Opleiding VerpleegkundeCampus Mechelen

INTERCULTURELE COMPETENTIESINTERNATIONALE COMPETENTIES

Peter De Wachter1

‘getuigenis’

• Waarom

• Hoe: ‘vallen en opstaan’

2

• Eigenheid van verpleegkunde

• Aanwezigheid binnen onze gezondheidszorg

• Studenten

• Demografische evolutie

• Missie onderwijs en studenten

CULTUURSENSITIEVE ZORG

3

EIGENHEID VAN VERPLEEGKUNDE

4

• Breed zorgplan –totaalbenadering - holistische

• etnisch culturele diversiteit

• VP technische• specifieke doelgroepen

• Ouderenzorg: 1ste – 2de – 3de generatie Openheid <> zorg op maat

» Taal» Halalmaaltijden» TV» bezoek

• Thuisverpleegkunde• GGZ:

» Taboe/stigmatiserend karakter» Vluchtelingen/asielzoekers

AANWEZIGHEID BINNEN ONZE GEZONDHEIDSZORG

5

• Ziekenhuis» Urgente zorg (spoed – verloskwartier)» Medisch onderzoek (lichaamscontact)» Behandeling (ramadan – maagdelijkheid – ingrediënten)» Bezoekersregeling» Lijktooi en rouwrituelen

AANWEZIGHEID BINNEN ONZE GEZONDHEIDSZORG

6

• weinig in- en uitstroom studenten van andere etnisch-culturele origine <> info-avonden

• ‘blanke’ studentenpopulatie -> veelal stedelijke rand

Stadsvlucht ’70-’80 => ‘blanke’ stadsrand

Beeldvorming

− Stadscentrum: verschillende cultuur-etnische minderheden – laag op sociale ladder – associatie met criminaliteit

− Beperkte kennis diversiteit

STUDENTEN

7

JeugdOnderzoeksPlatform (2012- UA/UG/KUL)

DEMOGRAFIE

8

Antwerpen Gent

≤ 24 jaar 30% 28%

Buitenlandse origine 1/3 1/5

1/1/2012

− 82. 571 inwoners op 1/1/2012118 nationaliteiten

− 22.672 personen van etnisch- culturele minderheden (legaal en langdurig in België, en bij geboorte geen Belgische nationaliteit of afwezigheid van Belgische nationaliteit bij één van beide ouders )= 27.5 % van de bevolking

» EU herkomst: 4.104 personen» Niet EU- herkomst: 18.568 personen

44% = 0 – 24 jaar (8.170 personen)

6% = 65- plus

ETNISCH CULTURELE MINDERHEDEN IN MECHELEN

9

etnisch-culturele minderheid

Maghreb 46%

Turkije 8%

Rijke OESO-landen 1%

Zuid- Europa 4%

Oost- Europa 3%

Noord- en West- Europa 4%

Nederland 6%

Andere landen van Azië (+ Armenië) 8%

Andere landen van Afrika 8%

Oost- Europa niet EU 10%

Zuid- en Centraal Amerika 2%

STAD MECHELEN: ETNISCH CULTURELE MINDERHEDEN NAAR HERKOMSTLANDEN

10

• …

• onze afgestudeerden en medewerkers zijn trendsetters in werkveld en samenleving

• het leren is gericht op het verwerven van sleutelcompetenties voor de toekomst

• onze afgestudeerden en medewerkers zijn wendbaar en veerkrachtig

• onze afgestudeerden zien de opportuniteiten van een internationale en gedigitaliseerde samenleving

• …

VISIE ONDERWIJS EN STUDENTEN THOMAS MORE

11

HOE ‘INTERCULTURALISEREN’ VAN HET CURRICULUM

12

• themavergaderingen: o.a. Belgische huisarts met Marokkaanse roots – collega vroedvrouw die voordien in Afrika werkzaam was - …

• Centrum voor Intercultureel Management en Internationale Communicatie (CIMIC)

Online enquête bij lectoren verpleegkunde

− 100% van de respondenten vindt het belangrijk om in een hedendaags curriculum verpleegkunde aandacht te besteden aan interculturaliteit en diversiteit

− 47% besteedt geen aandacht aan cultuursensitieve zorg (CSZ) binnen haar vak; 53% wel

− 37,5% besteedt geen aandacht aan CSZ op stage; 62,5% wel

EEN VAK (50%) OF TRANSVERSAAL (82%) ?

opo• Volgens mij moet je OPO hebben waar je

aandacht schenkt aan cultuursensitieve zorg

• Bij andere vakken link leggen naar het vak ronddiversiteit, aandacht vestigen op.

transversaal• in elk vak kan het; overal raakvlakken (4x)• toelichting binnen de verschillende vakken en

een paper die vakoverschrijdend loopt en meetelt voor het punt stageverslag

• Integratie van dit aspect in diverse opleidingsonderdelen. Ik meen dat de wijze en de inhoud kan en mag verschillen afhankelijk van de lesmaterie.

• Aandacht voor diversiteit doorheen verschillende vakken, zoals we ook gekozen hebben om de geriatrische afstudeerrichting niet meer in te richten maar geriatrische aspecten doorheen heel het curriculum aan bod te laten komen.

• Respect is ook ingebed in alle vakken, zodoende ook cultuursensitieve zorg

13

Vermits zorg geworteld is binnen een holistische mensvisie is diversiteit ingebed in het streven naar 'goede zorg'. Ik meen dat hier niet gekozen dient te worden tussen OF vak OF transversaal. Ik denk veeleer in termen van EN/EN

Concreet: In bepaalde vakken kunnen cultuurspecifieke aspecten aan bod komen (bv. communicatie, psychologie e.d.); tegelijkertijd kan in een vak apart een inleiding tot andere culturen gegeven worden -> dit kan dan verder worden uitgediept transversaal

• 4 docenten (op 14) geven aan geen of weinig expertise te hebben

• Specifieke topics:− Cultuur-hyper-sensitieve zorg op spoedgevallen

− als kwaliteitscoördinator procedures uitgeschreven hoe mensen met andere taal aanspreken, vertaallijsten gemaakt, ...

• Specifieke ervaringen:− Heb wat ervaring met de Joodse gemeenschap

− vroeger werkzaam in Stuivenberg ziekenhuis Antwerpen

− omgang met allochtone patiënten

− werken met ouderen, dementerenden en niet dementerenden

− omgaan met oudere zorgvragers van vreemde origine in een wzc

− Ik heb gewerkt in een buitenlands ziekenhuis gedurende een jaar, waar verschillende nationaliteiten kwamen

− in school als ombuds grote diversiteit van studenten

• Algemeen: − 'betrokken aandacht' als ethische dimensie op de noden van de hulpvrager

− contacten met zorgverlening in andere culturen (bezoek ik vaak zorginstellingen, of zoek ik contacten op met zorgverleners in het buitenland bijvoorbeeld tijdens een vakantie)

• Casussen binnen ziekenhuisverpleegkunde en bedrijfsverpleegkunde

• Op 11 reacties geven 5 mensen aan dat ze geen of weinig kennis ter zake hebben

AANWEZIGE ERVARINGEN BIJ DOCENTEN M.B.T. INTERCULTURALITEIT& DIVERSITEIT

14

1. Kennis van culturele competenties van docenten verruimen en versterken:

• Analyse van kennis van culturele competenties aan de hand van een voormeting door gebruik van de ICWijzer;

• Aan de hand van het resultaat van de analyse een vormingsaanbod op maat organiseren;

• Evaluatie en heroriëntering van vorming aan de hand van een nameting door gebruik van de ICWijzer.

2. Kennis van culturele competenties van studenten verruimen en versterken:

• Analyse van kennis van culturele competenties aan de hand van een voormeting door gebruik van de ICWijzer;

• Aan de hand van het resultaat van de analyse een vormingsaanbod op maat organiseren;

• Evaluatie en heroriëntering van vorming aan de hand van een nameting door gebruik van de ICWijzer

3. Integreren van culturele competenties in het curriculum van de opleiding verpleegkunde:

• Analyseren, aanvullen en uitbreiden van alle opleidingsonderdelen (inclusief stage en bachelorproef) op integratie van cultuursensitieve zorg.

4. Voortzetting nascholingsaanbod m.b.t. cultuursensitieve zorgaspecten

PROJECT ‘CULTUURSENSITIEVE VERPLEEGKUNDE’

15

0 2 4 6 8 10 12 14 16

Beginner

Basis

Doorgroei

Gevorderd

Expert

Multiperspectiviteit

Conflicthanteringsv.

Comm vaardigheid

Rel competentie

Kennisverwerving

Ontvankelijkheid

Veerkracht

Flexibiliteit

Zelfkennis

' Als ik aan de leraren denk die belangrijk voor mij waren, dan duiken vooral termen als vertrouwen, geloof, empathie en passie op. Die zorgen voor ontluikende interesse en uiteindelijk autonome motivatie bij de student. Hoe kan je deze passie bijbrengen ? Als je het aan mij vraagt: door zelf passie te hebben en die passie te tonen......’

• Taalvaardigheid• Interculturele competenties• Internationale betrokkenheid (global engagement)• Persoonlijke groei• Internationale vakkennis (international disciplinary learning)

INTERNATIONALE COMPETENTIES

19

INTERCULTURELE COMPETENTIES

20

21

INTERNATIONALE BETROKKENHEID

22

PERSOONLIJKE GROEI

23

INTERNATIONALE VAKKENNIS

24

Cultuursensitieve verpleegkunde

Bevraging derdejaars studenten:

Werken in een interculturele omgeving?

Resultaat IC-Wijzer

Cultuursensitieve verpleegkundeContactname tijdens stage

met zorgvragers van een anderstalige cultuur

Nooit< 10 keer10-20 keer20-50 keer> 50 keer

Cultuursensitieve verpleegkundeCompetent samenwerken met zorgvragers en/of zorgverleners

van een andere culturele achtergrond

Competent voelen Niet competent voelen Beide

Cultuursensitieve verpleegkundeReden wel en/of niet competent voelen

0

5

10

15

20

25

Competent Niet competent

Reden opleiding

Reden prive

Talenkennis

Cultuursensitieve verpleegkundeCompetent door opleiding

Stage-ervaringen

Keuzemodule diversiteit

Bassispakket voor verpleegkundig handelen en interventies

Cultuursensitieve verpleegkundeReden wel en/of niet competent voelen

0

5

10

15

20

25

Competent Niet competent

Reden opleiding

Reden prive

Talenkennis

Cultuursensitieve verpleegkundePersoonlijke competenties

Karakter, openstaan voor diversiteit

Aanpassingsvermogen en inleving

Ervaringen

Talenkennis

Reizen

Cultuursensitieve verpleegkundeReden wel en/of niet competent voelen

0

5

10

15

20

25

Competent Niet competent

Reden opleiding

Reden prive

Talenkennis

Cultuursensitieve verpleegkundeNiet competent

Onvoldoende kennis cultuur

Onvoldoende talenkennis

Cultuursensitieve verpleegkundeBelang om IC te verwerven binnen de opleiding

Matig belangrijk

Belangrijk

Heel belangrijk

Cultuursensitieve verpleegkundeBelang is afhankelijk van eigen interesses en werk

0 5 10 15 20 25

Multiculturele maatschappij

Werkveld

Zorg op maat

Vertrouwensrelatie

Aantal studenten

Cultuursensitieve verpleegkundeKijk op IA

05

101520253035

volledig eens

eens

oneens

volledig oneens

Cultuursensitieve verpleegkunde - Kijk op IABelang internationale ervaring

0 10 20 30 40 50

Int stage

Int conferentie

Int studiebezoek

Int gastspreker

Int web conferentie

Begeleiden int student

Neen

Ja

Cultuursensitieve verpleegkundeBesluit

25 competent 4 opleiding, 21 persoonlijk

20 niet competent onvoldoende kennis cultuur en taal

2 wel en niet competent competent persoonlijk

niet competent door opleiding

25 studenten belangrijk, 15 matig en 7 heel belangrijk

Leven in multiculturele maatschappij (23x)

Competenties nodig voor het werkveld (8x)

Toch blijft belang afhankelijk van eigen interesses en jobs

Cultuursensitieve verpleegkundeBesluit

Kijk naar internationale accenten:

28 Niet goed geïnformeerd over act int gebeurtenissen en zetten zich niet in om een genuanceerde mening te vormen over migratievraagstukken.

26 kunnen zich vlot uitdrukken in een andere taal

43 leggen vlot contact

29 voelen zich zelfverzekerd

24 kennen voorbeeld van een verpleegkundige vaardigheid in het buitenland, 23 niet

Int ervaring als meerwaarde: Int stage, Int conferentie, Int studiebezoek, Int gastspreker en begeleiden van een inkomende buitenlandse student

• 2de jaar: − ‘pak je biezen’ − Voorbereidende procedure− uitwisseling ervaring 3de jaars

• 3de jaars: − get reddie (praktische aspecten)− Keuzemodule ‘Intercultural communication’− Voorbereidingsdag van de associatie

INTERNATIONALISERING ‘EXTRATERRITORIAAL’ - STUDENT

40

• Projecten− London

− Nador

− Ethiopië

• Personeelsmobiliteit• …

INTERNATIONALISERING ‘EXTRA TERRITORIAAL’ - LECTOR

41

• Draagvlak bij lectoren− ‘we doen al voldoende’ -> ‘waarom-verhaal’

− Interculturaliteit en diversiteit -> breed opentrekken van bij aanvang via internationale competenties

• Vocabularium• Andere onderwijsaspecten

− actualisatie leerinhouden, werkvormen, evaluatievormen, leeractiiteiten, ...

• Tijdsperiode− Conversie competenties -> DLR

− visitatie − examen

− Fusies (KHM -> Lessius -> Thomas More)

• Personeelswissel − opleidingshoofden

− coördinatoren internationalisering

‘HINDERNISSEN’

42

• Draagvlak uitbouwen

• Wervende collega-coördinator internationalisering

• Lokaal netwerk

• Leernetwerk (impulsfonds binnen zorg - vivo)

• Uitbouw matrix

• Matrix als werkinstrument

• Herkenbaarheid binnen opleiding

• Jaarlijkse themavergadering

• bijscholingsaanbod

• Agendapunt binnen curriculumwerkgroep (palliatieve – internationale week –bachelorproeven - …)

FOLLOW-UP

43

CULTUURSENSITIEVEVERPLEEGKUNDE

Internationale competenties in VDI 2 1° programmajaar semester 2

INHOUD VDI 2

1. Acute zorg : pré – en postoperatieve zorg, wondzorg, zorgen aan de maag

2. Diabetes mellitus: diagnostiek, complicaties, behandeling

3. Ouderenzorg: demografie, tendensen, normale veroudering, woonvormen

ALGEMEEN: INTERNATIONALE COMPETENTIES

Functioneren in een internationale werkcontext 21° eeuw

Recent en relevant cijfermateriaal rond de onderwerpen Diabetes mellitus en ouderenzorgVergelijking tussen België, Europa en de wereld

TAALVAARDIGHEID

De student begrijpt een geschreven tekst in een andere taal en kan de gedachtegangen grotendeels weergeven

Nog onder voorbehoud:Anderstalig artikel rond bv benadering van de ouderenzorg in verschillende culturen

INTERCULTURELE COMPETENTIE

Culturele zelfkennis: Aan de hand van uitspraken, mediabeelden, Benidorm bastards … toetst de student zijn visie rond ouderenzorg aan andere zienswijzen

Culturele flexibiliteit: student past zijn gedrag en communicatiestijl aan Situatieschetsen uitwerken met bv (moslim) diabetespatiënten > informatie en educatie. Project dr Riffi ?

INTERCULTURELE COMPETENTIE

Culturele kennisDeel acute zorg en wondzorg: herkennen van afwijkingen van een gekleurde huid adhv afbeeldingen. Beleving van littekens …

Multiperspectiviteit: de student begrijpt een situatie vanuit meerdere culturele invalshoeken.Verschillende situatieschetsen voorzien met een multiculturele dimensie // met de reeds uitgeschreven situatieschetsen in de cursus om de verschillen/gelijkenissen in de aanpak duidelijk te stellen.Schriftelijk examen/ praktijktoets adhv een gelijkaardige casus

PERSOONLIJKE GROEI

Zich flexibel opstellen: afwijken van de planning ….Andere perspectieven onderzoeken: openstaan voor andere mogelijkhedenCreativiteit tonen: innovatieve oplossingen zoeken

Deze competenties inoefenen door de studenten te confronteren met diverse situaties bvb maagsonde plaatsen bij patiënt met acute verwardheid of bij dementerende persoon, wat doen bij diabetespatiënt die insuline weigert …

INTERNATIONALE VAKKENNIS

Vakkennis in internationale context

Studenten laten uitzoeken hoe ouderenzorg wordt georganiseerd in verschillende culturen – noord/zuid ASA categorieën Internationale organisaties zoals WCS ( wondzorg) …

1 VPKverpleegkundige vaardigheden

Casus vpk vaardigheden aanpassen aan allochtone zorgvragerBespreking tijdens vpk vaardigheden: hoe omgaan met een allochtone zorgvrager die enkel door een mannelijke verpleegkundige verzorgd wil wordenBv. voedingsgewoonte tijdens een opname in de Ramadan bespreken. Hoe hiermee omgaan als vpk?O2-tekort, beginnende intertrigo bij ‘anderskleurigen’ herkennenHoe kan je aan iemand van een andere taal uitleggen dat je een lavement komt geven?Zorgvrager bv. laten wassen door familielid indien hij/zij dit wenstBv. zorgplan laten opstellen voor een patiënt die wenst te bidden en bedlegerig isBv. hoe omgaan met oudere persoon die in sommige culturen gezien wordt al de meest wijze persoon. Dit kan in tegenstrijd zijn met de gedachten van de verpleegkundige.Geen vooroordelen tijdens briefings.

52

geriatrische verpleegkunde 1 analyseren liedjesteksten (taalvaardigheid)gebruik van artikels (taalvaardigheid)thema eigenheid en diversiteit (culturele zelfkennis)uit verschillende oogpunten kijken naar geriatrie (culturele zelfkennis)eigen referentiekader ontdekken via studiebezoek (culturele zelfkennis)theorie over geloof = ter info (culturele kennis)vrijheidsbeperking, therapietrouw (culturele conflicthantering)Katz schaal vergelijken met Nederland (global engagement)Casus, opdrachten en adhv teksten werken aan persoonlijke groeiSchalen, andere zorgvormen, financiering van de zorg, zorgaanbod/consumptie (internationale vakkennis)

53

theorie vd verpleegkunde Media volgen i.f.v. het economisch, sociaal en ethisch beleidStudent zoekt 1 Engelstalig relevant artikelStudent kan eigen definitie van gezondheidszorg geven en argumenteren vanuit een mensvisieDe invloed van de EU oop vpk/trend en maatschappelijk evolutiesStudent moet trends binnen de maatschappij kunnen aangeven en de gevolgen voor de vpk duidenVerhogen van de beroepsfierheidAan de hand van casusbesprekingen andere perspectieven onderzoekenOrganisatie van de gezondheidszorg in andere landen onderzoeken (echelonnering)

54

55