê îro di

têkoşîna rizgarîya Kurd û Kurdistanê da bûye hişyardarîya neteweyî ya herî bilind. Newroz li

beramberî çeperê dijminan bûye çeperê herî pahn û berîn û platforma herî mezin ya xebat û têkoşîna

azadîyê ya hemû hêz û dînamîkên neteweyî û herweha pêkve Kurd û Kurdistanîyan. Îro di serî da

pêşmerge û gerîllayên Kurdistanê heta her reng têkoşer û aktîvîstên doza azadîyê, xelkê Kurd û

Kurdistanî pêkve Kawayên hevdem in di bizava azadî û rizgarîya Kurdistanê da.

http://instkurdi-dk.com/nu/wp-content/uploads/2012/03/Newroz-Akre-2.jpg

http://instkurdi-dk.com/nu/wp-content/uploads/2012/03/Newroz.jpg

44

Newroza îsal, Newroza 2012ê jî divêt bi vê bîr û hizirê bête pêşwazî kirin û pîroz kirin. Pîrozbahîyên

Newroza îsal, Newroza 2012ê, divêt Kurd û Kurdistanê gaveke dî nêzîkî azadî û rizgarîya mezin

bike. Beşdarîya Kurd û Kurdistanîyan divêt bi vê ruh û şuûrê be.

Newroza 2012ê divêt bibe platforma herî mezin ya Kurd û Kurdistanîyan. Pîrozbahîyên Newroza

2012ê divêt hemû Kurd û Kurdistanîyan bigihîne hev. Her derê Kurdistanê, her kuçe û kolana

Kurdistanê, her kujîyê Kurdistanê divêt bibe meydana pîrozbahîyên Newrozê. Agirê Newrozê ku

mizgînîya azadîyê ye divêt gur û geş bibe li her derê Kurdistanê.

Kurd û Kurdistanî divêt li meydanên dîasporayê jî Newrozê layiqî dîroka wê, hêjayî naveroka wê

pîroz bikin. Agirê Newrozê li her derê ku Kurd û Kurdistanî lê dijîn divêt bilind, geş û gur bibe û

bibe bersiva herî mezin ya neteweyî li dijî dijminên Kurd û Kurdistanê.

Newroza 2012ê hem li Kurdistanê, hem jî li dîasporayê divêt bibe qîrîn û hawara azadî û rizgarîya

Kurd û Kurdistanê û li her derê dinyayê deng vede!.

Newroza hewe bila ji nihe ve pîroz be. Her Newroz bên bi xêr û şahî.

Roja 21ê adarê cejna NEWROZê ye.

NEWROZ cejna xelkê Kurd û Kurdistanîyan e.

NEWROZ destpêka demsala biharê ye.

NEWROZ ji bo xelkê Kurd çi ye?

- NEWROZ roja serhildanê ye.

- NEWROZ roja berxwedanê ye.

- NEWROZ roja têkoşînê ye.

- NEWROZ cejna azadîyê ye.

- NEWROZ cejna serxwebûnê ye.

- NEWROZ cejna neteweyî ye.

- NEWROZ cejna aştîyê ye.

http://instkurdi-dk.com/nu/wp-content/uploads/2012/03/newroz-foto-1.jpg

45

Sembola NEWROZê agir e.

Agirê NEWROZê gur û geş bikin!

Her bijî NEWROZ!

Adar 2012

Print PDF


**


http://instkurdi-dk.com/nu/wp-content/uploads/2012/03/Newroz-kecik.png


46

Ji Înstîtuta Kurdî-dk agahdarî

Înstîtuta Ziman û Perwerdeya Kurdî Li Danmarkê

di Cejna Zimanê Kurdî da dê sertîfîkatan bide kursîst û xwandekarên zimanê Kurdî

Mamostayên Înstîtuta Ziman û Perwerdeya Kurdî Li Danmarkê [Înstîtuta Kurdî-dk], vê gavê kurs û

perwerdeya zimanê Kurdî bi du zaravayan didin. Li nav tixûbên Komûna Hvidovreyê bi zaravayê

Kurmancî û li nav tixûbên Komûna Ishøjê jî bi zaravayên Kurmancî û Soranî perwerde tête dan.

Komisyona Ziman û Perwerdeyê ya KNKê, Fokus-A û Fey-Kurd jî hevkarîya van kurs û

perwerdeyan dikin. Înstîtuta Kurdî-dk amadekarîyê dike ku di nav pîrozbahîyên Cejna Zimanê Kurdî

da sertîfîkatan bide kursîst û xwandekarên zimanê Kurdî.

Wekî tête zanîn 14-15-16ê Gulanê wekî rojên Cejna Zimanê Kurdî ji alîyê KNKê ve hatibûn îlan

kirin ku ji 2007ê were tête pîroz kirin. Hemû dem û dezgehên neteweyî li goreyî daxwaza KNKê

hersal Cejna Zimanê Kurdî di van rojan da bi aktîvîteyên cuda pîroz dikin. Rojên cejna zimanî ji ber

ku îsal rastî nava heftîyê tên, Înstîtuta Kurdî-dk, Cejna Zimanê Kurdî li 12ê Gulanê roja şembîyê bi

resepsiyonekê pîroz dike. Di vê resepsiyona pîrzobahîya Cejna Zimanê Kurdî da herwisa sertîfîkatên

kursîst û xwandekarên zimanê Kurdî jî dê bêne dan. Damezrîna Înstîtuta Ziman û Perwerdeya_

Kurdî Li Danmarkê jî dê di vê seramonî û resepsiyonê da bête pîroz kirin. Pîrozbahîyên Cejna

Zimanê Kurdî, seramonîya sertîfîkatan û pîrozbahîya damezrîna Înstîtuta Kurdî-dk ji alîyê

Komisyona Ziman û Perwerdeyê ya KNKê, Fokus-A û Fey-Kurdê ve jî tête destek kirin. Herweha

malbatên kursîst û xwandekaran, şexsîyetên Kurd û dostên Kurdan yên Danmarkî jî dê beşdarî vê

pîrozbahîya fireh bibin.

http://instkurdi-dk.com/nu/wp-content/uploads/2012/04/Logoya-%C3%8Enst%C3%AEtuta-Kurd%C3%AE-dk1.png

47

Planê pîrozbahîya li 12ê Gulanê dê di demekî nêzîk da bête aşkera kirin.

Rêvebirîya Giştî ya Înstîtuta Kurdî-dk

19 Nîsan 2012

Print PDF


**


http://instkurdi-dk.com/nu/wp-content/uploads/2012/04/Mohra-Instituta-Kurdi-dk.png


48

Înstîtuta Kurdî-dk, di 12ê Gulanê [2012] da li

Københavnê Cejna Zimanê Kurdî bi

resepsiyonekê pîroz dike

Înstîtuta Kurdî-dk, di 12ê Gulanê [2012] da li Københavnê resepsiyonekê dide

Resepsiyon bi munasebeta pîrozkirina damezrîna Înstîtuta Ziman û Perwerdeya Kurdî Li Danmarkê

[Înstîtuta Kurdî-dk], dana sertîfîkatên kursîstên kursa Kurdî û pîrozbahîya Cejna Zimanê Kurdî [14-

15-16ê Gulanê] tête dan.

Ji Danmark û derveyî Danmarkê gelek mêhvan hatine vexwandin û dê beşdarî resepsiyonê bibin.

Vexwandina [Invitation] ku hatîye rêkirin ev e:

Vexwandin

Hêja;

12ê Gulanê [2012] roja şembîyê, bi munasebeta damezrandina Înstîtuta Ziman û Perwerdeya Kurdî

Li Danmarkê [Înstîtuta Kurdî-dk], resepsiyonek dê bête dan.

Di vê resepsiyonê da hem Cejna Zimanê Kurdî dê bête pîroz kirin, hem jî bo kursîstên kursa Kurdî

sertîfîkat dê bêne dan.

Keremkirina we ya ji bo vê pîrozbahîyê dê me gelek şa bike.

Digel silavên me yên germ.

Rêvebirîya Înstîtuta Ziman û Perwerdeya Kurdî Li Danmarkê

http://instkurdi-dk.com/nu/wp-content/uploads/2012/05/CejnaZiman%C3%AAKurd%C3%AE-%C3%8Enst%C3%AEtutaKurd%C3%AE-dk-2012.jpg

49

Not:

Cih: VerdensKulturCentret, Nørre Allé 7, 2200 København N

Roj: 12 Gulan 2012

Seet: 13:00 – 17:00

***

Invitation

Kære inviterede;

I anledningen af stiftelsen af det Kurdiske Institut for Sprog og Uddannelse i Danmark vil vi holde

en reception lørdag den 12. maj 2012.

Ved denne lejlighed vil vi både fejre den årlige kurdisk modersmålsdag, ligesom der vil blive uddelt

certifikater til kursisterne i kurdisk sprogundervisning.

Det vil glæde os meget at se dig.

Bedste hilsner,

Bestyrelsen for det Kurdiske Institut for Sprog og Uddannelse i Danmark

NB:

Sted: VerdensKulturCentret, Nørre Allé 7, 2200 København N

Dag: 12. maj 2012

Tid: 13:00 – 17:00

**

Program Programa resepsiyona pîrozbahîya damezrîna Înstîtuta Ziman û Perwerdeya Kurdî Li

Danmarkê, seremonîya dana sertîfîkatên kursîstên kursa Kurdî û pîrozbahîya Cejna Zimanê

Kurdî bi vî rengî ye:

Roj: 12 Gulan [Maj] 2012, Şembî

Cih: VerdensKulturCentret, Nørre Allé 7, 2200 København N

Seet:

13:00 Vekirin û rêzgirtin

13:30 Axivtina ROJAN HAZIM, Rêvebirê Giştî yê Înstîtuta Ziman û Perwerdeya Kurdî Li

Danmarkê [Înstîtuta Kurdî-dk]

13:40 Axivtina Dr. IBRAHIM SEYDO AYDOGAN, mamostayê Kurdolojîyê li Unîversîteya

Inalcoyê [Sorbon]-PARIS

13:55 Axivtina LERZAN JANDÎL, serokê Înstîtuta Ziman û Çanda Kirmanc (Zaza)-BERLIN

14:10 Axivtina zimanzan û nivîskar HUSEYIN KARTAL-BERLIN

14:25 Axivtina ŞOREŞ REŞÎ, endamê rêvebirîya Instîtuta Kurdî ya Stockholmê

14:40 Axivtina LARS ASLAN RASMUSSEN

14:45 Axivtina FATIH BARAN, serokê Dansk-Kurdisk Kultur Centerê

14:50 Pirs û bersiv

50

15:30 Seremonîya dana sertîfîkatên kursîstên kursa Kurdî

16:00 Pîrozbahîya Cejna Zimanê Kurdî [14-15-16 Gulan]

17:00 Dawî

Not:

Komisyona Ziman û Perwerdeyê ya KNKê, Fey-Kurd, Dansk-Kurdisk Kultur Center û Fokus-A

piştevanîya pîrozbahîyê dikin. Înstîtuta Kurdî-dk spasîya wan dike.

Print PDF


**



51

Înstîtuta Ziman û Perwerdeya Kurdî Li

Danmarkê [Înstîtuta Kurdî-dk] li Københavnê

resepsiyonek da

Înstîtuta Ziman û Perwerdeya Kurdî Li Danmarkê [Înstîtuta Kurdî-dk], li 12ê Gulanê [2012] roja

şembîyê bi munasebeta damezrîna înstîtutê, dana sertîfîkatên kursîstên kursa Kurdî û pîrozbahîya

Cejna Zimanê Kurdî resepsiyonek da. Ji Kurd û Danmarkîyan mêhvan beşdar bûn. Resepsiyon li

Københavnê [Nørrebro] li salona Verdens Kultur Centerê çêbû.

Resepsiyonê bi axivtina Rêvebirê Giştî yê Înstîtuta Ziman û Perwerdeya Kurdî Li Danmarkê

[Înstîtuita Kurdî-dk] Rojan Hazim ve dest pê kir. Di dîwana rêvebirina resepsiyonê da endamên

heyeta îdarî ya Înstîtuta Kurdî-dk Baban Seqizî û Halîl [Xelîl] Küçülyildiz hebûn. Ji endamên heyeta

îdarî ya Înstîtuta Kurdî-dk Hetav Rojan, Dilêr Zaxoyî, Şengul Deniz jî amade bûn û mêhvan pêşwazî

kirin.

Ji Parisê mamostayê Kurdolojîyê li Unîversîteya Inalcoyê [Sorbon] Doç. Dr. Ibrahîm Seydo

Aydogan, ji Berlînê serokê Înstîtuta Ziman û Çandê ya Kirmancî [Zaza] Lerzan Jandîl, nivîskar û

zimanzan Huseyin Kartal, endamê rêvebirîya Înstîtuta Kurdî ya Stockholmê Şoreş Reşî ji bo


52

piştevanîya damezrîna Înstîtuta Kurdî-dk hatin û beşdarî resepsiyonê bûn û li ser giringîya ziman û

perwerdeya Kurdî axivtin kirin, damezrîna Înstîtuta Kurdî-dk pîroz kirin û desteka xwe diyar kirin.

Di resepsiyonê da endamê Meclisa Şehridarîya Københavnê Lars A. Rasmussen û serokê Dansk

Kurdisk Kultur Centerê Fatîh Baran jî axivtin.

Komisyona Ziman û Perwerdeyê ya KNKê, Fey-Kurd û Fokus-Ayê jî piştevanîya resepsiyonê kirin.

Di resepsiyonê da sertîfîkatên kursîstên kursa Kurdî hatin dan.

Ji bilî kursîst, endamên Înstîtutê û guhdaran berpirsiyarên PDK, YNK, Partîya Zehmetkêşên

Kurdistanê û Partîya Komûnîst ya Kurdistanê yên Danmarkê jî amade bûn, mesajên xwe dan û

axivtin kirin. Herweha mamosta û zimanzanê Danmarkî René Mark Nielsen jî di resepsiyonê da

amade bû û avabûna Înstîtuta Kurdî-dk pîroz kir.

Ataşeya Kulturê ya Sefareta Komara Iraqa Federal xanima hêja Rêzan S. Hamawi jî bi bûketeke

kulîlkan ve hate resepsiyonê û Înstîtuta Kurdî-dk pîroz kir.

Di resepsiyonê da herweha Cejna Zimanê Kurdî [14-15-16ê Gulanê] hate pîroz kirin.

Resepsiyon bi beşdarîya nêzîkî 100 [sed] kesan, bi coş û germîyeke bilind bi dawî bû.

Di dawîya resepsiyonê da seremonîya dana sertîfîkatan hate kirin. 17 kursîstên zimanê Kurdî

sertîfîkatên Înstîtuta Kurdî-dk ji destê van kesan wergirtin:

ROJAN HAZIM [Bo Metin Kara]

Dr. IBRAHIM SEYDO AYDOGAN [Bo Necla Baran & Ceylan Taşkin]

LERZAN JANDÎL [Bo Rebenî Cêlikan & Akif Dul]

HUSEYIN KARTAL [Bo Fexrî Akin & Esmer Mamedî]

ŞOREŞ REŞÎ [Bo Sinem Öztopçu & Fatih Ciwan]

BABAN SEQIZÎ [Bo Ronahi Bulut]

XELÎL KÜÇÜKYILDIZ [Bo Xalid Sert]

LARS ASLAN [Bo Besê Olgun]

SERDAL BENLI [Bo Firat Taş & Hasan Destxurt]

FATIH BARAN [Bo Özgür Azad Polat]

ŞOREŞ BILIKAN [Bo Mîdya Akreyî]

YUSUF REŞÎD [Bo Burhan Hemo Baran]

17 kursîstên ku piştî şeş [6] meh kursa zimanê Kurdî sertîfîkat wergirtî ev bûn:

Grûba I.: Sertîfîkatên mamostatîyê

Metîn Kara

Necla Baran

Grûb II.: Sertîfîkatên pêcûneya destpêkê

Asmar Mamadi [Esmer Mamedî]

Ayhan Dugan [Rebenî Cêlikan]

Burhan [Hemo] Bo Baran

53

Ceylan Taşkin

Esma [Besê] Olgun

Fahrî Akin

Fatih Şener [Ciwan]

Firat Taş

Halit [Xalid] Sert

Hasan Gürel [Destxurt]

M. Akif Dul

Midia Tayyeb [Mîdya Akreyî]

Özgür [Azad] Polat

Ronahî Bulut

Sînem Öztopçu

**

54

Axivtina Rêvebirê Giştî yê Înstîtuta Ziman û Perwerdeya Kurdî Li Danmarkê [Înstîtuta

Kurdî-dk] ROJAN HAZIM

Mêhvanên ezîz,

Hevalên hêja,

Kursîstên delal,

Hûn hemû bi xêr hatine resepsiyona pîrozbahîyê ya damezrîna Înstîtuta Kurdî-dk, Cejna Zimanê

Kurdî û seremonîya dana sertîfîkatên kursa Kurdî. Bila Cejna Zimanê Kurdî li we hemûyan pîroz be.

Înstîtuta Ziman û Perwerdeya Kurdî li 29ê Sibata îsal [2012] hate damezrandin. Înstîtuta Kurdî-dk, ji

ber hewcehîya nufûsa Kurd ya li Danmarkê hate ava kirin. Nufûsa Kurd îro nêzîkî 30 [sih] hizaran e,

lê belê ev hejmare her bo her zêde dibe û dê hêj jî bibe. Ji dawîya salên 1960an were heta îro bi vê

hejmarê ve kolonîyeke Kurd li Danmarkê pêkhatîye. Kurd, wekî parçeyekî civata Danmarkê her bi çi

rengî be jîyana xwe di hemû bask û waran da didomînin. Kurd di nav vê çerxa jîyanê da dixwazin bi

etnîk orîjîna xwe ve bijîn û eve mafê wan yê xwezayî, meşrû û huqûqî ye. Di vê ekuasyonê da xala

sereke ya parastina orîjîna etnîk bi axivtin, kar înan û perwerdeya makzimanî mumkun dibe. Kurd

daku di nav civata Danmarkê da xwe biparêzin û bi cudahîya etnîk orîjîna xwe ve bijîn divêt ji alîyê

makzimanî ve asîmîle nebin. Rêya vê jî bi wergirtina perwerdeya makzimanî dibe.

Kurd li Danmarkê parçeyekî civatê ne û xerc û bideha xwe didine dewletê. Mafê wan jî heye ku bi

destek û hevkarîya dewletê perwerdeya bi makzimanê xwe jî bibînin. Bi cih înana vê daxwaza meşrû

ya Kurdan dewleta Danmarkê erkdar e. Înstîtuta Kurdî-dk daxwazê ji dewleta Danmarkê dike ku vê

daxwaza Kurdan di çarçoveya perwerdeya oblîgatorîyê da qebûl bike û bi cih bîne.


55

Ji bo parastina nifşên nû yên Kurd li Danmarkê karê sereke perwerdeya zimanê Kurdî ye. Înstîtuta

Ziman û Perwerdeya Kurdî Li Danmarkê ji bo vê armancê hatîye damezrandin ku plan û projeyên

sîstematîk yên ziman û perwerdeya Kurdî amade bike û pêşkêşî dem û dezgehên dewletê bike û bi

hevkarîya mekanîzmayên dewletê realîze bike.

Înstîtuta Ziman û Perwerdeya Kurdî Li Danmarkê daxwazê ji Kurdan jî dike ku xemsarîya di warê

zimanê Kurdî da terk bikin û di malê da, di têkilîyên navxweyî da makzimanê xwe Kurdî bi kar

bînin. Kurdê ku makzimanê xwe bi kar neyîne, xwe, xwe bi xwe asîmîle dike ku eve otoasîmîlasyon

e û beramberî zimanê xwe, paşeroja nifşên xwe gunehkarîyeke mezin e.

Parastin û mayînde kirina “etnîk orîjîn”a Kurdî ya ji hemû alîyan ve bi axivtin, kar înan û

perwerdeya Kurdî dibe.

Înstîtuta Kurdî-dk di vê armancê da biryardar e û divêt civata Kurd jî xwudanîyeke mezin û xurt li vê

bizavê û prosesê bike û piştevanê Înstîtuta Kurdî-dk be.

Di vê resepsiyonê û pîrozbahîya Cejna Zimanê Kurdî da Înstîtuta Kurdî-dk piştî şeş meh kursa Kurdî

dê sertîfîkatan bide 17 kursîstan. Em hêvî dikin ev seremonîya sertîfîkatan bibe motîvasyonek ji bo

hemû ciwanên Kurd ku li perwerdeya makzimanê xwe Kurdî germ bibin û di hemû baskên jîyana

xwe da makzimanê xwe bi kar bînin, heke nizanin jî bi heweseke mezin fêr bin. Em bangî hemû

daybabên Kurd dikin ku digel zarokên xwe bi zimanê xwe biaxivin û ji bo pêşkevtina zimanê wan jî

rêbikine kurs û perwerdeya Kurdî ya Înstîtuta Kurdî-dk. Payîzê kurs dîsa ve dest pê dikin û hêj ji

nihe ve xwe li kursên Înstîtuta Kurdî-dk binivîsin.

Di dawîyê da spasî Dr. Ibrahîm Seydo, mamostayê Kurdolojîyê li Unîversîteya Sorbonê, INALCOyê

li Parîsê, serokê Instîtuta Kurdî-Zazakî li Berlînê Lerzan Jandîl, nivîskar û zimanzan Huseyin Kartal,

ji rêvebirîya Instîtuta Kurdî ya Stockholmê Şoreş Reşî dikin ku bi hatina xwe em bi zêdehî ve şa û

bextewar kirin. Yêk bi yêk spasî we hemû mêhvanên ezîz dikin.

Bawerîya me seda sed e ku bi hevkarîya we hemûyan Înstîtuta Kurdî-dk dê di kar û xebata xwe da

serkevtî be.

Helbet ji bo hevkarîya xurt ya Komisyona Ziman û Perwerdeyê ya KNKê, Fey-Kurd, Sentera Kulturî

ya Kurd û Danmarkîyan û Fokus-Ayê jî em gelek spas dikin û ji xwe em dê bi hev ra hêj gelek

xebatan bikin.

Û spas.

ROJAN HAZIM

Rêvebirê Giştî yê Înstîtuta Ziman û Perwerdeya Kurdî Li Danmarkê

12 Gulan 2012, København

**

56

Hindek foto ji resepsiyonê :






57






58






59






60






61






62






63






64






65






66






67






68






69

Print PDF


**





70

Sempozyum

Înstîtuta Ziman û Perwerdeya Kurdî Li Danmarkê [Înstîtuta Kurdî-dk] plan kirîye ku sempozyumekê

bi navê ”Li dîasporayê giringîya makzimanî û perwerdeya bi makzimanî” li Københavnê

pêkbîne. Ji bo pêkînana vê sempozyumê digel Komisyona Ziman û Perwerdeyê ya KNKê, Instîtuta

Ziman û Çandê ya Kirmancî [Zaza] li Berlînê û Înstîtuta Kurdî ya Stockholmê di resepsiyona 12ê

Gulanê [2012] da hevdîtinek hate kirin. Wekî prensîp hate axivtin ku digel Instîtutên Kurdî yên li

Köln, Bruksel û Parisê jî têkilî bête danan. Pêkînana vê sempozyumê digel komeleyên Kurdî yên li

Danmarkê jî hate axivtin û Fey-Kurd, DKKC û Fokus-A jî hevkar û piştevanên vê xebatê ne.

Armanc ew e ku bispor û zanayên ziman û perwerdeya Kurdî yên li dîasporayê û herweha ji

Kurdistanê jî bêne dawet kirin ku li ser mijarê gotûbêjeke zanistî pêkbêt ku ji bo kar û xebatên

perwerdeya Kurdî li dîasporayê perspektîveke nû derkeve meydanê.

Instîtuta Kurdî-dk ji bo amadekirina vê sempozyumê di nav hewildanên peydakirina imkanan da ye.

Bi vê armancê serî li wezaretên bi ziman û perwerdeyê ve girêdayî yên Kurdistana Federal hate dan

ku ji alîyê malî ve destek bête dan. Herweha lêgerînên peydakirina sponsoran jî berdewam e.

Înstîtuta Kurdî-dk, bi xwezîkeyekê serî li wezaretên Roşinbîrî û Lawan, Perwerde û Xwandina Bilind

yên Kurdistana Federal da û projeya sempozyumê pêşkêşî wan kir ku hevkarîya malî bikin.

Projeya ku Înstîtuta Kurdî-dk daye hersê wezaretan li jêr e.

Bo

Wezareta Roşinbîrî û Lawan ya hukûmeta Herêma Kurdistanê-Iraq [*]

Hewlêr [Erbil]

Înstîtuta Ziman û Perwerdeya Kurdî Li Danmarkê [Înstîtuta Kurdî-dk] li 29ê Sibata 2012ê li paytextê

Danmark Kopenhagê hate damezrandin.

Li Danmarkê nêzîkî 30 [sih] hizaran Kurd dijîn. Di nav vê hejmarê da ji hemû beşên Kurdistanê û

herweha ji dîasporaya Tirkîyeyê Kurd hene. Di nav vê hejmara Kurd da nufûsa ciwanan gelek zêde

ye.

Li Danmarkê di nav sîstemê perwerdeya fermî ya dewletê da dersên plankirî û sîstematîk yên bi

makzimanê Kurdî nebin jî astengên huqûqî û qanûnî nînin. Ji 8 heta 12 zarokên Kurd ra heke famîlya

bixwazin dewlet imkanê perwerdeya makzimanî dide. Lê mixabin civata Kurd ya li Danmarkê di

warê perwerdeya makzimanê xwe da aktîv nîne û hejmareke gelek kêm famîlyayên Kurd vê daxwaza

perwerdeya makzimanî ji dewletê dikin. Vê gavê bi hejmareke gelek kêm kurs û perwerdeya Kurdî

heye.

Înstîtuta Kurdî-dk ji ber vê hewcehîya giring ya perwerdeya makzimanê Kurdî hate damezrandin.

Înstîtuta Kurdî-dk ji bo parastina huvîyeta neteweyî û nifşê Kurd li Danmarkê perwerdeya Kurdî

şertê bingehîn yê man û nemanê dibîne. Nufûsa Kurd her diçe zêde dibe û divêt hewcehîya

perwerdekirina zarok û ciwanên Kurd ya bi zimanê Kurdî her bi çi rengî be bête bi cih înan. Heke ev

karê perwerdeya bi zimanê Kurdî neyê kirin nifşê nû dê asîmîle bibe û ji etnîk orîjîna xwe, ji kultur û

folklora xwe dûr bikeve û di nav civata Danmarkî da bihele.

71

Ji ber vê tehlîkeyê, Înstîtuta Kurdî-dk plan dike ku digel perwerdeya Kurdî, xebat û aktîvîteyên

sosyal, kulturî û hunerî jî pêkbîne ku îdentîtêta Kurdî herdaîm bête parastin û domandin. Înstîtuta

Kurdî-dk plan dike ku bi van kar û xebatan ve bibe pireke dînamîk di navbeyna Kurdên li Danmark û

welatê wan Kurdistanê da.

Ji bo vê armancê hewcehîya sereke bi desteka Wezaret û dem û dezgehên bi ziman û perwerdeyê ve

peywendîdar yên Kurdistanê heye. Înstîtuta Kurdî-dk bi imkanên ji civata Kurd ya li Danmarkê kar û

xebata xwe didomîne, lê eve têra nake. Lewma Înstîtuta Kurdî-dk daxwazê ji we dike ku hem di

warê bi cih înana programên xebatê yên di navbeyna Danmark û Kurdistanê da, hem jî bi hevkarîya

malî destek bête dan.

Bi taybetî em dixwazin zarok, ciwan, grûbên xwandekaran ji bo seredanîya dibistan, unîversîte û

dezgehên peywendîdar bînine Kurdistanê. Herweha ji Kurdistanê jî grûbên zarok û ciwanên

xwandekar dawetî Danmarkê bikin ku seredanîya dem û dezgehên perwerdeyê bikin. Bi vî rengî em

dixwazin têkilîyeke sosyal û kulturî di navbeyna Kurdên dîasporayê û welatî da organîze bikin.

Herwisa li Danmarkê ji bo zarok û ciwanên Kurd û binemalên wan kom û kombûnên serwextkirina

giringîya perwerdeya Kurdî bikin. Ji bo van kom û kombûnan ji Kurdistanê mamosta û bisporên

ziman û perwerdeyê dawet bikin ku semîneran bidin. Ji bo agahdarîyên zanistî yên li ser ziman û

perwerdeyê jî sempozyum û konferansan amade bikin ku Kurdên dîasporaya Danmarkê mifayî jê

werbigirin ku şuûra neteweyî ya wan bilind û jînde bimîne.

Ji bo realîzekirina van plan û projeyan em daxwazê ji wezaretên we dikin ku hevkarîya Înstîtuta

Kurdî-dk bikin.

Di gava ewil da me plan kirîye ku li payîza îsal [2012] li Kopenhagê bi navê ”Li dîasporayê

giringîya makzimanî û perwerdeya bi makzimanî” sempozyumeke zanistî ya du rojî pêkbînin. Ji

bo vê sempozyumê ji unîversîteyên Kurdistana Federal, ji parçeyên dî yên Kurdistanê û herweha

meydanên dîasporaya Kurdî mamosta û bisporên ziman û perwerdeyê dê bêne dawet kirin. Mijara

sempozyumê û terkîba wê bi sê wezaretan ve [Wezareta Xwandina Bilind + Wezareta Perwerdeyê û

Wezareta we] girêdayîye. Sempozyuma zanistî dê bi hejmareke nêzîkî 50-60 [pêncî-şêst] kesan

pêkbêt. Mesrefa vê sempozyumê bi texmînî dê li dora 50-60 [pêncî-şêst] hizar dolaran be.

Ji bo vê xebatê me hewcehî bi desteka we ya malî heye. Lewma em daxwaza 20 [bîst] hizar dolaran

ji wezareta we dikin ku em bikarin mesrefa vê sempozyumê razî bikin [Ji Wezareta Perwerdeyê û

Wezareta Xwandina Bilind jî me daxwaza desteka malî kirîye.] Heke ev meblax ji alîyê we ve ne

mumkun be, hingê hindî ku butçeya we dest dide hevkarîyê bikin. Ji bo xerca mayî em dê serî li

sponsoran bidin. Em li hêvîya bersiva we ya pozîtîv in.

Ji nihe ve em spasî hevkarîya we dikin.

Digel rêz û silavên me yên germ.

ROJAN HAZIM

Rêvebirê Giştî yê Înstîtuta Ziman û Perwerdeya Kurdî Li Danmarkê [Înstîtuta Kurdî-dk]

5 Hezîran 2012, Kopenhag

[*] Ev proje bo Wezareta Perwerdeyê ya hukûmeta Herêma Kurdistanê û Wezareta Xwandina Bilind

ya Herêma Kurdistanê jî hatîye dan.

**

72

Noteke giring:

Ev projeye hate betal kirin. Wezareta Kulturê û Lawan ya Hukûmeta Herêma Kurdistanê hevkarîya

malî nekir. Mixabin ku hêj jî ji ber hisabên biçûk yên polîtîk projeyên neteweyî giring nayên dîtin.

Wezaret bin her çi dem û dezgeh bin, heke bi van hisab û kitabên biçûk û berjewendîyên partîkanê

piştevanîya projeyên neteweyî nekin xwe biçûk dikin. Li Kurdistana Federal gelek mixabin ku hêj jî

zihnîyeta lokalîst nehatîye terk kirin. Ziman, kultur, huner û edebîyat zemînên hevpar yên neteweyî

ne û di van waran da nabe ku herêmî bête fikirîn û hereket kirin. Dem û dezgehên fermî yên

Kurdistana Federal ji bo projeyên neteweyî imkanên malî li goreyî krîterên objektîv û neteweyî

nadin, di çarçoveya ”kî nêzîkî min e” vedibirin. Eve hem ne rast e, hem jî ne neteweyî ye, ne ehlaqî

ye, ne wijdanî ye û nejî adil e.

Digel vê reftara negatîv jî, tête hêvî kirin ku ev polîtîka ne neteweyî bête terk kirin û bêne ser rêya

rast û neteweyî û imkanên malî li ser projeyên neteweyî adilane bêne belav kirin.

Xebat nasekinin helbet. Imkanên pêkînana semîner, sempozyum û konferansan dê bêne peyda kirin.

Kar û barên ziman, edebî, hunerî û kulturî her bi çi rengî be dê bêne domandin.

Instîtuta Kurdî-dk

Kanûna Pêşîn [December] 2012

Print PDF


**

Sempozyum

Înstîtuta Ziman û Perwerdeya Kurdî Li Danmarkê plan kirîye ku sempozyumekê bi navê ”Li

dîasporayê giringîya makzimanî û perwerdeya bi makzimanî” li Københavnê pêkbîne. Ji bo pêkînana

vê sempozyumê digel Komisyona Ziman û Perwerdeyê ya KNKê, Instîtuta Ziman û Çandê ya

Kirmancî li Berlînê û Înstîtuta Kurdî ya Stockholmê di resepsiyona 12ê Gulanê da hevdîtinek hate

kirin. Wekî prensîp hate axivtin ku digel Instîtutên Kurdî yên li Köln, Bruksel û...

Bixwûne »






73

Înstîtuta Ziman û Perwerdeya Kurdî Li Danmarkê [Înstîtuta

Kurdî-dk] li Københavnê resepsiyonek da

Înstîtuta Ziman û Perwerdeya Kurdî Li Danmarkê , li 12ê Gulanê roja şembîyê bi munasebeta

damezrîna înstîtutê, dana sertîfîkatên kursîstên kursa Kurdî û pîrozbahîya Cejna Zimanê Kurdî

resepsiyonek da. Ji Kurd û Danmarkîyan mêhvan beşdar bûn. Resepsiyon li Københavnê li salona

Verdens Kultur Centerê çêbû. Resepsiyonê bi axivtina Rêvebirê Giştî yê Înstîtuta Ziman û

Perwerdeya Kurdî Li Danmarkê Rojan Hazim ve dest pê kir. Di dîwana rêvebirina resepsiyonê da...

Bixwûne »

Înstîtuta Kurdî-dk, di 12ê Gulanê [2012] da li Københavnê

Cejna Zimanê Kurdî bi resepsiyonekê pîroz dike

Înstîtuta Kurdî-dk, di 12ê Gulanê da li Københavnê resepsiyonekê dide Resepsiyon bi munasebeta

pîrozkirina damezrîna Înstîtuta Ziman û Perwerdeya Kurdî Li Danmarkê , dana sertîfîkatên kursîstên

kursa Kurdî û pîrozbahîya Cejna Zimanê Kurdî tête dan. Ji Danmark û derveyî Danmarkê gelek

mêhvan hatine vexwandin û dê beşdarî resepsiyonê bibin. Vexwandina ku hatîye rêkirin ev e:

Vexwandin Hêja; 12ê Gulanê roja şembîyê, bi munasebeta damezrandina Înstîtuta Ziman...

Bixwûne »









74


Înstîtuta Ziman û Perwerdeya Kurdî Li Danmarkê di Cejna Zimanê Kurdî da dê sertîfîkatan bide

kursîst û xwandekarên zimanê Kurdî Mamostayên Înstîtuta Ziman û Perwerdeya Kurdî Li Danmarkê

, vê gavê kurs û perwerdeya zimanê Kurdî bi du zaravayan didin. Li nav tixûbên Komûna

Hvidovreyê bi zaravayê Kurmancî û li nav tixûbên Komûna Ishøjê jî bi zaravayên Kurmancî û

Soranî perwerde tête dan. Komisyona Ziman û Perwerdeyê ya KNKê, Fokus-A û Fey-Kurd jî...

Bixwûne »

NEWROZ

ROJAN HAZIM Newroz ji kûrahîya dîrokê were cejna edetî, xelkî, dîrokî û neteweyî ya

Kurd û Kurdistanîyan e. Zanerê mezin Ehmedê Xanî di dastana xwe ya mezin Mem û Zînê da bi

teswîreke bilind û têr û tijî wisa dibêje li ser Newrozê: “Go: Edetê pêşîyê zemanan ev bû li hemî cih

û mekanan: Wextê we ku şehsiwarê Xawer tehwîl-i dikir di meha Adar...

Bixwûne »







75

Rewşa trajîk ya zarokên Kurd li Kurdistan û Tirkîyeyê û

hewildanên Şehridarîya Amedê ji bo vekirina bexçeyê zarokan

ROJAN HAZIM Van roja di medyayê da nûçeyek belav bû ku Şehridarîya Amedê hazirîya

vekirina bexçeyê zarokan dike. Hatîye gotin ku ev bexçeyê zaroka destpêkê dê ji bo zarokên

xebatkarên şehridarîyê be û ziman tinê dê Kurdî be. Maşallah lutûf kirine, nexêr bila zimanê bexçeyê

zaroka Tirkî be!. Axir vê rewşa îronîk danin milekê, belêm digel hemû kêm û kasîyan jî be, qet nebe

destpêkeke baş e û hêvîdar e....

Bixwûne »

**





76

29 Sibat 2012

Înstîtuta Kurdî-dk 29ê Sibata 2012ê li Kopenhagê hate damezrandin. Bila pîroz be.

januar 2014

m ti o to f l s

« dec

1 2 3 4 5

6 7 8 9 10 11 12

13 14 15 16 17 18 19

20 21 22 23 24 25 26

27 28 29 30 31

29ê Sibata 2012ê, roja çarşembê, roja bûyîna Înstîtuta Kurdî-

dk ye.

Sibata îsal [2012] 29 roj in. Her çar sala carekê sibat dibe 29 roj. Lewma pîrozbahîya salvegera

damezrandina înstîtutê dê çar sala carekê be, belêm vê jî dê xêrek tê da hebe. Bila li Kurd û

Kurdistanê pîroz be.


Înstîtuta Kurdî-dk, înstîtusyoneke zanistî ye. Statu û pozisyona rêvebirîya wê sîstemê akademîk e.

Sempozyum

Înstîtuta Ziman û Perwerdeya Kurdî Li Danmarkê plan kirîye ku sempozyumekê bi navê ”Li

dîasporayê giringîya makzimanî û perwerdeya bi makzimanî” li Københavnê pêkbîne. Ji bo pêkînana

vê sempozyumê digel Komisyona Ziman û Perwerdeyê ya KNKê, Instîtuta Ziman û Çandê ya

Kirmancî li Berlînê û Înstîtuta Kurdî ya Stockholmê di resepsiyona 12ê Gulanê da hevdîtinek hate

kirin. Wekî prensîp hate axivtin ku digel Instîtutên Kurdî yên li Köln, Bruksel û...

Bixwûne »

http://instkurdi-dk.com/nu/?m=201312




77

Înstîtuta Ziman û Perwerdeya Kurdî Li Danmarkê [Înstîtuta

Kurdî-dk] li Københavnê resepsiyonek da

Înstîtuta Ziman û Perwerdeya Kurdî Li Danmarkê , li 12ê Gulanê roja şembîyê bi munasebeta

damezrîna înstîtutê, dana sertîfîkatên kursîstên kursa Kurdî û pîrozbahîya Cejna Zimanê Kurdî

resepsiyonek da. Ji Kurd û Danmarkîyan mêhvan beşdar bûn. Resepsiyon li Københavnê li salona

Verdens Kultur Centerê çêbû. Resepsiyonê bi axivtina Rêvebirê Giştî yê Înstîtuta Ziman û

Perwerdeya Kurdî Li Danmarkê Rojan Hazim ve dest pê kir. Di dîwana rêvebirina resepsiyonê da...

Bixwûne »

Înstîtuta Kurdî-dk, di 12ê Gulanê [2012] da li Københavnê

Cejna Zimanê Kurdî bi resepsiyonekê pîroz dike

Înstîtuta Kurdî-dk, di 12ê Gulanê da li Københavnê resepsiyonekê dide Resepsiyon bi munasebeta

pîrozkirina damezrîna Înstîtuta Ziman û Perwerdeya Kurdî Li Danmarkê , dana sertîfîkatên kursîstên

kursa Kurdî û pîrozbahîya Cejna Zimanê Kurdî tête dan. Ji Danmark û derveyî Danmarkê gelek

mêhvan hatine vexwandin û dê beşdarî resepsiyonê bibin. Vexwandina ku hatîye rêkirin ev e:

Vexwandin Hêja; 12ê Gulanê roja şembîyê, bi munasebeta damezrandina Înstîtuta Ziman...

Bixwûne »









78


Înstîtuta Ziman û Perwerdeya Kurdî Li Danmarkê di Cejna Zimanê Kurdî da dê sertîfîkatan bide

kursîst û xwandekarên zimanê Kurdî Mamostayên Înstîtuta Ziman û Perwerdeya Kurdî Li Danmarkê

, vê gavê kurs û perwerdeya zimanê Kurdî bi du zaravayan didin. Li nav tixûbên Komûna

Hvidovreyê bi zaravayê Kurmancî û li nav tixûbên Komûna Ishøjê jî bi zaravayên Kurmancî û

Soranî perwerde tête dan. Komisyona Ziman û Perwerdeyê ya KNKê, Fokus-A û Fey-Kurd jî...

Bixwûne »

NEWROZ

ROJAN HAZIM Newroz ji kûrahîya dîrokê were cejna edetî, xelkî, dîrokî û neteweyî ya

Kurd û Kurdistanîyan e. Zanerê mezin Ehmedê Xanî di dastana xwe ya mezin Mem û Zînê da bi

teswîreke bilind û têr û tijî wisa dibêje li ser Newrozê: “Go: Edetê pêşîyê zemanan ev bû li hemî cih

û mekanan: Wextê we ku şehsiwarê Xawer tehwîl-i dikir di meha Adar...

Bixwûne »







79

Rewşa trajîk ya zarokên Kurd li Kurdistan û Tirkîyeyê û

hewildanên Şehridarîya Amedê ji bo vekirina bexçeyê zarokan

ROJAN HAZIM Van roja di medyayê da nûçeyek belav bû ku Şehridarîya Amedê hazirîya

vekirina bexçeyê zarokan dike. Hatîye gotin ku ev bexçeyê zaroka destpêkê dê ji bo zarokên

xebatkarên şehridarîyê be û ziman tinê dê Kurdî be. Maşallah lutûf kirine, nexêr bila zimanê bexçeyê

zaroka Tirkî be!. Axir vê rewşa îronîk danin milekê, belêm digel hemû kêm û kasîyan jî be, qet nebe

destpêkeke baş e û hêvîdar e....

Bixwûne »

**

29 Sibat 2012

Înstîtuta Kurdî-dk 29ê Sibata 2012ê li Kopenhagê hate damezrandin. Bila pîroz be.

januar 2014

m ti o to f l s

« dec

1 2 3 4 5

6 7 8 9 10 11 12

13 14 15 16 17 18 19

20 21 22 23 24 25 26

27 28 29 30 31

29ê Sibata 2012ê, roja çarşembê, roja bûyîna Înstîtuta Kurdî-

dk ye.

Sibata îsal [2012] 29 roj in. Her çar sala carekê sibat dibe 29 roj. Lewma pîrozbahîya salvegera

damezrandina înstîtutê dê çar sala carekê be, belêm vê jî dê xêrek tê da hebe. Bila li Kurd û

Kurdistanê pîroz be.




http://instkurdi-dk.com/nu/?m=201312


80


Înstîtuta Kurdî-dk, înstîtusyoneke zanistî ye. Statu û pozisyona rêvebirîya wê sîstemê akademîk e.

Sala nû, 2014 pîroz be

Sala nû, 2014 pîroz be Sal bi dûv salê ve, dem wekî bayê birûskî diherike. Saleke dî jî xilas dibe,

saleke nû têt. Her sala têt hêvîya ji bo rizgarîya Kurdistanê ji sala çûyî zêdetir dike. Dem ji bo Kurd û

Kurdistanê dixebite û pêşve diçe. Her sal Kurd û Kurdistanî nêzîktirî rizgarî û azadîyê dibin. Duhî li

başûr gaveke mezin hate avêtin ber bi rizgarîya mezin ve û çeperek bi dest ve...

Bixwûne »

ALFABEYA KURDÎ

ALFABEYA KURDÎ ya Instîtuta Ziman û Perwerdeya Kurdî Li Danmarkê derket. Amadekar:

ROJAN HAZIM Çap: Adar 2013 – Weşanxaneya Bilikan – Kopenhag Sipariş:

[email protected] Berg-1-Alfabe ...

Bixwûne »







81

Cejna neteweyî NEWROZ pîroz be

Cejna neteweyî NEWROZ pîroz be Newroza îsal bi beşdarîya sed hezaran xelkê me li mêrga mezin

ya li rex Kela Zer ya Wanê hate pîroz kirin. Ji Hekarî heta Sêrtê bi kombûna hezaran agirê Newrozê

hate gur û geş kirin. 21ê heyvê jî dê li meydana Amedê bi beşdarîya milyonekê xelkê...

Bixwûne »

Konferansa zimanî ya li Hewlêrê

Axivtina Rêvebirê Giştî yê Instîtuta Ziman û Perwerdeya Kurdî Li Danmarkê ROJAN HAZIM ya li

konferansê li jêr: Bo Konferansa Zanistî ya Zimanê Kurdî...

Bixwûne »

Salname

KNKê salnameya 2013-2014ê amade kir Komisyona Ziman û Perwerdeyê ya KNKê, salnameya

KNKê ji bo du salan, 2013-2014 amade kir û da çap kirin. Komisyona Ziman û Perwerdeyê ya...

Bixwûne »










82

Bangeke gur li ser zimanê Kurdî

Hejmareke bilind ya zimanzan, zimannas, nivîskar, rojnamevan û ronakbîrên Kurd dijî

provakasyonên li ser ziman, zarava û alfabeya Kurdî bangeke gur belav kirin. Bangê herwekî xwe li

jêr...

Bixwûne »

**

Salname

KNKê salnameya 2013-2014ê amade kir

Komisyona Ziman û Perwerdeyê ya KNKê, salnameya KNKê ji bo du salan, 2013-2014 amade kir û

da çap kirin. Komisyona Ziman û Perwerdeyê ya KNKê, digel Şêwira Zimanê Kurdî li ser navê

mehên mîladî yên kurmancî xebatek dabû dest pê kirin. Navên mehên mîladî yên kurmancî bi

lihevhatineke maqûl di salnameyê da hatine bi kar înan.

Li binê salnameyê hem binasê [sebebê] amadekirina salnameyê ya bi vî rengî, hem jî rojên giring

yên civata Kurdistanê yên neteweyî, civakî û dînî hatine bi cih kirin.

Bi taybetî binasê amadekirina salnameyê wisa hatîye îzah kirin:

[[… Komisyona Ziman û Perwerdeyê ya KNKê ji ber têkilavîya navên mehên mîladî yên Kurmancî,

di platforma Şêwira Zimanê Kurdî da li ser yêkkirina navên mehên mîladî yên Kurmancî riberizek

dabû destpêkirin. Mixabin mutabeqet pêknehat û berbelavî didome. Lewma, Komisyona Ziman û

Perwerdeyê ya KNKê, digel Şêwira Zimanê Kurdî, piştî şêwireke berfireh ya bi dem û dezgehên

zimanî, zimanzan û zimannasan gihişte vê encamê; heta ku li ser navên mehên mîladî yên Kurmancî

hevbîrîyeke kamil çêdibe navên mehên mîladî yên Kurmancî dê bi rengê qedîm ku xelk bi kar tîne,

bêne bi kar înan ku di kovara Hawarê û yên berê hatine weşandin da jî wisa bûn. Herweha di nav

xelk û sîstemê perwerdeya navçeya kurmancîaxêv ya Kurdistana Federal [Bahdîna] da jî navên

mehên mîladî yên zaravayê Kurmancî bi vî rengî bi kar tên. [Tinê ji bo meha 10ê Çirîya yêkê, bo

meha 11ê Çirîya duyê û bo meha 12ê Kanûna yêkê / Kanûna biçûk, bo meha 1ê jî Kanûna duyê /

Kanûna mezin tête gotin.].

Tête hêvî kirin ku dem û dezgehên Kurdistanê û Kurd û Kurdistanî navên mehên mîladî yên

Kurmancî bi rengê vê salnameyê bi kar bînin…]]

Li jêr wekî nimûne didin.




83

http://instkurdi-dk.com/nu/wp-content/uploads/2012/11/KNK-Salname-2013-F%C3%AEnal3.jpg

84

Print PDF


**



http://instkurdi-dk.com/nu/wp-content/uploads/2012/11/KNK-Salname-2014-F%C3%AEnal2.jpg

85

Bangeke gur li ser zimanê Kurdî

Hejmareke bilind ya zimanzan, zimannas, nivîskar,

rojnamevan û ronakbîrên Kurd dijî provakasyonên li ser

ziman, zarava û alfabeya Kurdî bangeke gur belav kirin.

Bangê herwekî xwe li jêr didin.

Provokasyonên li ser Zimanê Kurdî Pûç Bikin !

« Hefteya bihurî daxuyaniyek li ser navê hin nivîskar û ronakbîrên kurd hate çapkirin ku xwe weke

« Grûpa Insiyatîf ji bo Parastina Zimanê Kurdî » dane naskirin û tê de, bi zimanekî tund, provokatîf û

piçûkxistinê, argumentên çewt û pûç li dijî alfabeyên kurdî yên din hatine bikaranîn. Di daxuyaniya

behskirî de herweha heqaret li zêdetir ji 400 lêkolîner, nivîskar, zimannas û ronakbîrên kurd hatiye

kirin ku ji her parçe û beş û bîr û baweriyên civaka Kurdan bûn, bi dilxwaziyeke kurdewarî ya zanistî

li Hewlêr û Amedê beşdarî wan herdu konferansên zimanî bûbûn û li rêyên bihevrejiyîna « hemû

Kurdan » geriyabûn. Di daxuyaniya « Grûpa Insiyatîf ji bo Parastina Zimanê Kurdî » de behsa

çareseriyên li gora her beşekî Kurdistanê tê kirin ku em vê helwêstê weke daxwaza dabeşkirina

Kurdan û weke daxwaza sepandina zaravayekî li ser yên din dinirxînin. »

BANGA ZIMANÊ KURDÎ

“Ev ziman yê me hemûyan e, ew welat yê me hemûyan e!”

472 Kurdên ronakbîr, akademîsyen, lêkolîner, mamoste, nivîskar, rojnameger, awûqat, xwendekar,

siyasetmedar, muhendîs û doktor, yanî “472 Kurdên Kurd”, yên ji çar aliyên Kurdistanê û Ewropa û

Amerîka û Kanada û hetta Awustralyayê, ku ji zimanê xwe hez dikin û naxwazin ku Kurd ji hevdu

bên parçekirin, li dijî wan provokasyon û heqaretên ku di warê dabeşkirina zarava û alfabeyên kurdî

de hatine kirin, Banga Zimanê Kurdî îmza kirin.

Weke ku tê zanîn, meha bihurî 471 kesên ku ji xwe re dibêjin “ronakbîr” ku stranbêj û helbestvan û

rojnameger û weşanger û kesayetiyên naskirî di nava wan de hebûn, li ser pirsgirêkên alfabeya kurdî

daxuyaniyek belav kiribû û bang li rayedarên Herêma Kurdistana Başûr jî dikir ku alfabeya erebî bi

awayekî fermî were pejirandin û qanûnek di derbarê wê de were çêkirin. Van 471 kesan di wê

daxuyaniya xwe de Kurdistana Başûr û Kurdistana Rojhilat ji parçeyên Kurdistanê yên din cuda

dihesibandin û bi ziman û şêwazeke tund ve didan zanîn ku bikaranîna alfabeya latînî ya li van

parçeyan ji bo wan “xeta sor e” û bikaranîna her du alfabeyan ya li cem hev jî “lîstina bi agirî” ye û

bi vî awayî gef li rewşenbîr û zimannasên Kurd dixwarin.

Li ser vê daxuyaniya ku bi zimanekî tehdîtkar û provokatîf hatibû nivîsandin, berî du hefteyan 80

ronakbîr û akademîsyen û nivîskarên kurd Banga Zimanê Kurdî belav kiribû, da ku balê bikişînin ser

provokasyonên ku li Başûrê Kurdistanê bi destê hin kesên naskirî ve tê kirin. Bi dû re, li ser

daxwazê, ew bang ji îmzayê re hatibû vekirin, ji ber ku ev ziman yê hemû Kurdan e û mafê her Kurdî

heye ku li zimanê xwe bi xwedî derkeve û li dijî helwêstên bi vî rengî rabe. Dîsa jî, pirraniya kesên

ku piştgirî daye Banga Zimanê Kurdî akademîsyen û mamosteyên zanîngehan û lêkolîner û ronakbîr

86

û nivîskar û rojnameger in ku weke kedkarên zimanê kurdî têne naskirin û di nava civaka kurdî de

xatirê wan bilind e.

Hejmar di vê bangê de bi tenê bi awayekî « sembolîk » bi 472’an hatiye bisînorkirin.

Ji Dem û Dezgehên Neteweyî yên Kurdistanî re,

Ji Raya Giştî re,

Zimanê kurdî zimanekî pirzarava û piralfabe ye ku ev rewşa zimanî ji zû ve ye ku ji aliyê hin

derdoran ve weke astengên mezin yên li hember yekîtiya neteweyî tên nirxandin û pêşniyarên

jakobenîst û şoven ji bo çareseriyê tên kirin. Dîroka me ya nêzîk bûye şahida hin hewldanên

sepandina zaravayekî li ser zaravayên din an jî ya alfabeyekê li ser alfabeyên din. Divê were

destnîşankirin ku hewldanên bi vî rengî dikarin nakokiyên gellekî ciddî yên siyasî û bi taybetî jî

çandî di civata me ya pirbeş û bêdewlet de bide peydakirin ku çareseriya wan dê dijwartir be.

Welat û hikumetên ku ji sedsala 19’an ve li seranserê cîhanê ketine nava hewldana sepandina zarava

û alfabeyan ya li deverên pirziman û pirzarava û piralfabe, dawiya sedsala 20’an li vê siyaseta xwe

poşman bûne û êdî hewl didin ku cîhêrengiya zimanan weke rengên dewlemendiya çandî û dîrokî

werin bikaranîn.

Di nava Kurdan de, ji ber parçebûyina axê, biryar û siyasetên di mijara zimanî de divê bi hesabine

gellekî kûrtir û dûrtir werin kirin. Lewre, divê neyê jibîrkirin ku di vê rewşa hessas de ev cîhêrengiya

zimanî, ya ku dewlemendî û hêza me ye, dikare li dijî Kurdan jî were bikaranîn. Ji ber wê ye ku ji

dêleva kûrtirkirina cudahiyên Kurdan, divê mirov bi hewldanên maqûl bikeve nava tevgerên

nêzîkkirina Kurdan û li rêyên parastin û bihevrejiyîna wan bigere.

Her bi vê armancê ve, van demên dawîn li Başûr û Bakura Kurdistanê, du konferansên berfireh hatin

lidarxistin ku zêdetir ji 400 akademîsyen, lêkolîner, pispor û mamosteyên zimanî beşdarî wan bûn.

Di wan konferansan de nîqaşên berfireh hatin kirin, ji bo parastina yekîtiya neteweyî li rêyên

bihevrejiyîna zarava û alfabeyan hate gerîn û di vê rêyê de hin pêşniyarên rastbîn li rayedarên civaka

kurdî hatin kirin.

Digel van hewldanên çareseriyê jî, hin derdorên ku bi motivasyonên siyasî ve tev digerin û tim nîşan

dane ku li dijî lêgerînên çareseriyê ne, hê jî bi israr dixwazin bi tenê alfabeya aramî/erebî li Başûra

Kurdistanê bidin fermîkirin û di bin navê « Yekîtiya zimanî » de binve binve zaraveyekî li ser xelkê

me yê zaravayên din bidin sepandin.

Hefteya bihurî daxuyaniyek li ser navê hin nivîskar û ronakbîrên kurd hate çapkirin ku xwe weke

« Grûpa Insiyatîf ji bo Parastina Zimanê Kurdî » dane naskirin û tê de, bi zimanekî tund, provokatîf û

piçûkxistinê, argumentên çewt û pûç li dijî alfabeyên kurdî yên din hatine bikaranîn. Di daxuyaniya

behskirî de herweha heqaret li zêdetir ji 400 lêkolîner, nivîskar, zimannas û ronakbîrên kurd hatiye

kirin ku ji her parçe û beş û bîr û baweriyên civaka Kurdan bûn, bi dilxwaziyeke kurdewarî ya zanistî

li Hewlêr û Amedê beşdarî wan herdu konferansên zimanî bûbûn û li rêyên bihevrejiyîna « hemû

Kurdan » geriyabûn. Di daxuyaniya « Grûpa Insiyatîf ji bo Parastina Zimanê Kurdî » de behsa

çareseriyên li gora her beşekî Kurdistanê tê kirin ku em vê helwêstê weke daxwaza dabeşkirina

Kurdan û weke daxwaza sepandina zaravayekî li ser yên din dinirxînin.

Em jî dixwazin bi vî awayî nerazîbûna xwe ya li hember wê helwêstê û wê şêwazê û wan heqaretên

kirî bi raya giştî ve bidin zanîn û balê bikişînin ser ku her tevger û hewldaneke ku bide pey sepandina

87

zaravayekî li ser zaravayên din û alfabeyekê li ser alfabeyên din, alîkariya neyarên Kurdan dikin ku

dixwazin Kurdan parçe bikin. Em di wê baweriyê de ne ku hewldanên mîna daxuyaniya « Grûpa

Insiyatîf ji bo Parastina Zimanê Kurdî » li hember yekîtiya bîr û civak û çand û bi giştî li hember

yekîtiya gelê kurd xeteriyeke mezin e û tovên xirabiyê di nava xwe de vedihewîne. Jakobenizma ku

ji zû ve têk çûye di vê rewşa gelê kurd û di vê pêvajoya siyasî ya hessas de « xeyrî ciddî » ye û

esasen ev helwêst bi xwe « lîstina bi agirî » ye. Insiyatîfeke bi vî rengî ku xwe weke « Grûpa

Parastina Zimanê Kurdî » dide naskirin, gelo dê bi vê şêwazê û bi vê helwêstê çawa bikare zimanê

kurdî biparêze ?!

Bê guman, alfabe ne armanc e, lê alavek e ji bo pêkanîna armanca rastnivîsandin û derbirîna dengên

zimanekî. Ji ber vê sedemê, alfabeyek dikare di pêvajoya pêşketina xwe de gellek caran ji bo baştir

guncîna dengên wî zimanî were guhertin an jî adaptekirin. Alfabeya kurdî-erebî bi xwe nimûneya vê

yekê ye û gellek caran hatiye guhertin. Digel vê jî, li ser ruyê dunyayê tu alfabe nînin ku bikarin

hemû dengên zimanekî nîşan bidin. Beşekî mezin yê gelê kurd şiklekî alfabeyekê kiriye malê xwe û

pê nivîsandiye û dinivîsîne. Lewre, munaqaşeyên li ser kurdbûna alfabeya kurdî-latînî yên bi vî rengî

nikarin werin qebûlkirin.

Herweha, di daxuyaniya « Grûpa Inîsyatîfa ji bo Parastina Zimanê Kurdî » de hatiye gotin ku « Em

tekît dikin ku em bi tu awayî dîtina xwe li ser tu kesî nasepînin û zimanvan û kurdîzanên Kurdistana

Bakur bi xwe dikarin di vî warî de biryarê bidin », lê di heman belavokê de xwediyên însiyatîfê diyar

kirine ku « Guherandina alfabeya kurdî bi ya latînî yan hizirkirina bikaranîna du cureyên alfabeyan

di beşên Kurdistana Rojhilat û Başûr de ji me re xeta sor e … » Ev helwêst « parçekirina coxrafya û

hiş û bîra kurd û Kurdistanê ye » û herweha « xwesepandina » li ser gelê kurd li Rojhilat û li Başûr e

û ev kar nakeve berê tu kesî !

Bi ya me, pirzaravayî û pirçandî û piralfabeyî li hember yekîtiya neteweyî nabin asteng û divê ev

taybetmendiyên civaka kurdî weke dewlemendiyên wê û weke hêza wê werin pejirandin û parastin.

Kom û qewm û netewe bi biryar û hêvî û daxwazên hevpar tên avakirin, ne li ser wê ku herkes

heman kirasî bi heman rengî li xwe bike.

Ji ber van sedem û hessasiyetên civaka kurdî, em bangê li hemû alî, dezgeh, rêxistin, partî, kes û

rayedarên civaka kurdî dikin ku xema me ya bingehîn divê li ser yekkirina civaka kurdî be, ne

dabeşkirina wê.

Em deklarasyonên herdu Konferansên Zimanî yên Hewlêr [Îlon 2011] û Amedê [Adar 2012] maqûl

dibînin û dibêjin ku li şûna ziman û reftara êrîşkar, pêwîst e ku di nav diyalogeke germ de nîqaşên

zanistî werin kirin, da ku mirov ji hevdu fahm bike, pirsgirêkên xwe bi hemû aliyên wan ve baş

binase û ji bo « hemû Kurdan », ne ji bo beşekî bi tenê, bi metodên zanistî li rêyên maqûl yên

çareseriyê bigere.

01. 10. 2012

Ji bo agahî û peywendiyê : [email protected]

Kesên ku ev daxuyanî îmze kiriye û piştgirî dayiyê (li gora rêza alfabetîk ya navan)

1. Dr. Abdilwehab Xalid Mûsa

2. Abdulganî Demîrel

3. Abdulkadîr Ulumaskan

4. Adil Baran


88

5. Adil Şakir Obeyd

6. Adnan Abdulrehman

7. Afrasiab Gramî

8. Dr. Afrasiab Shekofteh

9. Agît Xelef

10. Ahmet Aliş

11. Ahmet Gulabî Dere

12. Ahmet Irmak

13. Ahmet Kanî

14. Ali Atalan

15. Ali Bayram

16. Amanc Meqamî

17. Amed Qehreman

18. Amed Tigrîs

19. Amîn Chireh

20. Ara Elî

21. Aram Yosif

22. Arez Andaryarî

23. Dr. Arif Hîto

24. Aslîka Qadir

25. Aştî Germavî

26. Avşîn Ay

27. Aydin Dere

28. Ayhanê Bêrtî

29. Ayşe Navruz

30. Azad Alî

31. Azad Efrîn

32. Azad Kurdî

33. Azad Makûyî

34. Azad Şîlanî

35. Azad Temel

36. Azad Zal

37. Azîz Aliş

38. B. Welatevîn

39. Baban Seqizî

40. Dr. Bahiez Omer Ehmed

41. Dr. Bahrooz Chamanara

42. Bariyê Bela

43. Bayram Ayaz

44. Bedel Boselî

45. Bedran Hikmet

46. Dr. Behrûz Şucaî

47. Berfîn Aydogan

48. Berken Bereh

49. Dr. Beyan Ehmed Huseyn

50. Bêrîvan Muhemed Şerîf

51. Bêrîvan Yosif Ebdulla

52. Bîlge Sumer

53. Bîrgul Gencer

54. Bîrgul Ozbariş Arda

89

55. Burhan Zoroglu

56. Bûbê Eser

57. Dr. Cefer Şeyxulîslamî

58. Cemal Onursal

59. Cemîl Demîrcan

60. Cercur Cengîz

61. Çetîn Kevir

62. Çeto Omerî

63. Dr. Cewher Mustefa Omer

64. Chiman Badrî

65. Cîhan Yildirim

66. Cimoyê Merûf

67. Cîn Hekîm Mûsa

68. Ciwan Tengezar

69. Ciwanmerd Kulek

70. Çiya Mazî

71. Demhat Dêrikî

72. Demsal Can

73. Dersîm Oremar

74. Dersîm Tekes

75. Derwêş M. Ferho

76. Dr. Derwêş Yosif Hesen

77. Derya Yilmaz

78. Dr. Dilawer Bozo Mîkaîl

79. Dilawer Zeraq

80. Dîlber Hêma

81. Dilbirîn Ebdulla Elî

82. Dilbixwîn Dara

83. Dildar Mirad

84. Dilêr Zaxoyî

85. Dilşa Yûsiv

86. Dilşad Mutî

87. Dilşêr Bêwar

88. Dilxwaz Refiet Muhemed Elî

89. Dîno Xorasanî

90. Diyar Bohtî

91. Diyar Ebdulkerîm Seîd

92. Dûrzan Cîrano

93. Dr. Ebdî Hacî muhemed

94. Ebdulkerîm Mustefa

95. Dr. Ebdulla Ezîz Muhemed

96. Ebdulqadir Norî

97. Ebdulselam Necimeldîn

98. Dr. Ebdulsemed îslam

99. Dr. Ebo Obeyd Ebdulla Ziyab

100. Edîp Polat

101. Egît Xelef

102. Ehmed Balayî

103. Ehmed Ebdulla Casim

104. Ehmed Ebdulla Zero

90

105. Dr. Ehmed Elî Hesen

106. Dr. Ehmed Heyder Seger

107. Ehmed Hoseyn Zawîtey

108. Ehmed Yasîn Ehmed

109. Ekrem Altin

110. Dr. Elî Rehmetî

111. Emîn Akbaş

112. Emîn Ebdulqadir Omer

113. Emîn Narozî

114. Enwer Muhemed Hoseyn

115. Erdal Er

116. Eskender Ceferî

117. Eskerê Boyîk

118. Evdile Koçer

119. Evîn Aksoy

120. Evîn Kiliçarslan

121. Eyad Şêx Hesen

122. Eyhan Ceifer Muhemed Tahir

123. Eyob Remedan Fetah

124. Eyup Guven

125. Dr. Fadil Heyder Xodêda

126. Fatma Savci

127. Faxir Berwarî

128. Faxr Omer Muhemed

129. Fehim Işik

130. Fehmî Balayî

131. Dr. Felat Dilgeş

132. Felek Baran

133. Feratê Dengizî

134. Fêrgîn Melîk Aykoç

135. Ferhad Ebdulla

136. Dr. Ferhad Hacî Eboş

137. Ferhad Muhemed Ehmed

138. Ferîde Akturan

139. Fesîh Seseogullari

140. Fettah Timar

141. Fevzî Ozmen

142. Fexredîn Amediyan

143. Feysel Dilêr

144. Firat Kelehkî

145. Fuad Fattahî

146. Fuat Brûsk

147. Gernas Amedî

148. Golî Shadkam

149. Goran Candan

150. Guhdar îsmaîl

151. Gulşana Mûsayê Beşkî

152. Dr. Gundî Dilberz

153. Hadî Serdar Kilinçaslan

154. Hadi Turk

91

155. Hakim Zeyrek

156. Hakki Çoban

157. Hamid Omerî

158. Hamîde Akbayir

159. Harûn Demîrkan

160. Haydar Diljen

161. Haydar Işik

162. Hecî Mişo Heso

163. Hejar Kemal

164. Hejarê Şamil

165. Hekîm Ebdulla

166. Dr. Hekîm Ebdulreman Zubeyr

167. Helîme Xorşîd Ebdulla

168. Dr. Hesenê Evdî

169. Hesen Huseyin Deniz

170. Hesen Qazî

171. Hesen Silêvanî

172. Hesenê Dewrêş

173. Hesenê Hecî Silêman

174. Heval Ehmed Huseyn

175. Dr. Heznî Haco

176. Hêdî Gomeyî

177. Hêvî Berwarî

178. Hilbîn Muhemed Ehmed

179. Hişyar Kêstey

180. Hizirvan Ebdulla

181. Hîvî Sebrî Cemîl

182. Hîvî Seîd

183. Hîwa Massîh E.

184. Hogir Berbir

185. Hoşeng Osê

186. Hoseyn Osman

187. Hozan Emîn

188. Hozanê Bengî

189. Dr. Hozan Silêman Mîrxan

190. Huda Ebdulqadir

191. Husein Muhammed

192. Huseyin Alataş

193. Huseyin Kartal

194. Huseyin Turhalli

195. Huseyin Zoro

196. Îbrahîm Dêrgjnîkî

197. Dr. Îbrahîm Seydo Aydogan

198. Îbrahîm Xişman Hesam

199. Îlhamî Sîdar

200. Îlias Arian

201. Îlyas Suvagci

202. Dr. Îmad Weysî Xalid

203. Înan Eroglu

204. Îrfan Babaoglu

92

205. Îsa Tûran

206. Îsmaîl Dîndar

207. Îsmaîl Hoseynpûr

208. Îsmaîl Silêman Hacanî

209. Îsmet Hecî îbrahîm

210. Îsmet Topal

211. Îzeet Silêman

212. Jahangîr Abdollahî

213. Jîrwan Seîd Hacî

214. Jivan Noiman Hecî

215. Jiyar Sedîq

216. Dr. Kamiran Haj Abdo

217. Dr. Kamîran Ebdulsemed Ehmed

218. Kamîran Haco

219. Dr. Kamran Amînawe

220. Kamîran Mişextî

221. Kamîran Reşîd Berwarî

222. Kamran Dalir

223. Kamran Simo Hedilî

224. Dr. Kamûran Berwarî

225. Karîn Zakaria

226. Karo Mishtexî

227. Karwan Emînur

228. Kawa Nemir

229. Kejan Mehr

230. Dr. Kerevan Muhemed Ehmed

231. Keser Yasîn Muhemed

232. Kewşen Herî

233. Keya Îzol

234. Kiymet Çelîk

235. Konê Reş

236. Kovan Xanikî

237. Kurdo Muhammadî

238. Kutbettîn Ozer

239. Lal Laleş

240. Latîf Dalir

241. Lerzan Jandîl

242. Leylî Hessanpour

243. Dr. Lezgîn Evdilrehmanî

244. Lokman Ayebe

245. Lokman Polat

246. Dr. Luqman Guldivê

247. M. Îhsan Kandemîr

248. M. Malmîsanij

249. M. Sadiq Warlî

250. M. Saît Alpaslan

251. M. Şefîq Oncu

252. Macîde Senem Çamlibel

253. Madîna Mustefaeva

254. Mahdî Salih

93

255. Mahir Aydin

256. Mahîr Taha

257. Mahmoud Azîzî

258. Mahmud Akbayir

259. Mahmud Kilinç

260. Mahmûd Onder

261. Mahmût Aydin

262. Mahsûm Çîçek

263. Mansour Shamsipor

264. Marwan Nabo

265. Mecîd Heso

266. Mecîd Rajanî

267. Medenî Ferho

268. Mehabad Felat Arda

269. Mehdî Caferzadeh

270. Mehdî Salih

271. Mehmet Ava

272. Mehmet Çîçek

273. Mehmet Ekinci

274. Mehmet Yildiz

275. Meral Aydogan

276. Meral Varişli

277. Mesod Cemîl Reşîd

278. Dr. Mêvan Arif Ebdulrehman

279. Miheme Çelîk

280. Mihemed Jiyan

281. Miradê Gundikî

282. Mîran Janbar

283. Mîrhem Yîgît

284. Mistefa Şahîn

285. Mistefa Uzun

286. Mizgîn Muhemed Hesen

287. Mohsin Qoçan

288. Dr. Mohsin Salih Etroşî

289. Muhemed Ebdulla

290. Muhemed Şîn Sînî

291. Dr. Muhsin Arif Salih

292. Mulkiye Birtane

293. Munzur Çem

294. Murat Kiliç

295. Murat Satik

296. Muslum Yigit

297. Mustafa Borak

298. Mustafa Gazî

299. Mustafa Kaplan

300. Mustefa Ehmed Muhemed

301. Mustefa Hîro Mustefa

302. Mustefa Reşîd

303. Muzaffer Demiralp

304. Muzaffer Ozgur

94

305. Dr. Nadim Yonis Osman

306. Nasihê Kêsteyî

307. Nazîf Mayî

308. Necîbe Qeredaxî

309. Necla Baran

310. Nedim Baran

311. Nesîmî Yaman

312. Nevîn Baykal

313. Newaf Mîro

314. Newroz Bawer

315. Nezîr Akat

316. Nezîr Kaya

317. Nezîr Silo

318. Nijyar Mîrza

319. Nishan Bamernî

320. Nisrîn Ehmed

321. Nizar Eyob Golî

322. Nizar Selman Tahir

323. Nîbar Bedîi

324. Nîhatê Agirî

325. Nîhayet Muhemed Salih

326. Nîmetulla Hamid Nihêlî

327. Nûrî Çelîk

328. Omer Faruk Baran

329. Omer Ozaydin

330. Perwîn Reof Hadî

331. Prof. Dr. Fewziye Yonis Fetah

332. Prof. Dr. Kinyazê Îbrahîm Mîrzoyev

333. Prof. Dr. Mehmedê Misto

334. Prof. Dr. Zirar Sedîq Tufîq

335. Qasim Çire

336. Receb Dildar

337. Remedan Îsa

338. Remedan Hecî Qadir

339. Remzî Kerîm

340. Dr. Renc Muhemed Norî

341. Dr. Resûl Başirov

342. Reşad Sorgul

343. Rêber Ceifer

344. Rêbwar Reşîd

345. Rêsan Hesen Cindî

346. Rêzan Demîr

347. Rêzan Şivan Îsif

348. Riza Dinç

349. Riza Nayf Ebdulqadir

350. Robîn Reşvan

351. Rodî Zinar

352. Rohat Mîran

353. Rojan Hazim

354. Ronayî Onen

95

355. Ronî Alasor

356. Ronî Hartmann

357. Ronî Stêrk

358. Roşan Lezgîn

359. Roşeng Rojbîr

360. Rûkiye Ozmen

361. Sabah Osman Mustafa

362. Sabîha Diljen

363. Sadedîn Çira

364. Sadûllah Ogurce

365. Saeed Jafarî

366. Saît Keskîn

367. Salar Ebdulkerîm Findî

368. Salih Muhemed Hesen

369. Salihê Kevirbirî

370. Samî Tan

371. Sara Anter

372. Sedîq Hamid

373. Sedîq Hecî Welî Berwarî

374. Seîd Mîrzayî Nîya

375. Dr. Selah Muhemed Selîm

376. Selah Khidir

377. Selam Balay

378. Selîm Hesen

379. Selwa Ferîq Salih

380. Selwa Gulî

381. Semedar Salim Mecîd

382. Semra Arslan

383. Semra Guçlu

384. Serdar Bozan

385. Serdar Erdogan

386. Serhad B. Rênas

387. Serhad Bapîr

388. Serhat Bozan

389. Serkan Birûsk

390. Sevîl Kara

391. Seydo Rênas Aydogan

392. Seyfettin Kayro

393. Seyîdxan Kurij

394. Sezgîn Dînç

395. Shahin B. Soreklî

396. Siddîq Bozarslan

397. Sidqî Hirorî

398. Silêman îsmaîl Receb

399. Sinan Dilek

400. Siûd Kîkî

401. Sîdar Jîr

402. Sînan Yilmaz

403. Sîpan Hesen Elî

404. Dr. Soiad Hesen Cuwad

96

405. Solîn Rojhilatî

406. Stêr E. Neco

407. Suleiman Sulevanî

408. Suzan Samanci

409. Şehla Debaxî

410. Şemal Mîrza

411. Şengul Ogur

412. Şerefxan Cizîrî

413. Şerîf Kan

414. Şermîn Bozarslan

415. Şeyhmus Olmez

416. Şeyhmus Ozzengîn

417. Şêx Remazan Seyidov

418. Şêxmûs Sefer

419. Şilêr Nayf Emîn

420. Şirivan Ozdemir

421. Şivan Bîbo Derwêş

422. Şivan Cercîs Ebdulrehman

423. Şivan Elî Hecî Adem Tovî

424. Şivan Muhemed Xalid

425. Şivan Mustafa

426. Şivan Qasim Hesen

427. Şivan Tewfq Hecî

428. Şivan Zahir Ebdulla

429. Şîlan Yonis Muhemed

430. Şoreş Reşî

431. Şoreşvan Adil Ehmed

432. Taban Sakaya

433. Tehsîn Navişkî

434. Têmûrê Xelîl

435. Tosinê Reşîd

436. Ulfiye Ozcan

437. Umran Aran

438. Veysî Altay

439. Viyan îbrahîm Elî

440. Watkîs Msîs Serkîsîyan

441. Welat Dilken

442. Welat Roj

443. Weysel Turhan

444. Xakî Bîngol

445. Xalid Ebdulqadir Silêman

446. Xalid Ehmed Xalid

447. Xalid Hosên

448. Xalîde Selman îbrahîm

449. Xebat Şakir

450. Xelîl Dihokî

451. Xizan Şîlan

452. Xoşnav Cemîl

453. Xurşîd Kaplan

454. Xusro Abdollahî

97

455. Yado Ciwan

456. Yaqob Tilermenî

457. Yasîn Hisên

458. Yeko Ardil

459. Yildiz Çakar

460. Yosif Hoseyn

461. Yusuf Bilgiç

462. Zahîde Aydogan

463. Dr. Zahîde Muhemed Tahir

464. Zana Farqînî

465. Zelal Ekinci

466. Dr. Zelîha Aktaş

467. Dr. Zerdeşt Haco

468. Zinar Ebdulselam Ebdulhekîm

469. Zinarê Xamo

470. Zindan Fîdanci

471. Ziya Avci

472. Zozan Sadiq

Agahiyên li ser Konferansên Zimanê Kurdî (Hewlêr û Amed) :

http://ku.wikipedia.org/wiki/Konferansa_Zanist%C3%AE_ya_Ziman%C3%AA_Kurd%C3%AE#Be

.C5.9Fdar.C3.AAn_Konferans.C3.AA

Print PDF


**

http://ku.wikipedia.org/wiki/Konferansa_Zanist%C3%AE_ya_Ziman%C3%AA_Kurd%C3%AE#Be.C5.9Fdar.C3.AAn_Konferans.C3.AA

http://ku.wikipedia.org/wiki/Konferansa_Zanist%C3%AE_ya_Ziman%C3%AA_Kurd%C3%AE#Be.C5.9Fdar.C3.AAn_Konferans.C3.AA



98

ALFABEYA KURDÎ

ALFABEYA KURDÎ ya Instîtuta Ziman û Perwerdeya Kurdî Li Danmarkê [Instituta Kurdî-dk]

derket.

Amadekar: ROJAN HAZIM

Çap: Adar 2013 – Weşanxaneya Bilikan – Kopenhag

Sipariş:

[email protected]

Berg-1-Alfabe

Print PDF


http://instkurdi-dk.com/nu/wp-content/uploads/2013/03/Berg-1-Alfabe.pdf

http://instkurdi-dk.com/nu/wp-content/uploads/2013/03/Berg-1-Alfabe.pdf



http://instkurdi-dk.com/nu/wp-content/uploads/2013/03/ABC-Kurd%C3%AE-1-Kopi.gif

99

**



Newroza îsal [NEWROZ 2013] bi beşdarîya sed hezaran xelkê me li mêrga mezin ya li rex Kela Zer

ya Wanê hate pîroz kirin. Ji Hekarî heta Sêrtê bi kombûna hezaran agirê Newrozê hate gur û geş

kirin. 21ê heyvê jî dê li meydana Amedê bi beşdarîya milyonekê xelkê me bête pîroz kirin.

Mesaja NEWROZa îsal heta azadî û rizgarîyê domandina têkoşîn û berxwedanê ye. NEWROZa îsal

nîşana serkevtina doza Kurd û Kurdistanê ye.

Bila li hemû Kurd û Kurdistanîyan pîroz be.

Not:

21ê Adarê li Amedê milyonek Kurd û Kurdistanî û dost û tifaqdarên Kurdan kombûn û Newroz bi

giyanekî neteweyî pîroz kirin. Li ser prosesa nû ya muhtemel lihevhatineke Kurdan û TCyê mesaja

serokê PKKê Abdullah Ocalan hate xwandin û bi germî hate pêşwazî kirin û destek hate dan.

Print PDF


**


http://instkurdi-dk.com/nu/wp-content/uploads/2013/03/Newroz-piroz-be1.png


100



Sal bi dûv salê ve, dem wekî bayê birûskî diherike. Saleke dî jî xilas dibe, saleke nû têt. Her sala têt

hêvîya ji bo rizgarîya Kurdistanê ji sala çûyî zêdetir dike. Dem ji bo Kurd û Kurdistanê dixebite û

pêşve diçe. Her sal Kurd û Kurdistanî nêzîktirî rizgarî û azadîyê dibin. Duhî li başûr gaveke mezin

hate avêtin ber bi rizgarîya mezin ve û çeperek bi dest ve hate înan. Bêhna ewil serkevtinek e û gava

duyê jî dê li dûv bêt.

Îro li rojavayê jî hewildaneke mezin heye ji bo xweserîyê. Berxwedaneke mezin tête dan. Ji her demî

zêdetir nêziktirî serkevtinê ye xelkê me.

Li rojhilat û bakur jî têkoşîneke bê westan tête dan û hesûya serkevtinê nêzîk e.

2013ê hesûya azadî û rizgarîyê digel hemû zor û dijwarîyan Kurd û Kurdistanî nêziktirî serkevtinê

kirin.

Hêvî dikin 2014 ji bo rojavayê bibe sala serkevtinê ku eve dê demê serkevtina bakur û rojhilat jî

nêzîktir bike.

Bi vê hêvîyê sala nû, 2014 bila li hemû Kurd û Kurdistanîyan pîroz be.

Bawerî saxlem e ku Kurd û Kurdistanî ber bi xweşîyê ve, ber bi azadî û rizgarîyê ve pêl bi pêl

diherikin. Kurdistana rizgar û azad ne dûr e.

Print PDF


**



101

Dansk / Danî



blev stiftet den 29. Februar 2012 i den danske hovedstad København.

Der lever omkring 30.000 kurdere i Danmark. Det kurdiske samfund i Danmark har mange behov,

men i første række kommer behovet for at lære og undervise i deres modersmål. Modersmålet er

kurdisk, og det udgør samtidig kurdernes etniske eksistensgrundlag og nationale identitet.

I danske skoler og universiteter er der ingen systematiseret og planlagt undervisning i kurdisk. I

lovgivningen og inden for de juridiske rammer er der imidlertid hjemmel for det. Således kunne

Albertslund Børnehaveseminarium, Højvang Seminarium og Ballerup Seminarium for første gang i

perioden fra 1985 til 1996 tilbyde kurdisk som undervisning i modersmål. Ligeledes frem til 2002

blev kurdisk som modersmålsundervisning tilbudt i en række danske folkeskoler i mellem to og fire

http://instkurdi-dk.com/nu/wp-content/uploads/2012/02/superlogo.bmp

102

timer om ugen. Dette fandt sted inden for kategorien Frivillig Undervisning. Men efter 2002 blev

dette tilbud neddroslet. Private tilbud blev begrænset til aktiviteter i kurdisk foreningsregi.

Den kendsgerning, at kurderne ikke har en selvstændig stat er en stor ulempe for den kurdiske

diaspora. Øvrige etniske samfund i Danmark kunne fortsætte deres egen modersmålsundervisning

med støtte fra deres hjemlande, mens kurderne i diasporaen af egen drift og med egne midler måtte

skabe institutioner for undervisning i deres modersmål. Desværre var dette ikke nok til at

imødekomme behovet blandt kurderne for at lære og undervise i kurdisk. Og denne negative

udvikling fortsætter. En anden årsag er naturligvis kurderne selv, som ikke i tilstrækkelig grad har

vægtet betydningen af deres modersmål. For selv om mulighederne i Danmark formelt set ikke er

store, er der på den anden side ingen forhindringer for modersmålsundervisning. Men det kurdiske

samfund forsømmer til stadighed at sende deres børn til kurdisk undervisning, ligesom det ikke

ansøger officielle instanser om at få tilkendt midler og muligheder.

De ydre faktorer såvel som kurdernes autoassimilation styrker uafværgeligt assimilationsprocessen.

For at dæmme op for assimilationen og for at organisere undervisning i og på kurdisk i en

videnskabelig og systematisk ramme er der behov for en stærk, akademisk institution i Danmark. Det

er derfor blevet anset som nødvendigt at tage målrette skridt og danne et institut for kurdisk sprog og

undervisning. Med dette formål er “Institut for Kurdisk Sprog og Uddannelse i Danmark” blevet

stiftet i København den 29. februar 2012.

Instituttets formål er som følger:

1. At foretage videnskabelige og akademiske studier af det kurdiske sprog.

2. At organisere undervisningskurser i kurdisk.

3. At tilrettelægge undervisningsmaterialer på kurdisk.

4. At uddanne lærer i kurdisk undervisning.

5. At forberede undervisningsstudier for at beskytte kurdisk sprog, kultur og identitet i

Danmark.

6. At skabe forbindelser til danske institutioner for at bedre integrationen af kurdere i Danmark

og i fællesskab at tilrettelægge sociale og kulturelle planer og projekter med sproglig

orientering.

Det Kurdiske Institut i Danmark er sammensat for netop at imødekomme behovet for at lære og

undervise i kurdisk. De nye generationer af danskfødte kurdere vokser op og modnes i et dansk

samfund, bliver uddannet på dansk og bliver en del af det danske system i alt fra administration,

økonomi, det sociale og kulturelle område samt arbejdsmarked. I fraværet af systematiseret kurdisk

undervisning bliver de i det danske samfund assimileret rent sprogligt. Sproglig assimilation

medfører uundgåeligt et tab af kultur og folklore, som er ensbetydende med borthviskelse af det

etniske ophav. I denne ligning er det afgørende led derfor undervisning i og på modersmålet.

Kurdere er nødt til ved siden af deres danske undervisning at sikre og styrke deres modersmål og

bruge det i deres uddannelse.

Det Kurdiske Institut i Danmark er dannet som led i kurdernes livsvigtige kamp for overhovedet at

eksistere, og rygraden i denne indsats er styrkelsen af det kurdiske modersmål. I lighed med andre

etniske gruppers fremtid i Danmark er også kurdernes fortsatte eksistens afhængig af, om de nye

generationer kan holde sproget i live og følgelig holde sig selv i live som folkeslag. Det er med

kurdernes fremtid for øje i Danmark, at det Kurdiske Institut i Danmark vil forberede og udføre

undervisnings- og uddannelsesprojekter. Det Kurdiske Institut i Danmark vil både indfri kurdernes

behov og krav i Danmark om undervisning og uddannelse i kurdisk og samtidig tjene det kurdiske

103

sprog i al almindelighed. Således vil det Kurdiske Institut i Danmark i sit arbejde bygge bro mellem

kurderne i Danmark og deres hjemland, Kurdistan. På denne måde vil deres identitet kunne overleve

og deres nationalitet være under beskyttelse.

For at indfri sit formål vil det Kurdiske Institut i Danmark skabe stærke, dynamiske og varige

forbindelser til det kurdiske samfund i Danmark og dets sociale og kulturelle institutioner, for

herigennem at hjælpe kurderne til kurdisk læring og uddannelse.

Det Kurdiske Institut i Danmark vil ligeledes etablere varme forbindelser til danske universiteter,

seminarier, institutter, skoler og andre institutioner, der har sproglig og undervisningsmæssig fokus

og tyngde, og i samarbejde med dem realisere Instituttets planer og projekter.

Det Kurdiske Institut i Danmark



29. februar 2012

**



104

Tale ved receptionen til fejring af det kurdiske institut-dk. og kurdiske modersmålsdag

[14-15-16 Maj].

Ærede gæster,

Kære venner og kursister, Velkommen til fejringen af, at det kurdiske institut i DK nu er blevet stiftet; fejringen af kurdisk

modersmålsdag og overdragelsen af certifikater til kursisterne. Tillykke til jer alle på denne kurdiske

modersmålsdag.

Instituttet for Kurdisk Sprog og Uddannelse blev stiftet den 29. februar 2012. Instituttet blev skabt på

baggrund af behovet hos den kurdiske befolkning i Danmark. En befolkning, der i dag tæller

omkring 30.000 mennesker, og vil fortsætte med at vokse i fremtiden. Siden slutningen af 1960′erne

er der således blevet skabt en kurdisk koloni i Danmark. Kurderne lever deres liv på forskellig vis

som en del af det danske samfund. De ønsker at tage deres plads i samfundet og samtidig bevare

deres etniske ophav. Og det er deres naturlige, juridiske og legitime ret. Det stærkeste led i denne

ligning er bevarelsen og anvendelsen af modersmålet i det daglige. For at bevare deres etniske

særegenhed inden for rammerne af det danske samfund, må de undgå at blive assimileret. For at

undgår dette, er det bydende nødvendigt at tage modersmålsundervisning. Kurderne er en del af

samfundet her i Danmark, ligesom de betaler skat til staten. De har derfor ret til med statslig støtte at

modtage modersmålsundervisning. Den danske stat har magten og beføjelserne til at indfri kurdernes

legitime ønsker. Derfor vil det Kurdiske Institut i Danmark bede den danske stat om at gennemføre

obligatorisk modersmålsundervisning. Den første opgave i arbejdet for at beskytte de nye kurdiske

generationer i Danmark er undervisning i kurdisk. Det er med dette sigte, at Instituttet for Kurdisk


105

Sprog og Uddannelse er blevet dannet. Nemlig for systematisk at forberede og tilrettelægge planer

og projekter; at præsentere dem for danske myndigheder for herigennem at realisere vores visioner.

Instituttet for Kurdisk Sprog og Uddannelse vil ligeledes bede kurderne om at fralægge sig enhver

ligegyldighed i forhold til deres kurdiske modersmål, og i stedet at begynde at tale kurdisk med

hinanden i dagligdagen. En kurder, der ikke anvender sit eget modersmål, er i færd med at assimilere

sig selv, og denne autoassimilation er den største synd, man kan begå, over for de kommende

generationer. Beskyttelsen og cementeringen af den etnisk-kurdiske oprindelse går gennem tale,

anvendelse og undervisning i kurdisk.

Det kurdiske institut i Danmark er fast besluttet på sin mission, og vi forventer en stærk støtte fra det

kurdiske samfund.

Ved denne lejlighed og fejring af kurdisk modersmålsdag vil instituttet efter seks måneders kurdisk

undervisning gerne overdrage certifikater til i alt sytten kursister. Må denne ceremoni blive en

motivation til alle kurdiske unge til at tage modersmålsundervisningen til sig og til at bruge deres

kurdiske sprog i alle livets aspekter og lære sproget, såfremt de ikke allerede mestrer det.

Vi opfordrer alle kurdiske forældre til at tale deres modersmål med deres børn og sende dem til

instituttets kurdisk undervisning for at videreudvikle deres sprog.

Til efteråret starter sprogkurset op igen, så det er ikke for tidligt allerede nu at tilmelde sig.

Til slut vil jeg gerne sende en stor tak. Til Dr. Îbrahim Seydo, lektor i Kurdologi ved INALCO

Universitetet [Sorbonne] i Paris; til Lerzan Jandîl, lederen af Instituttet for Kurdisk-Zazakî i Berlin;

til sprogekspert Huseyin Kartal; til Sores Resî fra ledelsen ved det kurdiske institut i Stockholm, som

ved sin deltagelse i dag har gjort os stor ære. Jeg vil også jer gæster hver og én.

Vi tror fuldt og fast på, at instituttets arbejde vil blive en stor succes med jeres støtte.

For jeres vigtige hjælp også en stor tak til Kommissionen for Sprog og Undervisning ved KNK, Fey-

Kurd, Dansk-Kurdisk Kulturcenter og Fokus-A. Vi håber på et godt samarbejde også i fremtiden.

Mange tak.

ROJAN HAZIM Formand for Instituttet for Kurdisk Sprog og Uddannelse

12. maj 2012, København

Print PDF


**


106

Axivtina Rêvebirê Giştî yê Instîtuta Ziman û Perwerdeya Kurdî

Li Danmarkê

[Instîtuta Kurdî-dk]

ROJAN HAZIM ya li konferansê li jêr:

Bo Konferansa Zanistî ya Zimanê Kurdî ya li Hewlêrê

16-17-18 Kanûna pêşîn [December] 2012, Hewlêr

Mamosta, zana û bisporên zimanê Kurdî yên hêja,

Beşdarên birêz,

Em gelek spasî Wezareta Kulturê û Lawan û Akademîya Kurdî dikin ku ev konferanse tertîp kirine û

em vexwandine konferansê.

Kom û kombûnên zanistî yên bi vî rengî gelek giring û bihadar in. Ji bo peydakirina rê û metodên

çareserîyê yên pirs û pirsgirêkên zimanî ev reng platforme heke baş û layiqî mijarê bêne

organîzekirin, berwer dibin û di çarçoveya zanistî da jî encamên pozîtîv didin. Rastîyek dî jî heye û

divêt bête zanîn ku di çarçoveya van tarz konferansan da problemên bi detay yên zimanî yên bi giştî

gramerî û alfabeyî nayên çareser kirin. Ev reng kombûne dikarin polîtîka û perspektîva zanistî tesbît

bikin û plan, proje û nexşeyên rêyê kivş bikin û bidine ber zana û bisporên zimanî û herweha

http://instkurdi-dk.com/nu/wp-content/uploads/2012/02/Instituta-Kurd%C3%AE-dk1.jpg

107

desthilata polîtîk û mekanîzmayên îdarî ku bêne bi cih înan. Detayên problemên zimanî di kom û

komikên tinê ji zana û bisporên zimanî pêkhatî da têne çareser kirin ku ew wekî laboratuwarên

zimanî ne. Bo nimûne konferansa par ya li meha Îlonê [19-20-21-22 Îlon 2011] li Hewlêrê çêbûyî

hem bi terkîba xwe, hem jî bi naveroka xwe ve di warê çareserîya pirs û pirsgirêkên bi giştî zimanê

Kurdî da hesûyeke bi ronahî vekir, polîtîka û perspektîveke zanistî pêşkêş kir ku ev yêke di xalên

deklarasyonê da tête dîtin. Yêk ji wan xalan jî salane domandina konferansê bû. Heke ev konferanse

dewama konferansa 2011ê be hingê xuya dibe ku gaveke pêşve hatîye avêtin ku eve herwisa

hêvîdarîyê jî xurt dike.

Realîzekirina planan dem digire û eve baş tête zanîn. Di konferansa 2011ê da gelek hedefên giring

hatin danan. Encamdana hindek ji wan demekî dirêj dixwaze û eve prosesek e. Lê hindek tesbît hene

ku divêt di dem da gav bêne avêtin ku bin bigire û pêşbikeve. Yêk ji wan pêkînana Civata Bilind ya

Zimanê Kurdî bû ku teşkîlkirina vî organî karekî esasî ye û herwisa jî pêdivî ye. Ev organe da

plandarîyê bike û zimanî organîze bike ku hewcehîya zimanî ji bo seranserê Kurdistanê û dîasporayê

bide. Eve polîtîkayeke neteweyî ye di warê zimanî da. Lê mixabin ku li ser vê yêkê qet hewildanek

nehatîye kirin. Dîsa yêk ji xalên deklarasyona 2011ê amadekirina ferhenga Kurdî -Kurdî ya bi hemû

zaravayan û du alfabeyan bû. Heke problemên zimanê Kurdî bêne rêzkirin nebûna ferhengeke bi vî

rengî di serî da ye. Lazim bû ji bo vê jî amadekarîyek hatiba kirin. Yêk ji xalên deklarasyona 2011ê

jî amadekirina lewha û plakatên rê û rêbar, dikan û avahîyên fermî û sivîl yên li Kurdistana Federal

bû ku bi du alfabeyan paralel bêne nivisîn. Bo nimûne eve gelek karekî lezîn bû. Ji bo vê jî hewcehî

bi biryardarîyê hebû. Wezareta Kulturê dikarî vê daxwazê yêkser bîne rojeva hukûmetê û bike biryar

û di pratîkê da bide kirin. Eve jî xuya ye nehatîye kirin. Axir gava em berê xwe didine midehê

salekê, ji nav xalên deklarasyonê tinê yêk xal hate bi cih înan ew jî pêkînana konferansê ya salane ye

ku ew jî bi direngî û di çarçoveyeke gelek teng da tête kirin. Helbet çapkirin û belavkirina nivîsên

konferansa Îlona 2011ê wekî pirtûkek jî xizmeteke pêdivî bû ku ji alîyê Wezareta Kulturê û Lawan

ve hatîye kirin û eve cihê teqdîrê ye.

Li Kurdistana Federal gelek daxwazên di warê zimanî da bi argumenta "eve polîtîk e" têne red kirin

anjî paşdan. Esas ev reftare bi xwe polîtîk e ku rê li ber pêşvebirin û reformên di warê zimanî da

digire û gelek negatîv e. Mixabin tiştê ku li Kurdistana Federal da tête dîtin ev e, ku kêmasî ye û

hetta em dikarin bêjin ku şaşîya herî mezin e. Li Kurdistana Federal kar û xebatên zimanî di

çarçoveya mezin ya Kurdistanê û mezinahîya zimanê Kurdî da nayên dîtin. [Helbet em generalîze

nakin û yên ku wisa nahizirin jî hene, lê li vê derê em dixwazin balê bikêşine ser zihnîyeta hakim ya

heyî û fonksiyonel. Heq neheq pratîka îro ya li Kurdistana Federal ji derve wisa tête xwandin, bîr û

hizireke bi vî rengî peyda bûye di serê Kurdên parçeyên dî da ku gava em berê xwe didine pratîka li

vê derê neheq jî nînin. Ji ber ku parçeyên dî danin alîyekê hêj problemên di navbeyna zaravayên li

başûr, soranî, kurmancî, hewramî û kelhorî da jî nehatine çareser kirin, di navbeyna van zaravayan

da ahengek nehatîye pêkînan. ]. Hertişt tête biçûk kirin, lokalîze kirin û teng kirin. Mafê Kurdistana

Federal heye ku di warê polîtîk, dîplomatîk, ekonomîk û îdarî da heta dereceyekê "lokal" hereket

bike, hindek hessasîyetên reelpolîtîkê li berçav bigire, lê di warê zimanî da ew mafe nîne. Ji ber ku

Kurdî tinê li başûr nayê axivtin!. Li rojhilat, li bakur, li rojava, li dîasporayê jî tête axivtin!. Kurdên li

parçeyên dî xwe têkilî îdareya Kurdistana Federal nakin, bo nimûne nabêjin bila ev rêye wisa be, an

ev avahîye bi vî rengî be anjî hukûmeta herêmê bila bi filan dewletê ra têkilîyê dane an nedane û

gelek tiştên dî yên navçeyî mewzûyî behs nakin. Rast xelet, rêvebirîya Kurdistana Federal li goreyî

şertên xwe sîstemek danaye û di rê dibe. Lê pirsa zimanî ne wisa ye. Ji perwerdeyê heta axivtina

rojane komple ziman sîstemekî neteweyî ye û mafê Kurdên li parçeyên dî heye ku bîr û hizira xwe li

ser bêjin û hetta bixwazin pişkdar bin û rê û metodên bi hev ra karkirinê pêşniyar bikin. Her biryara

li ser hebûna zimanî hemû Kurdan eleqedar dike. Ziman wekî sîstemekî komple hem di warê axivtin,

nivisîn, perwerde, bi kar înan û hem jî wekî aletê nivîsîna zimanî alfabe divêt pêkve bête hizirîn. Her

destdanek, an reformeke li ser zimanî ya li başûr bête kirin dê yêkser tesîrê li pêkve zimanê Kurdî

108

bike li seranserê Kurdistanê û dîasporayê. Bi esasî di warê zimanî da, lê herweha heta dereceyekê di

perwerdeyê da jî mafê Kurdistana Federal qet nîne ku tinê bo xwe bifikire, bo xwe çêbike. Tiştekî

wisa nîne û nabe. Di reformekirin an pêkînana xebatên zimanî da hemû Kurdên li parçeyên dî û yên

dîasporayê mafdar in ku bikevine nav prosesa xebatên zimanî. Ji ber vê yêkê di serî da hûn Kurdên

Kurdistana Federal xwe ji vê tengîyê, ji vê lokalîzmê xilas bikin. [Em yên ku wisa nahizirin tenzîh

dikin.] Ji organîzebûnê heta rastnivisîn, alfabe û reformên dî yên li ser zimanî yêkser me hemûyan

girêdide. Qusûrê efû bikin êdî hûn nikarin bi serê xwe hereket bikin û biryarên li ser ziman û

alfabeyê û hetta karûbarên yêkser bi zimanî ve girêdayî bi serê xwe bidin. Em jî hene û hûn mecbûr

in ku hisabê li ser me jî bikin. Di serî da zihnîyeta xwe biguhorin. Kurdistan ne tinê ev herême ye û

zimanê Kurdî jî ne tinê soranîya Silêmanîyê ye û alfabe jî tinê ne ya aramî-erebî ye. Mesele hinde

vekirî û zelal e.

Di pirsa zimanî da, di serî da hûn û helbet em hemû pêkve mecbûr in neteweyî bifikirin û hereket

bikin. Guhorîn, nûkirin, reformekirin û gelek karên dî yên li ser zimanî divêt bi hev ra bêne kirin. Êdî

bes e û em vê helwesta we ya xwe ferzkirinê rast nabînîn û esasen qabilî qebûl jî nîne. Hewlêr be,

Amed be, Qamişlo an Mahabad be, mafê çû herêman nîne ku di pirsa zimanî da "herêmî" bifikirin û

hereket bikin û herwisa xwe li ser hevdu ferz bikin.

Welatê me hatîye parçe kirin, li goreyî şertên reelpolîtîka dinyayê mumkun e ku demekî dirêj

parçeyên Kurdistanê di nav sîstemekî federal, otonom anjî statuyeke dî da bimînin. Lê çu tixûb li ser

zimanî nînin û divêt nebin û esasen eve divêt neyê qebûl kirin jî. Her karekî li ser zimanî bête kirin

divêt di çarçoveya Kurdistana mezin da bête fikirîn û bête kirin. "A"yek, "B"yek jî bête guhorîn divêt

bi hev ra bête kirin. Şertên polîtîk û parçeyî yên îro rê li ber pêkve xebata li ser zimanî nagirin. Îro

dinya bi rêya teknolojîyê biçûk bûye û em dikarin hemû kar û xebatên zimanî bi her awayî bi hev ra

bikin.

Deklarasyona par ya Îlona 2011ê ya konferansa zimanî ya Hewlêrê zemînekî baş amade kir, hedefên

maqûl tesbît kirin. Heke di pirsa zimanî da em hemû neteweyî difikirin, hingê di destê ma da planek,

nexşeyekî rêyê heye û em dikarin ji nihe ve dest bi realîzekirina wan hedefên di wê deklarasyonê da

hatine behs kirin bikin.

Rêvebirîya Kurdistana Federal û bi taybetî dem û dezgehên bi zimanî ve girêdayî divêt xwe ji vê

fikira ne di cih da anku: "Têkilîya digel Kurdên parçeyên dî xezeba Tirkîye, Iran, Sûrîye û Bexdayê

dikêşe, lewma divêt tixûbek hebe" rizgar bikin. Em di warê polîtîk da hindek nigeranî û endîşeyên

Kurdistana Federal heta dereceyekê têdigihin, dûrî ihtimal nabînin û gelek diqqet jî dikin, lê di roja

îro da divêt eve jî hinde neyête mezin kirin ku rê li ber têkilîyên navxweyî bêne birîn anjî sist kirin. Ji

xwe baskê zimanî bi timamî derveyî vê argumentê ye û sedan rê û metod hene ku bi hev ra kar bête

kirin. Vêca hûn ji kerema xwe ji vê hêceta "dijmin nahêlin" xwe zûtirîn dem dûr bikin û bi taybetî di

warê zimanî da ev hêcete ji alîyê me ve ciddî nayê dîtin.

Di encam da: Daxwaza bi giştî ew e ku di warê zimanî da xebateke seranserî ya Kurdistanê bête kirin

û Kurdistana Federal wekî hebûneke dewletî hemû imkanên xwe seferber bike û bide xizmeta vê

xebata mezin ya neteweyî. Me got û dubare dikineve; deklarasyona konferansa zimanî ya Îlona

2011ê ya Hewlêrê nexşeyê rêyê kivş kirîye û divêt ji vê rêyê varê nebin û ji bo realîzekirina wan

hedefan imkanên nû bêne peyda kirin û heke hewce be biryarên nû jî bêne standin. Divêt bi objektîvî

bête dîtin ku deklarasyona par [ya Îlona 2011ê] çarçoveyeke Kurdistanî amade kiribû û ji bilî hindek

xalên spesîfîk yên bi başûr ve girêdayî, cewherê esasî yê deklarasyonê li ser organîzekirin û hedefên

mezin yên ziman û zaravayên Kurdî bû ku divêt li ser xeta deklarasyona Îlona 2011ê kar û barên

zimanî bêne domandin û pêşve birin.

109

Yêk pêşniyareke me ya konkret û lezîn jî ev e: Li tenişta kar û xebatên li ber ronahîya deklarasyona

konferansa zimanî ya Îlona 2011ê ya Hewlêrê têne kirin, kanalekî TVyê jî xusûsen bo zimanê Kurdî

bête danan û divêt hemû zarava tê da bêne temsîl kirin. Ev kanal divêt di bin îdare û kontrola Civata

Bilind ya Zimanê Kurdî da be û bi rênîşanîya bispor û zanayên zimanî weşaneke rêkûpêk ya li ser

zimanî bike. Heke vê gavê imkanê danana kanalekî xweser nebe, hingê divêt di kanalekî TVyê yê

fermî da programên taybetî yên zimanî bêne amade kirin û weşandin û eve jî di bin îdareya Civata

Bilind ya Zimanê Kurdî da bête kirin. Fînansorîya vê TVyê anjî programên di TVyê da divêt

hukûmeta Kurdistana Federal bike û butçeyeke xweser ji bo vê yêkê vebire ku li her derê dinyayê

karê ziman û perwerdeyê yêk ji erkên sereke yê dewletê ye û Kurdistana Federal jî divêt vê

mesûlîyetê hilgire ser milên xwe.

Bi van bîr û hiziran ji bo konferansê daxwaza serkevtinê dikim û spas.

ROJAN HAZIM Rêvebirê Giştî yê Înstîtuta Ziman û Perwerdeya Kurdî Li Danmarkê [Înstîtûta Kurdî-dk]

16-17-18 Kanûna pêşîn [December], Hewlêr

**

Not:

Konferanseke binkevtî li Hewlêrê

Di 16-17-18ê Kanûna Pêşîn da [2012] li Hewlêrê konferanseke zimanê Kurdî hate çêkirin.

Amadekarên konferansê di rola sereke da Wezareta Kulturê û Lawan û Akademîya Kurdî ya

Hewlêrê bûn. Lê Wezareta Perwerdeyê, Wezareta Xwandina Bilind û Sendîkaya Rojnamevanên

Kurdistanê jî piştevan bûn û di komîteya amadekar da cih girtibûn. Mesrefa malî Wezareta Kulturê û

http://instkurdi-dk.com/nu/wp-content/uploads/2012/12/Instituta-Kurdi-dk1.jpg

110

Lawan hilgirtibû ser xwe, rêvebirin û amadekirina programa konferansê jî Akademîya Kurdî li pêş

bû, anku însîyatîva konferansê di destê Akademîya Kurdî da bû.

Konferans her di serî da ye bi qusûr bû. Navê konferansê ”Konferansa zanistî ya zimanê Kurdî” û

slogana wê jî ”Ziman nasnameya netewe ye” bû ku ev herdu nave jî yên konferansa zimanî ya par

bûn ku li 19-20-21-22ê Îlona 2011ê li Hewlêrê pêkhatibû.

Konferansa par biryar wergirtibû ku ev konferansên zimanî bi hevdu ve girêdayî û salane bêne kirin.

Lê ya îsal ji nav û sloganê pê ve çu peywendîya wê bi konferansa par nebû.

Konferans bi timamî gelek lokal û heta hûn bêjin teng hatibû tenzîm kirin. Ji parçeyên Kurdistanê

zimanzan û zimannas nehatibûn dawet kirin. Herweha ji dîasporaya Ewrûpa û welatên dî jî

hejmareke têra xwe bisporên zimanî nehatibûn vexwandin. Tinê ji Parîsê Dr. Ibrahîm Seydo, ji

Danmarkê Rojan Hazim û ji Swêdê jî rojnamevan Siyawiş Guhderz hatibûn dawet kirin. Ji

Kurdistana Federal [Herêma Kurdistanê] jî hejmareke gelek kêm bispor hatibûn vexwandin.

Konferans wekî sê roj hatibû plan kirin, lê di pratîkê da rojek û nîv bû. Nîvroja ewil ji xwe bi

merasima vekirinê borî. Roja sêyê jî bi komedîya pêşkêşkirina encamnameyê derbaz bû.

Dr. Ibrahîm Seydo, Siyawiş Guhderz, Dr. Abdulwehab Mûsa û çendek zimanzanên dî pêşkêşîyên di

çarçoveya ku bo wan hatibû diyar kirin da kirin. Rêvebirê Instîtuta Ziman û Perwerdeya Kurdî Li

Danmarkê Rojan Hazim jî wekî mêhvan axivtinek kir. Konferans ji alîyê pirs û axivtinên li ser

gotaran ve gelek ye lawaz bû. Rêvebirina konferansê bi giştî bê serûber bû. Konferans adeta ji bo

meşrûkirin û ferzkirina Akademîya Kurdî hatibû organîze kirin. Bo nimûne Prof. Izzedîn M. Resûl li

şûna ku li ser zimanê Kurdî du gotinên "zanistî" bike, pesindarîyeke sivik û vala ya Akademîya

Kurdî kir û tixûbê pesindayînê hind bezand û got ku boçi rêvebirên Akademîyê ji destpêka

konferansê were tam kadro li rêzên pêşîyê nerûniştine û [adeta] bejn û bala xwe nîşan nedane!..

Amadekirina encamnameya konferansê jî bi tarzekî antî demokratîk û kirêt hate kirin. Ji xwe

pêşkêşkirina encamnameyê bi timamî wekî sehneyeke komedîyê hate kirin. Komîteya amadekar li

pişt maseya li sehneyê rêz bûn û ji Akademîya Kurdî Azad Ehmed bi uslûbekî gelek sivik û kirêt, bi

navê komîteyê fermannameya Akademîya Kurdî xwand û got ku heke pirseke beşdarên konferansê

hebe dikarin bi e-mailê bo wan binivîsin!.

Ewilcar e ku di konferanseke zimanî da kirêtîyeke hinde mezin tête dîtin û beramberî beşdaran

bêedebîyeke hinde bêperwa tête kirin. Hûn dê bêjin beşdarên konferansê bo du biskivîtên şehgirtî

hatibûn vexwandin û ewqas!.. Beşdar hatin guhdarî kirin û karê wan xilas bû!.. Firseta gotûbêja li ser

encamnameyê nehate dan û Akademîya Kurdî fermannameya xwe xwand û dubare kir ku

Akademîya Kurdî yêkem merkeza zimanê Kurdî ye û eve bi qanûnê hatîye kivş kirin!.. Xuya bû ku

konferans ji bo ferzkirina Akademîya Kurdî hatibû çêkirin. Mixabin Wezareta Kulturê û Lawan bi

rêdana vê reftara negatîv û antî demokratîk ya Akademîya Kurdî bivir li pêyê xwe jî da û konferansa

par adeta da pûç kirin. Ji xwe mexseda Akademîya Kurdî jî ev bû ku encamên konferansa par vala

derêxe û rê li ber organîzekirina encamên wê konferansê bibire.

Akademîya Kurdî bi fermannameya vê konferansê xwe biçûktir kir û bi vê reftar û helwesta xwe ya

negatîv careke dî nîşan da ku ew temsîla zimanê Kurdî nake. Akademîya Kurdî bi pratîka xwe ya li

vê konferansê gelek bi zelalî da xuya kirin ku bawerî bi xwe jî nîne û xwe bi hukmê qanûnê dide ferz

kirin. Qanûn hergav nîşana meşrûîyet, huqûqîyet û temsîlîyetê nîne. Akademîya Kurdî bi vî halê xwe

ve ne meşrû ye, ne huqûqî ye û temsîla zimanê Kurdî, ya zaravayên Kurdî nake. Ev konferanse bû

tescîla vê rastîyê.

111

Akademîya Kurdî bi vê zihnîyeta xwe ya lokalîst, bi pratîka memûrîyetî ve merkezeke burokratîkî

ye, her hind!..

Akademîya Kurdî dixwaze alfabeya aramî-erebî û soranîya Silêmanîyê li ser timamî zimanê Kurdî

ferz bike. Lê belê bi vê şovenîzma xwe ya zaravayî û alfabeyî esasen temsîla zaravayê soranî jî nake.

Rêya rast ew e ku deklarasyona konferansa zanistî ya zimanê Kurdî ya par li meha Îlonê li Hewlêrê

pêkhatî [19-20-21-22 Îlon 2011-Hewlêr] di pratîkê da bête bi cih înan û konferansên zimanî li ser wê

xetê bêne kirin û domandin.

RH

Kanûna Pêşîn 2012, Hewlêr

Înstîtuta ziman û perwerdeya kurdî li danmarkê …xweza.com/instituta kurdi-dk-2012.pdf · bi...

Documents