jaarverslag vernieuwing bouw

Wij bouwen aan vernieuwing

Uit de steigers

Jaarverslag 2010

Zilverstraat 69Postbus 6622700 AR ZoetermeerT 079 - 3 25 24 23E [email protected] I www.vernieuwingbouw.nlTwitter www.twitter.com/vernieuwingbouw

Jaarverslag 2010 > Vernieuwing Bouw02

Vernieuwing Bouw bestaat nu een jaar. Met recht

kan ik zeggen dat er in dat jaar veel is bereikt. Vol

vertrouwen en ambitie stelden we begin 2010 de

missie op: in 2030 moet de bouwsector een ge-

zonde sector zijn die bijdraagt aan de oplossing

van maatschappelijke vraagstukken.

Ik ben trots op wat er is gerealiseerd: er staat een

platform van vernieuwers, een groep deelnemers, die

met elkaar de vernieuwing een impuls wil geven en een

organisatie die dit goed faciliteert. We hebben de strate-

gie ontwikkeld en met onze partners zijn we aan de slag

gegaan om de thema’s van Vernieuwing Bouw verder te

brengen.

Deze thema’s, Ketensamenwerking, Vernieuwend Lei-

derschap en Levensduurdenken, zijn onontbeerlijk voor

de beweging. Ze zijn niet los van elkaar te zien, ze zijn

alle drie nodig om daadwerkelijk de vernieuwing in de

bouw in de praktijk te brengen.

Ketensamenwerking laat zien dat partijen efficiënter

kunnen werken. Het dringt faalkosten terug en verbetert

de onderlinge verhoudingen. Ik ben bij verschillende

bouwprojecten op bezoek geweest. Daar zag ik dat

ketenpartners aan het begin van het bouwproces met

elkaar om de tafel zijn gaan zitten. Ze werken niet achter

elkaar of langs elkaar heen, maar met elkaar, tegelijker-

tijd op dezelfde werkvloer. Opvallend was dat daar-

mee de doorlooptijd van projecten substantieel werd

teruggebracht. Zo’n vergaande vorm van samenwerking

lukt niet vanzelf. Het vraagt om transparantie van alle

betrokken partijen. En transparantie is enkel en alleen

mogelijk, wanneer men vertrouwen heeft.

VOORWOORDVertrouwen in elkaar en in het gezamenlijke doel: zo

snel en goed mogelijk een duurzaam bouwproject

opleveren.

Om dit te realiseren zijn vernieuwende leiders noodzake-

lijk. Voorlopers, die een duidelijke visie voor ogen heb-

ben en de ambitie om de rest van de organisatie daarin

mee te nemen. Leiders, die verder kijken en werken aan

wat er nodig is om de vernieuwing in de bouw door te

zetten. Dat vergt nieuwe competenties en vooral lef.

Naast ketensamenwerking en vernieuwend leiderschap

is levensduurdenken het derde thema van Vernieuwing

Bouw. Levensduurdenken bestaat uit veel meer dan

recyclebaar bouwmateriaal of zonnepanelen op het dak.

Het draait om begrippen als ontwerpvisie, levenscycli,

inpassing in de ruimtelijke omgeving, oplossingen voor

bouwvraagstukken en redeneren vanuit de gebruiker.

Natuurlijk worden daar duurzame materialen voor ge-

bruikt en wordt er zuinig met energie om gegaan. Dat is

steeds vaker een voorwaarde, anders dan een keuze.

Ik zie beweging. Iedereen raakt er steeds meer van over-

tuigd dat transparantie werkt, ketensamenwerking faal-

kosten vermindert en duurzaamheid vanzelfsprekend is.

Vernieuwende leiders laten zien dat vernieuwen loont.

Ik vind het een belangrijke uitdaging om de vernieuwing

in de bouwsector voor elkaar te krijgen. We hebben nog

heel wat samen te bouwen. Samen met u kunnen we

een mooie toekomst creëren.

Martin van Pernis

Voorzitter Vernieuwing Bouw

Vernieuwing Bouw < Jaarverslag 2010 1

Bericht van de directie 4

De partners van Vernieuwing Bouw 8

2010 in een notendop 10

Cijfers Vernieuwing Bouw 16

We staan er niet alleen voor 18

Levensduurdenken, geen keuze maar een voorwaarde 22

Leiders van de toekomst 26

Je hoeft elkaar niet voor de gek te houden 30

Projecten Vernieuwing Bouw 34

Deelnemers Vernieuwing Bouw 2010 38

Bestuur Vernieuwing Bouw 46

Team Vernieuwing Bouw 47

INHOUDSOPGAVE


Zoals u in het voorwoord heeft kunnen lezen, is Vernieuwing

Bouw sterk van start gegaan met een ambitieuze missie en

doelgerichte thema’s. Zes partners en dertig deelnemers

hebben zich het afgelopen jaar bij Vernieuwing Bouw aange-

sloten. Samen hebben wij vorm gegeven aan de vernieuwing

in de sector.

BERICHT VANDE DIRECTIE


De stand van de vernieuwing

Als ik de kranten moet geloven dan schiet de vernieu-

wing in de bouw niet op. Ik lees conflicten over bouw-

werken en op de aanbestedingskalender zie ik dat het

gunnen op laagste prijs nog altijd domineert.

Maar ik hoor andere geluiden in ons netwerk. Mensen

zien dat er stappen zijn gezet in de vernieuwing ten

opzichte van een aantal jaren geleden. Ze vertellen over

mensen die vroeger werden getypeerd als buitenbeentje.

Zij worden nu gezien als koplopers, die zeer goede

resultaten boeken met het gunnen op waarde en inten-

sief samenwerken in de keten. Zij verdienen navolging.

Verder zien we dat bouwinformatiemodellen steeds

vaker en met succes gebruikt worden. Gemeenten

gaan aan de slag met nieuwe contracten zoals DBFMO

en andere bouworganisatievormen zoals bouwteams.

Meer opdrachtgevers gebruiken de EMVI-criteria (eco-

nomisch meest voordelige inschrijving) bij de gunning.

Ik zie bij steeds meer organisaties in de sector de ac-

ceptatie dat andere werkwijzen nodig zijn en dat daar

naar gezocht moet worden. Er wordt gekeken naar

nieuwe verdienmodellen, die waarde opleveren voor

alle partijen. Een goede prijs voor de opdrachtgever

en een goede prijs voor de markt. Een hoge kwaliteit

en een korte doorlooptijd. Maar hoe? In welke situatie

geeft welke werkwijze het meeste rendement? Wan-

neer levert een bouwteam voordelen ten opzichte van

een alliantie? Met welke partijen willen we samen-

werken en kunnen we dan ook gunnen op houding en

gedrag? Hoe kunnen we organiseren dat we met de

juiste mensen aan de slag gaan, die begrijpen hoe we

samen het resultaat willen bereiken. Het zijn vragen

die meer en meer openlijk gesteld worden. En de eer-

ste praktijkvoorbeelden laten onomstotelijk zien dat

de nieuwe manier van werken de gewenste voordelen

oplevert.

We zien ook dat de nieuwe generatie in de bouwsector

vol vertrouwen aan de slag gaat met de partners in

de bouw en dat zij hun collega’s inspireren om meer

open met elkaar om te gaan. Dat komt ook terug in de

meting van transparantie in de bouwsector, die in 2010

is uitgevoerd. Het vertrouwen neemt toe, maar nog bij

een te beperkte groep. Er is een duidelijke beweging

begonnen, die geen uitgestippeld pad kent, maar wel

steeds meer richting krijgt.

Het netwerk

Vernieuwing Bouw is een onafhankelijk netwerk dat

bestaat uit organisaties uit de hele bouwsector die zich

actief willen inzetten voor de vernieuwing. Van archi-

tectenbureau tot kennisinstituut en van bouwbedrijf

tot gemeente. Door het team van Vernieuwing Bouw is

in een half jaar de structuur neergezet om dit netwerk

te bouwen en te ondersteunen. Er is ook veel tijd

geïnvesteerd om Vernieuwing Bouw zichtbaar te maken

op bijeenkomsten, bij potentiële deelnemers en in de

pers. In het eerste jaar hebben zich dertig deelnemers

aangemeld voor ons netwerk. U vindt ze achterin dit

jaarverslag.

Een aantal deelnemers vertelt hun verhaal, belicht van-

uit een van de thema’s van Vernieuwing Bouw. Zij laten

zien op welke manier zij vernieuwen, wat hun visie is

en waarom zij geloven dat de vernieuwing bijdraagt aan

een toekomstbestendige sector.

Overzicht vernieuwing

Overal in het land wordt op nieuwe manieren gewerkt.

Om overzicht te bieden, ontwikkelden we in 2010 twee

nieuwe websites. Allereerst de website van Vernieu-

wing Bouw, waarop projecten, activiteiten, mensen

en organisaties samenkomen op één plek. Daarnaast

lanceerden we in november www.bouwinnovatiekaart.

nl. Daarop is een geografisch overzicht te vinden van

vernieuwende projecten in Nederland.


Met behulp van deze websites kunt u de juiste mensen

of kennis vinden en zo de vernieuwing binnen uw eigen

organisatie verder brengen. Op de door Vernieuwing

Bouw overgenomen website www.debouwvernieuwt.nl,

treft u verschillende publicaties aan die op het gebied

van de vernieuwing zijn verschenen.

Media

Door het positieve nieuws over de vernieuwing te ver-

spreiden willen wij een bijdrage leveren aan de verbete-

ring van het imago van de bouwsector. Met een digitale

nieuwsbrief die maandelijks wordt gelezen door meer

dan 3000 mensen bereiken we veel geïnteresseerden

door de hele bouwsector heen. Met het nieuwe me-

dium Twitter pikken we nieuws op en verspreiden het

verder. In juli zijn we daarmee begonnen en in decem-

ber hadden we ruim 120 volgers, die op hun beurt het

nieuws verspreiden.

Naast de nieuwe media onderhouden we nauwe

contacten met de pers. We informeren hen regelmatig

over actuele ontwikkelingen, zoals de lancering van

Vernieuwing Bouw in april of het onlangs verschenen

rapport over transparantie en integriteit.

Ontmoetingen

Voor een succesvol netwerk is het belangrijk dat de

juiste mensen er deel van uitmaken, dat zij elkaar

weten te vinden en elkaar vertrouwen. In het afgelopen

jaar organiseerden wij een groot aantal ontmoetin-

gen voor de (potentiële) deelnemers van Vernieuwing

Bouw. Het doel van alle ontmoetingen was de juiste

mensen bij elkaar brengen om elkaar te leren kennen

en ervaringen uit te wisselen. Want de vernieuwing van

de bouwsector kan niet verder gaan zonder een goed

netwerk van partijen die elkaar vertrouwen.

Het congres ‘Innovatie onze kracht!’, dat het motto

‘never waste a good crisis’ kreeg, werd bezocht door

meer dan 300 mensen uit de hele bouwsector. Veel

topmanagers en bestuurders raakten geïnspireerd door

de workshops en kwamen bij elkaar om te discussiëren

over actuele vernieuwingsthema’s. Ze deden nieuwe

kennis op, op de beursvloer, waar projecten en organi-

saties zich presenteerden.

En in 2010 waren er nog veel meer mooie en inspire-

rende ontmoetingen. Daarover kunt u in de rest van dit

jaarverslag meer lezen.

Vooruitblik

In 2011 willen we ons netwerk verder versterken.

Om concrete stappen te zetten in de vernieuwing,

organiseren we kleinere, regionale bijeenkomsten.

Met persoonlijke ontmoetingen, in kleine kring brengen

we de vernieuwing van woorden naar daden.

Zoetermeer, 31 december 2010

Jacqueline Schlangen

Directeur Vernieuwing Bouw


Rijksgebouwendienst‘Rijkshuisvesting en monumenten, onze zorg.’ De Rijks-

gebouwendienst zorgt voor duurzame, veilige huisvesting

van alle departementen en een groot aantal organisaties

en diensten die daaraan verbonden zijn.

De Rijksgebouwendienst is economisch eigenaar van

2000 rijkspanden die bij elkaar een unieke en zeer

diverse vastgoedportefeuille vormen: departementen,

musea, paleizen, rechtbanken, gevangenissen en

monumenten.

RijkswaterstaatRijkswaterstaat werkt aan de vlotte en veilige door-

stroming van het verkeer. Aan een veilig, schoon en

gebruikersgericht landelijk watersysteem en aan de

bescherming van ons land tegen overstromingen.

Rijkswaterstaat is de uitvoeringsorganisatie van het

ministerie van Infrastructuur en Milieu en heeft als

taak het nationale rijkswegennetwerk (3260 km), het

rijkswaterwegennetwerk (1686 km) en het landelijke

watersysteem (65.250 km2) te beheren.

PARTNERSVERNIEUWINGBOUW

Veel partijen zijn zelfstandig aan de gang gegaan met vernieuwing in de praktijk. Zij hebben

daarmee flinke stappen gezet. Om de volgende stap te zetten in de vernieuwing is inten-

siever samenwerken in de keten en gebruik van elkaars kennis noodzakelijk. Daarom zijn

Rijksgebouwendienst, Rijkswaterstaat, Bouwend Nederland, Aedes, UNETO-VNI en NLinge-

nieurs partner van Vernieuwing Bouw. De partners participeren in projecten en organiseren

met Vernieuwing Bouw bijeenkomsten. Zij informeren hun achterban over de vernieuwings-

activiteiten. In Vernieuwing Bouw vonden deze partijen een onafhankelijk platform en een

netwerk op topniveau om hun ambities te realiseren.


AedesAedes is de branchevereniging van woningcorporaties

in Nederland en maakt zich sterk voor de condities

waaronder corporaties als maatschappelijke onderne-

mingen hun werk kunnen doen. Ze heeft 463 leden en

geassocieerden die vanuit meer dan 700 vestigingen

en werkmaatschappijen, werken aan duurzaam en

betaalbaar wonen in leefbare buurten en woonkernen.

Aedes geeft voorlichting en informatie en initieert

onderzoek en productontwikkeling. Ze is ook de werk-

geversvereniging van de corporatiebranche waarin ruim

28.000 werknemers dagelijks werken aan goed wonen.

Bouwend NederlandBouwend Nederland telt 5.000 leden (grote, middel-

grote en kleine bouwen infra-ondernemingen). En is

daarmee de grootste werkgeversvereniging in de bouw.

Bouwend Nederland is een slagvaardige en professio-

nele brancheorganisatie, die opkomt voor de belangen

van de aangesloten ondernemingen.

De vereniging heeft drie kerntaken: belangenbeharti-

ging, brancheontwikkeling en ledenservice. Zij onder-

steunt de leden bij de verdere ontwikkeling van hun

onderneming, hun producten en hun diensten.

Bouwend Nederland zet zich in voor een betere profile-

ring van de branche en voor een passende maatschap-

pelijke erkenning van een bedrijfstak die in economisch

en sociaal opzicht belangrijk is. Bouwend Nederland

verenigt, verbindt en ondersteunt. De vereniging staat

voor een vitale bouwsector die bouwt aan duurzame

vernieuwing van de leefomgeving.

UNETO-VNIUNETO-VNI is de ondernemersorganisatie voor de

installatiebranche en de technische detailhandel.

UNETO-VNI vertegenwoordigt 90% van de omzet van

de installatiebranche. De installatiebedrijven zijn actief

binnen de technische dienstverlening, woningbouw,

utiliteit, industrie en infra op het gebied van ontwerp,

advies, installatie en beheer. In totaal zijn er 5.300

installatiebedrijven aangesloten bij UNETO-VNI die

E10,5 miljard van de totale omzet voor hun rekening

nemen en werk bieden aan 130.000 personen.

NLingenieursNLingenieurs is de Nederlandse branchevereniging

van advies-, management- en ingenieursbureaus.

De leden van NLingenieurs zijn private bedrijven die

ingenieursdiensten leveren, opereren op basis van vrije

concurrentie en voldoen aan de kwaliteitseisen van

de vereniging. Deze bedrijven lopen uiteen van kleine,

gespecialiseerde bureaus tot brede, wereldwijd opere-

rende ondernemingen.

NLingenieurs werd in 1917 opgericht onder de naam

ONRI. Sinds 2009 is ONRI verder gegaan onder de

naam NLingenieurs.


Vernieuwing Bouw heeft in 2010 veel ont-

moetingen georganiseerd. Daarnaast is

ze een aantal keer in de media versche-

nen. Een selectie van onze hoogtepunten.

2010 INEEN NOTENDOP


Vernieuwend opdrachtgeverschap

Bestuurders van woningcorporaties reiken de bouwstenen aan

8 Januari 2010

Bijeenkomst Bestuurlijk Platform

Professioneel Opdrachtgever-

schap in Amersfoort

22 januari 2010

Artikel in Cobouw “Vernieuwing

Bouw helpt en faciliteert”

28 januari 2010

Topconferentie CoP Eigen

Initiatief

8 juni 2010

Presentatie publicatie “Meer

waarde voor je geld” tijdens VNG

congres in Leeuwarden

10 juni 2010



schap in Amersfoort

18 juni 2010

Opinie-artikel in Cobouw “Bouw

heeft nieuw type leider nodig”

29 juni 2010

Bijeenkomst Stuurgroep infra

14 april 2010

Lanceringsbijeenkomst

Vernieuwing Bouw in het LEF

Future Center in Utrecht

17 april 2010

Artikel in Cobouw “Muurtjes

slechten basis voor succesvolle

innovatie in bouw” Interview met

Martin van Pernis

19 april 2010

Netwerkbijeenkomst in de

Goudse schouwburg

21 april 2010

Artikel in Cobouw “Bouw moet

zelf vernieuwen” Interview met

Jacqueline Schlangen

22 april 2010

Artikel in Podium 7 “Nu tijd voor

implementatie” Interview met

Martin van Pernis

JANUARI MEI

Juni

FEBRUARI

MAART

APRIL

APRIL


9O P I N I E ·

Vrijdag 24 september 2010

Cobouw 168

Bouwen zonder

cement is heilloosLeidinggevenden in de bouw

stapelen wel stenen, maar

vergeten het cement, menen

Rob Schmidt, Sander Ma-

hieu en Menno Lammers.

De techniek kiest voor structuur,

harde logica en de kortste verbin-

ding tussen twee punten. Meten is

immers weten. Andere zaken, zoals

cultuur, menselijke motivatie,

gedrag en emotionele intelligentie

(EQ) doet het leiderschap af als soft

en daarvan houdt het zich liever

afzijdig. Als de sector optimaal

presterende organisaties wil

bouwen is het juist dit cement dat

nodig is om de stenen met elkaar te

verbinden tot een stevig en solide

geheel.Leidinggevenden verwerven hun

positie door vakmanschap. Dat

wordt bepaald door opleiding en

jarenlange ervaring. Op de hts en

de TU is leiderschap geen thema.

Vervolgens bestaat bij de meeste

ingenieurs- en adviesbureaus

weinig animo en budget voor

leiderschapsontwikkeling. Inhou-

delijke cursussen als besteksvoor-

bereiding, UAV(-GC), VCA en project-

en timemanagement voeren de

boventoon.

ZachtOndertussen vormen de zachte

aspecten de basis voor een solide en

optimaal presterende organisatie.

Een praktijkvoorbeeld: een

managementteam wilde onlangs

graag procesbegeleiding voor een

sessie over ‘cultuur en samenwer-

king’.Ook al had het managementteam

een overvolle agenda, er werd

ruimte gecreëerd voor een gesprek

over individuele waarden en

persoonlijke gedragsvoorkeuren,

softe termen voor wat je drijfveren

zijn en waarom je reageert zoals je

reageert. Met als doel de persoon-

lijke toolkit van de individuele

leidinggevende te verbreden, de

samenhang in het team te verster-

ken en de besluitvorming te

vergemakkelijken. Dit manage-

mentteam realiseerde zich dat zij

dit cement keihard nodig had om

de uitdagingen van vandaag en

morgen aan te kunnen.

TekortGéén aandacht voor de zogenaam-

de softe kanten van het leiderschap

resulteert in onvoldoende preste-

rende teams. En daarvan zijn er al te

veel.De bouw doet zichzelf tekort door

intern potentieel onbenut te laten.

Het is de taak van iedere leidingge-

vende zorg te dragen voor zowel de

stenen als het cement. Het maakt

dan niet uit of je een project van 10

miljoen of een van 1000 euro leidt.

Niet omdat het toevoegen van

cement theoretisch beter is, maar

omdat prestaties van mensen,

teams en organisatie als geheel dan

substantieel verbeteren. Internatio-

naal onderzoek wijst uit dat de

bedrijfscultuur uiteindelijk dé

doorslaggevende factor is in het

succes van elke onderneming. Wees

ervan overtuigd dat wat aan de

binnenkant van de organisatie

cultuur heet, aan de buitenkant de

brand van de organisatie vormt:

klanten kiezen niet voor een bedrijf

met een zwakke cultuur. De meeste

websites beloven helaas meer dan

de klant ervaart. Theorie? Was het

maar waar.

UitdagingenOrganisaties moeten de uitdagin-

gen van de toekomst aan kunnen

én onderwijl optimaal presteren:

zet daarom al het potentieel in en

creëer ruimte waarin mensen

optimaal kunnen functioneren.

Naast de rationele kant van de

bedrijfsvoering (IQ), dus óók

cultuur, leiderschap, samenwer-

king en gedrag (EQ).

De aandacht voor cultuur begint

met “meten is weten”: cultuur valt

tegenwoordig goed in kaart te

brengen en te ontwikkelen. En

omdat cultuurwaarden zichtbaar

worden in gedrag, heeft dit een

directe relatie met de klantbeleving

en de reputatie van de organisatie.

Cultuur wordt zo de resultante van

doelgerichte acties en interventies

en niet een van toevallige samen-

loop van omstandigheden.

Cultuurontwikkeling werkt verder

alleen wanneer het leiderschap dit

serieus neemt én in het dagelijks

gedrag het goede voorbeeld geeft.

Continue leiderschapsontwikke-

ling, waarbij ervaring belangrijker

is dan theorie, is dan ook een harde

voorwaarde om de bedrijfscultuur

te versterken.

Daarnaast is talentmanagement

noodzakelijk: het versterkt de

span- en veerkracht van de

organisatie. Tot slot zullen hts en

TU ervaringsgerichte persoonlijke

en leiderschapsontwikkeling in

hun leerprogramma moeten

opnemen teneinde de basis te

verbreden.

In de technische sector wordt

cultuur afgedaan als ‘soft’. Uit

ervaring weten wij: omdat

leidinggevenden niet weten wat zij

ermee aan moeten. Echter

‘cultuur’ is net als cement: eerst is

het nog zacht, later hardt het uit

en zorgt het voor de noodzakelijke

binding tussen de delen. Je kunt er

dan letterlijk op bouwen. Cultuur

zet zich ook. Als je niet uitkijkt

blijkt het te hard om nog te

veranderen.

Leidinggevenden in de bouw:

verlies de stenen niet uit het oog,

maar gebruik meer cement!

Rob Schmidt

Adviseur Oranjewoud

Sander Mahieu

Partner Synnova

Menno Lammers

Procesmanager Vernieuwing Bouw Al die types die normaal

gesproken zo graag out of

the box denken, zijn

volkomen van de leg nu de

rijksbouwmeester heeft gesugge-

reerd dat er aan de noordkant

van Amsterdam, langs het

water vanaf het IJ tot de

Zaan, zoveel ruimte is dat

de schaalsprong van

Almere niet nodig is. Bij

de interruptiemicro-

foons staan de usual

suspects klaar. De

voorzitters en directeu-

ren van de branchever-

enigingen die niet zo

van bouwen in de stad

houden en natuurlijk

de ‘gedupeerde’

wethouders van de

gemeenten die niet

aan de noordkant van

Amsterdam liggen. De

toon is een beetje “waar

bemoeit vrouwtje Pol

zich mee!”.

Alleen al die opgewon-

den reacties bewijzen

dat de interventie van

de Rijksbouwmeester

terecht is. Logisch is

voor mij overigens dat

er altijd momenten in

besluitvormingsprocessen

moeten zijn om eerdere keuzen

nog eens goed te (her)overwegen.

Maar terug naar het onderwerp.

De huidige crisis in het vastgoed

kondigt het einde van een

aanbodgestuurd businessmodel

aan. In dat model werd gerede-

neerd vanuit een eindeloze vraag

die gerealiseerd zou worden in de

weilanden. Natuurlijk zal er ook

in de toekomst nog wel eens in

weilanden gebouwd worden.

Maar de kans dat er nieuwe

steden zullen worden

gerealiseerd en corridors

tussen provinciehoofdste-

den volgebouwd worden

met bedrijfsterreinen, die

kans is niet zo groot.

In het nieuwe busi-

nessmodel staat de

vraag centraal. Begint

het plan bij gebruikers

en bewoners. Hebben we

het over een overzichtelijke

schaal van projecten. En

sluit de ontwikkeling van

die projecten aan bij wat

we al hebben. Bij de bestaan-

de stad. Bovendien is de

financieringslijn een directe.

De gebruiker en de bewoner

betaalt. Dat nieuwe business-

model zet het bestaande

denken in de vast-

goedwereld op zijn

kop. Dat is wennen.

Maar er zit niet anders op.

Lenny Vulperhorst

Adviseur Andersson Elffers Felix,

Utrecht

COLUMN / VULPERHORST

Dappere Liesbeth

Wilt u reageren? U kunt Lenny Vulperhorst mailen via [email protected]

WETENSCHAP Deelname aan Solar Decathlon

De Solar Decathlon is een tweejaarlijkse uitgeschreven wedstrijd waarbij teams

van ongeveer twintig universiteiten wereldwijd erom strijden het beste huis te

bouwen waarbij zonne-energie de enige energiebron is.

De Solar Decathlon vindt zijn

oorsprong in de Verenigde Staten

waar in 2002 de eerste wedstrijd

plaatsvond. Dit jaar werd de Solar

Decathlon voor het eerst in

Europa gehouden. De Decathlon

vond plaats in Madrid, langs de

Manzanares rivier vlakbij de

Ponte del Rey (Koningsbrug). Bij

deze gelegenheid tekenden het

Spaanse ministerie van Huisves-

ting en de regering van de

Verenigde Staten een overeen-

komst om de Europese Solar

Decathlon te lanceren en te

promoten.

Net als in de Decathlon sport

tienkamp strijden de gebouwde

zonne-energiehuizen in tien

disciplines tegen elkaar: bijvoor-

beeld architectuur, engineering,

marketing, sociale bewustwor-

ding, klimaat en comfort en

energie overproductie, om er

maar enkele te noemen. De

belangrijkste doelen van dit

evenement zijn: voorlichting,

ondersteuning, bewustwording

en demonstraties van de moge-

lijkheden en kansen van duurza-

me huisvesting. Energie-efficiën-

te technologie en duurzame

energie willen we tonen aan een

breed publiek. Met 190.000

bezoekers binnen tien dagen was

het onlangs gehouden evene-

ment een groot succes.

De TU Delft heeft met het Depart-

ment of Building Technology als

adviseur, voor de succesvolle

deelname van het team ‘Living

Light’ van de University of

Tennessee een belangrijke

bijdrage geleverd aan de US Solar

Decathlon in 2011. Ook het Nuna

Solar Race team en het Delta

Lloyd Solar boat team waren

succesvol op het gebied van solar

energieproductie. Dit alles heeft

ertoe geleid, dat het mogelijk was

vanuit de TU Delft de deelname

aan de European Solar Decathlon

in 2012 te initi–eren.

Het Department of Building

Technology en de TU Delft Energy

Club hebben een interdisciplinair

team samengesteld dat bestaat

uit medewerkers en studenten

van verschillende faculteiten. Alle

teamleden zijn geïnteresseerd in

vragen rondom duurzame

energie en duurzaamheid. In de

loop van de komende twee jaar

wil het team van de TU Delft zijn

eigen solar huis ontwerpen en

bouwen. De uitdaging is niet

alleen een inspirerend ontwerp

te maken dat technisch haalbaar

is, maar ook om een team van

veertig mensen aan te sturen,

sponsoren te vinden en marke-

tingstrategieën te ontwikkelen.

De Solar Decathlon is daarom een

unieke mogelijkheid voor de TU

Delft en haar studenten om met

en in verschillende belangen-

groepen en bedrijfstakken samen

te werken aan een project dat

boven de academische waarde

uitstijgt.

Prof.dr.ing. Patrick Teuffel

TU DelftFaculteit Bouwkunde

Onder het spoor maakt een stukadoor nieuwe specie aan

tijdens de afbouw van de door bouwcombinatie De Boer en

Geka Bouw gebouwde fietstunnel bij de rotonde Dui-

kersloot. De betonnen bak is eerder naast het spoor van

RandstadRail opgebouwd. De tunnel vormt een verbinding

tussen de wijken Tolhek/Klapwijk en Keijzershof in

Pijnacker en biedt fietsers straks een snelle route tussen

Delft en Zoetermeer. Foto: Ton Borsboom

Bedrijfscultuur doorslaggevende

succesfactor

HOLLANDS TAFEREEL

Bouwend Nederland Podium | 18 | 25 november 1

18Jaargang 6 • 25 november 2010

Nieuws, achtergronden en opinies uit bouw & infra

Risico’s weerverlet voortaan dooralle bouwbedrijven te verzekeren Jacqueline Schlangen (Vernieuwing Bouw):

“Integriteit ter discussie stellen getuigt van lef”Jan Kamminga (FME-CWM): “Bouwbedrijven

en installateurs moeten handen ineenslaan”

47 Meld u aan voor de

nieuwsbrief opwww.bouwendnederlandpodium.nl

CoMMeNtaar

Bouwvakker m/vNiets nieuws onder de zon, denk je, als je leest dat amper 130 vrouwen een technische func-

tie op een Nederlandse bouwplaats hebben. Dat is namelijk de uitkomst van het volgende

rekensommetje van het EIB (Economisch Instituut voor de Bouw). Medio 2009 telde de CAO-

bouwnijverheid 170.000 werknemers waarvan 8% vrouw (= 13.600). Het merendeel daarvan is

werkzaam in een administratieve functie. Ruim 1300 vrouwen (0,9%) werken in een technische

functie. En weer 10% daarvan behoort tot het bouwplaatspersoneel (= 130). Als je die cijfers

wat langer op je laat inwerken, ontstaat er een wonderlijk beeld van een sector die – alle ver-

anderingsgezindheid ten spijt – nog niet de weg gevonden heeft naar een manier waarop hij

meer vrouwen in zijn bedrijven heeft kunnen krijgen. Jazeker, zo blijkt uit dezelfde cijfers van

het EIB: van de 1300 bouwvrouwen heeft bijna 90% een technische functie. Het overgrote deel

is hoogopgeleid en 30% van hen (let wel: = 390) heeft de functie van werkvoorbereider. Een

sector met zo’n maatschappelijke impact als de bouw zou als een slurpende spons moeten wer-

ken op het vrouwelijke deel van de natie. In plaats daarvan zal er nog hard aan moeten worden

getrokken om van de term ‘bouwvakker m/v’ gemeengoed te maken.

Foto: Anton D

ijkgraaf / Hollandse H

oogte

2

Vernieuwing Bouw maakte de uitkomsten van

het onderzoek, uitgevoerd door USP Marketing

en Consultancy bv, bekend op het congres

‘Innovatie onze kracht!’, op 25 november in

Utrecht. Het onderzoek werd uitgevoerd onder

2646 personen op management- en uitvoerend

niveau, aan zowel opdrachtgevers- als opdracht-

nemerskant.

Macht verschovenOpmerkelijk is dat in de beleving van de onder-

vraagden de ‘macht’ is verschoven van

opdrachtnemers naar opdrachtgevers. Volgens

de onderzoekers heeft dit alles te maken met de

economische crisis. Opdrachtgevers trekken aan

de touwtjes, opdrachtnemers hebben het

gevoel dat alleen de laagste prijs telt. Dat alles

heeft tot gevolg dat bij opdrachtgevers het ver-

trouwen in opdrachtnemers is gegroeid, maar

opdrachtnemers hun opdrachtgevers juist

minder zijn gaan vertrouwen. Waarbij moet

worden aangetekend dat bedrijven die in 2009

een omzetgroei kenden, zich positiever uit-

spraken over opdrachtgevers dan bedrijven

waar de omzet daalde. Pieter Clerx, senior

beleidsmedewerker van Bouwend Nederland:

“Dit heeft natuurlijk alles te maken met vraag

en aanbod. Wij zien echter dat opdrachtgevers

ten onrechte ramingen naar beneden bij-

stellen. Dit gaat uiteindelijk ten koste van de

kwaliteit. Wij moeten voorkomen dat hierdoor

onnodig wantrouwen wordt gewekt.”Veranderproces op gangUit het onderzoek blijkt dat zowel de bouw-

sector als de opdrachtgevers het veranderings-

proces, dat op gang is gekomen als gevolg van

de Parlementaire Enquête Bouwnijverheid

(2002), serieus nemen. Dat zogeheten transitie-

model bestaat uit vijf fasen; herkennen,

erkennen, inhoudelijk kennen, vertalen naar

de eigen organisatie en definitieve gedragsver-

andering. 60% van alle opdrachtnemers en

zo’n 70% van alle opdrachtgevers in de bouw

is al met dit veranderingsproces aan de slag.

Opmerkelijk is dat bouwen infrabedrijven die

Er worden serieuze stappen gezet naar integriteit en transparantie in de bouwsector.

In het veranderproces zijn grote bouwen infrabedrijven doorgaans verder dan kleinere,

gespecialiseerde aannemers, maar de publieke opdrachtgevers zijn koplopers. Opdracht-

gevers oordelen over het algemeen positiever over opdrachtnemers dan andersom.

Dat blijkt uit het rapport Integriteit en transparantie in de bouwsector, een zogeheten

1-meting van Vernieuwing Bouw. Twee jaar geleden verscheen de 0-meting.

Onderzoek Vernieuwing Bouw:

zijn aangesloten bij een branchevereniging die

deel uitmaakt van de partners in Vernieuwing

Bouw (waaronder Bouwend Nederland) verder

gevorderd zijn in het veranderproces.

Clerx: “Met dit resultaat kunnen wij aantonen

dat de aangesloten bedrijven door onze

inspanningen meerwaarde hebben gekregen.

Het onderwerp noodzaakt wel tot permanente

aandacht. Houd jezelf regelmatig de spiegel

voor en kijk of je binnen de grenzen blijft ope-

reren.”

resultatenDat bedrijven en opdrachtgevers met het veran-

derproces aan de slag gaan, wil niet per definitie

zeggen dat ze er ook in slagen gedragsverande-

ring tot stand te brengen. Van alle verandertra-

jecten die worden ingezet, slaagt zo’n 30%, leert

de ervaring. De bouwsector vormt daarop geen

uitzondering. De verwachting is dan ook dat 7%

van de opdrachtnemers in 2010 gedragsverande-

ring in integer handelen weet te realiseren en

4% in transparantie. Toch weet 50% van de

opdrachtnemers de fase van ‘inhoudelijk kennen’

te bereiken. Relatief veel organisaties hebben

dus actief een verandertraject ingezet. Dat per-

centage ligt bij de opdrachtgevers met 60% nog

net iets hoger.Grote organisaties zijn beduidend verder dan

kleinere. Opdrachtgevers zijn over het algemeen

weer verder dan opdrachtnemers. Ook hier zijn

opmerkelijke verschillen te zien tussen grote

opdrachtgevers en kleinere. Dat is ook wel

logisch, want bijvoorbeeld een kleine gemeente

heeft aanzienlijk minder te maken met bouwop-

drachtgeverschap dan een grote. Grotere

opdrachtgevers hebben over het algemeen

hogere verwachtingen en betere ervaringen als

het gaat om het toepassen van gedragscodes

door opdrachtnemers, aldus het rapport.Verschillen per bouwfaseHet rapport heeft ook de verschillende bouw-

fasen nader onder de loep genomen. Zo blijkt de

communicatie tussen opdrachtgever en opdracht-

nemer in de acquisitiefase ten opzichte van 2008

te zijn verbeterd. Offertes zijn bijvoorbeeld dui-

delijker geworden, waardoor opdrachtgevers

het gevoel hebben dat de risico’s eerlijker ver-

deeld zijn. Ook in de uitvoerende fase is een

positieve ontwikkeling te zien. Maar opdrachtne-

mers zijn minder tevreden met het tijdig infor-

meren door opdrachtgevers over zaken die hun

bedrijfsproces kunnen beïnvloeden. Toch geeft

78% aan dat er wel over gesproken kon worden.

Over de opleveringsfase is men over het alge-

meen nog minder positief. Projecten worden nog

altijd minder vaak goed afgerond met een evalu-

atie. Bij een derde van alle projecten gebeurt dat

helemaal niet. Toch is het volledig vertrouwen

van opdrachtgevers in opdrachtnemers van

acquisitie tot oplevering de afgelopen twee jaar

met 10% gestegen. Het vertrouwen bij opdracht-

nemers over de hele fase steeg met 4%. Het gaat

dus vooral om communicatie en vertrouwen. Het

is zinvol om vanaf het eerste contact tussen de

(potentiële) opdrachtgever en het bouwen

infrabedrijf communicatiemomenten af te

spreken. Tijdig overleg voorkomt teleurstellingen

aan beide kanten, aldus Clerx.

Bouwsector transparanter en meer integer

Integriteit en transparantie staan volop in de aandacht van de bouwsector. Bouw- en infrabedrijven die zijn aangesloten

bij een branchevereniging die participeert in Vernieuwing Bouw, zoals Bouwend Nederland, zijn verder gevorderd in het

veranderproces.

7 juli 2010

Projectbezoek Martin van Pernis

A2 - Utrecht

13 juli 2010


N210 - Krimpen aan den IJssel

27 juli 2010


heeft nieuwe leercultuur nodig”

26 augustus 2010

Artikel in Cobouw

“Moeite met prestatiecontracten”

Interview met Frans de Haes over

Kennishub nieuwe onderhouds-

contracten

2 september 2010


kan de kracht van social media

veel beter benutten”

2 september 2010

Reactie Jacqueline Schlangen op

stelling “Een ministerie van

Ruimte is een zegen voor

bouwend Nederland” in Podium

7 september 2010

Workshop Energiebesparing op

TOPniveau in Gouda, in samen-

werking met Building Brains

17 september 2010



schap in Amersfoort

23 september 2010

Presentatie Onno van Veldhuizen

tijdens mini-congres gemeen-

telijke inkoopsamenwerking in

Amsterdam

24 september 2010

Opinie artikel in Cobouw “Bouwen

zonder cement is heilloos”

27 september 2010

Strategie Summit Bouw in

Santpoort

JULI AUGUSTUS

SEPTEMBER


1 november 2010

Artikel in Infratech Beurskrant

“Samenwerking versterkt de

infraketen” Interview met Martin

van Pernis

3 november 2010

Masterclass Leiderschap,

Innovatie & Connectivity in

Utrecht

8 november 2010

Topconferentie Gunnen op reële

prijs in Montfoort

9 november 2010



schap in Amersfoort

NOVEMBER

17 november 2010


ketensamenwerking in de wo-

ningbouw in Heerhugowaard

18 november 2010

Presentatie Martin van Pernis

tijdens Opdrachtgeversforum

19 november 2010

Presentatie Onno van Veldhuizen

tijdens Seminar BIM-omgeving in

Utrecht

20 november 2010

Column Jacqueline Schlangen in

Cobouw “Innoveren doe je met

vereende krachten”

1 oktober 2010

Lancering nieuwe website

Vernieuwing Bouw

5 oktober 2010

Artikel in Cobouw “De trots moet

terug in de bouw” Interview met

Martin van Pernis

7 oktober 2010

Rondetafelbijeenkomst Vernieu-

wend opdrachtgeverschap bij

Com·Wonen in Rotterdam

11 oktober 2010


wend opdrachtgeverschap Woon-

goed in Middelburg

12 oktober 2010

Opinie-artikel in Cobouw “Vlucht

weg uit het krakende systeem”

21 oktober 2010

Column Jacqueline Schlangen in

Cobouw “Vertrouwen leidt tot

vernieuwing”

26 oktober 2010

Bouw veel nieuws onder de zon;

katern in VNG magazine

27 oktober 2010

Bijeenkomst Stuurgroep infra

OKTOBER


23 november 2010



UWOON in Harderwijk

24 november 2010



Patrimonium in Veenendaal

25 november 2010

Congres Innovatie onze kracht! in

de Fabrique in Utrecht

Lancering WIZER-portal tijdens

Innovatie onze kracht!

Boekpresentatie: Van Yab Yum

naar Dim Sum tijdens Innovatie

onze kracht!

Lancering www.bouwinnova-

tiekaart.nl tijdens Innovatie onze

kracht!

25 november 2010

Diverse artikelen in Cobouw over

het USP-rapport Integriteit en

transparantie in de bouwsector

25 november 2010

Artikel in Podium 18 “Integriteit

ter discussie stellen getuigt van

lef” Interview met Jacqueline

Schlangen

2 december 2010



Lefier in Hoogezand

3 december 2010

Presentatie Jacqueline Schlangen

tijden NEVI-congres in Amsterdam

8 december 2010

Boekpresentatie: Building Passion,

the international edition

14 december 2010


vernieuwt verder in 2011”

16 december 2010

Reactie Jacqueline Schlangen

op stelling “Bouw heeft nog te

weinig geleerd van parlementaire

enquête” in Podium 20

December 2010

Samenwerken loont: interview

Dick van den Heuvel in Career &

Co

NOVEMBER DECEMBER


VERNIEUWING BOUWIN CIJFERS


0

5

10

15

20

25

30

1e Kwartaal 2e Kwartaal

+5

+15

+9

3e Kwartaal 4e Kwartaal

volgers tweetsgevolgden9135012310 nieuwsbrieven

> 3200 emailadressen

97% gelezen

0 500 1000 1500 2000 2500

September

Oktober

November

December

0

1

2

3

4

5

6

7

8

Ove

rhei

d

Bran

chev

eren

igin

g

Won

ingc

orpo

ratie

Bouw

bedr

ijf

Arch

itect

enbu

reau

Advi

esbu

reau

Kenn

isin

stitu

ut

Twitter op 31-12-2010Nieuwsbrief Vernieuwing Bouw

Aantal bezoekers website

Partners & deelnemers Vernieuwing Bouw Bouwinnovatiekaart

Partners & deelnemers Vernieuwing Bouw per catergorie

Ketensamenwerking 9 projecten

Levensduurdenken 10 projecten

Vernieuwend Opdrachtgeverschap 14 projecten

Vernieuwing Algemeen 6 projecten

Partners

Deelnemers

Congres Vernieuwing Bouw 25 november 2010

310 aanwezigen

11 workshops

Aantal persoonlijke ontmoetingen Bereik

40 4337

Aantal keer in de media verschenen Totale oplage

45 90.500


WE STAANER NIETALLEEN VOORSamenwerken in de keten zorgt voor een betere bouwsector


Op de werkvloer weten ze het zeker, keteninte-

gratie werkt: problemen worden onderling snel-

ler opgelost, de expertise van de werkvloer be-

ter benut, de doorlooptijd aanzienlijk verkort en

de werksfeer is veel beter. Toch valt er nog veel

door te ontwikkelen op het gebied van ketenin-

tegratie. Wat het lastig maakt: vertrouwen in el-

kaar en een daarmee gepaard gaande openheid

van zaken is cruciaal voor een geslaagde keten-

integratie.

Age Vermeer Marlies Krol-Cools

Het begin

Bij de Rotterdamse woningbouwcorporatie, Com·wonen,

ontstond de gedachte: als we meer zouden samen-

werken kunnen we dan niet sneller en beter bouwen? En

dan niet alleen samenwerken met de aannemer, maar

met alle ketenpartners in een bouwproject. Tijdens een

bijeenkomst waar veel organisaties uit de hele keten

aanwezig waren, werd de vraag gesteld, wie bereid

was om een pilotproject ketenintegratie te starten.

Com·wonen en Dura Vermeer stonden op. Age Vermeer,

divisiedirecteur Infra van Dura Vemeer: “Ketenintegratie

biedt een structuur waarin mensen optimaal kunnen

samenwerken. Je ziet veel beter de totale waarde van

een bouwproject als je alle ketenpartners betrekt. Zo

ontstaat een totaalplaatje. Wanneer je samenwerkt

als keten maak je lange termijnafspraken. Dat is heel

relevant. De kennis en ervaring die je als ketenpartners

bezit kun je met elkaar delen en inzetten bij volgende

projecten.”

Overtroffen verwachtingen

Com·wonen en Dura Vermeer, beide deelnemer van

Vernieuwing Bouw, zijn vervolgens samen een pilot

gestart met als doel: een beter, sneller en voordeliger

bouwproces. Het middel? Ketenintegratie. De ervaringen

overtroffen alle verwachtingen. De faalkosten zijn fors

gereduceerd, klanten zijn tevredener en de kwaliteit

van de projecten is fors om hoog gegaan. En zeker niet

onbelangrijk: op de werkvloer, in de projectteams en in

het management, iedereen ervaart meer werkplezier,

doordat de sfeer veel beter is. Belangrijke succesfac-

toren zijn zachte waarden als vertrouwen, transparantie

en de intentie om met elkaar samen te werken. Marlies

Krol-Cools, Manager Projecten van Com·wonen vertelt:

“We krijgen een kijkje in de keuken van de ketenpart-

ners en zij in die van ons. We kennen elkaars doelen

en beweegredenen. Zo zijn er geen verborgen agenda’s

meer, de ouderwetse risicoschotten zijn van tafel. Er

Samenwerken in de keten zorgt voor een betere bouwsector


ontstaan nieuwe businessmodellen en een

nieuw winst- en verliesmodel. Dan kun je

veel gemakkelijker communiceren en je kri-

jgt begrip en respect voor elkaar. Daarbij is

de begeleiding van het CPI en Deloitte Real

Estate Advisory, die helpen het resultaat

meetbaar te maken, belangrijk.” Vermeer

vult aan: “Voor een goede ketenintegratie is

het van levensbelang dat je tijdens het bou-

wproces tussentijds om tafel gaat met be-

trokken partijen. Om die gesprekken te laten

slagen moeten partijen elkaar vertrouwen.

Mensen moeten open en transparant met

elkaar praten en gezamenlijk voor het beste

resultaat gaan. Dat kan alleen als je elkaar

vertrouwt. En daarvoor is lef nodig. Lef om

je bloot te geven. Je moet niet bang zijn om

ergens tegen aan te lopen. Daarvoor heb je

goede mensen nodig met veel kwaliteiten.”

Klik met elkaar

Zoveel loftuitingen doen haast vermoeden

dat we er al zijn. Dat is niet zo. Marlies Krol-

Cools: “Er moet nog heel veel gebeuren. We

zitten in een veranderproces. Dat kost tijd.

We hebben samen met de ketenpartners een

LEAN-cursus en de masterclass Keteninte-

gratie gevolgd. LEAN is gericht op efficiency

en foutenreductie. Eén van de leermomenten

was: daar waar je struikelt, ligt de grootste

schat begraven. Dat is ook zo. Er blijven

leermomenten om op te lossen. Zo begon

de projectmanager enthousiast aan de pilot

ketenintegratie maar kwam er in eerste

instantie toch een dichtgetimmerd contract

op tafel. Heel begrijpelijk, het is ook lastig.

Je bent zo gewend om je in te dekken en nu

moet je leren loslaten. Daar moeten we met

elkaar alert op blijven.”


Vermeer weet als geen ander hoe moeilijk ketenintegratie kan zijn.

“Ketenintegratie lijkt zo simpel als wat, maar dat is het niet. Het

vraagt veel van alle partijen. Zo moet iedereen zich kwetsbaar durven

opstellen. Je moet allemaal willen, bereid zijn er energie in te steken,

terwijl nog onduidelijk is wat het oplevert. Daarnaast gaat ook niet

elk huwelijk goed. Je moet wel een klik hebben met elkaar. Een van

de grootste problemen is dat partijen te weinig vertrouwen hebben.

Ze hebben niet het lef om er vol voor te gaan en ze blijven hangen

in het oude denken. Het zal nog wel wat jaren duren voor ketenin-

tegratie bij iedereen tussen de oren zit. Zoiets gaat mondjesmaat.

De bouw is een traditionele sector met veel overheden. Vernieuwing

Bouw moet dit aanjagen, erover communiceren. Als mensen niet

weten hoe het moet en waarom het zo goed werkt, zullen ze het ook

nooit gaan doen.”

Verbreden, verlengen en verdiepen

Com·wonen gaat in ieder geval de komende jaren verder met

ketenintegratie. “We verbreden door meer partners te selecteren,

zoals architecten, installateurs, elektrabedrijven en overige adviseurs

en leveranciers. Verlengen is nodig, omdat we willen beginnen bij

de klant en ook de exploitatiefase erbij willen betrekken. Verdiepen

gaan we doen door binnen projecten nog sneller en goedkoper te

werken. Ons doel is dat ieder project verbeterd wordt ten opzichte

van het vorige. Daar hebben we ook doelen over opgesteld. En last

but not least willen we intern de samenwerking verbeteren. Binnen

Com·wonen moeten de verschillende directies efficiënter met elkaar

gaan samenwerken,” zegt Marlies Krol-Cools.

Toekomst

Ze ziet dat er in de gehele bouwsector steeds meer aandacht is voor

ketenintegratie. “Ik zie en hoor dat veel bouwbedrijven bezig zijn met

ketensamenwerking of in ieder geval die intentie hebben. Er worden

verschillende versies gebruikt, van co-makership tot daadwerkelijke

integratie. Alle grote aannemers die ik spreek, hebben het erover en

zijn erg positief. Steeds meer zien ze de kansen die ketenintegratie

biedt.”

Ook Age Vermeer gelooft in de toekomst van ketenintegratie. “Op

veel plekken zijn er eenvoudige vormen van ketensamenwerking.

Je ziet dat men er in gelooft. Maar omdat momenteel de middelen

bij veel bedrijven schaars zijn, zie je dat het minder snel

gaat. Wij willen graag bijdragen aan de verspreiding en

mensen laten zien dat het juist in deze moeilijke tijden

faalkosten bespaart.”

Hoe lang duurt het nog voor de hele bouwsector in de

keten samenwerkt? Krol-Cools: “Er gebeurt veel, maar

soms ben ik erg ongeduldig. Ik verwacht dat we binnen

vijf tot tien jaar een vernieuwde bouwsector hebben.

Zeker als we het samen willen doen en elkaar opzoeken.

Dan kunnen we kennis en ervaring uitwisselen.”

Ketensamenwerking kan marges in de bouw verhogen

De bouwsector heeft flink te lijden gehad onder

de recessie. De vijftig grootste bouwonder-

nemingen van ons land hebben in 2009 ruim

E 2,7 miljard aan omzet ingeleverd. Brachten

de koplopers in 2008 samen E 36,2 miljard

op, een jaar later is daar nog ‘slechts’ E 33,5

miljard van over. Een daling van 7%. Het gemid-

delde omzetverlies per aannemer bedroeg maar

liefst E 54 miljoen. Nog harder kelderde het

totale bedrijfsresultaat van de ‘big 50’: met

40%, van E 1,42 miljard naar E 865 miljoen.

Dat wil zeggen dat er E 0,55 miljard minder in

het laatje van de Nederlandse bouwtop terecht

kwam. Ook de nettowinst viel terug met 30%,

tot E 706 miljoen.

Een omzet van E 33.5 miljard levert een net-

towinst op van E 706 miljoen. Omgerekend is

dat 2%. Faalkosten namen toe van 9 naar 14%.

Om de winstmarge te verhogen is het van groot

belang om faalkosten terug te dringen. Onder-

zoek wijst uit dat een betere ketensamenwer-

king faalkosten fors kan reduceren.

(Bron: Cobouw)


Twee vooruitstrevende vernieuwers vertellen hun visie op duurzaamheid

LEVENSDUURDENKEN,

GEEN KEUZE MAAR

EEN VOORWAARDE


Duurzaamheid verwees ooit vooral naar moeilijk

renderende zonnepanelen en recyclebare bouw-

materialen. Zeker in de bouw werd het duurzaam-

heidsprincipe maar mondjesmaat toegepast en

werd soms misschien gehoopt op een hype die

over zou waaien. Tegenwoordig is duurzaamheid

haast een voorwaarde en een complete visie op

bouwen. Vanuit twee totaal verschillende per-

spectieven benaderen Franscesco Veenstra van

Mecanoo Architecten en Jan van der Kleij van

Belfor, duurzaamheid en levensduurdenken. De

een helemaal voorin de keten, de andere ach-

terin. De een wil bouwen, de ander herstellen.

Mecanoo is al sinds zijn oprichting overtuigd van

het duurzaamheidsideaal. Mecanoo wil een gebouw

duurzaam inpassen in haar ruimtelijke omgeving. Voor

Mecanoo is duurzaamheid een visie, die begint bij het

uitzoeken van de bouwlocatie en die eindigt bij Belfor.

Belfor is het grootste bedrijf ter wereld op het gebied

van reconditioneren. Zij stellen dat het herstellen van

een gebouw bijna altijd duurzamer is dan een nieuwe

bouwen. Wat de twee bedrijven gemeen hebben is een

heilig geloof in duurzaamheid en een zeer vooruitstre-

vende visie. Beide deelnemers van Vernieuwing Bouw

stellen: “Duurzaamheid heeft de toekomst.”

Francesco Veenstra van Mecanoo Architecten: “Over

vijf jaar bestaat het thema duurzaamheid niet meer.

Dan is het volledig geïntegreerd in weten regelge-

ving. Duurzaamheid is dan geen doel meer maar een

voorwaarde. Energie-prestatienormen zullen strenger

worden. Daarna gaan we langzaam over op het lokaal

opwekken van energie. Gebouwen zijn dan zelfvoor-

zienend. Nu zijn we nog vooral passief duurzaam, zoals

met warmte-koudeopslag. We zullen steeds vaker

actief duurzaam zijn door bijvoorbeeld het opwekken

van energie uit zon en wind. We zijn nu al bezig met

het ontwikkelen van technologie om het opwekken van

energie te integreren in traditionele bouwmaterialen.

Zo integreren we PV-cellen (zonnecellen) in glas, dak-

bedekking en gevelmaterialen.

Jan van der Kleij van Belfor denkt er in grote lijnen

hetzelfde over: “Duurzaamheid in alle vormen zal alleen

nog maar toenemen. Tien jaar geleden is de trend

ingezet en langzaam zie je dat duurzaamheid steeds

vanzelfsprekender wordt. Ik voel dat we midden in een

cultuuromslag zitten.”

Duurzaamheid is de laatste vijf jaar verworden tot een

containerbegrip van formaat. Niet alleen bouwen we

duurzaam, we eten duurzaam, kopen duurzame kleding

en zelfs onze sociale contacten moeten duurzaam zijn.

Franscesco Veenstra Jan van der Kleij


Hoog tijd dus voor de vraag: Maar wat is precies duurzaamheid?

Wat betekent het voor een architect? “Wij onderscheiden techni-

sche en esthetische duurzaamheid. Zonnepanelen zijn technisch

duurzaam. Esthetische duurzaamheid is eigenlijk simpel gezegd: is

het mooi genoeg om te blijven staan. Als een gebouw bijzonder is

ontworpen, maar toch goed past in de ruimtelijke omgeving, dan is

de kans veel groter dat het lang mag blijven staan van de ge-

meente. Een gebouw moet bijzonder zijn, maar wel deel uitmaken

van de stedelijke context. Neem de Amsterdamse grachtenpanden.

Doordat ze zo bijzonder zijn, maar wel heel erg bij Amsterdam

horen, staan ze er al eeuwen. Dat is pas duurzaam.”

Voor Jan van der Kleij is het herstellen van gebouwen het duur-

zaamst. Bij Belfor doen ze dat correctief: er is iets kapot en dat

wordt gerepareerd. En preventief: beter nu vervangen dan wachten

tot het kapot is. “Reconditioneren is veel milieuvriendelijker dan

een gebouw slopen en helemaal opnieuw bouwen. Het is bovendien

60% goedkoper. Ik snap dat aannemers graag willen bouwen, maar

als je echt denkt in het verlengen van levenscycli, moet je eerst

kijken of je kunt reconditioneren.”

Francesco Veenstra praat niet over gebouwen, maar over concep-

ten. Een gebouw is nooit een stapel stenen op zichzelf. Enerzijds

maakt het deel uit van een ruimtelijke omgeving, anderzijds zijn er

de gebruikers van een gebouw. Alles tezamen vormt dit het bouw-

concept, van waaruit bij Mecanoo wordt gedacht. “De ontwerpvisie

is dat een gebouw past bij de plek en bij de mensen die er werken.

Wij willen ook dat er enige flexibiliteit zit in het gebouw, zodat

gebruikers zelf nog invulling kunnen geven aan de manier waarop

het gebouw gebruikt gaat worden. Ook dat is duurzaamheid. Als

het gebouw een andere bestemming krijgt kan het gebruikt worden

zonder dat grote verbouwingen nodig zijn.”

Een gat in je bank

Bij Belfor geloven ze niet zo in nieuwbouw in het kader van duur-

zaamheid. “We leven in een wegwerpmaatschappij. Als je een

gat in je bank hebt kun je gewoon dat gat dicht maken, maar de

meeste mensen kopen liever een nieuwe en dat terwijl reconditi-

onering niet alleen goedkoper en milieuvriendelijker is, maar ook

beter de continuïteit waarborgt. Een bedrijf is sneller back to busi-

ness wanneer je herstelt dan wanneer je opnieuw bouwt. Hetzelfde

geldt voor een huiseigenaar die na een brand weer zo snel mogelijk

woonruimte wil.”

Op de vraag om een tekenend voorbeeldproject te beschrijven

geeft Jan van der Kleij een specialistische uitleg van projecten in

Afghanistan, de Rabobank en een recyclefabriek in

Delfzijl. Stuk voor stuk indrukwekkende projecten van

grote opdrachtgevers. Zo is voor het Ministerie van

Defensie in Afghanistan technische apparatuur gere-

conditioneerd. “De apparatuur hebben we hersteld.

De apparaten bleken na onze behandeling beter en

schoner te zijn dan ervoor. Dan weet je dat je heel veel

kunt bereiken met je methoden.”

Dat Mecanoo een voorloper is, die continu de ver-

nieuwing opzoekt, blijkt wel uit het project dat ze al

in 1996 opleverden. “Wij hebben de bibliotheek van

de Technische Universiteit in Delft ontworpen. Dat

was een van de eerste gebouwen in Nederland, waar

warmtekoude-opslag werd toegepast. We hebben er

ook een dubbel maaiveld aangelegd. Het dak is schuin

oplopend gebouwd, zodat studenten op het dak konden

lunchen en studeren. In de winter is het een ski-helling.

Het dak houdt daarnaast regenwater vast.”

In het door Mecanoo ontworpen kazernegebouw voor

Defensie in Den Haag zijn de verschillende typen

duurzaamheid zichtbaar. “Dat is echt een prachtig

voorbeeld van een concept dat zowel esthetisch als

technisch erg duurzaam is. Wij maakten daar helaas

kennis met politieke duurzaamheid. De politiek besloot

dat op die plek het internationaal strafhof moest wor-

den gebouwd. Dus de kazerne is afgebroken. Ons gelijk

is wel, dat het kazernegebouw aan de overkant van de

straat precies hetzelfde weer is opgebouwd.”

Het laatste project dat Mecanoo met recht het pre-

dicaat duurzame onderneming geeft, is de openbare

bibliotheek in Birmingham. “De Britse maatstaven

voor duurzaamheid liggen veel hoger dan de onze.

We hebben energiezuinige maatregelen genomen en

energie-arme materialen gebruikt. We hebben gebruik

gemaakt van natuurlijke ventilatie. Ventilatielucht van

buiten is koud. Dan beslaan de ramen en ontstaan

wervelingsstromen. Dat is zeer onwenselijk. Lucht- en

verblijfskwaliteit in openbare ruimten is heel belangrijk.

Wij hebben daarom een verwarmingselement geplaatst

op de plaatsen waar de lucht het gebouw in komt. De

lucht wordt voorverwarmd met water.”

Kansen voor hun eigen organisatie om vernieuwend

te blijven zien beide vernieuwers meer dan genoeg.


Veenstra: “De PPS-constructie lijkt al lang gemeengoed, vooral in

de infrastructuur, maar voor gebouwen is het relatief nieuw. Het

grote voordeel van deze constructie is dat alle partijen veel eerder

in het bouwproces bij elkaar komen om over de hele levenscyclus

van een gebouw en alles daarom heen beslissingen te nemen. We

zitten daar als architecten met de installateurs, de constructieme-

dewerkers, de aannemer en zelfs het facilitair bedrijf om tafel om

te bekijken hoe een gebouw het beste vorm gegeven kan worden.

Als iedereen meedenkt kun je nieuwe innovatieve oplossingen be-

denken. Verder moeten alle fasen van een project samen worden

beschouwd. Voorbereiding, ontwikkeling, uitvoering, oplevering,

onderhoud en gebruik moeten niet worden losgekoppeld maar in

samenhang worden bezien. Nu nog geeft bij veel projecten de aan-

nemer de sleutel aan de gebruiker, maar je moet de verantwoor-

delijkheid voor het gebruik delen. Dat verdien je later terug. Al die

technologie is er al. Het punt is de implementatie.”

Levenscyclus van een gebouw

Belfor blijft zichzelf ook vernieuwen. “Aannemers moeten zich

meer bezighouden met de hele levenscyclus van een gebouw.

Zij zullen dan ook onderhoud en opstal gaan doen. Dat zijn van

oudsher onze taken. Daarom gaan wij ons steeds meer richten op

technologische verbeteringen. Zo zetten we nu in op zogenaamde

lekdetectie. Door onbekende lekken vloeien er jaarlijks tienduizen-

den liters water weg. Wij sporen deze lekken op middels innova-

tieve methoden en zorgen zo voor enorme besparingen voor een

fabriek.”

Op dit moment is Veenstra bezig met een fictief project in

samenwerking met hoogleraar Toekomststudies, Wim de Ridder

(Universiteit Twente). “We denken twee, drie stappen verder dan

normaal. Er komt veel slimme technologie in bouwproducten, zodat

woningen volledig energieneutraal kunnen zijn. In overleg met de

producent en de aannemer kunnen honderd woningen

worden gebouwd. In de toekomst moet dit fabrieksma-

tig kunnen, zodat een hele wijk zelfvoorzienend wordt.”

Hun verhaal over duurzaamheid is zeker geen inge-

studeerde bedrijfspresentatie. Ook in hun persoonlijk

leven zijn ze duurzaam. Veenstra “Ik heb een zonneboi-

ler en zonnepanelen thuis. Die zorgen voor de helft van

mijn energievoorziening.”

Jan van der Kleij sluit af met: “Ik ben er persoonlijk

van overtuigd dat we fors moeten inzetten op duur-

zaamheid. Ik ben een trotse opa. Mijn kleinkind heeft

nog een heel leven voor zich. Ik wil voor hem ook een

leefbare wereld.”

De bouwsector is belangrijk

De bouwsector is van zeer groot belang voor de

Nederlandse economie en de arbeidsmarkt. Er

zijn maar liefst 474.000 mensen werkzaam in de

sector. Dat is zo’n 6% van de beroepsbevolking.

Er zijn bijna 200.000 bouwbedrijven en nog

eens 20.000 aan de bouw verwante bedrijven.

Samen zijn zij goed voor een netto jaaromzet van

E 45 miljard. Dat betekent dat de bouwsector

goed is voor 6% van het Bruto Binnenlands

Product (BBP).

2010 was een crisisjaar. 1352 bouwbedrijven

zijn failliet gegaan. Dat is 0,68% van het totaal.

Dit kostte bijna 55.000 personen hun baan in de

bouw. (bron: Wikipedia)


Managementboeken staan vol met theorieën over leiderschap. In de

loop der jaren heeft de wetenschap op dat gebied grote ontwikkelin-

gen doorgemaakt. De aloude discussie: ‘is leiderschap aangeboren of

aangeleerd?’ is nu aanbeland bij de ‘Transformatietheorie’, die stelt

dat een goed leider van nature inspirerend en charismatisch is en zo

zijn medewerkers meeneemt in een transformatieproces.

LEIDERSVAN DETOEKOMST


Vernieuwend leiderschap, één van de drie thema’s van

Vernieuwing Bouw, past bij die theorie. Maar vernieu-

wende leiders hebben naast een inspirerende leider-

schapsstijl, ook een heldere visie op de toekomst van

de bouwsector.

Twee deelnemers van Vernieuwing Bouw laten zien hoe

hun visie op vernieuwing en hun stijl van leidinggeven,

hen tot vernieuwende leiders maakt.

Tom Haagmans, directeur van Vaessen BV werkt al

twintig jaar bij Vaessen. Daarvoor was hij tweede luite-

nant bij de luchtmacht en heeft hij de TU in Eindhoven

afgerond. Zijn bedrijf Vaessen ontwerpt, ontwikkelt en

realiseert maatschappelijk vastgoed. Daarbij worden

innovatieve contractvormen gebruikt. De organisatie

heeft veel specialistische kennis en ervaring in huis

en is tegelijkertijd bouwbedrijf en architectenbureau.

Daarnaast vult Vaessen met partnerorganisaties naar

wens ook de exploitatie, het onderhoud en de financie-

ring in. De organisatie denkt vanuit de levenscyclus van

een accommodatie, waarbij de cradle-to-cradle filosofie

centraal staat.

Mede-techneut uit Delft, Bert Keijts, is sinds een jaar

voorzitter van de Raad van Bestuur bij woningcorpo-

ratie Portaal. Hij begon zijn loopbaan bij de provincie

Zuid-Holland, maar maakte al snel de overstap naar het

toenmalige ministerie van Verkeer en Waterstaat. Van-

af 2003 was hij DG Rijkswaterstaat met als kroon op

zijn overheidscarrière de verkiezing tot rijksoverheids-

manager van het jaar in 2008. Zijn huidige organisatie

is een belangrijke opdrachtgever in de bouw. Portaal

wil vernieuwing en innovatie in de bouw stimuleren.

Het doel is woningbezit te verduurzamen en het samen-

spel tussen opdrachtgever en opdrachtnemer verder te

professionaliseren.

Eerst vertelt Tom Haagmans over hoe hij vernieuwing

inhoudelijk vormgeeft en verspreidt. Daarna praat Bert

Keijts over welke leiderschapsstijl daarbij hoort.

Tom Haagmans

Bert Keijts


Een vernieuwend leider combineert idealen met ondernemersgeest.

Haagmans is aangenomen bij Vaessen met de inten-

tie om eigenaar te worden. Welbewust zoekt hij een

niche in de markt die past bij zijn idealen. “Ik ben een

marketeer, geen bouwer. Ik ben continu op zoek naar

manieren om ons te onderscheiden en zo toegevoegde

waarde te realiseren. Met bouwen alleen red je het

niet meer. Daar zijn al duizenden andere bedrijven mee

bezig. Wij willen een ‘slimme’ bouwer zijn.”

Zijn onderscheidend vermogen gaat hand in hand met

zijn idealen. De visie op maatschappelijk verantwoord

ondernemen: “Het bewustzijn groeit dat wij met deze

aarde over een unieke doch kwetsbare leefwereld

beschikken. Willen we die in goede orde aan onze

kinderen overdragen, dan zijn veranderingen in gedrag

onontbeerlijk. En dat begint bij onszelf!”

Een vernieuwend leider weet als eerste wat anders moet.

Haagmans zet niet alleen fors in op duurzaamheid,

ook ketensamenwerking is erg belangrijk. Zijn bedrijf

ontwikkelt, ontwerpt, bouwt en levert maatschappelijke

voorzieningen. Hij vindt dat het bouwproces als geheel

bekeken moet worden.“Ik geloof in de kracht van de

keten. Elke stap in het proces is van invloed op de ke-

ten. Iemand moet van begin tot eind overzicht houden.

Wij willen graag die ketenverantwoordelijke zijn. Zo

denken we al vanaf het begin; wij zijn de regisseur en

zoeken samenwerking met complementaire partners

om voor elk probleem een oplossing te genereren.”

Een vernieuwend leider wil innoveren.

“Ik vind het belangrijk om me enerzijds in te leven in de

problematiek van een opdrachtgever en anderzijds daar

een unieke oplossing voor te bedenken. Ik wil interes-

sante projecten opleveren, die innovatief en duurzaam

zijn. Mijn drive is me te onderscheiden en op een ver-

nieuwende manier toegevoegde waarde te creëren. Het

huisvestingsvraagstuk los je niet op door simpelweg in

je eentje te bouwen. Dat doen we samen met vaste part-

ners, zoals Optisport Exploitaties en Essent.” Het motto

van Vaessen is niet voor niets ‘Bouwers in Beweging’.

Een vernieuwend leider heeft een succesver-haal.

“In de gemeente Haarlemmermeer hebben we juist

het ‘Huis van de Sport’ ontwikkeld. Dat is een project

van circa E 50 miljoen op basis van een Design&Build-

contract. Naast de gemeente participeren hierin ook

private partners. Het gebouw bestaat uit topsportvoor-

zieningen, zoals een zwembad, sporthallen en fitness.

Ook maakt een privaat kinderopvangcentrum deel uit

van dit levensloopbestendige gebouw. Eind 2011 starten

we met de realisatie en in 2014 moet het klaar zijn.

Geen gemakkelijke klus. Zo moet het voldoen aan de

NOC-NSF-eisen voor topsportwedstrijden en is sprake

van zeer veel verschillende gebruikers en huurders

met uiteenlopende belangen. De gedachte achter zo’n

multifunctioneel gebouw is het behalen van synergie.

Alleen al in ruimtebesparing levert dat 10 tot 15% op.

Het wordt een slim, compact, maar vooral ook duurzaam

gebouw. Ik zie het als een enorme uitdaging om dat voor

elkaar te krijgen op deze niet-traditionele manier. Ik vind

het denken in de bouw veel te traditioneel. Dat gene-

reert geen optimale oplossingen voor de huidige

huisvestingsvraagstukken. Dan heb ik het

ook over opdrachtgevers. Dat is jammer

omdat het zo veel beter kan.”

De leider en zijn visie door Tom Haagmans


Een vernieuwend leider toont lef, maar doet het niet alleen.

“Ik werk volgens de netwerkbenadering. Dat wil zeggen

dat ik zoveel mogelijk mensen betrek bij mijn beslissin-

gen. Ik luister veel naar mijn medewerkers en sta open

voor hun mening. In het veld kunnen ze beter dingen

bedenken dan aan de top. Daarmee creëer je ruimte.

Je laat zien: kom maar, wij willen wel. Maar ik ben wel

degene die uiteindelijk de beslissingen neemt. Je kunt

niet blijven praten. Er moet wel wat gebeuren.”

Vernieuwend leiderschap is voor Bert Keijts niet top-

down en zeker niet hiërarchisch, maar wel met natuur-

lijk gezag. “Je moet duidelijk zijn naar je medewerkers

door argumenten te geven voor je gedrag en vervol-

gens moet je je verantwoordelijkheid durven nemen. Ik

wil een boegbeeld zijn en mensen stimuleren. Dat kan

alleen als je zelf duidelijk bent en lef toont.”

Een vernieuwend leider neemt duurzaamheid als uitgangspunt.

“Duurzaamheid is bij mij leidend in besluiten. Je moet

daarin investeren, lef hebben om van gebaande paden

af te wijken. Ik wil daarin met Portaal een voortrekkers-

rol innemen. Ik ben nog op zoek naar de juiste invulling

van duurzaamheid. Want wat is een goed duurzaam

effect? Het vraagt hoge investeringen zonder dat je van

tevoren weet of je de juiste keus maakt. Ik heb geen

last van idealisme. Ik ben nuchter. Ik zie dat er iets

moet gebeuren op het gebied van duurzaamheid dus ik

ben constant op zoek naar de beste methoden.”

Een vernieuwend leider stelt heldere doelen.

“De komende tien jaar wil ik investeringen doen in

bestaande en nieuwe woningen om ze duurzamer te

maken. De waarde zal anders omlaag gaan omdat

duurzaamheid een maatschappelijke norm begint te

worden. Nu moet de draai gemaakt worden naar het

toepassen van duurzaamheidsprincipes. Zo niet, dan

zal een achterstand ontstaan ten opzichte van andere

sectoren. Neem de auto-industrie. Daar worden grote

stappen gezet om duurzamere en slimmere materialen

te gebruiken. De bouw is wat trager in veranderingen.

We zijn gewend om te denken: dit werkt, dus laten we het hierbij

houden. We moeten leren dat we ons meer moeten richten op

consumenten.

Het komende jaar zal de duurzaamheidsdiscussie vooral op

projectniveau plaatsvinden. We zullen onderhoudsprocessen

doorlichten om zo efficiënt en effectief mogelijk volgens het

duurzaamheidsbeginsel te werken. Onze primaire focus ligt bij

energiebesparing, maar het blijft een zoektocht naar de beste

duurzame keuzes. Als leider moet je daar een stimulerende open

rol in spelen. Dat geldt ook voor de grote bouwers. Vaak zeggen ze

iets anders dan ze doen. Ze willen wel verduurzamen, maar vinden

het lastig om daar invulling aan te geven.”

Een vernieuwend leider weet dat ketensamenwerking loont.

“Ketenintegratie is ook een belangrijk onderwerp. Iedereen is zich

er steeds meer bewust van dat ketensamenwerking loont. We

zijn er kritisch op bij projecten bij onderhoud en nieuwbouw en

gaan altijd in gesprek met de projectleiders om te overleggen over

mogelijkheden om samen te werken. Je moet mensen daar wel de

ruimte in geven en open staan voor alles wat zich aandient met een

nuchtere en zakelijke blik. Dat schept een veel beter klimaat voor

vernieuwing dan allemaal regeltjes.”

Een vernieuwend leider weet wat hij doet.

“Ik heb mijn carrière nooit gepland. Ik ben nooit bezig geweest met

de volgende stap. Dat is mijn mazzel geweest. Als je probeert te

plannen ga je je er naar gedragen en word je onnatuurlijk. Je moet

dichtbij jezelf blijven.

Toen ik DG was bij Rijkswaterstaat betrapte ik me er voor het eerst

op dat ik dacht: wat wil ik nu eigenlijk nog? Dat leverde heel veel

spanning op. Ik heb daar met een coach over gepraat. Maar te

krampachtig op zoek gaan naar je droombaan vernauwt je blik. Je

beperkt jezelf daarmee. Ik trapte zelf ook bijna in die valkuil.”

Een vernieuwend leider neemt een goed advies ter harte.

“Het beste advies dat ik ooit gekregen heb was tijdens mijn stu-

dententijd. Ik had college. Een goede vriend zat naast mij. Hij wees

mij een mooie medestudente aan. ‘Zij vind je leuk’, zei hij,

‘doe daar wat mee.’ Met lood in mijn schoenen ging ik er op af.

Zij is nu al 34 jaar mijn vrouw.”

De leider en zijn stijl door Bert Keijts


JE HOEFT ELKAAR NIET VOOR DE GEKTE HOUDEN


Transparant en integer handelen. In ons privéle-

ven vinden we het de normaalste zaak van de

wereld. Maar in ons professionele leven is het

veel minder vanzelfsprekend. Van de bouwsec-

tor bestaat nog altijd het beeld van een wereld

waarin integriteit en transparantie bijna vieze

woorden zijn. De bouwsector is de laatste ja-

ren steeds meer overtuigd van het belang van

transparantie. En terecht, weten we uit het rap-

port “Integriteit en transparantie in de bouwsec-

tor”. Gelukkig zijn er steeds meer mensen die

transparant handelen hoog op de agenda heb-

ben staan. We spraken met Dan Bekker (hoofd

IBU Stadsingenieurs uit Utrecht) en Stan Lyc-

zak (wethouder gemeente Alphen aan den Rijn),

beide deelnemer van Vernieuwing Bouw.

Dan Bekker Stan Lyczak

Bouwen aan begrip

Transparantie is een breed begrip dat voor meerdere

uitleg vatbaar is. We vroegen daarom aan de heren

Bekker en Lyczak wat zij onder transparantie verstaan.

Bekker: “Ik zie transparantie als middel om te bouwen

aan vertrouwen. Wij geven onze opdrachtgever bijvoor-

beeld precieze inzage in de kosten die wij offreren. De

kosten blijven ook tijdens het proces inzichtelijk. Dus

hoe staan we er voor qua financiën, qua inzet van man-

uren, maar ook qua planning. Zo kun je laten zien dat je

geen woekerwinsten maakt, want dat is natuurlijk een

slechte basis voor een goede relatie.” Lyczak: “Voor mij

betekent transparantie handelen binnen de kaders van

de regels, maar wel met begrip voor ieders belangen.

Daarmee bedoel ik dat de regels niet te beknellend

moeten zijn. Door eerlijk en duidelijk te zijn over wat je

wilt, creëer je begrip bij de andere partij. Om elkaar te

begrijpen hoef je het nog niet met elkaar eens te zijn,

maar met begrip kom je er eigenlijk altijd samen uit.”

Stap in de goede richting

De onderzoeksresultaten van de 1-meting “Integriteit

en transparantie in de bouwsector” laten zien dat de

bouwsector ten opzichte van de 0-meting uit 2008 in

positieve richting is veranderd. Er is meer vertrouwen

tussen opdrachtgevers en opdrachtnemers. Deze

verandering is ook elders in het land zichtbaar. Lyczak:

“Ik zie het al in het huidige kabinet veranderen. Partijen

zijn veel duidelijker over wat ze willen en waarom. Als

je duidelijk maakt wat je wilt, kan de ander natuurlijk


vinden dat je ideeën idioot zijn, maar als die er wel be-

grip voor heeft, heb je al een hele wereld gewonnen.”

“We zijn op de goede weg, maar geduld is een schone

zaak”, aldus Bekker. “We zijn bij IBU Stadsingenieurs

bezig met een gedragsverandering en die bereik je met

kleine stapjes tegelijk. Het is wel belangrijk dat we de

stapjes zo sturen dat we in de goede richting blijven

bewegen. Ik weet zeker dat we er gaan komen, we

moeten alleen niet verwachten dat het morgen al zo ver

is. Dit soort processen kost tijd. Dat is niet anders.”

Transparantie = rendement

Een ander opvallend resultaat uit de 1-meting is dat

transparant handelen leidt tot meer rendement voor

de betrokken partijen. Bekker: “Ik kan me niet zo 1,

2, 3 een project voor de geest halen dat een succes is

geworden door een transparantere insteek. Wat ik wel

kan zeggen, is dat we sinds het afgelopen jaar nog beter

scoren op onze klanttevredenheid. We krijgen ook echt

complimenten over onze aanpak. En met tevreden klan-

ten bouw je makkelijker een vertrouwensrelatie op. Als

je elkaar vertrouwt kun je een win-win situatie creëren.”

Lyczak: “Ik ben er absoluut van overtuigd dat transpa-

rantie leidt tot meer rendement. Je hoeft elkaar dan niet

meer voor de gek te houden. Wanneer je als aannemer

geen ruimte in je planning hebt voor een project, kun je

dat gewoon aangeven. Een offerte maken in de hoop dat

je de opdracht niet binnenhaalt is natuurlijk onzin. Als

we over dit soort dingen open en eerlijk zijn scheelt dat

ons allemaal tijd en dus geld. En uiteindelijk willen we

allemaal hetzelfde. Kwalitatief goede bouwwerken waar

de burger blij van wordt.”

Vergroten van transparantie binnen je organi-satie doe je zo

Opvallend is dat in organisaties transparantie weliswaar

een belangrijke rol speelt, maar dat aan het vergroten

ervan op een heel verschillende manier invulling wordt

gegeven. De gemeente Alphen aan den Rijn bijvoor-

beeld bevordert transparantie door te zorgen dat de

juiste persoon op de juiste plek zit en door duidelijke

instructies te verstrekken over het gewenste gedrag.

De IBU stadsingenieurs doen het heel anders; namelijk

door groepscoaching. Bekker: “We werken in een we-


reld van techneuten. Dat zijn van nature geen praters.

Communicatie is daarom een lastig punt, terwijl het zo

belangrijk is! Sinds 2010 hebben we coaches aange-

steld om onze projectteams bewust te maken van de

interactie binnen het team en met de buitenwereld en

te leren omgaan met feedback. Deze aanpak is redelijk

vernieuwend binnen de bouw en tot nu toe krijg ik

vanuit de organisatie, maar ook van daarbuiten hele

positieve reacties.” Ook het geven van het goede voor-

beeld aan anderen is voor beide heren een belangrijke

factor binnen hun organisatie.

Vernieuwing Bouw en transparantie

De vernieuwing in de bouw zal uiteindelijk tot resultaat

hebben dat de samenwerking binnen bouwprojecten

transparant zal zijn. Geen geheime agenda’s, maar

samen werken aan een mooi eindresultaat en groot

vertrouwen in de integriteit van de andere betrokken

partijen in een project. We zijn er nog niet, maar we

zijn zeker op de goede weg. We zijn als sector trans-

paranter gaan werken, we vertrouwen elkaar meer dan

twee jaar geleden en het nut van transparantie begint

door te dringen. Een transparant werkende organisatie

kan immers haar rendement vergroten ten opzichte van

niet of minder transparante organisaties.

Het netwerk van Vernieuwing Bouw maakt zich sterk

voor een professionele en economisch gezonde bouw-

sector. Daar is transparantie een belangrijk onderdeel

van.

Transparantie in de bouw verbetert

Uit het USP-rapport, dat in opdracht van

Vernieuwing Bouw is gemaakt, blijkt dat

organisaties die transparant en vernieuwend

werken tal van voordelen ervaren. Zo hebben

ze prettigere ervaringen met de wederpartij.

Hun bedrijfseconomische vooruitzichten zijn

gunstiger, omdat de faalkosten verminderen.

Daarbij werven ze gemakkelijker nieuw

personeel en is hun algehele toekomstbeeld

positiever. Deze voordelen beginnen meer en

meer door te dringen in de bouwwereld. Dit

zal het veranderproces versnellen. (Bron: USP-

rapport)


PROJECTEN


Vernieuwing Bouw is betrokken bij een aantal

praktijkprojecten. Dit zijn vernieuwingsinitiatie-

ven, die door Vernieuwing Bouw worden onder-

steund en samen met vernieuwende organisa-

ties worden uitgevoerd.

Platform Ketensamenwerking Het platform Ketensamenwerking is eind 2010 opge-

richt om de ontwikkeling op het gebied van ketensa-

menwerking in de bouw te regisseren en te sturen.

Het platform ontsluit kennis en ervaringen voor alle

partijen in de bouw die verder willen komen met

ketensamenwerking. Brancheorganisaties Aedes en

Bouwend Nederland participeren in het platform Keten-

samenwerking.

Vernieuwing Bouw vervult de rol van verbinder. Zij

communiceert de kennis en kunde opgedaan in het

platform verder en verbindt nieuwe initiatieven en ken-

nis aan de betrokken partijen. Deze communicatie is

met name gericht op kleinere partijen, zoals het MKB

en middelgrote woningcorporaties.

Vernieuwing Bouw is leading partner en front-office in

dit platform. De verschillende partijen dragen ieder bij.

Met het stimuleren van het platform Ketensamenwer-

king draagt Vernieuwing Bouw bij aan het landen van

de kennis op het gebied van ketensamenwerking in de

praktijk.

Kennishub Nieuwe onderhoudscontracten Rijkswaterstaat zet in de komende jaren tal van nieuwe

onderhoudscontracten in de markt. De contracten

worden gegund op waarde en niet op laagste prijs.

Daarvoor is een nieuwe en nauwere manier van

samenwerken noodzakelijk tussen opdrachtgever en

opdrachtnemer.

Rijkswaterstaat, Bouwend Nederland, NLingenieurs,

UNETO-VNI en de Vereniging van Waterbouwers spra-

ken af elkaar te zullen helpen om deze nieuwe manier

van werken aan te leren.

Vernieuwing Bouw heeft een Kennishub ontwikkeld om

de geleerde lessen en ervaringen te verspreiden binnen

de bouwsector. De Kennishub Nieuwe onderhouds-

contracten, kortweg Kennishub, krijgt een plek op de

website van Vernieuwing Bouw. Daarnaast worden in

2011 een aantal bijeenkomsten georganiseerd waar

betrokken partijen elkaar kunnen ontmoeten en van

gedachte kunnen wisselen over de nieuwe onderhouds-

contracten van Rijkswaterstaat.

PraktijklerenHet programma Praktijkleren is een initiatief van

Vernieuwing Bouw en Traverse/Curnet. Na signalen uit

de markt is het project Praktijkleren in samenwerking

met de markt ontwikkeld. Het succesvolle KinG-project

(Kennis in het Groot) is de inspiratiebron. Maar waar

King zich richt op opdrachtgevers, begint Praktijkleren

bij de markt. Juist de markt wil en moet leren en in-

noveren.

Het project is een hands-on aanpak voor concrete pro-

jecten in uitvoering. Deze aanpak leidt tot een betere

samenwerking of helpt een goedlopende samenwerking

tijdens het bouwproces beter vast te houden.


Daarnaast wil Praktijkleren de opbrengsten van indivi-

duele projecten ten goede laten komen aan de sector

als geheel. In 2010 is Praktijkleren ontwikkeld. In 2011

starten de eerste projecten met Praktijkleren.

In de loop van een jaar wordt een aantal sessies geor-

ganiseerd met de belangrijkste spelers in een project.

Het begint namelijk bij mensen in een project, die

niet tevreden zijn over hoe het nu gaat, en die samen

anders en beter willen presteren. Deze ambitie is niet

vrijblijvend.

Met behulp van professionele facilitatoren wordt

gereflecteerd op het eigen functioneren. Daardoor

worden zaken blootgelegd. Stereotype beelden worden

bespreekbaar gemaakt. Patronen en wetmatigheden

van handelen worden helder en moeten soms worden

doorbroken. Hiermee wordt uiteindelijk een bijdrage

geleverd aan noodzakelijke systeemveranderingen.

Halftime Het project Halftime is voor partijen die bij de voorbe-

reiding en uitvoering van bouwprojecten zijn betrokken

en is gericht op het voorkomen of beperken van hinder

voor de omgeving door die bouwprojecten. Doelstel-

lingen zijn eerdere oplevering van werken, kostenopti-

malisatie, stimuleren van innovatief gedrag, bevorderen

van samenwerken in de keten, minder CO2-uitstoot

en versterken van de concurrentiepositie. Deze doelen

kunnen worden bereikt door het slim organiseren van

werkprocessen en het maken van goede afspraken

tussen de partners in de keten en tussen hen en de

opdrachtgever. De opdrachtgever kan deze processen

in belangrijke mate stimuleren door ‘tijd’ als gunning-

criterium op te nemen bij het aanbesteden van werken:

partijen worden gestimuleerd tot proces- en productin-

novaties.

De aanpak bestaat uit vijf sporen:

1. Het opzetten en uitvoeren van praktijkprojecten.

2. Het toekennen van een Halftime Award

3. Onderwijscompetitie (HBO en TU) in

Company-2-College.

4. Taskforce: ondersteuning om partijen te helpen

bij het implementeren van Halftime.

5. Communicatie en kennisoverdracht.

Rollende stenenSuccesvolle pilotprojecten moeten worden opge-

schaald en kennis moet worden geïmplementeerd.

Dat zien de initiatiefnemers van het project Rollende

Stenen als noodzakelijke stappen in het vernieuwings-

proces. Het project Rollende Stenen wil door middel

van gerichte cultuurinterventies beweging in de praktijk

van aanbesteding en contractuitvoering krijgen. Door

middel van een participatieve aanpak, dat wil zeg-

gen samen met actoren in het veld, worden condities

geschapen om gedragspatronen in de praktijk van

aanbesteding en contractuitvoering in de infra-sector

fundamenteel te veranderen.

In de aanpak staat het creëren van vertrouwen hoog

in het vaandel en wordt veel tijd in het veld besteed

aan reflectie op nieuwe praktijken. Door de gekozen

aanpak, waarbij de bouwbedrijven, consultancy-orga-


nisaties en opdrachtgevers gezamenlijk betrokken zijn,

wordt de kans op versnelling in het transformatiepro-

ces sterk vergroot. De aanpak past zich gemakkelijk

aan, aan nieuwe situaties en gewijzigde omstandighe-

den. En tenslotte is het nieuw aangeleerd gedrag sterk

verankerd in de nieuwe praktijken.

Baanbrekers in de bouwBaanbrekers die de basisleergang gevolgd hebben, ge-

ven aan dat er meer ruimte en inspiratie nodig is om te

kunnen vernieuwen in hun werk. Daarom is het netwerk

Baanbrekers in de Bouw opgericht voor vooruitstre-

vende mensen, die werkzaam zijn in de bouwsector.

Zij kunnen bij Baanbrekers een netwerktraject volgen.

Het is bedoeld voor opdrachtgevers, opdrachtnemers,

adviseurs en vertegenwoordigers.

Baanbrekers draait nu drie jaar. Daaruit zijn 100 baan-

brekers voortgekomen.

Het netwerk bestaat uit twee onderdelen:

- Heartbeat. Bijeenkomsten waar Baanbrekers bij

elkaar komen om hun netwerk te onderhouden

en te verbreden.

- Advanced. Dit traject bevat naast een netwerk-

functie ook coaching en terugkoppeling van

leidinggevenden.

Vernieuwing Bouw heeft de oprichting en structuur van

de stichting ondersteund.

BouwinformatieraadDe Bouw Informatie Raad ofwel BIR maakt zich sterk

voor een succesvolle transitie naar bouwen met BIM

(Bouwwerk Informatie Model). Ze richt zich op het vast-

stellen van de algemene afsprakenstelsels om de open

standaard te realiseren die nodig is voor BIM.

Daarvoor ontwikkelt de BIR standaarden, waaraan elke

baksteen, elk computerbestand en elk ontwerpen

bouwproces moet voldoen. Deze standaardisering be-

tekent een digitale revolutie, zowel voor de sector als

voor de klant. De drager van die revolutie heet BIM.

Het uiteindelijke doel van de BIR is dat alle onderne-

mingen die betrokken zijn bij een bouwproject binnen

afzienbare tijd werken volgens een Bouwwerk Informa-

tie Model (BIM) waarin alle standaarden zijn verwerkt.

De eerste afspraken die nodig zijn voor breed

gedragen standaarden zijn al gemaakt. Succesvolle

voorbeelden van afsprakenstelsels zijn bijvoorbeeld

VISI en COINS.

Legacy PSIBouw Het programma van PSIBouw heeft veel kennis ontwik-

keld. Het is belangrijk dat deze kennis wordt doorgege-

ven aan de nieuwe generatie via hun opleiding. Compa-

ny to College is een organisatie van professionals uit de

praktijk van bouwen projectmanagement, die graag

bijdragen leveren aan het hoger onderwijs. Denk hierbij

aan het ontwikkelen en doceren van lesprogramma’s,

cases, gaming en (gast)colleges. Company to College

werkt samen met een breed netwerk van partnerorga-

nisaties en gastdocenten.

Studenten leren het beste van echte projecten. De

meerwaarde is de kennis en ervaring van vernieuwende

thema’s in bouwen projectmanagement, zoals risico-

en contractmanagement, virtueel bouwen, systems

engineering, value management en PPS.

CoP Eigen InitiatiefCoP (Community of Practise) Eigen Initiatief is een

werkgroep die het ‘Eigen Initiatief’ wil stimuleren en

daarmee de creativiteit van de bouwsector optimaal

wil benutten. Vernieuwing Bouw is facilitator van CoP

Eigen Initiatief. In het CoP zitten zo’n 15 verschillende

partijen vanuit de overheid en de markt.

Eigen Initiatief is kort gezegd een open sollicitatie van

een bedrijf bij de overheid. Deze partij zegt daarmee:

“Wij hebben specifieke expertise en bieden graag

een innovatieve oplossing voor een maatschappelijk

probleem. Laten wij samenwerken, zodat er voor beide

meerwaarde ontstaat.” Dit ongevraagde voorstel, deze

open sollicitatie heet in de bouwwereld Eigen Initiatief.

In 2010 is het CoP Eigen Initiatief gestart met een zeer

constructieve topconferentie op 28 januari. Tijdens

de conferentie is door het programma Eigen Initiatief,

een folder gepresenteerd. Vervolgens heeft een aantal

vruchtbare werkgroepgesprekken plaats gevon-

den. Die resulteerden in concrete cases die worden

doorgenomen.


DEELNEMERSVERNIEUWINGBOUW 2010


Balance & Result Organisatie AdviseursBalance & Result is een adviesbureau dat het manage-

ment ondersteunt op het snijvlak van organisatorische

vragen en thema’s zoals marktpositionering, ketensa-

menwerking, aanbesteden, duurzaamheid, BIM, LEAN

of HRM. Klanten zijn publieke en private opdracht-

gevers, opdrachtnemers en organisaties in de bouw.

Balance & Result kent de sector en werkt resultaatge-

richt, met gevoel voor de menselijke maat. Het doel

van Balance & Result is om

haar klanten te inspireren en

bij te dragen aan hun succes.

Koninklijke BAM GroepKoninklijke BAM Groep is een bouwen vastgoedcon-

cern. Actief in vijf Europese thuislanden in de sectoren

bouw, vastgoed, infra, publiek-private samenwerking,

installatietechniek en consultancy en engineering. De

werkmaatschappijen BAM International (gespecialiseer-

de bouwen infraprojecten) en Tebodin (consultancy en

engineering) opereren wereldwijd.

BAM beschouwt vernieuwing als essentieel voor de

ontwikkeling van de onderneming en voor het vinden

van duurzame oplossingen in de gebouwde omgeving.

Innovatie vormt een van de ondernemingsprincipes

die BAM heeft geformuleerd. BAM wil de kennis en

ervaring op het gebied van vernieuwende producten,

processen, contracten

samenwerkingsvormen graag

uitbreiden en delen met

(bouw)partners.

BELFORBELFOR is wereldwijd marktleider op het gebied van

professionele reconditionering: het bedrijf brengt sterk

vervuilde objecten terug in nieuwe staat. Als enige

bedrijf ter wereld heeft BELFOR zich volledig toegelegd

op het bieden van een totaaloplossing tijdens en na

calamiteiten.

BELFOR (Nederland) is een onderdeel van de BELFOR

Group GmbH. Met 4600 medewerkers op 172 vestigin-

gen in 27 landen in Europa,

Amerika en Azië realiseerde

de BELFOR Groep in 2009

een omzet van $1 miljard.

Bennema VastgoedBennema Vastgoed neemt deel aan en adviseert in

alle aspecten van vastgoed, vooral op het gebied van

projectontwikkeling en duurzaamheid. Inbreng of on-

dersteuning op het terrein van organisatie, vakinhoud of

ondernemen behoort ook tot haar werkzaamheden. Ben-

nema Vastgoed combineert jarenlange ervaring met een

voortdurende zoektocht naar vernieuwing. En het lukt

steeds beter het nieuwe denken – dat bijvoorbeeld een

ontwikkeling zoals duurzaam-

heid noodzakelijk maakt - in

de praktijk te brengen.

BOB Opleiding, Training en AdviesBOB is een opleidingsinstituut dat kans ziet het aanbod

naadloos aan te laten sluiten bij de steeds verande-

rende wensen en behoeften van de klanten. Dit doet ze

door ervaren docenten en trainers uit de praktijk in te

zetten en door nauw contact te houden met deelne-

mers en bedrijven. BOB heeft daarvoor een professio-

neel team van veertig vaste medewerkers en ruim 400

externe (freelance) docenten,

trainers en examencommis-

sieleden.

DEELNEMERSVERNIEUWINGBOUW 2010


Brink GroepManagement, advies en automatisering voor bouw, huis-

vesting en vastgoed. Dat is de kern van de dienstverlening

van de Brink Groep. De organisatie speelt verschillende

rollen in processen op het terrein van gebiedsontwikke-

ling, vastgoedadvies, bouwmanagement en -advies, huis-

vestingsadvies, onderhoudsadvies en kosten-kwaliteitsad-

vies. Op het gebied van automatisering is de Brink Groep

marktleider in de calculatie- en onderhoudsbranche. Hier

staan zij hun opdrachtgevers

terzijde met ICT-consultancy,

IBIS-software, services en

implementatie.

CROWCROW is hét nationale kennisplatform voor infrastruc-

tuur, verkeer, vervoer en openbare ruimte. Een not-

for-profit organisatie, waarin overheid en bedrijfsleven

samenwerken aan het ontwikkelen, verspreiden en

beheren van praktisch toepasbare kennis voor beleids-

voorbereiding, planning, ontwerp, aanleg, beheer en

onderhoud. De missie van CROW verbreedt zich inmid-

dels naar het kennisplatform van de bouw. Op basis van

de behoeften van de klanten

ontwikkelt, implementeert en

beheert CROW nieuwe ken-

nisproducten en diensten.

CURNET CURNET is een herkenbaar en uniek netwerk van pro-

jecten, programma’s en andere kennisallianties dat zich

richt op kennis- en competentieontwikkeling rond ruimte,

bouw, bodem, land en water. De samenwerking binnen

CURNET leidt tot synergie en dus tot meerwaarde voor

klanten, betrokkenen en belanghebbenden, waarbij elk

van de deelnemende projecten, programma’s en ken-

nisallianties hun eigen sterkte hebben. Deze meerwaarde

wordt bereikt door kennisvra-

gers en -aanbieders samen

te brengen in inspirerende en

aantrekkelijke werkverbanden.

Com·wonenCom·wonen is een moderne corporatie met meer dan

negentig jaar ervaring in volkshuisvesting. Com·wonen

verhuurt en verkoopt goede, betaalbare woningen

in wijken in de stadsregio Rotterdam. Ze steekt veel

energie, middelen en tijd in wijkprojecten voor en met

wijkbewoners. Daarvoor werkt ze samen met haar

huurders, de gemeente, deelgemeenten en instanties;

dat heet Wijkkracht.

Com·wonen gelooft in innovatie en vernieuwing in de

bouw. Het is noodzakelijk voor de toekomst van de

bouw. Ketenintegratie met de innovatie van een geïn-

tegreerd bouwproces, levert veel voordelen op: sneller

en beter bouwen, tevreden

bewoners en faalkosten-

reductie. Dit verdient verbre-

ding en verdieping.

Dick van Gameren ArchitectenDick van Gameren architecten in Amsterdam heeft

15 medewerkers en werkt aan opdrachten op alle

schaalniveaus, van interieuropdrachten tot grootscha-

lig utilitair en stedenbouwkundig werk, in

Nederland en daarbuiten. In september 2007

ontvingen ze de Aga Khan Award voor de Nederlandse

ambassade in Addis Abeba. Dick van Gameren heeft

een indrukwekkende staat

van dienst. Hij richtte zijn

architectenbureau in de

huidige vorm op in 2005.


Dura Vermeer GroepDura Vermeer richt zich specifiek op klanten met vraag-

stukken op het gebied van wonen, werken, mobiliteit

en vrije tijd, die zij vertaald willen zien in bouw of infra-

structurele oplossingen. Van eenvoudig tot complex. Van

kleinschalig tot groot.

De producten van Dura Vermeer lopen uiteen van de

ontwikkeling en bouw van woningen, kantoren en mul-

tifunctionele centra tot het bouwen woonrijpmaken

van terreinen en gronden, het ontwerpen, aanleggen en

onderhouden van wegen, het ontwerpen en bouwen van

kunstwerken (bruggen, viaducten, tunnels), het aanleg-

gen van ondergrondse kabels en leidingen, het bouwen

en onderhouden van spoorwegen en het saneren van

vervuilde gronden. Via advies- en ingenieursbureau Advin

kan Dura Vermeer haar klanten

een dienstverlening aanbieden

op het gebied van engineering

van bouwen infraprojecten.

Gemeente Alphen aan den RijnDe Zuid-Hollandse gemeente Alphen aan den Rijn heeft

circa 72.000 inwoners. Een stad waar kwaliteit van

wonen, een goed ondernemersklimaat, een hoog voorzie-

ningenniveau, zorg om het groen en voldoende recreatie-

mogelijkheden hoog in het vaandel staan. Duurzaamheid

is een van de onderwerpen die uitdrukkelijk de aandacht

heeft bij de ontwikkelingen in de stad. De gemeente wil

binnen haar eigen invloedssfeer de gevolgen van de kli-

maatverandering tegengaan en opvangen. Via het klimaat-

programma heeft ze - samen met partners - een aantal

doelen gesteld die een bijdrage leveren aan duurzame

ontwikkeling. Alphen aan den

Rijn bestaat uit Alphen aan den

Rijn, Aarlanderveen en Zwam-

merdam.

Gemeente AmersfoortAmersfoort ligt in het hart van Nederland op een

knooppunt van snelwegen en spoorwegen. De Onze

Lieve Vrouwetoren in de binnenstad vormt het kadas-

traal middelpunt van Nederland. Amersfoort heeft bijna

144.000 inwoners en ligt aan de oever van de Eem,

omringd door natuurgebieden.

De gemeente werkt aan een duurzaam Amersfoort.

Een stad waar voldoende groen te vinden is. Waar

water, lucht en bodem schoon zijn. Een plek waar

mensen zich veilig voelen. Een klimaatneutrale stad.

Kortom een stad waar het prettig wonen, werken en

recreëren is. Dit is niet alleen de verantwoordelijk-

heid van de gemeente maar van alle inwoners en

gebruikers van de stad. Daarom zoekt de gemeente

hierbij samenwerking met bedrijven, organisaties en

inwoners van de stad onder

de noemer “Samen duur-

zaam”: Samen werken aan

een duurzame stad.

Gemeente HoornHoorn heeft 70.000 inwoners. Het is een stad waar

mensen wonen, werken en recreëren en waarbij duur-

zaamheid en leefbaarheid kernbegrippen zijn. Een stad

met een voorzieningenniveau, dat past bij de centrum-

functie (voor 200.000 inwoners). Hoorn als economi-

sche motor in West-Friesland bevordert de regionale

economie door een goed ondernemersklimaat. Hoorn

en West-Friesland behoren tot de grootste autonome

groeiers qua werkgelegenheid in de afgelopen decen-

nia. Innovatief zijn behoort tot de kernwaarden. Het

toerisme geeft een belang-

rijke impuls aan de economi-

sche bedrijvigheid in de stad

en in de regio.


Gemeente Utrecht: IBU StadsingenieursIBU Stadsingenieurs is het ontwerpen adviesbureau

van de gemeente Utrecht. De afdeling verzorgt voor

een belangrijk deel de (her)inrichting van de openbare

ruimte in Utrecht. Van parken en wegen tot de aanleg

van bruggen. Ook zijn de ingenieurs nauw betrokken

bij prestigieuze projecten, zoals de inrichting van de

openbare ruimte van de grootste nieuwbouwlocatie in

Nederland, Leidsche Rijn, en het nieuwe stationsge-

bied. IBU Stadsingenieurs is specialist in het uitvoeren

van projecten in een stedelijke omgeving: van ontwerp

en advies tot projectmanagement en directievoering.

Daarnaast levert het bureau

gespecialiseerde technische

kennis aan derden.

GrontmijGrontmij is een toonaangevend internationaal ontwerp-,

advies- en managementbureau. Zij levert adviezen en

ingenieursdiensten met betrekking tot de stedelijke

en natuurlijke leefomgeving, multi-modale mobiliteit,

schoon water en energie. Samen met haar klanten en

erkende kennisinstituten plant en realiseert zij duur-

zame, haalbare oplossingen.

Grontmij; planning, con-

necting, respecting the future.

HÈT Facilitair BureauHèt Facilitair Bureau is een onderdeel van Kokon

Groep en zusterbedrijf van Kokon Architectuur &

Stedenbouw. Hun Bouwwerk Informatie Model (BIM)

staat voor 3D-visualisatie, ketenintegratie en trans-

parantie. Architectuur, bouwkunde, constructie en in-

stallatie worden in één model ontwikkeld en beheerd.

Voor zowel nieuwbouw als renovatie. Het model levert

uittrekstaten, inzicht in milieuprestaties, data ten

behoeve van het Meerjaren

Onderhouds Plan, regelge-

ving en kosten.

InTouch De Europese InTouch groep is een wereldwijd werkende

organisatie. InTouch ontwerpt, sluit aan en exploiteert

betekenisvolle samenwerkingsomgevingen en gebruikt

hiervoor innovatieve ICT-oplossingen. Het Nieuwe Wer-

ken kan die ideale werkomgeving bieden, waarin soepel

samengewerkt wordt met alle stakeholders. InTouch be-

schikt over de middelen en de expertise om samen met

de klant deze werkomgeving,

stapsgewijs op te bouwen of

kant en klaar aan te bieden.

Kenniscentrum CPI / TU DelftHet Centre for Process Innovation in Building and Con-

struction (CPI) is het kenniscentrum van TU Delft dat

zich toelegt op kennisontwikkeling en kennistoepassing

op gebied van procesinnovatie in de bouw. Daarvoor

werkt het samen met koplopers vanuit de hele bouw-

keten. Het CPI wil samen met de markt bouwen aan

een beter presterende bouwsector. Ze gaat hierbij uit

van een intensieve interactie tussen wetenschap en

praktijk onder het motto:

kennisontwikkeling door

kennisdeling van hoogwaar-

dige, adequate en multi-

disciplinaire expertise.

Stadsingenieurs


Mecanoo architectenMecanoo architecten in Delft is opgericht in 1984 en

wordt geleid door architect/creatief directeur Fran-

cine Houben. Het bureau heeft een multidisciplinaire,

professionele staf van ongeveer negentig mensen uit

vijftien verschillende landen, met onder meer archi-

tecten, interieurontwerpers, stedenbouwkundigen en

landschapsontwerpers. Het oeuvre van Mecanoo is

ongekend breed: huizen, kantoren, scholen en com-

plete woonwijken, theaters, bibliotheken en wolken-

krabbers, parken, pleinen en

snelwegen, steden, polders

en Randstad, hotels, musea

en zelfs een kapel.

PortaalWoningcorporatie Portaal werkt aan goed en betaal-

baar wonen. Samen met huurders, maatschappelijke

organisaties en overheden bouwt Portaal aan een kans-

rijke toekomst van mensen en buurten. Portaal biedt

onderdak aan ruim 57.000 huishoudens in de regio’s

Amersfoort, Arnhem, Leiden, Nijmegen en Utrecht.

Portaal vervult een belangrijke rol als opdrachtgever in

de bouw. Zowel bij nieuwbouw als bij (grootschalige)

renovaties en herstructureringsopgaven nemen de

complexiteit en de gestelde eisen alleen maar toe. Dat

geldt ook voor de bouwkosten. Portaal wil een bijdrage

leveren om deze vraagstukken slimmer aan te pakken.

En om vernieuwing en innovatie te stimuleren. Daar-

mee krijgen het elan en het

imago van de bouwsector

een flinke impuls.

Procap adviseurs en projectmanagersProcap helpt opdrachtgevers met advies en manage-

ment van processen rondom het bedenken, bouwen

en benutten van gebouwen, gebieden en verbindingen.

Procap helpt opdrachtgevers die de regie in handen wil-

len houden: door namens (of samen met) hen het pro-

jectmanagement in te vullen of door te adviseren over

strategie, aanpak en beheersing van opgaven. Maar ook

met coaching en opleidingen.

Procap staat voor een heldere en energieke aanpak

van projecten die de inrichting van Nederland bepalen.

Door opdrachtgever en gebruikers centraal te stellen.

En vooral door mensen en

organisaties beter te laten

samenwerken.

ProRailProRail is verantwoordelijk voor het spoorwegnet van

Nederland: aanleg, onderhoud, beheer en veiligheid.

Ruim 4000 medewerkers zorgen ervoor dat elke dag,

24/7, 1.200.000 reizigers en 100.000 ton goederen

op hun plaats van bestemming komen, met ruim 6.000

treinen over 6.830 kilometer spoor. Het spoorwegnet is

met recht het kloppend hart van mobiel Nederland.

ProRail werkt aan de bereikbaarheid van Nederland

door te zorgen voor een optimaal spoornetwerk. Ze

verdeelt de ruimte op het spoor, regelt alle treinverkeer,

informeert vervoerders en reizigers, bouwt en beheert

stations en legt nieuw spoor

aan. Ze onderhoudt bestaand

materieel zoals spoor, wis-

sels, seinen en overwegen.


SBR: Kennisplatform voor de bouwSBR zorgt voor informatie waar de mensen in de bouw

direct mee vooruit kunnen, zodat zij hun doelen beter

kunnen bereiken. Het motto luidt: SBR, Prettig kennis

te maken.

SBR biedt met haar ketenbrede netwerk een plat-

form, waar hoogwaardige bouwkennis zich optimaal

kan ontwikkelen en verspreiden. Een platform waar

specialisten uit de bouw kennis uitwisselen, relevante

nieuwe kennis maken en die vertalen in toegankelijke

informatie. SBR zorgt voor een effectief bereik van

kennis, zodat daadwerkelijke toepassing vanzelfspre-

kend wordt. Het doel is de bouwen vastgoedwereld

met toonaangevende vakkennis te ondersteunen en

te prikkelen, zodat ondernemingen op een duurzame,

vooruitstrevende manier kun-

nen ontwikkelen, bouwen en

beheren. Zo werkt SBR uit-

eindelijk mee aan een betere

leefomgeving in Nederland.

Stichting Post Academisch Onderwijs (PAO)De organisatie heet voluit Stichting PostAcademisch

Onderwijs Bouwkunde, Civiele techniek, Gezondheids-

techniek en Milieutechnologie, Vervoerswetenschap-

pen en Verkeerskunde. PAO biedt afgestudeerden de

kans om op de hoogte te blijven van ontwikkelingen in

wetenschap en technologie, zodat ze optimale professi-

onele prestaties kunnen leveren. Om hun internationale

positie te behouden moeten bedrijven en organisaties

wetenschappelijk en technisch blijven innoveren. Dat

vraagt om in-service opleidingen voor medewerkers en

management.

De doelen van PAO zijn:

- De acquisitie van specialistische kennis en

bekwaamheid

- Verdiepen en verbreden van kennis zodat

professionals hun prestaties kunnen verbeteren

- Bijhouden van ontwikkelingen in het veld van

de deelnemers.

TSM Business SchoolTSM Business School ontwerpt leerprogramma’s.

Daarmee ondersteunt TSM mensen en organisaties

bij hun ontwikkeling op het gebied van leiderschap en

ondernemerschap ten behoeve van innovatie en een

duurzame ontwikkeling van onze maatschappij.

TSM Business School, ontstaan vanuit de samenwer-

king van de Universiteit Twente en het bedrijfsleven,

verzorgt sinds 1967 managementprogramma’s. Nu is

TSM dé business school voor een nieuwe generatie

leiders die bijdragen aan een duurzame ontwikkeling

van onze maatschappij. De business school is een

netwerkorganisatie binnen universiteiten, met een

academische verankering bij

de Universiteit Twente. TSM

heeft hechte verbindingen

met hogescholen, bedrijven

en instellingen.


Van den Heuvel WerkendamVan den Heuvel Werkendam is een professioneel fami-

liebedrijf, actief in het bouwen woonrijp maken van

terreinen, dijkenbouw, bodemsanering en landmeten.

Ze is vooral werkzaam in het midden en zuiden van het

land.

Als familie- en MKB-bedrijf in de infrasector investeert

Van den Heuvel Werkendam in duurzame relaties met

zowel personeel als klanten. Ze onderscheidt zich

daarbij in betrokkenheid,

betrouwbaarheid en vakman-

schap.

VolkerWesselsVolkerWessels is een hecht samenwerkende groep

van bedrijven in binnen- en buitenland. Partner bij de

inrichting van de samenleving op het gebied van bouw,

mobiliteit, energie- en communicatievoorzieningen;

partner bij ontwikkelen, ontwerpen, realiseren, beheren

en exploiteren.

VolkerWessels is een Nederlands concern, met 16.600

medewerkers in 125 werkmaatschappijen. Behalve in

Nederland zijn er vestigingen in België, Duitsland, het

Verenigd Koninkrijk, Canada en de Verenigde Sta-

ten. Het zwaartepunt van VolkerWessels’ werk ligt in

Nederland. De projecten van de werkmaatschappijen

vinden op wereldwijde schaal

plaats. Het thema is ‘Samen

bouwen aan wonen, werken

en mobiliteit.’

Vaessen Algemeen BouwbedrijfVaessen Algemeen Bouwbedrijf BV ontwerpt, ontwik-

kelt en realiseert maatschappelijk vastgoed. De middel-

grote omvang en platte organisatie staan garant voor

flexibiliteit en daadkracht. Projecten worden in heel

Nederland op basis van uiteenlopende contractvor-

men gerealiseerd. Van “design and build” tot “Publiek

Private Samenwerking”.

De toegevoegde waarde van Vaessen ligt in onder

andere:

- specialistische kennis en ervaring

- bouwbedrijf en architectenbureau onder één dak

- een ervaren en stabiel personeelsbestand

- een topnetwerk van leveranciers en partners

- uitdagend ondernemerschap.

Van Dijk MaaslandVan Dijk Maasland bestaat nu een halve eeuw. Het be-

drijf heeft zijn wortels in de grond-, wegen waterbouw.

Maar inmiddels kan het ook een groot aantal aanver-

wante werkzaamheden tot de kernactiviteiten rekenen,

zoals lichtfunderingstechnieken, funderingsherstel,

productie en verwerking van schuimbeton, milieutech-

niek, groenvoorziening, buitenruimte management en

civiele en utiliteitsbouw.

Van Dijk is in meerdere opzichten een bedrijf van Hol-

landse bodem. Dat gaat namelijk niet alleen op voor

hun markt, maar ook voor de manier waarop ze zaken

doen: recht door zee, betrouwbaar en flexibel.

Van Dijk kan putten uit een

brede ervaring en biedt com-

plete dienstverlening.


Martin van Pernis voorzitter Voormalig Voorzitter

Raad van Bestuur

Siemens Nederland N.V.

Jan Hendrik DronkersDG Rijkswaterstaat

Margriet Drijver Bestuurder Com•Wonen

Scarlett Kwekkeboom Directeur Janse & Janse

Dick van den Heuvel Directeur Van den Heuvel

Werkendam B.V.

Peter JägersDG Rijksgebouwendienst

Onno van VeldhuizenBurgemeester Hoorn

Rob van Wingerden Lid Raad van Bestuur

Koninklijke BAM Groep N.V.

Gert Dral Group Director;

member executive committee

Grontmij N.V.

Hans de Jonge Hoogleraar Vastgoedbeheer

en Ontwikkeling TU Delft en

Directievoorzitter Brink Groep

BESTUUR


Jacqueline Schlangendirecteur Sinds 1 januari 2010

Karin Bolhuis-Lemmenscontrol & bedrijfsvoering Sinds 1 januari 2010

Menno Lammersprocesmanager Sinds 1 april 2010

Jeannette Krascommunicatiemedewerker Sinds 15 oktober 2010

Anita Holst-Schillemansprocesmanager Sinds 1 december 2010

Chantal Shawayssecretaresse Sinds 1 januari 2010

Ton Lohmanprocesmanager Van 1 januari tot

31 december 2010

Ilse van den BergcommunicatieadviseurSinds 1 mei 2010

Basten Kolthofprocesmanager Sinds 1 november 2010

Kathy Westendorpsecretaresse Sinds 1 januari 2010

Patricia Ponssecretaresse Sinds 1 januari 2010

TEAM

Het team van Vernieuwing Bouw bestond in 2010 uit de volgende mensen:

Ilja Werkhovenprocesmanager Sinds 1 januari 2010


Uitgave

Dit is een uitgave van Vernieuwing Bouw

Vormgeving

Studio Steenbergen, BNO

Tekst

Vernieuwing Bouw

Fotografie

Henk Snaterse

Hans Kuiper

Shutterstock

Drukwerk

Twigt Grafisch Facilitair

Oplage

3500 stuks

Vernieuwing Bouw

Zilverstraat 69

2718 RP Zoetermeer

Postbus 662

2700 AR Zoetermeer

www.vernieuwingbouw.nl

[email protected]

April 2011

Disclaimer

Copyright van deze publicatie berust bij Vernieuwing

Bouw. Niets uit deze publicatie mag worden verveel-

voudigd of openbaar gemaakt zonder schriftelijke

toestemming van Vernieuwing Bouw.

COLOFON


COLOFON


Wij bouwen aan vernieuwing

Uit de steigers

Jaarverslag 2010

Zilverstraat 69Postbus 6622700 AR ZoetermeerT 079 - 3 25 24 23E [email protected] I www.vernieuwingbouw.nlTwitter www.twitter.com/vernieuwingbouw

jaarverslag vernieuwing bouw

Documents