2 WRZEŚNIA 2010, czwartek

w godz. 11.00-16.00 – Sesja naukowa: Wer du bist – dos wejs ich, nor wer ich bin - dos wejstu niszt… (Wiem, kim ty jesteś, ale kim ja jestem – ty nie wiesz...*) Polsko-żydowskie związki literackie w perspektywie historycznejOpieka naukowa: prof. Monika Adamczyk-Garbowska

*Icchok Lejb Perec do Adama Mickiewicza w dramacie Esterke Arona Zeitlina

Tegoroczna sesja poświęcona jest związkom literatury polskiej i jidysz oraz problemom przekładu i recepcji. Echa literatury polskiej można znaleźć w twórczości wielu autorów tworzących w języku jidysz, a czytanie obu literatur równolegle pozwala odkryć rozmaite powiązania i polemiki oraz ukazać bogactwo tych związków. Oprócz zaprezentowania wybranych aspektów dotychczasowych badań sesja ma na celu wyłonienie nowych zagadnień i wątków zasługujących na szczególną uwagę.

Sesja I – Miejsce literatury polskiej w literaturze i kulturze żydowskiej

11:00 – 11:30 Prof. dr hab. Monika Adamczyk-Garbowska (UMCS) Nie tylko Esterka... Związki między literaturą jidysz a literaturą polską – stan badań11:30 – 12:00 Dr Karolina Szymaniak (UJ) Dialektyka bliskości. Polsko-żydowskie związki literackie w oczach krytyki 12:00 – 12:30 Bella Szwarcman-Czarnota (Stowarzyszenie Midrasz) Mir kumen on - droga młodej nauczycielki z Wilna do Miedzeszyna12:30 – 13:00 Przerwa

Sesja II - Problemy tradycji i odbioru

13:00 – 13:30 Agata Kroh (UJ) Między „Podróżami Beniamina Trzeciego" a „Donkiszotem żydowskim"– Klemens Junosza Szaniawski jako tłumacz i popularyzator Szaloma Jakuba Abramowicza (Mendele). 13:30 – 14:00 Prof. dr hab. Eugenia Prokop-Janiec (UJ) Szolem Alejchem i publiczność polsko-żydowska 14:00 – 14:30 Dr Magdalena Sitarz (UJ) Jak bardzo polskim pisarzem był Szolem Asz?14:30 – 15:00 Dr Joanna Lisek (UWr) Polskie tradycje literackie w twórczości Abrahama Suckewera15:00 – 16:00 Polsko-żydowskie związki literackie - perspektywy badań (dyskusja panelowa) Żydowski Instytut Historyczny, sala w Błękitnym Wieżowcu, ulica Tłomackie 3/5

godz. 15.00 – Zwiedzanie z przewodnikiem Żydowskiego Instytutu Historycznego im. Emanuela RingelblumaŻydowski Instytut Historyczny, ulica Tłomackie 3/5Zbiórka w hallu ŻIH

godz. 17.00 – Otwarcie księgarni wydawnictwa Muza Zapraszamy na spotkanie z literaturą czytaną przez autorów. Specjalnie dla Państwa autorzy będą podpisywać swoje książki.

od godz. 17.00 – Andrzej Korybut-Daszkiewicz przeczyta fragmenty powieści „Joresz”

1

od godz. 17.30 – Marta Sztokfisz przeczyta fragmenty książki „Księżniczka deptaku. Opowieść o Edycie Klein”od godz. 18.00 – Anna Mieszkowska przeczyta fragmenty książki „Dzieci Ireny Sendlerowej”. Księgarnia czynna będzie:czwartek – piątek od godz. 16.00 do ostatniego gościasobota – niedziela od godz. 11.00 do ostatniego gościaKsięgarnia Wydawnictwa Muza, ulica Próżna 14

godz. 17.00 – Rita Baum w Jidyszlandzie - Spotkanie z redaktorami wrocławskiego czasopisma kulturalno-artystycznego „Rita Baum”.W bogaty świat języka jidysz wprowadzą słuchaczy przedwojenne przysłowia żydowskie,

zilustrowane przez Piotra Grącikowskiego, a dr Joanna Lisek opowie o strojach w kobiecej poezji jidysz. Można się będzie zapoznać z powojennym życiem dolnośląskiej wspólnoty żydowskiej, po którym oprowadzi Agnieszka Ilwicka, jak też poznać wydawnictwa książkowe z biblioteki "Rity Baum", które zaprezentuje redaktor "Rity", Marcin Czerwiński. Najnowszy numer pisma będzie częściowo poświęcony kulturze jidysz.

Klub Mamele, Plac Grzybowski 12/16

godz. 17.00 – Otwarcie tancbudy: „FROM OLD WORLD TO NEW WORLD... AND BACK” – występują: Elizabeth Schwartz i Yale Strom (USA)

Yale Strom – skrzypek, kompozytor, reżyser, pisarz, fotograf, dramaturg. Od 1981 roku przemierzał rejon Karpat, zafascynowany muzyką Żydów i Romów zamieszkujących ten obszar. Doświadczenia zdobyte podczas podróży wykorzystuje grając w swoich klezmerskich zespołach: nowojorskim Hot Pstromi oraz Klazzj w San Diego. W jego muzyce dominują wątki klasycznych chasydzkich nigunów, jazzu, muzyki klasycznej, ludowej i bałkańskiej.Elizabeth Schwartz – pieśniarka, interpretatorka pieśni żydowskich. Występowała w

Ameryce Północnej, Europie i Hong Kongu; w klubach, na estradach koncertowych, w synagogach, na uniwersytetach oraz jako solistka z orkiestrą kameralna San Diego i St. Louis Symphony. Była wokalistką Samir Chatterjee i węgierskiej grupy Muziskas. Jest bohaterką rumuńskiego filmu dokumentalnego „Romania, Romania”.

Tancbuda, skwer przed Teatrem Żydowskim

godz. 17.00 –„Cisza” – wernisaż wystawy Marzeny Dąbrowskiej Marzena Dąbrowska, absolwentka Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Swoje prace wystawiała m.in. na Festiwalu Gwiazd w Międzyzdrojach, w Fabryce Trzciny w Warszawie, w Pałacu w Wilanowie. Na Festiwalu Singera prezentuje swoje prace po raz czwarty.Lokal przy ulicy Próżnej 14

godz. 17.30 – Warsztaty collage’u Moniki Krajewskiej – „Projektujemy Mizrach” (dla dorosłych i starszej młodzieży) „Mizrach” to po hebrajsku „wschód”. Tak nazywa się też tablica wieszana na wschodniej ścianie synagogi i innych pomieszczeń dla oznaczenia wschodniego kierunku i symbolicznego zwrócenia się ku Jerozolimie. Mizrachy były najczęściej wycinane i malowane na pergaminie i papierze, ale były też z drewna i innych materiałów. Monika Krajewska – od ponad 30 lat zajmuje się sztuką żydowską. Niektóre jej prace, zwłaszcza mizrachy, są wierne tradycyjnej formie, inne są rezultatem własnych poszukiwań. Szczególnie fascynuje ją symbolika światła czasów mesjańskich, Raju, Drzewa Życia, obecne w sztuce żydowskiej zwierzęta realne i fantastyczne.

2

Austriackie Forum Kultury, ulica Próżna 8

godz. 17.30 – „W próżni ciszy” – wystawa fotografii Bartosza MrozowskiegoUlica Próżna – miejsce z historią, które ginie w chaosie i gonitwie wielkiego miasta. Odwiedzana przez nieliczne wycieczki z Izraela, zabłąkanych turystów, zmęczonych życiem bezdomnych. Zdjęcia przedstawiają tylko niewielki fragment czterech kamienic będących swoistym pomnikiem historii.

Bartosz Mrozowski – na co dzień pracuje na planach filmowych i telewizyjnych. Fotografuje od momentu, w którym zaczął przygodę z filmem i Warszawą. Z czasem fotografia stała się jego pasją. Lubi obserwować i dostrzegać to, czego nie widzą inni. wystawa czynna do 5 wrześniaBrama przy ulicy Próżnej 12

godz. 18.00 – Projekt „Chwila” – Marcin Bolldorf (absolwent warszawskiej ASP, specjalizujący się w grafice) i Sebastian Szulfer (absolwent Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, zajmuje się fotografią) Ich wspólne działania artystyczne obejmują tworzenie projektów łączących techniki graficzne i fotograficzne. „Chwila” to kompilacja rożnych motywów, których wspólnym mianownikiem jest tematyka żydowska.Lokal przy ulicy Próżnej 14

godz. 18.00 – „Tajemnice mykwy” – zwiedzanie połączone z wykładem Oprowadza: Magdalena Szpilman Zwiedzanie tylko dla kobiet, grupa max. 20 osób.Zapisy i zakup wejściówek w cenie 10 zł w Biurze Kultury i Edukacji Gminy (I piętro Białego Budynku) od 30 sierpnia, w godzinach 14.00-17.00 Impreza towarzysząca organizowana przez Gminę Żydowską w WarszawieSynagoga im. Nożyków, ulica Twarda 6

godz. 18.00 – „Historie Dni Zapomnianych” – spektaklreżyseria: Artur Hofman, scenariusz: Chrystian Orzeszko występują: Katarzyna Post, Magdalena Majsterkiewicz, Marcin Błaszak, Marcin KurowskiHistorie wyreżyserowane przez Artura Hofmana przyjmują formę czterech krótkich monodramów przedstawiających wojnę z różnej perspektywy. Scenariusz spektaklu powstał na podstawie wywiadów z żyjącymi do dziś świadkami tamtych wydarzeń: Haliną Elczewską, Danutą Mniewską - Dejmek, Danielem Przemysławem, Marianem Majerowiczem. Dramaty czterech Polaków pochodzenia żydowskiego są żywym zapisem horroru II wojny światowej.we współpracy z Towarzystwem Społeczno-Kulturalnym Żydów w Polsce

ul. Bagno 7, atrium przed Restauracją Koszerną Shlomo’s

godz. 18. 00 – „Współczesny antysemityzm – próba diagnozy" – wykład i dyskusja w ramach Seminarium Wielokulturowegoorganizator: Fundacja Sztuki ArteriaCentrum Kultury Nowy Wspaniały Świat, ulica Nowy Świat 63Impreza organizowana we współpracy z Fundacją Sztuki Arteria Wstęp wolny

godz. 18.30 – „Malowany świat Singera” – wernisaż wystawy Malwiny de Bradé

3

Autorka swoim malarstwem wprowadza nas w nastrój magii i nostalgii. Ukazuje świat opisywany przez Singera, w którym sen miesza się z rzeczywistością, prawda z fikcją, zaś przypadkowość zdarzeń staje się regułą. Charakterystyczna dla de Bradé paleta barw nawiązuje do motywu starej fotografii, podkreślając sentymentalny stosunek do czasu, który bezpowrotnie minął.

Malwina de Bradé – ukończyła Wydział Grafiki na ASP w Warszawie dyplomem u prof. J. Stannego oraz aneksem z grafiki warsztatowej u doc. K. Wyznera. Zajmuje się ilustracją książkową, fotografią, malarstwem oraz grafiką warsztatową. Wystawia w kraju i za granicą.

Lokal redakcji Forwerts, ulica Próżna 14

godz. 18.30 – Próżna–Hoiz zaprasza: „Muzyka ze skarbnicy żydowskiej”Restauracja Próżna-Hoiz, ulica Próżna 14

godz. 19.00 – Inauguracja kwartalnika „CWISZN – Pomiędzy”. Dyskusja panelowa nt. „Czy potrzebna jest dziś gazeta poświęcona kulturze jidysz?” W spotkaniu udział biorą: Gołda Tencer - wydawca, prof. Paweł Śpiewak oraz redakcja kwartalnika - Karolina Szymaniak – redaktorka naczelna, Katarzyna Kazimierowska - sekretarz redakcji, Barbara Klicka, Agata Kondrat, Anna Szyba. prowadzenie: Sergiusz Kowalski.Kwartalnik „Cwiszn” wydawany przez Fundację Shalom, powstał by nawiązywać dialog między współczesnością, a przeszłością oraz włączyć kulturę jidysz w obieg współczesnej kultury polskiej. Na łamach czasopisma będzie prezentowana zarówno dawniejsza, jak i współczesna literatura jidysz w przekładach na polski oraz wybrane teksty w oryginale. Znajdą się w nim również analizy zjawisk z różnych dziedzin kultury – sztuk wizualnych, teatru i filmu. W kwartalniku nie zabraknie też rubryki lingwistyczno-edukacyjnej, archiwaliów, artykułów poświęconych wydarzeniom Marca ‘68 oraz recenzji. Klub Mamele, Plac Grzybowski 12/16

godz. 19.00 – Koncert Sióstr Rajfer (Izrael)Siostry Rajfer urodziły się w Polsce, od 1990 roku mieszkają w Izraelu. Występują w

Stanach Zjednoczonych, Kanadzie, Wielkiej Brytanii, Francji, Grecji, Niemczech i we Włoszech. W swoim repertuarze mają piosenki w języku jidysz, hebrajskim, cygańskim, rosyjskim i polskim.

Tancbuda, skwer przed Teatrem Żydowskim

godz. 19.00 – Kantor Moshe Stern – koncert na dużym ekranie. Zobaczymy występ światowej sławy kantora Wielkiej Synagogi w Jerozolimie

Impreza towarzysząca Restauracja Koszerna Shlomo’s, ul. Bagno 2, wejście również od Próżnej 5

godz. 19.00 – Z cyklu „Pamięć kamienic” Renewal – koncert Sanyi Kroitora z zespołem(Izrael): Emil Kroitor (akordeon), Evgeny Pissak (gitara), Valerie Lipets (kontrabas), Arcady Zapesotsky (perkusja), Sanya Kroitor (skrzypce)Fusion – koncert Michała Urbaniaka

Sanya Kroitor – wybitny izraelski skrzypek i kompozytor, wyróżniający się oszałamiającym muzycznym temperamentem oraz charyzmą. Sanya wykonuje muzykę klasyczną, jazzową i etniczną, występuje z najlepszymi izraelskimi oraz zagranicznymi artystami. W dzieciństwie na jego grę na skrzypcach największy wpływ miała muzyka klasyczna, później zafascynowały

4

go etniczne brzmienia pochodzące z Mołdawii, Bułgarii i Jugosławii, zaczął też interpretować muzykę żydowską, arabską oraz irlandzką. W 2003 roku nagrał swój pierwszy solowy album „All In One”. Podczas festiwalu będzie promował swoją ostatnią płytę pt. „Renewal”.Michał Urbaniak – światowej sławy muzyk i kompozytor, należący do ścisłej światowej elity wiolinistów jazzowych. Od 1973 roku mieszka i tworzy w Nowym Jorku. Urbaniak jest uznawany za jednego z twórców muzyki fusion i acid jazzu. Michał Urbaniak to jedyny polski skrzypek, który zagrał z takimi legendami światowego jazzu, jak: Miles Davies, Herbie Hancock, Kenny Garret, Marcus Miller, Toots Thielemans, Quincy Jones, Roy Hynes. Nagrał ponad 50 albumów, z których najsłynniejsze są „Tutu” – nagrana z Milesem Daviesem, „The Wiz” – z Quincy Jonesem, „Manhattan Man” i „Take Good Care of My Heart”. Projekt Fusion, który zostanie zaprezentowany na Festiwalu Singera, wykorzystuje muzykę żydowską, cygańską, hiszpańską i polską. Podczas koncertu obok tych wpływów będzie można usłyszeć brzmienia góralskie i kurpiowskie. Koncert plenerowy na ulicy Próżnej, wstęp wolny

godz. 20.00 – „Starsi Panowie - Aj!” – widowisko teatralnescenariusz, reżyseria, choreografia: Jan Szurmiejkierownictwo muzyczne – Janusz Tylman, scenografia – Ewa Łanieckawystępują: Szymon Szurmiej oraz Roksana Vikaluk, Henryk Rajfer, Piotr Sierecki, Dawid Szurmiej, Jan Szurmiej, Janusz Tencer, Jerzy Walczak, Marek Węglarski, Wojciech Wiliński. Przy fortepianie Janusz Tylman.

Główny bohater zwany umownie Szymonem, to człowiek niespokojny, wieczny wędrowiec uwikłany w losy tego świata, który przez dziesięciolecia minionego stulecia i początku obecnego, widzi jego przemianę, momenty tragiczne i szczęśliwe. Jako aktor wchodzi do świata retrospekcji teatralnej, ubranej w anegdotę, skecz, piosenkę i staje się wraz z innymi aktorami jego bohaterem.Jan Szurmiej

Szymon Szurmiej - aktor, reżyser, autor scenariuszy. Od 41 lat jest dyrektorem Teatru Żydowskiego w Warszawie. Wyreżyserował ponad 50 przedstawień teatralnych, m. in. „Dybuk”, „W nocy na starym rynku”, „Śmierć komiwojażera”, „Bonjour Monsieur Chagall”. Stworzył wiele niezapomnianych i charakterystycznych kreacji aktorskich, w których dramatyczna ekspresja i liryzm przeplatają się z poczuciem humoru. Wystąpił także w wielu filmach polskich i zagranicznych, m. in.: w „Austerii”, „Janosiku” i „Wichrach wojny”.Jan Szurmiej - reżyser, inscenizator, choreograf, aktor. Ma w swoim dorobku ponad 80 realizacji reżyserskich, a także wiele ról filmowych, teatralnych i telewizyjnych. Reżyserowane przez niego spektakle wielokrotnie nagradzano. Cieszyły się one dużą popularnością wśród szerokiej widowni w kraju i zagranicą. Były to m. in. „Sztukmistrz z Lublina”, „Skrzypek na dachu”, „Ósmy krąg”,  „Cabaret”, „Piaf” i „Krwawe gody”. Związany artystycznie z teatrami Wrocławia, w latach 1991-93 dyrektor artystyczny Operetki Wrocławskiej. Był również dyrektorem naczelnym i artystycznym Operetki Warszawskiej. W 2005 został odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski za zasługi w dziedzinie kultury

Duża scena Teatru Żydowskiego, Plac Grzybowski 12/16impreza biletowana, bilety do nabycia w kasie Teatru Żydowskiego od 3 sierpnia 2010 r.,tel. 22 850 56 56 oraz www.eBilet.pl

godz. 20.00 – „ŻYDZI POLSCY” - PRZEGLĄD FILMÓW DOKUMENTALNYCH

5

„Marek Edelman. Życie po prostu” reżyseria: Artur Więcek "Baron"; scenariusz: Witold Bereś, Krzysztof Burnetko, Artur Więcek "Baron"; zdjęcia: Piotr Trela, Polska 2008, 56 min.Filmowy portret zmarłego w ubiegłym roku Marka Edelmana - człowieka wielkiego formatu, lekarza-kardiologa, jednego z przywódców powstania w getcie warszawskim, Kawalera Orderu Orła Białego „Dworzec Gdański” reżyseria: Maria Zmarz-Koczanowicz; scenariusz: Teresa Torańska; zdjęcia: Rafał Paradowski, Andrzej Adamczak, Polska 2007, 55 min

Próba zmierzenia się z bolesnymi wydarzeniami roku 1968 - wybuchem antysemickiej histerii, która doprowadziła do masowego wyjazdu z Polski obywateli żydowskiego pochodzenia.

Przegląd organizowany we współpracy z Filmoteką Narodową Kino Iluzjon, Biblioteka Narodowa, sala im. S. Dembego, wejście A, Al. Niepodległości 213 Impreza biletowana, bilety do nabycia w kasie kina Iluzjon, tel. 646 12 60

w godz. 12.00-24.00 – Zapraszamy na Dzień Kuchni Żydów FrancuskichRestauracja Koszerna Shlomo’s, ulica Bagno 2, wejście również od Próżnej 5.

3 WRZEŚNIA 2010, piątek

godz. 15.00 – 17.00 – Andrzej Korybut-Daszkiewicz podpisuje powieść „Joresz”Księgarnia Wydawnictwa Muza, ulica Próżna 14

godz.15.30 – Dyskusyjny Klub Filmowy Fundacji Shalom prezentuje:„Genocide – Zagłada” Oscar dla najlepszego filmu dokumentalnego 1981 reż. Arnold Schwartzman Simon Wiesenthal, Elisabeth Taylor i Oscar Welles opowiadają o tragedii Żydów podczas II wojny światowej na podstawie oryginalnych dokumentów Simon Wiesenthal Center.

Specjalne podziękowania: Shimon Samuels, Simon Wiesenthal Center Europe oraz Moriah Films za umożliwienie pokazu filmu w Warszawie, Irena Majteles Benhamou, Lucyna Gutman Grauer, Alexander Drohobyczer, Zvi Dank, Alexander Kapłan, Ami Benhamou za tłumaczenie na język polski oraz za pomoc techniczną. Współpraca i opieka artystyczna: Alexander KapłanFilm z wideoteki Alexandra Kapłana (Francja).

Klub Mamele, Plac Grzybowski 12/16Wstęp po potwierdzeniu obecności, tel. 620 55 85; 652 16 48

godz. 16.30 – Klub miłośników kultury żydowskiej „Jidyszowa topografia Warszawy” – wykład prowadzi Agata Kondrat - doktorantka w Instytucie Germanistyki Uniwersytetu Warszawskiego

Zapraszamy na krótki spacer uliczkami miasta, którego już nie ma. Przeniesiemy się do świata, który tętnił życiem do późnych godzin wieczornych. Do miasta, którego nieodłącznym elementem była społeczność żydowska, na co dzień posługująca się językiem jidysz i stanowiąca bez mała 30% populacji przedwojennej Warszawy. Austriackie Forum Kultury, ulica Próżna 8

6

w godz. 16.30-18.00 – Warsztaty tańca żydowskiego – prowadzi Michał Piróg Michał Piróg – tancerz, choreograf, prezenter i aktor. Współpracuje z Teatrami w

Polsce, Francji, Belgii i Szwajcarii. Juror popularnego programu You Can Dance.Tancbuda, skwer przed Teatrem Żydowskim

godz. 16.30 – „W kuchni mamy Soni” – Gołda Tencer z przyjaciółmi Wspomnienia wyśmienitych smaków i aromatów, sekretne przepisy żydowskiej kuchni, przeplatane opowieściami rodzinnymi. Wieczór pełen muzyki, wzruszeń, ciepła i nostalgii. Gołda Tencer – aktorka i reżyserka w Teatrze Żydowskim im. E. Rachel i I. Kamińskich w Warszawie, dyrektor generalny Fundacji Shalom. Jest inicjatorką i twórcą Festiwalu Kultury Żydowskiej Warszawa Singera. Publiczność uwielbia ją nie tylko za role w klasycznych sztukach w języku jidysz np. Leę w „Dybuku” Anskiego, lecz także za osiągnięcia wokalne. Popularność przyniosły jej również kreacje filmowe. Zagrała m.in. w „Davidzie” Lilienthala i „Austerii” Kawalerowicza oraz w komedii „Alles auf Zucker!”. Jest laureatką takich nagród jak: złoty medal Gloria Artis, medal „Dla ludzi czyniących dobro” oraz francuskiej Fundacji Leona Skopa i Feli Rosenbaum za działalność na rzecz historycznej odnowy Żydów w Polsce poprzez promowanie tradycji, kultury i języka jidysz.Restauracja Próżna–Hoiz, ulica Próżna 14

godz. 17.00 – Śladami Singera i innych pisarzy żydowskich oprowadza Jan Jagielski Jan Jagielski - współzałożyciel i przewodniczący zarządu Stołecznego Komitetu Opieki nad Cmentarzami i Zabytkami Kultury Żydowskiej. Od 1991 roku pracuje w Żydowskim Instytucie Historycznym, gdzie utworzył dział dokumentacji materialnych śladów obecności historycznej Żydów na ziemiach polskich. Działem tym kieruje do dziś.Zbiórka przed wejściem głównym do Teatru Żydowskiego

godz. 18.00 – Jerusalem Flowers – koncert na dużym ekranieRestauracja Koszerna Shlomo’sulica Bagno 2, wejście również od Próżnej 5 Impreza towarzysząca

godz. 18.00 – SHABAT SHALOM Świąteczny wieczór prowadzi Gołda Tencer, Yale Strom, Etel Szyc, Genady Iskhakov i inni.Zapraszamy na ulicę Próżną, aby wspólnie przywitać Królową Szabat. Będziemy zapalać szabasowe świece, błogosławić wino, śpiewać pieśni, słuchać nauki Tory, spożywać tradycyjne potrawy kuchni żydowskiej. Szabat jest czasem spotkań z bliskimi, czasem wspólnych modlitw, nauk, posiłków. Spędza się go razem z tymi, których się kocha, szanuje, a dla których na co dzień ma się wciąż za mało czasu. W ten niezwykły wieczór zasiądźmy więc do szabasowego stołu jak jedna wielka rodzina.ulica Próżna, wstęp wolny

godz. 18.00 – Żydowski salon literacki: spotkanie z Ryszardem Markiem Grońskim, autorem książki „Szlemiel” Marek Groński - absolwent historii na Uniwersytecie Łódzkim. W latach 1960–1966 komentator tygodnika satyrycznego „Szpilki”. Współpracował z warszawskimi kabaretami literackimi: „Szpak”, „Wagabunda”, „Dudek”, „Pod Egidą”. Obecnie jest stałym felietonistą tygodnika „Polityka” oraz kierownikiem literackim Teatru Syrena.Klub Mamele, Plac Grzybowski 12/16

7

Wstęp po potwierdzeniu obecności, tel. 620 55 85; 652 16 48

godz. 18.30 – „THE ART OF YIDDISH SONG” – warsztaty muzyczne Elisabeth Schwartz (USA)Zapraszamy na warsztaty muzyczne, podczas których można będzie nauczyć się piosenek w języku jidysz. Warto skorzystać z tej niepowtarzalnej okazji i wzbogacić swoją wiedzę muzyczną pod okiem wybitnej wokalistki.Tancbuda, skwer przed Teatrem Żydowskim

godz. 20.00 – Czarne Motyle & Raphael Rogiński i goście, Mitch & Mitch & Kruzenshter i Parahod – koncert

Czarne Motyle – zespół wykonuje dawne ballady uliczne oraz przedwojenną muzykę taneczną, w stylu i klimacie dawnych czasów, graną na autentycznych instrumentach „z epoki”. Skład: Katarzyna Szurman – harmonia trzyrzędowa i śpiew, Agata Krawczyk – skrzypce, Emilia Herda – baraban, piła, śpiew, Katarzyna Delatour – skrzypce, ksylofon, mandolina. Mitch & Mitch – dwaj członkowie warszawskiej formacji Starzy Singers (perkusista Macio Moretti, obecnie Mr. Mitch oraz gitarzysta Bartek Magneto, obecnie Mr. Mitch) stworzyli w 2002 roku duet Mitch & Mitch. Skład dopełniają: Serious Mitch, Mrs. Mitch i James Boned Mitch. Mitch & Mitch to grupa, której styl określa się mianem „country & estern”.KRUZENSHTERN i PAROHOD (Izrael) – grają muzykę, którą można określić jako radykalny art-punk-jazz. Melodie chasydzkie, hardcore - punk, nowoczesny rock i swobodny jazz łączą się w potężny ładunek muzyczny. Lider zespołu – Igor Krutogolov umiejętnie dawkuje emocje podczas swoich mistrzowskich partii wokalnych. Cała ta supernowoczesna tkanka dźwiękowa jest głęboko zakorzeniona w żydowskich tradycjach brzmieniowych.Impreza plenerowa na ulicy Próżnej, wstęp wolny

godz. 19.00 – Żydowski salon literacki „Pierwsze Słowo” – spotkanie z prof. Michałem Głowińskim i Piotrem Matywieckim Prowadzenie: Jacek Napiórkowski Michał Głowiński – przeczyta fragmenty książki „Kręgi obcości. Opowieść autobiograficzna”. Teoretyk literatury i znawca nowszych dziejów literatury polskiej, autor lektur polonistycznych, a także prozy wspomnieniowej i esejów oraz licznych prac poświęconych językowi w czasach PRL-u. W „Kręgach obecności” autor oddaje niezwykły hołd Irenie Sendlerowej.Piotr Matywiecki – przeczyta swoje ostatnie wiersze. Poeta, krytyk literacki, eseista. Współredagował wydawane poza cenzurą pismo „Wezwanie”. Współpracował także z pismami „Więź”, „Twórczość”, „Powściągliwość i Praca”.Jacek Napiórkowski – poeta, prozaik i tłumacz. Redaktor naczelny „Nowej Okolicy Poetów”. Absolwent The City University of New York i University of Hull (Anglia). Członek warszawskiego oddziału SPP. W 2004 r. twórczość autora została przedstawiona kapitule Nagrody im. Kościelskich przez Ryszarda Kapuścińskiego. Mała scena na I piętrze Teatru Żydowskiego

godz. 19.00 – Pokaz filmu „Leila i Lena” – reż.: Michael Pfeifenberger, prod. Cinecraft/SK-Film, 2004, 90 min.

8

Leila i Lena są młodymi, pewnymi siebie kobietami, które diametralnie różnią się od siebie. Leila jest Beduinką. Lena urodziła się w Birobidżanie (Syberia). Obie żyją w Izraelu. Są kobietami umiejącymi w odważny sposób zademonstrować, że przezwyciężanie barier międzykulturowych nie jest mitem.we współpracy z Austriackim Forum Kultury Austriackie Forum Kultury, ulica Próżna 8

godz. 19.00 – Próżna–Hoiz zaprasza: „Muzyka ze skarbnicy żydowskiej”Restauracja Próżna–Hoiz, ulica Próżna 14

godz. 19.30 „ŻYDZI POLSCY” - PRZEGLĄD FILMÓW DOKUMENTALNYCH „Kredens” - scenariusz i reżyseria: Jacob Dammas; zdjęcia: Marcin Sauter, Polska / Dania 2007,

26 min. Po przyjeździe do Wrocławia Jacob Dammas (Duńczyk, polskiego pochodzenia) odwiedza

miejsce, gdzie mieszkała jego matka wraz ze swoim ojcem przed emigracją marcową. „Żywe kamienie” scenariusz i reżyseria: Tadeusz Makarczyński; zdjęcia: Władysław Forbert, Polska 1957, 16 min.

Opowieść o krakowskim Kazimierzu, która ciekawie wypada w zestawieniu z późniejszym o niemal 30. lat, filmem Andrzeja Titkowa.

„Takie miejsce” scenariusz i reżyseria: Andrzej Titkow; zdjęcia: Jacek Petrycki, Polska 1985, 12 min. Poetycka impresja bez słów na temat krakowskiego Kazimierza - dawnej dzielnicy żydowskiej. Film o przemijaniu i pamięci zaklętej w kamieniach. „Historia Kowalskich” scenariusz i reżyseria: Arkadiusz Gołębiewski, Maciej Pawlicki; zdjęcia: Tomasz Madejski, Adam Palenta; wykonawcy.: Maja Barełkowska, Artur Lis, Jolanta Grusznic-Nowicka, Wenanty Nosul, Ewelina Gnysińska, Maciej Rayzacher i inni, Polska 2009, 70 min. Film opowiada o Polakach zamordowanych za udzielanie pomocy swym sąsiadom - Żydom.

Temat filmu odnosi się do mordu dokonanego na ludności cywilnej przez niemieckie oddziały żandarmerii 6 grudnia 1942 roku w miejscowości Stary Ciepielów i Rekówka na Mazowszu.

Goście wieczoru: twórcy filmu „Historia Kowalskich” Przegląd organizowany we współpracy z Filmoteką Narodową Kino Iluzjon, Biblioteka Narodowa, sala im. S. Dembego, wejście A, Al. Niepodległości 213 Impreza biletowana, bilety do nabycia w kasie kina Iluzjon, tel. 646 12 60

godz. 20.00 – „Jerusalem Thrilogy” – koncert fortepianowy Matta Herskowitza (Kanada) z zespołem w składzie: Mat Fieldes (bass), Lara St. John (skrzypce), David Gotay

(wiolonczela), Kevin Warren (perkusja)Program „Jerusalem Thrilogy” składa się z kompozycji crossover, czyli unikalnej mieszanki

klasycznego i współczesnego jazzu progresywnego. Jest to wyjątkowe połączenie muzyki żydowskiej i arabskiej.

Matt Herskowitz – pianista, autor piosenek, aranżer. Ukończył Juilliard School in New York oraz Curtis Institute of Music w Filadelfii. Popularność i uznanie krytyki zyskał dzięki występowi na nominowanej do nagrody Grammy ścieżce dźwiękowej filmu „Trio z Belville”, gdzie grał m.in. swoją kompozycję „Bach à la Jazz”. Jako pianista jazzowy ze swoją grupą MaD Fusion występował na największych festiwalach. Jako kompozytor/solista wydał ostatnio nowy album „Undertow” inspirowany Bachem, a wcześniej „Chorale and Variations on a Theme of Dave Brubeck”, „Serial Blues”, „Jerusalem Trilogy”, „Skeleton's Tango”.Duża scena Teatru Żydowskiego, Plac Grzybowski 12/16

impreza biletowana, bilety do nabycia w kasie Teatru Żydowskiego od 3 sierpnia 2010 r., tel. 22 850 56 56 oraz www.eBilet.pl

9

Impreza towarzysząca, odbywająca się w ramach Obchodów Roku Ireny Sendlerowej

godz. 20.00 – „Śmiej się Pan” – wieczór kabaretowy Występują: Henryk Rajfer, Marek Węglarski, akompaniament: Teresa Wrońska

Henryk Rajfer – aktor teatralny i filmowy, od 1973 roku związany z Teatrem Żydowskim w Warszawie. Ważniejsze role: Szmerke w „Wielkiej wygranej” , Reb Sender w „Dybuku”. Zagrał w wielu filmach m.in.: „Francuski numer”, „Dublerzy”, „Austeria”, „Komedianci” oraz serialach. W 2009 roku otrzymał srebrny medal Zasłużony Kulturze – Gloria Artis.Marek Węglarski od 1978 r. jest związany z Teatrem Żydowskim. Zagrał m.in. w „Skrzypku na dachu”, „Tradycji”, „Dybuku”, „Kamienicy na Nalewkach”, „Bonjour Monsieur Chagall”. Wystąpił w takich filmach jak: „Austeria”, „Skrzypce Rotszylda”, „Boże skrawki”. W 2009 roku otrzymał brązowy medal Zasłużony Kulturze – Gloria Artis.Tancbuda, skwer przed Teatrem Żydowskim

w godz. 12.00-18.00 – Zapraszamy na Dzień Kuchni Żydów Izraelskich w

Restauracja Koszerna Shlomo’sulica Bagno 2, wejście również od Próżnej 5

4 WRZEŚNIA 2010, sobota

INAUGURACJA PROJEKTU: „JARMARK NA PRÓŻNEJ” Na pustej zazwyczaj ulicy Próżnej zagości żydowski Jarmark: maleńkie sklepiki, restauracje i stragany, rozłożone wprost na ulicy. Kramy z pamiątkami i starociami, stoiska, przy których można będzie spróbować gęsiego smalcu, wątróbki, pańskiej skórki. W tłumie przechodniów, kupców i rzemieślników pojawią się postacie z dawnego świata.

godz. 12.30 – ROMANIA, ROMANIA: Yiddish songs and klezmer – koncert Yale Strom & Elisabeth Schwartz (USA)

godz. 14.00 – Koncert Sióstr Rajfer (Izrael)godz. 15.00 – Warsztaty tańca żydowskiego – prowadzi Michał Piróg z towarzyszeniem muzyków: Yale Strom & Elisabeth Schwartzgodz. 17.00 – „MÓWIĄC MIĘDZY NAMI…” – teatr uliczny według pomysłu Elżbiety

Protakiewicz Występują: Marek Węglarski, Henryk Rajfer, Mirek Kuźniak (skrzypce)Elżbieta Protakiewicz – reżyser spektakli teatralnych i widowisk telewizyjnych, realizator

filmów dokumentalnych w Polsce, USA, Wielkiej Brytanii, dziekan Wydziału Operatorskiego i Realizacji Telewizyjnej. Od sześciu lat jest związana z Festiwalem Singera i Teatrem Żydowskim.

Scena na ulicy Próżnej

godz. 11.00 – Poranek poetycki: „Mesjasz z Republiki Marzeń”Słowo wstępne: dr Katarzyna BuczekUdział biorą: Barbara i Jacek Bursztynowiczowie, oprawa muzyczna: Joanna Stefańska-Matraszek i Janusz Tylman.

Spotkanie poświęcone prozie Brunona Schulza i jej odbiorowi przez takich autorów żydowskich, jak I. B. Singer, Dawid Grossmann oraz Cynthia Ozick. Fragmenty prozy przeplatane będą wierszami poetów języka jidysz.

10

Impreza towarzysząca, Café Zamek, Zamek Królewski w Warszawie, Plac Zamkowy 4 Wstęp 10 zł

od godz. 12.00 – Wystawa sztuki użytkowej i rzemiosła artystycznego. Opieka artystyczna Zbigniew Nasiorowski, we współpracy ze Stowarzyszeniem „Manufaktury Warszawskie”

Czynne do końca festiwalu. Lokale przy ulicy Próżnej 14

w godz. 12.00 – 13.30 – „BAJKOWY ŚWIAT SINGERA I CHAGALLA” Spotkania dla dzieci przybliżające kulturę żydowską.

Warsztaty artystyczne dla dzieci prowadzą: Etel Szyc i Hanna Kossowska Klub TSKŻ, dziedziniec Teatru Żydowskiego, Plac Grzybowski 12/16

godz. 12.00 – Recital piosenki żydowskiej występuje Thomas Handzel

Thomas Handzel - ukończył Wydział Aktorski na Wyższej Szkole Sztuk w Bernie i studia filozoficzne na Uniwersytecie Goethego we Frankfurcie. Aktor filmowy i teatralny. Wystąpił w takich produkcjach jak: "Trainspotting", "Ryszard III", "Woyzeck" i "Makbet". Zagrał w wielu przedstawieniach, min.: "Kondukt żałobny", "Wróg klasy", "Adam i Ewa", "Rewizor", "Więzy krwi". Tancbuda, skwer przed Teatrem Żydowskim, wstęp wolny

godz. 12.00 – „Spacer po żydowskiej Warszawie” – ulica Leszno. Oprowadza Jan Jagielski

Zbiórka przy Arsenale, ulica Długa 52

godz. 12.00 – 18.00 – Zapraszamy do Księgarni Muza. W programie:godz. 12.00 – 13.00 – Marta Sztokfisz podpisuje książkę „Księżniczka deptaku. Opowieść o Edycie

Klein” godz. 13.00 – 15.00 – Andrzej Korybut-Daszkiewicz podpisuje powieść „Joresz”godz. 15.00 – 18.00 – Maria i Przemysław Pilichowie podpisują książki „Polska. Ilustrowany

przewodnik”, „Nobliści znad Wisły, Odry i Niemna”Księgarnia Wydawnictwa Muza, ulica Próżna 14

godz. 12.00 – 13.30 – ABC literatury jidysz – warsztat prowadzi dr Jacob Weitzner Dr Jacob Weitzner – studiował teatrologię oraz literaturę żydowską na Hebrajskim

Uniwersytecie w Jerozolimie. Wykładał literaturę jidysz i hebrajską oraz prowadził kursy teatralne w Hunter College w Nowym Jorku, na Uniwersytecie w Tel Awiwie oraz na Hebrajskim Uniwersytecie w Jerozolimie. Obecnie redaktor miesięcznika „Słowo Żydowskie”.

Lokal FORWERTS, ul. Próżna 14

godz. 14.00 – ZINGŻE MIR A LIDELE IN JIDYSZ – zaśpiewaj mi piosenkę po żydowsku

Warsztaty piosenki żydowskiej prowadzi Teresa Wrońska – absolwentka warszawskiej Akademii Muzycznej. Od 1983 r. jest kierownikiem muzycznym Teatru Żydowskiego w Warszawie, od 2004 r. także kierownikiem muzycznym Festiwalu Warszawa Singera.

Tancbuda, skwer przed Teatrem Żydowskim

11

godz. 14.00 – „Marcowe migdały” – muzyczne przedstawienie Janusza Tencera Pokolenie marca dla pokolenia marca. Teksty, które mogliśmy zaśpiewać. Listy które mogliśmy napisać...Udział biorą przedstawiciele emigracji marcowej: Janusz Tencer, Mirek Ancypo, Ben Erlich, Anna Füle Trymander, Hanna Jakowlew, Gwidon Jakowlew, Helena Kazarina, Ewa Oher, Michał Potok, Magdalena Stoltz, Marysia Tencer, Jurek Wajnblom i Marek WerbartJanusz Tencer – lekarz nefrolog, autor ponad trzydziestu artykułów naukowych i książek. Od lat wykonuje repertuar żydowski, hebrajski i polski, a także pisze teksty. Jest autorem książki „W kuchni mamy Soni”. W 2007 r. wydał swój pierwszy solowy album „Żydowski krawiec i inne”. Jest założycielem i prezesem Centrum Medycznego MediCenter, które wspiera organizację festiwalu obsługą medyczną.Klub Mamele, Plac Grzybowski 12/16Wstęp po potwierdzeniu obecności, tel. 620 55 85; 652 16 48

godz. 14.30 – Z cyklu „Opowiedz mi swoją historię” – spotkanie z prof. Marianem Fuksem, prowadzenie – Urszula Fuks

Prof. Marian Fuks – varsavianista, autor kilkunastu książek i ponad tysiąca publikacji z dziedziny historii Żydów, miasta Warszawy, historii prasy, muzyki, walczył podczas II wojny światowej, aktywny działacz w powojennym życiu kulturalnym. Na tle swoich przeżyć opowie o najważniejszych wydarzeniach XX wieku.

Austriackie Forum Kultury, ulica Próżna 8

godz. 14.00 - 15.30 – Wykład pt. „Historia warszawskich antykwariatów żydowskich w XIX i XX wieku”

we współpracy z Antykwariatami Warszawskimi „Lamus” Lokal FORWERTS, ulica Próżna 14

godz. 15.30 – Jidł mytn fidł - koncert Izabelli Rzeszowskiej Izabella Rzeszowska – absolwentka Studia Aktorskiego przy Teatrze Żydowskim, od 2008 roku

aktorka Teatru Żydowskiego. Grała m.in. w przedstawieniach: „Sen o Goldfadenie”, „Dla mnie bomba”, „Tradycja”, „W nocy na starym rynku”, „Bonjour Monsieur Chagall”.

we współpracy z Antykwariatami Warszawskimi „Lamus” Lokal FORWERTS, ulica Próżna 14

godz. 16.00 – „Historia a nowoczesne media”. Prezentacja Wirtualnego Sztetla –portalu społecznościowego Muzeum Historii Żydów Polskich” – prowadzenie: Grzegorz Kołacz, specjalista do spraw Programu Multimedialnego „Wirtualny Sztetl” Wirtualny Sztetl to interaktywny, multimedialny portal internetowy poświęcony historii i kulturze społeczności żydowskiej w miastach i miasteczkach dzisiejszej oraz przedwojennej Polski. Portal gromadzi informacje o historii danej miejscowości, o dziejach społeczności żydowskiej, o zabytkach kultury żydowskiej. Ilustracją do informacji o każdej miejscowości są liczne materiały audio-wizualne – zdjęcia, filmy, wywiady, reprodukcje starych pocztówek, listów, dokumentów i innych pamiątek.

we współpracy z Muzeum Historii Żydów Polskich Austriackie Forum Kultury, ulica Próżna 8

godz. 16.00 – „Wycieczka śladami Janusza Korczaka”. Oprowadza Jan Jagielski Zbiórka przed Domem Dziecka im. J. Korczaka, ulica Jaktorowska 6

12

godz. 17.00 – Koncert Solo – Raphael Rogiński Mała scena Teatru Żydowskiego, I piętro, Plac Grzybowski 12/16impreza biletowana, bilety do nabycia w kasie Teatru Żydowskiego od 3 sierpnia 2010 r.,

tel. 22 850 56 56 oraz www.eBilet.pl

godz. 17.00 – ZMIRES – wspólne śpiewanie nigunów. Program poprowadzą Yale Strom (USA) i Siostry Rajfer (Izrael)

Nigun – to rodzaj żydowskiego melodyjnego śpiewu grupowego.Pochodzi z tradycji, która zakazuje mówienia podczas posiłków szabasowych między rytualnym umyciem rąk a zjedzeniem chałki szabasowej. Twórcy nigunim często czerpali melodie z lokalnych wzorców. Nigunim dają pole do improwizacji, stąd w ostatnich latach tradycja tego śpiewu zaczyna być dostrzegana przez muzyków z pogranicza muzyki klezmerskiej i jazzu. Zapraszamy do wspólnego śpiewania.

Tancbuda, skwer przed Teatrem Żydowskim

godz. 18.00 – czytanie prozy I. B. SingeraWanda Siemaszko, Helena Wilda – aktorki Teatru Żydowskiego w WarszawieLokal FORWERTS, ulica Próżna 14

godz. 18.30 – ALA Z ELEMENTARZA – spektakl Teatru ŻydowskiegoZapraszamy na czytanie performatywne książki Aliny Margolis-Edelman „Ala z elementarza”, reż.: Agnieszka Glińska, scenografia: Agnieszka Zawadowska. Wystąpią: Zuzanna Fijewska, Mariola Kuźnik, Paulina Lombarowicz, Sylwia Najah, Weronika Nockowska, Izabella Rzeszowska, Judyta Turan.Klub Mamele, Plac Grzybowski 12/16Wstęp po potwierdzeniu obecności, tel. 620 55 85; 652 16 48

godz. 19.00 – Spektakl Laboratorium Dramatu pt. „Przylgnięcie” na podstawie sztuki Piotra Rowickiego

Reżyseria: Aldona Figura, scenografia: Katarzyna Paciorek, oprawa muzyczna : Bartłomiej Woźniak, występują: Leszek Lichota, Anna Smołowik, Mariusz Drężek, Damian Łukawski, Stanisław Brudny, Izabela Dąbrowska, Robert Majewski, Marcin Sztabiński, Zdzisław WardejnMałomiasteczkowy gangster postanawia zerwać ze światem przestępczym. Chce się ożenić i ustabilizować. W dniu ślubu popada jednak w dziwny stan. Próbując odnaleźć jego przyczynę, odkrywa ponurą historię, która zatruwa życie miasta.

Scena Główna Laboratorium Dramatu, ulica Olesińska 21 Impreza towarzysząca we współpracy z Laboratorium Dramatu. Impreza biletowana, bilety do nabycia w kasie teatru oraz za pośrednictwem portali: eBilet,

Bileteria oraz Ticket Online.

godz. 19.00 – NOC KLEZMERÓWNIGEL KENNEDY & KROKE „EAST MEETS EAST” „East Meets East” – to niesamowita mieszanka muzyki etnicznej, klasycznej, jazzu i żydowskich przyśpiewek, która porywa, wzrusza i bawi jednocześnie. Egzotyczne brzmienie przekonuje, że nasze muzyczne korzenie sięgają muzyki ludowej.

Nigel Kennedy– wybitny angielski skrzypek, uczeń Yehudi Menuhina. W 1989 roku wydał w wytwórni EMI „Cztery pory roku” Vivaldiego. W ciągu 6 miesięcy sprzedano ponad 2

13

miliony egzemplarzy tego albumu, dzięki czemu krążek znalazł się w Księdze Rekordów Guinnessa jako najlepiej sprzedający się album klasyczny wszechczasów. Kennedy wykonuje utwory Bacha i Vivaldiego, ale również Jimmiego Hendrixa i The Doors. Wirtuoz jest gościnnym dyrektorem artystycznym Filharmonii Krakowskiej, w której często koncertuje, a w 2002 roku objął kierownictwo artystyczne Polskiej Orkiestry Kameralnej.

KROKE – zostało założone w 1992 roku w Krakowie („Kroke” znaczy w języku jidysz „Kraków”). Początkowo zespół grał muzykę bardzo mocno osadzoną w tradycji klezmerskiej, by z czasem wzbogacić ją o elementy jazzu i word music, tworząc swój własny, charakterystyczny styl. W ciągu 15 lat działalności KROKE nagrało siedem płyt, z których dwie zostały nominowane do Nagrody Niemieckiej Krytyki Płytowej, a jedna – „Sounds of the Vanishing World” – otrzymała tę nagrodę w 2000 r.Zespół w składzie: Jerzy Bawoł – akordeon, Tomasz Kukurba – altówka, Tomasz Lato –

kontrabas. Gościnnie: Tomasz Grochot – instrumenty perkusyjne.Koncert plenerowy na Placu Grzybowskim, wstęp wolny

godz. 19.30 – „ŻYDZI POLSCY” - PRZEGLĄD FILMÓW DOKUMENTALNYCH „Po-lin. Okruchy pamięci”

scenariusz i reżyseria: Jolanta Dylewska; zdjęcia: Józef Romasz, Jolanta Dylewska, Polska/Niemcy 2008, 82 min.

Dzieło Jolanty Dylewskiej to efekt wieloletnich poszukiwań w archiwach na całym świecie. Autorce udało się zdobyć unikalne amatorskie materiały filmowe, pokazujące życie codzienne Żydów w przedwojennej Polsce. Dotarła z kamerą do miejsc, gdzie nakręcano oryginalne filmy z lat 30. I odnalazła ostatnich żyjących świadków epoki, która minęła bezpowrotnie po wrześniu 1939 roku.Przegląd organizowany we współpracy z Filmoteką NarodowąKino Iluzjon, Biblioteka Narodowa, sala im. S. Dembego, wejście A, Al. Niepodległości 213Impreza biletowana, bilety do nabycia w kasie kina Iluzjon, tel. 646 12 60

godz. 20.00 – HAWDALA – uroczyste zakończenie szabatu. Hawdala jest ceremonią oddzielająca szabat od zwykłego dnia. Obrzędy wykonuje się po zmroku lub po wieczornym nabożeństwie w synagodze.Synagoga im. Nożyków, ulica Twarda 6

godz. 20.30 – „THE GREAT WOMEN OF THE YIDDISH THEATRE” Koncert Theresy Tovy (Kanada)Akompaniament: Matt Herskowitz – fortepian, Mat Fieldes – gitara basowa, Lara St. John – skrzypce, David Gotay – wiolonczela, Kevin Warren – perkusjaTheresa Tova – aktorka, piosenkarka i pisarka, laureatka wielu nagród. Uwielbiana za zmysłowy głos i spontaniczny dowcip, z wielką swobodą występuje w kameralnych i prestiżowych klubach jazzowych Toronto, Montrealu, Paryża i Luksemburga. Doskonale łączy jazzowe brzmienie z żydowskim folklorem i najnowszymi szlagierami. Duża scena Teatru Żydowskiego, Plac Grzybowski 12/16impreza biletowana, bilety do nabycia w kasie Teatru Żydowskiego od 3 sierpnia 2010 r.,tel. 22 850 56 56 oraz www.eBilet.pl

godz. 21.00 Boris Malkovsky (Izrael) – soloNowatorski kompozytor oraz jeden z najbardziej obiecujących i zaskakujących wirtuozów muzycznej improwizacji, artysta WOMEX 2009 i Radykalnej Kultury Żydowskiej Johna Zorna wystąpi  z paletą własnych kompozycji/improwizacji, przekraczających granice

14

gatunków od średniowiecza do XXI wieku, od Odessy do Nowego Yorku, od post-romantycznych dźwięków pianina do post-klezmerskich tonów akordeonu guzikowego, od łez do śmiechu.Tancbuda, skwer przed Teatrem Żydowskim

w godz. 15.00-20.00 – Największy hummus w Polsce – degustacja. Restauracja Koszerna Shlomo’sulica Bagno 2, wejście również od Próżnej 5

godz. 22.30 – Jam Session w Klubie Festiwalowym.W programie improwizowany koncert muzyków festiwalowych oraz Yiddish DJ.Klub Obiekt Znaleziony, Podziemia Zachęty, Plac Małachowskiego 3Impreza organizowana we współpracy z Obiektem Znalezionym

5 WRZEŚNIA 2010, niedzielaJARMARK NA PRÓŻNEJ

godz. 12.00 – Koncert zespołu Free Accordions w składzie: Martyna Chojnacka, Piotr Tomala, Mikołaj Stolarski

Trio akordeonowe założone z inicjatywy trójki studentów na Uniwersytecie Muzycznym Fryderyka Chopina w Warszawie. Jedni z najwybitniejszych akordeonistów młodego pokolenia w Polsce.We współpracy z Austriackim Forum Kultury

godz. 13.30 – Warsztaty tańca żydowskiego – prowadzi Michał Piróg z towarzyszeniem muzyków: Yale Strom & Elisabeth Schwartz (USA)godz. 15.00 - Koncert Genadija Icchakovascena na ulicy Próżnej

w godz. 12.00 – 13.30 – „BAJKOWY ŚWIAT SINGERA I CHAGALLA” – spotkania dla

dzieci przybliżające kulturę żydowską.Warsztaty artystyczne dla dzieci – prowadzą: Etel Szyc i Hanna KossowskaKlub TSKŻ, dziedziniec Teatru Żydowskiego, Plac Grzybowski 12/16

godz. 12.00 – „OPROWADZANIE PO ULICY PRÓŻNEJ” – oprowadza Janusz Sujecki,

z wykształcenia politolog, absolwent Uniwersytetu Warszawskiego. Pracuje w Muzeum Historycznym m.st. Warszawy. Autor monografii „Próżna. Ocalona ulica żydowskiej Warszawy”.Zbiórka przed wejściem głównym do Teatru Żydowskiego

godz. 12.00 – OPROWADZANIE PO SYNAGODZE im. Nożyków – prowadzenie Bolesław

Zając – przewodnik zajmujący się tematyką żydowską i miejscami związanymi z kulturą i historią Żydów polskich.Synagoga im. Nożyków, ulica Twarda 6

w godz. 12.30-14.00 – Alef, Bejs, Gimel – ABC języka jidysz.

15

Warsztat prowadzi dr Jacob WeitznerLokal Forwerts, ulica Próżna

w godz. 12.00-24.00 – Zapraszamy na Dzień Kuchni Żydów Aszkenazyjskich w Restauracji Koszernej Shlomo’s oraz degustację wybranych dań.ulica Bagno 2, wejście również od Próżnej 5

godz. 13.00 – Szlakiem żydowskiej Pragi – oprowadza Jan JagielskiZbiórka przed wejściem do Cerkwi św. Marii Magdaleny, Al. Solidarności 52

godz. 13.00 – Tajemnice mykwy – zwiedzanie połączone z wykładem Oprowadza: Magdalena Szpilman. Zwiedzanie tylko dla kobiet, grupa max. 20 osób.Zapisy i zakup wejściówek w cenie 10 zł w Biurze Kultury i Edukacji Gminy (I piętro Białego Budynku) od 30 sierpnia, w godzinach 14.00-17.00 Impreza towarzysząca organizowana przez Gminę Żydowską w Warszawie. Synagoga im. Nożyków, ulica Twarda 6

godz. 13.00 – 17.00 – Zapraszamy do Księgarni Muza. W programie:godz. 13.00-15.00 – Andrzej Korybut-Daszkiewicz podpisuje książkę „Joresz” godz. 15.00-17.00 – Ryszard Wolański podpisuje książkę „Już nie zapomnisz mnie. Opowieść

o Henryku Warsie” Księgarnia Wydawnictwa Muza, ulica Próżna 14

godz. 13.30 – „Dzieci Hioba” – spektakl muzycznyscenariusz i reżyseria: Jacek Bończyk, Klementyna Umer (aktorka i wokalistka współpracująca z Teatrem Rampa) oraz Sylwia Najah (aktorka i wokalistka współpracująca z Teatrem Żydowskim), zespół KAMELEON® w składzie: Hadrian Filip Tabęcki – fortepian, Paweł Stankiewicz – gitary, Mariusz Jeka – klarnet, klarnet basowy, Maciej Szczyciński – kontrabas, gitara basowaW tekstach Jacka Kaczmarskiego motyw cierpienia i bólu Hioba jest bardzo wnikliwie analizowany. Jego piosenki opowiadają o Polakach i Żydach – ich wzajemnych relacjach opartych na plątaninie losów.

Duża scena Teatru Żydowskiego, Plac Grzybowski 12/16impreza biletowana, bilety do nabycia w kasie Teatru Żydowskiego od 3 sierpnia 2010 r.,tel. 22 850 56 56 oraz www.eBilet.pl

godz. 13.30 – Kalendarz żydowski – edukacyjny pokaz slajdów. Prowadzenie: Miriam Gonczarska - edukatorka Gminy Żydowskiej w Warszawie, sekretarz

Rady Religijnej Związku Gmin Wyznaniowych Żydowskich. W dowcipny i barwny sposób opowie o tym, co wpływało na kształtowanie się świąt i kalendarza oraz jak to się stało, że mamy 5771 rok.

Impreza towarzysząca organizowana przez Gminę Żydowską w Warszawie Synagoga im. Nożyków, ulica Twarda 6

godz. 14.00 – W tancbudzie tango - recital Mileny Madziar Występują: Milena Madziar – śpiew, Orkiestra Teatru „ES” w składzie: Krzysztof

Chromiński – fortepian i akordeon, Robert Bielak – skrzypce, Andrzej Maleńczuk – gitara, Robert Protasewicz – perkusja, Marek Matwiejczyk – bass, Waldemar Koperkiewicz – gitara

16

Reżyseria oraz przekład tekstów: Andrzej Głowacki, kierownictwo muzyczne: Waldemar Koperkiewicz Milena Madziar zaśpiewa piosenki z kręgu kultury żydowskiej, opowiadające o codziennym życiu, o rzeczywistości z getta. Ich tematyka jest ciągle aktualna, dotycząca człowieka, jego uczuć, słabości i nieustannego pragnienia miłości. Dziewczyna pracująca w tancbudzie zmywa, sprząta, a gdy goście wychodzą śpiewa, marzy, wspomina. Płacze i śmieje się do Ciebie, siebie, do świata. Milena Madziar – absolwentka Szkoły Aktorskiej Haliny i Jana Machulskich w Warszawie, od dziesięciu lat działa w siedleckim Teatrze „ES” jako aktorka i instruktor teatralny. Jest laureatką wielu przeglądów, festiwali piosenki poetyckiej i aktorskiej w całej Polsce.

Tancbuda, skwer przed Teatrem Żydowskim, wstęp wolny

godz. 14.00 – Festyn dla dzieci. Izraelskie gry i zabawy. Ukoszernianie potrawRestauracja Koszerna Shlomo’s, ulica Bagno 2, wejście również od Próżnej 5

godz. 14.30 – Simply Jewish Jazz – koncert jazzowy: Theresa Tova, akompaniament: Matt HerskowitzKlub Mamele, Teatr Żydowskiimpreza biletowana, bilety do nabycia w kasie Teatru Żydowskiego od 3 sierpnia 2010 r.,tel. 22 850 56 56 oraz www.eBilet.pl

godz. 14.30 – Yiddish Recital – spektakl w wykonaniu Rafaela Goldwasera (Francja) oraz Jerzego Walczaka (Polska), scenariusz i reżyseria Rafael GoldwaserRafael Goldwaser – urodził się w Argentynie. Od lat mieszka w Elsass, regionie granicznym, gdzie obok siebie współistnieją kultury francuska i niemiecka, a ostatnio także jidysz. W swoich interpretacjach Rafael nawiązuje do tej różnorodności. W tegorocznym programie, przybliży widzom literaturę jidysz, która powstała w przedwojennej Polsce. Podczas spektaklu będzie można usłyszeć fragmenty twórczości I. L. Pereca, A. Suckewera, I. Magera, Sz. Alejchema oraz I. B. Singera. Mała scena Teatru Żydowskiego, I piętro, Plac Grzybowski 12/16impreza biletowana, bilety do nabycia w kasie Teatru Żydowskiego od 3 sierpnia 2010 r.,

tel. 22 850 56 56 oraz www.eBilet.pl

godz. 15.00 – Kolorowe Synagogi – rekonstrukcja czasu prowadzenie: Jakub Skrzypczak

Happening ma na celu ocalenie pamięci o miejscach już nieistniejących poprzez rekonstrukcję czasu minionego. Symboliczne odbudowywanie synagog będzie kolorowe, radosne, pełne muzyki, śpiewu i światła. Nie można dopuścić, aby to, co zniknęło z fizycznej przestrzeni miasta, umarło w pamięci jego mieszkańców.

Ulica Żydowska miała bezpośrednie połączenie z Rynkiem przez Wąski Dunaj, a jednocześnie leżała w pobliżu młynów miejskich, stojących przy końcu ulicy Piekarskiej od strony Podwala, tuż za murami obronnymi. W narożniku Żydowskiej i Dunaju stała murowana synagoga. Obok wersji tłumaczących pochodzenie nazwy ulicy Dunaj od przepływającego tam niegdyś strumienia lub od nazwiska rodziny Donajów, jest i taka, która wywodzi ją od pobożnego wołania "Adonai", dochodzącego z synagogi.

skrzyżowanie ulic Wąski Dunaj i Piwnej

godz. 15.00 – Warsztaty wycinanki żydowskiej – prowadzi Monika Krajewska

17

Wycinanka to sztuka, która szczególnie rozkwitła wśród Żydów Europy Wschodniej w XIX wieku i była ściśle związana z życiem religijnym. Najczęstsze motywy to menora, korona, kolumny, zwierzęta, ptaki i rośliny. Niektóre wycinanki zawierają po kilkadziesiąt misternie skomponowanych elementów. Podczas warsztatów można będzie zapoznać się z tą sztuką i stworzyć własną wycinankę.(warsztaty dla dorosłych i starszej młodzieży, prosimy o zabranie ze sobą nożyczek z ostrymi czubkami)Austriackie Forum Kultury, ulica Próżna 8

godz. 15.00 – czytanie prozy I. B. SingeraWanda Siemaszko, Helena Wilda – aktorki Teatru Żydowskiego w WarszawieLokal Forwerts, ulica Próżna

godz. 15.00 – „STO PYTAŃ DO RABINA” Spotkanie z Michaelem Schudrichem –Naczelnym Rabinem Polski

Rabin Michael Schudrich urodził się w Nowym Jorku w żydowskiej rodzinie o polskich korzeniach. Jego przodkowie pochodzili z Baligrodu. Z wykształcenia jest historykiem i religioznawcą. Na rabina został ordynowany w 1980 roku. W latach 80. pełnił funkcję konserwatywnego rabina w gminie żydowskiej w Tokio. Od 2004 pełni funkcję Naczelnego Rabina Polski. Odznaczony został Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski za wybitne zasługi w działalności na rzecz dialogu polsko-żydowskiego.Synagoga im. Nożyków, ulica Twarda 6

godz. 15.00 – Tajemnice mykwy, zwiedzanie połączone z wykładem Oprowadza: Magdalena Szpilman Zwiedzanie tylko dla kobiet, grupa max. 20 osób.

Zapisy i zakup wejściówek w cenie 10 zł w Biurze Kultury i Edukacji Gminy (I piętro Białego Budynku) od 30 sierpnia, w godzinach 14.00-17. Impreza towarzysząca organizowana przez Gminę Żydowską w Warszawie.

Synagoga im. Nożyków, ulica Twarda 6 godz. 16.00 – „Czy koszernie znaczy zdrowo? O zasadach kuchni w judaizmie” –

wykład Rabina Szaloma StambleraRestauracja Koszerna Shlomo’s, ulica Bagno 2, wejście również od Próżnej 5

godz. 17.00 – Zapachy i smaki kuchni żydowskiej – warsztat prowadzą Hanna Kossowska i Etel SzycSkwer na Placu Grzybowskim

godz. 17.00 – Co oznaczają dźwięki szofaru (baraniego rogu) oraz jak je wydobyć?Warsztat prowadzi Tomasz Krakowski – filozof, edukator Gminy Żydowskiej w

Warszawie.Uczestnicy zajęć zapoznają się z fragmentami Tory, Miszny, Gemary i Midraszy, które nakazują wysłuchanie dźwięku szofaru w każdy Nowy Rok. Ten specyficzny dźwięk ma szczególne, tajemnicze znaczenie w tradycji rabinicznej i kabalistycznej. Spotkanie będzie również niezwykłą okazją do samodzielnego wydobycia dźwięku z baraniego roguImpreza towarzysząca organizowana przez Gminę Żydowską w Warszawie. Synagoga im. Nożyków, ulica Twarda 6

18

godz. 17.00 – Koncert solo – Paweł Szamburski - klarnecista, muzyk improwizujący. Jest założycielem i liderem zespołu "Meritum". Udziela się w wielu projektach muzycznych, m.in.:Tupika, Heliogabal, Galimadjazz Trio, Cukunft, Bauagan, Meoma. Prowadzi także autorski cykl imprez "Djazzpora" - gdzie prezentuje współczesną muzykę improwizowaną oraz sztukę wizualną. Współpracował m.in. z takimi artystami jak: Tomasz Stańko, Mikołaj Trzaska, Noel Akchote, Pavel Fajt, Raphael Rogiński, Tomasz Duda, Kuba Kossak, Michał Górczynski, Josquen Roset, Norbullo, Dj Lenar. Tancbuda, skwer przed Teatrem Żydowskim

godz. 17.00 Spotkanie z Zvi Rav-Nerem - Ambasadorem Izraela w Polsce Zvi Rav -Ner – urodził się w powojennej Polsce. W 1957 r. wyemigrował do Izraela. Studiował na Uniwersytecie w Tel Avivie. Od 1977 r. jest związany z izraelskim Ministerstwem Spraw Zagranicznych. Od kwietnia 2009 r. jest Ambasadorem Izraela w Polsce.Klub Mamele, Plac Grzybowski 12/16Wstęp po potwierdzeniu obecności, tel. 620 55 85; 652 16 48

godz. 17.30 – Skarbiec pieśni jerozolimskich – koncert Timny Brauer & Elias Meiri Ensemble (Austria) Timna Brauer z zespołem przedstawi w czasie koncertu z jednej strony bogactwo tradycyjnej

muzyki żydowskiej, a z drugiej poszuka jej związków z pieśniami chrześcijańskimi czy islamskimi. Na przykład jemeńskie hymny przypominają chorały gregoriańskie, a orientalne fantazje są czymś w rodzaju spoiwa pomiędzy chasydzkimi melodiami i arabskimi kadencjami. Program składa się z pieśni kultu oraz kompozycji oryginalnych.Timna Brauer – austriacka piosenkarka i kompozytorka, córka malarza i pisarza Arika Bauera. Jej mężem jest izraelski pianista Elias Meiri, z którym współpracuje. Oboje mają jemeńskie korzenie.

Timna reprezentowała Austrię w Konkursie Piosenki Eurowizji 1986 roku.We współpracy z Austriackim Forum Kultury. Duża scena Teatru Żydowskiego, Plac Grzybowski 12/16 impreza biletowana, bilety do nabycia w kasie Teatru Żydowskiego od 3 sierpnia 2010 r.,

tel. 22 850 56 56 oraz www.eBilet.pl

godz. 18.00 – Matisyahu – żydowskie reggae – koncert na dużym ekranie.Restauracja Koszerna Shlomo’sulica Bagno 2, wejście również od Próżnej 5 Impreza towarzysząca

godz. 19.00 – KONCERT FINAŁOWY: „SKRZYPEK NA DACHU” muzyka: Jerry Bock, słowa: Shaeldon Harnick, libretto: Joseph Steinreżyseria i choreografia: Jan Szurmiej, scenografia: Wojciech Jankowiak,kostiumy: Marta Hubka, kierownictwo muzyczne: Teresa Wrońska, Sławomir Lebiedziński, przygotowanie wokalne: Małgorzata Hauschild. Występują: w roli Tewiego Mleczarza - Marek Litewka, w roli Gołdy – Ewa Dąbrowska oraz Karolina Borkowska, Kamila Boruta, Monika Chrząstowska, Halina Dmitrzak, Agnieszka Gryżewska, Katarzyna Gordyczukowska, Małgorzata Majewska, Sylwia Najah, Iwona Pachońska, Joanna Pankowska, Joanna Przybyłowska, Izabella Rzeszowska, Wanda Siemaszko, Monika Soszka, Barbara Szeliga, Alina Świdowska, Ernestyna Winnicka, Mariusz Bach, Marcin Błaszak, Rafał Dajbor, Waldemar Gawlik,

19

Grzegorz Grzywacz, Zbigniew Kozłowski, Juliusz Kluge, Ryszard Kluge, Grzegorz Kulikowski, Bartłomiej Marszałek, Tomasz Michalski, Jacek Michałowicz, Tomasz Nerkowski, Piotr Nowakowski, Andrzej Pankowski, Henryk Rajfer, Rafał Rutowicz, Piotr Sierecki, Jan Szurmiej, Jerzy Walczak, Marek Węglarski.Koncert plenerowy na Placu Grzybowskim, wstęp wolny

godz. 20.00 „ŻYDZI POLSCY” - PRZEGLĄD FILMÓW DOKUMENTALNYCH „Fotoamator” reżyseria: Dariusz Jabłoński; scenariusz: Andrzej Bodek, Arnold Mostowicz, Dariusz Jabłoński; zdjęcia: Tomasz Michałowski, Polska 1998, 85 min.W jednym z wiedeńskich antykwariatów w 1987 roku znaleziono kilkaset kolorowych slajdów z czasów II wojny światowej. Okazało się, że utrwalono na nich sceny z życia łódzkiego getta. Goście wieczoru: Dariusz Jabłoński i Jadwiga MostowiczPrzegląd organizowany we współpracy z Filmoteką NarodowąKino Iluzjon, Biblioteka Narodowa, sala im. S. Dembego, wejście A, Al. Niepodległości 213Impreza biletowana, bilety do nabycia w kasie kina Iluzjon, tel. 646 12 60

ok. godz.22.30 – KOŁYSANKA DLA PAMIĘCI Pomnik Bohaterów Getta, ulica Anielewicza róg ulica ZamenhofaGodzina rozpoczęcia uzależniona jest od zakończenia koncertu finałowego

W trakcie trwania festiwalu w godzinach wieczornych zapraszamy do Klubu Festiwalowego w Obiekcie Znalezionym Gwarantujemy miłą zabawę, niezobowiązującą atmosferę oraz nieformalne spotkania z artystami Festiwalu Singera.Podziemia Zachęty, Plac Małachowskiego 3, 00-063 Warszawa

Organizatorzy zastrzegają sobie prawo do zmian w programie.Prosimy o potwierdzenie przybycia na wybrane przez Państwa imprezy

od 16 do 23 sierpnia 2010 roku, tel. 620 55 85, 652 16 48potwierdzenia rezerwacji do odbioru w Biurze Festiwalowym

(Teatr Żydowski, wejście od strony placu Grzybowskiego)

W dniach 30.08-3.09. zapraszamy na wystawę Małgorzaty Krasuckiej (Margalit) „Potomkowie” Autorka stworzyła prezentację ukazującą jak mogliby wyglądać dziś potomkowie mieszkańców ulicy żydowskiej, gdyby taka istniała w Warszawie. Centrum im. Prof. M. Schorra, ul. Twarda 6, Wystawa czynna w godz. 11.00-17.00

**************************W dniach 1 i 2 września warszawskim kinie Kultura odbędą się pokazy filmu „Oczy Szeroko Otwarte”( Eyes Wide Open) w reż. Haim Tabakman, Izrael/Francja/Niemcy 2009, 90 min

Oczy szeroko otwarte to jeden z najciekawszych izraelskich filmów ostatnich lat, który otwarcie i jawnie porusza problem zakazanej w judaizmie homoseksualnej miłości mężczyzn. Film ucieka od otwartej oceny lub krytyki ludzkich zachowań i religijnych kwestii, skupiając się na problemie skomplikowanej natury człowieka i jego wolnej woli, ograniczonej moralnymi i społecznymi zakazami. W 2009 roku film znalazł się w oficjalnej selekcji konkursu Prix Un Certain Regard na festiwalu w Cannes. Więcej http://www.againstgravity.pl/oczy_szeroko_otwarte

20

Impreza towarzysząca we współpracy z AGAINST GRAVITY Kino Kultura, Krakowskie Przedmieście 21/23 godziny pokazów i rezerwacja biletów: www.kinokultura.pl, tel. 22 826 33 35 

***************************Prace uczniów szkół plastycznych z III Ogólnopolskiego konkursu „Ilustrowanie Singera” w ramach projektu „Z inspiracji kultura żydowską” zostały zaprezentowane jako elementy dekoracji festiwalu.

Podczas festiwalu zapraszamy do Próżna-Hoiz na słodkości przygotowane przez kawiarnię Słodki – Słony oraz na podróż sentymentalną do

Skarbnicy Muzyki Żydowskiej

Zapraszamy również na patio Teatru Żydowskiego oraz w dniach 2-5 września do Tancbudy na skwerze przed Teatrem Żydowskim na potrawy

tradycyjnej kuchni żydowskiej.

Kulinaria podczas festiwalu zapewnia Restauracja u Fukiera Magdy Gessler

Organizator: Fundacja SHALOM

Współorganizatorzy:Teatr Żydowski im. Estery Rachel i Idy Kamińskich

Partnerzy festiwalu: Austriackie Forum KulturyGmina Żydowska w WarszawieTowarzystwo Społeczno-Kulturalne Żydów w Polsce

Dyrektor i twórca festiwalu: Gołda Tencer

Kierownictwo produkcji:Joanna FedorowiczHanna Pałuba Izabela Teodorkiewicz

Kierownictwo muzyczne:Teresa Wrońska

Scenografia: Marta Grudzińska Ewa Łaniecka

Instalacja graficzna na ulicy Próżnej:Rafał Zawistowski

Instalacja „Aleja Singera”:Izabela Chełkowska Cezary Żegliński

Projekt plakatu i logo festiwalu: Lech Majewski

21

PR Ciszewski PR S.A.

Redakcja strony internetowej: Janusz Paliwoda

Biuro Festiwalowe:Magdalena OlszewskaKarolina Konecka

Koordynacja produkcyjna:Edyta CałusBarbara KlickaBożena PikaMarta Węglarska

Współpraca:Marzena LachowiczMagdalena SrebrnaAleksander Krawczuk Janusz Paliwoda

22