jannis korinthios metaphrázein

20
per il triennio dei Licei classici Jannis Korinthios Metaphrázein Nuove versioni greche Estratto della pubblicazione

Upload: others

Post on 14-Apr-2022

6 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: Jannis Korinthios Metaphrázein

per il trienniodei Licei classici

Jannis Korinthios

Metaphrázein

Nuove versionigreche

Estratto della pubblicazione

Page 2: Jannis Korinthios Metaphrázein
Page 3: Jannis Korinthios Metaphrázein

Copyright © 2010 Esselibri S.p.A.Via F. Russo 33/D80123 Napoli

Tutti i diritti riservatiÈ vietata la riproduzione anche parzialee con qualsiasi mezzo senza l’autorizzazionescritta dell’editore.

Per citazioni e illustrazioni di competenza altrui, riprodotte in questo libro,l’editore è a disposizione degli aventi diritto. L’editore provvederà, altresì, alleopportune correzioni nel caso di errori e/o omissioni a seguito della segnalazionedegli interessati.

Prima edizione: gennaio 2010S157ISBN 978-88-244-6507-6

Ristampe8 7 6 5 4 3 2 1 2010 2011 2012 2013

Questo volume è stato stampato pressoGrafica SudVia Nazionale delle Puglie Km 35.935Casalnuovo - Napoli

www.simonescuola.it

• Catalogo on line

• Materiali e strumenti per la didattica

• Aggiornamenti normativi

• Consultazioni gratuite

Grafica e copertina: Gianfranco De Angelis

Estratto della pubblicazione

Page 4: Jannis Korinthios Metaphrázein

Nello studio delle lingue classiche la traduzione interlinguistica possiede unavalenza formativa ed è il risultato di una competenza che si costruisce conl’esercizio costante: la versione di un testo greco diventa così il punto diarrivo delle competenze acquisite con lo studio della grammatica e con lapratica testuale.Questo testo di versioni, destinato al triennio del Liceo classico, accompagnalo studente nel lavoro di traduzione dei testi di autore, in modo graduale,indicando tutti i passaggi propedeutici alla acquisizione della competenzainterlinguistica per affrontare serenamente la traduzione di un brano.Sulla base di tali presupposti, Metaphrazein è articolato in più parti:

• Laboratorio di traduzioni. Una vera e propria guida per lo studente chedeve affrontare la versione dal greco.

• Versioni graduali per la prima liceo. Brani semplici, a difficoltà gradua-ta, per un primo approccio ai testi d’autore.

• Antologia tematica• Storici: brani tratti dalle opere dei maggiori storiografi della tradizione

greca classica, da Erodoto a Tucidide, da Senofonte o Polibio.• Pensatori: passi scelti dalle opere dei grandi pensatori dell’antichità.• Ritratti: i più importanti personaggi del mondo antico (Alcibiade,

Pericle, Aristide, Cimone, Alessandro, Cesare ecc.), raccontati attraver-so la descrizione dei contemporanei.

• Giochi olimpici: le manifestazioni sportive della Grecia antica narrateda Pausania e Claudio Eliano.

• Matrimonio e adulterio: un caso di adulterio ricostruito attraversol’arringa di un celebre maestro dell’oratoria classica, Lisia.

• Fantaletteratura: le metamorfosi descritte da Luciano.• Giustizia e politica: il diritto e l’amministrazione della giustizia nel-

l’antica Grecia.

• Sintassi. Elementi di sintassi greca con schemi esemplificativi e quadricomparativi con il latino.

PREMESSA

Estratto della pubblicazione

Page 5: Jannis Korinthios Metaphrázein

Estratto della pubblicazione

Page 6: Jannis Korinthios Metaphrázein

5

INDICE

Prenessa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . p. 3

LABORATORIO DI TRADUZIONE

Prove guidate di approccio a testi complessi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 16La versione di greco . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 16Prima Prova . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 17

A ciascuno la sua ascia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 17Simulazione di analisi logica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 18

Analisi sintattica del brano . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 18Seconda prova . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 22

L’urlo di gioia dei soldati: «mare, mare» . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 22Simulazione di analisi logica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 22Schema del periodo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 24Terza prova . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 25

Encomio di Elena . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 25Analisi del brano . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 26Sintassi dei periodi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 26Note lessicali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 28Personaggi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 29Quarta prova . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 29

Per Elena intrapresero una grande guerra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 29Analisi del brano . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 30Sintassi dei periodi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 30Quinta prova . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 31

Una strana epidemia colpisce gli Abderiti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 31Sintassi dei periodi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 31Note storiche . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 34Sesta prova . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 35Settima prova . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 35

Chi può chiamarsi greco? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 35Ottava prova . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 36Nona prova . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 36

La donna adultera . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 36Decima prova . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 37

L’innamoramento: un turbamento ignoto . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 37Un colpo di fulmine . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 37

VERSIONI GRADUALI (I LICEO)

1. Mai avuto a che fare con la giustizia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 402. Un’anfora in regalo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 403. Cultore della musica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 404. Consigli di vita . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 41

Estratto della pubblicazione

Page 7: Jannis Korinthios Metaphrázein

6

Indice

5. Esortazioni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . p. 416. ‘Puledro’ ingrato . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 427. I pregi di Ciro . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 428. Sono stato sempre un moderato che non dava fastidio a nessuno . . . . . . . . . . . . . » 429. Le isole delle testuggini . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 4310. Per colpa dei delatori . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 4311. Per colpa dei delatori . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 4412. Tipologie di regimi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 4413. L’affamato non fa l’amore! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 4414. Bisogna obbedire alle leggi! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 4515. La gelosia causa di morte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 4516. Corno e zampe di cervo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 4617. Angelo custode . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 4618. L’indole di un vero democratico . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 4619. Dissoluti e imbelli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 4720. Marcia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 4721. I figli di Dario . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 4822. Bisogna preferire sempre la pace . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 4823. Latrati amorosi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 4924. I vantaggi della pace . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 4925. Menelao trova il letto vuoto . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 5026. Le modelle di Zeusi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 5027. In tempo di pace la democrazia non corre rischi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 5128. Poteri straordinari di Eros . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 5129. Atene avvantaggiata dalla pace . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 5130. Debolezze dei re macedoni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 5231. Differenza tra pace e armistizio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 5232. Timoclea l’impavida . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 5233. Dibattito e voto di gradimento dei magistrati eletti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 5334. Le Amazzoni impongono il governo delle donne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 5335. Giuramento e insediamento dei magistrati eletti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 5436. Ginecocrazia in Libia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 5437. Nessuno preferirebbe una vita priva di amici . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 5538. Delitto passionale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 5539. L’amicizia lega uomini e città . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 5540. Divieto di esportazione dei fichi secchi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 5641. Gli amici sono sempre utili . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 5642. Varie forme di democrazia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 5743. Al lupo, al lupo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 5744. Democrazia lesa dai demagoghi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 5745. Preveggenza dei saggi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 5846. Scopo della vita è la felicità . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 5847. Testamento autografo di Teofrasto . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 5948. I furbi Faseliti non restituiscono i prestiti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 6049. Morte di Pan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 6050. Il demos onora gli impegni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 6151. A Sparta non ci sono adulteri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 6252. Esortazione ad ascoltare senza disapprovare . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 6253. Nessun caso di adulterio per sette secoli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 6154. Anche se giovane, confido a voi, signori giudici . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 6355. Legislazione per le donne di Solone . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 6356. Mio padre, in punto di morte, nominò i nostri tutori . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 64

Estratto della pubblicazione

Page 8: Jannis Korinthios Metaphrázein

7

Indice

57. La famiglia di Demostene . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . p. 6458. Un’eredità sperperata dai tutori . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 6459. Morte gloriosa di Pelopida . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 6560. I processi vanno affrontati . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 6561. Solone risponde a Creso . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 6662. Quant’è difficile concludere un’arringa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 66

ANTOLOGIA TEMATICA (II E III LICEO)

1. Storici . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 68ERODOTO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 69

1. Presentazione dell’autore e dell’opera . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 702. In origine fu il ratto di una donna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 713. La versione dei Fenici . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 724. La vendetta dei Greci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 725. Il rapimento di Elena . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 736. La vendetta si addice ai dissennati . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 747. Una proposta perversa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 748. L’insano progetto . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 759. Gige esaudisce il perverso desiderio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 7610. Vendetta inesorabile della regina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 7711. Gige cede nuovamente al ricatto . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 7712. L’alfabeto fenicio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 7813. Un inganno ingenuo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 7914. Costumi paradossali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 8015. Costumi egiziani . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 8016. Medico di chiara fama . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 8117. La slogatura di Dario . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 8218. Munificenza di Dario . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 8219. Miracolosa guarigione . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 8320. Atossa incita Dario a marciare contro la Grecia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 8421. Missione esplorativa in Grecia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 8422. Democede fugge a Crotone . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 8523. Rientro degli esploratori . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 86

TUCIDIDE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 87

24. Una guerra quasi «mondiale» . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 8825. Una guerra di ventisette anni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 8826. La ricerca della verità . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 8927. Ricerca delle fonti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 9028. A Troia non si combatté per Elena . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 9029. Perché la guerra di Troia durò così a lungo? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 9130. Atene minaccia Melo per ragioni di Stato . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 9231. Melo invasa dalle truppe alleate di Atene . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 9332. Sorretti dalla fede . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 9333. Naturale l’impulso a dominare . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 9434. Atene non indietreggia mai per paura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 9535. Il comunicato dei Meli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 9536. Atene intraprende il blocco dell’isola . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 9637. I Meli tentano di rompere l’assedio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 9738. L’isola di Melo soccombe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 9739. Epicedio per i caduti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 98

Estratto della pubblicazione

Page 9: Jannis Korinthios Metaphrázein

8

Indice

40. Essenza e spirito della democrazia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . p. 9841. Amore misurato del bello e della ricchezza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 99

SENOFONTE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 100

42. Difesa di Socrate . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 10143. Socrate confidava negli dèi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 10144. Un magistero sotto gli occhi di tutti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 10245. Socrate si distingueva dagli altri pensatori . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 10346. Malintesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 10347. I mercenari scorgono nuovamente il mare . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 10448. Un tumulo per ringraziare gli dèi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 10549. Senofonte erige un tempio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 10550. Luogo sacro ad Artemide . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 106

POLIBIO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 106

51. Utilità della storia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 10852. L’egemonia mondiale dei Romani . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 10953. Confronto tra le varie egemonie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 10954. Matho e Spendio complottano . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 11055. I Libici appoggiano la rivolta dei mercenari . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 11156. Febbrili preparativi per la guerra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 11157. Posizione geografica di Cartagine . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 11258. Successi militari di Amilcare . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 11259. I mercenari contrattaccano con successo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 11360. Nomadi fedeli a Cartagine . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 11361. Fine di Annibale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 11462. Cartagine ha la meglio sui mercenari . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 11563. Fine della guerra libica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 11564. La storia conserva la memoria . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 116

2. Pensatori . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 118

PLATONE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 119

65. Socrate di ritorno da una processione . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 12066. Il giusto si pratica contro voglia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 12167. Gige trova un anello magico . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 12268. Esperimento con due anelli magici . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 12269. Il simposio in casa di Agatone . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 12370. Lode per immagini . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 12471. Il fascino della nuda parola . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 12572. Passione sfrenata di Alcibiade . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 12573. Difficile resistere a Socrate . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 12674. La vera natura di Socrate . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 12775. Morsi e follie della filosofia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 12876. Discorsi saggi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 12877. Doppia natura dell’Eros . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 12978. Nascita di Eros . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 13079. Natura di Eros . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 13180. Aspiranti al sapere . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 13181. Il maldestro e poco accorto Epimeteo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 13282. Prometeo, modellatore accorto . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 13383. Spartizione della terra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 13484. Poseidone distribuisce lotti e poteri ai figli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 135

Page 10: Jannis Korinthios Metaphrázein

9

Indice

85. Prosperità dell’Atlantide . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . p. 13686. Legislazione vigente in Atlantide . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 13787. Amministrazione collegiale dell’Atlantide . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 13888. Tempi felici . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 13889. Esaurimento del destino di Atlantide . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 13990. Sconfitta e scomparsa di Atlantide . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 13991. I destrieri dell’anima . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 14092. Una caverna sotterranea . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 14193. Si possono spezzare le catene dell’ignoranza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 14294. Mai transitare dalla luce alle tenebre . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 14395. Mito di Er . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 14496. A ciascuno compete un rango secondo natura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 145

EPICURO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 146

97. Filosofia per un’etica della felicità . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 14798. La divinità, un essere immortale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 14899. Nulla è la morte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 149

100. Il saggio non rifiuta la vita né teme la non vita . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 149101. Natura dei desideri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 150102. Essere autosufficienti è un bene . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 151103. Massimo bene: la prudenza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 151

IL PENSIERO BIBLICO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 152

104. Buon Samaritano . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 153105. Fico ingombrante . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 153106. Ricco e povero . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 154107. Tutto invano . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 155108. Fatiche inutili . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 155109. C’è tempo per ogni cosa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 156

MARCO AURELIO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 156

110. Esortazioni al mattino . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 157111. Si vive solo il presente . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 158112. Tutti muoiono . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 159113. Scava dentro di te . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 159114. Rimani semplice . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 160

3. Ritratti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 162

PLUTARCO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 163

Alcibiade . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 164115. Alcibiade combattente . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 164116. Il cane di Alcibiade . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 164117. Spese per le scuderie da corsa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 165118. Alcibiade sceglie la via dell’esilio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 165119. Camaleontismo di Alcibiade . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 166120. Alcibiade adultero per scelta eugenetica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 167121. Incubo notturno premonitore . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 167122. Attentato mortale contro Alcibiade . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 168

ISOCRATE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 169

123. Persecuzioni subite dal padre di Alcibiade . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 169124. La via obbligata dell’esilio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 170

Estratto della pubblicazione

Page 11: Jannis Korinthios Metaphrázein

10

Indice

Pericle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . p. 171125. Testa asimmetrica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 171126. Pericle si mette al servizio dei più . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 172127. Pericle muta abitudini e frequentazioni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 172128. Pericle scioglie le briglie… con precauzione . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 173129. Atena sostiene Pericle, mentre i comici… . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 174130. Pericle esorta a non cedere ai Peloponnesiaci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 174131. I Peloponnesiaci sono inferiori militarmente . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 175132. Il mare non potrà arridere ai Peloponnesiaci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 176133. Sparta è impotente . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 177134. Pericle detta le condizioni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 178135. Ultime esortazioni di Pericle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 179136. Meglio uno Stato forte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 179137. Pericle non cambia opinione . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 180138. Supremazia di Atene . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 181139. Basta con i negoziati . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 182140. Democrazia a parole . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 183141. Strapotere di Pericle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 183

Aristide . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 184142. Due caratteri opposti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 184143. Aristide cede lo scettro a Milziade . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 185144. Onestà di Aristide . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 185145. Callia sottrae un «tesoro sepolto» . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 186146. Aristide rischia l’ostracismo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 187147. Aristide firma la sua condanna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 188148. Aristide se ne va senza rancori . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 188

Cimone . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 189149. Famiglia di Cimone . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 189150. Cimone appoggia Temistocle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 190151. Cimone affronta vittoriosamente i Persiani . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 190152. Cimone conquista l’isola di Sciro . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 191

Alessandro . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 192153. Vita di Alessandro . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 192154. Alcune premonizioni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 193155. Genio precoce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 194156. Politica di sicurezza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 195157. Davanti ad una donna altera . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 195158. Diogene preferisce il sole . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 196

Cesare . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 197159. I due rapimenti di Cesare . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 197160. Durante il secondo rapimento . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 198161. Predisposizione per l’oratoria politica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 199162. Uno che si gratta con grazia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 199163. Incontri ravvicinati tra Clodio e Pompeia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 200164. Travestimento di Clodio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 201165. Tradito dalla voce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 202166. Notizia che fa scalpore . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 203167. Dopo l’attraversamento delle Alpi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 203168. Resistenza fisica di Cesare . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 204

Page 12: Jannis Korinthios Metaphrázein

11

Indice

169. Cesare non legge in tempo il messaggio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . p. 205170. Morte di Cesare . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 206171. Fantasmi premonitori . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 207

4. Giochi Olimpici . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 208

CLAUDIO ELIANO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 209

172. Debolezze di un atleta olimpionico . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 209173. Giuria incapace o corrotta? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 209174. Olimpionici con acciacchi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 210175. Maratoneta d’altri tempi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 211176. Festeggiamenti dopo una vittoria olimpica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 212177. Voracità di Astianatte di Mileto . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 213

PAUSANIA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 213

178. Il tempio di Era . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 214179. Gare sacre femminili in onore di Era . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 214180. Una donna guada il fiume Alfeo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 215181. Deroga speciale per una donna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 216

5. Matrimonio e adulterio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 217

LISIA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 218

182. Adulterio, un reato grave per tutti i Greci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 218183. Omicidio compiuto in nome della legge . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 219184. Ménage sconvolto . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 220185. La beffa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 220186. La vecchia delatrice . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 222187. Interrogatorio dell’ancella . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 223188. Sorpresi a letto . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 224189. Eufileto esegue la legge . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 225190. Mai garantire l’impunità agli adulteri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 226191. Punizione nell’interesse della città . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 227

6. Fantaletteratura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 228

LUCIANO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 228

192. Franchezza dello scrittore . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 229193. Incontri nell’isola dei Beati . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 230194. La tribù delle donne dalle gambe d’asino . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 231195. Lucio anela a visioni straordinarie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 232196. Metamorfosi di una donna in corvo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 233197. Metamorfosi di Lucio in asino . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 234198. Rose mirabolanti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 235199. Metamorfosi dell’asino in Lucio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 236

7. Giustizia e politica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 237

ARISTOTELE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 237

200. Pisistrato «democratico» . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 238201. Tirannide dal volto umano . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 239202. Filantropia di Pisistrato . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 240203. Il lungo potere di Pisistrato . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 240204. Tirannicidio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 241

Estratto della pubblicazione

Page 13: Jannis Korinthios Metaphrázein

12

Indice

205. I Pisistratidi perdono il potere . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . p. 242206. Clistene al potere . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 243207. Riforme di Clistene . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 243208. Clistene introduce l’ostracismo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 244209. Prime vittime dell’ostracismo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 245210. Disposizioni per gli ostracizzati . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 245211. Un sicofante odiato e adultero . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 246212. Tucidide di Melesia, avversario di Pericle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 247213. Ostracismo di Tucidide . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 248214. Tucidide accusa Anassagora . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 249215. Procedura dell’ostracoforia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 249216. Morte di Aristide . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 250217. Ostracismo di Cimone . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 251218. Cimone chiede ai suoi di farsi onore . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 252219. Cimone verso nuovi scenari di guerra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 253220. Ostracismo di Temistocle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 253221. Temistocle di nuovo nella bufera . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 254222. Sparta accusa di complotto Temistocle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 255223. La generosità di Admeto . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 257224. Temistocle in Persia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 257225. Assassinio a Samo di Iperbolo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 258

DIODORO SICULO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 259

226. L’arroganza di Pausania suscita ostilità . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 260227. Pausania complotta con la Persia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 261228. Pausania muore di fame in un tempio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 262229. Gli alleati abbandonano Sparta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 263230. Sospetti contro Temistocle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 263231. Ostracismo di Temistocle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 264232. Temistocle fugge . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 265233. Temistocle lascia la Grecia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 266234. Temistocle condotto di nascosto da Serse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 267235. Temistocle prosciolto da ogni accusa e onorato . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 268236. Temistocle non complotta contro la Grecia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 268237. Istituzione del petalismo a Siracusa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 269238. Abolizione del petalismo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 270239. Ostracismo: una misura precauzionale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 271240. Vendetta femminile . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 271241. Presunte atrocità dopo la capitolazione di Samo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 272242. Molte vittime ateniesi nella guerra contro Samo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 273243. Morte dell’empio Artaitte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 274244. Lapidazione di Licida e della moglie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 274245. Morte per fame e freddo di un assassino . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 275246. Luogo dei supplizi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 276247. Pausania trama con Serse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 276248. Serse accoglie il transfuga . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 277249. Pausania non nasconde le sue mire . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 278250. Pausania non smette di tramare . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 279251. Pausania inquisito . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 279252. Raccolta di prove inoppugnabili . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 280253. Pausania ammette le proprie colpe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 281254. Condanna di Pausania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 282

Estratto della pubblicazione

Page 14: Jannis Korinthios Metaphrázein

13

Indice

255. Opposti schieramenti navali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . p. 283256. Battaglia navale delle Arginuse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 284257. Strateghi messi sotto accusa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 285258. Arresto e apologia degli strateghi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 286259. Turbative dibattimentali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 287260. Eurittolemo propone il rispetto delle leggi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 288261. Eurittolemo difende gli strateghi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 289

SINTASSI

1. Introduzione alla sintassi greca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 2921.1 Funzione logica delle parole . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 2921.2 Sistema dei casi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 2931.3 Principali proprietà dei casi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 294

1.3.1 Nominativo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 2941.3.2 Genitivo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 2941.3.3 Dativo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 2951.3.4 Accusativo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 2961.3.5 Vocativo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 296

2. Unità sintattiche elementari e strutture complesse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 2982.1 Proposizione . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 298

2.1.1 Proposizione semplice . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 3002.2 Valenza dei verbi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 300

3. Analisi logica delle unità elementari . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 3023.1 Soggetto . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 3023.2 Predicato . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 302

3.2.1 Predicato verbale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 3033.3 Complemento oggetto . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 3033.4 Apposizione . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 3043.5 Funzione sintattica degli aggettivi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 3053.6 Attributo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 3063.7 Aggettivo neutro sostantivato . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 307

4. Disposizione sintattica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 3094.1 Collocazione dei termini all’interno della frase . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 3094.2 Concordanza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 310

4.2.1 Corcordanza attica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 3124.3 Espansioni dell’enunciato . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 3134.4 Ellissi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 314

5. Complementi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 3165.1 Complementi diretti: casi usati avverbialmente . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 3165.2 Complementi indiretti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 318

6. Articolo determinativo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 3256.1 Usi notevoli dell’articolo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 328

7. Pronomi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 3307.1 Pronome indefinito . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 331

Page 15: Jannis Korinthios Metaphrázein

14

Indice

8. Verbo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . p. 3328.1 Diatesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 3328.2 Proprietà transitiva del verbo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 3328.3 Aspetto verbale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 3338.4 Voci verbali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 3378.5 Modo indicativo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 339

8.5.1 Presente indicativo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 3398.5.2 Imperfetto . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 341

8.6 Modo ottativo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 3428.7 Modo imperativo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 3438.8 Participio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 344

8.8.1 Participio presente attivo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 3448.8.2 Funzione sintattica del participio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 3458.8.3 Participio assoluto . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 347

8.9 Infinito . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 3488.9.1 Costruzione infinitiva . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 353

8.10 Sintassi del verbo eijmiv . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 3558.11 Verbi impersonali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 356

9. Strutture sintattiche complesse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 3649.1 Dall’oralità alla scrittura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 3649.2 Periodo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 3649.3 Articolazione paratattica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 366

10. Sintassi ipotattica delle proposizioni nel periodo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 36810.1 Articolazione ipotattica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 36810.2 Proposizioni subordinate sostantive . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 368

10.2.1 Proposizioni dichiarative . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 36910.2.2 Proposizioni interrogative . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 370

10.3 Proposizioni subordinate avverbiali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 37010.3.1 Proposizioni dubitative . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 37110.3.2 Proposizioni temporali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 371Participi e infiniti con valore temporale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 37210.3.3 Proposizioni finali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 37210.3.4 Proposizioni causali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 37410.3.5 Proposizioni consecutive . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 37410.3.6 Proposizioni concessive . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 37510.3.7 Proposizioni ipotetiche . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 376I tipo della realtà . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 376II tipo dell’eventualità . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 376III tipo della possibilità . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 377IV tipo dell’irrealtà . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 37710.3.8 Proposizioni comparative . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 377

10.4 Proposizioni relative . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 377Attrazione del pronome relativo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 378

10.5 Proposizioni incidentali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 380

Estratto della pubblicazione

Page 16: Jannis Korinthios Metaphrázein

LABORATORIODI TRADUZIONE

Estratto della pubblicazione

Page 17: Jannis Korinthios Metaphrázein

16

PROVE GUIDATE DI APPROCCIO A TESTI COMPLESSI

LA VERSIONE DI GRECO

I monaci occidentali, alle prese coi testi latini, se si imbattevano (comespesso succede nei testi latini) in parole o frasi greche, le copiavano comesi copierebbe un disegno o un geroglifico. Del resto ancora il Machiavellinon manovrava quasi affatto il greco, e faceva ricorso, quando possibile,a traduzioni latine dei classici greci. Il greco patì non poco, in Italia, peril fatto che la lingua della Chiesa, e soprattutto della trionfante Controriforma,fosse il latino. Leopardi constatava di essere uno dei pochissimi intenditoridi greco al tempo suo; e dopo l’unità d’Italia le prime grammatiche grecheper le scuole erano tradotte dal tedesco. Cultura greca e pensiero laicosono rimasti pur sempre un binomio sgradito alla reazione: il fascismo furomanolatrico, e a un certo punto decise, naufragando nel ridicolo, di “spezza-re le reni alla Grecia”.Buffamente nell’orario scolastico, nei licei classici, le ore di latino sonoquattro e quelle di greco tre: non perché il greco sia ritenuto più facile(al contrario, basta l’annuncio che alla maturità ci sarà il greco scritto persuscitare il panico), ma perché ci si sente pur sempre un po’ “romani”.La letteratura greca scorre ininterrotta per due millenni e mezzo, daipoemi omerici agli storici bizantini che descrivono nella lingua di Tucididela conquista di Costantinopoli da parte di Maometto II… Purtroppo ci siallena poco e male: e con grande dogmatismo. Per esempio è dato comecerto che dei brani proposti, anzi di ogni loro parola, esista sempre esoltanto un’unica traduzione, l’unica vera. Naturalmente non è quasi maicosì (anche se, ovviamente, gli spropositi di interpretazione dovuti aglistudenti non rientrano che di rado nel novero delle interpretazioni pos-sibili). Se si passano in rassegna le traduzioni dei classici greci, da quelleumanistiche alle più recenti, si osserva una grande oscillazione e un piùo meno costante progresso. Il grado di comprensione dei testi greci sucui possiamo fare attualmente affidamento è stato lentamente conquistato:e tuttora non può dirsi pienamente soddisfacente.

Estratto della pubblicazione

Page 18: Jannis Korinthios Metaphrázein

17

Prove guidateLA

BORATO

RIOD

I TRAD

UZ

ION

E

Di qui l’estrema difficoltà di scegliere – come prova d’esame – un branodall’interpretazione il più possibile univoca e assodata; e soprattutto unbrano che sia davvero di senso compiuto. Qui l’imbarazzo è notevole…S’intende che ci sono anche sottintesi e implicazioni culturali: meno si sadi storia e civiltà greca e meno bene si traduce un brano di greco: perla semplice ragione che quel brano parla sicuramente di qualcosa che sicolloca in un contesto materiale storico culturale filosofico ecc…Un grave freno è rappresentato dalla disabitudine a tradurre, o meglio aleggere nella lingua che si pretende di apprendere. Una pratica salutaresarebbe quella di leggere molto in testi bilingui, seguendo però sul seriosia la traduzione che l’originale greco: in classe, con grande impegno, perpagine e pagine. Purtroppo non accade che di rado e per piccoli spezzonidi testo. Vige pur sempre il pigro adagio dei monaci medievali: «Graecumest, non legitur».

[Luciano Canfora, Noi e gli antichi, Rizzoli 2002]

PRIMA PROVA

A ciascuno la sua ascia

Xuleuovmenov" ti" para; potamw'/ to;n oijkei'on ajpevbale pevlekun. ΔAmhcanw'ntoivnun para; th;n o[cqhn kaqivsa" wjduvreto. ÔErmh'" de; maqw;n th;n aijtivankai; oijkteivra" to;n a[nqrwpon, katadu;" eij" to;n potamo;n crusou'n ajnhvnegkepevlekun, kai; eij ou|tov" ejstin o}n ajpwvlesen h[reto. Tou' de; mh; tou'tonei\nai famevnou, au\qi" kataba;" ajrgurou'n ajnekovmise. Tou' de; mhde; tou'tonei\nai to;n oijkei'on eijpovnto", ejk trivtou kataba;" ejkei'non to;n oijkei'onajnhvnegke. Tou' de; tou'ton ajlhqw'" ei\nai to;n ajpolwlovta famevnou, ÔErmh'"ajpodexavmeno" aujtou' th;n dikaiosuvnhn, pavnta" aujtw'/ ejdwrhvsato. ÔO de;paragenovmeno" pro;" tou;" eJtaivrou" ta; sumbavnta aujtoi'" diexelhvluqen:w|n ei|" ti" ta; i[sa diapravxasqai ejbouleuvsato, kai; para; to;n potamo;nejlqw;n kai; th;n oijkeivan ajxivnhn ejxepivthde" ajfei;" eij" to; rJeu'ma klaivwnejkavqhto. ΔEpifanei;" ou\n oJ ÔErmh'" kajkeivnw/ kai; th;n aijtivan maqw;n tou'qrhvnou, kataba;" oJmoivw" crush'n ajxivnhn ejxhvnegke kai; h[reto eij tauvthnajpevbale. Tou' de; su;n hJdonh'/: ããNai; ajlhqw'" h{dΔ ejstivÃÃ fhvsanto", mishvsa"oJ qeo;" th;n tosauvthn ajnaivdeian, ouj movnon ejkeivnhn katevscen, ajllΔ oujde;th;n oijkeivan ajpevdwken.ÔO mu'qo" dhloi' o{ti, o{son toi'" dikaivoi" to; qei'on sunaivretai, tosou'tontoi'" ajdivkoi" ejnantiou'tai.

Esopo

Estratto della pubblicazione

Page 19: Jannis Korinthios Metaphrázein

18

Prove guidate

LABO

RATORIO

DI TRA

DU

ZIO

NE

Non appena l’insegnante assegna la versione del compito in classe di grecosi trova di fronte più o meno sempre la stessa scena: dopo aver visionatorapidamente il brano da tradurre, i ragazzi si scambiano uno sguardointerrogativo come a dire “Che fare?”. Segue qualche minuto di religiososilenzio che viene interrotto dal tonfo dell’apertura simultanea dei pesantivocabolari.Tutti alla ricerca… Di che cosa? Della traduzione delle parole che si trovanonella prima riga.

ATTENZIONE!

Questo è il primo errore! Un brano non è una sequenza di parole, maun testo con una sua struttura logica.È bene allora rileggere più volte il testo.

INDICAZIONI DI MASSIMA

Ogni testo proposto va visto come una sfida da affrontare serenamente.Il titolo del brano e l’indicazione dell’autore ci possono aiutare a indivi-duarne il contenuto.Quindi si legge più volte attentamente il brano individuando eventual-mente i nomi propri presenti.

Mai aprire il vocabolario prima di aver concluso l’analisi logica diogni sequenza.Prima di aprire il vocabolario bisogna analizzare la strutturazionein sequenze del brano e individuare le proposizioni principali esecondarie.

SIMULAZIONE DI ANALISI LOGICA

• Analisi sintattica del brano

Il brano proposto è strutturato in due sequenze (= strutture complesse):

1. la prima sequenza, particolarmente estesa, è di carattere narrativo:

Xuleuovmenov" ti" para; potamw'/ to;n oijkei'on ajpevbale pevlekun. ΔAmhcanw'ntoivnun para; th;n o[cqhn kaqivsa" wjduvreto. ÔErmh'" de; maqw;n th;n aijtivankai; oijkteivra" to;n a[nqrwpon, katadu;" eij" to;n potamo;n crusou'n ajnhvnegkepevlekun, kai; eij ou|tov" ejstin o}n ajpwvlesen h[reto. Tou' de; mh; tou'tonei\nai famevnou, au\qi" kataba;" ajrgurou'n ajnekovmise. Tou' de; mhde; tou'ton

Estratto della pubblicazione

Page 20: Jannis Korinthios Metaphrázein

19

Prove guidateLA

BORATO

RIOD

I TRAD

UZ

ION

E

ei\nai to;n oijkei'on eijpovnto", ejk trivtou kataba;" ejkei'non to;n oijkei'onajnhvnegke. Tou' de; tou'ton ajlhqw'" ei\nai to;n ajpolwlovta famevnou, ÔErmh'"ajpodexavmeno" aujtou' th;n dikaiosuvnhn, pavnta" aujtw'/ ejdwrhvsato. ÔO de;paragenovmeno" pro;" tou;" eJtaivrou" ta; sumbavnta aujtoi'" diexelhvluqen:w|n ei|" ti" ta; i[sa diapravxasqai ejbouleuvsato, kai; para; to;n potamo;nejlqw;n kai; th;n oijkeivan ajxivnhn ejxepivthde" ajfei;" eij" to; rJeu'ma klaivwnejkavqhto. ΔEpifanei;" ou\n oJ ÔErmh'" kajkeivnw/ kai; th;n aijtivan maqw;n tou'qrhvnou, kataba;" oJmoivw" crush'n ajxivnhn ejxhvnegke kai; h[reto eij tauvthnajpevbale. Tou' de; su;n hJdonh'/: ããNai; ajlhqw'" h{dΔ ejstivÃÃ fhvsanto", mishvsa"oJ qeo;" th;n tosauvthn ajnaivdeian, ouj movnon ejkeivnhn katevscen, ajllΔ oujde;th;n oijkeivan ajpevdwken.

2. la seconda sequenza è formata da una proposizione di chiusura:

ÔO mu'qo" dhloi' o{ti, o{son toi'" dikaivoi" to; qei'on sunaivretai, tosou'tontoi'" ajdivkoi" ejnantiou'tai.

Successivamente si procede alla divisione di ciascuna sequenza in segmenti(= enunciati semplici).

Segmenti della prima sequenza:

Xuleuovmenov" ti" para; potamw'/ to;n oijkei'on ajpevbale pevlekun.

ΔAmhcanw'n toivnun para; th;n o[cqhn kaqivsa" wjduvreto.

ÔErmh'" de; maqw;n th;n aijtivan kai; oijkteivra" to;n a[nqrwpon, katadu;" eij"to;n potamo;n crusou'n ajnhvnegke pevlekun, kai; eij ou|tov" ejstin o}n ajpwvlesenh[reto.

Tou' de; mh; tou'ton ei\nai famevnou, au\qi" kataba;" ajrgurou'n ajnekovmise.

Tou' de; mhde; tou'ton ei\nai to;n oijkei'on eijpovnto", ejk trivtou kataba;"ejkei'non to;n oijkei'on ajnhvnegke.

Tou' de; tou'ton ajlhqw'" ei\nai to;n ajpolwlovta famevnou, ÔErmh'"ajpodexavmeno" aujtou' th;n dikaiosuvnhn, pavnta" aujtw'/ ejdwrhvsato.

ÔO de; paragenovmeno" pro;" tou;" eJtaivrou" ta; sumbavnta aujtoi'" diexelhv-luqen: w|n ei|" ti" ta; i[sa diapravxasqai ejbouleuvsato, kai; para; to;npotamo;n ejlqw;n kai; th;n oijkeivan ajxivnhn ejxepivthde" ajfei;" eij" to; rJeu'maklaivwn ejkavqhto.

ΔEpifanei;" ou\n oJ ÔErmh'" kajkeivnw/ kai; th;n aijtivan maqw;n tou' qrhvnou,kataba;" oJmoivw" crush'n ajxivnhn ejxhvnegke kai; h[reto eij tauvthn ajpevbale.

Tou' de; su;n hJdonh'/: ããNai; ajlhqw'" h{dΔ ejstivÃÃ fhvsanto", mishvsa" oJ qeo;"

Estratto della pubblicazione