May 1995

Canadame Piulimadlivime Ottugautip Numerunga 4887 01 92 008

Okua Canadame kenaujatavigiluasimajavut:

Health (sivongane) Health and WelfarelIagenik pilukautiKatatunik NukKaumititsigumajut DepartmentingaInunik Ivlinatunik PivalliatitsijetCanadalimame NeKKitatisijetIkKatuijetAtuIuaniakKotunik kenaujatatitsijetCanadame IkKasuiguset AngajukKasuangaPoliset Maligatsanginik Kinijattet

2

MEMORIAL ILINNIAVITSUAK NEWFOUNDLANDAME

ILINNIAVIK INULIGIJITSANUT

ILAGET KATTIMATILUGIT ISSUMATSASIUTITAUJUT

ATUAGATSAIT AULATSIJINUTNUNAkKATIGENULLO:

AkKISUTAUGIALIK PIUSITSANGILLOILAGET KATTIMATITAULUTIKISSUMATSASIUTITAUNINGINE

© Gale Burford, Joan Pennell Susan MacLeod-illo

3

4

SUNATAKAMANGAT ILUANE

KAPITAL 1: SUNAUMANGAT ILAGET KATIMANITSANGIT .................................... 1

Pitjutet Tukinga ................................................................................................ 1Atutsiatigasualugo ............................................................................................ 1Atuinagutisjut kamatsiagialingit ........................................................................ 2

KAPITAL 2: NUNAkKATIGET/OTTUGAUTIULO PIJATSANGIT ............................... 5

NunakKatiget PijaukKujangit ............................................................................ 5Ottugautet Pigatsangit ...................................................................................... 6Kaujisatet ikajugaluamangat pigialagiaKamangatalonet .................................. 8

KAPITAL 3: TILLlDLlSIMAJUT ANGITTAUNINGIT .................................................... 11

Kanuk pijumajut ................................................................................................ 11Kanuk pijutsauvat ............................................................................................. 11Kinakut katimaKujijutsauvat .............................................................................. 12Maligatsait ......................................................................................................... 13

KAPITAL 4: ILAGET KATIMATITAUJUTSAIT PIGIASINNINGIT ............................... 15

Kanuk pijumajut ................................................................................................ 15Kanuk pijutsauvat ............................................................................................. 15lIaget Kaujititaulutik .......................................................................................... 16Kinakut KaiKujatsauvat katimajunut ................................................................. 16Kinakut ilaujutsaungilat ..................................................................................... 19Assingit ilagenik attuijut .................................................................................... 21lIonatik katimaKataujut atuinagutitaulit ............................................................. 21Sorrusit inosutulonet issumagijangit ................................................................. 23Inumaret ilaminut pilukatausimajut issumagijangit Ubvallo pilukatauniujajut ... 26Pilukasimajut pasijalonet atuiagutilit ................................................................. 26Ikajutet .............................................................................................................. 27Kaujisimajut Atuinagutilugit ............................................................................... 28Kaujititsinik pilukatausimajuKamat lIagelo Kaujitilugit kinakut ikajutiumangata 30Kaujitilugit nunaKatiget katimatisijet ................................................................. 32

5

Katimajutsait atuinagutilit ............................................................................ 32Kanga katimalamangata ............................................................................. 33Tujumiuvitsait ingiggautisailo ...................................................................... 33Pairijatsait .................................................................................................... 34Nani katimajutsait ........................................................................................ 34NeKitsagalait ............................................................................................... 34Tussajitsait .................................................................................................. 35Nani itsivatuKali .......................................................................................... 35Sunat atugatsait .......................................................................................... 35Allavitsait ..................................................................................................... 35IluingaigaluaKan .......................................................................................... 36Upaluniagatik ............................................................................................... 36

KAPITAL 5: KATIMALlKUT .................................................................................... 37

Kanuk pijumajut ........................................................................................... 37Kanuk pijutsauvat ........................................................................................ 37Pigiasililit ...................................................................................................... 39Piusik 1: Kaujititsinik atanituinilo .................................................................. 40Piusik 2: lIaget immigolutik katimalit ............................................................ 41Piusik 3: Kanuk piniamangamik angiKatiget ................................................ 43

KAPITAL 6: KATIMAGEPATA SULALIKAT ........................................................... 53

Kanuk pijumajut ........................................................................................... 53Sulammangammik Kaujititsigialet ................................................................ 53Kanuigijaungipat kamagijautitaulit ............................................................... 54Kanuk pijumamangata kamagijaugialik ....................................................... 54Pijaretauva ................................................................................................... 56

KAPITAL 7: ILAGET KAMAGIJATSAMIK SUJAUKUJIMANGATA ....................... 59

lIaget oKautjutautsiagialet ........................................................................... 59IIaget Kanuk pigumamangata ..................................................................... 60

ASINGIT ATUAGATSAIT ...................................................................................... 63

ILAGIAK A: SAKKITIGASUATAVUT OKPIGIJAVULLO ............................. 65

6

ILAGIAK B: SULIAKATIITA KATIMATISIJILLO PIJATSANGIT .................. 71

ILAGIAK C: ILAGET KATIMAKATAUGIALETKAMAGIJAUTSIAGIALETKANUITAILlTILLUGIT .................... 89

ILAGIAK D: ILONATIK MALITAUGALUAMANGATA ILAGETKATIMATITAUTILLUGIT PIJASAIT ……………………………. 95

7

8

OKUA NAKOMEJAVUT

Okua atuatainalugit summat takijualojaton. Imak taimaituk: taimaitunik kamagasualuneinutolune ajunasiamagituk ikajutiKalune kissiane. Ilitagigialivut ikajusimmajut inuitKatutjiKatigenigalailo pigiasigata unutualolautut unutsigiallålautut pijageKatinata.Atuatsijut tukisimagialet ikajutit Kaujimajaujut unottojaluat Kaujimajaungitut 20-nikununnisait. Puigusimangijaidlagata pijagelungilagut.

Sivolipamik issumagigatigo ilaget nunagijatine katimatilugit aKKisuiKulugit, ilagijaulautukKinugasuatunut sanagajamangata ilagenik pilukautiKatatunik Kaujisavitsamik. TannaKinujaugasulautuk angitaulutinago issumagijaujuk malitigijanga piugijauvadlamat sivomutatjalautavut. Okua tainiatavut kenaujamut ikajulautut tannaangitauKujaujunutKinugautinga akKisutaulitainatilugo amma tannasainak kenaujakatudlugo kenaujamut angitaugunalaukKogut manna atugatsatinik: NewfoundlandapIliniavitsuangane Memorialime, Iliniatitsijet Anniasiutisanik, Ilinniavet PairsijitsanutInuligijitsanullo, ikajutet Inuligijet Pivalliatitsijello Kaujisatingit nungukKunagit, ammakavamantitine Departmentingit Anniasiutiligijet, ErKatuijet, amma Inuligijet.

Terry Stapleton, taipsumane kamajiulautuk Sorrusinik Inuligijine, tapangisialautukkenaujamik Kaitsigiamik atugatsatinik angitauKujatinik akKisuitiluta.

Nunagijaujune taimak otuvitsatine niuggulimat Joan, inuit nanituinak ikajutsialautut. Portau Port Peninsulame, Bev Kirby NunakKatigene IliniatitsiliaKijune, Mary GaultoisPathfinder Ilinniavingane, Joyce Hancock Bay St. George Arnait kaunsilinginit, LarryBentley Piccadilly NeKitatisijingine, amma Leslie Bella taipsumane Bay St. GeorgeIkajutigelutik NukKatitsijiugasuatut Pilukautinimik (manna utisimalituk InuligijitsaitIliniavingane); tanna namut niuggukatalamangata kamajiulautuk; Voncie JeromeloRenoufek Bernadette Benoitillo, onipkasialautut Joan sungitigunaKolugo Cape St.Georgeme. Nainime Fran Williams OkalaKatigetkune, Maggie Webb Labradorime InuitKatutjiKatigeningine, Michael Flemingelo Nainime NeKitatisijine Kununiujalaungitutkatimatisigalagiamik; Clara Voiseylo amma kinuvanigiak Ethel Ford Sarah Voiseylotujumititsilaungitut nunagijaminut niuggusimatsiatitsilautut.

Unuttumaret kavamantit departmentigalanginit amma nunagijane katutjiKatigenigalaitpigunatuagamik ikajugunalautut nunatine katimatet maligatsaliutet ammalonet ilaudlutiknunaKatiget atanituijinginut Kaujisatinginulonet. Taikkua assingilo apitsulautavutpingipata sugunalugajalaungitugut pigunasitilauKatigut ikajutaugiaKalaugata kavamantetangitigasualugit amma nunaliujunik angitigasuagiaKalautatinik pigumajatinik ammapigiasiligata sivopiatiniadluta. Okua inuit taigialivut anginitsamik ikajulaumata. GeorgeSkinner, Noel Brown, amma Elizabeth Crawford NeKitatisijine ottulaumata kappianatumeilusitsaliulitilugitallagaladlutik maligatsaniviikammasunatogajamangata ilagetingiggautitsangit kattimatitaujutsalo pijaretaunitsanginik. Bren Devine taimatsainakpilautuk Canadaup Parnanaitsivingine. Takkua inuit kenaujaminik atutsialaututoKalatuinangimagidlutik pigunausimitut pitsiadlutik. Kujalivigidlatavut sivolitsialaumata,

9

taiKasiutigiaKamijara Kunulaungimarimata apomaliaKigapta singetsigiamik. Atausigialakinuk taigialivut ajornangimagilaumat kavamantitine maligatsaliutine: Tom MillsErKatuijitsuap suliaKavingane. Atuinaunginasiamagilautuk apitsugumaligatta ammaissumatsasiuKataugumaligaigameKunungimagidluneammaissumagijaunipanikomatimineokuiKatadlune sakKltuamata ullukut katimadluta, unnusame fonekut, ubvallo Ottawamenerrimavime. Amma nakomegumamijavut Iris Allen Labrador Inuit InositsiaginimutCommissioningane suliaKatiminik Maggie Webbimik EdwardAllenimiloikajutisigunalaumat. Nakometauk Labrador Inuit KatutjiKatigeningit suliaKatiminik BrianLyall atuinautitsilaumat. Carol Flynn amma Labrador Inuit KatutjiKatigeningine,ikajulaumijuk, nipalijalugane, ikajutsivadladlunile.

KamagasuaniktaimakangitigijumikoKumaitsatitsilauKukiliniavitsuamikammaangjualumikakilitsatadluta: Bill Rowe, aulatsijik Inuligijiugiamik Iliniavinganik, amma Barb Cox CraigPercherdilo Kaujisavime ikajunginalautok angijualumik; ikajuligaigamikpilukaniujangimagitok. Tony Williamson Don Snowdon iliniavingane kaujitigiulaukKatigutNainimik; kinguvanilo Sharon Taylorilo suliaKatiujuk Inuligijiugiamik iliniavingane NainimenunakKatigenik katimagunatitsilautok. Unuttugialait ikajutaugiaKaligaigata ikajuKatalaumijutatausialugatik: Lucille Cregheur, atsivigidlagatigo asianik Kaujisagumajut KinugausinganikKimiggugasanganik; Monty Green Mary Clarkelo, pigumajatinik suliaKatisagialamik; BillWoolgarilo, asianik kenaujalitatunik alakkasajanik.

PiKatigidlugit Ilagenik pilukautisonik apviagasuatunik KaujilaukKogut Kanuk kavamantitCanadame suliaKaKatausongumangata, piungitoningit tussaumakKadlugit. Nycole Roy,Elaine Scott Gordon Phaneufilo suliaKajut lIaget pilukautisonik apviagasuatune, CanadaAniasiutingine, issumagijatinik tigusilautut ikajunialidluta ottugaggagasuatilutaallagasuagiamik angitauKujatinik. Genevieve Sirois IkKatuijet Departmentingane KarimIsmaillilo IkKatuijitsuat suliaKavingane pailalautok ikajutsisiadlutik katsungaikKujidlutik.Canadame neKKitatisijet kenaujatavinganit, Inunik suliatsasiutinginit, Fran Mclninch ikilautukkenaujatadlune suliata saniagut KaujisagialaKoluta. Ray Curran Employmentikunemagguitudlutik kenaujamik ikajutsilautuk suliaKatisanik iliniatitsiKoluta. Harold HiscockHeritage Canadame ikajugasuatuk Bill Wheaton sanagasuatanganik taggajatsamiksanagasuatilugo sulijonguatunilo Nainime.

Bill Lee Avalon Katingajut lliniavine Katimatingine tunitjilautuk atugatsatinik KagitaujanikammaArchbishop MacDonald St. John'simiuk kenaujagalamik tunitjilautuk suliaKatisatinikiliniatitsiKoluta.

New Zealand kavamantingane Inuligijingit ikajulautut atuagatsanik Kaitsidlutikatugunatavugok amma akilelaumijut suliaKatiminik Patty Green Kaye MacDonaldimilo,Sorruset Commisioneringa Kaititsilaumijut akilidlugo Gay Maxwell, ilonatik takkuailiniatitsigalalautut tamanetilutalo oKautjigiagaladlutik. Victoria lIiniavitsuanganeWellingtonime lIiniatitsijuk Leon Fulcher ingiggatitsigunalautuk Gailimik New Zealandimutunuttuitudlune 1989-mit 1995-mut, amma sakKititsidlune ilukKusituKanik iligumajuniktujumiuvitatitsidlune amma iliniatutsait pijaretuamata assinginik pititsiKatadlutik taunanenunagijaujume; ikajulautuk Newfoundland Inuligijinginik tikititsidlutikTamati Cairns,Henrietta Maxwell, Patricia Laing Martin Dawsonimilo Canadamut. Niuggugata New

10

Zealandimut takugunalaukKogut Denise Marsomimik, sungiusisatitsilautuk GalemikKanuk ilaget katimagialetpisongumangataammalo allaujutsivonivininginikKaujimajaminilo ikajugunatunik Kaujititsidlunilo Lower Huttime kinakkut kamajiumangatalIaget Ikajutauvingane. Nakomek ilaget New Zealandime KaikKujiKatalautut Galemikkatimanialigamik. Tamati Cairns Gay Maxwellilo katitsuilitil uta oKautjig iag ijiu lautok pigianinganit. Ikajutau laug ivog ut angijualumik oKautjutaugiaKatadlutalo AmericamitElizabeth Tracy amma James Whittakerilo, Englandimilo Harriet Ward, ManitobamiloSharon Perrault.

Okua inuit taipsumane ilinniatlutik ikajulaumijut Kanutuinak, ilangit akilitaulugatik upvallokenaujamut Kaitausimajumut nammaniujangitomiugaluak: Tom Eagan, Kim Dooling,Susan Melendylo taggajatsaliulautut ominga OKalautaugiaKangitut OKalautausongulitut:Kim Susanaio Kaujisatinik ikajutiulautok iliniavitsuame ilaKadluti Wanda Crockerimik, TimGoodaire, Tish Langlois Deneice Martinamilo. Elizabeth Ford Lisa JacobsiloKaujisatausimajunikkatitsuikatalautokammasivomuagunatitsidlutikilagetkatimatitaujutsanik iliniatunut pitavitsamit kenaujamik atudlutik taimaidlutik ikajutsivaliniadlutik iliniatutpijaregatsanginik. Diane Nurse Rob Fildesilo sivomuatisilautok ilaget katimatitaujutsaniktakkua iliniagatsaminik suliaKavimotausimalautok.

Okua inuit taigasuatavut Kangatuinak suliaKaKatigiKatalautavut akilidlugit ilanganetamanelagidlutik ilangane asianedlutik takkua Kujalivigijavut: iliniavitsuame, DaphneCorbett, Donna O'Driscoll, Eleanor Fitzpatrick, Pat Green, Pat Lucas, Tracy Marsh PaulaParrotilo; Nainime Alice Pilgrim; ammalo Port au Portime, Maria Renouf. Okua inuitattuilualautut ilagenik ikajudlutik amma Kaujisatausimajunik katitsuidlutikpitsiatilaukKatigut: aulatsijiujut Stella Campbell, George Lyall, Susan MacLeodilo;Kaujisatet Rhonda Main, Margaret Metcalfe Kim Wellsilo. Nainime LlHC-kuneoKautjigiagijiulautuk Maggie Webb. Suliagijatine Kaujisatinik aulatsijiulautuk JillNoseworthy. Nakomejavut Ray Abbott allanguagalalaumat.

Kingolipamik mikinipauniujangitumik Kujagijavut ilaget ilaugalalaututkatimaKataugaladlutilonet asiagulonet. Ilaget 32 kappiasungimagidlutik ilaulaututkatimatitaugialine amma sivolipautsiadlutik nutamik atugatsaujumik sakKititsilaututtamane nunagijatine ikajutaudlutik sorrusiligijinut, idluatsaijimut utjitukKujaujunikkamajinut, oKautjigiagijinut, assinginulo unutlunut. lIangit ilaulaumijut ilagitsiamagitavut.Kinuitsadlutik makitatilaukKatigut allagiaKaligata atausigialamik Kinugautimik,atausiagialalutalonet katimagiaKagata atausiagialalutalonet aullagiaKagata.KaujitilaukKatigut Kanuk ilagesongumangata.

11

12

Ilaujut Sivulipaulautut Atuinaguitisijut St. John’sime

Terry Stapleton Marvin McNutt Connie SnowColin Flynn Elizabeth Crawford Ivy BurtCheryl Hebert Diane Power-Jeans Jocelyn GreenLilly Simms Tom Mills Marilyn McCormackBren Devine Susan McConnell Craig Kenny

Ilaujut Nunagijatine Maligatsaliutet

Gale Burford Christine Kendall Joan PennellSharon Callahan Sean Lyall Len PowerElizabeth Crawford Marvin McNutt Michelle RyanBrendan Devine Tom Mills Lilly SimmsDoug Hyde Helen Murphy Luane Leaman

Ilaujut Nainime Okautjigiagine

David Harris Sr. Caroline Solomon Gary BaikiePaul Maggo Angus Andersen Sean LyallFrances Williams Michael Fleming Stan McNeilLawrence Junek Maggie WebbMiriam Brown Rosie Brown

Ilaujut Port au Portime Okautjigiajinginut katimatiujullo

Sgt. John Davidson Judy Fradsham Mary ButlerJoyce Hancock Chris Kendall Geraldine TurrettSharon Whalen Sis Ridgley Valetta JessoBeverly Kirby Don Gale Lisa EghertTony Cornect Conrad Glasgow

Ilaujut St. John’sime Okautjigiagijinut katimatinullo

Karen Tuck Susan MacLeod Rob FildesKimberley Wells Michelle Ryan Wanda LundriganRhonda Fiander Edwina McCarthy Carol CrockerMadame Justice Mary Noonan Marilyn McCormack Susan McConnellFrona Allen Sandra Quinton Carol Fitzpatrick

13

14

SIVOLINGIT

Kanuk Atuagaliusimamangata

Sivolipamik atuagaliugumalaukKogut allagumalugit Kanuk ilisimalaumangatasusongumangata Ilaget Katimatitaugialet kinakutuinanut Kaujigumajunut tamanenunagijatine. Taimaimat ilangit issumagijausimajut nerriugijausimajulonet tamaneallasimajut malitsianiatut pikKujatsuanik, inuit iluKusinginik ammalo Kanuk angitigijumikkenaujaKatuKamangat. Sorlo, atuagane suliagilautavut taijavut Ottugautik,atuagaliagigatigit Kanuk pilaumangapta ottugadluta Kanuk pijausongumangatakamagijaugialet ilaget pilukasot Kitongaminik, pairsisiangitulonet ammalo arnaminikpiniasimajut. Assitinut atutausongumijuk ilaget katimatidlugit kamagijatsaKamatinosutunik tamangungitusimajunik (allane, Longclaws, 1994; Maxwell & Morris, 1993).Amma asia sorlo Ottugautime, tiliugijet namotaujutsaumangata katutjiKatigenilonetakilegiaKaKatalautut ingiggagialet ilaget katimatitaugialet kenaujatagiaKalimatakatiKolugit amma ilaget katimagegamik pijumajangit malitauKolugit. Taimak oKaluta,issumkaKavogut maligatsaKatsiagialet, upvallo atutausiagialet, KanutuinakpikatatuKalipat. Takkua Kimigguniatavut Kapital 1-ime naittotilugo KanuktukiKatimangatigo ilaget katingalutik katimatitaugialet.

Tanna atuagaliak pingajugilitanga. Angitaugapta ikajutsitaugaptalo New ZealandineInuligijinginut, attatuvadlalaukKogut piusinginik sivolimik atuagatsaliuligapta. TaikkuapigiasikKatinata allatausimalautut, atulautavut malidlugit Kanuk piamangapta sivolettaKKinik saksinik. Kingulimik allatavut sakKitilautavut piusivinivut taipsumamunut, unaallataujuk ottugautiptinik pijaregapta.

Kinakunut tanna Atuaga Ilingajong?

Tanna atuagaliak ilingajuk nunaliujut upvallo kavamantet katimatinginutpigiasititsigumajunut ilagenik katimatitauKujaujunik amma inunnut aulatsiluatunutilaulatunulonet ilaget katimatitaulipata. Atuinagutisitsiamagigialet torngavitsaliulugo tannaottugautik atutauKolugo nunagijaujune kavamantinullo. Kapital 2-me, katitsilaukKogutissumagijaptinik Kanuk atuinagutisijutsaumangata tanna ottugautik atutauliaKikKatinagoKanullo pilamangamik akKisuigasulutik Kanullo pigiasilamangamik amma pigiasiniminitKanuk pitsiatigimangat KaujisaKatalugo. Kamagijatsanik aulatsijet assingilonetilaugiaKagajatuk Kanuk pigiaKamangata tiliugalaniatavut kapital 3, 4, 5, 6-milotaiKatalugit piuset sivolipamik tilijautainatunit pijaretauninginut katimageppata, ammakapital 7-ime ottugautik piusinguasak ilaget katimatitaugiaKalipata. Tunuane ilagiatKanuk pigiallatuKasongumangat akKisuigiamik ilaget katimatitaugiaKalipata.

15

Kanuk takkua atuagat atuttausonguvat?

Tussugijavut kinakkutuinait katutjiKatigenet ottugagiasitainajut pigiasitainagutikatugajattanga. Kapital 1 pigiasitainatunut apitsotitsanginik kiugutiliktussalautsimangitunut ilaget kattimatitaulutik Kaujisatitauninginik; upvallo ilonanganiatuatsigunangitumut. Inunnik tannasainak kapital atuataulippat, oKalausiginialillugitnamminik oppigijase sulijogasugijasilo. Kanga atuatsiligupse Kapital 2-mikallaKugaluakKase kinakkut nunakKatise ilaujutsaumangata. Kinakkut ilaujialetKaujmagamik assingita Kaujimangitanginik? Suliatsatatitaujutsauvat ikajugunasialagamikpigiasititsigiugumajunik? Ottugajunik assikKititsigunagajakKat ilautitaungikutik?Nalletuinait kattimatitsijet, kattimatitaujullo apitsutaugiaKalippata, kinakkugialaitKaujititaugiaKavat; amma takkua, kinakkunik ilaukKujivat? Kapitalit amiakkungitilingatitaujut ilingatitaujut kattimatigalanut sivuppiagumajunut kattimatitsigiamik,kamalattumullo aulatsijiugiamik kattimajunik.

16

KAPITAL 1

KANUK ILUSIKAVAT ILAGET KATIMMATITAUJUIT

Sunatsianguva Sunamillo PitjutiKava

Ilaget katimatitaujutsat atjiungitumik piusiKavut asiminik ilagiallaminik katimaKatiKadlutik.Ilaget iluingalutik Kanuk pilamangamik issumatsasiujut taimak taijatuinatutpigiasititaumata kinamut piKKujaugamik, katimanialidlutik, amma kamajiKatsiadlutikpitsiamangalonet kamajiKadlutik. SaKKititsigasuajuk ilaget pilukatausimajutpivitsatatigasualugit katimaKataugiamik ilaminut ilanaminulonet pigumagutik. Taimakkatimaligutik ilaget kamaKatauliaKivut nuKKatitsigasuadlutik pilukajumik asianilonetpiungitulijunik ilanginik. KatimaKataugialet ilaget ilanangilo akKisigasuatut piungitulijumikkamagijautituinalunago ikKatuijinut inuligijinullonet. KatimaligamileissumatuinagiaKalungimijut. Tapsuminga maligatsamik atujut ilonasiamagitikKaujimatitautsianginagialet, ikajutaulutik unersiutausialutillo ilornatik ilaget KanuiKunagitamma Kaujimatsialutik oKalaKataugunaniamata issumatsasiutuKalipat. Inuligijettilidjisonguniatut ilagenik katimatisijinut issumalotiKaligutik saputijaunitsanganikpairijaunitsanganillonet nagliata ilanganik amma atuinaugutik makitatitsigasuagiamikilgenik sivolipamik issumatsasiulipata nuKatitsigasuagiamik kinguvane piungitulijunik.

Atutsianiatumik Pigiasititsinik

Atutsianiatumik katimatitsisot atuinagutisisimatsiatut KanuiKunagit pilukatausimajutpairijautsiaKolugillo kinguvane pilukatauKunagit. Katimatitsijut ilaget tatituninginikinotsianinginilonet tigumiatsiagialet ikajulugit pigiugasuajut aKKitigasualugopilukaKatanik ilagenimine. Piungitulisimajut kiutitaugialet susimaniminut, ammaikajutsigunapat ilautitaugialet ilagenut akKisigasuatunut pilukautiniminik. OttuganikikajutsisiaKollugo iluKKusituKanilo malitsiaKollugo, nunaKKatiget tigumiagialetaulatsinimik.

Ottugataujut aulatsijinga ilagenik kattimatitaugialinik ikajutsisok imak:

Pilukautinik tukilik piniakatatunik annegaljunik.

17

● ilaget tatituningit inotsianingillo tigumiataugialet;

● pilukatausimajop pijaugialaniangininga kamagijaunitsangalo malitaugialit;

● pilukanisimajuk passijaulune kiutitaugialik pilukanisimaniminut, amma;

● ilageniminik nunakKatiget pisitotinginingit atsolataugialet, amma kangugijaugialetiluKKusituKait.

Kanuk Pivalliasongumangata Kanullo Pijutsaumangata

Tiliugijut Ottugataujutsanik

Ilaget ottugatauKollugit tilijaugialet inuligijinut malitsiagumajunut Kanuk pijutsaumangataottugajut amma kenaujamut atugatsaugajatumut katimatitaulipata. TilijijutsaKangitukKimiggujaukKatinagit ilaget Kanuimangata amma nalunangimagitumik sakKititsiKatinagitkamagijautsianiatunik pairijautsialutik Kanuititaugasuagatik.

Okua kamagitsiagialingit inuligijet tilitjijunut:

▪ Kaujisatsiasimallugo;▪ nalunangimagitunik akKisisimalune kamagijautsianiatunik, pairijautsianiatunik

amma/upvallo KanuiniakKogasugijut kamagijautsialutik;▪ kaujigatsait ilonatik aitillugit aulatsijimut.

Okua kamagijaugialet Aulatsijimut:

▪ kinakkut tilijatsaumangata Kaujisagialik;▪ ilonasiamagitik Kaujigatsaujut tigujausimagaluamangata inuligijimit tilijisimajumit;▪ KaujititsiKallune ilagijaujumik Kaujititaujutsatuamik (immaKa anananga

upvalulonnet angajukKanga pinisimangitop).

Atuinagutinik katimatigatsanik

Ottugataujutsanik aulatsijiujuk oKautjisiagialik Kanuk kattimaniamangata ilaget,kigligiutjisialune kinakkut kattimaKatauniamangata, ilonainik ilagenik inuligijinilloatuinautitsisialune kattimaKatauniatunik sunanik oKalausiKajutsaumangata, ammaingiggagialet kamagisimalugit.

18

Okua kamagijautsiagialet atuinagutilipata:

▪ tukisimatsialune summat aippaminik piniasongumangata Kitongaminillonet,piluatumik pairsisialutik arnanik sorrusinillo katimatitaulippata;

▪ tuavilugane kamatsialune Kinijagialik kaiKKujatsanik ilaujunik;▪ kamatsialune ilaget kappiasotigijanginik ununningit pigunnatut

kattimaKatauKollugit;▪ Kaujimatitsialugit katimagialet;▪ issumatsasiulune kinakkut ilaujutsaumangata, amma kinakkut

ilaukKujaungimangata;▪ ilaget ilaugunangitut Kanuk issumaKamangata Kaujilugit ilangitalo

ilaukKujaungitut;▪ angiKatigillugit naneniamangata, Kanga sunaliamilo katimalamangata;▪ issumagillugit ilukKusituKaujut ilagello piusituKangit;▪ inuligijet suniamangata katimalippata Kaujititsialugit;▪ issumagijaujut Kaujisasimajunut sakKitillugit katimatitausimajullo

ikajutsitaugaluamangata;▪ oKalaKatiKaKatalune Nunaliujut Katimatinginik;▪ Kaujitsialune ikajutisangit ilaget piungituliviugunaKotut tamaneniamangata upvallo

inosuttut 16-nalet atane.

Katimatitsinik

Katimagiasippata, aulatsijiujuk oKalagialik kinakkut tamaneniamangata Kanullopiniamangata. Inuligijet Kaujisasimajut Kanuk Kaujisimamangamik oKalagialet. Assingitatuniattut Kaujijaugialinik oKalagialet (KaiKKujausimajut, amma sunait nunagijaujuneikajugunatut atuinaumangata). Inuligijet anigiaKaniatillugit ilaget takkuatuangullutikkatimaKolugit. Ilaget Kaujituagutik Kanuk pigumamangamik atsigialet aulatsijimut, tainnakamagiaKaniamat pigasuatune Kanuitailitillugit kamagijautsianianinginik. Imak pigiasisot:Suniamangata Kanulo piniamangata oKatsialugit – Okuanguluat:

▪ oKalaKatigetsialugit ilaget pivitsatatiKollugit imminik ippiniatilugit ikajugunanianingitissumatsasiujunut amma ikKanatunik ikajutsinianinginik;

▪ ilaget kangugijautsialutik immigut oKalautigunaKolugit amma inuligijinikoKalaKataulutik katimagelippata.

Imak Kaujititsiluagialet:

▪ oKalajut Kanuk pisimatuKamangat oKalatsialutik tukkisinatsiatumik sulijunillonalunangimagitunik;

19

▪ Kaujigatsanik oKalajut ilaget kamagigialinginik ilautitsigialet Kanukpigumamangamik angitaugutik inuligijiminut. PigumajaminikasiangutitaukKujingmagigutik, oKagialet, ilaget nalautsatingimagilugit (sorlo, “Unaatatak kamagijaullune kisseane takugialik ominga sorrusimmik.”)

▪ aulatsije oKatsiagialet summat ilaget ilaukKujausimangimangata summalonetilaugunangimangata Kanullo issumaKamangata;

▪ ilaget angittilugit issumaKaKatigengipatalonet kamagijatsaKaninganikkamagijaungipallonet piungitonianinganik.

Okua ilaget issumatsasiuluagialingit:

▪ illugusiKagialet atungitumik ilaget katimagiatuvitsanganikKikalaullavitsanganillonet;

▪ ikajutisanginik inosuttuit, kinatuinalonet pilakatauniujajuk katimalippata, ammalonetpilukasimajuk ikajutisaKagiaKapat atuinnaujutsamik.

Okua kamagijauluagialet suniamangamik atuinagutilippata:

▪ takkua allatuatsiagialet tukisinatsiatillugit iluingailutik pivitsaKatilugilloKimiggujauKollugit, ikajutsimangatkamagijautsialunillo.

Katimageppata

Aulatsijik katimatusanik Kanuk pigumamangata oKautjigialik inuligjinut katimageppata.Pigunnapata angitaugialet katimagekKatinagit. Tigujauppat inuligijet tilidlisimajutkamagiaKalatut sivomuatillugo. Kanuilinganiamangat kamagijautsiagialik, ammaakulaittumik katimagalagialet Kimiggulutik. PigialagiaKapat ilaget katimagialatitausot.Ilonatik ilagenut katimaKataugialet aittutaugialet piusiulattut atjinginnik.Okua kamagijauluagialet ilaget katimageppata:

▪ issumatsasiugetuappata tapvainak pijumajat sivomuatilugit,angiKatigetuKagiaKapat taimaitillugit.

▪ Sivomuatillugo kamagijaugialik Kimiggujaugialello kamajunut inuligijinut ilagenulloallatausimajutut Kanuk piniamangamik.

20

KAPITAL 2

NUNAGIJAUJUNE PIVALLIATITSINIK

Nunagijaujune Pivalliatitsiinik

Nunaliujune Kaujititsinik

● Sivolipamik Kaujigasuagialet sivopiatitsiligutik ilaget Katimallutik issumatsasiugialetatutaugumamangat nunaliujunut.

● Pigiasininganit, katimatitsijut issumaKagialet nunaliujut nallenik ilukKusituKamangata.

● Kaujigutik kinakkut inuit nunaKatigijaujut (sorlo, inuit kangugijautsiatut tatitugijaujulloinoKatimminut Kaujimatsiajut sujuKamangat nunamine), piusitsaminik akKisisotKaujitsiagasualutik nammatut inuit katutjiKatigennelonet Kaujisavisaumangatailaujutsaumangatalo kivgatutinut.

● Ilaugunnatut poliset, ilaugunnatut inuligijet tilijausot, kavamantet, amma nunaKKatigetissumalotiKajut pinniaKatatunik nunagijamine. Okunangat Kinigialet:

▪ Poliset▪ Parnanaitsiamajunik anikKujisot▪ Tilijausimajunik kamajet▪ ikKatuijet▪ Sorrusenik inuligijet▪ nunaliujut arnait Kimavingit▪ arnanik ikajutet▪ ilitagijaujut ilukKusituKanik sivolitet ajuKertuijullonet▪ Ilinniatitsijet▪ anniasiutet▪ oKautjigiagijet▪ nunaliujut issumalutunik kamajet▪ saputjivet

21

● Nunaliujut katimatinginik ilaKalutik aKKisisot Kanuk KaujisaKatigesongulamangamik.KaujisaKatigesimaligutik ilisigunnatut kamajiulatunik utjitutautillugit ilonatik nunaliujutaktutauniatut.

Ottugajut pivallianingit

Maligatsangit kamajiulattut

● Torravisaminik aKisilutik okpigijaminillo ottugautime. Taimak ilusiKalalimat kamajiulatutmaligatsaliulipata asiangutaugiaKangitunik ottugajune (takusiuk ottugautik ilagiak Asunamut torragumamangata sunamillo okpigijaKamangata akKitausimajutkamajiulatunut ottugajunut Newfoundland Labradorimilo, Canadame).

● Tukisimatitsisialutik Kanuk pisongumangata ilaget pilukautiKatajut, KaujimatsialunilopilukattauKattajut ununningit arnaujunik sorrusiujullonet puigulautsimanianago.

● Puigutailillugo ilukKusituKait ikpiniagijaunginagialet.

● KaujisagiaKagutik ikKatuijet tukisimajaukKujanginik amma/upvalloangiKatiKagiaKagutik polisinik, piluattumillo ikKatuijitsuamik, kamatsialuneilaliutjinialillune ottugattamik ikajutsitigasualugo akigatutitailillugo iKKatuivimik.

● Ikajutigettigasuallugit ilonatik inuligijigalait atuKataugumagajaKkotut ottugatunikamma/upvallo kenaujamik sakKititsigunagajakKotut atuttaugunatuni katimatitaujunutsivomuatilugillo katimakKaujut pijumajangit. Maligatsaujut pikKujalialloKanuitoniamangata angiKatigegutaugasuagialet takkununga inuligijigalanutallasimatsialutillo okununga inuligijigalanut allasimatsialutillo okunungaKaujimajautsianiamata – aulatsijinut, ilagenullo inuligijinulo tilijisimajunutnaluliumakKonagit Kanuk angitigijumik kenaujamik atugatsaKamangat upvallokinakkunut angitaujuKasongumangat ingiggagialinut upvallo Kanuk akuniutigijuk.OttugattuKagasuappat Kanuk akuniutiginiamangat akKitausimajumik, kenaujamikatuinaKagialet kinguvane Kanuk pilamangata atugatsaujumik ottugajutpijagetausimagalualipata.

● Kanuittunik kamajiKagiaKamangat ottugattut akKisuniallugo. Okuninga ilaKagialik:

▪ (Ottugajune kamajingit iniminettilugit;▪ Ikajullugit kamajet, ottugagiasitainamagininginiuluak;▪ Katimatisait Kanuilingalammangata issumaKalune pigumajaulattut ilonainik

katimatitaujuni kamajitsanik amma tamainne katimaviugiaKalattune (sorlo, KanukilusiKaniamangat kamajine, nunaliujut namminik oKautjigiagijitsangit, ammanunaKKatiget jattimatingit). Katimattet Kanuilingalamangat aviukKasotmagguilillutik kamajitsait Kanuk ilusiKalamangat amma oKautjigiagjitsait, upvalloangiKatigesimagutik adjigellutik, kamatsiagasuallutik nukKakallataililIutik

22

ammailonnainik inuligijinik atuinnaujunik atullutik. Kanuilingagaluappat,nunakKatiget kattimatiujut ilaugialet akKisuiIippata anginitsamik nunagijammine/assigatanginilonet.

● Kaujisagialet naneniamangata ottugaligutik - kavamantet inuligijinginne (sorlo,Sorrusine Inuligijine) upvallo nunaliujune inuligijingihe. IssumatsasiukKalutik Kanukikajutsiniamangatapvialutsiniamangalonettamaggikpivitsaugajattok (sorlo , ottugajutatugajamangata kavamantet inuligijet suliaKaviane akiligeaKagialagatik; tavatuakilaget immaKa Kunuluasongumijut ilaugiamik inuligijine tatitugingitamine).

Sivullipautigialingit Ottugajut AngajukKangata

● SuliaKavisamik atuinaguisimalune atugatsanillo;

● Kanuk kenaujait atuniamangata akKisuisimalune, kamaginialugulo suliaKattikangajukKamik ikajuttik;

● Ottugajunut suliaKatisanik tigollalune ilaKalune nunaliujut kamajinginik. TannaikKanaIuatuk tigusigasualigune aulatsijitsamik, tamaneniatukKaujimatsiagiaKalamat nunakKatiminullo kangugijautsialune.

● Nammasiatumik iliniatitsilune ilonainik suliaKatiuniatunik ottugajune ammaKaujititsiamagillugit aulatsijet Kanuk malitausiatigigiaKamangat tilijaujut tigusikKagatiktilijausimajunik. Ikajutsimagigajatuk iliniatitauningine aulatsijigalait nunaliujulloinuligijigalait/ilagellonet sunamik pitjutiKaniagaluamangat KaikKujigutik ilonainikiliniatigumajaminik - poliset, sorrusiligijet, parnanaitausimajunik anititaukKujijet/kamajellonet taikkuninga, arnait katutjiKatgenningit, nunaliujullo inuligijingit.

● Ottugajune suliaKattet nukKaniangitumik akulaittojumik tiliuKattalugit, ammaKaujisattinginalugít, amma ottugajune ikajutigetsanik pivalliatitsisialune;

● llonainik otugagatsanik kamajiuniatunik/ilusitsaginiatanganik sulianginikuKillitigigasualune.

● Kivgatutet piusinginik piulimagatsanik akKisuiKatalune.

● Sanalune tigusilunilonet ottugajut pitsiagaluamangata Kaujisautitsanik (takusiuktapvane kapitalime naningane).

23

Pigiasillune Aulatsijip Pijatsangit

● SuliaKavisamik atuinagutisilune.

● Katitsuilune Kaujigatsanik nunagijamine sunaumangata inuligijet.

● llaKalune ottugatet angajukKanginik, pivalliatitsigialik piuset allanginikpiulimajaugialinik akKilugillo, alakkasajangit piulimavisangillo.

● Nunaliujune katimatisijitsanik pivalliatitsilune kinakkunik aulatsijiikajutiKagiaKaniamangat kamallune sorlo inuligijinik ilagettilijausimajut katimatilauligutik Kaujisavigigialinginikapomautigisimajaminik piusigisimajaminilonet (sorlo, ikKatuijet,issumalukatunik anniasiutet, suliaKatet arnait Kimavingane, saputjijet,iliniatitsijet, sorrusenik unesiutet, poliset, neKKitatisijet, sorrusenikissumangine piusisiutet, mamisaijet). NunakKatiget katimatingitKanuk piusiKaKKujaugajamangata Kanullo suliatsaKagajamangatatakujausok llagiat B-me.

● Ilinniatillugit kamaKatauluaniatut inuligijet tilisijune nunakKatigello inuligijingitkamatsiaKullugit suligaluamangata tilitjiKatajut sakKikaIlatitsiKunagillo. InuligijetKunuliaKisot assinginutkamajinut aikKujaugutik nalugiguniuk sunamik malimangatataikkualo Kanok attuiniamangata ulapitsiniamangata unertugasuatanginik upvallosuliatsamik sakKititsiluaniamangata.

● SaKKititsilune nalunaigutinik, sorlo atuagakulunik movinillo ikajutiKalutik nunaliujotoKautjigiajinginik ottugatullo angajukKanginik.

Kaujisatet, Ikajutsimangat kamajet klnguvanilo

IkKanamagituk Kaujisatisigiak ikajutsilimangat amma pijagesimalipat atummangatottugannik atuttaujuk sivoppiatitaumangat kappianangitukkut, kangugitsialugit ilagetangiluadlatumik soggutaungikaluamangata tilijausimanimine imminikissumatsasiugiamik sujatsaumangata tilijausimajut.

Piuluagajatuk ottugajut Kanuimangat Kimiggujitsanginik ilisiligutik ilautitsigutikKanuilingalamangat akKisuijinik, nunakKatiget oKautjigiagijinginik ammalo ottugatetsuliaKatinginik. llautitaungipata ajonagajamat ottuganik malitlgasualugo nunaliujuitilusinginik ilukKusituKanginnilo amma piusigilattangik piluattumik ippiniagijauluatumikilaget piungituliKataninginik malitsiagaluamangata ikKatuijet pikKujaliutillomaligatsanginik nunaptine, assinginilonet.

Imak pigiaKappat pikKujigajagivogut, Kanuk atutigimangat KaujisataulippatakKigiatauKujaupat katimaKatausimajonut suliaKattinullo malillugit akKigiattaujutsak.

24

Summat KaujisataugiaKamangat atutsiagaluamangat oKatsiagialik. Okpigutiujutissumagijaujullo Kanuk pijatsaumangat ottugautik atjiugalakKotut ilinniatauKattatunikinuligijinut North Americame summat inuit assianguKattaKojaumangata piusiujunik.Amma ottugausine suliaKattet suliaKavinginillo assiangutitsikatagiaKamijut piusiminik.Taimak pigiasippata Kimigguasiagialet atutsiagaluammangat. Piusik ilaget imminikkatimattitaudlutik issumatsasiutitaudlutik sakKititsijuk nallet passijaujut kamagidlugokiugiaKajanik kiutitautidlugo piungitulisimajuk ilaminut, kamagijaugiaKajunulloinuligijinut, ilagello katutjiKatigennigalanut: inuligijet pivitsatatitsigialet ilagetoKaKataugunaKollugit issumatsasiujunut Kanuk pijatsautoKammangat, taimaimmatilaget issumaKagiaKalugonnaitut inuligijet namminik ilagenik unnesiunigajattunikikajuttaungimagillutik ilagenut. Ilonnatik ikajuttigetsiagiaKammata, tanna ottotikatuttauningane angijualummik ikpiniannimik sakKititsingijainiangituk. Pigianninganetaimaimmat angiKatigejutsait Kanuk Kimiggujaulammangat ikajutsimangat amma Kanukapomautet sakKigajappata akKitaugajammangata. Ottugautik atuttaulippat onuttualunutinunnut attutaugunnamat, ilaget angijualummik KaujimajaugajakKotut.KaujisatsiaKattangipata nunaliujut ottugautimik namnminigigasuangikutiuIlonet,nerriugialet ottugautik Kimiggujauvadlalattumik sunaumhangat, taimaittausongummataottugautet; taimaimat, kamatsiagialet atuttaugaluammangat malitsiagasuattunutsivollipamik akKitausirrajunik maligatsanginnik ilusiukKujaujumillo. Inuligijet ilanganeikKaititauKatagialet oKumaitsaligamik ilaget akunigalak akKisigasuagialetunuttuitullutillonet. Taimatsainak pitillugo, ilaget, sungiutigamik sorrusiligijinik polisenillokaujivut sungimagidlutik tigusiluKatangitunik sorrusinik inunnilonnet parnanaitsilutik.Akulaittumik taimaidlutik ilaget akigattujutsaulungilat angajukKanik oKappataapomautillagiKanninganik.

25

26

KAPITAL 3

TILIJAUJUT TIGUJAUJULLO OTTUGAJUNUT

Imak pigomajut

IlaukKujillutik ilagenik ikajutsitaugajakKotunik ottugajunut ikajugasuanialillugitilaugumamangata issumatsasiulippata.

Imak pisot

Aulatsijumut oKautjisot tilijaujumik Kaujisattut najippat ikajutsisimamangalloKaujisattaugeppat pingasunut taimaititaudlune. Ilaugaluagune ottugajuneapvianialungituk polisenik atuttaunialungitullonet Kaujisajunut (idluatsataugialetpijaretausimangikaluappata katimatitauliaKisot). Kaujijaujut apitsutinut Kaujisatinulloikajutsigaluammangat atuttausot inuligijinut tilidlisimajunut aulatsijimulloissumatsasiuligutik sulijumik tilijaujuKasimammangat. Katimagesimalippata, ilaujutilaget, kiumajotigiaKalungitut pairijatsaKammangat apviagatsaKamangalonet;pigasualuagialet sakKititsigasuagiamik akKiutinnimik.

Kaujijausimajut Kaujisattunut ikajutsiKaugaluamangalo Kimiggujinut aititaugialetaulatsijimut. Kanuk angitiginiamangat sunauniamangatalo Kaujigatsait summattilijaujuKasimamangat angiKatigegutaugialik inuligijinut tilidlijunut ottugautilloangajuKKanginnut amma ottugautik. Kanuilinganiammangat katimattinginut ottugautiksivomuatitauppat. Kaujigatsait tukisinatsiagialet sulitsialutillo, amma pigunnatuappattigujaungagialet inuligijet tilidlisimajut allaKavinginit suliatsataluadlaKonagit inuligijettilidlisimajut.

Ottugautip aulatsijinga allaviugialik summat tilijaujuKamangat atiliutausimajumikinuligijimut tilidlijumut. Taimak allaviutuagune aulatsijik pigunnalikKuk ilagenut aigiamik.Allaviugune aulatsijik tigusikKagane ilagenik ottugautimut summangata Kaujitsiagialingit,sulijumik ottugatauniagaluamangatalo, amma ikKasutsiagaluamangata ilaugiamut.Aulatsijik ammatitsijillagik matutsijiudlunillo ottugattaujunik katimattitaudlutik, ammaangijualummik issumainnasok. Issumainnagasuajutsaulungituk aulatsijikKaujisaviKaKatangimarilune assiminik (ottugautine angajukKanginik, ilaujunillonunakKatiget katimattinginne).

27

Tilijat

Ilaget tigujausot ottugavimut kamaluattut angippata ilaugiamik. TilijaujuKajumikoKattuKatuamat ilagello oKautjausiasimatualippaa Kanuk katimaniamangamikottugavime allasimatsiajumik angiKatigegutimik ilauKatigenianiminik atsiviugialet ilagetaulatsijimut.

Tanna angiKatigegutik ilauKataugiamut nalunaikkutaujuk ilaget tukisititautsialutikangiKatigeKatauninginik aulatsijik atuinagutisikKatinago katimautauKollugit,nalunaikkusisimagiaKammijuk Kanuk ilaget ilauniamangata. Kanuk pinianinginiknalunaikkutait ilaKagiaKamijut summat ottugataugiaKamangata, ilaugumajut kisseaneilaugiaKaninginik, Kanuk kamagasuaniamangata namutuinak siammatitaukKonagoammalo piluadlatailigiaKaninginik, okualo Kanuk pijutsaumangata KaujisaKattatutKanullo Kaujisannik ikajutsiniamangat, amma ilaujut Kanuk kamatsiagiaKamangataKanullo ikajutsitauniaKKomangata. Tanna angiKatigegutik akKisutaujutsak KanukpijuKaniamangat atuinnagutisijinut ottugattelo angajukKanginut akKisiagasuallugoottugattauniattunik ikajutsianiagaluamangat malitsialunilo otugatit nunaliujullo ilagetsakKitigumajanginnik.

Tannalo angiKatigegutik atiliutaujutsak inummarimmut nalletuinnanut ilaujunut (ila, jarelik16 ungatanilo) ilaujuk (ilagenut otugattaujunut).

Ilaget tilijausimajut KitongaKappata, angiKatigegutik atiliuttaujutsak angajukKanganutaippainanganogaluappat (tigumiajutuinnamut).

TilisijuKasimappat inuligijet sorrusinik unersiutet assinginnut ammalo sorrusetpairijauppat Sorrusinik Inuligijinut, tapsuminga sorrusimik utjituttumut atiliuttaugiaKajuk.

Piujogajattuk, tamaggik angigutik angajukKagik atiliuppanik, pingikaluappanikKanuigajangikaluattilugo.

Una issumak piujogajamijuk, piKusiungikaluagune, aulatsijik angittaugasuatunesorrusimut jariKappata 12-mit 16-namut, Kanuitsangikutik angiKataullutik. Taimakpigune pijutsak kisseane angajukKagik KaujisaKatigikKalugik aulatsijik sujuikKunagoangajukKak oKausigisimajanginik sorrusimminut sunamik nerriujutsauniammangatilaunimine.

Sorrusik kamagijauppat unersiuttinut inuligijinut, ilaunianniminut angiKatigegutimmikatiliusimangikaluappanik sorrusi angajukKagik, ilaget sule katimattitaugajattutilaugumajuKatsiatuappat ilagenik upvallo nallet issumalotiKappata nammatumikkatimautaugunnatumik. Pingasotuappata ilaget assingillonet ilaKKatingit pigiasigumajutamma angituappata atiliugiamik ilaugiamut angiKatigegutimmik, amma aulatsijimutnammasituappat tilijaujutsauninginnik, ilaget kattimattitauliaKigajattut.

28

Ilaget nallet ilaugumangipata, assingit apviataujutsaungitut kattimaKataugumapata.Taimak ilaget ilaugumaliaKimmata ottugavime, taimaigaluattilugo nallelonnet,pigumatinagit ilaukKujatsaungitut. Kaujisattut kinakkut ilagejunutkattimaKatauniamangata kamatsialutik angiKatigegutaugasuagialik aulatsijimutilagenullo (takuniaKKase kapital kingullia pitjutilik atuinnaguttigiamik kattimajutsanut).

Aulatsijik kamatsiagialik kinakkut tilijausimammangata, Kanullo ikajutsimangatKaujisasimajunik, mannamut sulimmangata Kimiggugialinnik, angiKatigegutinnilo.Allanginnalune suvalliajuKalimmangat. Piulimajaugialet kinakkut ilagettilijausimammangata ottugattauvimut, Kanga tilidlijuKammangat, Kanullokamagijaugasuammangat.

KattimaliaKititatsait tapvainagalak. UtaKKititaujutsaungitut kattimagiamik ulluniksuliaKavinik 30-nik ununnisaungitunik tilidlijuKasimatillugo. Kinakkut tilijasimajutpigiasisimangipata kattimagiamik tallimanik vogginik angittausimakKadlutik ataugialetnunakKatiget kattimattinginnut amma ottugautet angajukKanginutissumatsasiuniammata sujauniammangata.

Mallgatsait

TigujaukKatinagit tilijausimajut, aulatsijik imak kamagialik:

● ilaget tilijauppata Sorrusinik Inuligijinut, ilonatik Kaujigatsait kinakkunikpairijatsaKammangat kamiagitsiatuajutsaKamangallo malittitaugialet tilidlijinut;

● Kanuitsangikutik tilidlijut angisimagialet kamanialillutik ilonnasiammaginginnikatuttaugialinik akileniallutillo kattimajut atutanginnik;

● Sorrusinik inuligijet polisellonet pijaresimagialet Kaujisagialiminik sulimmangata;

● pasijatsatattaujuKasimappat, ilonatik Kaujijausimajut malittitaugialet tilidlijinut;

● tukisinatsiatunik Kaujisimagialet sunanik issumaluttoKammangat pairijatsaujuKappatkamagitsiataujutsaKammangallonet pingigijatsaKammangallonet tilidlijunut;

● Kaujisattet ilangillonet apitsutaugunnatut KaujigumajuKappat, 0Kalagialetsusimammangamik Kaujisagasuadlutik sulijuKammangat kattimaliaKittuKappat;

● ilaget ikajutsitauniakKopata kattimatitaunimminut, amma ilaget ilaujutsaitatiliusimappata "angiKatigegutimmik ilaunianniminik"

29

● ottugavik nammagaluammangatkamagiamik tilijausimajunik (sorlo kamagillugit ilagetsusimammangata Katsiumangatallonet ilaugialet ilaget).

30

KAPITAL 4

ATUINAGUTISINIK ILAGET KATTIMAKATAUKOLLUGIT

Imak pigumajut

PigiasiktKatinagit kamatsialutik Kaujititsisialutillo taimak kisseane pitsiagajammata ilagetkattimatitaulippata ikajutsitautsiaKollugit.

Kaujititsialugit ilaget kattimaKataujutsauKottut ilauniagutik Kanuk pijutsaumangata,atuinnaguttisiallugillo pigasuajunik ikajutsisiaKollugit.

Kanuk piusiKaniakKat

Aulatsijik ilagenik ilaujunik imak atuinnaguttisigialik kattimakKatinagit:

● Ilaget ilaugialet Kaujititautsiagialet Kanuk pigiamik amma KaikKujaukKalutikkiuvitsaKagialet. Aulatsijik kigligiutjisiagialik nallet ikajutsisialualammangatakinguvane uivisalukatausimmajumut pivalliatitaugutik ikajutsitaugutillo ilagenut.

● Kaujisasimajut pigiasikKatinagit Kaujititsisiagialet. Nalunaititsigialet nakitkenaujattaviKamangat ilaget kamagijauninginne atuttaugialinik, ippiniagituagutikatugatsak akKitausimajuk KanuititisiniKongininga ilagenik ilonnainik.

● Ikajuttet ottugattaujune ilaujuit oKalatsiagialet sugummangammik ammanunammine Kanuk ikajuttiKammangat atuinaugiaKamijut ikajutsigiamikilagengojunik.

Ilonnatik atuinnaguttisijut ilaget kattimatitaunitsanginnik Kaujimatitsisiagialet ilagenik,piluallugit uivisattausimajut, ilangillonet uivisattauniujaKKotut ilangillo inosuttut.

Atuinnaguttisigialet kattimatitaujutsanik iluingaigialet piusitsanik angittausimalippatatilijausimajut, oKautiniallugit sunaliame, Kanga nanilonet kattimalammangata. KanukpitsiagiaKamangata allasiasimajut tapvane kapitalingane.

31

Kaujititauninigit ilaget

Sivollipamik aulatsijik Kaujititsigialik ilanganik Kaujititaullagigialimik (tainnausokangajukKanga pinniasimangituk upvallo tainna inuk tilijaujut angiutinganik attiliusimajuk)Kanga kattimalammangamik. Sivollimik kattimaligutik:

● Ilaget Kaujititsialugit ottugautik sunautsiamangat; tukisimatsiaKollugit ottuganik Kanukpiusiuniamangat.

● "llaugiamut angiKatigegutik" sunaumangat kigligiutaukKatillugo attittataugialikilanganut Kaujititaullagigialimut. (Assingit ilaget jarilet 12 ungatane KaikKujaumijuttapsuminga tatattugatsamik attiliutauKolugit aulatsijimut kattiKataugutikatuinauKollugit kattimaKataugiamut.)

● llaget oKautjaugialet kinakkuk nunakKatiget kattimatiumangata ammaoKakKujaugialet nammasangiutiKagutik nalletuinamik kattimatiujumikKaujimakKojingitaminik ilaget susimamangata. Sorlo kattimatet ilanga ilagiguniuk

● KaikKujaugajakKotillugo ilaget kattimalipata, upvallo assiagut ilagenutpiKatausimagune akkigattotaugajattunik. Aulatsijlk taimaimat angigajatuk tannakatimatiuKataujuk ilaukKunago assingit Kaujititaulippata.

● Kaujitillugit ilaget nallet passijatsatatausimamangata upvallo sunamikangititausimamangat pitsatuniKajunut ilaget kattimatitaunitsangita mitsanut (sorlo,passijaujop oKausingit ottugataujune atuttaugiaKalungitut ikKatuigutiginialillugittapsuminga.)

Klnakkut KaikKujatsaumangata ilaget kattimatitaulippata

● Illaget oKautjaugialet nallet Ilagengumangata/ilagijaugialamangatalonet. TaimakKaujititaugutik issumaKagiaKangitut ilaugiaKamangamik ilaukKujaungimangamillo.Aulatsijik oKausinga tungaviugialik kinakkut KaikKujaugiaKamangata, taimak piliguneKaujititsisiagialik ilagenik, Kaujitiluallugit piungituliviusimajut angajukKat ammauluakilak piungitulisimangituk, ammauluak nunakKatiget katimatiujut.

● Apigijaujut kinakkut ilagengumangata kiusongumijut atjigengitumikissumaKasongumata kinatuinak, ilagelonet Kanullo ilukKusituKamangamik.KaujisaKatigetsiagialet nallet ilaget ilaKanigammangata.

● Ilalet ilonnatik pivitsaKatitaugialet ilaugumagutik ilaugiamik aulatsijimuttilijausimangituagutik ilauKKujaugatik; taimaipat, issumaminik (KaujijaukKujigutik)Kanuk nukKatitaugajamangat ilaget pilukautinigiKatatangit Kaujijautitaugialetaulatsijimut.

32

● Kinakkut ilaujutsaumangata ilaget kattimatitaulipata KatsiugiaKamangataoKagiaKangitut, nammaniangikaluapat ilonnangita ingiggautitsanginut kenaujatsanga.

● Okua inuit ilaukKojaujutsait upvallo utjitutiKajutsait kattimatuKalipat:

▪ pilukatausimajut (ilaukKujaugatik oKautijausimangituapata jarikiluadlapatajarikKotuluadlapatalonet, assinganullonet);

▪ kinatuinak pilukattausimajop ilangit ilagiallangilonet (tilijausimangituagutikilaukKunagit): pilukatausimajut sorrusiupat inosuttolunilonet, ilonnatikangajukKangojuk, pairsijiujullonet kamajiujullonet;

▪ aulatsijiujuk kattimavimik;

▪ suliaKattiujuk tilidlisimajunit;

▪ inuk nalunangituk ilagijauninga tamainut ilagenut kattimaKataujunutikajutiKajutsanut, okununga inosuttunut jarikinisanut 16 atane, inuitpiungituliviuniujajut ammalo passijausimajut pinisimaniminik;

▪ nalletuinait Kaujimajaujut ilagenut attutauniatuk pijausimajuk(jut) sujatsaumangatapijaretaupat;

▪ kinatuinak KaikKujausimajuk apitsutaugumalune atannituijitsaulunilonetkattimatitaujonut pitsiagialet.

▪ ilangit angijumik tatitotiKasongumata, pituaKallutillonet inumarimikilagingikaluaguniuk. Takkua KaikKujaujutsait ilauKullugo sorrusiup ilanginutkattimaKataujonut. Taikkua Kimiggujaugialet imak:

▪ KatsiKalidlutlk sorrusimut inosuttumullonet Kaujimagaugiasilaumangatainummarik;

▪ Kanuk akuniutigijuk Kaujimasimamangago; amma▪ Kanuk pimmariutimangago, sorlo, angajukKamitut.

▪ Aulatsijimut Kaujijaugasuagiallk sorrusik inosuttulonet Kanuk pijumamangat,tukisimatsiatune Kaujimatuappat.

▪ Ilaget ilannangit, ikajuttet, amma ilaget ilagiKattajangit ikajuttigedlutik (sorlo,

33

sanillia, amalonet nunakKatiget arnait Kimavinganit) KaikKujaugunamijut. Takkuainuit ikKanaluajut ilagenut nammatungitunik ilaKajonut kattimaKatigigiangit (sorlo,ilaget tikiKKamet assianit, arnaillo Kimassimajut angutiminit pinniaKattatunit).

▪ Ilangane sorrusik inosutulonet Kinusongumata pikKujaligijimik, upvallotitijaujuKasimapat, tanna pikKujanik ilisimajuk ilaugajatuk kattimatitaujonut

Aulatsijik pivitsaKatisigialik ilagenik tilijausimajunik oKalaKatigegiamik Kanukissumagimangamiuk ilangit KaikKujauKatausimaJut ammalo nallenik ilagijamminikilaukKujaujunik nammasangimangamik. Ilangane ilaget Kinusot aulatsijimitKaujititsiKunago nallenik ilagijaminik. IkKanamagituk aulatsijik apitsunitsanga sumatpiungisatuKamangat amma angiKatigigasuanialilugit ilagengojut. Sorlo:

● Ilaget pingigasot ilangit Kaigumagajangininginik, ikKagijaugasugigatillonet. AulatsijikoKatsiagunatuk ilangit ilagijaujut Kaingikaluapata Kanuingitumik, ammaoKautjausianianinginik Kanuk otugataujuKamangat amma pivitsaKatitaunianinginikKaikKujaugajagutik upvallo issumaminik sujutsaKamangat ilagijangitkamagijautsiaKolugit amma piungitulijaugialadlaguamata kapianatumetailitilugit.

● Ilangane ilaget namminik Kaujititsigumasot ilagijaminik Kaujitigiugumalugit KanukpigasuagumajuKamangat aulatsijimut oKautjauKatinagit. Assingit pikKujingasotaulatsijimut oKautjauKakKojidlutik nammagingijaudlaguagamiknaggugijauliaKillutilonet ilagijaminit.

● Ilangane tainnasiak ilagenut KaikKujaukKujaungituk Kaujimanippausongumijuk Kanukpisimamangata ilagengojut. IkKanamagittuk aulatsijik malituinagiaKanginingaoKalautiKagumangitunut taimaitut nukKatitsigunalautsimangimata piungitulinimik.

● Sulijunik angijualumik issumaluttoKagajakKuk KaikKujijuKapat ilagijaujumikpiungitulisimajumik. Takkua issumalotaujut aulatsijimut kamagijautsiagialet ammailagenut KaujisagaKataugialik Kanuk tanna ilagijaujuk apitsutaugajamangat.(Aulatsijimut apitsutaukKagajatuk tamanituinak, pijageguniuk ilagengujunitKaujisanialune tanna KaikKujatsaumangat).

● Aulatsijik ilagijaujumik KaikKujautailititsigajatuk apitsuKalugo okpigune tanna ilauppatkappianatitsigajattumik (takuniatase tapvane kapitalime pitjutaujutilaukKujaugajangitune).

34

Atjiungitut issumagijaujut

Ilangit kattimaKataujut sojutsaumangata nalunasongumijut. Sorlo angajukKagijaujukkamaKataulautsimatsiangituk sorrusimik; upvallo mannalonet ikajuttiujuk inuligijik;angajukKangatalonet ilagiliaKitainasimajanga, taimaittuilo ilagijangit. Taimaipat tamaitaimmigolugit Kimiggujaugialet. Okua ilangit issumatsaugajatut sorruset piungituliviusimajutkamagijaulipata:

● AngajukKat pivitsaKatitaulit. Ikajutsiguamagajamata Kitongata inusigilatanganut.Tavatuak kamajiuKataulautsimatsiangipat ilautsimangipalonet, Kaujititautsiagialik.

● AngajukKangata ilagijangit (atatatsiak, ananatsiak, ajait, atsait, akkait, angaillonet)kamaKataulautsimatsiangitut ilautsimangitulonet ilangata Kitonganginik.SujaugasuatuKatilugo sorrusik uiggasumik ananaKatilugo, atatangata ilagijangitKaujisaKataugumasot tavatuak Kaujimagatik Kanuk okKautjigiamik.

● Ilautitaugialet mannaluatsiak tuavitumilonet pairsijiutitaujut ilautillugitaulatsiKataugunalugatik apitsutatsatuinaulutik atannituijitsaulutillonet, inuligijiuluamatailagijautsialugatik.

● Issumagijatsaujuit pairsijiujuit sorrusimik inosuttumilonet takkuninga ilaKaninginikissumakut tapsuminga sorrusimik ikajutsilautsimapat angijumik taimaituit sorrusimikakuniunitsak kamaKataulammata sivonganituinaungituk kinguvanilo.

Kinakkut KaiKKujatsaunginingit

● AngajukKagijaujuk, pairsijiujullonet, kamajiukKujausimajulonet upvallo ilagijaujukkattimajunut ilaukKujaugane oKautjausok okpigijaugune aulatsijimut ilauguneikajutsiniangininganik piungitulijausimajumik issumagijaugunilonetpiKatitsaungimagituk.

● Atuinagutisimatsiapata aulatsijik tamangatuinak sakKegiaKagajangituk apviagutiniksorlo 0KautjigiaKalune ilaugiaKangitumik amma nallenik angiluadlatumikilaujuKagajagane,

● Amma aulatsijik sorrusimik inosutumilonet ilaugiaKangininganik oKasokikajutsiniakKongipat, upvallo sorrusip inosuluadlanimut tukisimatsianginimulonetmalitsianiaKongipat ottugataujunik.

● Kinatuinak ilaukKujausimangipat aulatsijimut pigunausimitut apitsutaugialikissumanginik oKalautaujunik issumagijanginilo atsinialune kattimajunut.

35

● Kinamik ilaukKujinginip pitsatuninga atutaupagiaKangituk, taimallo kisseane pijutsaitnunakKatiget katimatinginut KaujisaKataukKalune. Summat kina ilaugiaKangimangatallasimagialet.

● Kinamik ilaukKujinginip pitsatuninga atutausok Kangatsiatuinak kattimatuKalipat.IlaukKujinginik sulisok imaipat:

● malunnatuKappat kappiasaginiatumik toKKutsigajatumilonet amma/upvalloKaujijaupat assingit kappianatumetitaunianingit;

● nallia inuk Kaujijaupat issumaKatsiangininga pagvisaginianingalo kattimajunik,upvallo ikpinialuadlaKopat; amma

● ilaullune ikpiniagijauluadlaniakKopat piungituliviusimajumut.

● Aulatsijik pijatsanik napvagasuajutsak ilaukKujinginip assinginik. IlaukKujaungituKapatsule ilagijaumat. Taimaitut ilagijaujut pijaretuKapat Kanuk Kaujititaujatsaumangataissumagijaugialet, amma Kanuk ikajutaugajamangata iniminotitaulune(kamagitsiataugiaKagaluagune) ilangita akonganut, piluatumlk ilaKagunepiungituliviusimajumik sorrusimik inosutumilonet.

Kamagasuanik ilaukKujitailinimik

● OKalaKatigigialik kiksangajumik ilagijaujumik. Issumagijaunimitut nalungituinagialikkiksapaganilonet.

● KaujisasiaKatale kinguvane ilaukKujingidlaguagame.

a) aulatsijik Kangatuinak ilainangane ilaukKujigiaKangituk, Kaujititsigialik ilagetKangatsuatuinak nukKalaulasonguninginik kappianatsiluadlapat. OKautjuKatalugitnerriugijak Kokallanik Kiagumanillo, Kanuingitok. Kattimajut namminik taimaitunikkamajutsat.

b) ilagijaujuk assillonet tatitotaujuk inosuttumut piungituliviusmajomut angittausoksivogane tigusigajaninga sorrusimik inosuttumilonet aniutillugo Kiagumalipat,upvallo inummaret immigut oKalaKatigegumapata.

c) KappiasutuKapat kamajit ilagelo oKausikut situtisijutsat. Apitsutaullit ilagijaujutinutuKaunitsat issumatsiagitut. Kaujititaulit poliset atuinaugialet.

36

d) sakKikallajuKappat pagvisagijumik Kaujimatsiale. Summat Kova?KattimakKatinagit akuninit omisotinet, passijaugumanet, kiksanet anianillopijaretaugajaKKan?

Assingit issumagijausot ilaget kattimatitautilugit

AngajukKat pairsijelonet assingilonet ikKagijaujut sorrusimut inosuttumulonet ilaujutsatparnanaitsimavimegaluagutik anniasiuvimilonet. Ilautigasuakit anniasiuvimut angitaupataanititaulaunagunapatalonet. Ikajutigeluse pitsiagasuagiaKavuse. Parnanaitsimavikanititsigumasongungitut pigumajaujunik, taimaigaluatilugo issumagijanginikapitsutaugialet. Nallet ilagunangipata napvagiaKavuse Kanuk issumagijangitsaKititautsiagiaKamangata, sorto:

● namminik aulatsijik pulagialugo apitsugiatulugo Kanuk issumaKamangat;

● allatilugo inuligijik kamajigijanga atannituijigijangalonet, kinatuinalonet Kaujimatsiajuktatitogijaujuk, tanna suliaKatiujuk apitsugatsatuinaugaluapatatannituijituinaugaluapalonet;

● fonevigilugulonet ilaget kattimalipata. Tavatuak ikKaumalugo parnanaitsimavimejopkangususonguninga ilaugunanginingalo. Sunagalait fonekut oKalatausongungitut.Issumagijatsak Kanuk ikajutsiniamangat oKalautigijangit sakKititsiniatilugit annianimikpassijatsaugumanimillo kitsaliaKinimilo.

● Moviliangusimajumik nipiliutausimajumilonet pitasot ilaget kattimalippata. Tannasanajausimajuk namminigijaugialik taipsumunga utititaunialunillo kattimajutpijagepata. Aulatsijik suliaKatilonet atjasijuk allagialik attiliutune oKausimikutitisilaniminik Kanga amma tussataulatumik ilaget kattimajunut kisseaneassinginongitullo. Taimaitut tussagatsatuinaugialet amma atutaugiaKangitutikKatuijinut idluatsaivime.

Atuingutinik ilonatik ilaget ilaujutsait kattimatuKalipat

● Pitsatuniujuk ilaget issumatsasiulipata ilonasiatik Kaujimajut piungituliviusimajumikikajugumajullo ilauppata.

● KattimakKatinagit KaujisaKatigesot pitsianiagamik katimaligutik. Ilaugialetatuinagutisimatsiapata atuinaunitsausot tikitaugutik issumanut anniagutausonutakigatotausonullo amma Kaujitsiasongunialilutik sugumamangamik. Taimakikajutsigunamijut ilonatik nigiutsiaKollugit sunatuinait oKauset sakKititaupata ilagetkattimalipata amma assingit Kanuk ippiniagutiKaniamangata oKausigijaminik.

● Illaget ilaugialet oKalaKatautsiaKatillugit iluingailuasot Kaujigatsanik.37

● Ilaget ilonasiatik kamagijautsiagialet.

● Ilaget Kaujimatitautsiagialet suniamangata summalo ilaukKujaumangata.IkKagijautsiamata ilaminut KaikKujausimajunut amma oKatitautsiagialetissumagijaminik sujutsaumangata ilonatik ilaget KanuikKunagit ilauKollugillokamagijaulippat piungituliniusimajuk ilagene.

● Tukisititsialit summat tilijausimamangata; sunait inuligijinut tilidlisimajunutissumalotaumangata kamagijaugiaKajut pairijaunitsanginut KanuikKunagit issumalotetkamagijaunialitilugit ilagenut.

● Ilangit poliset inuligijigalaillo KaikKujausot apitsutaugumatuinadlutikatannituiKKujaudlutilonet kattimajunut, tavatuak ilonatik assingit tilidlisimajullokamaKatautsiagialet issumatsasiulipata tiliugijuKalipalo atuinagutilipatalokattimajutsait.

● OKalautigitSiasiuk ilaget Kanuk ilaujutsaumangata kattimajune oKautilugit namminikKanuk angitigijumik pikataniamangamik aulatsigialet amma issumatsasiuKollugitKanuk ilaminik ikajutsigunamangamik kattimagiasikKatinagit. IlagetpititaugasuagiaKangimagitut pigunaKongitaminik Kimiggusimangitaminilonet (sorlo,pairsiKojaulune sorrusimik angititaugasualunilonet kamagiamik piungisasimajumik).

● Aulatsijik immaKa tiliugigiaKagajatuk ilagenik oKautilugit oKausitsangit ikKananiatutamma ilaminik ikajutaugialinik aktuiniangikalualutik issumagijangit Kanuk ilangitikajutaujutsaumangata ivlinatojut.

● OKautjisialutik ilaget KaujimatsiamagigiaKaninginik sulijumik atuinagutigiaKaningitKanuiniakKunagit.

● Ilaget avitausimajut ilaugiaKalipata sunait issumagijaujut apviagutaulipataakKitigialise.

● Ilaget Kaujititaulit kattimanik akKititsiluagasuatuk kinguvane kamagijautsiaKolugitKanuikKunagillo ilonatik ilaget. Ilaget kattimatitaulipata akKititsiKujaunialungitutsivongane akiratotigisimajaminik, upvallo sagvataugiaKangitunik sakKititsiKolugitpasidliKolugilonet mangatuinalonet sunalutuinanik pasiugiKolugit. Ilaget ikajusigitissumatsasiuKo1ugit nallet issumagijat kamagijatsaumangataKujanataujutsaumangatalonet ikajutigetsialutik kattimakKolugit.

38

● Kenaujak sakKititaugunatuk inutigijinut titidlisimajunut nallet ilagijat aijauKolugitilaugunangipat namminik:

▪ tamna ilak tamanetsiamagigiaKapat, amma▪ tamna ilak kissiane ingiggautitsangata itanga ilonangalonet akilitaupat

ilaugajapat.

● Apitsutaulit ilaget inutuKaunitsauluat Kanuk kattimagiasijutsaumangata Kanullonajijutsaulamangata; Kanuk oKalaKatigejutsaumangata amma 0Kumaigijait KanukakKitaugunamangata (sorlo, tuksianikut, ilagelonet piusituKangitut). KinijaKatigisiukilaget Kanuk apomautigijaminik akKisisongumangata taimallo Kanukikajutsiluaniamangata kattimaligutik.

● Nallet ilaget ilaugunangipata ilaugumangipalonet, issumangit tussatausot kattimajonutimak:

▪ allakut▪ aulatsijimut oKataulutik▪ piusiliugutikut▪ moviliugutikut

Issumangit sorrusiup inosutolonet

Issumagijaugialet issumangit sorrusip, inosutolonet assingatalonet piungituliviusimajopKaujijautsiagajapata issumagijangit. Sorruset issumagijangit ikKagijaugialet issumagilugojarikKutuninga, issumatuninga, ilukKusigijangalo. Sorlo aglasimamat sivongane sorrusikjariKutunitsak 12-nik Kanuitsangipat ilaugiamik attiliutitaujutsak tilidlijimut. Aulatsijikpitsiagasuagialik sorrusip inosutulonet issumagijangit tigujauKolugit amma ilonatikoKausingit oKausigitsianialugit kattimalipata. Aulatsijik kamatsiagialik sorrusikinosutulonet ilaugialik ilaget kattimalipata nalutailitilugo ikajutiKanianinga.

Okua piusiugialet sorrusik inosutulonet ilaupat ilaungikaluapalonet:

39

Kaujimajaugialik sorrusip inosutulonet ikajutisanga

● Assia inosuttuk jarikinisak 16-nik ilaugumajuk kattimajunut taisigialik kinamikikajutiKagumamangame kattimajune.

● Tainna tigujaugumajuk aukattausok aulatsijimut. Aulatsijik nalugalagiaKangimagituktainna ikajutisaujuk issumaKatiuninganik piungitulijausimajomut amma tilijaugunepitsiasongulune (sorlo, tatitogijaujuk inummarik ilagijaujultonet takkua piuluattokiliniavime ilannaminik tigusingalugane). (Takusiuk ikajutisap pijatsangita pikKujangit,Ilagiak C-me).

● Aulatsijik tigujaugiaKangituk ikajutisaunialilune piungitulijausimajomut.

● Inuligijik upvallo assingit suliaKattet tilidlijinut nammalungimijut. TaimaitutapviagusitataugiaKalungimata kamagijautitsiniminik pairijautitsiniminilonet.

● Sorrusiupagunaitut issumaliaKisongumijut pitsatunitasonguniminik ilaget kattimalipata,sulilungitumik, amma ilauKataunimigut issumatsasiutinut (sorlo, issumaKatuinagialetnamminik angitaugiaKaniminik ilonainut issumatsasiutinut taimaidlutik apvialiaKisotpijaretausimangualitumik). Taimaigaluapat apviataugiaKangitut kattimaKataugiamik.Tamanna apomautik petaugajatuk sivongane atuinagutisimatsiapata.

Napvagasuagialet Kanuk sorrusik inosutulonet pijomajanginik kattimanikpigiasikKatinago amma ingiggalipat.

● Sorrusiupat 12-nik jarikinisak assialonet inosutuk kattimajunut ilauniangituk,aulatsijimut kattiKataugialik Kaujijaugasuamut Kanuk pijaukKujangit oKatausiaKolugitkattimatuKalipat.

▪ alakkasajame oKausiviningit, allagangit, imgerutilianga allanguasimajangalonetsorrusip

▪ nipiliugutikut moviliugutikulonet sorrusip oKausingit▪ inummarimut ilagijanganulonet tattitojigijanginut (ikajutinganut) sorrusip

pijomajangit oKausiutilugit▪ puigutauKonago sorrusik kattimajonut pitaKalutik, sorlo, adjinguanganik,

itsivautamilonet inuKangitumik.

● Inosutuit jarilet 12 - 16 akongane ilaujumappata kattimajonut aulatsijimutatuinagutitausimasiagialet nerriuKolugit piusiuniatunik nipingillo issumagijangillotussatauKolugit. Taimak pisot kattimaKatigikKalugo tainna inosutuk ikajutingalooKalaKatigenialutik Kanutsiak oKausiugajamangata issumalotigijangitpijomajangilonet.

● Ilanga ikajutsigajatuk piusik inosutuk allatitaupat oKausigigumajaminik katimajune.Ikajuttinga aulatsijitonet ikajusok, amma nallianutuinak atuataunialitilugit kattimajune.

40

Taimak pippata pitsatuluagajatuk inosuttup oKausingit sulijugijauluagajamatainumarinut ilanginut. Amma taimaipat inosutuk IssumaKatitausok ippinianiminikissumalotigijaminilo pigiasikKatinagit, taimak pikKujaugamik suliluatumikikajugumalisot.

● Malitautuinaniagane inosutop oKausinglt ikajutiKangikaluagune Kanuiniangitumikammalo atuinagutingikaluagune oKausitsaminik katsungaitigasuasigit takuKKolugitparnainik iKKanamagininganik.

● Ilanginik inosuttuk issumagijaminik oKatauKujisongungimijuk,oKalausigigumadlagaluadlugit: "Taimak oKaguma toKKuniaKanga angiggagunuk."Aulatsijik napvasok Kanuk taimaitut issumait oKausiugajamangata kappianangitume(sorlo, oKausiutilugit ikajutinganut ilagijanganullonet kamaKataukKujaungitutuinamut,upvallo KaikKujausimajomut oKataungalutik).

● Unuttutullutik kattimaKatiKagiaKasot sorrusimik inosuttumilonet tamaggik aulatsijikikajuttingalonet tukisitsiaKatinagik pijomajanginik.

● AtuinaKatisise kinatuinamik ikajutsigajatumik sorrusinik inosuttunilonet ilagetkattimagesimalipata ikajugasuagajatumik ippiniagijanginik amiakkunginilonetissumamine. Ikajuppagajatuk sinittatitautuinagaluapat Anansiakumine upvalloAjatsukugalamine, ilanganile oKumailuapat issumasiutaugiaKasot issumanikakKitigijimut ullunik Katsinik vogginilonet kinamut tapsuminga sorrusimikinosuttumilonet ilaKatsiajomut.

● Imak pitsiagiaKamijuk sorrusit inosuttulo issumagijangit tigujaugialetoKautingimagilugit, "OKalangituaguvit kattimanik suniangimagituk" - oKagumapatalesaputjijaugumaniminik nallenit ilagijaminit amma oKautjigumapata taimaitunikissumagijaminik sorrusinik saputjijinut polisenulonet apviataugiaKangimagitut.

Okua issumagijaugiaKamijut

● Piungitulijausimajut sorrusiupata inosuttolutilonet, piggagasuatusauvuseitautigasualugit angajukKangit, pairsijingit, taikkualo kamajigiKattajangit.

● kattimajune kattigiutuKaniapat akuninit avisimajonik angajukKamik Kitonganganilo,kamatsiamagilune atuinagutitaugialek, KanuigajangituleapomautigijauniakKongituappat ilonainut.

41

Inumaret piungitulijausimajut unamisataujulonet issumangit

● Saputjinik atautsimilonet amaipat, kinamilonet ikajutsingituk. Annanak aippaminutpinniataupat Kitongaminik pairsigasuanimine apviataujuk.

● Aulatsijik ilungitulune tussatautitstgasuagialik inummaret piungitulijausimajopissumanginik pinniataugialaniakKopatauluak.

● OKautjausialit nakit ikajutaugajammangat;

● Ilonatik kattimaKataujut Kaujimajaujut taipsumunga passijaujomutpiungitulijausimaningit ilaKagialet ikajuttiminik kattimaKatauligutik;

● Allatitaulutik arnap assiatalonet inummarip piungitulijausimajop ikajuttingatalonetatuaniatanginik kattimajune, ilaugasuagutik kattimajune kiumajutauniakKopata,taimangak pigutik oKapiluajunik matutsigajatut, arnak ilamminik oKautjigunanialitilugoKanuk inosimine pikatatausimamangame Kanullo ikajuttaugumamangame. Taimakpigune arnak piungituliviusimajuk amma ilaminut kattimaKataujonutikajutsitaugialagajatuk.

● APitsutaulit ilagijaujut Kaujimajut piungitulijausimajunik (sorlo, takunnasimajukpinniataujumik itisimajullonet pijaujuKatainatilugo). Taimak KaujimajaujunikoKalautiKanialitilugo tainna arnak inosuttulonet assialonet unammisattaujukoKalangapata piungituliviugialadlaguammata.

● Adjiungitumik pigaruagutse ilonainik issumalotaujunik sakKititsigasuagitsesakKititaugaluappata atutaugunangitunik Kangalonet annegasuagutigillugit.

Parnaitillugit pinniasimajut/passijaujullonet

● Pinniasimajuk Kaujimatitautsiagiatik suniamangata ilaget kattimajut.

42

● OKautjaugialik pinniasimajuk Kanuk pinniagutigisimajangit oKalautauniamangatakattimajune ikKatuijinut.

● Tilijaujutsak pinniasimajuk ikajutisaminik KaikKujijutsak ilaget kattimatitaulippata.Kinamik KaikKujipat angittaugialik aulatsijimut. Tanna Kaujimajautsiagialikpinniasimajumut kangugitsialugo amma kamatsiasongujutsak pinniasimajop piusingitKanuitailitigasualugit kattimajuKa1ippat. Taimak saimasaigajatuk pinniasimajumikissumaKappat Konganianiminik

● Angutet pinniasimajut ikajutiKagumasongungitut keta Kangatuinak kinatuinamagimutikajutausot saipatsalugo ningaluadlapat sikaretuKatigigiatulugulonet Koluadlalipat.

● Apigijaulle pinniasimajuk allaKollugo atuagatsaminik kattimajuKalipat - taimakpiujogajatuk ippinialuappata iKKatutaunitsauniminik piusiviniminut upvallooKalagunasiangipat ippinianiminik.

● IkKaititauKatale pinniasimajuk ilaget kattimatitauluatunik sakKititsigasualutikkinguvane kamagijaunitsanginik ilaget parijautsiaKollugit, Kinijalugatik kinamikpassijatsasigajamangamiki Kaujigasualutilonet kina passijatsaumangatpassijatsaungimangalonet, passiugilutik

● Kaujititaule nane saputjiviKamangat inuiigijiKamangalo nunagijangane.

Ikajutet

Ilonatik sorruset 6-nik jarikinisait ilaujutsait kattimajonut tigusigialet ikajutisaminikilaginniataminik.

Assingit inummaret nalletuinak ilagijaujut pinniatausimajut unamigijaujulonet angijualumiktiliutaujutsait tigusiKolugit ikajutisaminik ilaget kattimatitaulipata. Pinniasimajuktapsuminga kattimaKatauniapat pinniatausimajut tamaita ikajutiminik ilaKagialet.

Pinniasimanigataujuk tilijaujutsak ikajutiKagialik kattimaligutik.

Aulatsijik kattimaKatiKagialik ikajutiujunik tapvanitsainak ilagenik parnaititsiligunekattimagiamik, tukisititsisiagasualugit Kanuk pigiaKaniamangata kattimajuneikajutsianiagaluamangalonet pigomagaluamangatalonet.

Ikajutsisok kattimaKataupat ikajuniataminut aulatsijik KaujikKolugo takkuaissumaKatigetsiagaluamanganik amma tukisimagaluamanganik sunamikissumalotaujunik oKalautiKaniamangamik magguinaulutik kattimagiasikKatinagit.

43

Ikajutit aitutaugialet allanik Ilagiat B-me maligatsanik "Ikajutet Pitjutitsangit" adjinganik.

Aulatsijik pivitsaKagialik aukagunalune ikajutigijaugumajumik issumalotaupatikajugumatsiangininganik ikajutiKagumajomut upvallo ikajugiaKaligunenaluliumatuinagajaninganik (sorlo, piunginipat sakKipat, kattimaKatiget katutjiliaKipatapiungituliviusimajumik nalunaiviKalutik pinniatausimangininganik, taimailipata ikajutikaniutjigialik Kaujitilugulonet aulatsijik ilaget sulijutsangininginik tilidligutausimajumikkamagijaukKolugo pairijaukKolugo unersiutauKolugulonet).

Ikajutet piusitsangit

Ikajuttet sapatsaigialet ilaminik ikpinialuadlaliaKipat kattimaligutik. KaujimatsainagialetkappiasailuadlatuKalipat amma ilaminik apigiKatalune anilaulagumamangat, Kanukakuniutiginiamangalo.

Itagijanga anigiaKalipat KianiujakKolipat aniKatigigialinga ilangit Kaujitituinalugit Kanukakunetiginiamangamik, upvallo utigialaniagaluamangat.

Assianik pisongumijuk issumalotigijaujunik sakKititsilune ikajutangata namminiksakKitigunangitanginik kappiasugame pinniatauliaKigajaniminik ikpiniagillugitsagvititaugiaKaningit.

Ikajutet kattimajunik aulatsijiulungituk ilaget suniamangata Kaujisataulippata upvalloikajutangata sinnataugutitsanginik sakKititsijiulugane. Ikajutet oKatiulungikaluadlutikikajutangata pivlugo, imminik ikpiniagijaminik takonaKotaminilo oKasot.

Kaujisatet sorlo poliset parnaisimatsiagialet

Aulatsijik Kaujimagialik kinakkut apitsutaugialet KaikKujaugiaKamangata. Ilaget imaitunikKaujimatitaugialet:

● Kaujisatet Kanuk napvassimamangata;● inuligijet summat tilidlisimamangata kamagijaukKolugit;● kinakkut ilisimajut Kaujisasimamangata● Kanuk pijuKajutsaKamangat Kaujisasimajunut napvatausimajut pijaksauKolugit

maligasualugit.

44

Ilaget Kaujititaugialet kattimagiasikKagatik Kanuk Kaujisatet napvassmamangatatilidliKagatik kamagijaukKujilutik amma sunanik sakKititsiniamangata.

KaujigiaKavuse tilidlijet sunanik Kaujimamangata kinakkunillo apitsulaumangata.

ApitsugiaKavuse assinginik inuligijinik katutjiKatenigalanilonet Kaujisimajangitatutsianiamangata Kanullo oKalautaugutik ikajutsiluaniamangata. Assingitasulinigatanginik okpituinagiaKangilase. Namminik Kaujigasuagialise.

Ilonatik onikkautiKaniatut Kaujijaugumajunik atuinausiagialet.

● Piujoniatuk kisseane oKalaKatigitsiaKatalugit ilaget kangugilugit.

● Apigigialise oKalautiginiataminik takujautitsiKolugit ilagenut pigiasikKagaseKimigguKatigenialilutik

● Okautijaugialet atjasigialet ikKanatunik aglanik KaujisatausimajunilonetammaKataniamait upvallo ilaget Kaujigumalipata ammanialugit kiugasuanimine.

● Kaujisasimajut atuinautigialise atuatsigiamik pikKujatsuane Sorruset KanuitailitiKolugitupvallo ErKatuijet PikKujatsuanginit ikpiniaKolugit susimanik oKumaitualoninganik.(Ilaget tilijausimapata kattimatitaugiamik, sorlo poliset Kaujisasimapata, ilangatilidlisimajullo ilanga pijatsatavut – imak, kamatsialutik akKitausimajutsujutsaumangata atutsianiagaluamangat kamagijatsait pairijautsianiamangatasaputjijaulutillo amma Kanuitailitigasualugit.

45

● KaikKujaugialet 15 minutenik ilaget kattimaliasikKatinagtit nalunaitsiniagamik ilagetkangunaninginik.

● Atuinautitsiasigit sunatuinanik atutaugiaKaniatunik onikaKujauligutik (mappitagaitmakitautingit) kattimagiasilipata.

Kaujigatsait piungituliniusimajut nanilo ikajutisaKamangata ilaget

Aulatsijimut atuinautitaugialet ilonatik Kaujijaugumajut ama atannituijitsanik ilagenikkattimanimine pitsiaKolugit.

Pitsialune katitsuisimanik ikajuniatunik Kaujijaugumajunik taimaksainak ikKanatigijukpitsialune katitiksinimik ilagenik.

Aulatsijik katisigialik allagalanik ilagejunut Kimiguggatsanginik nane KanuitunikikajutiKamangat inuligijinik nunagijangane ilagengujut ikajutigigajatanginik KaujigutikKanuk kattimaniamangamik.

llaginik atuinagutisiligune kattimajutsanik aulatsijik itagenik kattimaKatiKagalaluneKaujigialik nane Kanuitunik ikajutiKagunamangata Kanullonet issumalotigijangitkamagijaugunamangata. Sunanik kattimautitsaminik napvagutik issumagijaujunilonet,pigumagutik ilaget KaikKujisot Kaujisatisaminik angitausimagutik aulatsijimut. Illagengujutikajutsitaulutik aulatsijimut Kaujigiale sunanik Kaujisagumamangamik Kanukpigumalamangamik akKisuiligutik.

Aulatsijik ilagengujunik KaujisaKatiKalune nalunaigialik kinakkut ilaujutsamangatakattimajunut atannituijitsaulutik oKalatiulutillo nane sunanik ikajutisaKamangat. TaimaitutKaikKujaunialutik oKalatiuniamata ama ilauniagatik assinginut Kaujigatsaujunut upvalloilauniagatik KaujisatuKalipat sujauniamangata. KaikKujaujuKasimapat oKalatusanikikajutsigajaminuk atuatsigunangitunik.

Kattimalipata ilonatik Kaujijaugumajunik atuinautitaugialet. Sorlo, kattimajutKaikKujituinagialet Kaujimajunik ilisimajunillo imaggalak:

● ejalukannik imigaluadlanimillo; ikajutsitaugunamangata mamisaijinut;● uivisataulukanimik; Kanuk issumaKamangata uivisalukatausimajut

piungitulisimajut, ilagijaujut; inuligijinut oKautjutaugiajutsaumangat mamisaijinutkamagijatsaumangallonet; Kanuk aulatjataumangat mamisainimut,suggutaugaluamangalonet.

● ajornik sivumuagiamik; tamanna sujong; Kanuk malunatong; suva;

46

● assianik pairsijitapat: suso-ong sorrusik nommat assinginut pairsijinut; Kanukissumagivauk nutat sivoliulautullo pairsijet; Kanuk ikajutsitaugajaKKalonet;

● angutet pinniaKatajut; summat piKattaton; kamagijauso-ong;● pikKujaligijet issumale-en; piKujane naglet ilingavat oKumaigijaujumon; Kanuk

assianik pisonguvat.

OKalajuKalippat onkkaKattalit kattimatitaujut ilukKusingit issumagilugit, kinamikpiutsapata mitautauniagane, kattimajut kenaujaliutsiaKatangipata imak kenaujalumikatugiaKaniatunik OKautjutauniagatik.

● oKalajut tukisinatsiatumik atullit;● issumagijaujut oKumautaupata adjiliutinguaKatagitse onikkalusilo

Kuviagijauniatunik.● atuniagase oKausinik iniKUgingualugit, naggugingualugilonet,

suktualonigalugilonet

Apitsotaunginapata sunagalait atuausot ikajutinut, moviutinepata piuluagajatuk.

kattimajut nukKangagalagunatut upvallo Kinijagalalutik nakit ikajutitnapvataugunamangata.

kattimajut Kaujimatitautsianginapata, sulammangata akKisuijut sulitsualuagunatut.

Kaujigatsanik Kaujimajut ammalo KaikKujausimajut okalakKulugit Kanukpijutsaumangata

Kaujimajatsanik najuktet KaikKujausot oKautjiKolugit Kaujimajatuaminik ilagetkatimagiasitainatilugit ilaget Kaujigialiminik tussaniamata atuinagutiligutik. TaimakKaujimatitaugialet issumatsasiutsiaKolugit Kanuk ikajutaugumamangamik.Apitsutaugialet pijagegaluapata tamanekKujautuinagialet apitsutaugialagumagutik.

Kaujimajut apitsotaugumajunik ikajutituinaujut ilagenik, kamagasuajutsaulungitut ilagetakKisuilipata sulammangammik. Aulatsijimut ikajuttausiagialet ilaget Kaujigumalippatanakit ikajutauniamangamik oKautjutaukKalutik Kaujimagatasaminik, ammaoKautjutaukKalutik issumaKalippata saipatsataujutsait.

Aulatsijik apitsutatsanik oKautjisiagialik Kanuk pijutsaumangata ilaget kattimatitaulippata.Aittulugit aglanik Kanuk pijutsaumangata maligatsanginik (takusiuk Ilagiat B)

47

KaujisaKatiKagialet NunakKatiget katimatinginik

● NunakKatiget kattimatingita maligatsangit allasimajut llagiat B-me.

● Aulatsijik oKalaKatiKagialik nunakKatiget kattimatinginik ottugattulo aulatsijinganikAngajukKauKatigenginilonet okua nalletuinait naluliumajaupata:

▪ kinakkut ilagevat:▪ nallet ilauKujaungipata summalo;▪ ilaget Kanuk KaujititauKataniamangata;▪ ilaget Kaujimatitaugialet nallet nunakKatingit ikajuttiumangata;▪ nammagialet Kaujimajut 0Kautjigiagijillo kattimalipata;▪ kamagijautsiagialet pilukataudlaguamangata kattimajutsat atuinagutilippa

pigiasippatalonet.

● Aulatsijik kattimaKatiKagialik nunakKatiget kattimatinginik atausialunilonetatuinagutilipata.

● Taimak pigialet voggemik atausimik kattimagiasikKatinagit, aulatsijik pivitsaKaKulugomaligiamik kattimatet pijaukKujanginik.

● Takkua kattimaKataugiaKalipata nunakKatiget kattimatinginit ilaujuKainagiaKavukpingasunik ikinisaungitunik.

● Aulatsijik oKalautiKagialik summat tilidlijuKasimamangat amma oKalautiKalune Kanukatuinaguilaumangame ilaget kattimaKujaulipata attingit taijalunagit.

● Ilaget kinakkunik sivoliKasimamangata Kaujimajaupata ikajutsigajatuk kattimatinikKaujiKolugit ilaget Kanuk onuttigimangata nallelo ilagellagimangata.

Kattimanik akKitaupat

Ilaget Kaujitillugit aulatsijik Kaujigialik Kanga sunaliame nanilo kattimalamangata,kinakkut KaikKujaumangata, Kanullo pilamangata. Ilaget pijumajangit malitaugialet,sulitsiatuapata malitsialutillo ottugatet pigasuatanginik. Ottugatet okpigijangit malilugitamma issumagilugo kenaujaKatsianginik, ilaget kattimatitaujut namminik akKisisotaulatsijimut angitaugutik Kanuk tuavitigilamangamik.

48

Kanga sunaliamilo

IkKagijautsiagialik Kangaulamangat sunaliamilo ilaget apviataudlalaguamata ilaugiangit.Piluasot ilaget kattimagiaKalipata vogget naningane. Kangaulamangat sunaliamiloangiKatigegutaugialik apitsutatsanut polisenullo ilaugunaKolugit KaikKujauligutik. AmmaIkKanamagimijuk ilonatik ilaugialet Kaujititaunitsangit tapvainak Kanga sunaliamilokattimalamangata akKisuiKolugit ilaugiamik upalungalugatik.

Tojummiuvitsangit ingiggautitsangillo

Aulatsijik kamatsiagialik ilonatik KaikKujausimajut Kaujititsialugit Kanga sunaliamilonanilo kattimalamangata. Ilaget Kaujimatsiagialet ilaugunalamangamik, amma imminikkamasot ingigganitsaminik tujummiuvitsaminillo.

IkajutaugumajuKappat upvallo nammasaniakKongipata kenaujamik ikajuttausottilidlisimajunut. Kanuk angitigijumik ikajutaujutsaumangata angiKatigegutaugialiktilidlitinut ottugajut pigiasititsilippata. Tamaita ikajutaugialet kamagijautsiagialet. Okuaissumagituinalugit:

● tanna ikajugumajuk ikajutsisianiagaluamangat sorrusimik, inosuttumillonetpiungitulijausimajumillonet ilaminut;

● ilaget kattimagiasippata ikajutsialamangat; imaittogune:

▪ angajukKanga, mianitsijinga, ikajuttilonet;▪ inummarik, upvallo ilagenut nallatsiataujuk;▪ tigumiajuk ilaget KaujimagiaKamagitanganik;▪ kamajitsatuinaugune; upvallo▪ ikajuttilagiugune.

Aulatsijimut kamagijautsiagialet ilaget ingiggautitsangit tojummiuvitsangillokattimagiatuKataugunaKolugit.

ImmaKa kamagigialingit ilonatik ilaget ingiggautitsangit kattimavimut utinnisangillo.

TingijokkujuKagiaKappat takkua kamagijaugialet tapvainak kattimajutsaitutakKititauKKunagit.

49

Sorruset paigijauningit

Kamatsiagitse ilaget kattimagiatugialet sorrusilet pairsijitsaKatsiatillugit kattimagialetullungane apviataukKunagit issumatsasiugiaKalippata. Ilaget ikajutaugiaKapatakenaujamut pairsijitsaminut tamanna kamagijaugialik tilidlijunut Kinujaulunilo aulatsijimut.

Nanelamangata

Kattimapvisak imak piuniKagialik:

▪ angininga nammalune ilonatik ilaujutsait idluiggijatsialutik idsivavisaKalutikkaivallangajunik immaKa;

▪ KuigiatuviKatsialutik;▪ akuneniagaluapata atuttausongulune;▪ aivitsaKatsialune Kimalaulagumajunut, upvallo assiminut tussataugatik

oKalagumajunut, amma immigollutik ilaget silakKijavisanganiknukKangalaulagumagutik;

▪ tetotiKagialet kaffeliugutimilonet;▪ namogiaKapata atuinaKagialet, fonegumapatalonet, nigigiatugumapatalonet

igavviKalunilonet;▪ Kanitogialik ikajutisanut unersiutisanullonet (sorlo ottugatet aulatsijinganut,

polisenullonet);▪ nanetsiagialik ilonamaginginut ilagenut idluagijautsialune;▪ aiviusongugialik aulagunasiangitunut Kanimagalatunulonet.

Ilaget angiggangit kattimaviulutik atutsiagunangimijut ilanginut, kinamullonetidluggigijaungikutik, tujumiviugunilonet kappianatumetuKapalonet. Amma ilai, ilagetpiusiKamimata, ananaujuk kamagasuanginasok ilaget tujumiKonagit kattimagiaKapataillungane.

NeKKet sunagalatuinailo

NeKKet puigutaugiaKangitut. Ilaget adjigengitunik mamatsasongumimata taimaidlutikaulatsijik Kaujigialik neKKitsaliukKagane. Aulatsijik Kaujigialik sunanik ilagetnigigumamangata kattimagiaKaligutik tamanegiaKaniapata nigivitsaulipat(Kitigalimiuluak). Aulatsijimut tanna kamagijaugialik. Kamagialik teKamangat kaffemilonetimikolunilonet Kajotanillo, pogutanik kaffeliugutimik siggulimillo.

50

Ablasangutitsijet

Ablasangutitsijinik pigumajuKapat tussatsiangituKapalonet kamagijaulit.

▪ ablasangutitsije ilagenut sungiusimajautsiagialik;▪ issumagijaulit ablasangutitsijet kattimajunut ilagijaugutik ikajutsiniamangata

apvianiamangatalonet;▪ ablasangutitsijet atuinaugialet sunanik oKalaniamangata ilaget kattimaligutik;

Kanullo ikajukKujauniamangamik.

Idsivautait

Ilaget kattimalippata malitsiagialet aulatsijinik amma ilonatik pigasuatitaujutoKalaKatigegunaKolugit akKisigasuamut. Idsivautat okkut saniane sittungatitaulutikissuane saKKatillugo nammaniangimarituk. Idsivautait kaivalangajutsait iluingalutik.IdsivavisaKatsiagialet saKKatinago sunamullonet apviatautinagit kattimaKataujut.

Atugatsait

AllavitsaKagialik Kammame napajumilonet apvianiangituapata. Amma ilagetatuinaKagialet allavitsaminik allautitsaminillo.

Moviutik piusiliugutillonet atuinaugialik ilaget nallia kisseane nipiliugutikkut aititsigunapataoKausitsaminik.

Kaujititaugialet allavigillugit

Inuit Kaujititsigit upaluitailillugit, voggime Kaijume kattimalalippata; Kaujititaugialetmaggok voggek kattimanialippata sivonganiungituk, Kaujijautuapat Kanga, sunaliamilonanilo kattimalamangata. Allavigillugit ilonatik ilaujutsait. Ilaliutillugit aippagijaujut,Katanngutiget, Kimatausimajullo (sorlo, sorrusik, inosuttulonet, inummarillonet)tukisitillugit ilaukKujauninginik. Allait pokulutuinanginik atugiaKavuse kamanasuatitmalugusukKunagit sujuKalimangat. Taimak piluagialet inuKatsiangitune inuKatigettapvanitsainak post affiseKamata. Amma Kaujitimilugit ilisimajut apitsutaugumalatutallavigimilugit Kangaulamangat nanilo.

51

Allasimagialet sunait atuinagutigiaKamangata

Autatsijik allasimagune sunait atuinagutigiaKamangata piujogajatukkattimagiasikKatinagit (takusiuk Ilagiat D).

Sunatuinait issumalotaujut sakKipata kamagigialet

Aulatsijik kamagiaKasongumijuk nallet ilaget kangialiaKippata issumalotiKipatalonetkattimagiasikKagatik. KappiasuliaKigamik ilangit oKautjisot ilauniagunainiminik. IlagenutfoneKatallune issumaloliaKiluaniaKKotunut aulatsijik taimainiatunik saimatitsisok.Taimaisongumata 2-3 ullunik kattimaliaKikKagatik aulatsijimutnukKangaviugunangimagituk.

KAUJIMAGITSE: Aulatsijik uppisiamagigune piungituliviusimajukikajutaunlangininganik kattimaKataugaluagunenukKatitsisok ottugagasuatunik Kangatuinamarik.

52

CAPITAL 5

KATTIMATITSINIK

SakKititaugumajut

Ilaget kattimatitaulippata issumaKatsiagialet kamagijaugialet unersiutaugialellosorrusiuppata inosuttpatalonnet upvallo Kanuitailititaugialet inummaretpiungituliviusimajut, amma tamakkua issumatsasiugutaugiaKamijut KanukpikKujauniamangata, Kanullo pikKujaujut malittaugiaKalamangata.

Ilonnangit Issumagillugit pigasuagialet

Ilaget kattimatitaulippata kattimatitsijet namminik Kanuk piniamangata kamasotmalitsiatuagutik ottugajutsait okpigijanginik maligatsanginilo.

● Ilaget kattimagiasillagisot KaikKujausimajut katimmata stundingane, ullunganillokattimavisamine Kaujititausimagamik.

● Ilaget ilaujut Kaujimatitaunginagialet kattimajune issumatsalianginik, pijaukKujaujunik,Kanullo pijutsaumangata akKisuttaujunik.

● Kattimatisijut ilaKagialet atautsimilonet ikajuttimik pitjutiKatuagialimik pairijatsaujumikunersiutaujutsamillo piungituliviusimajumik. Tanna ikajuttik annigusuKatausokKangatuinak annigusuttuKagiaKalippat, amma ilaunginagialik issumatsasiutuKalippat,pijaukKujanillo akKisuituKalippat sujuKalamangallo akKisuijuKalippat ilagetkattimalippata. Ilonnatik inosuttuit jarilet 16-nanik atannilonnet ikajutiKainnagialetilaget kattimalippata. Nalletuinait inummaret piungitulijautuinagialet, upvallopiungituliviKasimajut amma ikajutiKasongumijut.

● Aulatsijiujuk tigumiagiaKangituk piungituliviusimajop ikKagijanginik pairijaugiamullonetissumalotinginik amma ikajugasuagiaKangituk piungituliviusimajumik kattimalippata.Aulatsijiujuk ottugajunik sivumuatisijiujuk kattimatitsijiulunillo. Aulatsijik tavatuakpivitsaKainagialik kattimatinut ilaunginagiamik issumatsasiutuKalippat,pijaukKujijuKalippat, amma sulammangata akKisuijuKalippat kattimajune.

● Ilaget kattimaningit ima najisok:

53

▪ pijaresimalippata issumatsasiujut, pijaukKujijullonet amma sujuKalammangatakKisuijut Kanullo malittautitaulammangata angiKatigeppata, upvallo

▪ aulatsijik uKappat Kanullonet angiKatigegunangitunik.

● Kangatuinak nukKangagiaKaKatagaluapata amma kattimatigalait pigiaKaKattajutkatimagiasilaumatanit pijareninginut issumatsasiugiamik, Kanullo pijaukKujijunutKanullo pigiaKalamangata pijaretauninganut (upvallo angiKatigegunangituttapsumungatsainak kattimajunut atajut.

● Aulatsijik ilagenik katimatitsigiallapat KimiggujaukKujippalonet nutamik ilagetkattimagialatitaugialet, kattimagialapata imak pituinagasuagaluappataKaujigasuatuinalutik sulimmangatata issumatsaliusimajut, pijaukKujisimajullo ammalosulammangata akKisuisimajut sivollimik. OttugattuKasimappat aulatsijiulautuktamanegunaitillugo ottugajut pijareppata, tilidlisimajut suliaKattingit kamatsiagialetKanuk pijutsaumangata akKitausimajut Kimiggujautillugit ilaget kattimanimineangiKatigegutausimajut malillugit.

● Issumatagijausimajut pijaukKujausimajullo Kanullo pijutsaulammangataakKitausimajut ilaget kattimatitaulauttilugit malittaugialet ilausimajut Kanutuinakpigalualippata. Ilausimajut kinguvane oKappata angiKatigelaunginimminik, ilagetkattimatitaugialagajattut aulatsijimut kigligiutjiviKaKullugit kattimattisijinik summatangiKatigegunasimangimangammik. Taimaittilugo Kanuk pijutsaKammangatakKitaugesimajut malittaugialet. Takkua amma kattimasimajut KaikKujausimajutilaugunnasimatinagit kinguvane oKaniadlutik pijagettausimajumiknammasanginimminik.

● Aulatsijik oKautjigialik ilonnainut ilagenut kattimaKataujunut (sorlo, ilagenut,Kaujititsijinut, ablasangutitsijinullo) Kanuk nerriugijaugiaKammangatoKalautaugiaKangitut ilagenut unersiutaunitsangillo piungituliviusimajut.

▪ siammatitaugiaKangitut (allasimajukkut oKausikkulonet) Piusiujut kattimajunut,kisseane nallagiasimajunut allatausimajut angittausimagune ilagenutallaKujaudlune Kanuk ilaget pimmangata kattimanimmine;

▪ allasimajut piulimagatsait Kanuk issumatatuKamangat pijutsaulattunik KanullopikKujijuKammangat attaugialet ilagenut kattimaKataujunut (okununga ilagetkattimaKataujunut, poliset Kaujisasimajunut, inuligijet tilidlisimajunut, ammakissimik Kaujititsijinut ilautitaujunut Kanuk pilammangata akKitausimajunut);

▪ nunakKatiget kattimattingit oKalautiKagiaKangitut Kaujimajaujunik kinatuinnamikilagenillonet, kisseane pisot imak sorlo piKKujaugutik Sorrusinik InuligijetpiKKujanginnut oKausiKagiamik sorrusimik piungituliviusimajumik ippiniagutikoKausiugesimangininganik.

54

Maligatsaujut ilaget kattimattitaulippata

Piuset okua malittigegialet immigollutik kattimalippata. Pingasuilingajut akKitaugialetkattimagasuattut ilitagijaugetuappata imailingattilugo:

Sivullipak 1: Kaujigatsanik ilagenik oKautjigiagijinut mikseKartomangata,Kaujigatsang allasimatsiatillugit akKisigasualigutik sujutsaKammangatpitsiaKullugit;

Kingullia 2: Ilaget immigollutik kattimattitaullit; ammalo

Pingajua 3: AngiKatigegasuallutik sujutsaKammangat (angiKatigesimappata)amma allalugit Kanuk angiKatigemmangata.

Ilitagijautigialet

● Maligialet angiutausimajunik Kanuk pigiamik ilagenut (sorlo, tutsianik, inutuKaunitsanoKausiKallutik ilagenillonet KaikKujausimajunik);

● Ilitagijaulit Kujaliviulutillo Kaigunnasimajut (imaittumik: sangginingit ilaget, ilaujulloasimmiut);

● Ilonnatik kattimaKataujut imminik ilitagijautitsiagialet tukisinatsiatumik ilonnainut,amma sunamut ilaummangammik oKatsialutik (ikKaumalluse ilaugialet sivonganeassiminik ilitatsigunnangimata akuninillo takotisimalugatik);

● Kattimaviujume kamatsiagitse - namut KikagiattuviKammangat, Kuigiattuvello,nerrivello;

● Maligatsait ilaget kattimajunut nalunaitugit:

▪ pilukagiaKangitut oKapiluagatillo;▪ assingit oKalatillugit pijagettitautsiagialet ikKanammat ilonnangita ilaujut

issumagijangit tussattaugiangit;

● OKalautaullit issumagijait oKalautaugiaKanginingit assinnut unesiutsiagialello, ammaissumagijautsiajut sorto ablasangutitaugialet;

● Kimiggujaugiallalit sumat kattimamangata Kanullo piniammangata;

55

● IkKaumajaullit sakKinginiangituit anniagutaujut Kanullo akKititaugunnamangata(immigojunik kattimaviKalutik, nukKangalaullaKattalutik, anesongullutik);

● AllataugiaKarnmangata sunait katimajuit piusingit(sorlo, nallagiattuKujausimajunut,pivalliaKommangata allatinullo):

Sivullik 1: Kaujisattet ammalo atannituijet

SakKititaugumajuk:

Atuinnautitsialugit ilingajut ilagenut Kaujigatsait atannituinillo kattimaligutik ilagetpijatsaminik pitsiagunnaKullugit issumagijaujunik kamagijautsiagiaKajunikpiungituliviusimajunik pilukattautailitillugillonet.

Maligatsait:

● Kigligiutsausialit summat tilijaujuKasimamangat.

● KaikKujaullit inuligijet tilidlisimajut Kaujimajaminik oKalautiKakKulugit summaloissumalotiKammangammik. Atuinnaugialet takkua ilagenik oKautjigiamikippinianniminik piungitulijausimajuk kamagijautsiagiaKaninganik summalonnetpinniatautailigiaKamangata.

● Poliset Kaujisasmajut atuatsigialet oKausinik PiKKujane Sorrusinik InuligijetPiKKujanginne upvallo ikKatuijet piKKujanginne kigligiutjisiaKullugit KanukoKumaitigininganik. (Ilaget kattimatitaugiallaKujauppata upvallo Kanukpijagetigisimalimmangata Kaujijaugumappata, takkuasainnait maligaitoKalausiugiallasot).

● Ilaget nukKalaullagumasot tussakKalutik poliset Kaujisasimajut oKausinginnik.

● OKautjaugialet KaikKujausimajut oKalaKullugit Kaujisimajaminik (tamaitaKaujigatsalet oKautjigiagijet ilagello). KaikKujausimajuKappat oKalagiattuKullugomanna tamanegialet. Ilonnatik tamanejut oKalagunnagialet. Ilaget atsolattaugialetapitsuKulugit Kaujimajaminillonet oKaKullugit.

● Ilaget tamanegunangitut tamanekKujaungitullonet issumangit manna oKattaugialet.

● Ilaget allaKujausimajut oKausitsaminik manna atuatsigialet ilonnainuttussatauKullugit.

● ApitsutuKagumaikKopat kattimajut sivumuagialet ilaget immigollutikattimanitsanginnut. Ilaget apigijaulit.

56

● Apitsotaujut kamagillugit kattimajullo piusingit takunnalugit KaujigunamangatseissumaKaKatigekKopata pairijaugialimmik kamagijautsiagilimmilonetpijaudlaguammat. Nalunagatappat ilagenut kamagijautiniakKat immigoligutikkattimalippata.

● Ilaget tigusiKutsiuk kinamik allagalakKujaminik immigoligutik sunaniksivumuatauKujimangammik.

● Maligatsait atuttaugialet Kaujisalippata sujutsaulammangammik (taikkuaoKattaugesimajut ilagenut polisenullo Kaujisasimajunut atuinnaguttuKatillugo ilagetkattimatitaugianginnik) allasimallutik mappitigame angijune assinginnilonnet.TakunnagatsaKagutik piujogajammat ilaget KaujimanginnaKullugitsugasuammangammik assiujikKunagillo sugasuammangammik issumatsasiuligutik.Kaujimagitse ilangit atuatsigunnangitosongininginik taututsiagatillonet.AtuatsiKattagitse allanik mappitagammetunik.

OKalattaugialet Kaujigatsait:

● Ilangit tigusitsialuasot Kaujigatsaujunik atuatsigutik, assingit tussalutik; allagat,atuattausot upvallo atuataungasot, amma nipiliugutet atuttausorigummijut.

● Tukisigiangit oKumaittut attausot allasimatillugit. Kaujimagit ilangit kattimaKataujutatuatsigunangininginik Kablunatullo tukisimagumanginingit upvallo issumaminikoKalatsiagunanginingit oKausituKamitut assiagut.

● Kaujimagit allagait kattimajunut aittutotet utititaugunangisot. Kaujimatsiagit allagaitaittutotitsaugaluamangata oKausiusimamangata allasimajumut upvallokinakkutuinnanut takujausimalimmangata (sorlo, allait ikajuttet sunaumangata). IlagetKaujimagiaKagaluadlutik Kanuk allausiusimamangammik, taimaittunilloKaujititaugiamik pivitsaKagiaKaningit. Kaujigatsait kamagijautsiagialet Kanukatuttauniammangat. Ilaget Kaujititsiuk allait utittitaugumaninginik allasimajumut (sorlo,nipiliagait sanajausimajut parnanaitsimavimmejumut ilaugunnangitunut).

Kingullia 2: Ilaget immigollutik issumatsasiugialet

Imak pigumajiut:

Ilaget pivitsaKaKullugit immigollutik issumatsasiugiamik Kanuk nukKatitsigiamikpiungitulinnimik.

57

Imak pigialet:

● Ilagenut ilagijaunngitut ilaugiaKanngitut, kissime ablasanggutitsijik ilaget immigollutikissumatsasiulippata takkununga ilagenut nallianut KaikKujausimajuKanggituappat.Okua atjiungitut pijatsait:

▪ Aulatsijik ippiniappat kappianattumegajaut ilaget immigollutik kattimavimeppata,aulatsijik ilausok. Taimak kisseane pigialik atjiuniujanggimagittume amma aulatsijikanigunnasituagune Kanuiniagunnaipata anidlautigigialik.

▪ Nallenut piungituliviusimajumut ikajuttinga ilagijaunggipat nallenut, ilaugialik.

● Nallenik ilaKammangammik ilaget oKatsiagiale sorlo ilaugunnatut ilannat upvalloajuKituijut.

Maligatsait;

● Ilaget immigollutik pivitsaKatillugit kisseane pitsiasok. Aulatsijik aniKatiKagialikilonnainik ilagijaunggitunik.

● Sulinggituk tamaneKataugumagiak. TamanekKujaugunile aulatsijik assingillonetKunugialet aniniallutik.

● Tukisititsakit ilaget kinatuinnamik ilaKagumagutik siagu KaisonguniammijukKaikKujippata. Assingit Kaigiallagumappata ilagenut apigijaukKalutik pisot.

● Ilagijaunggitut ikajuttelo KaikKujausimajut ilagenut tukisititaugialet ilagenik tiliugigialetimmigollutik katinggalaullagialet.

● Piunippamik pigajattut inuligijet tilidlisimajut inunnito unertuttet utakKiKatauppataaulatsijimut assiane ilaget immigollutik kattimavinganit atuinnauniagamik ilagenutapitsutaugiamik amma angiKatigegasuaKataugiamut ilaget kattimallutikpijarekasalippata akKisuigasualigutik Kanuk pikKujimmangammik.

● Ilaget immigollutik kattimagialisot nalunaippat ilaget ilonnanginnik Kaujititaunniminik.Ilaget immigut apitsukit. Imak Kaujimagialet:

▪ Kangatuinnamarik pivitsaKagialet immigollutik katinggagiamik;

58

▪ ilonnatik suliaKattet ilagijaunggitullo Kimaigialet uKausigikKaujavut pivitsaitmalillutik tamenekKujaunggituagutik amma utigiaKanggitutKaikKujaugiallangituagutik;

▪ ilaget pivitsaKagialet Kangatuinnak nukKalaullagiamik utiniammilutik;▪ pivitsagijanga ilaget immigollutik katinggagiak uKalautigiagiangit

issumataggisimajaminik issumatsasiugiamullo Kanuk kamagigiangit;▪ pivitsaKagialet angiKatigeniammangammik angiKatigegunnanginimminilonet

pairijatsaKajumik kamagijaugiaKajumillo pijaugialladlaguanat;▪ aulatsijik atuinauninganik assingillo atuinnausonguninginik;▪ aulatsijik ikajusok issumangit akKisuttausonguningit malillugit sanagiamik Kanuk

pikKujimmangata.

Ilaget Kaujimatitsiakit sujutsaumangata, amma illonatik ilaugialet ilonnaniktigumiagatsaminik najuttiKammangata.

Kigligiutjivigikkit ilaget tatitotigijatit pijunnaningit issumatsasiugiamut ikajutsigunnatumikuKumaigijaujumik.

Ilaget takkuatuangullutik kattimalippata aulatsijik pigunnasivuk apitsugiamik inuligijiniktilidlisimajunik amma Kaujigatsanik tigumiajunik atannituijinillo. Taimak Kikalaullaligutikinuligijet atjiminik sungiutisaKatiKasot kattimageppata ikajuttigetsiagunnaKullutik.

Papvisaginiagase: ilaget KaikKujiniattut atuinnauligutik. Aulatsijik pitsatailillunetakuniaKattasok ilagenik sivumuatsiagaluammangata apigiKattalugittukisigiattitaugumammangata Kaujigiallagumammangatalo.

Pingajua 3: AngiKatigegasuannik Kanuk pikKujimmangammik

Pijaugumajuk:

Ilaget issumangit tusugijangillo pijaukKujamminik malittautillugit.

Pijagegasualutik imak pigialet:

Ilaget pijageppata akKisuigiamik Kanuk pikKujimmangammik, KaikKujigiallagialetaulatsijimik KimigguKatiginiallugo amma pigiaKagutik ikajuttiginiallugo akKisiagiangapijaukKujangit malittautigasuallugit. Taimak pigasualigutik imaittunik maligialet:

1. AngiKatigellutik paigijatsaKajumik kamagijaugialimmilo pijaugialladlaguammat;

2. PijaukKujanik malittautitsigasuallutik;

59

3. PijaukKujaujunik tukisinatsiatitsilune amma kamajutsanik kinguvanilokamagiallajutsanik akKisillutik;

4. AngiKatigettilugit ilaget polisello pijaukKujanginnik maligiamik; amma

5. Aulatsijik aukassok pigiaKagune.

1. AngiKatigennik pairijatsaKanninganik kamagijatsaKaninganillo;

● AngiKatigekKolaungipata Sivulfiane 1-ime, aulatsijik Kaujigialik kattimattetangiKatigesimanninginnik pairijatsaKanninganik kamagijatsaKallunillopijaugialladlaguammat. Kattimajunut uKagiaKanggikaluagune.

● AngiKatigenik sakKijanngipat pijaukKujaujut malittautigasuallugit, aulatsijik KaujigialikangiKatigegunnangipata pairijatsaKanninganik kamagijatsaKanninganillopijaugialladlaguammat, upvallo angiKatigegunnangipata Kanuk akKitigianga.Kaujijaminik aulatsijik allagialik.

● NalunakKopat Kanuk angiKatigesimammangata, ilaget immigollugit apitsugialitit.

● Kaujijauppat angiKatigennik pairijatsaKajumik kamagijatsamik pijaugialladlaguammatnalunaitsilunggituk inuk kina pisimanninga pigatsamilonet pisimanggininga; imakpilunggituk, passijatsautinimmik ikKatuivine ilaget kattimatitaudlutik ikKatuivinutilingalunggimata napvagasuallutic passijatsaujumik. PitjutiKangattuk napvagasuallutikpiunggituliviusimajuk ikajugatsaumangat. Kina pisimammangat pisimangimangallonetaulatjaisok issumatsasiugasuattunik akKisuiniattunillo Kanuk pijutsaKammangat.

2. Sivumuattilugo Kanuk pijaukKujaujut:

● Manna aulatsijik sivuligialik akKisuijunik Kanuk pijutsaKammangat, atatitsialugopijaukKujaujut uKumautaujumut akKisiutet.

● Katimajet Kaujippata piungituliviusimajup pairijatsauninganik kamagijatsaupalonetpijaugialladlaguammat, kattimajet pijatsangita ilanga issumatsasiugiakpikKujigasuallutik Kanuk akKitaugasuajutsaumangat uKumautaujuk, malitsialugitottugautet okpigijangik piKKujagijangillo amma "pitjutet" sakKititaukKujavinetKaujititsitainadlutik inuligijet tilidligamik.

60

● Ilagijaujuk tilijausimajuk uKausinik allasiagiamik atuatsijutsak ilaget KanukpikKujimmangata. UKalautausot angiKatigegutigigasuallugillo tamaita uKausiusimajutKanuk pikKujijunut.

● AngiKatiKagasuakKagialet aulatsijimik, ilonnatillo pijaukKujaujut Kaujimajautsialippataattaugialik Kaujisasimajunut polisenut inuligijinullo tilidlisimajunutKanuigijauniammangat.

● MalittauKujaujut pijaukKujausimajullo ilumiutaKagialet kamagijaunitsanginniksivumuattitaulippat pijaukKujaujut, amma kamagitsiataunitsanga piungituliviusimajop.

● Aulatsijik kamajiugialik pijaukKujaujut malittaugaluammangata kamagiamik ammatakkua ikajutsiniakKogaluammangata taimak kamajitsamik assianikilijaujuKasimagaluappat. Kanuk pijaukKujijuKappat ilaukKujijutsaugaluattilugitaulatsijimik kamatsiaKullugo kamajuKagaluammangat, pikKujijut AulatsijimikilisigiaKangittut pijutsatuangutillugo (sor1o, ikajuttaujutsamik uKautjigiagijiugiamik).

● Ottugautik akuniunggiluadlatuk atuniappat aulatsijik kamagunnanginanianggitukmalittuKagaluammangat ikajutsilimmangallonet. Inuligijik tilidlisimajukikajuttiukKujausimajullonet taimak kamajiungagiaKagajattok. llaget amma nallingitkamajiugunnamijut (kamallutik Kangaulippat pijaukKujausimajutatunginnagaluammangata, upvallo Kaujisatet kattimanitsanginnik kamaKattalune).

● Kamajiugialik aulatsijiujuk allatauKullugit issumatagijaujut pijaukKujausimajutKanu11o pikKujijuKammangat Kimiggujitsaujunillo kattimautausimajunik.

● Sorruset inosuttulonnet kamagijaugiaKappata pijaukKujijunik akKisijut uKagialetpiungitulijausimajuk nanegiaKammangat, kinakkune Kanullo akuniutigijumik.

● PikKujijut uKatsiagialet sunanik pijutsaKammangat, Kanullo kamajutsaKammangatkinakkunutKangallo. Sorlo, "Inosuttuk X pulagiaKattagialik Auntieminik UnkelliminilloSonabende tamat sitamanik stundenik. Unkel Y angisimajut aitsiKattagiamikangiggaujiKattalunillo. Pulagianitsanga assitattaugiaKappat nuKKagiaKappalonnetAuntie Y foneviKagialik Ananammik Fraitage KangikKatinago KanukakKigiagiaKammangat."

● Kanuk pijutsaumangata allangit angittaugialet kattimanimine amma kinguvaneassiangutigiaKangitut ilonnatik ilausimajut angingituappata. IlagetatuinnaKattitaugialet piusitsaminik kinamut assiangutitaugumappata.

61

● Kanuk pijutsaumangata akKitausimajut kisseane assiangutitausot susimamangataKimiggugumallutik kattimatuKalippat upvallo ilaget kattimatitaugiallalippata, upvallokattimautaugiallagialik angijualongpat, ilonnatik kattimaKataulauttut allavigillugitapigijaullutik fonivigillugillonet assiangutitaumajut Kanuigingimangagit (ilausimajutnunakKatigengipata tapvainallo kattimatitaugunangipata).

Maligatsait:

● Sivulittaulit kattimajut akKisuigasuaningine Kanuk pijusaKamangatiluinggaigasuattunik kamagijautsiaKullugo piungituliviusimajuk pijaugiallaKunnago,Kanuk pijutsaumangata maligatsait uKatsiagialik atutsiagunnalutillo. UKatsiagialikKanuk malittaugiaKammangat Kanullo kamagijaulammangat atutsiagaluammangat.

● Issumatsasiugitse ilagelluse sunanik sakKititsigumamangatse amma sunaitkamagijatsaumangata pairijatsak KanuiviutailiKullugo. AkKitauKataullit inuit ikajuttisaittamak piKullugit.

● AkKisuigitse ilaget issumagijangit maligasuallugit.

● Kattimajut nukKangalaullatuinnagialet Kanuk pijatsanik pikKujaliuttuKaniammangatKinijattuKatillugo.

● Ilonnatik ilaujut apitsuKujaullit pijatsalianik nammsikKatinagit tukisinatsialinninganikilonnainut.

● Allasimallit sunait kamagijatsaumangata sunanik puiguttaujuKadlaguammat, ammaissumalotausimajut allane makitajune mappitaganilonnet atuagiallaKatalugit.

3. Pijatsaliane sunait atjigengitiginingit Kanullo kamagijaulammangat pijaresimalippataloKanuk pigiallalamangata:

● Sivumut takunnagit; pijatsait sunanik sakKititsiKujauvat?

● Pijatsaliat pitsianiagutik atutsiagialet piungituliviusimajop jaringinnik summaloapviagumagiasijuKasimaninganik.

● Pijatsaliat atjigenginingit malittigetsiagialet. AkKitausimajut pairijatsamutKanuiviuKunago atjiusiagialet pijatsauKujanik Kanuk ikajuttaulammangat,kamajiKalammangatallo, Kimiggujaulippatallo. Pijatsaliat pitjutilet ilagetpairijaugiaKaninginnik KanuiviuKKunagit Kanuitailititaunitsangine amma takkuningaanginippautitsigialet.

62

Kanuitailititaunitsanut

● Sulimmangata ilonnatik ilaget kamagijaugialet anajanattumettut piungitulijaugiamik(iluinggaijut ilagenik sorrusinik; arnanik, inummarinillo)

▪ Takkua inuit KanuitumegunaiKan? Kanuk Kaujitsiatausonguvat? Kanong?

● KanuiniakKolippata piuliniannisak

▪ Kina Kaujimasok piungituliviusimajuk Kanuingikaluammangat? TakkuangujutKanuk ikajutigetitausonguvat? Kina KaujititaugiaKava pijatsaliavinet atugunaipata?(Anajanattumeluappata, piuliniannik pimmarinisaugialik.

"Fraitage tamat takujattuKattalakKunga, X imigappat maliniagavit angigganut."

● Kinguvanigiak Kanuitailititsinitsak

▪ Sunatassiangutitaujutsauvat ilagijaujut piungitulijausimajut anajanattumejullonetpijaugiallagiamut, kinguvane KanuiniagunnaiKullogo? Kanuk tamannaassiangutitaujutsak tapvainattitaugajaKKa?

● Ikajuvet ikajuttelo

▪ Sunait ikajuvet ikajuttelo atuinnauvat nunatsine upvallo sakKitigatsauvat?

Pijatsaliavinine anajanattumejut kamegijautsianitsangit inummaret piungituliviusimajut

● Atuinnaugialet Kaujigatsait idluatsaijinut tilidliutausot pinniaKunagit, uKKovello,assingit; ilagello Kaujimatitaugialet nane inuligijet ikajugunamangata angiggaminekappianatuKakKopat.

● Ilaget kattimatitauningit atulungituk inangitsigiamik ikkatuivikut passijatsaliunimikinumik piungitulijumik pinniagalatumilonet.

● Ilaget kattimatitaugiasipata sunanik piungituliviusimajut issumalotitsaKalamangataKaujititaugunatut ikajuttiuKattatunut piungituliviusimajunik. Taimak ilonatik ilagetKaujimatsiatitausot sunait issumalotausongumangata piungituliviusimajunuttukisimatsiaKullugit issumatsasiuligutik pijatsaugajatunik.

● Pijatsane uKatsiagialet piungituliviusimajut Kanutsiak pijutsaumangatapilukataugialaliaKigutik ippiniagutillonet malunnatumeniminik (sorlo, kinamikuKautjigiamik, kinalonet Kaigunalamangat uKumaitsalippat).

63

Pairijaunitsangit kanuikKunagit sorruset inosuttulonnet

● Kanuk pairijauniakKat sorrusit inosuttulo tapvona maligatsaliakkun?

● NanegiaKalakKa kinakkune sorrusik inosullulonnet?

▪ Assianogialeng?

● PiKKujaligijinut malittauKujat

▪ Kinamut pairijauva? tigumiatauva? takujaugunnaKa?

● Pairsije ikajutsiva?

▪ Sorrusik inosuttulonet KanuigunaiKa? Kanuk pijuKagunaKa, kinamullo, taimakKaujigasuallune?

● Kina takugiatugunaKat

▪ Kina kappianattusauva sorrusimut inosuttumulonet? Tagga takotiKattajutsauva-angupvallo apviataujutsauvang?

● Pivallianginatigatsak kamatsiatiutitak

▪ Taimak akKitausimappat Kanuk ikajutsiniakKa?▪ Suna kinalo ikajutsigatsauvat sangginitsauKullugo, amma▪ Sunait assiangutigatsauvat?

● Ilaget assiujiutigiaKangitut

▪ Nallenut ilagenut tanna sorrusik inusuttulonet ilauva?▪ Kanuk assiujiutitailigunaKat?

● Kinguvane kamatsiagasuanisak

▪ Sunanik assiangtigatsaKava sorrusik inosuttulonet kamagijaunginasiaKullugokinguvane? Sorlo, taimak kamatsiagasuanik Kanuk sittutitautsiagunaKa?Taikuasainanik kamatsiatiunginalautunik ilisigialagiak; ilaliutitsigiamik nutanutilagenut; piulimatsigasuagiak ilisagiagiamik ilukKusituKaminik?

● Ikajuttet

▪ Sunait ikajuttet atuinauvat nunatsine upvallo sakKititatsauvat?

Tapvainak akKitaujutsanik kamagialet64

SujuKappat tapvainak atugatsaulattunik akKisijuKasimappat atutsialuatitsisotpijaukKujaujunik. Kattimagiallagia Katugajanggitut, assiapgutillug illonet pijaukKujausimajut ilaget iluinggangimagittilugit. Issumagitsiuk apomautaugunnagajatut, ilagellotaimatsainak issumaKalaulit, Kanuk kamagijaulammangata akKisuinialluse.

"Tanna sorrusik aititauppale ilaminut omunga ikajutsitauniagane? SulalikKat?"

"Angutialuga pinniagiattudlappale illugane unuagallume?"

Kamagijaunet

PijaukKujane ilumiutaKagialet kamagijautsiaKullugo pijaukKujaujuk. Ilaget oKasotkinakkunut kamagijaugumammangammik. Kamajiusot kinakkutuinait ilagijaujut upvallopolisegalait. PijaukKujaujune ilumiutaKagialet kinakkut Kanuk Kanullo akulaittigijumikkamaKattalammangata. Sorlo, Ananatsiangujuk angituinagialik KaikKujiKattagiamikilonnainik ilagenik kamagijaugialinik vogge tamat atausiallune KanuimmangataKaujigasuamut pijatsavinimminik, Kaujititsiniammilune inuligijimik atutsiagaluammangatpijaukKujausimajut.

Kimiggunik

Kanuk akulaittigijumik nanilo kattimaKattalakKat?

kinakkut kattimaKatauKattalakKat?

Sunanik KaujiutiKaKattalakKa pijaukKujausimajut ikajugaluamangata?Ikajunggipatalonnet?

Piuluagajattuk ilaget kattimagekKatinagit akKisigiamik Kanga sivullipamikkattimalammangata Kaujisatet allalugit ullusanga, nanelammangat sunaliamilo.

Piuset allataugialet

PijaukKujaujut allataugialet aulatsijimut ilonnaita sangane assiangutiKattalugoakKisiaKattalugulo akKitauvallianingane. Kangatuinak ilaget allatanganut allasimajangitatuttausot akKisuiligutik pijaukKujaminik.

4. AngiKatigettitagialet ilaget polisegalallo malikKulugit pijauKKujanik:

● PijaukKujat ikajutsiniappata, sungettotaugialik ilagenut polisenullo.

65

● Otutaulle angiKatigegutap songuninga, sujuttaunianggimat nalunnimut,akigattotinimmulonnet.

● AngiKatigegunnaKongipata, tamaita inuit uKakKukit angiKullugit apigillugillonettamaita angiKatigegutimik atiliugajammangata.

● PivitsaKattitaulit angiKatigegasuaKullugit issumaKatigengitaminik. KaikKujigitseKaujimajunik Kaujititsigialagunatunik atannituigunatunillonet.

● AngiKatigegunangipata, issumatsasiugit nukKalau1ajutsaumangatauKagiaKaguvillonet angiKatigegunasiniangitunik.

● Ilonnainik kamatsialit pijaukKujaujut atutsianiagaluamangatatigujauniagaluamangatalo tilidlisimajunut katutjiKatigenigalanu11o.

● Kinijagit pijaukKujaujut Kanuigijaungimangata polisenut ilaget kattimagekKatinagit.

● Kanuitsangisot imaittuKappat:

▪ Tilidlisimajuk sule atuinnaupat ilaget kattimaningne angiKatigegasuanimine KanukpikKujimangamik;

▪ Tilidlisimajuk pigunatitauppat sivumuatautitsigiamik pijaukKujaujunik;▪ Poliset angippata pijaukKujaujunik pairijaugialinnut, kamagijautsiagialinnut

pijaugialladlaguammat;▪ kenaujak atuttauniatuk pijaukKujaujune nammagijauniappat ilagenut

kattimagialinut kenaujatsagijanginut.

● NaluliumajuKappat tilidlisimajuit foneviKasot angajukKaminik assinilonet ikajuttinikKinijallutik Kaujigiallagumajaminik, angitaugumagutilonet tukisititautsiagumagutillonet.

5. Aulatsijik nukKatitsisonguninga

● Aulatsijik Kanuitsasongumijuk issumatagijausimajunik, malittauKujaujunikpijaukKujaujunillo. TaimaikallajutsaoKongituk. TaimainiakKunago imak pijutsat:

▪ kamagitsiamagillugit tilidligutat:▪ atuinagutisimatsialune kattimanialipata;▪ apitsotigitsiaKattalugit pijaukKujaujut ilusitsangit akKisutaulipata; amma

pijutsaugune KaikKujigiallalune apitsutaulautunik atannituijinillonesulijugitsimangata pijaukKujaujut ilusitsanginnik.

66

● Nerriugijaugialik autatsiji nukKatitsigunaninga pijaukKujaujunik imaittopat:

▪ suliaKattiKangipat tilidlisimajunit upvallo tanna suliaKattik ajuppat Kunuppalonetnamminik nukKatitsigiamik pijaukKujaujunik (kisseane taimak pijutsaupata);

▪ piJaukKujaujunut annitauniakKopat piungituliviusimajuk;▪ upvallo pijaukKujaujunut sujuttaunakKopat ottugautet uppinigijangit

sujuttautailitigiangit pigunnatillugit, (sorlo, sorrusik inosutulonet pairijaukKujauppatilitaringitaminut ilage nungak kamagijaugunalune assingilonet ilagijangitissumagijausimangipata);

▪ PiuluagajakKotuk akKisigasuagiak pijaukKujaujunik akKinguatuinalugit, ammamannakut KimiggujatiKattanialugit amma akKisimatsialugit akKigiataugiaKapatmaligatsait.

67

68

KAPITAL 6

KATTIMAGEPPATA

Piusiugumajut

Ilaget kattimalauttut pijaukKujangit angittautigasuallugit Kaujisasimajunut. Angittaupatkamagijautsiatillugit KimiggujauKattalunilo pijaukKujaujut pigiasititautsiapata, ammaKaujimatitsialugit kamajiugialet malittautitsilutik pijaukKujaujunik kamagitsialugillo.Upvallo pijakKujaujut angittaungipata sivumuattitaugunnangipallonet kattimatigiallalugitilaget assianik akKisiKullugit upvallo assiagut ilaget uKagunnatillugit pijaukKujaminikissumatsasiuttuKalippat.

Kaujijautitsigialet PijaukKujaujunik

● Aulatsijik kamatsiagialik allatautitsilune issumataggijaujunik, pijaukKujaujunillo, ammaKanuk kamagijauniammangat KimiggujauKattalunilo pitsialimangat.

● Allasimagialet ulluit tallimait suliaKavet nakKatinagit ukununga:

▪ piungituliviusimajumut (sorrusiupat inummarupalonet);▪ piungitulijausimajuk sorrusiupat atsivigilugit ilonnatik angajukKangit,

pairsijigijanganullonet;▪ ikKatuijimut ikajuttumut piungitulijausimajumut;▪ ilonnainut ilagijaujunut ikajuttiulauttunullo katimajunik assianut tilijaungituagutik

kattimatitsijunut;▪ kinatuinak attutaulattuk pijaukKujaujunut;▪ ilonnainut tilidlisimajunut upvallo inuligijet angajukKanut kamagiaKalattunut ilaget

kappianattumeKunagit;▪ ottugatune aulatsijinut Kaujisasimalautunullonet;▪ amma kinakkunutuinak atsiviukKujaujunut ilaget kattimalauttunut.

● NunakKatiget kattimatingit Kaujimatitaujutsait ilaget kattimalauttut pijaukKujanginikamma sunait issumagijatsaumangata pigiasititauppata.

69

● Sorrusiupat piungituliviusimajuk aulatsijik alautitsigialik pijaukKujaujut maligatsanginekinaulautut kattimaKataulaumangata Kanullo ilaKattigimangata sorrusimikinusuttumillonet.

● Aullatitsiligune allanik pijaukKujaujunik piujogajattuk aulatsijik ilautitsipat ilonnatikkattimaKataulauttut tunggavinginik fonengitalo numerunginik, ilautiluagiaKamatapijaukKujaujune taijat sujutsaumangata.

Kanuigijaungipat kamajutsanik Kaujititsigialet

Pigunatuagutik aulatsijik inuligijello tilidlisimajut kiudlautigigialet ilagenut pijaukKujangitKanuigijaumangata. Kattimagetuappata pigunasituagunilonet aulatsijik atsigialikpijaukKujaujunik Kanuigijauniamangat Kaujisasimajunut sorlo Sorrusinik Inuligijet,Parole, polisenullonet. PijaukKujaujut Kanuigijaungipata Kipilotaupatalonet allasimatilugitataugialet. Summat angittaungipata allatautsiagialet kamajigalanut Kaujisasimajunut.PijaukKujaujut ilanga tapvainak pigiasititaugunangipat kenaujamik aulatsijiupangisimajangata anginitsatuniapat, Kinugialagialik allalune inuligijinut tilidlisimajunut.Taimak KinugialagiaKapat akKitausimagialik kiujaudlautigikKulugo maligatsaliulugulosummat angitaujutsaumangata angiKatgegutigitsialugo ilaget kattimatitaugiasippataatuinagutisijinut.

Kimiggujaunitsangit pijaukKujaujut

● Ilaget akKisipata pijaukKujaminik kamajinut maligatsaliutaugiallk KanukkamanasuatuKalamangat. Ilaget kattimatitautilugit akKitaugialik ullunga stundingananeniamangallo, allasimajunut ilautinialugo pijaukKujaujunut aititauniatunutilonnainut kattimaKataulautunut.

● PijaukKujausimajunik malituKagaluamangat kamanitsanga ilauKataunitsangaloaulatsijiup atjigelungituk ilaget kattimatitauningit ottugatautainaliningane akuniloatutausimaliningane.

▪ Ilaget kattimatitauningit ottugautiutuinapat sule, aulatsijimutkamagijautsiagunalangituk Kaujisanimik pigiasititsinik atuinausiatitsinilonetottugavik akunesongulungimat. Taimaipat, pijaukKujait allangine maligatsaitkamatsiaKujaudlutik ikajutsigaluamangat kamagijaugialet inuligijinut tilidlisimajunut.

70

▪ Ilaget kattimatitauKataningit nunakKatigenut akunit atuttausimalippat aulatsijikKanutsiak kamaKatauniamangat Kimiggujunut oKatausiagesimasok, sorloKimiggujaukKujiKattalune sakset taKKet nappata.

● Kaujisataugasualipat piujogajatuk kattimaKataulautut kattimatitaugialapatatakutigialagasuamut pijaukKujausimajut sunaumangata amma KaujigasuamutpijaukKujausimajut ikajutsimangata. Taipsumane apitsugialajutsat kinakkutpijaukKujaujunik angisimamangata kamagiamik, Kanullo Kangalo taimakpikKujausimamangata. IkKanamarituk Kimiggusiagiangit pijaukKujaminik malisimajut,pisimatsiangitunik kamagijatuaKalugane. PisimatsiangituKapat apitsugialet,kinamilonet passidligasualugatik, ukuninga:

▪ PijaukKujausimajut atutsiagaluakKan?▪ Malitautigasualugit sule tukiKaniakKa?▪ Taimaipat, summat sivolimik atulaungilan?▪ Sunanik pijutsauvat manna atuliaKikKullugo?▪ kinakkut kamaKataugialet manna atuliaKikKullugo?▪ PijaukKujisimajut tammasimappata, sunat pijatsauvat?▪ kinakkunut? Kanuk? Kanga?

● Kaujisagasualipata ilangit ilonangilonet kattimaKataugunangipata, apitsutausotfonekut, allaKullugillonet, assinginulonet manna atutausonut.

● IkKanagialik ilonatik ilauKKatautut pivitsaKaKulugit KaujisaKataugiamik, kinakkugialaittaimak kattimatiulamangata akKitausimangituapata ilaget pijaukKujangine.

● Ilaget kattimatitaudlutik Kaujidlautigisot nallia kamajiulamangat KaujisatisigiamikpijaukKujausimajut malitaugaluamangata. Tanna kiuKattagia1ik inuligijinuttilidlisimajumut ilagenullo.

● Polisegalait kamajiujut pitsiagaluamangata,; amma kenaujatsanik sakKititsijiujutilaugiaKamijut.

● IssumaKaKatigetsialipata kisseane piungituliviusimajuk kamagijaugiaKagunaitumiktaipsumane kisseane Kaujisanik nukKasok.

● Ilaget pikKujisimagaluapata, aulatsijik Kangatuinamarik ippiniagune upvalloinuligijinuttilidlisimajumut pikKujaugune, nallesuanutuinalonet kattimaKatausimajunut,Kimiggujautitsigunatuk Kangatsuatuinak.

71

● Piungituliviusimajut sorrsiupata amma pairsijiminik assitataugiaKapata,atausialutilonet kattimatitaugialet Kaujigasualutik assiangujut Kanuingikaluamangataikajutsisiamangalonet sorrusimik inosutumilonet kamagijaugialimik.

● Assinginut ilagingitaminut attausimappat, upvallo assianut ikKatuivimekamagijausimappat; ilonnatik issumatangusimajut pijaukKujaujut Kaujisataugialelloiluingaigialet kamaKatausimajunik.

Kangatsiak KaujisaKatagialet:

● Kanga Kaujisavitsaumangat okuninga issumaKagialet:

▪ Kanga idluatsaivimotuKagiaKamangat;▪ sorrusik piungitulijausimajuk KatsiKamangat;▪ akKisutausimajut makitatsiagaluamangata, amma▪ malunatumetuKaniamangat.

kamagijaukKujinik nukKatitaunitsanga

● kamagijaukKujaujut nukKatitaukKujausot kamagitsialugo piungituliviusimajukKanuiniagunaiKunago.

● NukKatitaukKujinik atuimarisok. Aulatsijik nukKatitaukKujipat issumatsiagitumikottugatjsijunit apitsugialik, nunakKatigello kattimatinginit.

● Ilangane inuligijik tilidlisimajuk KimainaigumaliaKisok, ilagenillonettusagumagunailune apomaliaKituagutik. Aulatsijet tiliuginginagialet ilagetKaujimatitaunginaKulugit, nalungimagilutik Kaujingituagutikkappianatumetitaunianingit piungituliviusimajut ilangillo.

● Inuligijine tilidlisimajut ikKaumatitausongugialet ilaget, taimatsainak sulialiujutut,ilivalliagutiKasot tammanigilautaminik taimaidlutik akKisigiangit ilonnainikoKKumaigutigiKatataminik atausiatuinalutik kattimatitaunikut nerriugijaujutsaungitut.Taimaigaluatilugo ilangit suliaKatiujut Kinijagasuasot oKausitsaminik "ottugautikikajungituk' imminik inutolune issumatsasiugasuaKatanialilune ilagenikKaujititsingimagillune. Assingit Kinijagasuanginasot ilagenikKaujimatitsinginagasuagiamik sunatsuatuinanik issumatsasiutuKagiaKalipat.

72

● Nalunaigutausot pijagetauninginik:

▪ akunigalak sujuKagunaipat;▪ pairsinet tungganatsiatut;▪ ilaget immigut pitsiajut, assinik ilaminik kamaKatiKalutik assinginilo ikajuttiminik;▪ ikKatuijinut kamagijaukKujait Kanuingitut, pijaretaujut (imaittut: mianitsinik,

tigumiatisait, pulagiaKujait akKitausimajut malitaudlutillo);▪ sorrusik inosuttulonet Kaujimajuk Kanuk nanilo Kinijagiamik apomautit

sakKigajappata kinguvane, amma taimaigiaKagune, pigunalakKopat; amma▪ ikajutisait inimineppata assinginu11o attutausiagunatuapata.

● Assingit idluatsataujut pijaretaugunangiumasot unuttunik jarenik. ImaittuKappata:

▪ mikijuaggulait sorruset inosuttulonet imminik kamagigunangitut upvallo inummaretpairijaugialet;

▪ pairsijet pitsiangitualopata upvallo piungituligialagunatut ilagetikajutausiangituapata sorrusello inosuttuilonet takugiatujaunginangipataKanuingikaluamangata; upvallo

▪ akulaitumik kammagijaugiaKaKatapata ikajutiKatsiagaluamangatanukKaniangitunik.

73

74

KAPITAL 7

ILAGET OTTUGATTAUNGUAJUT

Ilaget kinakkomangata Kaujijaugialet

Una Kanuittogajammangat ilaget kattimatitaulipata aKKitaunguasimajuk KangatuinaktilijauKatasimajunit ilaget kattimatitaKullugit Kanuk pijauKKujigajamangamik. Ilonatikattingit Kanullo pijauKKujisimamangata assiangutitausimajut KaujijaugiaKalungimata.

Ukua ilaget Atatak (John), Ananak (Mary), maggulo panek jarilek 14-nik (Donna), 13-nillo(Kim). Ilaget tilijausimajut kattimatitauKullugit Kaujisagasuallutik KanukpiKKujigajamangata. Ilinniatitsijinga 14-limik oKasimajuk tanna inosuttuk pijausimaningaatataminut. Polisenut Sorrsinillo Unersiutinut Kaujisataunialitilugo.Passijatsatataulaungitut ilaget passidligumalulaungmata nallelonetkigligiutjigumalulaungimata susimamangat Atatanga. Surrusinik Unersiutet ippinialaututangijumik issumaluniminik kamagijaujutsamik unersiutausialune. Atatak angisimajukanigiamik sorrusingit attauKunagit assinut. Tilidliniadlutik ilaget kattimatitauKullugitKaujisagasuamut Kanuk pijaukKujigajamangamik akunimut atugajatumikakKisigasuamut ilonatik ilaget KanuikKunagit.

Atatak imigaluadlaKattatuk Kaujimajaudlunilo ikKatuijinut uivettoninga piluagutiKadlunepinniaKatanimik.

Ilaget atausialugatik aviutiKattasimajut sivongane utiniamidlutik. Ananak inoKatiKatsiatukpaniminik amma kangugijautsiadlune. Ananak tamaggillo panegik pinniatauKattasimajutatatamut suangatauKatadlutillo kappiasatauKatadlutik Kangatuinak.TaimangungituliKatagaluadlune tanna angut oKanginaKatajuk KaKialiniminik ammaoKaKatamidlune ikajutinut aigumaniminik nukKatitaudlagajamangame. Tamaggiksorrusek kappiagiKatajanga atatak imigalimmat, kanggusudlutillo ilanaminikkaikKujigamik, amma issumalotigidlugo ilaminik.

Ilaget Kaningitomegaluadlutik ilagiallaminit ilaukKujangit. Ullume kattimaliaKimata ilagetassingit ilauliaKilautut, magguk ananab najaggik, atausillo ningaunga, aippa ananabaninga, Katanggutingalo, ilanga atatab aninga, inuKatillo ilannak.

75

Ilaget PijauKKulangit

Ilaget pinniagutiKattapata

John ilaminegunaituk taimailaunimine taipsumane kattimaliaKiKujaulaumata.TaimaikKujijut ilaget ikajugiasikKatinago imigaluadlaniminut pinniaKataniminullo. Ammaissumatasimamijut John utigiaKangininga Kanuilimangata KaujisalutikkattimautaukKatinagit Sorruset Unersiutinginut Kanuiniangimangat. Johnanikumineniatuk KaujikKagane initsaminik.

John ilaminut pulagiatitausok. Ilonatik ilaget angisimajut John aippat MarykunutKitongaminut imigasimalune imak pigialet:

1) Palangaigutingit assiangutaugialet palangaisimainalutillo. John itikKujaungituktalallune.

2) John itigasuanginapat, suggalaliaKituappalonet, aninga Jim ikajugiatuKujaugialik.Ikajugunangipat napvataugunangipallo poliset KaikKujaugialet.

3) Taimaisimappat John tilijaugialik akuttunitsamik pulagiaKatagiamik Kitongaminut.Taimak akKitaugialik ilagenut ilaKalutik Sorrusenik Unersiutinik.

4) Ilagiallangit ilaulauKataujut oKasimajut Mary sorrusingillo KaikKujaugiamiktaimaigiallapat. Amma oKautjilaumijut Mary sorrusingillonet Kaigialetsinittagiatulutik kappiasugutik.

5) Itaget angiKatigelaumijut pilukatuKagialapat Johningak anititaugialiksorrusingiungitut. John angivuk.

Imigaluadlanik

John angigivuk aikatagiamik AA-kunut. Angijuk Kaujigasuagiamik nanekattimaKatamangata aijaukatagumalunilo. Sorrusenik Unersiutet angisimajut Johnaitikatagianga kenaujanga akilillugo assiagut pivitsaKangipat. John taimak angivukkattimaKataugiatugiamik tapvane voggime ilaget kattimatitaugesimatualipata.

76

OKautjugiataugiak

Mary Kinulautuk oKautjuigiatimut ikajutaugumanimminik piungitulijausimaningamamisagasualugo. John angilautuk ilauliaKigiamik Kokauniminik ikullaumigasuavime.Sorrusinik Unersiutinut suliaKatinga angilaukKuk taimaiKullugik atuinagutisiniadluneaivitsagginut amma akilegiamik atuniatanginik.

Tamaggik panegik ikajuttaliaKijok ilinniatitsijimut oKautjuigiajimut.

Ilaget pigumatuinagialet ilauliaKigiamik ilaget oKautjuigiagijinginut John nukKatuappatimiganiminik amma ilaget immigut mamisasimalituappata. Ilaget ilaugiangitoKautjigiagijinut, oKalautaulamijuk sivulipamik kattimalipata KaujigasualutikpijaukKujausimajut atumangata.

Atutsiajut maligatsait inosuttunut

Ilaget ilonatik issumalotiKasimajut John ikKasotiKaluadlamat sungertotiKaluadlalunepaniminik. Maligiamik uiggasonut piKKujaujunik angisimajuk akKitausimajunik ilagenut.

1. AngiggaKatagialetDonna Kim-illo suvailfaliak apvame voggit naningine. Johnangisimajuk KinijagiaKatanianginiminik tanna stundik tikikKatinago ammailanaminik ilaKasonguKulugik. Uiggasok tapsuma stundip Kangidlutikanesimapanik kinguliane voggik naningane anegiaKalangitok.

2. Donna Kim-illo tamagik magguitullutik fonesongulatok unnut tamat 15-nanikminutenituinak. Johnimut apviataugiaKangitok fonelippanik upvallo kinamutfonegumappanik apvialungimilune.

3. Donna nuletuKutiKasok nallianut angajukKanganut Kaujimajautuapat. Maligialikanevisangata stundianik nuletuKutiminik ilaKaligune. Donna angittuksallugiaKanginiminik nanesimamangame kinamik ilaKasimamangamilo. KimnuletuKutiKasongulatuk 14-natatuagune.

4. Mary oKajuk Kitongangita ilananginik itiKatiKaKataKulugik Kaujilagamigit. Ilagetilonatik angijut taimak piuluagajatuk Kitongaggik issumalotiKaKatangipanik Johntalaniamangat Kanullo oKalaniamangat ilummetillugit.

Kaujimajaulautuk John oKumaitsagajaninga imminik nukKatigiamik taimangungitukKitongaminik pigiamik -ikajutaungituagune. Angisimajuk KongaliaKiguneissumalotiKaliaKigunilonet nallia sorrusinga oKalautausmaninganut, fonegajaniminikningauminut George oKautinialugo sunamik piungitugutiKamangameKaujisaKatigigasualugo akKitigianga upattuKagane Marymik sorrusiminilonet Kongalune.

77

Ilaget katinganingit

Ilaget oKasimajut magguitullutik taKKit tamat suKattagiamik Kuvianattunikimisimangimagilutik. Sorlo oKausingit movielialutik, hockey-nguatunut aillutik ilaminillopulagiallutik. $100.00 anginitsaungitumik aittutauKattagialet taKKit tamat sorrusinikunersiutinit manna neKKitatisijinit pitaKattalimmata taimak pigunaKullugit.

Kamagijaugiangit

Ilaget angisimajut sanillia Martha kamajiuniatuk pijaukKujausimajut atutsiamangataKaujititsiKatalune Sorrusenik Unersiutet suliaKatinganut maggune vogge tamatKanuilimangata.

KimiggujauKattagialik

PijaukKujausimajut KimiggujauKattagialet taKKet magguk tamat. KaujisattetkattimagiaKalippata kamagijaugialik Sorrusenik Unersiutet suliaKattinganut ammailonatik ilaget kattimatitautillugit ilausimajut KaikKujaugialet. Mary najanga Emmaangisimajuk KaujititsijiuKattaKullugo Sorrusenut Unersiutet suliaKattinganutKaujitiniallugit ilonatik ilaget kattimajuKanialippat. Sivullimik Kaujisattet kattimatitsilattutMartha Lake angiggangane Merzime Fraitagime sivullime.

** Ilaget katimattitaulippata ilausimajut attingit ilautitaugialet nanemangatalo fonengitalonumerongit.

78

OTHER PUBLICATIONS

Burford, G., & Pennell, J. (1995). The family group decision-making project: Aninnovation in child & family welfare. In B. Galaway & J. Hudson (Eds.) Canadianchild welfare: Research and policy implications (pp. 140-153). Toronto, ON:Thompson Educational Publications.

Pennell, J., & Burford, G. (forthcoming). Attending to context: Family groupdecision-making in Canada. In B. Galaway, J. Hudson, G. Maxwell, & A. Morris(Eds.), Family group conferences: Perspectives on policy and practice. New York:Criminal Justice Press.

Pennell, J., & Burford, G. (1995, February). Family group decision-making project:Research/evaluation manual (revised). St. John’s, NF: Memorial University ofNewfoundland, School of Social Work.

Pennell, J., & Burford, G. (1994). Widening the circle: The family groupdecision-making project. Journal of Child & Youth Care, 9(1), 1-12.

Eagan, T. (Director). (1994). Not a secret anymore [videotape]. St. John’s,Newfoundland: Memorial University of Newfoundland, School of Social Work,Family Group Decision-Making Project.

79

80

ILAGIAK A

SUNANIK SAkKITITSIGUMAJUT OKPIGIJANGILLO

81

82

SakKititaugumajut

Ilaget kattimatitaudlutik issumatsasiuKullugit Kanuk pikKujigajamangamiksakKititsigasuajut ilaget ikajutiKalutik ilaminik ilannaminillo akKisigasualutik KanukpikKujigajamangamik piungitulinik nukKatitauKullugo. AkKltaujut taimak malitsiagialetitukKusituKanginik Kanullo piusiKamangata. Ottugautik pigasuajuk saputjigasualunepiungituliviusimajunik KanuikKunagit, pitsiataugutingillo assiutitaugiaKangitutmakitatillugit, amma sakKivaliatigasualugo Kanuinginingit taikkua piungitulisimajutkiutitautilugit piusiviniminik. IssumaKagialet Kanuk sorruset inosuttuillo, pairijaugianginikKanuikKunagit, amma issumagimilugit inummaret piungituliviusimajut KanuikKunagitamma sangililuatigasualugo ilaget pigunaningit ilaminik kamatsiagiamik. AmmaakKitaugiaKamijut nunakKatigenut angajukKagalanulo ikajuttauKullugit KanuikKunagitilaget pigunnaKullugit issumatsasiugiamik pigiasititauKullugulo pilaukKujangit.

OKauset Okpigijangit

Ilaget kattimatitauningit issumatsasiuKullugit sukKujimangamik ottugautik tallimanikokpiniKajuk:

1) Ilonnatik inuit suggutaukKunagit ikajuttiKagialet, amma inosimineapviataugiaKangitut inogiamik pilukataugatik pigumangitam inilonetpititaugatik.

2) Ilaget ilaminik piungitulisimajut kiutitaujutsait piusiviniminut ilaminut,nunakKatiminut polisenullo.

3) Ilonnatik inuit ikajuttiKagialet kamagijautsiaKullugit pilukataugatik ammaKanuilautsimaKunagit ikajutaulutik.

4) Ilonnatlk ilaget ilautitaugialet issumatsasiutuKalipat inosingita mitsanut.

5) IkajutiKatuagutik unuttuit ilaget akKisisot piusitsaminik akKititsigasullutik ilagetpiungituliutininginik.

Ilaget pilukautiningit tammajut. Imminik nukkaniangituk, piusiunginaniatuk ilagetpigasuangituapata namminik nukKatitsigiamik. TaimailiaKisot ilaget kappiasugunaipata,ungumataugunaipata amma ilaminut apviataugunaipata, amma ilaget ilonatikikajutaulippata namminik inosiminik aulatsigiamik. Ilaget ikinnisait piungituliutinginatuttaimak sakKititsigunalungitut akunggamiutaKatuagutik piungituliutinimik;

______________

Takkua oKauset oppigijaujut akKitausimajut KaujisaKatigedlutik nunakKatiget katimattigalangit,kavamantine suliaKattet, amma ilinniavitsuame ottugautinik aulatsijingit.

83

IkajuttiKagialet kinakkutuinnanut ilagialaminullo, nunakKatigenut kavamantellopolisenginnut ilonnatik KanuitailikKulugit tapvainatsainallo akKisuigiamikpiusiukKujaminik nukKatitauKullugo ilaminik pinnianik.

Una issumagijauluatuk, ilaget ilonagalatik ikKanatumik tunitjutitsaletissumatsasiutuKalipat, amma 'oKaKataugunanik' ikajutsijuk issumatsasiutunut inosiminikaktuiniatunik. Amma, issumagijaumijuk ilagegot apitsutatsatuat inosiminik aktuiniatunikissumatsasiutuKalipat. Sorlo, ilaget assinginit KaujimatigijuKangituk ilaget Kanukpilukautisimamangata. Amma assiangutitsigumajuKapat 1) Kaujillit ilaget sulimangata"ijitsimalunagit' oKalautautsianiKamat; amma 2) ilagenik ilaKatsialusenukKatitsigasuagitse pilukautinimik amma akKisagasualugo annianiulautuk sivonganepiungituliviusimadluse.

Tanna ottugautik ikajutsijuk Allane 12-nganik United Nations katimautiKalaudlutikSorruset Pitsiataugutinginik oKausigisimajanginik imaitunik:

1) kattimatisijet kigligiutjiviKagialet sorrusemut imminik issumatsasiugunatumutissumaminik oKausiKaKKulugo ilonainik imminut ilingatitaugasuajunut, tapsumasorrusip issumangit nautsitutaunialitilugit jaringit issumatuningalo issumagituinalugik.

2) TaimaikKujauppat, tanna sorrusik pivitsaKatitauluagialik tussatauKullugokamagijaugiaKappata idluatsaivime angajukKanullonet, oKattilugo imminik upvallokivgatutisanganut inuligijinullonet, malitsialutik nunakKatiget pikKujanginik.

Assingit okpigijat.

Sivullik, sorrusinik pinnianik kisseane, nukKatitausok ilonasiamagitik ilagenutpilukausit KaujijauttsiaKatinagit kamagijaukKuluglt. Sorruset inosuttuillounersiutaugunangitut piungituliviukKunagit, apviagasualugillonet ninggalippata,ippiniatigasualugillonet asiuniagunainingit ilagetilonatik--innumarelo--kamagijautsiangipata. Taikkua piungitulijisimajut kiutitaugialetilaminik taimangungituliviKasimapata. Ilaget ikajutigegunangitut issumatsasiugasualutikilangit sorrusiugaluagutik inummariugaluagutilonet nukKaniangipata pinniniminikinoniappatalonet kappianatume akigatutaunianiminik. IlaukKujaujut pilukatausimajutimminik angisimagialet pijumatinagilonet pigasuakKujaugatik. Ilaget kattimatitaudlutikissumatsasiutitaugasuaningita ottugautinga ilagenik atjigetisigasuatukangajukKausiningine tapvanitsainak tessiugasualutik ikajugasualugilo KanukjarikKututigigaluapata pijunnatopatalonet.

84

Aippangale, piusiugasuatut nukKatitsigasualune ilaget pilukautininginiksakKititaupata sangginiujunit nunakKatigenit ilagello IlukKusituKanginit. Ilagetpinniagutiningit kisseane akKititausot ikajuttet Kaujimautitsiapata Kaujimatsialutillosunanik atugatsaKamangamik ikajotitsaminik. Amma kisseane nunakKatigetiilinniatitautsiapata atsolattaulutillo sakKititsigiamik ikajugunatunik. Ilagetissumatsasiulipata sukKujigajamangamik ikajutsitaugunatut nunakKatigenutkatsungaitsiatuapata piujugijaminilo pigunatuagutik. IssumagijaKatuinalungitoknunaKKatiget pigumajautuagutik ikajugunaningit. Ippiniatsiatuk ilaget pilukautiKatatuniknunakKatiget piusimigut atuKatataminut pigunatitsimata piungituliniujunik. NunakKatigettaimatsainaulungituk kamasot ilaget piungituliutilimata; immigodlutik, adjigengitunikissumaKasot Kanuk kamagijaugunamangat ilaget piniagutilipata amma ilaminikpiluakKujisot adjiungitunik Kaujigajamangata apviagasualugo. Taimaitut adjiungitut, sorloilaget issumatsasiutitaugasuaningit, sakKititaugialet nunakKatiget ilukKusituKanginuttapvainatsainak sanggilitigasuamilugit nunakKatiget apviagunaningit ilagetpiungituliutininginik. SakKituKaniatilugo nunakKatiget kamaliaKililutik ilagetangiKatigetilugit ilonainik Kanuitailititsilutik ikajutaulutik unersiutalutillo polisenutassinginullo angajukKagalanut. Tanna ottugautik tunggaviKajuk okpinimikpingutitsigunaninganik iligeliaKipata ilaget ilonatik, piluatulo nunakKatigetangajukKauningit atannituijigalailo, sorrusenik inuligijet, poliset, ikKatuijet ammaassigalangit ilaujut idluatsaijinut(unersiukKujijet parnanaisimavumotaukKujaungitunikamma parnanaitsimajunik anititaudlautikKujijinik). Taimaitut okpigijangit ammanukKatitsiutaugunaninginik piungituliviKanimik, amma nukKaumititsigunaninganikangajukKagalait aittutuiKataninginik pinnianimik Kitongaminut, amma ikiliumititsimilunepinniaKataniup anneKataninganik nunakKatigenik pititsiluaKataninganillo idluatsaivinik.

Pingajua, sulijutsapata amma kenaujataviminik ikajutisipata kavamantet assingilouKinisautitsigajatut ilaget issumatsasiulipata Kanuk nukKatitsigiamik ilagetpinniagutininginik. Ilaget issumatsasiagisimajangit assiutitausongujut assimiutkamaliaKipata, ottugajut ikajutaugiaKasot assinut. Ilaget Kangatuinak pigunangiumasotakKisigasuagiamik malunangimagitume kamatitsigasuagiak ilagenik pinniagutiKatatunikPolisegalait Kaujititsisot ilagenik pinnianik siKumitsijumik piKKujanik ammagokuivisasimajut kiutitaugiaKajut taimak piungitulisimagutik. Poliset assingilo kamajiugiamiktilijausimajut ilagenik kamagijautsiatitsisot pinniataukKunagit ilaget kattimalutikissumatsasiulipata. Taimaigaluatilugo ottugautinik ilusitsanganik sanasimajut Kaujimajutilaget kigligiutjaugunalungininginik polisenut Kangalonet kappianatumutsakKiviuniangininginik, Kaujimagamik kavamantet apviagunangininginikKaikKujausimagaluagutik. Piujutuangugajatuk sakKititsigiak ikajutisanik unersiutisanillo,KaikKulugit ilaget ilauKataugajamangata kamatsiaKataulutik ilagetmalunatumotailiKulugit. Suliatsatatitausimajut kamajiugiamut ikajusot ilageniksulijutsaKolugit pinniagutinimik amma pigunatinialugit KaikKujigunatilugit ilaminiknanitsuatuinamegaluapata nunakKatiminilo ikajuKolugit. Kavamantik kenaujamikKaitsisok ilaget ingiggautitsanginik kattinganialutik issumatsasiuKolugit, amma ilagetissumaliagisimajanginik pijaukKujanginik pingutitsinialutik pijutsatuangugutik, amma

85

kinguvane kattimagialagiaKalipata kamaniamilutik pijaukKujausimajutmalitaugaluamangata.

Amma sitamanga, tamaita ilaujut adjiungitumik piusiKasot akKititsigasualutik ilagetpinniagutininginik, amma ikajutsisianiagutik tamaita ilaujutikajutigetsiagasuagialet sakKititsigasuamut pinniagutinimik nukKatitsiutitsamik.Ilaget ikajutsimagigialet pijaukKujaminik sakKititsigasualutik nukKatitsigiamikpinniagutinimik; taimak ikajutsipata piluatisisot pijaukKujanginik atutsianianinganik,amma taimaipata ilaget katsungailuagajatut malitautigasualugit. Imak pigasuamata,ilaget kamaKatauluatigasualugit ilaminik KanuikKunagit Kaujijausimalipat apomautetsakKisimaningit. Taimak pigasualutik ottugautinik atutautitsigasuajut Kitongalinikpassijatsautitsigasualune sorrusiminik piungituliviKasimagutik amma kamaluatigasualugitsorrusinik inosutunilonet piungituliviusimajunik, amma taimatsainak ilonatikpiungituliviusimajut upvallo piungituliviusmajut sorrusingit upvallo kamajingitikajutingilonet kamaKatautigasualugit angiKatigegasuatunut issumatsasiulutiksujuKalamangat. NunakKatiget kamajiugialet inoKatiminik KaujititsigiamikpinniagutiKatanimik, amma pinggusailutik issumatsasiunimik Kanuk nukKatitsigiamikpinniagutinimik, amma sanalutik maligatsaujunik kinguvane apviagutitsanikpiungitulinimik. NunakKatiget inuligijigalait sakKititsigialet suliatsatatausimajunikikajutiugiamut ikajutigetsialutik kivgatutisanik, malitsiagasuatunik nunakKatigetilukKusituKanginik, amma kamatsiagunatunik suliatsatatausimajunik ammasujuKaniamangat pigiasititsiKatajut issumaKagunangininginik ilagenikilautitsigasuagiamik sungertujut issumatsasiugasuajunut. Imailuattuk, kavamantetpinasualuagialet ilagenik ilautitsigasualutik nukKatitsigasuajunut pinniagutinimik, sorloupattusongulutik amma atannituigijiugunalutik. Ilaget piunippaujuniksuliatsatatausimajunik atannituijiKagiaIet ikajutisaKalutilIo KaujimatsiaKollugitissumatsasiugasualigutik. Sorruseni inuligijet unersiutsiagialet sorrusenikKaujisagiatulutik Kaujititautuagutik piungituliviujuKajunik upvallo kamatsiangitunik, ammaaKKisilutik uKilliumititsilutillonet sorruset pitsiataungininginik; tilijaugutiletassiutailitisigiamik sorrusenut ikKagijauKatajunik. IkKatuivet kamajiugialet KaujisanialutikoKatuKapat uivisasimajunik, pikKujanik malitautitsilutik, amma nunakKatigetunersiutsialugit. Tamaita ilaujut kamatsiagialet kamagijaukKusimajaminik; kinalonetkamagijatsaminik assiminut atsigiaKangitut; amma ilonatik ilaujut suliaKagasuagialetikajutigelutik ikajugiamik ilagenik sakKiviuKolugit pijaukKujaminik nukkatitsigiamikpinniagutinimik ilagene.

__________________

Sorruseni inuligijet kisseane ilaukatausot katimmajunut kammagiaKagunik sorrusenik jarikinisanik16-nanik.

86

ILAGIAT B

OTTUGAUTET SULIAKATINGITA/KATTIMATELO PIJATSANGIT

87

88

AULATSIJIP SULIATSANGIT:

TILIJAUGUSINGA

Ottugautip okpigijangit malillugit ottugautinik aulatsijik tigollaKatajuk tilijaujunik ilagenik,atuinagutisilune ilaget kattimatitaujutsanik sivomuatinialugo amma pijaresimalipataKanugialak sugiaKalamangata pijaukKujaujut malitautinialugit. Aulatsijik kamajiujukotugautinik ilaget kattimavingane amma ilaumidlune ilonainik ottugautinik kamajinut.

KAMAGIGIALINGIT

1) Aulatsigialik ilagenik kattimatitaugasuajunik issumasasiuKolugit suliaKavimine.

2) AKKisuilune Kanuk piulimadliniamangame ilonatik ilaget tilijausimajut ottugautimutpiusinginik.

3) Kaujigialik tigujaujutsaumangata tilijausimajut ottugautinut.

4) AngiKatiKagasualune ikajutigetsiaKolugit nunamine katutjiKatigenigalaitsuliaKagasuajut nuKkatitsigiamik pinniagutininik nunamine.

5) SuliaKaKatiKalune ilaujunik nunamine atannituijinik nunaKKatigelo kattimatinginiksaKKititsigasualutik nunangine ikajutisanik ilaget pigumajanginik nuKKatitsigasualutikpinnianinik.

6) Ilaget kattimalipata oKatisitsialune ilonainik ilagetissumalotigijanginikKanuituKadlaguamat amma takkuninga issumalotaujunik kamagijautitsiluneilagenoluak. Aulatsijik taimak pititsigasuagialik ilaget songuninginik,pitsiagumaninginilo, ikajutsigasualune.

7) Kattimalipata nallenik ikajutsigasualugane. Tavatuak aulatsijik kamanasuagialikkamagijautsiagaluamangata sorruset inosutuilo unersiutaugaluamangatalo nalletuinaitmalunatut piungitulijaugiamik tilidlijuKasimapat iKKatuijinut kamagijautsiaKolugo.

8) Inuit nallet tilijaujut Kaujitilugit ikajutsialunilo pinniatausimajumik ammaangajuKKanganik pairsijinganilonet oKatisitsialune issumalotaujunik ilagetpinniagutininginik; Kaujisalune kinakut ilagemangata; Kaujisalune Kanuk ilagetassingit Kaujititaugajamangata; Kaujilunilo kinakkut Kaujisavisaulamangataatannituijitsailonet kattimajuKalipat; Kaujisalune kina, pijutsaungipatokautjaujutsaumangat amma nani Kangalo kattimatuKalamangat.

89

9) Ilaget KaiKKulugit oKautitsialugillo kattimalatunik (sorlo, Kanga nanilo)

10) Pinniatausimajuk oKautitsialugo tigusigiaKaninga ikajutisaminik ilaginiataminikkattimalipata.

11)KaujitiKatalugit nunaKKatiget kattimatingit KaujititaugiaKalipata.

12) Pitsiatilugit atuinagutisijut kattimajunik, sivomuatilugulo, kinguvanilo pijatsatpijautitsialugit.

13) Allasialugit oKausigilugilo ilaget pijauKKujangit utitinialugit ilagenut inuligijinullotilidlilautunut taimaigiaKamat ikajutauKolugit manna kinguvanilo malijutsanik.

14) Ilaget kattimatigialalugit pijutsaupata, Kinugijaupatalonet.

15) kamagijautillugo ilaulunilo Kaujisatunut otugautik Kanuimangat.

16) Ilaunginalune aKKisutauvalliajunik ilonaita suliatsait allanginik, nunaKKatigetsunanik maligatsaKamangata ottugautime.

ILUSITSANGA

Aulatsijik tiliugijiKajuk maggunik ottugajune sivuliteginnik amma Kaujisasimajunik ammasuliaKaKatiKatsialune ilaujunik nunamine kattimatinik atannituigijinik. Tannakamaluagame ottugavime, aulatsijik ilaugialik ottugautinik ilonainik kamanginagialinut.

ILISIMAGIALINGIT

Aulatsijik Kaujimajaugialik sivongane iKKasotiKalauninganik, Kaujimatsialunilloissumagijaujunik pinniagutiniuKatatunik ilagenut nunakKatigenullo. Ammalo aulatsijitsakKaujimajaugialik angajuKKangusonguninga kamajiusongulune ilaKasongulunesunatuinanik sulialinik amma KaujisautigiaKalipata pigunatilugit. Aulatsijik okpigialikilaget imminik pisonguninginik nukKatitsigiamik pinniagutiniminik. Aulatsijik KaujimagialiknunakKatigenik, piKatigismalugit; Kaujimagialik ilaget issumatotinginik adjiuKujanginilo;tukisimalune nunakKatigengitut oKausingita adjigengininginik; pigunalune allagiamik

90

oKalagiamillo Kablunatut (upvallo Kanutuinak nunakKatiget oKausingitut)siammatigatsaungitunik togguilune; suliaKatiKagunalune ottugautet ilanginut.

91

KAUJISATIP SULIATSANGIT

PikKUSINGA

Ottugautip ilusingata okpigijanginik malilune katitsuigialik Kaujigatsanik pitsiamangatottugautik ikajuniamilune Kaujisatausimajunik Kimiggujunik.

KAMAGITSIAGIALINGIT

1. IliniaKataugiasilune KaujisaKatiKaKatalunilo apitsugiaKaKatalune asinginikkammajiujunik.

2. KaujisaKatiKaKatalune nunakKatiget kattimatinginut, ottugatet aulatsijinganutassinginulo Kanuk Kaujisaniamangata ottugautik maligaluamangat ilukKusituKanginik.

3. Kaujilune ilonatik attiliusimagaluamangata angigusinik Kanuiniangininga upvalloattiliuniagaluamangata ilaugiasikKagatik Kaujisavime.

4. KaujisaKatigilugo aulatsijik Kanga apitsutaujuKaniamangat, Kangalo ilaget oKausingitKaujimagatsaujut Kimiggujauniamangata.

5. Tussagiatulune ilaget kattimalipata allagatsanilo piulimagatsanik tatailune kinakkutilaumangata, angijumik ilaumangata, Kanullonet. Ilaget kattimagepata piusivinetKimiggujaulipata, allasialugit ilaget issumausingit ottugautimut kattimatitaunimut.

6. PigiallatiKatalugit ilaget takKine saksine 12-nilonet kattimagesimalitilugit imak (a)Kinuagillugit Kimiggugasuamut allaviningit tilidlisimajut assingillo kamaKatausimajutinuligijigalait, amma (b) apitsulugit ilaget sukKujausimamangata kattimagegamik,taimaitunullo sujausimamangata, amma apitsulugit Kanuimangata piungituliviusimajutassingilonet ilangit issumagijaujut malunatumeningit. Ammalo Kaujigasualugitilagijaujut ilaugumaiaungitut ilaugasuadlutilonet nukKainalautut pijarelautinagit.

7. Kinuagilugit ilaget taimatsainak pisimajuit kamagijaudlutik allataugusigisimajangit,piulimanialugit.

8. oKalausigilugit issumangit issumataviningilo KaujisatiuKalautunut Kaujitilugillosunaumangata piusiusimagasugidlugit allatausimajut.

92

ILUSITSANGA

Sanagasuagialet ikajutsimangat Kaujisautitsani sivulitaugumalutik KaujisakKatautunut,piusitsaminik akKisuiKatiKagasualutik ilaKalutik assiminik ikajutsimangat Kaujisatiujunut,ottugatet aulatsijinganik, KaujisaKatiKaKatalutillo nunakKatiget kattimatiuKataujunut.

ILISIMAGIALINGIT

Kaujimagialet piviKasimalunilo nunagijaujumik, tukisimallune ilaget issumalotinginiktukiKakKujanginilo, tukisimalune nunakKatigengitut oKausituKanginik, pigunaluneallasongugiamik oKalagiamillo Kablunatut (upvallo piKKujane oKausituKanginik),sulijugillugo siammatitsiKujingitut, suliaKaKatiKasongulune iligenut.

93

SULIASKATTINIK AULATSIJITSAK

PIJATSAUKUJANGIT

Ottugautet okpigijanginik malillune, tapsuminga suliatsatajuk aulatsigialik angakukKanikikajugialinik ilonainik kamajunik ottugautimik amma KaujisaKategetigunaKatalugitottugautime suliaKattingit nunagijaminilo kattimatigalangit.

KAMAGITSIAGATSANGIT

● ilonainik suliaKattinik kattimatigalanilo angajukKanik KaujigumajunikKaujititsiKatalune

● ilaugialik ilonainut katimatiujunut aulatsijiugiamik, Piuset malijaugaluamangatakamajinut, amma kenaujatsasiugialatinut; akKisuiKatalune kattimajutsanikKangatuinalonet fonekut kattimagiaKapata; KaujiKatalune ilonatik kattimatetatsiviusimagaluamangata ilonainik kaujigatsaminik atuagatsaminillokattimagiasikKagatik; allalugillo kattimajut oKausiviningit ilaujunullo aitiniallugitkenaujatavinut

● KinijagialaKatalune kenaujatavitsagialatuinanik amma allasiatitsinialuneKinugautinik kenaujatavinut

● akKisuilune Kanga ottugavimut niuggujuKalamangat ingiggautitsanginilo kamalune

● ikajulune katisuijunik ottugautet susimamangata siammatinialugillo, ammaablasangutigatsanik kamatsialune, allatausimajut oKausiKutuluadlapatatukisinatiKatalugit, moviliavinillo tukisinatumut nailitiKatalugit unottotilugillosanaKatalugit

● iliniavitsuame sunaligijituinanginut Kaujisaviusongulune, sorlo kenaujaligijinginut,suliaKatiminik kamajinginik amma Kaujisatingita suliaKavingane

● allaKatalugit ilonatik kenaujatagiKatatangit namullo atumangata

● atuinagutisiKatalune kenaujamik atuKataniminik taKKit tamat, ammajareunigatamit mannamunut amma sivonganit mannamunut atjiutimangata

● jarime pingasuitulune aititsiKatalune kenaujatavinut kenaujat atutausimaninginik

● kamatsialune nammatunik akiledlautigiKatalune ilonainik akilittugatsanik

94

● akKisuiKatalune suliaKatet akiliusianginik amma suliaKatet kenaujatagutinginikpiulimadlilune

● ilonatik ottugautet suliaKatinginik kinaumangata piulimadlilune

● kititsiKatalune suliaKavingane niuviavininik piKutinginik (KaujiKataluneneKKitatisijinik sunanik niuviniagiaKamangame), movieliugutik KanuimangatsalumasaKatalugo, amma pikKujaugune ikajuKatalune suliaKavisamikakKisuiKatalune

● kamaKatalune allalitjusianik, kiusongulune ilanginik (sorlo Kinugajunik allaniksunaumangata piusit ottugautit)

ILUSINGA

Tapsuminga suliatsatajuk tiliutaugiaKajuk ottugautip angajukKanginut amma sivolipamikKaujisasimajunut, ilaugialik issumatsasiujunut nunagijamine kattimatinutkattimatigialanullo, amma ilinniavitsuame Kaujisatet ikajutingita sulianginik aulatsilune.

ILISIMAGIALINGIT

Ippiniatsailune issumanik ilaget pinniagutiKataninginut amma kamagasualiguneilukKusingit adjiungininginik. Kaujimanatsialune ilisimaninga atuinagutigigiamuttukisinatunillo oKalaKatausongulune. Tukisimatsialune Kablunatut allasiasongulune.Tukisimalune SuliaKatinik aulatsijiugiamik; ilinniavimit pijaresimalune ilagiatsiluniloilinniavitsuame pijaresimalune suliaKatinik aulatsijiugiamik, inunnik angajukKangugiamikupvallo kattimatigalanik aulatsijiugiamut; ubvalulonet suliaKasimalune ammalonetilinniatitausimalune imaitunik Kaujimanialilune, pigunalugit:

● Kaujimagialik pikKujanginik piusinginilo suliaKavine aulatsijet

● Kaujimagialik kenaujatsangata Kinugautinginik allagiamik, suliaKattetkamagijaugunaninginik, pisiniagiamik, amma allatiugunalune kenaujait nakitpimangata Kanullo atusimamangata

● SuliaKattet kattimattelo suliatsanginik aulatsijiugunalune

● Akkisuigunalune ilusitsanginik atuttautinialilugillo allagalait piulimajaugutitsanginikmalillugit assigalait piusingit maligatsangillo

● Pigunalune suliatsanik sunatuinanik angajukKat piusinginik amma nutanikpiusitsaujunik

95

● AkKisuitsiagunalune Kaujisatet allagalanginik assinginilo (amma pigunasialuneKagitaujamik WordPerfect)

● Atuinagutisigunalune piusiusimajut allanginik susimajuKamangat adjigetingualugitsorlo mannamunut (pigunamilune Kagitaujait allautinginik)

● Sungiutigunalune ilonainik ottugatet suliaKatinginik pigunnaKatigitsialugillo,ilonnainillo kattimattiujunik, kenaujatavet suliaKatinginik, nunakKatigenilloilaujutsanik.

96

PIUSIASANIK AKKISUIJET

PIkKUJAUSINGIT

Ottugautip okpigijanginik malillune, Pusitsiasanik AkKisuijet sakKititsigialet maligatsanik PivalliaKonugo ottugautik.

KAMAGITSIAJATSANGIT

▪ akKisivallialune. KimigguKattalugit, amma pigiaKagune, akKigiaKattalugit ottugautet piusitsiasanginik▪ nalautsititsialugit ottugautet piusitsiasangit tamaine ottugavine▪ ottugautet piusitsiasangit adjigetisialugit assingita suliaKavet inuligijellonet pingititut▪ nunapsine kavamantet katutjiKatigennilo suliaKattingit ikajutigetisialugit

SULIATSANGIT

▪ ilauKattalune jarime sitamaitulutik fonelutik kattimaKatatunut▪ kattimatet utakKiKatalutik kattimatigialanginut ilauKatalune▪ KaujimatiKatalugit tamaita ilaujut katutjiKatigenigalait kavamantimilo suliaKatet▪ apitsuKatatune tamaita ottugavet Kanuk piusitsiagutiKamangata▪ kamaKataulune Kaujisatunut ikajutsigaluamangata ottugautet▪ suliaKaliaKitainagune, ilisaKataugialik ottugautip okpigijanginik, Kanuk tilijaugusiKamangallo,▪ Kanullo ilaget kattimatitaulipata piusiKamangat

ILUSINGA

Utjitutisait

Kattimatet utjitutiKagialet tamaita ottugavinit, kavamantimit, nunakKatiget kattimatinginit, amma ilinniavitsuamit(KauiisaKKalautunik angajukKangatalo ikajutinganik). Okua kavamantet suliaKavingit ilaugialet angajukKaunet:NeKKittatisijet (Sorrusenik Inuligijet), IkKatuijet, Niofonland polisengit, RCMP, ParnanaitSimavimit (ilautillugopiungituliviusimajunik ikjuttet), amma Canadap Parnanaitsimaviligijingit. Tamaita ottugavet namminik utjitutisaminiktigusigialet.

Issumatsasiujut

Ottugautip okpigijanginik malillune, issumatsasiugialet amiKatigelutik KaujisaKatigikKalugit utjituvet ilaujut.

Kanuk KaujititsiKatalamangata

Utjitutet Kaujimatitsinginagialet suliaKaviminik nunaptine amma ottugavine oKautjuKatalugit KanukissumatatuKamangat piusitsiasanik atuniatunik. KaujisakKasimajut ikkujuttinga Kaujimatitsigialettakkuninga kattimatinik assinginilo utakKijunik kattijatiugiamut (okua, Aulatsijet, Pivalliatitsijet KaujisatiulutilloIkajutsimangat, amma kenaujatsasiutet kattimatigialit).

97

NUNAkKATIGET KATTIMATINGIT

TILIJAUGUSINGIT

NunakKatiget kattimatingit ikajuttiugialet atannituijiulutillo aulatsijimut ottugajut Ilaget kattimatsijinginut pitjutiKalipatsuliaminik ilagenik tilijausimajunik ottugavimut.

KAMAGITSIAGIALINGIT

▪ apitsutausongulutik aulatsijimut tilidlijet ottugalipata.

▪ kattimaKatauKatalune aulatsijimut ilageni kattimatitsigiamik atuinagutisilipat aulatsijik atuinaugasuamutpigiasititsigiamik ilagenik kattimatisigiamik.

▪ Kimiggulugit pijaukKujaujut piusivinello ilaget kattimagesimalipata amma oKalausiginialugit aulatsijimut.

▪ Kaujigatsait ilaget tilijausimajut pitjutigilugit siamatitaililugit.

SULIATSANGIT

▪ takKit tamat kattimaKatauKatalune

▪ kattimagiamut utakKitinut ilauKattatutik

▪ atuinaugialet aulatsijimut apitsutaugiamik pigumalippat

▪ KaujitiKatalugit NunakKatiget atannituijet kattimatingit, nunaptine Piusitsiasanik akKisuijet, amma ottugautetangajukKangit pitjutiKalune Kaujisataulipat ikajutsiniamangat akKitauligune ottugautik tamaineottugaviujune

▪ attiliugialik angitsiagusimik siammatitsinianginimine.

ILUSITSANGA

Utjitutiugialet

Kattimatet ilaKagialet nunakKatigenik illsimajunik piusiKasimajuilonet suliagigiangit issumagijat pinnianimikatulukannimilo. Tamaita ottugaviujut tigusigialet utjitutisaminik nunakKatiget kattimatinginut.

Kanuk KaujititsiKatalaKat

Aulatsijik kamatsiagialik nunakKatiget kattimatinginik KaujimatitsiKatalune ottugautit sulimangata oKauttiKatalugitottugatet angajukKangit, nunakKatiget attannituijingit, Nunaptine piusitsiasanik akKisuijello. NunakKatigetkattimatingita kattimausiviningit aitiKattagialingit ottugautet angajukKanginut.

98

NUNAKKATIGET KATTIMATINGINUT IKAJUTISAKSULIAKATINGATA SULIAGIJATSANGITAkIKITAUGIUSIMAJUT JULI 16 1993-ME

Kattimatet Sulutsaumagata:

NunakKatiget kattimatingit Kaujisatiugialet ikajutsigasualutik aulatsijimik, Kattimatetikajutsigialet aulatsijimik piluapatailititsigasuaningane atulukanimik ilagenut,pigunaliaKititsigasualune ilagenik namminik nukKatitsigasuamut ilaminik atulukajunik.Kattimatiugialet tamainit inunit kivgatutiujut amma ilisimajunik kivgatutiujutnunakKatimine.

1) NunakKatiget kattimatingit atuinaunginagialet KaikKujautuagutik aulatsijimutKangauligaipat Kaujisagumalippat issumatsanik pitjutilinik nallet ilaget imminikkattimatitaugiaKalipata. Kattimatet takkua suliangit atsannigiaKalungituttilijausimajunik kamajiugiamut. Kattimatet atannituijiugialet aulatsijimik ammaapitsutaugiamut aulatsijimut atuinnaugialet.

2) KattimatiuKataujut atannituijiujut KaujisatiuKatalutillo aulatsijimutikullaumititaugasuamut malunnatumejut atutaukaningit ilagene, tapvainatsainakilagenik pivitsaKatisigasualune namminik akKisigiamik oKumaillutagijaminikpapvisataupaggatik assiminut.

3) Kattimatet attingit tunijaugalet ilagenut attiliutuKakKatinago KanuitsanginiminikKaujigatsait imminik pitjutilet tunijaugaluapata kattimatinut. KattimatiuKataujukpettaugunatuk ilagenut pikKujaugune.

4) KattimatiuKataujut Kaujisagialet sunanik ikajotitsatajutsaumangata ilaget tamallotilidliniallune autatsijimik.

5) KattimatiuKataujut namminik pettaugumakKujisot ippiniagutik ilaunimminetaimangungituk pitisinianiminik pititsituinagiaKaniminilonet. TaimakpijaugiaKangitutuat kattimatiuKataujut ilaKatsiagutik ilagenik KaikKujauniujaluniloilagenut kattimaligutik.

6) KattimatiuKataujut utjitukKujaugialet ottugauti nanninganut. KattimatiuKataujutununningit nammagialet ilanga ilaugumangipat ilaukKujaungipalonet ilagenutnammaniamata Kaujisaviugasualutik aulatsijimut.

7) KattimatiuKataujut ilijaukKagatik attiliutitaugialet angiusilagimik upvallooKatsiatitaullutik mikseKartumik siamatitsinianginiminik Kangalonet.

99

NUNAkKATIGET ATANNITUIJET KATIMATET

TILIJAUGUSINGIT

NunakKatiget atannituijet kattimatet aulatsijiujut ikajutiudlutillo ottugavinut tamaine pivine.

KAMAGITSIAGIALINGIT

▪ Ottugaviujume pigiasititsigialik kamallunilo▪ Ottugaviujume aulatsijimik oKautjuiKatagialik ottugautik ilonanganik▪ Ottuaviujune tamaine pigiasisimalipat Kaujisagialik summangat oKautiniallugit aulatsijik,

ottugautip angajukKanginut, Nunaptinilo piustsiasanik akKisuijinik▪ suliaKaKatiKagilik ottugautit angajukKanginik Nunaptinilo piusitsiasanik akKisuijinut

akunimut atugunasiKollugo ottugautik▪ Nunagijamine ottugautik kamagillugo sulimangata malitsiagaluamangata ottugautip

torravigigumajangit tilijaugusingilo

SULIATSANGIT

▪ kattimaKatauKatalune taKKit tamat▪ kattimatitaugiamut utakKitinut kattimaKatauKatalune▪ utjitutisaminik tilidliluneNanaptine piusitsiasanik akKisuijinut▪ atuinaugialik KaikKujaugune aulatsijimut apitsutaugumalune▪ issumagijat sakKipata nunagijamine ottugautip mitsanut akKisuKatalugit

ILUSITSANGA

Utjitutisangit

Kattimatinut ilaugialet utjitutisat kavamantimik nunaminilo inuligijet ammalo nunakKatigetilaugiamut ikKasujet. Tamaine ottugavine suliaKattet tilidligialet ilaujutsamik nunamineatannituijenut kattimatinut.

Kanuk KaujititsiKataniamangata

Aulatsijimut KaujititauKatagialet Nunamine atannituijet kattimatingit ottugautime sulimangataottugautip angajukKanginik oKatisilune, oKatimiluit nunamine kattimatet, Nunaptinilopiusitsiasanik akKisuijet. Nunamine atannnituijet kattimatingita kattimausviningita adjinginikallaKatagia1ik ottugautip angajukKanginut.

Issumatsasiugialet suniamangamik

Ilaget kattimatilugit issumatsasiuKolugit suKKujimangamik okpigiusingit malillugit,issumatsasiuKatagialet angiKatigellutik aulatsijik ottugautillo angajukKangit.

100

KAMAGIJATSAMIK IKAJUTIP SULIATSANGIT

Tamaita sorruset jarilet 16 atanne ilauniagutik ilaget kattimaningine KinikKujaugialetikajutisaminik kattimaligutik. Assingit ilanga kinatuinak inummarik piungituliviusimaguneupvallo malunnatumegune piungituliviugiamut pivitsaKatitaugialik ikajutisaminikkattimaligutik tigusigiamik. Amma oKasimajuk pinniasimaniminik ikajutiKagunamijukkattimaligutik. Aulatsijimut kamagijaugialet ikajuttingit atuinagutisiligune kattimajutsanik,Kaujimaniamata Kanuk ikajugunamangata, Kaujigasuamullo pigumagaluamangataikajuttiugiamik. Aulatsijimut aukattausok ikajutisaugumajuk ippiniaguneikajutsiniakKongininganik tigujausimmajuk upvallo pigunaniakKongipat.

Ikajuttet saipatsaiKatagialet ippiniappapata malittanga kattimajunut.KaujimatsiaKatagialet ippiniapagutiliKKopata apiginialugo ikajugasuatanganukKalaulagumamangat, apiginialune aulatsijimik. Ikajutanga piujotsiangipatanilaulagumalunilo, ikajutiminut aniKataugialik, assinginik Kaujititsituapat Kanukakunetiginiamangamik, upvallo utigialaniagaluamangat. Amma immaKa kamagunamijuktikajutangata issumanginik oKausiKalune, ikajutanga oKagumangipat kappiasuguneakigatutauliaKinianiminik.

Ikajuttet kamagiaKangitut ilaget,immigollutik kattitaullasimatilugit ikajutaminilonetsinnagasualugane. Ikajuttik sangusaijiulungikaluadlune piusitsaKainagialik kattimajunutilaunginagiamik, taimaidlune oKausiKainasok issumagijaminik.

101

KAUJIMAJUT APITSUGAIT PIUSITSANGIT

Ilaget kattimatitaugamik pitjutilet pigunasiKullugit ilaget kattiKatiKalutik ilagiallaminikilannaminillo akKisuigasualutik piusitsaminik nukKatitsigiamik taimangungitulijutpitsiangitullonet ilaminik. Ilaget kattimatitaugamik pigunatitsisok ilaget ilannangilloikajutsigunatidlugit akKisigasuajunik otaimangungitulijunik, kamagijautingatuinalunagoissumatsasiutauKullugo ikKatuijinungak inuligijinullo.

Atuinagutiligamik kattimagiamik ilaget ilangane oKalaKatiKadlutik aulatsijimik Kaujisotsunagialanik Kaujigialiminik imminik ikajugasuanimine issumagijaujunik imminikattuiniaKotunik. Kimiggujatsat issumagijaujullonet sakKipata, oKautijausot pigumagutikKaujimajumik apitsugatsaminik KaikKujisot, taimak pigasuamut ilagelloangiKatigegasuanialillutik. llaget ikajuttaulutik aulatsijimut Kaujiniadlutik sunanikKaujigiallagumajaminik ikajutitagajamangamik akKisitsiagasuallutik pijaukKulataminik.

Kaujimajut KaikKujauniadlutik ilisimausimitut ikajutsiniallutik ilaget kattimagiasitainapataikKaumatsialamata Kaujimagatsaminik akKisuiliaKigutik pijaukKulataminik. Taimak ilagetikajutsitaugialet Kaujimajunut issumatsasiugiasigutik Kaujitsialamata Kanuitumikikajutitagumamangamik. Apitsugatsait Kaujimajut utakKititausot oKalagesimagalualigutiktukisigialagumajunut apitsutaugiamik.

Apitsugatsait Kaujimajut ikajuttiujut ilagenut akKisuiKataulugatik ilagetissumatsasiulippata. Aulatsijimut kamagijautsiagialet ilaget ikajutitaKullugit issumagijaitsakKigajapata Kaujigumajaminik tussakKalutik, ammalo tussaKalutik issumalotitsatapatatukisititsianialugit sunautsiagaluamangata.

102

ILAGET KATTIMATITAULUTIK ISSUMATSASIULUTIKKAJUSITSIATITSIJITSANGA

Tanna kajusitsiatitsijitsak pitjutiKajuk ilaget kattimadlutik pijaukKujanginiknaalattautitsiKullugit Sorruset Unersiutinginut, malittaulippatalo kamajiKalutik,KimiggujiKallutillo malittautitsialugillo.

Tanna kajusitsiatitsijik aittutaugialik allanik adjinginik ilaget akKisimajanginik sunanikpijaukKujimangamik.

Tanna allaKattagialik Kanga KimiggujaugiaKamangat malittaulippata pijaukKujangitamma suliaKatinik kamaniallune Kimigguligaluamangata.

Tanna Kaujimagialik ottugautip sunanik tikititsigasuamangat, okpiusigijanginnilo ammaloKanuk piusiuniamangat Kaujisattiukullugo Sorrusenik Unersiutingita suliaKatingitKaujigiaKalippata pitsiagalualimmangat malitautitaugasuatut pijaukKusimajangit.

Tilijausimajut pititausimapata kenaujamillo sakKititsisimapata kattimautitsanikParnanaitsimajunik anititaudlautigikKujijet, amma kamaKataugiaKappata SorrusenikUnersiutet, tanna kajusitsiatitsijik kamatsiagialik ilonainik Kaujimautitsiagaluamangamiktakkua inuligijet amma pijaukKujausimajut ikajutsiatumik malittaugaluamangata,kamajiKagaluamangat amma KimiggutiKagatuamangat.

NeKKitatisijet angisimajut kenaujamik sakKititsiKatagiamik ilaget kattimadlutikpijaukKujanginik malitautitsiKullugit manna ottugautik pijagesimagalualipat. Suliatsangatapsuma kajusitsiatitsijiup ikKanamagilatuk ottuganik pijagesimalipat,kamagijautsiaKullugit ilaget ilagiallangillo oKanginagunaKullugit issumatsasiujuneinosiminik attuniatunik amma pijaukKusimajangit malittaunginaKullugit taimakpijutsaujunik issumaKatuapata ilaget Sorrusenillo Unersiutet suliaKatinga.

103

104

ILAGIAK C

PITJUTITSAIT KANUITAILITIGASUALUGIT ILAGETILAUSIMAJUT

ILAGET KATTIMATITAUTILUGIT ISSUMATSASIUKULLUGITOTTUGAVIME

105

106

PITJUTITSAIT KANUITAILITIGASUALUGIT ILAGET ILAUSIMAJUT KATTIMAJUNUTISSUMATSASIUGASUALUTIK SUJUTSAKAMANGAT OTTUGAVIME

Ilaget kattimatitaulimata, piusinganut Kanuitailititausot ilaget oKalatitautillugittaimangungitulinimik; Kaujititsisialutikt ilonainik ilagijanginik ikajutsiniatunilo ilananginiksujuKasimamangat. Amma ikajutsimijuk ilaget Kaujititaupata sunait ikajutetatuinaumangata, amma ikajutsimijuk namminik issumatsasiuKullugit, KanuknukKatitsigiamik taimangungitulinimik; taimaipat ilaget unersiutausialuasot.

IssumagijaukKajuk Ilaget kattimatilugit issumatsasiutidlugit ottugavime inuit kiutitaugialetpiusiviniminik amma ilaget taimangungituliKatajut ilaminik piusiviniminik kiutitaugaletilaminut, nunakKatiminut polisenullo. Imak pitjutiKagialet tapvane ottugavime ilagetKanuitailitikKulugit.

1. Ilonatik inuit 16 ataane jarilet taimangungituliviusimajut ikajutiKatitaugialet ilagenutkattimaKatauligutik. Amma nalletuinak ilagene taimangungituliviusimajuk upvallomalunatumejuk pijaugialagiamut, pivitsaKatitaugialet tigusigiamik ikajutisaminikkattimaKatauligutik. Aulatsijimut tanna ikajutisanga Kaujijaugialikpigunaniagaluamangat ikajugiamik.

2. Atuinagutisiligune ilagenik katimatitsigiamik, aulatsijik apigigialik nallenituinakangajukKamik pilukagunangitumik kappiasuniamangat oKalagiamik kattimajuneilaminut annitaugiamut Kanutuinak kattimagegutik. Aulatsijimut tanna ikajuttaugialikissumaminik oKatsiagiamik kappianatumelugatik (imak, assiminut oKatautilugitoKumainisat issumangit).

3. Atuinagutisiligune ilagenik kattimatitsigiamik aulatsijik Kaujimagialik nallet ilaujutpitsialuagunamangata kamagunalunilo apviagasuagiamik ninggaKatatunik ilagetkattimalipata. Tanna takkualonet taijaugialik(lek)(let) ilaget akKisimajangine pijaukKujamine taimatsainak kamaKullugo kattimagepata. Takkua inuit, ikajuttelo,oKautjigialet aulatsijimik akigatugumanik piluadlalipat ilaget kattimaningine,nukKalaulaKujinialune.

4. Ilagenik atuinagutisiligune kattimatitsigiamik aulatsijik OKaujisiagialik ilagenikKaujimaniamata nallet inuligijet ikajutisaillo atuinauninginik kappiasuniakKopataangiggamine.

5. Kaujimagatsaujut issumagijatsaujut taimangungituliviusimajunut unikkausiugialettaimangungitulijausimajunik ikajutimut nunangine ilaget kattimagiasipata. Taimakilonatik ilaget Kaujimatsianiatut issumatsasiuligutik pijaukKujaminik.

107

6. Uivisasimajuk pitjutaugajamijuk kattimagepata ikajutsigajatumik pinniatausimajutKanuinginitsaunialitilugit.

a) Passijaugutinut sule aatsiviusimangipat tavatuak issumalotaulune SorrusetUnersiutinginut.

b) Passijatsatatausimagune sule idluatsatausimalugane. Ilaget kattimagegutikpijaukKujangit oKataugajatut pidlagatsaunigataulipat.

c) Tanna parnanaitsimajunik anidlautigititsijinut anititausimapatudjitotitatausimapalonet.

7. Pigunaniangipat ilagenik Kanuitailititsigiamik kattimalipata uivisasimajuk ilauniapat,uivisasimajuk ilaukKujaungisok.

8. Aulatsijik ippiniapat kattimatitaugasuagutik ilaget nallingitpilukataugialatuinagiaKaninga, kattimatitaukKujanik nukKatitsisok, taimakpisimaniminik oKautjinialune ilagenik tilidlismajunik otugavimut.

9. Pigunaniatuk uivisasirnajuk kattimajune.

10. Inuit taikkua kamasimajut oKumaigijanik ilaget pinniagutijune apigijaugialetKanuttsangimangata ilaget issumatsasiagisimajangit sunanik pijaukKujimangamik,amma KimigguKullugit akKitausimajut pijaukKujaujune allaKasiusimagaluamangatakamagijaukKujat KanuikKunagit, ammalo kinguvagut kamajuKalagaluamangat.NunakKatiget kattimatingit kamagiaKamijut aulatsijik kamatsiagaluamangatissumagijanik ilaget KanuitailiKunagit atuinagutisiligune ilagenik kattimatitsigiamik,amma kanuk issumagimangamigit pijaukKujaujunik KanuitsamangamikoKausiKagialet kattimagepata.

11.KattimagialaKatagialet Kimiggunialugit ilaget pijaukKusimajangitalakkatinginagiatuKatatilugit Sorrusenik Unersiutet, poliselonet nalletuinailonetinuligijet kamaKatausimajut issumalotausimajunik taimangungitulinimik ilagene.

12. Ottugatusanit Kaujisatiulautuk KaujigiatuKatauKatagiaKamijukpulagiaKatagiaKalagame Kangaulippat ilagenut kattimagesimalipata.

108

13. Ilagenut ikajuttiusot atuinaujut (ukua, saimanimegiamik tilijaugusik, Kimavet) suleatuinaugialet taimaidlutik ilaget oKautjaugialet.

14. Ilaget kattimatitaunimine ilangitsiniangitut passijatsatataugusinik inummuttaimangungitulijumut sunggaKatajumulonet.

Tamakkua ilonatik piusiusot KanuituKakKunago atuttaujut ilaget ilannagellosuliaKaKatigegunaKullugit akKisuigasuamuk pijatsanik ilonnatik ilaget KanuikKunagit.

109

110

ILAGIAT D

ATUINAGULIPATA ILAGET KATTIMANISANGITILUINGAIGALUAMANGAT KIMIGGUGATSAIT

111

112

ATUINAGUTILIGUTIK ILUINGAIMANGATA KAUJIGUSET

________________ Kausijavigilugit ilaget tilijausimajut

________________ Ilaugiamut angigutik attiliutaugialet

________________ Kaujisavigilugit piungituliviusimajut ikajutingillo

________________ Ilonatik ilaget ilaugialet atuinautigialet

________________ Kaujisavigilugit nunakKatiget kattimatingit

________________ Ilonaita ilaget issumangit tussajaugialet

________________ Sorrusenik Unersiutet suliaKatinga atuinauva

________________ Nanelamangata Kaujimajaugialik

________________ Ingiggautitsangit ilaget kammagijaugialet

________________ Tea Coffee neKKitsailo

________________ Sorrusenik pairsijitsait atuinnaugialet

________________ Tussajitsait tigumiajat

________________ Allasimagialet ilaget kattimatitaulaningit KaikKujauguset

________________ Ikajuvisait sunaumangata aataugialet ilagenut

________________ Kaujisautet ikajutsilimangat tatagatsait pijagesimagialet

________________ PijaukKujaujut allasimalugit aititaugialet tallimait suliaKavet ullutkinguvane

________________ Ilaget kattimatitaulilit

113