(VZBEMSTON RESPUBLIKASI iVLVDANIYAT VAZIRLIGl

0 ‘ZBEKISTON DAVLAT SAN’AT VA MADANIYAT INSTITUTI

«Tasdiqlayman»0 ‘zbekiston Respublikasi

jyiadaniyat vaaffiigi

«Taklif kiritdi»0 ‘zbekiston davlat san’at va

institutis \ rl'kftS'Gf^uldashev

?Clishildi».»i\'Respul

.....~............... ....... «magistraturaga! dhtp^AlfUvcfiilarning mutaxassislik bo‘yicha

sinov Cfa's'tliiTva baholash m e z o n i

DASTURI

1. “Madaniyat nazariyasi” fanidan.2. “Madaniyatnrng millatlararo va unrumbashariy muammolari” fanidan.3. “Madaniyat tarixi” fanidan.

Toshkent-2021Q

,./ y

: ■.

Dastur 0 ‘zbekiston davlat san'at va madaniyat instituti Badiiy, o‘quv-uslubiy kengashida ko‘rib chiqilgan va ma’qullangan. 2021 yil iyundagi i-i-sonli majlisbayoni.

Tuzuvchilar: 0 ‘zDSMI “San'atshunoslik va madaniyatshunoslik” kafedrasi dotsenti Q.V.Nishonboyeva;

0 ‘zDSMI San’atshunoslik va madaniyatshunoslik” kafedrasi mudiri v.b. F.M.Abduvohidov

Taqrizchilar: 0 ‘zDSMI “San'atshunoslik va madaniyatshunoslik” kafedrasi rofessori, san’atshunoslik fanlari doktori M.T.To‘laxo‘jayeva

MRDI dotsenti, san’atshunoslik fanlari nomzodi I.B.Abduraxmonov

oi

KIRISH

5610400 - Ijtimoiy-madaniy faoliyat bakalavriat ta'lim yo‘nalishi - ma’naviy-ma’rifiy va madaniy jarayonlar sohasidagi yo‘nalish bo‘iib, madaniyatshunoslikka oid adabiyotlar, qoTyozma asarlar, arxiv hujjatlari, tasviriy va axborot materiallari, resurslar, vositalar, usul va uslublar majmuasini qamrab oladi.

TaTim yo‘nalishi negizidagi mutaxassisliklarning vazifasi - talabalar bilimlarini chuqurlashtirish, mutaxassislarda madaniyatshunoslik hamda madaniyat tarixi va nazariyasining umumiy xususiyatlari haqida tasavvur hosil qilish, ushbu yo‘nalishda bilimlarini kengaytirish va chuqurlashtirish, ijtimoiy va madaniy sohani tushunish ko‘nikmasini singdirish, o ‘zbek Milliy madaniyati ijodkorlari tajribalarini anglash orqali professional yetuk, ma’naviy barkamol madaniyatshunos kadrlami yetishtirish, madaniyatshunoslikning milliy va umuminsoniy xususiyatlari va maktablari haqida professional tushunchalarni singdirish, jahon va o ‘zbek madaniyatining rivojlanish bosqichlarini o ‘rgatish, madaniy jarayonlarni tahliiiy tushunish ko‘nikmalarini yuzaga keltirish hamda ilg‘or pedagogik texnologiyalardan foydalangan holda bilimlarini oshirish va ko‘nikma hosil qilishdan iboratdir.

5610400 - Ijtimoiy-madaniy faoliyat taTim yo‘nalishi negizidagi 5A610401 — Madaniyatshunoslik magistratura mutaxassisliklariga kiruvchi talabalar uchun taTim yo'nalishi o ‘quv rejasiga asosan 3 ta ixtisoslik fanlari bo‘yicha: “Madaniyat nazariyasi”, “Madaniyatning millatlararo va umumbashariy muammolari”, “Madaniyat tarixi” fanlaridan suhbat savollari shakllantirilgan. Bu fanlar o‘z negizida qamrab olingan maTumotlar quyida batafsil keltirilgan.

ASOSIY QISM

5A610401 - Madaniyatshunoslik magistratura mutaxassisliklarigamagistraturaga kiruvchilaming ilmiy va ilmiy pedagogik ishlarga qobiliyati hamda qiziqishlarini aniqlash bo‘yicha suhbat savollarida davogarning sohaga layoqati, muammolarni yechishga qiziqish darajasi;

soha istiqboli to‘g‘risidagi tushunchasi, rivojlantirish usullari va vositalari to‘g‘risida aniq tasavvurga egaligi, zamonaviy pedagogik texnologiyalami bilishi va ulardan foydalana olishi aniqlanadi.

MADANIYAT NAZARIYASI fani bo‘yicha:

Madaniyat va uning asosiy shakllari. Moddiy va ma'naviy madaniyat. Madaniyat shakllarinng namoyon bo‘lish xususiyatlari. Moddiy va ma’naviy madaniyatning o‘zaro aloqasi, madaniyat taraqqiyotining umumiy qonuniyatlari.

Madaniyat tushunchasi va uning mohiyati, madaniyat funksiyalari. Moddiy va ma’naviy madaniyat, ularning tarixiy birligi va nisbiy mustaqilligi. Moddiy ma'naviyatning asosiy unsurlari. Texnika va ashyoviy muhit. Ishlab chiqarish madaniyati. Fan - texnika taraqqiyoti bilan jamiyatning madaniy saviyasi oshib borishining o‘zaro bogMiqligi.

Hozirgi iqtisodiy tanglik, uning sabablari va uni bartaraf etish yo'llari. Quroni Karim, Hadisu sharifda, 0 ‘zbekiston Respublikasi Konstitusiyasi va boshqa rasmiy xukumat xujjatlarida atrof-muhitdan foydalanish va uni muhofaza etish bo‘yicha ilmiy yondashuv. Ekologik ta’lim-tarbiya va ekologik madaniyat. Tarbiyaga nisbatan estetik, axloqiy munosabat. Tarbiya va inson ruhiy ekologiyasi. Mustaqillik sharoitida ekologik tarbiyani takomillashtirish zarurligi hamda madaniyatning rivojlantirish konsepsiyasi va uning milliy madaniyat bilan bog’ liqligi.

Madaniyat va etnos, mamlakatlar va xalqlar. Etnogenez muammolari va jahon xalqlari madaniyatining etnik jihatdan rivojlanishi. Etnik umumiylik va milliy madaniyatlar. Turli tarixiy davrlardagi millat milliy madaniyatlari haqida. Milliy madaniyat va milliy xususiyatlar. Milliy ong, milliy madaniyatlami rivojlantirishning tarixiy bosqichlari va transformatsiyasi.

Madaniyatda milliylik va baynalminallik. Turli tarixiy va ijtimoiy-iqtisodiy sharoitlarda milliy madaniyatlaming o‘zaro milliy ta’siri to‘g‘risida qarashlar.

Sharq va G‘arb madaniyatlarining o‘ziga xosligi, ularning o‘zaro ta’siri va bir-birini boyitish muammolari. Jahon madaniy aloqalari yagona tarixiy jarayon sifatida.

Madaniyat taraqqiyotida “vorislik” tushunchasi. “Tarixiy” vorislik tushunchasining “madaniy meros” tushunchasidan farqi. “Vorislik” tushunchasi hodisalarning obektiv aloqasini, o‘tmish, hozirgi va kelgusi hodisalaming zaruriy boyligini ifoda etuvchi tushuncha ekanligi.

Madaniyat taraqqiyotida “meros” tushunchasi. Meros - avvalgi avlod, oldingi davr yaratgan boyliklarning yig‘indisi, mavjud avlodning shu boyliklarga bo‘lgan munosabatlarini belgilovchi tushuncha ekanligi, madaniy merosga yangicha munosabat.

Madaniyat tarix, va ma'naviy merosni bogMovchi bo‘g‘in sifatida. Tarixiy davomiylik madaniyatni rivojlantirishning obektiv qonuniyatidir. Madaniy meros va uni o‘z!ashtirish shakllari. Madaniyatning ma’naviy merosni keng targ‘ib qilishi, umuminsoniy madaniy meros, "jahon madaniyati durdonalari" tushunchalari, moddiy va nomoddiy madaniy merosga yangicha munosabat.

Axloq tushunchasi va uning asl mohiyati. Axloq va uning jamiyat taraqqiyotidagi tutgan o‘rni. Axloqiy madaniyat va uning milliy, umuminsoniy harakteri. Eng qadimiy axloqiy fikrlar sarchashmalari: “Yusuf Xos Xojib, Husayn Voiz Koshifiy, Ahmad Yassaviy, Ahmad Yugnakiy, Abdulla Avloniy” kabilaming

o 4

axloq mavzusidagi bitik va “Nasihatnomalari”. Islomning odob-axloq ta'limoti. Qufoni Karimda axloqiy madaniyat masalalari.

San’at - ma'naviy madaniyat va moddiy boyliklar yaratishning asosiy usulidir. Estetik qadriyatlar, ularni tarqatish sistemalari. Mustaqillik sharoitida estetik madaniyatini shakllantirishda estetik qadriyatlaming ahamiyati. Dunyoni estetik anglashda mehnatning o‘rni. San’at asarlari - insonning ruhiy - ahloqiy tarbiyasida muhim omildir. San’at estetik didni shakllantirish manbai.

Fan to‘g‘risida umumiy tushuncha. Fanlar klassifikasiyasi va ularga qisqacha izoh. Fan - ma’naviy madaniyatning tarkibiy qismi. Fan bilishning o‘ziga xos shakli. Fan - voqealik to‘g‘risidagi nazariy bilimlar ishlab chiqiladigan ijodiy faoliyat sohasi ekanligi. Fan ma’naviy faoliyat turi sifatida - madaniy qadriyatlami ishlab chiqarish jarayonidir. Fan - madaniyatning taraqqiyot darajasini belgilovchi faktor ekanligi. Fan - madaniyat sistemasi sifatida dunyoqarashni, insonning ijodiy o‘zligini ifoda qilish holati ekanligi. Fanning asosiy funksiyalari va madaniyat taraqqiyotida tutgan o‘mi. Fan - dunyoqarash madaniyatini asoslarini shakllantirish vositasidir.

Qadriyat tushunchasi va uning mohiyati, turlari. 0 ‘zbekiston davlatini rivojlantirishda qadriyatlar va an'analarning ahamiyati. Moddiy va ma’naviy qadriyatlar, axloqiy va estetik qadriyatlar, diniy qadriyatlar, ulaming jamiyat ma’naviy asosini mustahkamlashdagi ahamiyati, milliy va umuminsoniy qadriyatlar uyg'unligi.

Tarixiy taraqqiyot jarayoni va qadriyatlar. Eng oliy qadriyat inson va inson qadr - qiymatini anglash.

Qadriyatlarning ijtimoiy xususiyati. Milliy va umuminsoniy qadriyatlarning mushtarakligi. Umuminsoniy qadriyatlar.

Mustaqillik tufayli 0 ‘zbekistonda madaniy, ma’naviy va qadriyatlarga muosabatlaming jiddiy o‘zgarganligi.

Din - ilohiy va tarixiy tushuncha. Din - ijtimoiy ong formasi sifatida. Islomga qadar din tushunchasi va tarixiy tiplari. Din - ruhning ozuqasi hamda e'tiqodi, yuksaltirish omili ekanligi. Jamiyat taraqqiyotida dinning ahamiyati.

Diniy madaniyat va diniy qadriyatlar - insoniyat sivilizasiyasining boyligidir.

Islom dini va islom ma’naviy qadriyatlari. 0 ‘ur’on - tarixiy madaniy meros sifatida. Islom madaniyatining o‘ziga xosligi, unga yangicha munosabat.

Jahon xalqlari madaniy taraqqiyotida islomning tutgan o‘rni. Xadis islom dini ta’limotining muqaddas manbasi ekanligi.

Shaxs tushunchasi, uning mohiyati va ijtimoiy ahamiyati. Shaxs madaniy- tarixiy jarayonning mahsuli sifatida. Shaxsning tiplarga boMinishi.

Shaxsning huquqiy madaniyati. 0 ‘uquqiy tartibot va huquqiy madaniyat. 0 ‘uquqiy madaniyat jamiyatni tartibga soluvchi omildir, huquq-kishilarni huquqiy erkinliik va burchlami ta’minlash manbai, huquqiy madaniyat esa hamma uchun umumiydir. 0 ‘uquqiy madaniyafr - huquqiy davlatda ijtimoiy adolat, tenglik, erkinlik to‘g‘risidagi g‘oyalar, qarashlar sistemasidir, huquqiy madaniyatga alohida e’tibor.

Yoshlarning rasmiy va norasmiy tuzilmasi - “To‘g‘risidan - to‘g‘ri muloqot”, “bevosita muloqot”. Yoshlar orasida ijtimoiy andisha va his-tuyg‘ularni

nazorat ostida tutish. Amaliy suhbatda va telefon orqali so‘zlashganda o‘zini tutish qoidalari. Kasbiy muloqotning o‘ziga xos xususiyatlari. Amaliy munozara muloqotning oliy san’atidir. Amaliy munozaraning uslub va shakllari.

Mustaqillik va mafkura. Madaniyat, madaniy merosni o‘rganish imkoniyatlariningyangi qirralari.

Iqtisodiy, siyosiy, huquqiy va ma’naviy madaniyatni takomillashtirishning hozirgi kundagi vazifalari. Istiqlol avlodining ma’naviy kamoloti. Mustaqillik sharoitida fan, din, adabiyot va san’atning ma’naviy madaniyatga ta’siri. Mustaqillik va istiqlol mafkurasini shakllantirishda sharqona qadriyatlar, urf- odatlar, marosimlar, bayramlarning ahamiyati. Milliy til ravnaqi, madaniyati taraqqiyotining ijtmoiy asoslari. Yoshlarda milliy g‘urur, iftixor, vatanparvarlik tuyg‘usini shakllantirish.

Istiqlol jarayonida milliy madaniyat. Ma’naviyat va mafkuradivlektikasining zamonaviy asoslari hamda yo’nalishIari. Umumjahonsivilizasiyasi - madaniy rivojlanishning zamonaviy hususiyatlari. Sayyoramizda madaniy taraqqiyotni saqlab qolish muammolari. Yangilanayotgan 0 ’zbekiston taraqqiyotida Yangi Renesans poydevorini yaratishda milliy madaniyatning o’rni. 0 ’zbek milliy madaniyati rivojlantirish Konsepsiyasi va uning ahamiyati.

MADANIYATNING MILLATLARARO VA UMUMBASHARIY MUAMMOLARI fani bo‘yicha:

Boshqa ijtimoiy gumanitar fanlar bilan bogMiqligi. Mustaqillik davrida ma'naviy va milliy qadriyatlarni qayta tiklanishi va transformatsion jarayonlar. “Milliy qadriyatlar va transformasion jarayonlar” fanining asosini shu bugungi kungacha jahon madaniyatida erishilgan yutuqlar va taraqqiy etgan mamlakatlar tajribalariga va milliy an’analarga tayangan qadriyatlar yig‘indisi tashkil qiladi.

Qadriyat tushunchasi. Qadriyatlar turlari. Moddiy, ma’naviy, umuminsoniy, milliy, hududiy, diniy qadriyatlar. Qadriyat tushunchasining ilmiy-falsafiy talqini. Tarixiy xotira, til, urf-odat va an’analar, demokratik qadriyatlar. Ma'naviy qadriyatlaming jamiyat hayotidagi o’mi. Prezident SH.Mirziyoyev asarlarida ma'naviyat va ma’naviy qadriyatlar masalasiningyoritilishi.

Ma'lum bir millat yoki xalq tomonidan uzoq tarixiy rivojlanish jarayonida yaratilgan, ulaming ijtimoiy-madaniy ehtiyojlarini ifoda etgan moddiy va ma'naviy boyliklar majmui hisoblanadi. Milliy madaniyatga til, turmush tarzi, mentalitet, urf-odatlar, din, xalq ijodi, me’morchilik, adabiyot, musiqa, axloqiy-ma’naviy qadriyatlar va hakazolar kiradi.

Sobiq ittifoq davrida Milliy tilga nisbatan salbiy munosabat va uning oqibatlari.O‘zbek tiliga davlat tili maqomining berilishi. Hozirgi o‘zbek tilidagi ayrim kamchiliklar va ulami bartaraf etish masalalari. Talabalarga milliy til, ayniqsa o‘zbek tilining ijtimoiy hayotda tutgan o‘mi va uning qadriyat sifatida tadqiq qilinishi haqida ma’lumotlar berish.“Transformasiya” atamasining ilmiy-nazariy talqini. Milliy qadriyatlaming

transformasiyaga uchrashi. Talabalarga “transformasiya” tushunchasi va milliy qadriyatlaming transformasiyaga uchrashi haqida ma’Iumotlar berish.

Ekologiya nima. Bugungi qunda ekologik muvozanat. Ajdodlarimizning ekologik madaniyati. Avestoda suv, havo, tuproq va olovga munosabat. Islom dinida ekologiyaga qanday munosabatda bo'linadi. Orol muammosi. Atrof muhitni asrash. Sog’ tanda sog’lom aql. Ekologik harakat. Yoshlami ekologik madaniyatini oshirish.

Tarixni o’rganish, uni xolis va ilmiy asosida tadqiq etish zarurati. Tarixni o'rganmay turib kelajakni qurib bo'lmasligi. Yoshlar tarbiyasi va ayniqsa max’naviyatini o’stirishda tarixning o’rni. Tarixda o'tgan ajdodlarimizning xalq ma’naviyatidagi xizmatlari. Vatan va jahon sivilizasiyasiga qo’shgan hissalari. 0 ’tmish ajdodlarimiz ishlaridan iftixor, g'ururni his etish va shu bilan birga ularga munosib avlod boMish.

Islom dini nima. Islomning asosiy qoidalari. Diniy ekstremizm, diniy fundamentalizm, terrorizm tushunchaiari va ulaming sof diniy aqidalardan yiroqligi. Diniy bag’rikenglik. Mustaqillik yillarida diniy qadriyatlarning' tiklanishi. Ro'za hayiti, qurbon hayiti bayramlarini nishonlash, haj amallarini bajarish imkonini tukilishi. Xasti Imom majmuasi. O'zbekiston musulmonlari diniy idorasi. Masjidlar, madrasalar, Islom Universiteti. Toshkent islom madaniyati poytahti.

Mahalla milliyligimiz belgisi. Mahallaningh ma'muriy boshqaruvi tizimidag'i o'rni. Bir bolag'a etti mahalla ota-ona. qo'ni-qo'shnichiliq an'analari. Vatan mahalladan boshlanadi. qo'shning tinch-sen tinch. Oila muqaddas maskan. Oilaning yoshlar tarbiyasidagi o'rni. Ota-onaga hurmat. Farzandlar tarbiyasi. Aka- uka munosabatlari. Kelin-kuyov. Qaynona. Qaynota. Quda-andachilik. Sovchilik. Qarindosh-urug'lar o'rtasidagi munosabatlar.

Urf-odat tushunchasi. Bugungi qunda urf-odatlarning' o'rni. Urf-odatlar ma'naviy qadriyat sifatida. An'analar. An'analaming' jamiyat hayotidagi o'mi. Milliy bayramlar. Milliy o'yinlar. Turar joy, kiyim kechak, taom bilan bog'liq urf- odat va an'analar. Mustaqillik yillarida milliy urf-odat va an'analami tiklanishi. hududiy urf-odatlar.

Adabiyot. Milliy adabiyotimizning' zabardast namoyondalari. O'zbek adabiyoti: o'tmishi va buguni. San'at va adabiyotning bog’liqligi. San'atimiz namoyondalari. Zamonaviy o'zbek teatr, kino, raqs, qo'shiqchilik, me'morchilik san'ati. Xalq amaliy bezak san'ati.

Millat tushunchasi. Milliy o'zlikni anglash. Xalq va millat birligi. Miliatning shakllanishi. Milliy iftihor. Miiliy g’urur. Millat manfaati. Milliy ong. Milliy mafkura. Mustaqillik. O'zbekiston mustaqilligini qo'lga kiritilishi. Milliy davlatchilik.

Demokratiy. Demokratik jamiyat. hKarimov milliy davlatchiligimiz nazariyasi asoschisi. Demokratik institutlar. Demokratik qadriyatlar. Ijtimoiy raqobat. Bunyodkorlik. Tadbirkorlik, yerkin savdo, ijtimoiy adolat, o'zaro murosayu madora. O'zgalar fikrini hurmat qilish. Bag’rikenglik degan tushunchalaming tarixiy ildizlarga egaligi. .

7

MADANIYAT TARIXI fani bo‘yicha:

Madaniyat va sivilizatsiya lushunchalari, ular o ‘rtasidagi umumiylik va farqlar. Antik madaniyat va qadimiy madaniyat, ular o‘rtasidagi farqlar. Arxaik davrdagi insonning fikrlash tarzi. Dunyoqarash va tafakkurning shakllanishiga tabiatdagi hodisalar, tabiiy o ‘zgarishlar ta'sir ko‘rsatishi, dunyoqarash, tafakkur bilan tabiat doimo bir - biriga ta'sir o ‘tkazib borishi. Tafakkur va dunyoqarash madaniy jarayonni belgilovchi muhim omillardir. Ibtidoiy odam va olam munosabatida ikki yo‘l. Diniy madaniyatning ilk shakllari va ko‘rinishlari: animizm, fetishizm va h.k. Ilk badiiy tafakkur namunalari: shumerlar va ularning mifologiyasi, xalq og‘zaki ijodi. Shumerlarda fan. Yozuv madaniyati. Yozuv bosqichlari va turlari.

Misr sivilizatsiyasi - Sharqdagi ilk sivilizatsiyaning vatani sifatida. Misrda ilk hayot izlari. Misrliklar-ilk kalendar ijodkorlari. Misrning “qizil” va “qora” mamlakatga bo‘linishi va buning sabablari. Misr piramidalari - dunyoning yetti mo'jizasidan biri. Yevropa va Misr olimlarining robot yordamida Xeops piramidasi ustida o‘tkazgan tadqiqollari (2002 yil). Qadimgi Misrda falsafiy maktablarning shakllanishi. Misr sivilizatsiyasi - eng uzoq davom etgan sivilizatsiyadir.

Qadimgi Rim madaniyatining uch davri: shohlik davri, respublika davri, imperiya davri. Rimda fan va maorif. Rim she’riyati. Rim teatr san’ati, haykaltaroshlik. Imperiya davrida Rim shaharlari. Imperiya davrida shaharlarda kommunikatsiya vositalari —tosh ko‘prik, vodoprovodlar, kanalizatsiY. Rimda fan va maorif.

Xitoy — sivilizatsiya ilk bor paydo bo‘lgan to‘rt mamlakatning biri. Xitoyliklar qog‘oz, choy, chinni, porox, soyabon, muzqaymoq, ipak va gugurtning ixtirochilari. Xitoyda g‘or ibodatxonalar. Xitoy arxitekturasi. Xitoyda falsafiy va diniy oqimlar. Xitoy madaniyatidan qolgan eng noyob yodgorlik — alifbo. VII- XIII asrlarda Xitoyda rassomchilik. Samo ibodatxonasi. Xitoy arxitekturasining Yaponiya, Koreya, Janubi-Sharqiy Osiyo mamlakatlari arxitekturasiga kuchli ta’sir etgani.

Hindiston - qadimgi sivilizatsiya o ‘lkalaridan biri. Hindiston olamga bergan eposlar va ijodkorlar. Vedalar va ulaming Sharq madaniyati tarixidagi o ‘rni. Qadimgi Hindistonning matematika, astronomiya, tibbiyot sohasida erishgan katta muvaffaqiyatlari. Hindiston madaniyati tarixi bosqichlari: Xoropp madaniyati. Veda davri. Guptalar imperiyasi. Boburiylar sulolasi madaniyati. Hind madaniyatidagi buddaviylikning dunyo diniy madaniyatiga ta’siri.

0 ‘zbekistonning janubiy hududlarida qadimgi davr me’morchiligi va san’ati. Termizdagi me’morchilik yodgorliklari, tasviriy va amaliy san'at namunalari. Madaniy jarayonning bu ko‘rinishlariga ijtimoiy - siyosiy jarayonlar asosiy sabab boMgani.

Slavyanlar madaniyati. Ruslar. Ukraina madaniyati. Janubiy slavyanlar. Vizantiya davlati hududida chorvachilik, qishloq xo‘jaligi. Vizantiya davlati - so‘nggi antik davrning barham topishi va o‘rta asr jamiyatining tug‘ilishi chegarasida. Masihiylik aqidalarining Vizantiya madaniyati tarixida paydo

8o

bo‘lishi. Vizantiyada madaniy hayot. Shoirlar Grigoriy Nazianzin, shoir Roman Sladkopevets, Feofilakt Simokatta. Kandak janri va Vizantiya adabiyotida bu janming o‘rni. Vizantiya madaniyatining turli bosqichlarida sharqona va g‘arbona elementlar.

Xivadagi kutubxona. Chorizmning Turkistonda maorif, fan va madaniyat sohasidagi siyosati. Xunarmandchilik. Teatr. Kitob san'ati. Tasviriy san'at. Fan. Musiqa san’ati. An’anaviy qo‘shiqchilik san'ati. Me’morchilik. Xalq me’morchiligi. Amaliy san’at. Qiziqchilik. Davriy matbuot. Madaniyatimizning dunyoga sochilgan durdonalari. Mustabid sovet davlati davrida 0 ‘zbekiston madaniyati. Sovet davlatining madaniyatga nisbatan sinfiylik va partiyaviylik nuqtai nazaridan yondoshuvi. Klublar, kutubxonalar, muzeylar kabi muassasalarning faoliyatini siyosatlashtirilishi. Adabiyot. Teatr san’ati. Me’morlik. Amaliy san’at bezagi. Musiqiy san’at. Kino san’ati. Radio.

Madaniy hodisalar va jarayonlaming an’anaviy xususiyatga ega ekanligi. San'atda supermatizm oqimi. Modem madaniyati. Modern tushunchasining san'atga falsafa va fanga aloqadorligi. Simvolizm estetikasi. Postmodemizm - hozirgi falsafa, san'at va fanning asosiy yo‘nalishi sifatida. Postrukturalizm postmodernizmning falsafiy asosi. Postmodemizmning madaniyatga tadbiq qilinishi. Madaniy taraqqiyotda inson omili. Insonning industrial madaniyatga munosabati. Ommaviy madaniyat. Ommaviy madaniyatning salbiy va xatarli oqibatlari. Mustamlaka va mustabid tuzum sharoitida madaniyat 0 ‘rta Osiyoning Rossiya imperiyasi tomonidan bosib olinishi.

Mustaqillik arafasida madaniyatimiz ahvoli. Ma’naviy madaniyat va uning muhim jabhasi - musiqa san’ati Milliy qo'shiqchilik. Ko‘rik-tanlovlari « 0 ‘zbekiston - Vatanim manim». Teatr san’atini rivojlantirishga oid xukumat qarorlari. “Xumo” xalqaro yoshlar teatrlari fetivali. Milliy-madaniy aloqalar. Muzeylar, ulaming tarixiy va badiiy ahamiyati. Madaniy merosimizga munosabat. Qo‘qon adabiyot muzeyi. Muzey qo‘riqxonalar. Buxoro muzey-shahar. «Boysun bahori», «Baxouddin Naqshband tarixiy muzeyi». 0 ‘zbekiston kino san'ati muzeyi. Mustaqillik yillarida buyuk ajdodlarimizga atab qurilgan obidalar. Muzeylaming bugungi asosiy vazifasi. Xunarmandchilik, «Xunarmand»Respublika uyushmasi. Tarixiy obidalami tiklash. Din. Toshkent - islom madaniyati povtaxti. Milliy-madaniy markazlar. Adabiyot. Me’morlik. Amaliy bezak san’ati. Tasviriy san’at. An'anaviy musiqa sa’ati. Teatr. Kino va televideniye. Sport.

Chorizmning Turkistonda maorif, fan va madaniyat sohasidagi siyosati. Hunarmandchilik. Teatr. Xivadagi kutubxona. Kitobat san’ati. Tasviriy san'at. Fan. Musiqa san’ati. An'anaviy qo‘shiqchilik san’ati. Me’morchilik. Xalq me’morchiligi. Amaliy san’at. Qiziqchilik. Davriy matbuot. Mustabid sovet davlati davrida 0 ‘zbekiston madaniyati. Sovet davlatining madaniyatga nisbatan sinfiylik va partiyaviylik nuqtai nazaridan yondoshuvi. Klublar, kutubxonalar, muzeylar kabi muassasalar faoliyatining siyosatlashtirilishi. Adabiyot. Teatr san'ati. Me’morchilik. Amaliy bezak san’ati. Musiqiy san'at. Kino san’ati. Radio. Televideniye.

9

SuhbatSuhbat keng doiradagi savollar bo‘yicha o‘tkaziladi, ular o‘qishga

kirayotgan shaxsni qiziqishlarini va maylini davlatimizning ichki vatashqi siyosati borasidagi bilimlarining darajasi, madaniyatshunoslik sohasini rivojlanish tendensiyalarini aniqlashga hamda abiturentlaming tanlagan mutaxassisligi bo'yicha bilim, iqtidor va layoqatini aniqlashga yordam beradi.

Ko‘rsatilgan mutaxassislik bo‘yicha o'qishga kirayotgan abituriyent tahliliy va mantiqiy fikrlash qobiliyatiga ega boMishi, ijodiy tasavvurga ega va qobiliyatli boTishi kerak.

Shuningdek ijodiy suhbatda talabalaming ijodiy tashkilotchiligi, irodasi, ijtimoiy hayot haqidagi maslagi, e'tiqodi, fe’l-atvori, maqsadini amalga oshirishdagi intilishi, bir qarorga kelishidagi ziyrakligi, hozirjavobliligi, dadilligi, tadbirkorligi, atrofdagilarga o‘z fikrini uqtirishdagi izchilligi, ta’lim-tarbiyasi sinaladi.

Olingan barcha natijalar umumlashtirilib talabgor imkoniyatlari ball shaklida baholanadi.

5A610401 - Madaniyatshunoslik magistratura mutaxassisligiga kiruvchi abituriyentlar uchun kirish imtihoni baholash mezoni

Magistraturaga o‘qishga kiruvchilarning mutaxassislik bo‘yicha bilimlari 86% dan yuqori bo‘lishi uchun quyidagi talablarga javob berishi kerak:

- 0 ‘zbekiston Respublikasi Prezidentining san’at va madaniyatga oid Farmon va Qarorlarini, hukumatimiz tomonidan san'at va madaniyat sohasiga berilayotgan e’tibor va g‘amxo‘r!ikni, jahon va o‘zbek madaniyatida kechayotgan izchil o‘zgarishlami yuqori darajada o‘zlashtirgan bo‘lsa;

- Jahon va o‘zbek madaniyati tarixi, rivoji va bugungi holatini, madaniy jarayonlarni tahlil etishni, madaniyatshunoslikning o‘ziga xos xususiyatlarini, madaniyatshunoslik sohasida faoliyat olib borayotgan tadqiqotchilar ijodini, madaniyatshunoslikka oid asarlarni yuqori darajadao‘zlashtirgan boisa;

- Bugungi kundagi xalqaro munosabatlar va madaniy aloqalardan, xalqning ijtimoiy-madaniy yuksalishidan, milliy qadriyatlar va tansformatsion jarayonlardan xabardorlik darajasi yuqori darajada boisa;

- Madaniyatshunosning kasbiy imkoniyatlari, madaniyatshunoslikning o‘ziga xosligi, san’at va madaniyatning bir-biridan farqli jihatlari, san'at va madaniyatning shaxs tarbiyasidagi omillari haqidagi tushunchasi a’lo darajada boisa;

- 0 ‘zbek madaniyati va san'atini rivojlantirish maqisadida olib borilgan ilmiy tadqiqot ishlari, ilmiy-tadqiqot metodologiyasi, magistrantning ilmiy qarashlari, Respublika matbuotida san’at va madaniyatshunoslikka oid asarlarining yoritilishini haqidagi fikri, fikrini mantiqiy ifodalash qobiliyati, sohaga oid gazeta vajurnallar faoliyatindan xabardorligi yuqori bo‘lsa.

o 10

Magistraturaga o‘qishga kiruvchilarning mutaxassislik bo'yicha bilimlari71% dan yuqori boMishi uchun quyidagi talablarga javob berishi kerak:

- 0 ‘zbekiston Respublikasi Prezidentining san’at va madaniyatga oid Farmon va Qarorlarini, hukumatimiz tomonidan san’at va madaniyat sohasiga berilayotgan e’tibor va g‘amxo‘rlikni, jahon va o‘zbek madaniyatida kechayotgan izchil o‘zgarishlarni yaxshi darajada o‘zlashtirgan bo‘lsa;

- Jahon va o‘zbek madaniyati tarixi, rivoji va bugungi holatini, madaniy jarayonlarni tahlil etishni, madaniyatshunoslikning o‘ziga xos xususiyatlarini, madaniyatshunoslik sohasida faoliyat olib borayotgan tadqiqotchilar ijodini, madaniyatshunoslikka oid asarlarni yaxshi darajadao‘zlashtirgan bo‘lsa;

- Bugungi kundagi xalqaro munosabatlar va madaniy aloqalardan, xalqning ijtimoiy-madaniy yuksalishidan, milliy qadriyatlar va tansformatsion jarayonlardan xabardorligi yaxshi bo‘lsa;

- Madaniyatshunosning kasbiy imkoniyatlari, madaniyatshunoslikning o‘ziga xosligi, san’at va madaniyatning bir-biridan farqli jihatlari, san’at va madaniyatning shaxs tarbiyasidagi omillari haqidagi tushunchasi yaxshi darajada bo'lsa;

- 0 ‘zbek madaniyati va san'atini rivojlantirish maqisadida olib borilgan ilmiy tadqiqot ishlari, ilmiy-tadqiqot metodologiyasi, magistrantning ilmiy qarashlari, Respublika matbuotida san'at va madaniyatshunoslikka oid asarlarining yoritilishini haqidagi fikri, fikrini mantiqiy ifodalash qobiliyati, sohaga oid gazeta vajumallar faoliyatindan xabardorligi yaxshi bo‘lsa.

Magistraturaga o‘qishga kiruvchilarning mutaxassislik bo‘yicha bilimlari55% dan yuqori bo'lishi uchun quyidagi talablarga javob berishi kerak:

- O'zbekiston Respublikasi Prezidentining san’at va madaniyatga oid Farmon va Qarorlarini, hukumatimiz tomonidan san'at va madaniyat sohasiga berilayotgan e’tibor va g‘amxo‘rlikni, jahon va o‘zbek madaniyatida kechayotgan izchil o‘zgarishlami qoniqarli darajada o‘zlashtirgan bo‘lsa;

- Jahon va o‘zbek madaniyati tarixi, rivoji va bugungi holatini, madaniy jarayonlarni tahlil etishni, madaniyatshunoslikning o‘ziga xos xususiyatlarini, madaniyatshunoslik sohasida faoliyat olib borayotgan tadqiqotchilar ijodini, madaniyatshunoslikka oid asarlarni qoniqarli darajada o‘zlashtirgan bo‘Isa;

- Bugungi kundagi xalqaro munosabatlar va madaniy aloqalardan, xalqning ijtimoiy-madaniy yuksalishidan, milliy qadriyatlar va tansformatsion jarayonlardan xabardorlik darajasi qoniqarli darajada bo‘lsa;

- Madaniyatshunosning kasbiy imkoniyatlari, madaniyatshunoslikning o'ziga xosligi, san'at va madaniyatning bir-biridan farqli jihatlari, san'at va madaniyatning shaxs tarbiyasidagi omillari haqidagi tushunchasi qoniqarli darajada bo‘Isa;

- 0 ‘zbek madaniyati va san'atini rivojlantirish maqisadida olib borilgan ilmiy tadqiqot ishlari, ilmiy-tad<!|iqot metodologiyasi, magistrantning ilmiy qarashlari, Respublika matbuotida san’at va madaniyatshunoslikka oid asarlarining yoritilishini haqidagi fikri, fikrini mantiqiy ifodalash qobiliyati, sohaga oid gazeta va jumallar faoliyatindan xabardorligi qoniqarli boMsa.

li

Magistraturaga o‘qishga kiruvchilarning mutaxassislik bo‘yicha bilimlari quyidagi xolatlarda 54% dan past deb baholanadi:

- 0 ‘zbekiston Respublikasi Prezidentining san’at va madaniyatga oid Farmon va Qarorlarini, hukumatimiz tomonidan san’at va madaniyat sohasiga berilayotgan e’tibor va g‘amxo‘rlikni, jahon va o‘zbek madaniyatida kechayotgan izchil o‘zgarishlarni qoniqarsiz darajada o‘zlashtirgan bo‘lsa;

- Jahon va o‘zbek madaniyati tarixi, rivoji va bugungi holatini, madaniy jarayonlarni tahlil etishni, madaniyatshunoslikning o‘ziga xos xususiyatlarini, madaniyatshunoslik sohasida faoliyat olib borayotgan tadqiqotchilar ijodini, madaniyatshunoslikka oid asarlarni qoniqarsiz darajadao‘zlashtirgan bo‘lsa;

- Bugungi kundagi xalqaro munosabatlar va madaniy aloqalardan, xalqning ijtimoiy-madaniy yuksalishidan, milliy qadriyatlar va tansformatsion jarayonlardan xabardorlik darajasi qoniqarsiz darajada bo‘lsa;

- Madaniyatshunosning kasbiy imkoniyatlari, madaniyatshunoslikning o‘ziga xosligi, san'at va madaniyatning bir-biridan farqli jihatlari, san'at va madaniyatning shaxs tarbiyasidagi omillari haqidagi tushunchasi qoniqarsiz darajada bo'lsa;

- 0 ‘zbek madaniyati va san’atini rivojlantirish maqisadida olib borilgan ilmiy tadqiqot ishlari, ilmiy-tadqiqot metodologiyasi, magistrantning ilmiy qarashlari, Respublika matbuotida san’at va madaniyatshunoslikka oid asarlarining yoritilishini haqidagi fikri, flkrini niantiqiy ifodalash qobiliyati, sohaga oid gazeta vajumallar faoliyatindan xabardorligi qoniqarsiz bo‘lsa.

FAN BO‘YICHA BAHOLASH MEZONI

"A’lo" - 86 balldan-100 ballgacha;"Yaxshi" - 71 balldan - 85 ballgacha;" 0 ‘rta" - 55 balldan - 70 ballgacha;“Qoniqarsiz" - 0 balldan - 54 ballgacha.

Baholash mezoni quyidagicha:

AMo

Qo‘yilgan savollar mazmunan aniq yoritilib, mamlakat miqyosida amalga oshirilayotgan san'at va madaniyat, xususan teatr san'atini, badiiy-ijtimoiy, ma’naviy-ma’rifiy siyosatni, madaniy islohotlar va jarayonlar, ulaming mazmun-mohiyati ochib berilgan, 0 ‘zbekistonda san’atning barcha sohalarida amalga oshirilayotgan badiiy, ijtimoiy-siyosiy, ma’naviy- ma’rifiy, ahloqiy-madaniy islohatlar tahlili va ularning amaliy samaralari, natijalari va hayotga tatbiq etilishi bo'yicha mustaqil, ijodiy fikr mavjudligi, javoblar mantiqiy yaxlitlikka erishilgan va umumiy xulosalar chiqarish qobiliyatiga ega.

o 12

Yaxshi

Savollarga to‘g‘i yondoshilgan, teatr san’ati bo‘yicha amalga oshiriladigan jarayonlar asosli yoritilgan, lekin teatr san’ati amaliyotida noaniqliklar, sanalarda chalkashliklar mavjud bo‘lsa, javobda magistraturga kiruvchining mustaqil mushohada yuritish qobiiiyati seziladi, ijodiy yondoshuv mavjud, muammoni tahlil qilish qobiliyatiga ega.

Qoniqarli

Berilgan javobda masalaning mohiyati tushunilgan, ammo mazmun va natijalar yuzaki yoritilgan, mushohada jarayonida, bayon qilishda fikr tarqoqligi kuzatiladi, javoblarda mantiqiylik tamoyili buzilgan, tasavvurga ega, lekin tahlil yetarli emas.

Qoniqarsiz

Savol bo‘yicha aniq tasawurga ega emas, berilgan savollarga umuman javob yo‘q, noto‘g‘ri javob va ma’lumotlar ustivor, sog'ani anglabyetmaydi.

ADABIYOTLAR RO‘YXATI1. Mirziyoyev SH.M. Erkin va farovon, demokratik O'zbekiston davlatini

birgalikda barpo etamiz. 0 ‘zbekiston Respublikasi Prezidentining lavozimiga kirishish tantanali marosimiga bag‘ishlangan Oliy Majlis palatalarining qo‘shma majlisidagi nutqi. —T.: “0 ‘zbekiston” NMIU, 2016 .-56 b.

2. Mirziyoyev SH.M. Qonun ustuvorligi va inson manfaatlarini ta'minlash - yurt taraqqiyoti va xalq farovonligining garovi. 0 ‘zbekiston Respublikasi Konstitusiyasi qabul qilinganining 24 yilligiga bag‘ishlangan tantanali marosimdagi ma’ruza 2016 yil 7 dekabr. - T.: “0 ‘zbekiston” NMIU, 2016 ,-48 b.

3. Mirziyoyev SH.M. Buyuk kelajagimizni mard va olijanob xalqimiz bilan birga quramiz. - T.: “0 ‘zbekiston” NMIU, 2017. - 488 b.

4. 2017-2021 yillarda 0 ‘zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo‘nalishi bo‘yicha HARAKATLAR STRATEGIYASI.

5. Adabiyot va san'at, madaniyatni rivojlantirish-xalqimiz ma’naviy olamini yuksaltirishning muhim poydevoridir. Shavkat Mirziyoyevning 0 ‘zbekiston ijodkor ziyolilari bilan uchrashuvdagi ma’ruzasi.”Xalqso‘zi” gazetasi, 2017 yil, 4 avgust, 153-son

6. Madaniyat va sport sohasida boshqaruv tizimini yanada takomillashtirish chora tadbirlari to‘g‘risida. 0 ‘zbekiston Respublikasi Prezidentining Farmoni. ”XaIqso‘zi” gazetasi, 2017 yil, 17 fevral, 35-son.

7. Akramov SH. va boshtjalar. 0 ‘zbekistonning madaniy obidalari. - Toshkent.: O'zbekiston, 1993.

8. Madaniyat va ma’naviyat muammolari. - Toshkent.: Meros, 1994.9. Xayrullayev M. 0 ‘zbekistonda ijtimoiy falsafiy fikrlar tarixidan. -

13

Toshkent.: 0 ‘zbekiston. 1995.10. Mavrulov A. Madaniyat va tafakkur o ‘zgarishlari. - Toshkent.: 2004.11. Abdullayev M. Madaniyatshunoslik. - Toshkent.: 1998.12. Axmedova E., Gubaydullin R. KulturologiY. Mirovaya kultura. -

Tashkent.: Akademiya xudojestv Uzbekistana, 2001.13. Abdullayev M., Umarov E., Ochildiyev A. Madaniyatshunoslik

asoslari. —Toshkent.: Turon-iqbol, 2006.14. Komilov N. Tasawuf yoki komil inson ahloqi. - Toshkent.: Yozuvchi,

1996.15. Tulenov J. Qadriyatlar falsafasi.-Toshkent.: 0 ‘zbekiston, 1998.16. Boboyev X va boshqalar. Madaniyatshunoslik. - Toshkent.: 2001.17. Rahmonov N. Ruhiyatdagi nur murodi. -Toshkent.: 2002.18. Quranboyev Q., Abdurahmonov M. 0 ‘zbekiston Respublikasi Prezidenti

Islom Karimovning “Yuksak ma'naviyat - yengilmas kuch” asarini o‘qitish bo‘yicha o‘quv-uslubiy qo‘llanma. — Toshkent.: Universitet, 2010 .

19. Rahmonov N., B.Matboboyev. 0 ‘zbekistonning ko‘hna turkiy-run yozuvlari. - Toshkent.: 2006.

Internet saytlari

1. “Xalq so‘zi” gazetasi -www info XS.Uz.2. “Turkiston” gazetasi - www turkiston sarkor.uz.3. “Ma'rifat” jumali - www ma'rifat - inform.4. “Jamiyat va boshqaruv” jurnali - www rzult academy freenet uz.5. “Moziydan sado” jurnali - www moziy dostlink.

o 14

Q.V.Nishonboyeva va F.M.AbduvohidovIar tomonidan tayyorlangan 5A610401 - Madaniyatshunoslik agistratura mutaxassisligiga kiruvchilar uchun mutaxassislikdan sinov

Olyi taMimning magistratura mutaxassisliliga qabul qilish uchunabituriyentlardan mutaxassislik imtihonlarni qabul qilish boMajak madaniyatshunos kadrlarni kasbiy sohada bilim va malakalarini aniqlashda muhim hisoblanadi.

5A610401 - Madaniyatshunoslik mutaxassisligi uchun tayyorlangandasturda, madaniyatshunoslik-bu to‘liq ilmiy kasb ekanligi, abiturent suhbat davomida madaniyat tushunchasi, uning tarkibiy qismi, madaniyat genezisi va uning jamiyatda tutgan o’rni hamda madaniyat taraqqiyotining umumiy qonuniyatlari nazariy jihatlari haqida ma’lumotga ega boMishi belgilab berilgan. Shuningdek, Yangilanayotgan 0 ’zbekiston taraqqiyotida Yangi Renessans poydevorini yaratishda madaniyatning o’rni, transformatsiyasi va uning rivojlanish qonuniyatlari hamda Milliy madaniyat Konsepsiyasining mohiyatini belgilashda madaniyat sohasini rivojlantirishdagi o’rni katta ekanligi suhbat davomida e’tiborda boMishi lozim.

Suhbat davomida abituriyent madaniyatshunoslikning zamonaviy tendensiyalari va tarixiy jarayonlaridan xabardorligini, milliy madaniyat va uning zamonaviy Konsepsiyasi asosida badiiy tafakkur darajasini, fikrlarini mantiqiy asoslashini va izhor qilish imkoniyatlarini namoyon etadi.

Yuqoridagilardan xulosa qilib 5A610401 - Madaniyatshunoslikmutaxassisligiga kiruvchilar uchun tuzilgan mazkur dasturni amaliyotga tavsiya etish maqsadga muvofiq deb hisoblayman.

dasturi va baholash mezonigaTAQRIZ

oan a iM iunoslik vakafedrasi professori, T.To’laxo’jayeva

Q.V.Nishonboyeva va F.M.Abduvohidovlar tomonidan tayyorlangan

5A610401 - Madaniyatshunoslik mutaxassisiigiga kiruvchilar uchun

mutaxassislikdan sinov dasturi va baholash m e z o n i ga

TAQRIZ

5A610401 - Madaniyatshunoslik mutaxassisligi talabalar bilimlarini

shakllantirish, mutaxassislarda madaniyat tarixi va nazariyasining umumiy

xususiyatlari haqida tasavvur hosil qilish, ushbu yo‘nalishda bilimlarini

kengaytirish va chuqurlashtirish, madaniyatshunoslikka oid asarlarini tahliliy-

estetik tushunish ko‘nikmasini singdirish, tajribali madaniyatshunoslar tajribalarini

anglash orqali professional yetuk, ma'naviy barkamol madaniyatshunos shaxslami

tarbiyalash, o ‘zbek va jahon madaniyatining milliy va umuminsoniy xususiyatlari

va maktablari haqida professional tushunchalarni singdirish, jahon va o‘zbek

madaniyati tarixi va nazariyasini, tarixiy rivojlanish bosqichlarini o‘rgatish,

madaniy jarayonlarni tahliliy tushunish ko‘nikmalarini yuzaga keltirish hamda

ilg‘or pedagogik texnologiyalardan foydalangan holda bilimlarini rivojlantirish

ko‘nikmalarini hosil qilishdan iboratdir.

5A610401 - Madaniyatshunoslik magistratura mutaxassisliklariga kiruvchi

talabalar uchun taTim yo'nalishi o‘quv rejasiga asosan 3 ta ixtisoslik fanlari

bo‘yicha: “Madaniyat nazariyasi”, “Madaniyatning millatlararo va umumbashariy

muammolari”, “Madaniyat tarixi” fanlaridan og’zaki savolnomlar

shakillantirilganligi maqsadga muvofiq hisoblanadi..

Suhbat davomida abituriyent kino san'atining zamonaviy va tarixiy

jarayonlaridan xabardorligini, adabiy va badiiy tafakkur darajasini, fikrlarini

mantiqiy asoslashini va izhor qilish imkoniyatlarini namoyon etishi muhim o‘rin

egallaydi.

Yuqoridagilami inobatga olgan holda 5A610401 - Madaniyatshunoslik

mutaxassisligiga kiruvchilar uchun tuzilgan mazkur dasturni amaliyotga tavsiya

etish maqsadga mu""*1'’

MRDI dotsenti, s.f.n. LAbduraxmonov

ayman; XB boshlig'io