izrada dkp-a kao osnove za stvaranje gis-a

UNIVERZITET U NOVOM SADU

FAKULTETE TEHNIKIH NAUKA

eljko Bugarinovi, O1 29

- KATASTAR NEPOKRETNOSTI 2 -

Tema: Izrada DKP-a kao osnove za stvaranje GIS-a

Profesor: dr Milan Trifkovi

Asistent: Goran Marinkovi

Novi Sad 2014/15

Izrada DKP-a kao osnove za stvarenje GIS-a Decembar, 2014

eljko Bugarinovi O1 29 2

SADRAJ

1.0 UVOD......................................................................................................................................................... 3

2.0 OSNOVNI POJMOVI O GIS-U ...................................................................................................................... 4

2.1 MODELI PODATAKA U GIS-U ................................................................................................................................ 4

2.1.1 Rasterski podaci ....................................................................................................................................... 4

2.1.2 Vektorski podaci ................................................................................................................................... 6

2.1.3 Alfanumeriki podaci ........................................................................................................................... 6

3.0 OSNOVNI POJMOVI O BAZAMA PODATAKA .............................................................................................. 7

3.1 PODATAK I INFORMACIJA ..................................................................................................................................... 9

4.0 OSNOVNI POJMOVI O KATASTRU ............................................................................................................ 10

4.1 KATASTARSKI PLAN ........................................................................................................................................... 10

4.2 ANALOGNI KATASTARSKI PLANOVI ....................................................................................................................... 11

4.3 DIGITALNI KATASTARSKI PLANOVI ........................................................................................................................ 12

5.0 VEKTORIZACIJA KATASTARSKIH PLANOVA ............................................................................................... 13

5.1 RUNA VEKTORIZACIJA ...................................................................................................................................... 13

5.2 AUTOMATSKA VEKTORIZACIJA ............................................................................................................................ 14

6.0 TEHNOLOGIJA MODELOVANJA I STRUKTUIRANJA PODATAKA U PROSTORU ........................................... 20

6.1 GEOMETRIJSKO MODELOVANJE........................................................................................................................... 21

6.2 TOPOLOKO MODELOVANJE ............................................................................................................................... 21

6.3 TEMATSKO MODELOVANJE ................................................................................................................................ 21

6.4 GEODETSKI INFORMACIONI SISTEM ...................................................................................................................... 22

6.5 OBRADA, PRIKAZ I MANIPULACIJA PODACIMA ........................................................................................................ 22

6.6 VRIJEME PRIKAZA I NAINI AURURANJA BAZE PODATAKA ........................................................................................ 24

7.0 POTREBA ZA DIGITALNIM KATASTARSKIM PLANOM U SRBIJI .................................................................. 25

7.1 DOSTUPNOST INFORMACIJA I PREDNOSTI GIS TEHNOLOGIJE ..................................................................................... 27

7.2 OSNOVNI POJMOVI O REPUBLIKOM GEODETSKOM ZAVODU .................................................................................... 28

7.3.1 Sektor za katastar nepokretnosti................................................................................................................ 28

7.3 TRENUTNO STANJE U SRBIJI ............................................................................................................................... 29

8.0 ZAKLJUAK .............................................................................................................................................. 31

LITERATURA ......................................................................................................................................................... 33



1.0 Uvod

Uslov uspjenog korienja podataka o prostoru u dananje vrijeme podrazumijeva

njihovo raspolaganje u digitalnom obliku i organizovanje na savremen nain, koji je pogodan za

dalju raunarsku obradu [6]. U radu je opisano prevoenje analognih planova u digitalni oblik,

kao i znaaj i prednosti savremenih baza podataka koje se koriste za prikaz prostornih podataka.

Svrha prevoenja katastarskih planova u digitalni oblik je mogunost otkrivanja greki koje su se

gomilale godinama, a koje nije bilo mogue otkriti na analognom planu. Pored toga omogueno

je bre i lake odravanje katastra zemljita i katastra nepokretnosti, olakano je crtanje i

obrada grafikih elemenata i uvanje podataka te njihovo objedinjavanje u jedinstvenu cjelinu.

Automatizacija katastarskih podataka nudi korisnicima bru obradu podataka, vei

kvalitet podataka, bolje uvanje i bri pristup, kao i mogunost povezivanja sa drugim bazama

podataka i smanjenja trokova.

U radu je prikazan i znaaj DKP-a kao osnove u daljem razvoju, modernizaciji i primJeni

savremenih tehnologija i informacionih sistema u cilju jedinstvene evidencije o nepokretnostima

i prostormim podacima, koji e se voditi na jedinstven nain i u jednom organu nadlenom za

katastarske poslove.

Kljune rijei: Digitalni katastarski plan (DKP), GIS, baza podataka, katstarski plan



2.0 Osnovni pojmovi o GIS-u

Geoinformacioni sistem (GIS) predstavlja model realnosti, kombinacija ljudskih i

tehnikih resursa koji sa nizom organizacionih postupaka daju informacije za podrku nekog

upravljakog zahtjeva [1].

Prostorni podaci su srce svakog GIS sistema, koji su georeferncirani njegovom lokacijom

na povrini zemlje (to podrazumijeva tanu lokaciju, koordinatni sistem, jedinice mjere i

projekciju).

2.1 Modeli podataka u GIS-u

U razvoju i ekspanziji digitalne predstave geografskih informacija, uoila se injenica da

se podaci najbolje prezentuju kroz vie slojeva. Na taj nain omoguen je prikaz samo pojedine

grupe podataka, a koristei prostorne filtere mogue je izdvajanje objekata od interesa.

S obzirom na karakter podataka i njihovu organizaciju GIS integrie sledee tipove podataka

[13]:

Rasterske,

vektorske,

alfanumerike i

digitalni model visina.

Pored navedenog moderni GIS koriste multimedijalne podatke poput slike, tona, videa i slino.

2.1.1 Rasterski podaci

U prvu grupu podataka, za veoma dobru vizuelnu predstavu geoprostornih informacija

ubrajaju se rasterski podaci. Rasterskim podacima predstavlja se prostor (ili drugi elementi)

preko fine mree elija. Presjeci kolona i vrsta poznati su pod nazivom pikseli. U GIS-u se ove

informacije zovu elije ili mrea elija odnosno grid.

Zbog svoje jednostavnosti rasterski podaci nali su veliku primjenu u raznim oblastima.

Rasterski fajl najee predstavlja tabelu u kojoj je svakom pikselu pridruena vrijednost od 0-

256 (to su 8-bitni podaci). Znaenje tih veliina odreuje se od strane korisnika, tako da

vrijednosti elije mogu reprezentovati visinu, temperaturu, hidrografske objekte, umu i slino.



Osnovne karakteristike rasterske slike su:

o Rezolucija (definie se brojem piksela i ima obrnutu proporciju, manji piksel - bolji

kvalitet slike), elija mora biti dovoljno malih dimenzija da obuhvati eljeni detalj, ali i

dovoljno velika da bi raunar mogao lako skladititi i vriti obradu podataka (Slika 1).

o dimenzija slike (veliina rasterske elije moe obuhvatiti prostor od dijela milimetra pa

sve do nekoliko kilometara),

o broj boja (8-bitne slike sa 256 nijansi jedne boje, 16-bitne i slino),

o format zapisa (bmp, gif, jpg,tif) [13].

Rasterske slike koje imaju prostornu definisanost nazivaju se georeferencirane i u tom

sluaju svaki piksel sadri podatak o njegovom poloaju u prostoru.

Slika 1. Rasterski prikaz slike i veliina piksela

Rasterski podaci se mogu upotrijebiti na razliite naine: rasteri kao bazne mape (orto-

foto snimci, satelitski snimci i skenirane karte), kao tematske karte (pokrivenost prostora

umama, livadama i slino), rasteri kao povrine terena ili kao atributi.

Prednosti rasterskog tipa podataka su:

Jednostavna struktura,

moan format za napredne prostorne i statistike analize,

mogunost predstavljanja kontinualnih povri i njihovih analiza,

sposobnost uniformnog pohranjivanja taaka, linija, poligona i povrina [13].

Nedostaci rasterskog tipa podataka:

Mogue prostorne nepreciznosti, ograniene sa dimenzijama elije,

rasterski set podataka je veoma veliki, rezolucija se poveava smanjenjem veliine

pikslela ali se poveava i brzina obrade i potreban je vei kapacitet za pohranu podataka.



2.1.2 Vektorski podaci

Vektorski podaci su najvaniji zapis kada se govori o digitalnom katastarskom planu.

Meutim, radi sveobuhvatnosti podataka i jasnije predstave nije loe imati i rasterski sloj koji e

na bolji nain izvriti vizualizaciju prostora od interesa. Sa rasterskih podataka jasnije se moe

uoiti da li se neka parcela stvarno koristi na nain kako je definisana u rubrici naina korienja

(njiva, oranica, livada, uma i slino). Jedan od nedostataka vektorskih podataka u odnosu na

rasterske ogleda se u tome to rasterska struktura moe ,,prepoznati granice pojedinih zona za

razliku od vektorskih koja ne moe da vri takvu vrstu analiza. esto se javlja potreba da se

umjesto rasterskih podataka definie koncept vektorskog prikaza, koji jasnije prikazuje

saobraajnice, granice parcela, rijeke i slino. Vektorski podaci se mogu prikazati u rasterskoj

formi kao serija povezanih elija, ali zbog jednostavnosti definisanja vektorskih podataka i breg

uitavanja i obrade istih ee se koriste u bazama podataka (Slika 2). Ova injenica je sasvim

opravdana imajui u vidu da je tenja digitalnih katastarskih planova da obuhvate vee podruje,

kao to je cijela drava, a da su pri tom granice parcela obino ravne linije.

Slika 2. Tabelarni prikaz vektorskih i rasterskih podataka

2.1.3 Alfanumeriki podaci

Pored nabrojanih osnovnih grupa za prikaz geoprostornih podataka esto se koristi i

alfanumeriki prikaz kao i digitalni model visina.



3.0 Osnovni pojmovi o bazama podataka

Baza podataka (BP) je kolekcija meusobno povezanih podataka, uskladitenih sa

minimumom redudanse, koje koriste, zajedniki, svi procesi obrade u sistemu. Sa aspekta

implementacije, baza podataka predstavlja skup tabela meusobno povezanih putem spoljnog

kljua [7].

Sistem za upravljanje bazom podataka (krae DBMS, od poetnih slova engleskih rei Database

Management Systems) je softverski sistem koji kreira, pristupa, upravlja i kontrolie podacima

(bazama podataka) i slui kao veza (interfejs) izmeu podataka i aplikativnih programa (Slika 3)

(10, Slavica Radoii).

Slika 3. Sistem za upravljanje bazom podataka i veza sa korisnikom

Prednosti primjene koncepta baze podataka ogledaju se u sledeem:

Podaci su razdvojeni od aplikacije,

minimalno ponavljanje podataka,

poboljana je konzistentnost1 podataka,

dostupnost podataka veem broju korisnika,

poveana je produktivnost razvoja aplikacija,

mogunost forsiranja-promjena standarda,

poboljan kvalitet podataka,

poveana pristupanost podacima,

smanjeni trokovi odravanja programa [1].

1 Konzistentnost - vrstina, postojanost, zbijenost, stalnost



Prema nainu struktuiranja zapisa modeli podataka se mogu podijeliti na sledee:

1. Relacioni: savremene instalacije DBMS

implementira podatke u seriji 2-dimenzionalnih tabela,

tabele su u meusobnoj relaciji preko spoljnih kljueva.

2. Hijerarhijski:

ima jednostavnu hijerarhijsku strukturu,

doputa brzi pristup podacima,

ima redundantnost podataka i

nefleksibilnu strukturu koja oteava modifikaciju baze podataka.

3. Mreni:

imaju minimalnu redundantnost, ali i kompleksnu strukturu.

Pojava i razvoj sistema za upravljanje relacionim bazama podataka omoguili su efikasno

upravljanje velikim koliinama podataka, kako na fizikom, tako i na logikom nivou (Slika 4), te

implementaciju integritetne komponente sistema [9].

Slika 4. Savremeni razvoj i uvanje podataka



Baza podataka smjetena u raunaru, predstavljena je nizom bita, organizovanih u

bajtove. Niz polja se organizuje u zapise koji imaju znaenje jer mogu da predstavljaju opis

nekog objekta iz realnog svijeta (npr. katastarske parcele) ili neke veze izmeu objekata realnog

svijeta. Zapisi istog formata se slau i ine datoteke. Baza podataka obuhvata vie povezanih

datoteka i moe biti centralizovana na jednom raunaru ili distribuirana na vie meusobno

udaljenih raunara. Komunikacija u ovom sluaju se obavlja preko interneta. Pored podataka

koji su zapisani u bazi podataka, postoje i posebni podaci kojima se opisuju pojedinane

datoteke, njene osobine ili pravila iz realnog svijeta, takvi podaci se nazivaju meta-podaci

(podaci o podacima).

3.1 Podatak i informacija

Pod terminom podatak podrazumijeva se injenica o nekom predmetu ili dogaaju koja

se moe zabiljeiti i sauvati na raunaru. Ako se govori o vlasnicima katastarskih parcela podaci

koji bi mogli da se smjeste u bazu podataka mogli bi biti sledei: Ime i prezime vlasnika, oevo

ime, adresa, broj katastarske parcele, podbroj, povrina, klasa, nain upotrebe i slino. Dananje

baze podataka pored struktuiranih podataka sadre i druge vrste podataka kao to su razna

dokumenta, fotografije, zvuk ili ak video zapisi [7]. Npr. u bazi podataka za vlasnika neke

parcele mogla bi se nai slika vlasnika kao i slika parcele. Ova vrsta podataka naziva se

nestruktuirani ili multimedijalni podatak. Podatak sam po sebi nema znaenje, tek kada se

interpretira nekom vrstom sistema za obradu podataka poprima znaenje i postaje informacija.

Informacija

Termin podatak i informacija usko su povezani i esto se koriste kao sinonimi. Meutim,

postoji izvjesna razlika izmeu ova dva termina. Informacija se definie kao podatak koji je bio

obraen na takav nain da se znaenje osobe koja koristi podatak povealo [7]. Jedan od naina

da se bolje razumiju neki podaci jeste dodavanje novih atributa koji e blie definisati emu

podaci slue. Drugi nain da se iz podataka dobiju informacije jeste da se podaci sumiraju ili na

neki drugi nain obrade i prezentuju (npr u vidu grafike forme), a moderne baze podataka

esto sadre i podatke i informacije.

Metapodaci

Metapodaci su podaci koji opisuju osobine ili karakteristike podataka krajnjih korisnika u

kontekstu tih podataka (npr. naziv, definicija, duina i slino) [7]. Oni omoguuju dizajnerima i

korisnicima baza podataka da razumeju koji podaci postoje u bazi, ta oni znae i koja je razlika

izmeu podataka koji na prvi pogled izgledaju isto.



4.0 Osnovni pojmovi o katastru

Na samom uvodu ovog poglavlja treba napomenuti da postoji vie definicija za rije

katastar. Jedna od definicija, koja se istie po tome to je najsveobuhvatnija jeste definicija

profesora Jo Hanssen-a, koja glasi: Katastar je metodski ureen javni inventar podataka u

nekoj zemlji ili oblasti, zasnovan na premjeru njihovih granica .

Za razliku od dosadanjih, savremeni katastar se zasniva na parceli kao osnovnoj

geografskoj, odnosno teritorijalnoj jedinici za odravanje i definisanje odreenog dijela zemljita

za koji se veu odgovarajui numeriki, grafiki i opisni podaci.

4.1 Katastarski plan

Pod pojmom katastarski plan podrazumijeva se grafiki prikaz sa prateim podacima o

poloaju, obliku, nainu korienja i namjeni katastarskih parcela. Osnovna namjena

katastarskog plana jeste da grafiki prikae poloaj, oblik i veliinu katastarske parcele kao

osnovne jedinice sa pripadajuim objektima [4]. Danas je polazna osnova u razvoju prostornih

informacionih sistema, a nekada se smatrao za finalni proizvod premjera. Katastarski plan se

svakodnevno koristi u oblasti javnih preduzea, sektorima dravne uprave, graana , RGZ-a i u

drugim institucijama.

Katastarska parcela predstavlja dio zemljita katastarske optine, omeene granicama

koje odreuju pravni odnos na zemljitu, te granicama naina korienja i namjene zemljita . Za

katastarsku parcelu koja ini cjelinu kao posjedovno tijelo vae sledei uslovi:

o Koristi se pod jednom kulturom,

o predstavlja topografsku cjelinu,

o ima vie od 200 m2,

o Ima ista stvarna prava.

U novije vrijeme postoji odreena podjela geodetskih planova u sledee dvije grupe:

analogne (realne) na papiru i

digitalne (virtualne) na pozadini raunara.

Grafike podatke katastra nepokretnosti koji se odnose na katastarske parcele, objekte i

nazive mogue je pregledati na geoportalu za podruja gdje su digitalni katastarski planovi

stavljeni u slubenu upotrebu.



4.2 Analogni katastarski planovi

Analogni geodetski plan jeste plan izraen na materijalu za crtanje planova na kojem se

podaci obrauju, koriste i odravaju.

Katastarski plan je grafiki prikaz katastarskih podataka koji obvezno sadri podatke o:

Brojevima katastarskih parcela, meama i drugim granicama katastarskih parcela,

granicama naina upotrebe dijelova katastarskih parcela, zgradama i drugim objekta,

kunim brojevima zgrada i

nazivima (ulica, trgova i slino).

Proces izrade analognih katastarskih planova opisan je u nastavku. Nakon to su sve detaljne

take kartirane tj. oznaene laganim ubodom igle koordinatografa, ti ubodi se ispune crnim

tuem. Potom se crnim tuem debljine pera 0,1 mm :

spajaju detaljne take menim linijama,

oznaavaju stambene zgrade,

upisuju brojevi geodetskih taaka i kuni brojevi,

upisuju nazivi ulica, rijeka, javnih zgrada i sl. ,

ucrtavaju topografski znaci prema oznakama na skicama detalja,

opisuje list plana potrebnim informacijama.

U sluaju izrade topografsko-katastarskih planova jo se upisuju visine detaljnih taaka i

topografski znaci za sve detaljne take i sadraj koji definie topografski plan. Cijeli postupak se

radi u skladu sa vaeim topografskim kljuem.

U dananje vrijeme javlja se sve vea potreba za prevoenjem katastarskih podataka u

digitalni oblik. Nezaustavljiv tehniko tehnoloki napredak stvorio je neophodne pretpostavke

savremnog koncepta digitalnog katastra kao jednog u nizu koraka prema eDrutvu. U tom cilju

neophodno je sagledati i jasno definisati kriterijume za prevoenje katastarskih planova iz

analognog u digitalni oblik. Na ovaj nain formiranjem digitalnog katastra osigurava se

kontinuirani razvoj katastarskog sistema prema GIS okruenju (objektni model).



4.3 Digitalni katastarski planovi

Digitalni plan predstavlja prostorni informacioni sistem koga ine etiri osnovne

komponente, a to su: podaci, softver, hardver i korisnici koji obezbjeuju prikupljanje podataka,

obradu, odravanje i analizu i distribuciju sadraja [2].

Ukupna djelatnost vezana za izrada DKP regulisana je skupom propisa koje je izdao

Republiki geodetski zavod (RGZ). Detaljnost sadraja DKP-a determinisna je propisom kojim se

ureuju tehniki normativi i metode snimanja detalja za odgovarajuu razmjeru geodetskog

plana, u skladu sa Zakonom o dravnom premjeru i katastru. Sam sadraj digitalnog katastaskog

plana prikazuje se primjenom digitalnog topografskog kljua, odnosno iscrtavanjem pojedinih

topografskih znakova (Slika 5).

Na kraju ovog poglavlja moe se rei da se reforme katastra moraju izvriti, naroito je velik

pritisak na katastre da svoje usluge pruaju jeftinije, bre i prilagoenije potrebama modernog

vremena. U skladu s tim izdvajaju se osnovna naela:

katastar e velikim dijelom biti privatizovan i prerasti u Agencije,

katastar e se samofinansirati,

katastar e u cjelosti prikazivati pravo stanje zemljita i prava na njemu,

izrada analognih planova e izumrijeti izradom digitalnih katastarskih planova [3].

Tanost digitalnih planova treba definisati njihovom namjenom i treba je iskazati u

skladu sa standardima.

Slika 5. Prikaz vektorizovane katastarske parcele preko analogne podloge



5.0 Vektorizacija katastarskih planova

Prevoenje postojeih analognih planova u digitalni oblik vri se digitalizacijom.

Digitalizacija moe biti runa, poluautomatska i automatska. Najee se kao rezultat ovog

postupka dobija rasterska slika, opisana sa nizom vrijednosti koje definiu boje taaka.

Omoguen je i postupak kod koga se od rasterske slike dobije vektorski oblik (vektorizacija).

Kada se govori o katastarskim planovima postupak prevoenja u digitalni oblik (u novije vrijeme)

najee se vri poluautomatski i automatskom vektorizacijom (Slika 6).

Slika 6. Digitalizacija papirne karte i koraci do GIS baze podatka

5.1 Runa vektorizacija Kod runog naina vektorizacije koordinate taaka odreuje operater koji postavlja

pokaziva na odgovarajue mjesto, dok kod automatske vektorizacije taj zadatak obavljaju

matematike funkcije. Runa vektorizacija se moe obavljati pomou digitalizatora ili na

skeniranim podlogama na ekranu.

Digitalizator

Digitalizatori rade na principu elektromagnetne indukcije. Glavni dio im je ploa koja stoji

na stolu ili posebnom stalku na koji se postavlja analogni plan. Uz plou nalazi se i pokaziva koji

je slian kompjuterskom miu. Tanost digitalizatora zavisi od udaljenosti izmeu ica koje daju



impuls o koordinatama u sistemu digitalizatora. Rezolucija skeniranja ( veliina piksela) se kree

od 0,025 [mm] do 0,05 [mm] [4]. Sam postupak vektorizacije je takav da operater stoji ispred

digitalizatora, te pomou pokazivaa bira take koje eli vektorizovati. Taj postupak zahtijeva

naprezanje kako u pogledu radnog poloaja tako i preciznog pokazivanja analognih grafikih

podataka.

Ekranska vektorizacija

Ulazni podatak ove metode takoe predstavlja slika koja je dobivena skeniranjem.

Princip skeniranja jeste da grafike podatke osvjetljava izvor svjetlosti, a fotoosjetljivi senzor

registruje intenzitet odbijene svjetlosti i na taj nain pretvara se u numeriku vrijednost.

Informacije o georeferenciranju uvaju se zajedno sa rasterskom datotekom, u zavisnosti od

odabranog formata to je velika prednost u odnosu na vektorizaciju digitalizatorom (3, Tomislav

Bokinac). Kod ekranske vektorizacije raspolae se sa kompletnom podrkom koju daju grafiki

sistemi te je omogueno otkrivanje i ispravljanje greki. Vektorizacija se vri na skeniranoj slici

gledajui u ekran monitora i omoguava oitavanje koordinata diskretnih taaka.

5.2 Automatska vektorizacija

Automatska vektorizacija podrazumijeva automatsko odvijanje cjelokupnog procesa

vektorizacije, koje se temelji na razliitim algoritmima detektovanja i prepoznavanja rasterskog

sadraja [5]. Proces automatske vektorizacije katastarskog plana ukljuuje tekstualni i

netekstualni sloj (Slika 7). Tekstualni sloj ine razliiti nazivi ulica, rijeka i slino, dok se u

netekstualni sloj ubrajaju linijski elementi (mene linije, putevi i slino). Takoe, omogueno je i

oitavanje koordinata koje je

podrano u svim dostupnim

aplikacijama. Operater dovodi

kursor na liniju koja se treba

vektorizovati, a ona se zatim

automatski vektorizuje do prve

prepreke odnosno presjeka sa

drugom linijom ili prekida. Kada

doe do prekida vektorizacije

operater mora runo postaviti

kursor na drugu liniju i nastaviti

vektorizaciju.

Slika 7. Proces automatske vektorizacije [5]



Vektorski model katastarskog plana podrazumijeva menu liniju koja mora imati poetak i kraj

definisan odreenim menim takama, pa zbog tih prekida automatska vektorizacija ne

zadovoljava u potpunosti potrebe vektorizacije.

Katastarski plan sadri mnotvo tekstualnih informacija koje je u postupku vektorizacije

potrebno izdvojiti i transformisati u pogodan oblik. Prepoznavanje tekstualnih znakova na slici

(OCR Optical Character Recognition) poseban je oblik vektorizacijem kod koje se iz slike izdvaja

tekst [5]. Problem prepoznavanja teksta na katastarskom planu puno je sloeniji od

prepoznavanja nego kod tekstualnih dokumenata i karata. Najvei problem predstavlja

nejednakost tekstualnog sadraja, gdje su brojevi najee pisani rukom, a razliiti nazivi

ablonima. Takoe, orjentacija i nagib teksta su razliiti. Imena vodotoka, ulica i slinih objekata

uglavnom prate smjer protezanja istog, dok su brojevi parcela, mjesta i slino uglavnom

horizontalni. Postupak vektorizacije netekstualnog sloja ukljuuje: uklanjanje umova,

poboljanje vorova, praenje linija, spajanje segmenata kao i topoloku rekonstrukciju. Za

uklanjanje uma razvijeni su razliiti algoritmi filtriranja rasterske slike, a umovi se mogu javiti u

postupku skeniranja, npr. kada se linije sijeku pod malim uglom i slino.

Na tritu je u posljednje vrijeme mogue pronai veliki broj programa koji podravaju

automatsku vektorizaciju. Postavlja se pitanje kolika je tanost takvih programa u vektorizaciji

katastarskih planova i da li zadovoljavaju njihovu dalju primjenu u katastru.

Pri vektorizaciji linijskog segmenta, cilj je vektorizovati sredinju liniju ili os. S obzirom da su

debljine linija vee od jednog piksela postupak obino mora zadovoljiti dva kriterijuma:

1. Linija se mora aproksimirati sa debljinom jednog piksela i

2. Novi prikaz mora odgovarati obliku originalne linije [5].

Ovaj postupak se naziva skeletizacija (stanjivanje u nekoj literaturi) ili transformacija srednje

ose, to je prikazano na sledeoj slici.

a) Analogni oblik b) Rasterska slika c) Skelet d) Vektorska slika

Veina algoritama za postupak skeletizacije zasniva se na iterativnom postupku. Pored

postupka skeletizacije razvijen je i postupak poboljanja vorova. Ovaj postpak se zasniva na



prepoznavanju presjeka linija gdje je nakon identifikacije presjeka mogue ponovo odrediti

poloaj vora.

Nakon postupka skeletizacije i poboljanja vorova slijedi praenje linija odnosno sama

vektorizacija. U optem sluaju vektorizacija pojedinog segmenta bazira se na pronalasku

poetnog i krajnjeg piksela segmenta, a vektorska reprezentacija tog segmenta je vektor izmeu

ta dva piksela.

Rezultat vektorizacije predstavlja skup vektora kojima mogu biti dodijeljeni i

odgovarajui atributi. Kada se porede rasterska slika i dobijeni vektorski model mogue je

odrediti razlike u topologiji2. Ove razlike mogu nastati iz dva razloga, prvi je hardverski problem

(to u novije vrijeme i nije sliaj), a drugi je semantiki koji se ogleda u injenici da ljudsko oko

posmatra razbijene linije dok ih mozak spaja u odreeni simbol. Rjeavanje tih nedostataka

obavlja se spajanjem segmenata.

Kao krajnji proces vektorizacije dobija se topoloka rekonstrukcija, koja ukljuuje

definisanje lukova, automatsko kodiranje objekata i slino. Topolokom rekonstrukcijom

uspostavljaju se pravilni prostorni odnosi izmeu pojedinih linijskih segmenata za digitalni

katastarski plan, mene linije se spajaju ime se dobijaju zatvorene parcele. Kreiranje topologije

je obavezno pri vektorizaciji katastarskih planova, time se omoguuje kontrola i analiza te

stvaranje tematskih prikaza.

Vektorizacija analognog katastarskog plana

Da bi se dobio digitalni katastarski plan neophodno je da se izvri digitalizacija. U tom

postuoku najbitniji segment odnosi se na prethodno opisan postupak vektorizacije. Neki od

zajednikih parametara za planove razliite razmjere su:

opcije koje uklanjaju male mrlje,

popunjavanje malih rupa,

izglaivanje ivica i

stanjivanje [5].

Skenirani listovi se georeferenciraju na izvorne koordinate. Time se dobija neprekinut niz

listova cijele katastarske optine u rasterskom formatu i moe uslijediti oitavanje koordinata

karakteristinih taaka, odnosno vektorizacija.

Kao to je prethodno reeno, mogue je vektorizovati planove razliite razmjere. Na

primjeru (Slika 8) prikazan je skenirani dio plana u razmjeri 1:1000, a na Slici 9 rezultati

vektorizacije. Sadraj plana moe se ocijeniti kao sloen, a sastoji se od mea i brojeva

katastarskih parcela, zgrada, stalnih geodetskih taki, naznaka o vrsti ograda i zgrada, znakova

pripadnosti, naziva ulica itd. Brojevi su ispisani rukom, uglavnom horizontalno.

2 Topologija - je grana matematike koja se bavi prostornim odnosima izmeu objekata. Osnovni pojmovi u topologiji su: vor, linija (luk), poligon, podruje, stablo i topoloka transformacija (Franula 2001). U geoinformaionim sistemima, topoloki odnosi kao to je povezanost, susjedstvo i relativni poloaj obino se izraavaju kao odnosi izmeu vorova, linija i poligona.



Slika 8. Dio plana u razmjeri 1:1000

Slika 9. Vektorizovan plan u razmjeri 1:1000 [5]

Ocjena uspjenosti vektorizacije plana. U optem sluaju problem katastarskih planova u

razmjeri 1:500, 1:1000 i 1:2000 je taj to su mene take prikazane kao take. To uveliko

oteava postupak automatske vektorizacije u ispravnoj interpretaciji presjeka menih linija. U

prethodnom primjeru mee parcela, zgrade i ostali linijski sadraj vektorizovan je

zadovoljavajue, sa nekim pogrekama koje su istaknute na slici. Brojevi su dobro izdvojeni ali



prepoznavanje teksta nije zadovoljavajue. S obzirom na sloenost sadraja, potrebno je vie

ureivanja vektorskog sadraja kako bi se uspostavila topologija.

Kod vektorizacije katastarskog plana posebno je vano kako je i sa koliko taaka

definisana pojedina mena linija i gdje su take postavljene. Pri automatskoj vektorizaciji

kritian je upravo raspored taaka koje definiu liniju. Naime, program ne moe interpretirati

sadraj na nain na koji to ini ovjek. Osnovna prednost postupka automatske vektorizacije

ogleda se u postupku skeletizacije (izdvajanja sredine linije), jer bi u runom postupku dolo do

zamora operatera koji bi mogao postaviti taku izvan optimalnog poloaja. Meutim, runom

vektorizacijom omoguen je ispravan izbor lomnih i menih taaka.

Primjena automatske vektorizacije uveliko zavisi od grafike podloge i njenog sadraja,

kao i mogunosti korienog softvera. Pored toga jednako je vaan i izbor postupka skeniranja.

Postignuti rezultati na planu razmjere 1:1000 pokazuju da je esto potrebno naknadno ienje

vektora. Takoe, prepoznavanje tekstualnog sadraja nije zadovoljavajue. Dobijen vektorski

sadraj moe posluiti kao podloga za dalje topoloko ureenje, ali to s druge strane namee

pitanje vremenske efikasnosti postupka vektorizacije. S obzirom da katastarski planovi sadre

prostorne podatke treba obratiti panju na kvalitet i tanost dobijenih rezultata jer su ti podaci

temelj za izgradnju svih ostalih prostornih informacionih sistema. Takoe, treba obratiti panju i

na period i nain prikupljanja postojeih katasarskih planova, jer u odnosu na dananju

tehnologiju i nain prikupljanja podataka postojei podaci zasigurno zaostaju po pitanju

tanosti.

Napomena

Nakon izravnavanja skeniranih planova na teoretske dimenzije, planovi se isijeca po okviru lista.

Ako sadraj plana prelazi preko okvira lista, taj se dio ne isijeca, ve se zadrava. esto se

primjenjuje princip iskljuivo jednostruke vektorizacije (svaka taka vektorizuje se samo

jednom), pa i u sluajevima kada istovremeno pripada razliitoj vrsti sadraja.

U skladu s tim odreen je i prioritet vektorizacije sadraja:

granica katastarske optine,

granica razmjere,

granica katastarske parcele i sporna mea,

linije zgrada i

linija upotrebe (1, Krunoslav Boc).

Granica se vektorizuje kao linija. Duple linije nisu doputene. Strukturne linije su samo

linije sa svojim atributom za vrstu i nisu vezane na poligon. Zgrade se vektorizuju po spoljanjoj

ivici. Centroid za vrstu zgrade je obavezan.



5.3 Kontrola izrade DKP-a

Vaan aspekt kod izrade digitalnog katastarskog plana jeste i proces kontrole. Kontrole

DKP-a generalno se mogu podijeliti na dvije vrste: vizuelne i automatske (programske) kontrole.

Vizuelne kontrole obavljaju se pri formiranju digitalnog katastarskog plana. Kontrola vektorskog

sadraja ekranskim pregledom podudaranja vektora s rasterskim sadrajem (ovdje se ubrajaju

kvantitativna i kvalitativna kontrola).

Pri formiranju digitalnoga katastarskog plana primjenjuju su sledee automatske kontrole:

Kontrola topologije - otkriva mjesta nezatvaranja poligona i nedostatke ili dupliranje

oznaka unutar jednog poligona,

Kontrola povrina - uporedna analiza.

Spisak greki

Kod prevoenja podataka iz analognog u digitalni oblik predvien je tabelarni prikaz

greaka nakon izvrene vektorizacije, i predstavlja sastavni dio tehnikog izvjetaja o izvrenim

radovima. U modelu podataka koji se primjenjuje u Srbiji tabelarno su prikazane sledee greke:

Katastarske parcele ili posebni delovi parcela koji su upisani u katastarski operat, a nisu

prikazani na katastarskom planu;

Katastarske parcele ili posebni delovi parcela koji su prikazani na katastarskom planu, a

nisu upisani u katastarski operat;

Katastarske parcele ili posebni delovi parcela kod kojih je razlika povrina iz DKP-a i

katastarskog operata vea od dozvoljenog odstupanja;

Vie katastarskih parcela sa istim brojem ili podbrojem na katastarskom planu;

Povrine prikazane na katastarskom planu bez pripadajueg broja i podbroja parcele;

Ostali nedostaci [5]:

Broj katastarskih parcela ili objekata na DKP kojih nema u knjinom operatu;

Broj katastarskih parcela u knjinom operatu kojih nema na DKP-u;

Broj katastarskih parcela razdvojenih povrina povezanih znakovima polupripadnosti;

Broj katastarskih parcela sa duplim brojevima ili privremenim brojevima;

Broj katastarskih parcela van dozvoljenog odstupanja;

Pogreke se mogu javiti i u atributnim podacima, kao to su: nedostatak oznake kulture,

nedostatak kunog broja i sl. , pa i njih treba pri ponovnom izlasku na teren ispraviti ili dopuniti.

Sve uoene greke pri kartiranju i pregledu planova treba evidentirati, i na odgovarajui nain

ukloniti.



6.0 Tehnologija modelovanja i struktuiranja podataka u prostoru

Informaciono-komunikacione tehnologije igraju veliku ulogu u skoro skoro svim

aktivnostima. Ove komunikacije olakavaju i podravaju globalne tokove informacija, ideja i

usluga. Na taj nain geoinformacioni sistem (GIS) direktno utiu na obradu i nain korienja

podataka o prostoru, omoguavajui znaajno vee uee svih drava, regiona, institucija i

pojedinaca u radu, doprinosei tako promociji i ubrzanju ukupnog drutvenog i ljudskog razvoja

u svijetu. Osnovni cilj jeste izrada jedinstvene i fleksibilne geobaze kao najvaniji segment GIS-a.

Modelovanje i struktuiranje podataka u novije vrijeme obino se zasniva na objektno-

orjentisanom pristupu. Neophodno je obezbjediti da podaci budu kvalitetni, dovoljno detaljni ali

i pristupani i fleksibilni. Da bi se ovaj cilj ostvario podaci moraju na pravi nain da budu

modelovani i struktuisani. Neophodno je voditi rauna i o konceptualnom (nain organizacije) i o

logikom strukturisanju (kako su podaci meusobno povezani) podataka (Slika 10), dok fiziki

model predstavlja konkretan zapis podataka o prostoru.

Slika 10. Logiki model podataka [11]

Modelovanje digitalnih podataka o prostoru treba opisati prvo, geometrijskim (pozicija,

oblik, veliina), drugo, topolokim (veza sa ostalim entitetima tipa susjednost, pripadnost,

presjek) i tree, tematskim osobinama (naziv, adresa, vrsta, tip) [11].



6.1 Geometrijsko modelovanje

Kada se govori o geometrijskom modelovanju podataka o prostoru podrazumijeva se

postupak opisivanja, obrade i arhiviranja raspoloive geometrije prostornih objekata,

korienjem analitikih i aproksimativnih metoda [6]. To su najee vektorski modeli podataka

koji pruaju informaciju o obliku i lokaciji objekta izraeni geometrijskim primitivama (taka,

linija, poligon). Osnovni cilj modelovanja i orgaizacije podataka jeste mogunost predstavljanja

podataka kroz razliite slojeve po odreenim temama i planiranim nivoima. Kod vektorskog

sadraja neophodno je definisati: tip (taka, linija, poligon) boju, stil i irinu linija, opte i

posebne kodove znakova. Dalja procedura zahtijeva da se svaki objekat sa karte (originala)

diskretizuje i predstavlja geometrijskim podacima, svrstavajui se u odgovarajuu klasu objekta.

Objekat u svom modelu opisnih podataka ima identifikator objekta, koji se vezuje za

identifikator klase koju prati odgovarajui atribut.

6.2 Topoloko modelovanje U realnom svijetu postoje razne veze meu samim objektima. Tako na primjer putevi

sijeku rijeke (neki objekti su pored rijeke a neki nisu i slino), susjedne drave imaju zajedniku

granicu i slino. Takve veze se nazivaju topoloke veze, a odreene su relativnim poloajem

objekta. Pod topolokim modelovanjem podataka o prostoru podrazumijeva se postupak

opisivanja, obrade i arhiviranja geometrije i meusobnih odnosa prostornih objekata

korienjem topoloke invarijantnosti i uslova konzistentnosti [11].

Prednosti kreiranja topolokih odnosa u odnosu na prosto geometrijsko pamenje

prostornog sadraja ogledaju se u sledeem:

procesiranje se izvodi mnogo bre,

analiziranje podataka je olakano (identifikovanje susjednih entiteta, preklapanje

vie slojeva u jednu cjelinu),

skladitenje sadraja je mnogo uspjenije.

6.3 Tematsko modelovanje

Pod tematskim modelovanjem podataka o prostoru podrazumijeva se postupak

opisivanja, obrade i arhiviranja raspoloive tematike prostornih objekata, pri emu se koriste

tehnike raslojavanja i objektne hijerarhije [6]. Princip modelovanja po slojevima je veoma bitan.

Neophodno je sav geometrijski sadraj razdvojiti po slojevima prema specificiranom tematskom

sadraju. Kasnije je mogue povezivanje dva ili vie slojeva to dovodi do zakljuka da je prilikom

modelovanja podataka poeljno to detaljnije razdvajanje sadraja po slojevima. Broj slojeva

nije ogranien. Takoe, postoji i drugi nain modelovanja tematskog sadraja, a to je princip

objektnih klasa, pri emu su svi objekti podijeljeni na klase, a klase na podklase. Kada je u

pitanju programska podrka prvo je neophodno osnovati bazu podataka u nekom postojeem



alatu poput SQL-a ili nekog slinog programu. Naophodno je voditi rauna i o formatima

podataka koji e moi biti dostupni i podrani u vie softverskih paketa.

6.4 Geodetski informacioni sistem

Geodetski informacioni sistem obezbeuje na automatizovan nain prikupljanje, obradu

i korienje podataka o:

nepokretnosti i pravima nad njima,

podatke o vodovima,

ureenju zemljita,

dokumentacionim fondovima (geodetske mree, planovi, karte i sl.) i

drugih podataka iz oblasti geodetske djelatnosti od interesa za dravu [13].

Geodetski informacioni sistem je podsistem informacionog sistema Republike Srbije.

Republiki geodetski zavod organizuje obavljanje poslova koji se odnose na izgradnju, razvoj,

projektovanje i realizaciju geodetskog informacionog sistema. Takoe, RGZ donosi propise

kojima se blie ureuje nain funkcionisanja geodetskog informacionog sistema (definicije,

standardi, klasifikacija, kodiranje, tehnika obrada, iskazivanje podataka i dr.), kao i

obezbjeivanje zatite podataka. Kao to je ve prethodno reeno najvaniji dio geodetskog

informacionog sistema je svakako i Digitalni geodetski plan (DGP). Osnovni cilj DKP-a jeste

voenje podataka na jednom referentnom mjestu i omoguavanje prisupa i razmjene na

razliitim nivoima u okviru Zavoda. Omoguava korisnicima izvan Zavoda pristup jasno

prikazanim podacima preko web servisa, kao i obezbjeivanje mjera zatite informacionog

sistema u svim fazama funkcionisanja, pri tom potujui nacionalne i meunarodne standarde.

6.5 Obrada, prikaz i manipulacija podacima

U postupku koji se zove projektovanje baze podataka, odreuje se potreban broj tabela,

koja polja e biti u kojoj tabeli, odnosno po kom kriterijumu e podaci u tabelama biti

organizovani i povezani [7]. Ovaj postupak esto se naziva i uspostavljenje relacija, s obzirom da

se najee koriste relacioni modeli baza podataka.

Poto su podaci u bazi podataka DKP-a raznorodni i meusobno zavisni, potrebno ih je

svrstati u vie tabela i definisati odgovarajue veze. Jedan primjer povezivanja tabela i

definisanja veza prikazan je na Slici 11. Sa slike se vidi da je korisnik (vlasnik) parcele povezan sa

posjedovnim listom, a posjedovni list sa parcelom. Takoe, parcela je povezana sa povrinom

koja zavisi od oblika, a sam oblik zavisi od linija koje spajaju take u oblik. Ovakva povezanost

znai da u bazi podataka mora postojati bar pet tabela.



Slika 11. Relacione veze izmeu tabela u bazi podataka

Podaci o korisniku obavezno sadre i jedinstveni identifiacioni broj vlasnika. Taj broj obino

predstavlja primarni klju, jer ne postoje dva vlasnika koji imaju isti JMBG, sa ovim podatkom

vri se povezivanje sa podacima iz druge tabele. Druga tabela u ovom sluaju sadri podatke o

posjedovnim listovima, i ona pored ID broja posjedovnog lista sadri i ID vlasnika koji se nalazi i u

prvoj tabeli, pa taj podatak nazivamo relacijom. Podaci iz tree tabele u kojoj su smjeteni

podaci o parceli (povrina, kultura, klasa) povezuju se sa drugom preko ID posjedovnog lista.

Pored veze sa posjedovnim listom ova tabela mora da sadri i nekoliko polja sa ID brojevima

linija od kojih je parcela sastavljena, to

predstavlja vezu ove tabele sa narednom u

kojoj se nalaze podaci o linijama. Kao to se

vidi sa Slike 11. tabela linija pored ID broja

parcele sadri i ID brojeve poetne i zavrne

take. Ovaj podatak predstavlja relaciju sa

poslednjom tabelom u koju su smjeteni

podaci o takama.

Rezultat ovakve organizacije podataka

digitalnog katastarskog plana prikazan je na

Slici broj 12. Dobra osobina koja se esto Slika 12. Prikaz rezultata DKP-a

Relacione veze izmeu tabela u bazi podataka



zahtijeva u ovakvom prikazu podataka jeste mogunst da se selekcijom eniteta (u ovom sluaju

parcele) dobijaju i svi ostali povezani podaci o njoj.

6.6 Vrijeme prikaza i naini aururanja baze podataka Vrijeme koje je potrebno raunaru da bi izvrio selekciju odgovarajuih tabela na osnovu

ID brojeva i prikazao sadraj na ekranu mjeri se u desetim ili stotim dijelovima sekunde. Umjesto

katastarskih podataka mogu se dobiti i neki drugi podaci za selektovani objekat, kao to su

koordinate taaka, duine strana parcele, obim i slino. Podaci u optem sluaju mogu da se

odnose na prikaz nekih od taaka geodetske osnove. Prethodno opisan proces odnosi se na

prikaz podataka iz baze DKP-a. Meutim, esto se zahtijevaju i promjene sadraja i auriranja

baze podataka, to e u nastavku biti opisano.

Promjena sadraja baze podataka moe da se izvri na dva naina [2]:

1. Direktnom manipulacijom (docrtavanjem) na ekranu - upotrebom alatki odabranog

programa za prikaz i manipulaciju podacima DKP-a. U ovom sluaju korisnik mora

precizno da definie ta se mijenja ili docrtava, a program upisuje podatke u

odgovarajuu tabelu baze DKP-a. Nakon toga vri se ponovno iscrtavanje podataka.

2. Drugi nain; Korisnik moe direktno da otvori bazu podatka DKP-a u nekom od programa

za rad sa bazama podataka i direktno upisuje podatke u odgovarajue tabele i obavezno

aurira relacije. Ovaj nain je bri, naroito ako se radi o potpuno novim entitetima, kao

to su nove take geodetske osnove.

Ako bi bilo neophono da se unesu podaci o novoj parceli, korisnik bi prvo dodao nove take u

tabelu taki, a zatim u tabeli linija upisao odgovarajue podatke o liniji i povezao ih sa

odgovarajuim ID brojem. Nakon toga neophodno je otvoriti tabelu sa parcelama i pored

osnovnih podataka upisati i odgovarajue ID brojeve linija kako bi definisao geometriju parcele.

Takoe, u tabelu parcela treba upisati i ID broj posjedovnog lista kome pracela pripada.

Svi prethodno opisani postupci predstavljaju pokuaj da se na jednostavan nain objasni

kako bi trebalo da izgleda organizacija podataka u bazi DKP-a i kako bi trebao da funkcionie rad

sa bazom podataka u koju su smjeteni podaci o digitalnom katastatrskom planu.



7.0 Potreba za digitalnim katastarskim planom u Srbiji

Izgradnja kvalitetnog sistema za upravljanje prostornim podacima u cilju uspostavljanja

digitalnog katastra zadatak je svake drave. Veina razvijenih evropskih zemalja uspostavila je

digitalni katastar ili je taj postupak u toku.

Na podruju Srbije premjer je obavljen grafikom i numerikom metodom (polarna,

ortogonalna, fotogramerijska, GPS i premjer u postupku komasacije). Posmatrano procentualno

najvei procenat od oko 96 % ini premjer u Gaus-Krigerovoj projekciji (5634 katastarskih

optina). Najvei problem u Srbiji predstavlja davni premjer koji je bio ogranien tadanjom

tehnologijom i ureajima koji su korieni za formiranje katastra. Geodetske mree su poprilino

zastarjele, a velik broj promjena na terenu nisu evidentirane na planu. Prvi katastarski premjer u

Srbiji zasnovan na numerikim podacima geodetskog snimanja raen je uglavnom za gradska

podruja, a izvren je 1931. godine (Andrievi planovi) u razmjeri 1:200, 1:500, 1:1000 i 1:2000.

Godine 1939. zapoeo je katastarski premjer za cijelu teritoriju Srbije, ali je zbog drugog

svjetskog rata u nekim dijelovima zavren ezdesetih godina. Za gradska podruja snimanje je

izvreno terestrikim metodama u razmjerama 1:2500, a za seoska podruja i umse komplekse

aerofotogrametrijskom metodom u sitnijoj razmjeri 1:5000. Zbog velikog broja promjena i za

potrebe izrade prostornih i generalnih urbanistikih planova u periodu od 1972. do 1976. godine

izvrena je obnova katastarskog premjera. Obnova je raena savremenijim metodama snimanja

detalja, kao to je elektrooptiki daljinomjer. Nad ovim podacima primjenjena je metoda za

izravnanje geodetskih mrea, a planovi su izraeni u razmjerama 1:500 i 1:1000. Od samog

nastanka moderni katastar je naslonjen na dosadanje podatke premjera. Danas se obnova

katastarskog premjera vri uglavnom u urbanim sredinama i u dijelovima gdje je katastrsko

stanje praktino neupotrebljivo i nije usaglaeno sa faktikim.

U ovom istorijskom izlaganju o nainu katastarskog premjera treba naglasiti da je vie od

50 % premjera ,,mlae od 40 godina, kao i injenicu da je vei dio premjera izraen numerikim

metodama. Jo jedan problem odravanja analognih planova predstavlja proirenje sa

katastrom vodova (ezdesetih godina), a od 1988. godine uvodi se i katastar zgrada i posebnih

dijelova zgrada.

Siguran poloaj parcele i njen geometrijski oblik dobija se naslanjanjem mjerenja na

postojee geodetske mree. Premjerom se utvruje poloaj, oblik i veliina, vrijednost i vlasnik

(korisnik) svake parcele. Geodetske mree su zastarjele, u toku premjera i njihovog

rekognosciranja, bila je ograniena tanost koriene opreme. Takoe, sproveden je velik broj

promjena kroz katastarski elaborat, naroito zbog karaktera drutvene svojine. Meutim,

postojei zakon jo uvijek smatra podatke koji postoje u katastru (dobijene zastarjelim

katastrskim premjerom) tanima, te su geodetski strunjaci iz ove oblasti primorani da svoje

podatke (dobijene sa savremenijim ureajima) ,,kvare kako bih pojedina mjerenja bila



evidentirana i sprovedena u katastru. Zbog navedenih razloga tei se ka novom premjeru ili

donoenju novih zakona koji e rijeiti ovaj problem. Dok se to ne ostvari jedini nain kvalitetne

evidencije i odravanja postojeih podataka jeste osnivanju jedinstvene evidencije, kroz

formiranje digitalnog katastarskog plana kao osnove za formiranje baze prostornog

informacionog sistema.

Digitalni katastarski plan mora biti dostupan preko interneta. Takoe i ova injenica

namee neophodnu i kvalitetnu evidenciju digitalnog katastarskog plana koji e se na brz i

jednostavan nain distribuirati podatke do korisnika (Slika 13). Pod pojmom distribucije

podataka DKP-a podrazumijeva se stavljanje na uvid ili predaja zainteresovanim korisnicima

sadraja dijela ili cijele baze podataka DKP-a.

Sadraj DKP-a moe se distribuirati do krajnjih korisnika na razne naine:

Direktnim pristupom bazi podataka preko interneta,

preko datoteka ili

iscrtavanjem listova plana u kartografskom obliku.

Baza podataka se aurira inicijalno i tokom upotrebe. Sluba za katastar nepokretnosti duna je

da svakog radnog dana vri arhiviranje sadraja radnog originala baze podataka.

Slika 13. Korisnici katastarskog informacionog sistema [3]



7.1 Dostupnost informacija i prednosti GIS tehnologije

WEB servisi predstavljaju programske komponente koje omoguavaju izgradnju

skalabilnih, slabo povezanih i nezavisnih aplikacija po pitanju platforme. Razmjena poruka

razliitim aplikacijama omoguena je korienjem standardnih protokola. Podaci o prostoru

smjetaju se u digitalnu formu karata predstvljenih kao niz razliitih tematskih slojeva. GIS

tehnologija slui za unapreenje komunikacije kod donoenja odluka, zatim unapreuje

efikasnosti radnih tokova, unapreuje dostupnost informacija i smanjuje trokove kako malih

tako i velikih organizacija. Mogu da ga koriste sve institucije i preduzea koje se na bilo koji nain

bave prostorom, odnosno upravljanjem i eksploatacijom prostornih objekata, kao to su:

urbanizam, graevinsko zemljite, putna i eljeznika mrea, vodovod, kanalizacija,

elektrodistribucija, gasna distribucija, telekom, toplovod, ekologija, zelenilo,

poljoprivreda i umarstvo [10].

Informacioni sistem RGZ a se sastoji iz pet osnovnih komponenti: katastar nepokretnosti,

digitalni katastarski plan, adresni registar, registar prostornih jedinica, registar geodetskih

taaka. Osnovni cilj projekta jeste kreiranje Web aplikacije koja treba da omogui pretraivanje

baze podataka u vidu digitalnog katastarskog plana. Osnovni poslovni cilj jeste servisiranje

interesnih grupa, smanjiti pritisak na alter slubama, obezbediti stalno dostupan servis preko

Interneta koji e distribuirati podatke i servise po industrijskim standardima. Koncept reenja se

fokusira na etiri komponente: podaci, Internet pristup, Web servisi i GIS. Arhitektura sistema se

zasniva na slojevitoj arhitekturi uz primenu Web servisa za postizanje interoperabilnosti izmeu

razliitih informacionih sistema, Web aplikacije i GIS servisa za pretraivanje prostornih

podataka.

Sledee komponente ine jedan GIS server:

GIS Server - Hostuje GIS resurse kao to su mape, lokatori za adrese i izlae servise

klijentskim aplikacijama,

Web Server - Hostuje Web aplikacije i Web servise koji koriste resurse GIS servera,

Clients - Klijentske aplikacije, koje se svrstavaju na Web, mobilne i desktop aplikacije.

One se konektuju preko HyperText Transfer Protocol (HTTP) na ArcGIS server,

Data Server - Server baze podataka sadri GIS resurse koji su objavljeni kao servisi na GIS

server. Ovi resursi mogu da budu mape, adrese, geobaze i razni alati,

Manager and ArcCatalog administrators Manager je Web aplikacija koja podrava

objavljivanje servisa, administraciju GIS servera, kreiranje Web aplikacija i objavljivanje

ArcGIS Explorer mapa na serveru.

ArcCatalog ukljuuje GIS servere koji mogu da se koriste za dodavanje konekcija na GIS

servere za osnovno korienje ili za administraciju serverskih parametara i servisa [10].



7.2 Osnovni pojmovi o Republikom geodetskom zavodu Republiki geodetski zavod3 - RGZ, je posebna organizacija koja vri strune poslove i

poslove dravne uprave koji se odnose na dravni premjer, katastar vodova, osnovne geodetske

radove, adresni registar, topografsko-katastarsku djelatnost, procjenu vrijednosti nepokretnosti,

geodetsko-katastarski informacioni sistem i Nacionalnu infrastrukturu geoprostornih podataka i

geodetskih radova u inenjersko-tehnikim oblastima. Postoji nekoliko sektora u okviru RGZ-a,

jedan od njih je sektor za katastar nepokretnosti.

7.3.1 Sektor za katastar nepokretnosti

U okviru ovog sektora obavljaju se struni i upravni poslovi koji se odnose na: odravanje

dravnog premjera, obnovu katastra nepokretnosti, upis prava, tereta i ogranienja na

nepokretnostima, odravanje adresnog registra i katastra zemljita, izradu projektne

dokumentacije u oblasti katastarskog i komasacionog premjera, osnivanje i premjer katastra

vodova, prevoenje analognih katastarskih planova i planova katastarskih vodova u digitalni

oblik, izdavanje izvoda, uvjerenja iz elaborata premjera i jo mnogo drugih, slinih poslova koji

se odnose na katastar nepokretnosti.

Kao ue odjeljenje u okviru sektora za katastar nepokretnosti ubrajaju se [12]:

o Odjeljenje za projektovanje i planiranje,

o Odjeljenje za izradu DKP-a,

o Odjeljenje za katastar vodova i

o Slube za katastar nepokretnosti.

Odjeljenje za izradu digitalnih katastarskih planova

U ovom odjeljenjeu obavljaju se poslovi: izrade digitalnih katastarskih planova;

prevoenja sadraja analognih katastarskih planova u digitalni oblik; obrade podataka na

planovima u analognom obliku; unutranje kontrole radova na izradi digitalnih katastarskih

planova; priprema mjesenih, kvartalnih i godinjih izvjetaja o radu Odjeljenja; pripreme

podataka za izradu srednjoronog programa radova i godinjeg plana rada; strune pomoi

slubama za katastar nepokretnosti pri izradi digitalnih katastarskih planova, kao i izrade

strunih osnova za izradu nacrta zakona i prijedloga podzakonskih akata iz djelokruga Odjeljenja

[12]. U okviru odjeljenja za izradu digitalnih katastarskih planova formirana su i dva odsjeka

kako bi se proces izrade odvijao na to efikasniji nain, i to:

Odsijek za izgradnju katastarskih planova i

Grupa za unutranju kontrolu.

Prilikom izrade DKP-a moraju se potovati i postojei zakoni i propisi kako bi se dobili kvalitetni i jednoznani podaci.

3 http://www.rgz.gov.rs



7.3 Trenutno stanje u Srbiji

Jedan od prioriteta Republikog geodetskog zavoda jeste i prevoenje analognih

katastarskih planova u digitalni vektorski oblik. Na sledeoj slici prikazane su optine u kojima je

DKP u slubenoj upotrebi kao i mjesta gdje je DKP u postupku izrade.

Slika 14. Stanje izrade DKP-a u Sbiji iz oktobra 2014. godine [8]



Osnovne karakteristike katastarskog plana mogu se svrstati u sledee:

Neophodan je visok kvalitet koji potie od dobrog premjera,

preoptereeni u razvoju,

najee su u loem fizikom stanju [3].

Podruje teritorije Republike Srbije obuhvata 168 optina sa ukupno 4521 katastarskom

optinom. Digitalizacija katastarskih planova u Srbiji je poela 1996. godine, kao i izrada

digitalnog katastarskog plana. Na prethodnoj karti prikazani su rezultati postignuti do 31.

oktobra 2014. godine. Za 40 optina digitalni katastarski planovi su u slubenoj upotrebi na

cijelom podruju optine, dok su analogni planovi u slubenoj upotrebi za sedam optina [8].

Procentualno, teritorija Srbije je trenutno pokrivena sa 61 [%] izradjenih digitalnih katastarskih

planova, dok je 14 [%] u trenutnoj izradi. To su solidni rezultati s obzirom da kada se i ovih 14

[%] uradi do kraja ukupna pokrivenost teritorije Srbije sa digitalnim katastarskim planovima e

iznositi 75 [%].

Ako uporedimo dva modela podataka (naine na koji se formiraju DKP-ovi) koji se koriste

u Hrvatskoj sa modelom u Srbiji, dolazi se do sledeih zakljuaka. Koncept primjenjen u

Hrvatskoj baziran je na CAD crteu. Podaci DKP-a su rasporeeni po slojevima i to: katastarska

parcela, zgrade, upotreba, strukturne linije, nazivi, znak pripadnosti, mrea i broj DL, take,

rasteri i drugo. Za svaki sloj definisani su CAD grafiki elementi i njihovi atributi. Ukoliko u okviru

nekog sloja postoji vie grupa podataka za njih su takoe definisani grafiki elementi i atributi. U

cilju lake razmjene podataka koristi se DXF format, a zbog jednoznane razmjene informacija

uvjek se koristi raspored znakova po standardu ISO 8859-2. Za razliku od Hrvatske, koncept koji

je primjenjen u Srbiji je neto savremeniji. Naime, model podataka baziran je na relacionoj bazi

podataka. Modelom podataka definisane su klase podataka, njihov prostorni prikaz, atributi,

pravila, relacije i kartografski prikaz, ime se omoguava efikasan pristup podacima, kao i

odgovarajue operacije nad njima. Formalni opis modela podataka zasniva se na UML (Unified

Modeling Language) jeziku za objektno - orijentisano modelovanje podataka. Softverska

platforma je ArcInfo-va aplikacija ArcGIS [9].

Pethodni radovi

Izrada digitalne topografske karte realizuje se kroz nekoliko faza. Skenirani su i

georeferencirani listovi postojeih topografskih karata i izvreno je aerofotogrametrijsko

snimanje sa ve ustaljenom procedurom. Vektorski podaci topoloki se struktuiraju u GIS. U

Srbiji se u okviru ove faze obavezno izrauje glavni projekat prevoenja planova iz analognog u

digitalni oblik, koga izrauje Republiki geodetski zavod, a koji je podloan tehnikoj kontroli o

emu se formira poseban izvjetaj. Izvjetaj o tehnikoj kontroli sastavni je dio dokumentacije

koju preuzima izvoa radova.



8.0 ZAKLJUAK

S obzirom da svaka informacija sadri prostornu komponentu geoprostorni podaci

postaju od velikog znaaja i opteg interesa. Zahtjevi korisnika za geoprostornim podacima

odnose se na tane, lako dostupne i aurne podatke u digitalnom obliku.

Postupkom skeniranja katastarskih planova te njihovom vektorizacijom dobijaju se

digitalni katastarski planovi u vektorskom obliku, koji predstavljaju vrijednu katastarsku bazu

podataka, tj. prvi put se dobija katastarska optina kao cjelina. Takvi podaci pogodni su za

sigurno i pouzdano arhiviranje te pruaju mogunost kvalitetne obrade i korekcije.

U Srbiji je sadraj podataka katastarskog premjera zastario i esto ne predstavlja faktiko

stanje na terenu. Savremena tehnologija, koja omoguuje lake i jednostavnije prikupljanje

podataka predstavlja samo osnovu za izradu digitalnih katastarskih planova, a mogunost

digitalizacije postojeih planova predstavlja alternativu. Mogunost automatskog pretvaranja

rasterskog sadraja u vektorski oblik uvelike olakava posao operateru, a cjelokupni posao

vektorizacije ini daleko brim i jeftinijim. Geoprostorne baze podataka predstavljaju sr

digitalnih katastarskih planova u kojoj se podaci mogu jednostavno aurirati i njima raspolagati

na jedinstven nain.

Prikupljeni podaci smjeteni u odgovarajuu digitalnu bazu podataka sa odgovarajuim

atributima ine podatke geoinformacionog sistema nad kojima se primjenom adekvatnih upita

moe vriti irok spektar analiza.

Svakako da je neophodno da se sve vie primjenjuju koncepti GIS baza podataka u oblasti

geodezije kako bi raspolagali sa aurnim podacima o stanju na terenu i kako bi se isti bre

dopunjavali ukoliko doe do promjena na terenu, te kako bi se u zadovoljili standardi, ciljevi i

oekivanja.



REFERENCE

[1] Slavica Radojii, IZRADA BAZE DIGITALNOG KATASTARSKOG PLANA DKP-a KAO OSNOVE ZA STVARANJE GIS-a; Zbornik radova FTN,broj 20/2010, str.245-248;

[2] Bratislav Milutinovi, SAVREMENI ASPEKTI ODRAVANJA KATASTRA - IZRADA

DIGITALNOG KATASTARSKOG PLANA; FTN, Novi Sad [3] Radomir Bondi, Milan Trifkovi; TREND RAZVOJA MODERNOG KATASTRA U SRBIJI;

Zbornik radova FTN, broj 7/2010, str. 216-219; [4] Nenad Vasi: IZRADA DIGITALNOG KATASTARSKOG PLANA K.O. BARI, Novi Sad: 2012

[5] Vlado CETL, Draen TUTI; Automatska vektorizacija katastarskih planova; Zagreb

[6] ; ;

; , 104, . 10-20 [7] Mladen Veinovi, Goran imi; UVOD U BAZE PODATAKA; Univerzitet singidunum,

Beograd 2010 [8] Republiki geodetski zavod / RGZ Info, Godina 7, Broj 10, Oktobar. 2014.

[9] Miroslav Kuburi;

; ; , 109/110, . 37-44

[10] , , ; WEB

SOA ; ;

, 112, . 11-17

[11] . ;

; ; ,

114, . 41-48

[12] ;

; ; ,,2013.

[13] Verka Jovanovi, Branislav urev, Zoran Srdi, Ugljea Stankov; GEOGRAFSKI

INFORMACIONI SISTEM (GIS); Beograd 2012 http://www.ffuis.edu.ba/media/faculty/documents/2013/03/05/US_Geografski_infromacioni_sistemi

.pdf



LITERATURA

1. Krunoslav BOC; Izrada digitalnih katastarskih planova i njihova komparacija s knjinim

dijelom katastarskog operata; Zagreb

2. ;

; , ,

105, . 39-44

3. Tomislav Bokinac; Pohrana podataka digitalnog katastarskog plana u PostgreSQL bazu

podataka; Diplomski rad, Zagreb 2009

4. , , ;

1: 25000

;

5. Republiki geodetski zavod: Uredba o digitalnom geodetskom planu ("Slubeni glasnik

RS", br. 15/2003 i 18/2003)

6. . ;

1 :50 000 - ; ;

, 113, . 54-63

7. ;

; ; , 114, .

59-67

8. , ;

;

; , 115, . 17-20

9. Stefan Bogdanovi, KORIENJE GIS TEHNOLOGIJE U IZGRADNJI MODELA PROSTORNIH

PODATAKA; Master rad, Univerzitet Singidunum - Departman za postdiplomske studije,

Beograd 2012.

10. ;

(GIS-a); ,

, 2009.

izrada dkp-a kao osnove za stvaranje gis-a

Documents