inwestycje alternatywne
DESCRIPTION
Szkoła TransformacjiiTRANSCRIPT
Inwestycje alternatywneMirosław Wróbel
Biblioteka Szkoły Transformacji
copyright by
Szkoła TransformacjiWrocław 2009
BibliotekaSZKOŁY
TRANSFORMACJI
Krzysztof Skarbek PIERWOTNY DIALOG Z CYWILIZACJĄ
technika własna akryl płótno, 150x200 cm, 1999
MIROSŁAW WRÓBEL
INWESTYCJEALTERNATYWNE
Paweł Trybalski WILLA FLORA
akryl pigment płyta, 70x90 cm, 2007
ISBN 978-83-926330-7-5
Inwestycje alternatywne
5
SpiS treści
PRZEDMOWA
7
OBSZARANALIZ
13
NIERUCHOMOŚCI
21
GIEŁDA
27
FUNDUSZE INWESTYCYJNE
33
LOKATY
39
WALUTY
45
ZŁOTO
51
PRZEDMIOTYRZADKIE
57
SZTUKA
63
PROGNOZA
71
NOTA O AUTORZE KSIĄŻKI
77
NOTY O AUTORACH OBRAZÓW
79
Antoni Kowalski MODLITWA JASNA III
olej płótno, 89x116 cm, 1996
PRZEDMOWA
Program SKUTECZNOŚĆ to efekt kilkunastoletnich doświadczeń menedżerskich z prowadzenia lub nadzorowania wielkich polskich korporacji, jak Huta Katowice czy Polskie Sieci Elektroenergetyczne. Ta pozycja dała mi możliwość zebrania unikalnych i różnorodnych doświadczeń. Pozwoliła poznać i obserwować z bliska ludzi, od których zależał mój los, ale i los większości Polaków. Analiza tych wszystkich doświadczeń i lek-tur stała się podstawą do zdefiniowania zarządzania jako decydowania na podstawie informacji, a jego skuteczności jako osiągania zaplanowanego, a nie przypadkowego rezultatu, w wyniku podjętych decyzji. Albert Einstein twierdził, w co wierzę, że żadnego problemu nie da się rozwiązać na tym samym poziomie świadomości, na którym ten problem powstał. Stąd już prosta droga do wniosku, że jeśli można podnieść mene-dżerską skuteczność, a twierdzę że tak, to tylko zmieniając poziom dotychczasowej świadomości.
Zdefiniowałem obszary wpływu menedżerskiej świadomości na skuteczność zarządzania. Tak powstał autorski Program SKUTECZNOŚĆ, złożony z jedenastu tre-ningów, realizowany w Szkole Transformacji przez kilkunastu autorów. Zdanie tylko z pozoru niejednoznaczne. Pomysł autorski w tym przypadku polega na zdefiniowaniu, jakich treningów potrzebuje menedżer z formalnym wykształceniem, uzupełnionym stu-diami dodatkowymi i pewną praktyką, by w zarządzaniu osiągnąć skuteczność większą od swoich kolegów. Realizacja Programu przez kilkunastu autorów, polega na powie-rzeniu wybitnym osobowościom opracowania szczegółowych treningów dla każdego z etapów dochodzenia do skuteczności.
W rozmowach z autorami treningów, składających się na propozycję SZKOŁY TRANSFORMACJI, słyszałem ciągle to samo pytanie: jaka jest różnica pomiędzy ofer-tą rynku a Programem SKUTECZNOŚĆ? Wszystkich przekonał ten sam argument, że skuteczność to zdolność bardzo osobistego, indywidualnego łączenia wiedzy i do-świadczeń. A różnica pomiędzy ofertą rynku, a Programem jest taka, że rynek oferuje programy poprawne formalnie. Natomiast Program SKUTECZNOŚĆ jest skierowany do menedżerów, szukających indywidualnych treningów, pozwalających na osobisty roz-wój i skuteczność w sytuacjach, które są normą w realnym życiu, a o których nie mówi się otwarcie, szczególnie z katedry. Treningi w SZKOLE TRANSFORMACJI przekazują wiedzę autorów, ale również ich doświadczenia osobiste, także te wymykające się cen-zurze przyjętej poprawności.
Menedżer nie musi korzystać ze wszystkich, oferowanych przez SZKOŁĘ TRANS-FORMACJI treningów, ale wybrać takie, które uzupełniają jego potrzeby, bo Program SKUTECZNOŚĆ jest jak szafa z garderobą menedżera, która powinna zawierać ubranie na każdą okazję. Oczywiście można iść na golfa w smokingu i jeśli nawet, czego dobry klub nie zrobi, menedżer zostanie wpuszczony na pole, jego skuteczność będzie rów-nie śmieszna jak wygląd.
Jerzy Panek DON KICHOT II
drzeworyt, 50x70 cm, 1958/91
Program SKUTECZNOŚĆ to: zarządzanie kryzysem, portret osobowości, świa-domość rzeczywistości, budowanie wizerunku, informacje, pamięć, etykieta, zarządza-nie zdrowiem, bezpieczeństwo decyzji, kryzys emocji, inwestycje alternatywne. Dlacze-go taki zbiór, a nie inny? Bo zawiera te wszystkie elementy skuteczności, dla których na podstawie własnych doświadczeń, mogę wykazać związki pomiędzy przyczyną a skutkiem. Miarą mojej racji w tym doborze jest rzeczywisty efekt, a nie książkowe teorie.
Każdy z treningów opisany jest w oddzielnej książce. Każda z tych książek to nie tylko treść, ale i forma, która pokazuje dwa, realnie istniejące obok siebie, ale na co dzień niespecjalnie sobą zainteresowane światy – świat przedsiębiorczości i świat sztuki. A przecież te dwa światy coś jednak łączy. Zarówno w zarządzaniu jak i sztu-ce, z bardzo wielu rozwiązań, które się pchają do głowy, i menedżer, i artysta muszą wybrać to, które uznają za najlepsze. I w obu przypadkach rzeczywistość ten wybór bezwzględnie zweryfikuje.
Tak więc zapraszam do lektury, trzymanego w rękach egzemplarza, jak i do przejrzenia pozostałych publikacji SZKOŁY TRANSFORMACJI.
MIROSŁAW WRÓBELPrzewodniczący Rady Nadzorczej
Szkoły Transformacji
Stanisław Fijałkowski ANIOŁ Z 68 ROKU
sitodruk, 46x65 cm, 1998
ZARZĄDZANIE KRYZYSEM INFORMACJE ZARZĄDZANIE
ZDROWIEM
PORTRET OSOBOWOŚCI
Program SKUTECZNOŚĆ
BEZPIECZEŃSTWO DECYZJI
ŚWIADOMOŚĆRZECZYWISTOŚCI PAMIĘĆ KRYZYS
EMOCJI
BUDOWANIE WIZERUNKU ETYKIETA INWESTYCJE
ALTERNATYWNE
Program SkutecznośćŹródło: Szkoła Transformacji
Eugeniusz Get Stankiewicz XXX
serigrafia, 33x58 cm, 1980
OBSZAR ANALIZ
Człowiekiem się jest, menedżerem się bywa. Niezależnie od słuszności tej parafra-zy, zależni jesteśmy od przyzwyczajeń, szczególnie tych związanych z poziomem życia. Rozwój większości menedżerów to ciągłe zmiany - zakresu odpowiedzialności jaka na nich spoczywa, zależności w jakich funkcjonują, poziomu zaspokajania aspiracji, ambicji i przyzwyczajeń. Menedżer musi inwestować w swój rozwój, ponosić ciągle nowe ry-zyko działań, dających także rozwój zarządzanej przez niego firmie i tym samym prze-wagę nad konkurencją. Ale musi mieć też pewność, że nawet jeśli jutro nie zadzwoni telefon, świat się dla niego nie skończy, że nie będzie jak w popularnym powiedzeniu: jeśli rano nie zbudzi cię telefon, jeśli nigdzie się nie spieszysz, spokojnie, nie denerwuj się, przecież już i tak nie żyjesz. Tak więc inwestowanie w siebie to również staraniao to, aby prywatne pieniądze nie tylko dbały o menedżera na co dzień, ale dawały wy-obrażenie stabilnej przyszłości. Zarówno tej bliskiej, kiedy trzeba będzie przeczekać czas pomiędzy kontraktami, jak i tej dalekiej, kiedy już nikt nie zaproponuje kontraktu. Znowu parafrazując - jak w „Gladiatorze” Ridleya Scotta, gdzie Russell Crowe w roli generała rzymskich legionów, zagrzewając legionistów do walki mówi o niebiańskim spokoju tych, którzy zobaczą się nagle na zielonych, spokojnych łąkach, a nie w cha-osie bitwy.
Widzenie świata nie przychodzi łatwo. Pierwsze co widzimy, to oślepiające świa-tło i ciemność. Upływający czas wyjaśnia sens życia, ale w bardzo różnym stopniu różnym ludziom. Inwestor zawiera sens istnienia w pytaniu: jak przewidzieć przyszłość? Odkąd ludzie zaczęli zapisywać swoje myśli, zaczęli zostawiać ślad po sobie tym z przyszłości. Dlatego dużo wiemy o tych, którzy przeszli, o ich czasie i zależnościach zdarzeń. Piszący zawsze byli ludźmi poszukującymi, to co ich łączy do dzisiaj to próby objaśnienia świata. Po to stworzyli filozofię i sztukę. Do tego ma służyć nauka. Wszyst-ko po to, by trafnie prognozować przyszłość. Kolejne pytanie inwestora, szukającego sensu w przyszłych zyskach brzmi: czy w świecie strumieni informacji, które przerodziły się w powódź, jest jeszcze możliwe systematyczne trafne przewidywanie przyszłości?
Inwestycje alternatywne
13
Celem tego tekstu jest: zwrócenie uwagi menedżerów na możliwą różno-rodność inwestycji kapitałowych; zachęcenie do analizowania i wybierania rodzajów zaangażowania kapitału odpowiadających wiedzy i temperamen-towi, do ograniczania roli pośredników i skupienia uwagi na tym, co naj-istotniejsze w każdym rodzaju inwestowania kapitałowego, czyli na informa-cjach szczegółowych dotyczących przedmiotu decyzji; zmotywowanie do szukania powtarzalności wyników i do zapewnienia sobie legalnego dostę-pu do informacji niedostępnych dla innych.
Eugeniusz Get Stankiewicz CEDIPUS - REX
serigrafia, 34x47 cm, 1980
Czy potrafimy patrzeć i przewidzieć? Inwestowanie to tak naprawdę prognozowanie przyszłych zdarzeń i relacji między nimi. Trafione oznacza zysk, chybione stratę - pieniędzy lub innego majątku.
Inwestycja bez ryzyka straty, która zawsze daje skuteczny zwrot, to inwestycja w siebie. Wszyscy o tym wiedzą, niewielu wykorzystuje.
Zwiększanie skuteczności menedżerskiej jest sprawą bardzo osobistą, a własne, zarobione pieniądze są szczególnie ważne dla każdego z nas. Pytanie brzmi: jak je sku-tecznie, według potrzeb i indywidualnych celów, zainwestować?
PO PIERWSZE, OKREŚLIĆ WŁASNE, SUBIEKTYWNE KRYTERIA.
Inwestycje alternatywne
15
GRA W POKERANIE JEST
INWESTYCJĄ- JEST NIĄ
NAUKAGRY W POKERA
OBSZAR KAPITAŁ RYZYKO
CZAS MENEDŻER MIEJSCE
NADZÓR ZYSK PŁYNNOŚĆ
Kryteria inwestycji menedżerskichŹródło: Szkoła Transformacji
Eugeniusz Get Stankiewicz AUTOPORTRET Z PALCEM II
miedzioryt, 33x49 cm, 2003
Definicje użytych pojęć:
PO DRUGIE, WYBRAĆ OBSZAR INWESTYCJI, ODPOWIADAJĄCY WCZEŚNIEJ USTALONYM KRYTERIOM.
Inwestycje alternatywne
17
NIERUCHOMOŚCI LOKATY ZŁOTO
GIEŁDY MENEDŻER PRZEDMIOTY
FUNDUSZE WALUTY SZTUKA
Obszary możliwych inwestycji menedżerskichŹródło: Szkoła Transformacji
OBSZAR rodzaj kapitału,
którego spieniężeniepo ustalonym czasie
przyniesiemaksymalny zysk
KAPITAŁpieniądze lub aktywa
zamienialnena pieniądze
RYZYKOzdolność
do określeniazależności zysku
od obszaru i czasu inwestycji
CZASokres zamiany
kapitału pieniężnegona kapitał
inwestycyjnyw określonym obszarze
MENEDŻERosoba,
zdolna do osiągania zaplanowanych celów
dziękipodejmowanym decyzjom
MIEJSCEmiejsce
obrotu kapitałem
NADZÓRsposób
kontroli wartości posiadanego kapitału,
niezależnieod jego rodzaju
ZYSK procentowy
wzrostwartości kapitału
w czasie
PŁYNNOŚĆ czas potrzebny na
spieniężeniei dysponowanie
kapitałem pieniężnym
Kryteria inwestycji menedżerskich - definicjeŹródło: Szkoła Transformacji
Eugeniusz Get Stankiewicz AUTOPORTRET Z MARCHEWKĄ II
serigrafia, 49x33 cm, 1978
BESSA jest podobna do epidemii. Nie wszyscy chorują, nie wszyscy zachorują, ale każdy jest zagrożony. Dobre inwestycje to takie, które w minimalnym stopniu poddają się cyklom koniunkturalnym, co nie jest odkrywcze, przyznaję, ale warto czasem uświa-domić sobie prawdę truizmów. Cóż z tego, że wiesz, skoro nie stosujesz? Sądzę, że oprócz małej wrażliwości na cykle koniunkturalne, dobre inwestowanie to równocześnie takie, którego początek wyprzedza czas koniunkturalnej hossy.
Zasadą, której staram się być wierny, jest rozpatrywanie wad i słabych stron każ-dego projektu, który mnie zachwycił. Warto poświęcić czas na sprawdzenie czy jest tego zachwytu wart. Komentarze w tej książce zawierają charakterystyki obszarów menedżer-skich inwestycji z podaniem właściwości, które umożliwiają dokonanie wyboru przez menedżera. Trening pozwoli przeanalizować wspólnie każde z kryteriów, jakim powinien posłużyć się menedżer, by mieć pewność, że dokonał zgodnego z sobą wyboru, a moja rekomendacja w pełni mu odpowiada.
Twierdzę, że nie ma obiektywnie idealnego obszaru inwestycji. Każdy posiada specyficzne, właściwe dla siebie zalety i wady, a ich znaczenie jest różne dla różnych osób. Niezależnie od różnic, jakie nas cechują, znajomość zalet i wad wybranej inwestycji czyni nasze wybory świadomymi i celowymi. Pozwala decydować nam, a nie przypadko-wi. Rzecz nie w tym, by decydować o wszystkim, bo to niemożliwe, ale w tym, by mak-symalnie, na ile to możliwe, kreować rzeczywistość. W tym wypadku wartość własnego majątku.
Model jaki polecam i którego zalety chcę pokazać zainteresowanym, czyli czyta-jącym ten tekst:
Nie jest to rozwiązanie idealne i do tej roli nie pretenduje. Jest dobre, co mogę potwierdzić doświadczeniem i uzasadnić komentarzami zawartymi w książce.
Inwestycje alternatywne
19
PODZIAŁKAPITAŁU
50%Nieruchomość*
10%Sztuka
30%Monety
10%Lokata
PŁYNNOŚĆ Rok Kwartał Miesiąc Dzień
PREFERENCJE Pewność Przyjemność Pieniądze Potrzeba
ZYSK (praktykaz 10 lat 1999-2009) 650% 99% 555% 104%
* Grunt rolny z przewidywalną w czasie zmianą przeznaczenia
Zdzisław Nitka BEZ TYTUŁU
tempera papier, 75x47 cm, 2001
NIERUCHOMOŚCI
Jedno z najtrwalszych i najbardziej pożądanych dóbr na naszej planecie. Nierucho-mość to przede wszystkim ziemia, najwartościowszy składnik nieruchomości, która tyle jest zwykle warta, ile miejsce w jakim jest położona. Prawo własności do ziemi jest równo-cześnie prawem do wszystkiego co na niej się znajduje, nawet wówczas gdy zabudowa została sfinansowana nie z pieniędzy właściciela gruntu.
Tajemnica wielkich zwrotów z inwestycji w nieruchomości to umiejętność kupienia właściwego miejsca. Wszystko do tego się przy inwestycji w nieruchomość sprowadza. Wszystko inne jest pochodną tej właściwości. Jeśli liczyć najprościej, czyli zwrot z budynku jako stawka czynszu za metr kwadratowy np. mieszkania, biura, magazynu, razy ilość me-trów nieruchomości, razy dziesięć lat, to zawsze wartość będzie zależała od przyjętej stawki za metr kwadratowy. Ta zaś zależy od miejsca w jakim te mieszkania, biura, magazyny etc. są położone. I nie zmieniają tej zależności okresowe wahania, wynikające z cyklów koniunk-turalnych lub historycznych przełomów, jakim na przykład dla polskich nieruchomości było połączenie Polski z Europą. Płynność jaką ma nieruchomość, czyli czas potrzebny na wy-cenę, rozpowszechnienie oferty, negocjacje i sprzedaż, również zależy od lokalizacji. Nawet cykle gospodarcze mają w tym przypadku wpływ pośredni.
Poza dostępem do wiadomości, dających przewagę zawsze i wszędzie, co jest rze-czą trudną i wymaga życia w układzie umożliwiającym dostęp do informacji przed innymi, metody szukania miejsc cennych wymagają albo wiary w wynajętego pośrednika i jego wyjątkowe, czyli większe od menedżera umiejętności, albo czasu tegoż menedżera. Ba-danie przyszłości miejsca, tej najbliższej i tej nadalszej, jest najlepszą metodą na dobrą inwestycję w nieruchomości. Dobry, rozumiejący te wszystkie uwarunkowania analityk lub pośrednik jest na wagę przyszłego zysku. Na co skierować jego uwagę? Tanie grunty poza miastem, gdzie wyrośnie gospodarcza infrastruktura, dobrze skomunikowane nieużytki, gdzie powstaną podmiejskie sypialnie, gospodarstwa rolne lub ich atrakcyjne części, lasy, góry, co? Jak w korporacji, którą menedżer zarządza, tak i w przypadku jego osobistych inwestycji, decyzja, uruchamiająca realizację planu, należy do menedżera.
Inwestycje alternatywne
21
GRUNTROLNY
MIESZKANIA DOM
GRUNTBUDOWLANY
MENEDŻER MAGAZYN
GRUNT PRZEMYSŁOWY
BUDYNEKBIUROWY
FUNDUSZNIERUCHOMOŚCI
Wybrane rodzaje inwestycji w nieruchomościŹródło: Szkoła Transformacji
Inwestycje alternatywne
22
NIERUCHOMOŚCI
OBSZAR
Nieruchomościw centrum i pobliżu miast
KAPITAŁ
100 000PLN
RYZYKO
Zależneod lokalizacji
CZAS
10 Lat
BENCHMARKING
WIG 63%
MIEJSCE
Wschodnio-południoweokolice Wrocławia
NADZÓR
Osobisty
ZYSK
207% mieszkanie650% grunt
PŁYNNOŚĆ
Rok
Źródło: Szkoła Transformacji
Lata Średnia cena m2 mieszkania w PLN
Średnia cenam2 gruntu w PLN
1/2 1999 2200 20
2000 2281 20
2001 2600 20
2002 2405 45
2003 2173 45
2004 2950 60
2005 3794 100
2006 4079 140
2007 6799 200
2008 6372 200
1/2 2009 6747 150
Inwestycje alternatywne
23
PLN
8000
Średniacena m2
mieszkania w PLN
7000
6000
5000
4000
3000
2000
1000
0 1/2 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 1/2
2009 Lata
PLN
220
Średniacena m2
gruntu w PLN
200
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0 1/21999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 1/2
2009 Lata
Przemysław Tyszkiewicz NIE OTWIERAJ OCZU POD WODĄ
akwaforta akwatinta, 85x60 cm, 1998
Zdzisław Nitka BEZ TYTUŁU
tempera papier, 70x50 cm, 1996
Inwestycje alternatywne
27
GIEŁDA
Zmienność rynku inwestycji kapitałowych nie jest niczym zaskakującym. Inte-resujące pytanie to nie - czy i kiedy można stracić, ale - czy można odrobić straty? Ła-two stwierdzić, że w historii rynku kapitałowego były okresy, kiedy średni wzrost indek-su giełdowego nie pokrywał poziomu strat z momentu redukcji notowań. Zatem ry-nek kapitałowy nie daje gwarancji długoterminowego wzrostu wartości inwestycji, przy założeniu że inwestor polega jedynie na średniej wzrostu wartości w czasie. War-tość zysku z inwestycji zależy więc na rynku kapitałowym nie od rozwoju tego rynku i czasu trwania inwestycji, a od szczegółowego nadzoru i ciągłego minimalizowania strat. Wniosek z tego taki, że inwestowanie na rynku kapitałowym wymaga osobistego i to du-żego zaangażowania. W przypadku menedżera, który nie ma wymaganej ilości czasu, by skutecznie dbać o swoje pieniądze, powierzenie nadzoru nad nimi jest oddaniem pieniędzy za wynagrodzeniem osobie, traktującej je jak element ogólnego, a nie indywidualnego ryzy-ka. Tak jest w przypadku asset management, jak i wszelkich funduszy.
Weryfikowałem ten pogląd na rynku polskim, oferując oddanie pieniędzy w zarzą-dzanie na poziomie wymaganym przez indywidualnie zarządzających portfelem inwestora, ale pod warunkiem, że prowizja będzie pobierana tylko od wzrostu wartości portfela, czyli realnego wygrywania z rynkiem, a nie od wożenia się na hossie, a podczas bessy od roz-kładania bezradnie rąk w geście, kwitującym spadek wartości aktywów przy niezmienio-nych kosztach obsługi. I co, który bank czy fundusz chciał ryzykować? - Żaden.
Dzięki temu mogłem sprzedawać przed spadkami na poziomie określonych przez siebie strat. W okresie hossy to dobry wariant, pozwala zachować kapitał, a ewentualna strata mieści się w wielkości wcześniejszych zysków. Mogłem, bo akurat szczęśliwie był to okres, kiedy nie zarządzałem bezpośrednio żadną spółką. W innym przypadku pewnie pozostałoby mi tylko powiedzieć - spokojnie, to się odrobi, jak jeden z moich znajomych, makler od lat 15, którego oszczędności życia zjadła ostatnia bessa na GPW. Czy istnieje alternatywa dla takich sytuacji? - pytałem sam siebie.
Poszukiwania rozpocząłem raz jeszcze, patrząc co działo się na głównych rynkach, na giełdach świata przez ostatnie kilkadziesiąt lat. Rynek kapitałowy może zauroczyć i pasjonować jak każda gra. Staje się z czasem nieodłącznym elementem rzeczywisto-ści. Odpowiadając jednak na pytanie, nie jak się bawić, a w co się bawić i przymując kryteria menedżera, tj.: brak czasu, wielkość zwrotu z zainwestowanych kapitałów oraz ekstremalne wartości zysków i strat w czasie porównywalnym dla przyjętego czasu in-westycji, muszę stwierdzić, że giełdy nie odpowiadają takim kryteriom. Stąd dalsze poszukiwanie.
Jeśli warunkiem koniecznym, by nasze działanie było inwestowaniem a nie loterią, jest trafne prognozowanie przyszłych zdarzeń i związków zdarzeń, to warunkiem wystarcza-jącym jest powtarzalność prognoz. To odróżnia milionerów przypadku od miliardera reguły, podobnie jak większość piszących o giełdzie znawców, od Warrena Buffetta - niepiszącego książek, ale za to jednego z najbogatszych ludzi na świecie.
GIEŁDA
OBSZAR
Giełda PapierówWartościowychw Warszawie
KAPITAŁ
100 000PLN
RYZYKO
Zależne od cyklugospodarczegoi wyboru spółek
CZAS
10 Lat
BENCHMARKING
WIG 63%
MIEJSCE
PortfelWIG20
NADZÓR
Makler
ZYSK
7%
PŁYNNOŚĆ
Tydzień
Źródło: Szkoła Transformacji
Lata WIG WIG20
1/2 1999 16158,24 1558,07
2000 18414,63 1839,55
2001 15745,04 1497,00
2002 13621,31 2377,67
2003 17581,85 2746,03
2004 23742,93 1768,59
2005 31135,34 2308,09
2006 42939,11 2962,86
2007 53022,36 3372,21
2008 41465,55 2621,53
1/2 2009 26391,73 1660,78
Czerwiec 2009 WIG
1 30343,12 17 31520,83
2 31059,22 18 31113,49
3 31292,88 19 32769,01
4 31325,61 22 30720,59
5 31600,94 23 29790,65
8 31056,04 24 30165,15
9 31143,36 25 30306,81
10 31904,28 26 30318,46
12 32117,65 29 30310,56
15 32077,5 30 30613,62
16 31748,96
Inwestycje alternatywne
28
Inwestycje alternatywne
29
Pkt
3600
WIG20
3300
3000
2700
2400
2100
1800
1500
1200
900
600
300
0 1/21999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 1/2
2009 Lata
Pkt
6000
WIG
5500
5000
4500
4000
3500
3000
2500
2000
1500
1000
500
0 1/21999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 1/2
2009 Lata
Przemysław Tyszkiewicz WĘŻE I SAMOLOTY
akwaforta akwatinta, 94x67 cm, 2001
Zdzisław Nitka DAGNY
tempera kredka papier, 70x50 cm, 2009
Inwestycje alternatywne
33
FUNDUSZE INWESTYCYJNE
Czy rozwiązaniem są oferowane na rynku fundusze, uśredniające straty? Nie wie-rzę w to hasło reklamowe. Hipokryzja równa tej, która każe ubezpieczycielowi nazywać ubezpieczenie na wypadek śmierci polisą na życie, bez dodania, że chodzi o życie spad-kobierców opłacającego składki. Hasło powinno brzmieć: fundusze uśredniają zyski.
Wierzysz czy nie w zasadę 80/20, fakty rzeczywiście potwierdzają tę regułę; dwa-dzieścia procent zdarzeń decyduje, jakie będą skutki tych zdarzeń w osiemdziesięciu procentach, kiedy o pozostałych dwudziestu procentach skutków decyduje pozostałe osiemdziesiąt procent zdarzeń. Zatem w czasie hossy 80% firm ma historyczne wzrosty notowań, a 20% firm podczas bessy daje dalej zarabiać. Fundusze uśredniają zależno-ści i prawidła, zalety i wady rynku kapitałowego. Powierzanie pieniędzy w ręce zarzą-dzającego zwiększa ryzyko utraty kapitału. Grzechem pierworodnym zarządzających jest ścisła zależność wyniku, czyli osiąganego zysku, od rodzaju okresu w gospodarce na jaki przypada czas inwestowania. A i tak większość funduszy nie radzi sobie z ryn-kiem i wzrost wartości jednostek uczestnictwa w funduszu nawet podczas hossy jest mniejszy od wzrostu wartości indeksów, obrazujących wartość rynku. Mówiąc wprost, zarządzający z wynikami lepszymi od rynku to jednostki, bo prawie wszyscy przegry-wają z rynkiem. Jeśli dołożyć do tego bezwładność, wynikającą ze skali inwestowanych kapitałów i możliwości oddziaływania na rynek, w tym przypadku negatywnego z punktu widzenia inwestorów, fundusze stają się złym sposobem na dobre menedżerskie inwe-stycje kapitałowe.
Fundusze otwarte z ich jednostkami uczestnictwa są dla przypadkowych pieniędzy, przynoszących przypadkowe zyski. Fundusze zamknięte, szczególnie oparte o nowator-skie projekty, przynoszą nadprzeciętne zyski, ale potrzebny jest zbyt duży kapitał, jak na menedżerskie dochody czy oszczędności, a pewność znowu sprowadza się do wiary w konkretnych zarządzających. Niestety, ci w większości przegrywają w końcu z rynkiem. Czasem sami ze sobą, jeśli zauważyć, że w strukturze kapitałów giełdy warszawskiej fundu-sze stanowią o jednej trzeciej sprzedaży i zakupów - daje to obraz zależności i konsekwen-cji tych zależności. Nawet ci z zarządzających, którym powiodło się w rywalizacji z rynkiem i zakończyli rok większym wzrostem wartości zarządzanych kapitałów niż przyniósł rynek, przedstawiają jako swoje rekomendacje wyniki historyczne, których powtórzenia nie chcą zagwarantować. I to nie dlatego, że zapewniają osiągnięcie w przyszłości wyników jeszcze lepszych, ale dlatego, że nie są niczego pewni. To oznacza po prostu przyznanie, iż rezultat zarządzania nie wynika z możliwości, a z przypadku, a menedżer musi się z tymi faktami uporać, podejmując decyzję inwestycyjną.
Oczywiście i ta reguła ma wyjątki. Najsłynniejszym wyjątkiem jest wspomniany wczsniej Warren Buffett, który swoimi decyzjami zapewnia rentowność kapitału powyżej piętnastu procent rocznie, ale też nie zawsze. Sądzę, że inwestycje kapitałowe mene-dżera nie muszą być wyjątkowe. Muszą być pewne.
FUNDUSZE INWESTYCYJNE
Inwestycje alternatywne
34
OBSZAR
Fundusze Otwarte oferowane w Polsce
KAPITAŁ
100 000PLN
RYZYKO
Zależne od cyklu gospodarczego
i wyboru zarządzającego
CZAS
10 Lat
BENCHMARKING
WIG 63 %
MIEJSCE
PioneerFundusz Zrównoważony
FIO
NADZÓR
ZarządzającyFunduszem
ZYSK
24%
PŁYNNOŚĆ
Tydzień
Źródło: Szkoła Transformacji
Lata MAX. % wzrostwartości jednostki
MIN. % wzrostwartości jednostki
PioneerZrówno-ważony
FIO1/2 1999 ING/3 47,06 Forum-Dragon 22,45 91,03
2000 UM Dragon 30,29 Dynamik Europa -29,4 104,67
2001 ING Akcji 2/1 -0,89 Pioneer Sektor Usług -28,01 97,20
2002 Citi Akcji (KH II) 6,87 Arka Akcji -15,82 104,14
2003 CU Polskich Akcji 63,38 Pioneer Sektor Usług 20,15 114,20
2004 Arka BZ WBK Akcji FIO 36,28 Millenium 17,94 132,35
2005 Arka BZ WBK Akcji FIO 40,61 DWS Top-25 Małych Spółek 22,45 148,95
2006 DWS Top-25 Małych Spółek 88,09 PKO/CS Akcji 27,21 173,38
2007 PKO/CS Akcji Małych i Średnich Sp. 38,02 Fortis Akcji 2,26 201,31
2008 KBC -9,49 DWS Top-25 Małych Spółek -67,31 154,18
1/2 2009 Generalli DWS Akcji 4,07 Fortis L Fund Equity Turkey -1,91 112,46
Wartośćjednostki
w PLN
Inwestycje alternatywne
35
PLN
Pioneerzrówno- ważonyFIO- wartość jednostki
240
210
180
150
120
90
60
30
0 1/21999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 1/2
2009 Lata
%
100
MAX. % wzrostwartościjednostki
MIN. % wzrostwartościjednostki
80
60
40
20
01/2
1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 1/22009 Lata
-20
-40
-60
-80
Anna Mierzejewska POMARAŃCZA KOPARKA
akryl płótno, 150x150 cm, 2008
Inwestycje alternatywne
37
Zdzisław Nitka GŁOWA. PSY
akryl papier, 100x70 cm, 2009
Inwestycje alternatywne
39
LOKATY
Pozornie dają gwarancję zwrotu na poziomie procentu składanego. Dwa pytania nasuwają się natychmiast: jakie oprocentowania netto i na jak długi okres? Trzecie pytanie jest zawsze w tle: czy bank w momencie rozliczeń będzie istniał? Jeśli bank gwarantuje, że koszt obsługi plus koszt podatku od kapitału, odjęte od kwoty należnej wlaścicielowi ka-pitału za pożyczenie go bankowi, dają w wyniku wielkość większą od inflacji, oszczędności menedżera utrzymają swą wartość w czasie. Inaczej badamy realną stopę procentową, czyli przeciętną nominalną stopę procentową, pomniejszoną o poziom inflacji i koszty de-pozytu.
Kryteria inwestycji menedżera jakie przyjąłem, czyli wielkość angażowanego kapi-tału jako pochodna wynagrodzeń za pracę, zysk ponadprzeciętny w stosunku do innych typów inwestycji i co myślę najważniejsze, całkowita pewnośc zysku, zmuszają do szcze-gólnie starannych poszukiwań, odrzucających stereotypy. Jak pogląd, że każda nauko-wa analiza wykazuje, że w dowolnym dwudziestoletnim okresie w historii, żaden zasób - ani złoto, ani nieruchomości, ani obligacje, ani gotówka - nie dawały wiekszego zysku, niż akcje zwykłe przy wzroście wartości i wypłacanych dywidendach. A jeśli dywidendy nie są wypłacane?
Gotówka lokowana w banku jest dobrym sposobem na zapewnienie nerwicy me-nedżerowi. Z jednej strony ma pewność, że nadal posiada pieniądze i to o utrzymanej wartości, mimo upływającego czasu, pominąwszy oczywiście niepokój o bank, z drugiej jako człowiek zarabiający na pomnażaniu majątku, którym zarządza zdaje sobie sprawę z utraconych zysków. Tak zaczyna się zwykle zainteresowanie obligacjami. Do momentu odkrycia, że ich posiadanie ma sens tylko dla tych, którzy potrafią bezbłędnie prognozować wielkość rynkowej stopy procentowej. Stopa procentowa jest sprzężona z rynkową ceną obligacji. Jej wzrost powoduje spadek cen obligacji i odwrotnie. Dochody z oprocentowa-nia obligacji mogą nie równoważyć strat z powodu spadku wartości obligacji. Także inne oferowane przez banki produkty, to najczęściej wprowadzany do obiegu pieniądz wykre-owany o charakterze bezgotówkowym. Banki centralne są obowiązane kontrolować wiel-kość pieniądza ponad gotówkę w gospodarczym obiegu, ale jak uczy zarówno doświad-czenie ostatnich miesięcy, jak i bardziej odległa przeszłość, daleko im do zadowalającej skuteczności. Podsumowanie jest takie, że bank daje gwarancję stałej wartości kapitału, ale nie zadowalającego zwiększania. Rynek kapitałowy daje szansę na wzrosty wartości po-siadanego kapitału, ale nie daje pewności zysku. W takim razie gdzie, kiedy i z kim istnieje pewność zysku? Oto pytanie.
Gotówka to król, reszta to romans. Oczywiście gotówka w banku daje możliwość okazyjnego jej wykorzystywania, ale wówczas zmieniamy kryteria oceny, bo nie można mó-wić już o inwestowaniu. Zakup jednorazowy waluty zdecydowanie niedowartościowanej do złotego, jak w przypadku dolara latem 2008 roku, jest operacją jednorazową i nie może sta-nowić alternatywy przez brak powtarzalności. Taką operacją jest gra na kursach z pomocą i za pośrednictwem brokera.
Inwestycje alternatywne
40
LOKATY
OBSZAR
Depozyty Bankowe oferowane w Polsce
KAPITAŁ
100 000PLN
RYZYKO
Zależne odwyboru banku
CZAS
10 Lat
BENCHMARKING
WIG 63%
MIEJSCE
Konta depozytowez maksymalna i minimalną
stopą realną
NADZÓR
Bank
ZYSK
104% Max 1% Min
PŁYNNOŚĆ
Dzień
Źródło: Szkoła Transformacji
Lata Stopa procentowa Inflacja Stopa realna
1/2 1999 Prosper - Bank 15,50 Wielkopolski Bank Kredytowy 3,75 7,30 8,20 -3,55
2000 SKOK im. Stefczyka 19,50 Gospodarczy Bank Wielkopolski 13,00 10,10 9,40 2,90
2001 SKOK Warszawa 16,50 Bank Pekao SA 7,60 5,50 11,00 2,10
2002 SKOK Wielkopolska 11,00 Bank Zachodni WBK 3,30 1,90 9,10 1,40
2003 SKOK Wołomin 7,70 Bank PKO BP 2,20 0,80 6,90 1,40
2004 SKOK Lublin 7,75 Bank Pekao SA 2,60 3,50 4,25 -0,90
2005 SKOK Jaworzno 7,70 Bank Zachodni WBK 2,00 2,10 5,60 -0,10
2006 SKOK Lublin 5,95 Bank Pekao SA 1,85 1,00 4,95 0,85
2007 SKOK Wrocław 7,00 Dominet Bank 0,55 2,50 4,50 -1,95
2008 SKOK Im. Stefczyka 9,30 Bank BGŻ 2,30 4,20 5,10 -1,90
1/2 2009 SKOK Września 7,80 Bank DnB Nord 3,30 3,10 4,70 0,20
MAX. MIN. MAX. MIN.
%
MAX.stoparealna
MIN.stoparealna
12
10
8
6
4
2
01/2
1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 1/22009 Lata
-2
-4
-6
Inwestycje alternatywne
41
%
22
MAX.stopaprocen- towa
MIN.stopaprocen- towa
Inflacja
20
18
16
14
12
10
8
6
4
2
0 1/21999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 1/2
2009 Lata
Paweł Trybalski SZALONA LOKOMOTYWA
akryl pigment płyta, 90x60 cm, 2000
Anna Mierzejewska POMIDOR ZIELONY
akryl atłas, 120x120 cm, 2008
WALUTY
Pieniądz kręci światem, co pokazuje www.oanda.com, gdzie w dowolnej chwi-li można sprawdzić kurs wymiany dowolnej waluty świata. Różnica pomiędzy kursem kupna a kursem sprzedaży to zysk operatora, najczęściej banku wykonującego trans-akcję. To uwaga dla menedżera turysty, dla menedżera inwestora ważny jest adres www.forex.com.
Forex, światowy rynek wymiany walut, to popyt i podaż jak na każdym rynku. Fore-gin Exchange jest rynkiem specyficznym, bez stałej siedziby, inaczej niż giełdy. Obejmuje cały świat, a transakcji dokonuje się przy pomocy telefonu,komputera i banków. Sprze-dawanie, kupowanie przez całą dobę, handel odbywa się elektronicznie na całej Ziemi. Dobrodziejstwo lub przekleństwo Internetu, zależnie od wyniku spekulacji walutowej. Menedżer może sam zawierać transakcje na międzynarodowym rynku, za pomocą konta na platformie brokerskiej lub korzystając z licencjonowanego brokera. Jest tu podobień-stwo do możliwości, jakie dają giełdy. Różnice są dwie. Pierwsza to taka, że Forex jest największym rynkiem globu, co daje nieporównywalną z innymi rynkami płynność. Druga, że jest rynkiem spekulacyjnym. Ponieważ kurs zależy od podstawowego prawa popytu i podaży w wyniku oceny sytuacji przez graczy, a dzięki współczesnej technice mają oni równoczesny dostęp do tych samych danych na całym świecie, prognozowanie reakcji w tej skali jest czystą spekulacją. Wartość walut określa wynik wahania kursu, te zale-żą głównie od emocji i interpretacji, jakie u graczy wywołują informacje ekonomiczne i polityczne. O ile bardzo trudno wpłynąć na cały rynek walut, to o wiele łatwiej na kurs jednej waluty, choć czasami interwencje banków centralnych czy rządów i tak niewiele przynoszą.
Wszystko to powinno stanowić główne kryteria oceny tego typu inwestycji przez menedżera. Może oczywiście posługiwać się narzędziami, pozwalającymi zwiększyć efektywność gry, np. kupić właściwe oprogramowanie. Tyle, że w ten sposób zacznie po prostu pracować, a nie inwestować. Wynajęcie brokera sprowadza się, jak w przy-padku gry na giełdzie, do pytania o jego skuteczność i skalę zaufania jakim można obdarzyć człowieka, któremu oddaje się własne pieniądze. A zaufanie zawsze powinno być ograniczone.
Jeśli zależności od banku nie pozwalają, szczególnie eksporterom i importerom, na zakup przewalutowania poza bankiem, a „szantaż” pracowników banku w postaci uwag o zagrożonej linii kredytowej, etc. jest rzeczywiście groźny dla menedżera, po-zostaje mu negocjowanie z bankiem warunków przewalutowania. Rzecz w skali rynku. Średni kurs dnia, po jakim najchętniej sprzeda lub kupi menedżerowi walutę bank, nie jest kursem rzeczywistej transakcji. Bank bierze prowizję za usługę, ale głównie za-rabia na różnicy pomiędzy wartością średnią waluty w dniu rozliczenia, a rzeczywistą wartością transakcji kupna lub sprzedaży, jaką osiągnął w ciągu całego dnia. Wpływy z przewalutowań to największe pozycje w przychodach banków.
Inwestycje alternatywne
45
Inwestycje alternatywne
46
WALUTY
OBSZAR
FOREX
KAPITAŁ
100 000PLN
RYZYKO
Zależneod zarządzającegoi wielkości dźwigni
CZAS
Dzieńwybrany losowo
BENCHMARKING
Średnikurs EUR
z 16.07.2009
MIEJSCE
PlatformaBrokerska
NADZÓR
Broker
ZYSK PŁYNNOŚĆ
TydzieńGra naWzrosty
1%
Gra naSpadki
1%
Źródło: Szkoła Transformacji
Lata Średni kurs EUR w PLN
Średni kursUSD w PLN
1/2 1999 4,2497 3,9651
2000 4,0190 4,3455
2001 3,6956 4,0980
2002 3,7690 4,0810
2003 4,3744 3,8896
2004 4,3835 3,6483
2005 3,9513 3,2347
2006 3,8340 3,1046
2007 3,7111 2,7685
2008 3,8461 2,4060
1/2 2009 4,4960 3,3525
Godz. Średni kurs EUR w PLN16.07.2009
01.00 4,2790 13.00 4,2950
02.00 4,2810 14.00 4,2850
03.00 4,2810 15.00 4,2820
04.00 4,2810 26.00 4,3050
05.00 4,2810 27.00 4,3230
06.00 4,2810 18.00 4,3220
07.00 4,2810 19.00 4,3190
08.00 4,2850 20.00 4,3060
09.00 4,2960 21.00 4,3070
10.00 4,2950 22.00 4,3100
11.00 4,2990 23.00 4,3040
12.00 4,3060 24.00 4,3090
PLN
4,33
16.07.2009Średni kursEurow PLN
4,32
4,31
4,3
4,29
4,28
4,27
4,26
4,25
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 Godziny
Inwestycje alternatywne
47
PLN
5
Średni kurs EURw PLN
Średni kursUSDw PLN
4,5
4
3,5
3
2,5
2
01/2
1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 1/22009 Lata
Zbigniew Chrostek GABLOTA
olej płótno, 100x70 cm, 2005
Anna Mierzejewska POMIDOR CZERWONY
akryl atłas, 120x120 cm, 2008
Inwestycje alternatywne
51
ZŁOTO
W przypadku funduszy czy certyfikatów mamy do czynienia z wartością umow-ną, a istota cykli gospodarczych to wiarygodność (hossa) lub brak wiarygodności (bessa) wartości umownych. Tymczasem o ile kupowanie złota w fizycznej postaci zasługuje na dyskusję, to w formie papierowej już nie. A i tu natykamy się na pułapkę - fizyczność nie może być w postaci nierynkowej. Złoto, poza biżuterią wielkiej klasy i wartości (wówczas nie jest to już złoto inwestycyjne a przedmioty rzadkie), musi mieć postać honorowaną przez rynek, czyli sztabki lub monety. Inaczej to złom, którego wartość jest częścią wartości złota rynkowego, wycenianego w obrocie rynkowym. Złoto jest rozliczane w dolarach, zatem w Polsce zakup to nie tylko ryzyko notowań złota, ale i kursu złotówki do dolara. Duża marża (do kilkudziesięciu procent), długi czas oczekiwania na dostawę (kilkumiesięczny), przechowywanie - oto wady tego typu inwestycji. Partnerem powinien być Narodowy Bank Polski lub mennica (sztabki, monety, medale).
Podobnie jak w przypadku stóp procentowych i obligacji, i tu istnieje sprzężenie zwrotne. Cena złota rośnie, gdy trwa czas przewartościowania akcji na giełdach i odwrotnie – maleje, kiedy zaczyna się wzrost cen papierów wartościowych.
Przypadkowość inwestycji ujawnia się, kiedy rozczarowani papierami wartościowymi decydujemy się inwestować poza rynkiem kapitałowym. Niestety wszystko co cenne już ma albo wysoką cenę, albo jest niedostępne. Bo na przykład, jeśli cena złotych monet rosła wraz z giełdą, to kiedy giełda skarlała, a monety zachowały maksymalną wartość, kto chce sprzedawać i robić podaż? Na pewno nikt z moich znajomych, dla których numizmaty to główne źródło dochodów, poza pracą.
Wcale nie łatwiej jest z brylantami. Koszt dodatkowy, obciążający zyskowność, to opłata dla specjalisty weryfikującego barwę, wagę, czystość, rodzaj szlifu z certyfika-tem, numer i datę sporządzenia certyfikatu, nazwę i adres laboratorium ze światowej listy uprawnionych do certyfikacji diamentów. Barwa, waga, czystość i rodzaj szlifu decydują o zyskowności inwestycji. Szukać trzeba synergii, czyli wartości dodanej, jaka powstaje po zsumowaniu składników całości. Osławione trzy po dodaniu dwóch jedynek. Zasada, jak na każdym rynku, im mniejsza podaż, tym większa cena przy rosnącym popycie. Dlatego głównie zarabia się na brylantach większych niż trzykaratowe. Dużo zależy od pozosta-łych cech. Cena przy cechach najwyższych jest wielokrotnością ceny przy cechach niskich. Tak jak przy pozostałych typach inwestycji, tak i przy brylantach odradzam pośredników. Ze swoimi pieniędzmi trzeba być. Prawda, akredytacja na giełdzie jest droga, ale koniecz-na, jak konieczna jest fizyczna obecność przy zakupach i tylko kryształów naturalnych. Syn-tetyczne są równie prawdziwe jak niecenne. Najlepiej zacząć od odwiedzenia Antwerpii. Z żywym, nie papierowym czy elektronicznym przewodnikiem.
Inwestycje alternatywne
52
ZŁOTO
Lata Uncja w USD Uncja w PLN
1/2 1999 277,360 1122,087
2000 280,750 1219,999
2001 270,700 1109,329
2002 309,261 1262,106
2003 340,426 1323,916
2004 375,673 1370,568
2005 442,680 1431,937
2006 605,342 1879,345
2007 655,888 1815,826
2008 876,230 2108,209
1/2 2009 918,625 3104,585
OBSZAR
Złotow sztabkach
KAPITAŁ
100 000PLN
RYZYKO
Zależneod cyklu
gospodarczego
CZAS
10 Lat
BENCHMARKING
WIG63%
MIEJSCE
NBPCBS
NADZÓR
Bank
ZYSK
232% USD177% PLN
PŁYNNOŚĆ
10 dni
Źródło: Szkoła Transformacji
Inwestycje alternatywne
53
USD
Uncjaw USD
1000
900
800
700
600
500
400
300
200
100
0 1/21999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 1/2
2009 Lata
PLN
3300
Uncjaw PLN
3000
2700
2400
2100
1800
1500
1200
900
600
300
0 1/21999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 1/2
2009 Lata
Zbigniew Chrostek BLUE MARINE
akryl płótno, 120x80 cm, 2009
Zbigniew Bajek CYKL: RELACJE 8 z 15
fotografia, 70x100 cm, 2007
PRZEDMIOTY RZADKIE
Nigdzie, jak dotąd, nie spotkałem definicji przedmiotów rzadkich, więc ją stworzyłem na użytek tej książki.
Ponieważ istotą tego tekstu jest doradzanie menedżerowi jak odtwarzać lub powięk-szać jego majątek, z wielkiego zbioru możliwych zakupów przeanalizuję monety, resztę pozostawiając kolekcjonerom. Wytłumaczeniem tego wyboru są tabele i wykresy ze stron 58 i 59. Przekonuje pewność zysku i jego wielkość. Inwestowanie w monety daje także dodatkowe emocje, pozwala dosłownie dotknąć bardzo odległej historii, np. już za 4 tys.złotych można trzymać w ręku monetę z Kartaginy sprzed 350 lat przed narodzinami Chry-stusa. Odradzam zajęcie się innymi przedmiotami rzadkimi, gdyż do stanowienia o opła-calności zakupu potrzebna jest ogromna, specjalistyczna wiedza. Tak można oczywiście powiedzieć o każdej, wymienionej i nie wymienionej tu, inwestycji, ale równocześnie ciągle powtarzam pytanie o zgodę inwestującego menedżera na skalę pośrednictwa. I nama-wiam, by owe pośrednictwo ograniczył do minimum. W oparciu o to założenie zbudowana jest oferta Galerii Trans Szkoły Transformacji, ale o tym w następnej części.
Zakładając zakupy podczas autoryzowanych aukcji, można złagodzić awanturni-czą rolę Banku Narodowego na rynku monet. Mówię o nakładach poszczególnych monet i realizacji planów emisji, ogłaszanych przez Bank. Warszawskie Centrum Numizmatyczne organizuje aukcje na zlecenie i rachunek sprzedających, a w imieniu kupujących. Cała oferta jest skatalogowana, a licytacje rozpoczynają się od kwoty niższej o 20% od podanej wcześniej ceny szacunkowej. Do wylicytowanej ceny organizator dolicza 10% opłaty auk-cyjnej. Opisy w katalogu są podane w dobrej wierze, a autentyczność jest gwarantowana. Przy znaczących zakupach można i trzeba ją weryfikować, oczywiście na koszt inwestora - to jedna niedogodność. Druga wynika z prawidłowości rynku - w czasie dekoniunktury oferta jest skąpa i mało atrakcyjna, ale zawsze można doszukać się czegoś dla siebie lub wygrać przez przypadek. Jak w przypadku mojego znajomego, który zaspokajał swoją ko-lekcjonerską pasję, kupując monety polskie z okresu zaborów. Kiedy rosyjscy nowobogac-cy zaczęli namiętnie kupować dowody chwały z przeszłości swego imperialnego przodka, wykreowanym przez siebie popytem dali zarobić nawet po kilkaset procent na monecie.
Dzisiaj główny rynek inwestycyjny to Internet, także dla monet. W ten sposób handlu-je nawet Warszawskie Centrum Numizmatyczne - www.wcn.pl.
Przedmioty rzadkie to wszelkie przedmioty takie jak na przykład porcelana, szkło, biżuteria, zegarki, znaczki, monety, książki, meble, alkohole, etc., które są w obrocie regulowanym, czyli mają potwierdzenie wartości w certyfikacie autentyczności, wydanym przez uprawnioną instytucję oraz rynek regulowany prawem i obsługiwany przez uprawnione instytucje, jak giełdy, domy aukcyjne, sklepy.
Inwestycje alternatywne
57
PRZEDMIOTY RZADKIE
Inwestycje alternatywne
58
½ 1999 ½ 2009
Wartośćmonety w PLN
Ilość sztuk
Wartość inwestycji w PLN
Wartość monetyw PLN
Ilość sztuk
Wartość inwestycji w PLN
1. XIII Międzynarodowy Konkurs Pianistycznyim. Fryderyka Chopina wyd. 1995 r.
3.100 5 15.500 41.505,50 5 207.527,50
2. HenrykSienkiewiczwyd. 1996 r.
1.500 10 15.000 18.756,80 10 187.568,00
3. TysiąclecieMiasta Gdańsk wyd. 1996 r.
1.500 10 15.000 9.064,89 10 90.648,90
4. TysiąclecieŚmierciŚwiętego Wojciecha wyd. 1997 r.
1.500 10 15.000 8.627,05 10 86.270,50
5. 20 - Lecie PontyfikatuJana Pawła IIwyd. 1998 r.
1.500 10 15.000 5.563,52 10 55.635,20
6. 200 - LecieUrodzin Adama Mickiewiczawyd. 1998 r.
1.500 10 15.000 3.251,37 10 32.513,70
7. 150 Rocznica ŚmierciJ. Słowackiegowyd. 1999 r.
940 10 9.400 4.627,05 10 46.270,50
Suma 99.900 Suma 706.434,30
PLN
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
50000
45000
40000
35000
30000
25000
20000
15000
10000
5000
0 1/21999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 1/2
2009 Lata
Inwestycje alternatywne
59
OBSZAR
Złote monetyemitowane w Polsce
KAPITAŁ
100 000PLN
RYZYKO
Zależne odeksperta
CZAS
10 Lat
BENCHMARKING
WIG63%
MIEJSCE
Internetaukcje
antykwariaty
NADZÓR
Ekspert
ZYSK
556%
PŁYNNOŚĆ
Miesiąc
Źródło: Szkoła Transformacji
Mon
ety
wg
num
erac
ji ze
stro
ny 5
8
Zdzisław Nitka BOB DYLAN Z PSEM
akryl płótno, 120x100 cm, 2008
Zbigniew Bajek CYKL: RELACJE 9 z 15
fotografia, 70x100 cm, 2007
SZTUKA
Henryk Waniek zastanawiał się w czasie rozmowy, dlaczego ludzie kupują obrazy. Get-Stankiewicz podziękował za pukanie do drzwi. Zdzisław Nitka martwił się, że tyle pienię-dzy pakuję w wydanie książek Szkoły. Krzysztof Skarbek trzymał dwumetrowej wysokości obraz nad głową, kiedy ustalaliśmy cenę za „Pierwotny dialog z cywilizacją”. Urszula Broll upewniała się, czy mój sposób bycia nie wynika z uprawiania medytacji. Paweł Trybalski podczas każdego spotkania był wzorem gospodarza, także dlatego, że nie zapominał, kto gra główną rolę w tym spektaklu, a Natalia LL podczas telefonicznej rozmowy przekonała mnie, że każdego może uwieść głosem. Przepraszam tych, o których nie wspomniałem, ale tyle komentarza wystarczy, by odkryć prawdę banalną i zaskakującą, że twórcy są tak samo różni jak my, którzy ich doceniamy. Są różni, tak jak różna jest ich twórczość. Każdy ma prace gorsze, lepsze i wybitne.
Kupujący powinien być przekonany do malarza, manszard do obrazu. I taka jest rola galerii. Poziom przekonań manszarda stanowi o poziomie galerii. Zderzają się ze sobą, jak wszędzie, dwie szkoły. Jedna stawia na przygotowanie formalne, druga na doświadczenie. Jestem zwolennikiem drugiej. Galeria Szkoły Transformacji przedstawia tworzone przez sie-bie kolekcje, czy to na zamówienie konkretnego menedżera (kolekcja zamknięta), czy dla anonimowego odbiorcy (kolekcja otwarta), na którego zgłoszenie czeka. Moje doświadczeni z różnych obszarów menedżerskiego inwestowania doprowadziły mnie do przekonania, że mogę obronić taki oto model inwestowania: 50% nieruchomości plus 10% gotówka plus 30% monety plus 10% sztuka. Jeśli nie udało mi się tego zrobić w tym tekście, wiem że zrobię to podczas rozmowy z zainteresowanym menedżerem.
Przyjemność, prestiż, pieniądze.Tyle i aż tyle można oczekiwać od kapitałów zainwestowanych w sztukę.
PRZYJEMNOŚĆZasada pierwsza i podstawowa inwestowania w sztukę, według mnie brzmi: zakup
ma sprawić przyjemność. Menedżer, w swoim wypełnionym po brzegi napięciami życiu, nie może zostać tylko z nimi. Im więcej prostych radości, przyjemności, tym większa skutecz-ność zarządzania. Oczywistość, ale jak trudna w codziennym stosowaniu. Zatem, kiedy inwestujesz, musisz znać przedmiot swoich inwestycji, albo jesteś skazany na pośrednika. W przypadku inwestycji w sztukę jesteś ekspertem, kiedy jesteś sobą i mówisz: podoba mi się lub nie. Kupujesz prace, które wzbudzają dobre emocje, bo ze sztuką trzeba żyć na co dzień. Galerii płacisz za wskazanie w czym wybierać, by wybór zapewniał prestiż i pienią-dze. Jeśli manszard namawia do kupna rzeczy tylko dlatego, że jest przekonany o współ-czesnej rynkowej wartości, sprzedaje pieniądze, nie sztukę. I jest to inwestycja ułomna.
PRESTIŻTak jak na przyjemności, tak menedżerowi musi zależeć na prestiżu. W obu przypad-
kach chodzi o to samo, tyle że inaczej. W pozbawionej pokoleniowych elit Polsce, autoryte-ty kojarzą sie źle. To nienormalne, bo każdy wie, że ściągać trzeba od lepszego, albo wcale.
Inwestycje alternatywne
63
Zbigniew Bajek STWORZENIE ŚWIATA DZIEŃ I
poliptyk otwarty (2 z 8), olej węgiel płótno, 560x190 cm, 1982-1989
Ciągłe budowanie znaczenia, na różne sposoby i przy różnych okazjach, cechuje kariery nie tylko menedżerskie. Obcowanie ze sztuką nie sprawi, że będziemy sprytniejsi podczas negocjacji, ale sprawi, że będziemy skuteczniejsi. Raz - dlatego że łatwiej nam będzie zła-pać dystans do towarzyszących rozmowie emocji, kiedy nie zamkniemy w nich świata, dwa - nawyk szukania i gromadzenia wiadomości o kolekcji pomaga zrozumieć istotę każdej rozmowy. Faktem jest, że zawsze kończy się ona pod dyktando lepiej przygotowanego, poinformowanego i zdolnego do różnorodniejszych skojarzeń. Niestety, nie ma innej drogi, by zweryfikować moje słowa, niż doświadczenie. A może na szczęście?
Rozmowy z malarzami, czas jaki poświęcą menedżerom przed i po zakupie, pew-ność autentyczności pracy - czy to nie przyjemność? Duża, jak prestiż w najbliższym i dalszym otoczeniu.
Ten sposób tworzenia kolekcji ogranicza jej zakres. Zawęża do współczesnej sztuki żyjących, polskich twórców. Ale tak rozwija się świat, przydając sztuce współczesnej coraz większą wartość, także polskiej. A co w przypadku, jeśli współczesny polski malarz, z cza-sem stanie się zamiast wybitnym współczesnym, zapomnianym współczesnym malarzem? Czy niedocenieni są gwarantem zwrotu zainwestowanych pieniędzy? Czy skończy się na przyjemności i prestiżu? Z czasem coraz wątpliwszą przyjemnością i coraz mniejszym pre-stiżem?
PIENIĄDZEJeśli przy zakupie cena nie będzie wykraczać ponad rynek i rozsądek, obok przy-
jemności i prestiżu pojawią się pieniądze. Manszard ma albo tak ustaloną renomę, że samo spotkanie z nim jest gwarancją
poziomu wskazań, albo powinien przedstawić analizę i argumentację swojej rekomendacji. W przypadku Galerii Trans każdy menedżer zainteresowany współpracą, pozna wszystkie argumenty i te za, jak i te przeciw transakcji, a wynik stanie się odpowiedzialnością Galerii. Ta odpowiedzialność tyczy autentyczności obrazu i relacji do rynku, zarówno stwierdzonej w momencie zakupu, jak i przyszłej - w momencie sprzedaży. O ile bezpieczeństwo auto-ryzacji zapewnia nie ekspert, a warunki jego ubezpieczenia, a jeszcze lepiej potwierdzenie autentyczności przez żyjącego autora, o tyle przewidywanie przyszłej ceny rynkowej kupo-wanego obrazu jest przez wielu uważane za niemożliwe. Cena z dnia zakupu jest możliwa do precyzyjnego ustalenia na podstawie aktualnych notowań aukcyjnych i galeryjnych, opi-nii krytyków, muzeów, kolekcjonerów czy wreszcie skutecznego targu, gdy chodzi o dzieła jeszcze nie wycenionych przez rynek a wyjątkowo ambitnych twórców.
W przypadku klasyków większy jest kłopot z kupieniem, niż ze sprzedaniem dzieła wybitnego. Jeśli malarz wycofał się z rynku lub dopiero na nim będzie, skala problemu jest podobna zarówno przy zakupie, jak i w przypadku określenia ceny przyszłej sprzedaży.
Inwestycje alternatywne
65
Zmierzmy się z tym problemem wspólnie w Galerii Trans. Zapraszam.www.szkolatransformacji.pl
SZTUKA
Inwestycje alternatywne
66
MALARSTWOMalarz Ceny
obra-zów w PLN - 1999
lość sprze-danych obrazów
Ceny obra-zów w PLN - 2009
Ilość sprze-danych obrazów
Galerie/pracownie
1 Ewa Bajek 3.000 x5 7.500 x5 Galeria KrOpka Kraków2 Zbigniew Chrostek 1.200 x5 3.000 x5 Galeria SD Warszawa3 Antoni Kowalski 6.000 x3 10.000 x3 Pracownia Katowice4 Anna Mierzejewska 2.000 x3 4.500 x3 Galeria Farbiarnia Warszawa5 Krzysztof Skarbek 6.000 x3 10.000 x3 Galeria Na Solnym Wrocław6 Paweł Trybalski 3.000 x5 6.000 x5 Galeria SD Warszawa7 Henryk Waniek 5.000 x3 8.000 x3 Art New Media Warszawa
Suma: 93.000 188.000GRAFIKA/RYSUNEKGrafik Ceny grafik/rysun-
ków w PLN - 1999Cena grafik/rysun-ków w PLN - 2009
Galerie/pracownie
1 Stanisław Fijałkowski 900 1.300 Art New Media Warszawa2 Eugeniusz Get-Stankiewicz 1.100 2.000 Galeria Na Solnym Wrocław3 Zdzisław Nitka 300 600 Galeria Na Solnym Wrocław4 Jerzy Panek 2.500 3.000 Galeria Fejkiel Kraków5 Bogusław Szwacz 600 930 Art New Media Warszawa6 Przemysław Tyszkiewicz 1.600 3.100 Galeria Na Solnym Wrocław
Suma 7.000 10.930
OBSZAR
Obrazy polskich malarzywspółczesnych
KAPITAŁ
100 000PLN
RYZYKO
Zależne odmanszarda
CZAS
10 Lat
BENCHMARKING
WIG63%
MIEJSCE
GaleriePracownie
Aukcje
NADZÓR
Manszard
ZYSK
Malarstwo 103%Grafika/rysunek 57%
PŁYNNOŚĆ
Kwartał
Źródło: Szkoła Transformacji
Inwestycje alternatywne
67
PLN
Cenyobrazóww 1999
Cenyobrazóww 2009
1100010000
900080007000600050004000300020001000
0
Ewa
Baje
k
Zbig
niew
Chr
oste
k
Anto
ni K
owal
ski
Anna
Mie
rzej
ewsk
a
Krzy
szto
f Ska
rbek
Pawe
ł Try
bals
ki
Hen
ryk
Wan
iek
PLN
Ceny grafik/rysunków w 1999
Ceny grafik/rysunkóww 2009
3500
3000
2500
2000
1500
1000
500
0
Stan
isła
w Fi
jałk
owsk
i
Euge
nius
z G
et-S
tank
iewi
cz
Zdzis
ław
Nitk
a
Jerz
y Pa
nek
Bogu
sław
Szw
acz
Prze
mys
ław
Tysz
kiewi
cz
Zbigniew Bajek STWORZENIE ŚWIATA DZIEŃ II, DZIEŃ III, DZIEŃ IV, DZIEŃ V
poliptyk otwarty (4 z 8), olej węgiel płótno, 560x190 cm, 1982-1989
Zbigniew Bajek STWORZENIE ŚWIATA DZIEŃ VI
poliptyk otwarty (2 z 8), olej węgiel płótno, 560x190 cm, 1982-1989
Inwestycje alternatywne
71
PROGNOZA
Tezy udowadniane w tym tekście, określają różnicę pomiędzy inwestycją a loterią oraz weryfikują rekomendacje, oparte na założeniu powtarzalności zdarzeń przeszłych. Uważam, że zdolność do zwrotu z kapitału, a nie tylko do zwrotu kapitału, osiągana jest dzięki potwierdzaniu się w miarę upływu czasu dzisiaj zebranych informacji na temat obszaru inwestycji. Zatem prawdopodobieństwo zysku w przyszłości nie zależy od po-wtarzania zdarzeń z przeszłości, a od zgodności zdarzeń przyszłych z wnioskami, wyni-kającymi z zebranego zbioru informacji. Na przykład:
Los przynosi różne niespodzianki i rozsądek podpowiada by o tym pamiętać. Dlatego 10% kapitału w gotówce to dogmat, z którym nie dyskutują inwestorzy, oczywi-ście nie w przypadkowym banku lub w tym, do którego jesteśmy przyzwyczajeni, a w sta-rannie wybranym, który oferuje nawyższą stopę realną. Różnica między ofertami banków sięga do 100% efektywności przechowywanych pieniędzy.
Na co dzień nie pamiętamy o matematyce. Na co dzień ignorujemy rachunek prawdopodobieństwa. Zazwyczaj myślimy o tych, którzy wygrali bo o nich jest głośno. Nie zajmujemy się przegranymi. Pewnie słusznie, ale niesłuszne jest ignorowanie pro-porcji pomiędzy ilością wygranych, o których się mówi, a ilością przegranych, o których się milczy, ponieważ inwestowanie na rynku kapitałowym jest grą o sumie zero. By jed-ni wygrali, inni muszą tyle samo przegrać. Lokata zapewnia poczucie bezpieczeństwa w razie złego biegu wydarzeń. Inwestor nie musi ich przeżyć, ale powinien być tak przygo-towany, by z losem wygrać. Pieniądz tego nie gwarantuje, ale przynajmniej daje możliwość.
LOKATY = bank oferujący max stopę procentową + wiarygodność banku + procent składany + określony czas + ilość zmian banków, zależna od różnic w oferowanych stopach realnych
NIERUCHOMOŚCI = gmina z atrakcyjnym planem rozwoju + komunikacja z miastem + krajobraz + dynamika rozwoju miasta + wzrost PKB
SZTUKA = obraz + historia aukcyjna obrazu + dokonania malarza + autentyczność + ceny innych obrazów malarza w galeriach + osobowość malarza + moda
MONETY = złote kolekcjonerskie + niskie emisje + nowe emisje + zakupy najrzadszych egzemplarzy + autentyczność + jakość.
Henryk Waniek NA NIEBIE
olej płótno, 46x38 cm, 1989
Inwestycje alternatywne
73
Sztuka pozwala na przyjemność i daje poczucie wyższości. Pierwsze można po-chwalić, drugie zganić, ale i tak nie zmieni to faktu, że oba uczucia istnieją i istnieć będą. Z punktu widzenia menedżerskiej skuteczności ważne, że pozwalają zachować dystans do codzienności, na przykład zapanować nad pracoholizmem, a już na pewno bronić się przed nim. Prognozując zatem sens inwestowania w sztukę, podkreślam, że obok pieniędzy, które przyniesie, ta inwestycja ma jeszcze sens pozapieniężny. Pieniądze w sztuce są w dziełach wybitnych. Jeśli kapitał na to pozwala, ryzyko inwestycji moż-na zminimalizować, kupując wybitne obrazy klasyków. Duże pieniądze, duża pewność inwestycji, jeśli wykluczyć fałszerstwo i długie też poszukiwanie, bo na polskim rynku takie zakupy to rzadkość. Większość wybitnych dzieł ma właścicieli, znających ich war-tość rosnącą w czasie.
Zbyt wiele czynników decyduje czy dzisiejsi już dobrzy, będą jutrzejszymi naj-droższymi, by wskazywać ich z pełną odpowiedzialnością. Ale dzięki sztuce można osiągać pożądaną stopę zwrotu, nie tylko kupując dzisiaj ukrytych beneficjentów przy-szłości. Można to zrobić, kupując dobre obrazy, bo takimi pozostaną na zawsze i po-znawać autorów, bo to w nich jest ukryta tajemnica przyszłego sukcesu lub porażki ich twórczości na rynku sztuki. Jakie daję gwarancje? W prognozie inwestowania w sztukę nie szukam gwarancji, a jedynie argumentacji wyboru jednych i odrzuceniu innych za-kupów. Manszard powinien być w tych poszukiwaniach i wyborach partnerem i rozmów-cą, a menedżer powinien zaufać sobie i swojej zdolności definiowania ludzi. Twierdzę, że jeśli jej nie ma, nie jest menedżerem. I jest niezdolny do inwestowania. Pozostaje wtedy loteria lub zakłady sportowe.
Bank Narodowy zwiększa emisję nowych złotych monet kolekcjonerskich do wielkości, nie pozwalających z pełnym przekonaniem nazywać kolejnych emisji atrak-cyjnymi. Problem łagodzi rosnąca liczba inwestujących w numizmaty, ale proporcje i tak są zachwiane i niekorzystne dla zarabiania na monetach, jeśli oczekiwania sprowa-dzić do zysku w skali kilkadziesiąt do kilkaset procent rocznie. Nadal, dzięki rzadkości monet z przeszłości i zdarzających się atrakcyjnych, niskich emisji oraz rosnącej liczbie kupujących, inwestowanie w złote monety będzie inwestycją o kilkusetprocentowym zwrocie w skali dziesięciu lat. Mniejsze wahania koniunkturalne niż na rynku kapitało-wym są kolejnym powodem mojego wyboru.
W Polsce ostatnich dziesięciu lat, nieruchomości to najatrakcyjniejszy sposób pomnażania kapitału. Pod warunkiem, że będzie to inwestycja w grunt rolny, zamienio-ny na budowlany i w obrębie dynamicznie rozwijających się przedmieść wiekich miast.
Zatem jutro przyniosą pieniądze zakupy mniej znanych twórców,zrobione dzisiaj.
Henryk Waniek NA ZIEMI
olej płótno, 46x38 cm, 1989
Zatem sukces inwestycyjny zależy od staranności odrobionej pracy domowej i drobia-zgowej analizy planów miast i sąsiadujących gmin.
Każde z polecanych sposobów inwestowania wiąże się z analityczną pracą i po-szukiwaniem informacji. Tylko one mogą dać skojarzenia, pozwalające skutecznie inwe-stować. Sposoby poszukiwania, gromadzenia, katalogowania i przechowywania infor-macji są narzędziem w inwestowaniu. Analiza i interpretacja posiadanych informacji jest narzędziem weryfikowania pośredników - i siebie.
Łatwiej i skuteczniej to robić w przypadku lokat, sztuki, monet czy nieruchomości. Trudniej i mniej skutecznie w przypadku giełd, funduszy, złota czy innych przedmiotów in-westycji. Z analizowanych i omawianych w tym tekście obszarów inwestycji kapitałowych najtrudniej w przypadku rynku walutowego. W przypadku sztuki, monet czy nieruchomo-ści zasada zgromadzenia legalnie i przed innymi informacji, dających przewagę inwesty-cyjną, jest po prostu prawdopodobniejsza w realizacji. Więcej tu zależy od nas samych, mniej od otoczenia, inaczej niż w zależnościach pomiędzy nami a giełdą, funduszami, rynkiem walutowym czy rynkiem złota. To oczywiście pogląd subiektywny, podobnie jak własność kapitału.
PROGNOZYI DECYZJE INWESTYCYJNE
SPRAWDZAJĄ SIĘPROPORCJONALNIE
DO ZASOBÓWINFORMACYJNYCH
I WYCIĄGANYCHDZIĘKI NIM WNIOSKÓW.
Inwestycje alternatywne
75
Bogdan Wańczyk WIESZCZ CZY NIE WIESZ?
tusz papier, 20x21 cm, 1982
FUNKCJEZARZĄDCZE
Prezes Zarządu - 3 lata w Hucie Katowice SAWiceprezes Zarządu - 2 lata w Dolnośląskiej Spółce Inwestycyjnej SA KGHM Polska Miedź SACzłonek Zarządu - 2 lata w Hucie Katowice SA Dyrektor - 3 lata w Hucie Katowice SA
FUNKCJENADZORCZE
Przewodniczący Rady Nadzorczej: Polskie Sie-ci Elektroenergetyczne SA - 3 lata, Beskidzki Dom Maklerski SA - 2 lata, Huta Ołowiu Orzeł Biały SA - 2 lata, Pol MiedźTrans sp. z o.o. - 2 lataWiceprzewodniczący Rady Nadzorczej: Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo SA – 1 rokCzłonek Rady Nadzorczej: Telefonia Lokalna SA dzisiaj DIALOG: – 1 rok, Izostal sp. z o.o. – 3 lata
FUNKCJEDORADCZE
Winuel SA Larchmont Capital – konsultant na rzecz LNM Holdings N.V. (prywatyzacja PHS SA)Otrek sp. z o.o. – konsultant (restrukturyzacja TP SA)Eurofaktor SAOrzeł Biały SACorus Rail - FrancjaGloria Corporation - MonacoMulti Technologies Group - UK
WYKSZTAŁCENIE Akademia Górniczo-Hutnicza w KrakowieStudia podyplomowe - AGH KrakówStudia podyplomowe - Szkoła Główna Handlowa w WarszawieStudium Doradcy Inwestycyjnego i Analityka Papie-rów Wartościowych
Inwestycje alternatywne
77
NOTA O AUTORZE KSIĄŻKI
MIROSŁAW WRÓBEL
Bogdan Wańczyk E, TAM!
tusz papier, 20x23 cm, 1982
Inwestycje alternatywne
79
AUTORZY OBRAZóW
EWA BAJEK
Urodziła się w 1959 roku. Absolwentka Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Dyplom uzyskała u prof. Z. Grzybowskiego na Wydziale Malarstwa w 1986 r. Uprawia malarstwo i rysu-nek. Stypendystka Ministra Kultury i Sztuki, laureatka II miejsca - V Konfrontacji Najmłodszych artystów Krakowa. Zorganizowała ok. 40 wystaw indywidualnych. Brała udział w ponad 80 wy-stawach zbiorowych. Od wielu lat realizuje charakterystyczny cykl obrazów z motywem „Raju”, które maluje farbami akrylowymi lub olejnymi na płótnie, na deskach, w formie trójkątów równo-bocznych, kwadratów, tryptyków szafowych.
ZBIGNIEW BAJEK
Urodził się w 1958 roku. Studiował w ASP w Krakowie. W 1984 roku uzyskał dyplom w pracowni prof. Z. Grzybowskiego na Wydziale Malarstwa, gdzie obecnie jako profesor prowa-dzi Pracownię Interdyscyplinarną. Zajmuje się malarstwem, rysunkiem, fotografią, działaniami o charakterze parateatralnym i projektowaniem graficznym. Współpracował z Teatrem Laborato-rium Jerzego Grotowskiego oraz z Teatrem Witkacego w Zakopanem, projektując scenografię, kostiumy i plakaty teatralne. Jest laureatem wielu konkursów oraz czterokrotnym stypendystą Ministra Kultury i Sztuki.
ZBIGNIEW CHROSTEK
Urodził się w 1958 roku w Katowicach. Jest absolwentem Państwowego Liceum Sztuk Plastycznych im. A. Kenara w Zakopanem. Studiował w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Gdańsku na Wydziale Rzeźby. Dyplom otrzymał w 1984 roku w pracowni prof. A. Smolany. Zajmuje się malarstwem, rysunkiem, rzeźbą i konserwacją. Od 2004 roku pro-wadzi Ogólnopolskie Plenery Artystyczne w Woli Michowej w Bieszczadach. Brał udział w wysta-wach zbiorowych m.in. w Warszawie, Łodzi, Szczecinie, Zakopanem oraz w wystawach indywi-dualnych m.in.: Galeria SD Warszawa, Gate Gallery Karlsruhe, Gallerie La Hotte Les Diablerets, Szwajcaria, Galeria W&B Szczecin, Galeria BrowArt Wrocław.
STANISŁAW FIJAŁKOWSKI
Malarz i grafik. Urodzony w 1922 roku w Zdołbunowie na Wołyniu. Studiował w latach 1946-51 w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Łodzi, gdzie później sam przez wiele lat wykładał. Był uczniem W. Strzemińskiego i S. Wegnera. Otrzymał wiele nagród w zakre-sie grafiki, m.in. podczas Biennale Grafiki w Krakowie (1968 i 1970), Biennale Grafiki w Ljubljanie (1977), Ogólnopolskiej Wystawy Grafiki w Warszawie (1981) oraz XII Międzynarodowego Trien-nale Drzeworytu XYLON (1994). Uhonorowany Nagrodą Krytyki Artystycznej im. C. K. Norwi-da oraz prestiżową Nagrodą im. J. Cybisa. Jest członkiem Międzynarodowego Stowarzyszenia Drzeworytników XYLON.
EUGENIUSZ GET-STANKIEWICZ
Urodził się w Oszmianie koło Wilna w 1942 roku. Studiował architekturę na Politechnice Wrocławskiej i grafikę w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych we Wrocławiu. Dyplom uzyskał w 1972 roku u prof. S. Dawskiego i prof. M. Urbańca. Profesor zwyczajny - w macierzy-stej uczelni od wielu lat wykłada grafikę. Mieszka i tworzy w Domku Miedziorytnika przy Rynku Głównym we Wrocławiu. Uprawia grafikę warsztatową i użytkową, ale także malarstwo i rysunek. Znany ze znakomitych miedziorytów. Zaliczany do twórców wrocławskiej szkoły plakatu. Jedna z najważniejszych postaci sztuki naszych czasów.
Bogusław Szwacz ARS - HORMEGRAF NO5 D
akwaforta, 17x17 cm, 1980
Inwestycje alternatywne
81
ANTONI KOWALSKI
Malarz i grafik - urodził się w 1957 r. Studiował na Wydziale Grafiki ASP w Krakowie - filia w Katowicach. Dyplom uzyskał w Pracowni Malarstwa prof. J. Dudy-Gracza w 1982 r. Obec-nie profesor w ASP w Katowicach. Członek Stowarzyszenia Międzynarodowe Triennale Grafiki w Krakowie. Wielokrotnie nagradzany w kraju i za granicą, m.in.: I nagroda za rysunek w Ogól-nopolskim Konkursie „7 Grzechów Głównych” Warszawa 1981, Nagroda Główna i wyróżnienie w Ogólnopolskim Konkursie na Plakat pt. „Karol Szymanowski” Warszawa 1982, Nagroda za malarstwo - International Art Competition, Pyramid Gallery, New York, USA 1989, Nagroda hono-rowa Medial 2 Art Biennial Londyn, Anglia 2007.
ANKA MIERZEJEWSKA - XY
Zajmuje się malarstwem i fotografią. Jako stypendystka w latach 1991-92 uczyła się gra-fiki w The College of St. Catherine w St. Paul, MN, USA. W latach 1992-98 studiowała również grafikę w pracowni litografii prof. Basaja i prof. Frąckiewicza w Akademii Sztuk Pięknych we Wrocławiu, a dyplom z malarstwa sztalugowego uzyskała w 1998 r. u prof. K. Jarodzkiego na Wydziale Malarstwa i Rzeźby. Tworzy cyklami – najbardziej znane to Kobiety, Kwiaty, Samoloty, Sport, Gimnastyczki, Maszyny. Za swoją twórczość otrzymała wiele nagród, m.in.: w 2006 r. stypendium Ministra Sztuki i Dziedzictwa Narodowego, w 2003 r. II miejsce i 8 wyróżnień w kon-kursie: Dobra wiadomość w fotografii, Warszawa.
ZDZISŁAW NITKA
Polski malarz-ekspresjonista - urodził się w 1962 r. w Obornikach Śląskich. Studiował w PWSSP we Wrocławiu, gdzie w 1987 obronił dyplom z malarstwa w pracowni prof. J. Hała-sa, obecnie wykłada rysunek jako profesor w Pracowni Malarstwa i Rysunku. Zajmuje się ma-larstwem, rysunkiem i grafiką, a także rzeźbą i drzeworytem. Utworzył w Obornikach Śląskich prywatne Muzeum Ekspresjonistów. Wśród nagród i wyróżnień jakie otrzymał są m.in.: 1987 r. nagroda w konkursie na plakat dla Festiwalu Filmów Nieprofesjonalnych w Mons, Belgia, 1988 r. nagroda honorowa „Wiktor’88” w dziedzinie malarstwa, 1990 r. nagroda Janusza Przybylskiego-Festiwal Polskiego Malarstwa Współczesnego BWA Szczecin, 1999 r.
JERZY PANEK
Urodził się w 1918 r. w Tarnowie, zmarł w 2001 r. w Krakowie. Niekonwencjonalny grafik, malarz i rysownik. Studia graficzne rozpoczął w 1937 r. w Państwowym Instytucie Sztuk Pięknych w Krakowie, kontynuował naukę w czasie wojny, a następnie uczył się na Wydziale Malarstwa w krakowskiej ASP, gdzie uzyskał dyplom, a wiele lat później został jej honorowym profesorem. Stosował rozmaite techniki graficzne (w tym metalowe), ale mistrzostwo osiągnął przede wszyst-kim w drzeworycie. Należał do Międzynarodowego Stowarzyszenia Drzeworytników XYLON. Katalog jego dzieł z lat 1939-1993, wydany został w Niemczech przez D. Burkampa. Otrzymał m.in. Nagrodę im. J. Cybisa (1988), Nagrodę Miasta Krakowa (1998).
KRZYSZTOF SKARBEK
Urodził się 16 maja 1958 roku we Wrocławiu. Studiował w ASP w Krakowie oraz w PWSSP we Wrocławiu, gdzie uzyskał dyplom w Pracowni Malarstwa i Rysunku u prof. Z. Karpińskiego. Współtworzył zespół rockowy „Połykacze pereł” (1989-93). Był członkiem grupy artystycznej Karuzela Braders i Gabinetu Operacji Plastycznych i Odnowy Uczuć (1992-95). Obecnie pracuje jako profesor w pracowni Malarstwa i Rysunku wrocławskiej ASP. Zajmuje się głównie malar-stwem sztalugowym i ściennym oraz scenografią teatralną i filmową; autor eksperymentalnych filmów wideo, obiektów, instalacji i grafik. Za film „Zmieniaj się” otrzymał Nagrodę Główną i Spe-cjalną na festiwalu Film poza kinem (Wrocław, 1985).
Ewa Bajek KRZYK
akryl płótno, 100x130 cm, 1990
Inwestycje alternatywne
83
BOGUSŁAW SZWACZ
Wybitny malarz, rzeźbiarz i poeta, jeden z prekursorów polskiej sztuki abstrakcyjnej i twórca oryginalnej teorii estetycznej Ars-Horme, czyli Sztuki Poruszenia Wyobraźni. Urodził się w 1912 r. w Leżajsku, zmarł w 2009 r. Ukończył słynne Liceum Krzemienieckie, a w 1930 roku rozpoczął studia na Wydziale Malarstwa krakowskiej ASP, które odbył w pracowni prof. I. Pieńkowskiego, a następnie u K. Frycza i J. Hoplińskiego. Od roku 1946 pracował w ASP w Krakowie, potem w ASP w Warszawie, gdzie był profesorem do 1990 r. Odzwierciedleniem teorii Ars-Horme są jego prace plastyczne, które odwołując się do natury, tradycji, kultury i wie-dzy, mają przemówić do wyobraźni widza i pogodzić go ze światem zewnętrznym.
PAWEŁ TRYBALSKI
Urodził się w 1937 r. w Hostynnem-Kolonii w powiecie hrubieszowskim. Reprezentuje nurt surrealizmu i malarstwa metaforycznego. Dysponuje niezwykle perfekcyjnym warsztatem. Techniki nauczył się, studiując samodzielnie dzieła wielkich mistrzów. Laureat wielu nagród m.in. I nagroda i „Złota Szpilka” redakcji Szpilek, na Satyrykonie - Legnica 80, Złoty Medal w Olimpijskim Konkursie Sztuki Warszawa 1984. Jego prace znajdują się m.in. w zbiorach: Muzeum Narodowego w Warszawie, Ministerstwa Kultury Nadrenii i Palatynatu w Kolonii, Galerii Ambito w Madrycie, Colection Gallery Beverly Hills w Los Angeles, Satra Films w Paryżu, Art Gallery Slavenia Vancouver w Kanadzie, Perins Art Gallery Hamstead w Londynie.
PRZEMYSŁAW TYSZKIEWICZ
Urodzony w 1964 roku we Wrocławiu. Studiował w PWSSP we Wrocławiu. Uzyskał dy-plom z projektowania graficznego u prof. J. J. Aleksiuna i z grafiki artystycznej u prof. H. Pawli-kowskiej. Jego twórczość to wyłącznie grafika artystyczna. Najchętniej posługuje się miedzio-rytem, akwafortą i akwatintą. Ważniejsze nagrody: I nagroda im. D. Chodowieckiego Berlińskiej Fundacji G. Grassa 1999, nagroda specjalna - Międzynarodowe Biennale Grafiki im. M.Pruzi, Lubin 1999, nagroda specjalna - Konkurs Grafiki i Rysunku Środowiska Dolnośląskiego, Wro-cław 2002. Od 2003 r. profesor w Pracowni Grafiki Artystycznej macierzystej uczelni.
HENRYK WANIEK
Wybitny malarz surrealista, pisarz, krytyk sztuki, filozof, scenograf, historyk. Urodził się w 1942 r. w Oświęcimiu. Studiował na Wydziale Grafiki w Katowicach – filii ASP w Krakowie, gdzie w 1970r. uzyskał dyplom z plakatu u prof. T. Grabowskiego oraz z grafiki artystycznej u prof. A. Pietscha. Od 1967 r. jego prace można oglądać na prawie wszystkich znaczących wystawach współczesnego malarstwa. Jego książka „Finis Silesiae” znalazła się w gronie fina-listów nagrody Nike za rok 2004. W 1999 r. otrzymał prestiżową nagrodę Kulturpreis Schlesien des Landes Niedersachsen wraz z Janoschem oraz Witoldem Szalonkiem. Jest autorem lub współtwórcą scenografii do kilku filmów i spektakli teatralnych.
BOGDAN WAŃCZYK
Grafik. Zajmuje sie grafiką komputerową, rysunkiem i rysunkiem satyrycznym. Urodził się w 1956 roku w Krakowie. Studiował w Akademii Sztuk Pięknych im. Jana Matejki, uzyskał dyplom z grafiki artystycznej u prof. A. Pietscha. Prace w prywatnych zbiorach w kraju i za granicą.
Ewa Bajek KWADRAT MAGICZNY NIEBIESKI
olej płótno deska, 92x92 cm, 2003
Inwestycje alternatywne
85
TEL. +48 71 785 48 15 TEL. +48 71 784 40 21
KOM. +48 602 704 704KOM. +48 602 703 703
FAX +48 71 784 40 26 [email protected]
SZKOŁA TRANSFORMACJI S.A.
www.szkolatransformacji.pl
53-314 WrocławPl. Powstańców Śląskich 16-18
Ewa Bajek KWADRAT MAGICZNY CZERWONY
olej płótno deska, 92x92 cm, 2003
Inwestycje alternatywne
87
KoncepcjaMirosław Wróbel
RedakcjaJustyna Pietrzak-Wróbel
Projekt graficzny i składBogdan Wańczyk
KorektaBeata Kawka
Okładka
Obraz Pawła Trybalskiegoz cyklu Fałdyliery
Druk i oprawa
ZG Colonel - Kraków
WspółpracaGaleria Trans
Obrazy, których reprodukcje użyto w książce
pochodzą z prywatnej kolekcji przygotowanej
przez Galerię Trans
Wydawca
Wydawnictwo Trans- Wrocław
Wszystkie prawa autorskie do Programu Skuteczność oraz do opisanego treningu Inwestycje alternatywne należą do Szkoły Transformacji. Każde naruszenie tych praw bez wiedzy i pisemnej zgody właściciela, a w szczególności wykorzystanie programu lub treningu w całości, czy po modyfikacji – będzie ścigane i zaskarża-ne, jako kradzież własności intelektualnej.
Na stronie tytułowej - Ewa Bajek KWADRAT MAGICZNY CZERWONY - fragment obrazu
olej płótno deska, 92x92 cm, 2003
ISBN 978-83-926330-7-5