jobnp-0008429 กรมทรัพยากรธรณี_book.indd

การจาแนกเขตเพอการจดการดานธรณวทยา

และทรพยากรธรณ จงหวดสระแกว

กรมทรพยากรธรณ กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

การจาแนกเขตเพอการจดการดานธรณวทยา

และทรพยากรธรณ จงหวดสระแกว

กรมทรพยากรธรณ กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

บรหารจดการดานธรณวทยาและทรพยากรธรณ โดยการมสวนรวมของประชาชนเพอประโยชนสขแกสงคมโดยรวม

I

การจำแนกเขตเพอการจดการดานธรณวทยาและทรพยากรธรณ จงหวดสระแกว - II -

การจาแนกเขตเพอการจดการดานธรณวทยาและทรพยากรธรณ จงหวดสระแกว ปงบประมาณ 2554 พมพครงท 1 500 เลม

จดพมพโดย กรมทรพยากรธรณ กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม เลขท 75/10 ถนนพระราม 6 แขวงทงพญาไท เขตราชเทว กรงเทพฯ 10400 โทรศพท 0-2621-9816 โทรสาร 0-2621-9820-21

http://www.dmr.go.th ขอมลทางบรรณานกรม

กรมทรพยากรธรณ. 2554. การจาแนกเขตเพอการจดการดานธรณวทยาและทรพยากรธรณ จงหวดสระแกว. กรงเทพฯ: 88 หนา 1. ธรณวทยา 2. ทรพยากรธรณ 3. การจาแนกเขต

พมพท บรษท ออนปา จากด

111/1 อาคารนวสร ถนนพระรามท 3 แขวงบางคอแหลม เขตบางคอแหลม กรงเทพฯ 10120 โทรศพท 0-2689-2888 0-2689-2999 โทรสาร 0-2689-2444


II

การจำแนกเขตเพอการจดการดานธรณวทยาและทรพยากรธรณ จงหวดสระแกว

46 . . 2549 . . 2553 . . 2554 5

4 ( . . 2548–2551 . . 2552-2554)

3

2554


III

การจำแนกเขตเพอการจดการดานธรณวทยาและทรพยากรธรณ จงหวดสระแกว - IV -

สารบญ คานา ............................................................................................................................................ III สารบญ ......................................................................................................................................... IV สารบญรป .................................................................................................................................... VI สารบญตาราง ............................................................................................................................. VIII บทท 1 กรอบแนวคดในการจาแนกเขตเพอการจดการดานธรณวทยาและทรพยากรธรณ ............. 1 1.1 ความหมายและความสาคญของธรณวทยาและทรพยากรธรณ .................................. 1 1.2 กรอบแนวคดในการจาแนกเขตเพอการจดการดานธรณวทยาและทรพยากรธรณ ..... 2 บทท 2 ขอมลพนฐาน .................................................................................................................... 4 2.1 ประวตความเปนมา .................................................................................................... 4 2.2 ลกษณะทางภมศาสตร ............................................................................................... 4 2.3 สภาพเศรษฐกจและสงคม ......................................................................................... 8 2.4 แผนยทธศาสตรจงหวด............................................................................................. 10 2.5 พนทประกาศของทางราชการ ..................................................................................... 11 บทท 3 ธรณวทยา ....................................................................................................................... 13 3.1 หนยคเพอรเมยน ........................................................................................................ 13 3.2 หนยคไทรแอสซก ...................................................................................................... 16 3.3 หนยคจแรสซก .......................................................................................................... 16 3.4 หนและตะกอนยคควอเทอรนาร ................................................................................. 17 บทท 4 ธรณพบตภย ................................................................................................................... 20 4.1 ดนถลม ..................................................................................................................... 20 4.2 แผนดนไหว .............................................................................................................. 25 4.3 สนาม ....................................................................................................................... 29 4.4 หลมยบ .................................................................................................................... 29 4.5 การเปลยนแปลงชายฝงทะเล ..................................................................................... 31 บทท 5 แหลงอนควรอนรกษทางธรณวทยา .................................................................................. 34 5.1 นาตกปางสดา .......................................................................................................... 36

5.2 ละล ...................................................................................................................... 37 5.3 เขาฉกรรจ ................................................................................................................. 37 5.4 กลมถาเพชรโพธทอง ถาเพชรหาดทรายแกว และถานาเขาศวะ ................................. 39

- V -

5.5 นาตกเขาตะกรบ ....................................................................................................... 40

5.6 แนวทางบรหารจดการแหลงอนควรอนรกษทางธรณวทยา ........................................ 44 บทท 6 ทรพยากรแร ................................................................................................................... 46 6.1 การแบงประเภทพนททรพยากรแร ............................................................................ 46 6.2 การประเมนปรมาณทรพยากรแรในพนทแหลงแร ...................................................... 47 6.3 การจดกลมทรพยากรแรตามการใชประโยชน ............................................................ 47 6.4 ทรพยากรแรจงหวดสระแกว ..................................................................................... 48 6.5 การจดลาดบความสาคญของแหลงแร ...................................................................... 62 บทท 7 การจาแนกเขตทรพยากรแรและแนวทางการบรหารจดการ ............................................. 69 7.1 หลกเกณฑและปจจยทใชในการจาแนกเขตทรพยากรแร ........................................... 69 7.2 ผลการจาแนกเขตทรพยากรแร .................................................................................. 71

7.2.1 เขตสงวนทรพยากรแร .................................................................................... 73 7.2.2 เขตอนรกษทรพยากรแร .................................................................................. 77 7.2.3 เขตพฒนาทรพยากรแร .................................................................................. 79 7.2.4 ปจจยเพมเตมในการพฒนาใชประโยชนแหลงแร ............................................. 85

7.3 แนวทางการบรหารจดการทรพยากรแรในแตละเขต ................................................. 86 7.3.1 เขตสงวนทรพยากรแร .................................................................................... 86 7.3.2 เขตอนรกษทรพยากรแร ................................................................................. 86 7.3.3 เขตพฒนาทรพยากรแร .................................................................................. 86

เอกสารอางอง ............................................................................................................................. 88

สารบญรป รปท 2-1 แผนทภมประเทศและเขตการปกครองจงหวดสระแกว .................................................. 5 รปท 2-2 แผนทแสดงพนทภายใตขอจากดของกฎหมาย มตคณะรฐมนตร และกฎระเบยบตางๆ จงหวดสระแกว ........................................................................................................... 12 รปท 3-1 แผนทธรณวทยาจงหวดสระแกว ................................................................................. 14 รปท 4-1 แผนทแสดงพนททมโอกาสเกดดนถลมและนาปาไหลหลากจงหวดสระแกว ................. 22 รปท 4-2 ลกษณะดนหรอหนถลมในเขตจงหวดสระแกว .............................................................24 รปท 4-3 แผนทแสดงกลมรอยเลอนมพลงในประเทศไทย .......................................................... 26 รปท 4-4 แผนทบรเวณเสยงภยแผนดนไหวของประเทศไทย ....................................................... 28 รปท 4-5 แผนทแสดงพนททมโอกาสเกดหลมยบจงหวดสระแกว ................................................. 30


IV

การจำแนกเขตเพอการจดการดานธรณวทยาและทรพยากรธรณ จงหวดสระแกว - V -

5.5 นาตกเขาตะกรบ ....................................................................................................... 40

5.6 แนวทางบรหารจดการแหลงอนควรอนรกษทางธรณวทยา ........................................ 44 บทท 6 ทรพยากรแร ................................................................................................................... 46 6.1 การแบงประเภทพนททรพยากรแร ............................................................................ 46 6.2 การประเมนปรมาณทรพยากรแรในพนทแหลงแร ...................................................... 47 6.3 การจดกลมทรพยากรแรตามการใชประโยชน ............................................................ 47 6.4 ทรพยากรแรจงหวดสระแกว ..................................................................................... 48 6.5 การจดลาดบความสาคญของแหลงแร ...................................................................... 62 บทท 7 การจาแนกเขตทรพยากรแรและแนวทางการบรหารจดการ ............................................. 69 7.1 หลกเกณฑและปจจยทใชในการจาแนกเขตทรพยากรแร ........................................... 69 7.2 ผลการจาแนกเขตทรพยากรแร .................................................................................. 71

7.2.1 เขตสงวนทรพยากรแร .................................................................................... 73 7.2.2 เขตอนรกษทรพยากรแร .................................................................................. 77 7.2.3 เขตพฒนาทรพยากรแร .................................................................................. 79 7.2.4 ปจจยเพมเตมในการพฒนาใชประโยชนแหลงแร ............................................. 85

7.3 แนวทางการบรหารจดการทรพยากรแรในแตละเขต ................................................. 86 7.3.1 เขตสงวนทรพยากรแร .................................................................................... 86 7.3.2 เขตอนรกษทรพยากรแร ................................................................................. 86 7.3.3 เขตพฒนาทรพยากรแร .................................................................................. 86

เอกสารอางอง ............................................................................................................................. 88

สารบญรป รปท 2-1 แผนทภมประเทศและเขตการปกครองจงหวดสระแกว .................................................. 5 รปท 2-2 แผนทแสดงพนทภายใตขอจากดของกฎหมาย มตคณะรฐมนตร และกฎระเบยบตางๆ จงหวดสระแกว ........................................................................................................... 12 รปท 3-1 แผนทธรณวทยาจงหวดสระแกว ................................................................................. 14 รปท 4-1 แผนทแสดงพนททมโอกาสเกดดนถลมและนาปาไหลหลากจงหวดสระแกว ................. 22 รปท 4-2 ลกษณะดนหรอหนถลมในเขตจงหวดสระแกว .............................................................24 รปท 4-3 แผนทแสดงกลมรอยเลอนมพลงในประเทศไทย .......................................................... 26 รปท 4-4 แผนทบรเวณเสยงภยแผนดนไหวของประเทศไทย ....................................................... 28 รปท 4-5 แผนทแสดงพนททมโอกาสเกดหลมยบจงหวดสระแกว ................................................. 30


V

การจำแนกเขตเพอการจดการดานธรณวทยาและทรพยากรธรณ จงหวดสระแกว - VI -

รปท 4-6 ภมประเทศของพนททมโอกาสเกดหลมยบในจงหวดสระแกว ....................................... 31 รปท 5-1 แผนทแสดงตาแหนงแหลงอนควรอนรกษทางธรณวทยาทมความโดดเดนจงหวดสระแกว35 รปท 5-2 เสนทางสนาตกปางสดา ............................................................................................. 36 รปท 5-3 ผานาตกปางสดา อทยานแหงชาตปางสดา ................................................................. 36 รปท 5-4 หนทรายชนหนามากของผานาตกปางสดา ในเขตอทยานแหงชาตปางสดา .................. 36 รปท 5-5 รอยแตก 2 ทศทางตงฉากกนในหนทรายซงสมพนธกบทศทางการไหล ของนาและผานาตก .................................................................................................... 36 รปท 5-6 ลกษณะภมประเทศของละลทเกดจากการกดเซาะชนตะกอนดนทราย ในแนวดงของนา ......................................................................................................... 38 รปท 5-7 หลมยบทเกดจากการกดกรอนโดยนาในแนวดง กอนพฒนาเปนเสาดนของละล .......... 38 รปท 5-8 กองตะกอนกรวด ทราย ลกรงทเกดจากการพงทลายของเสาดน ................................ 38 รปท 5-9 ตะกอนจากเสาดนทถกนาเซาะไหลไปตามพนราบ ...................................................... 38 รปท 5-10 การกดเซาะในแนวดงจากผวดนลงมาถงระดบนา ....................................................... 38 รปท 5-11 เขาฉกรรจ ภมประเทศแบบคาสตทเกดจากการกดกรอนของหนปน ............................ 39 รปท 5-12 การกดเซาะของนาตามรอยแตกแยกทาใหเกดโพรงในเขาหนปนเขาฉกรรจ ................. 39 รปท 5-13 วดเขาฉกรรจ บรเวณบนไดทางขนสถาเขาทะล ........................................................... 39 รปท 5-14 เขาเลอม อาเภอคลองหาด สวนหนงของเทอกเขาหนปนทยาวตอเนอง

ไปถงเขาตางอก ........................................................................................................ 41 รปท 5-15 การกดเซาะของนาตามรอยแตกแยกทาใหเกดโพรงในเขาหนปนถาเพชรโพธทอง ...... 41 รปท 5-16 การสะสมตวของตะกอนถา เกดเปนลกษณะเสาหนขนาดเลกภายในถาเพชรโพธทอง 41 รปท 5-17 การสะสมของผลกแรแคลไซตเกดเปนหนงอกบนพนถาเพชรโพธทอง ........................ 41 รปท 5-18 ซากดกดาบรรพสตวทะเลตนในถาเพชรโพธทองบงชอายหนประมาณ 250 ลานป ..... 41 รปท 5-19 หนยอยภายในถาหาดทรายแกว ................................................................................ 42 รปท 5-20 ตะกอนถาหาดทรายแกว........................................................................................... 42 รปท 5-21 มคคเทศกทองถนนาชมภายในถาหาดทรายแกว ........................................................ 42 รปท 5-22 หนปนแสดงชนของถาหาดทรายแกว ......................................................................... 42 รปท 5-23 การเกดหนยอยรปหลอดจากนาทละลายหนปนมาตกผลกใหมถาหาดทรายแกว ........ 42 รปท 5-24 การพอกตวเกดเปนมานหนยอย ภายในถาหาดทรายแกว .......................................... 42 รปท 5-25 หนยอยบนเพดานและผนงถานาเขาศวะ .................................................................... 43 รปท 5-26 โพรงถานาเขาศวะ ผลจากทางนาใตดนไหลกดเซาะภายในเขาหนปน ......................... 43 รปท 5-27 หนยอยรปฉตรภายในถานาเขาศวะ ........................................................................... 43 รปท 5-28 การเกดหนยอยรปหลอดจากนาทละลายมาหนปนมาตกผลกใหมในถานาเขาศวะ...... 43

- VII -

รปท 5-29 ผานาตกสงชนไลระดบของนาตกเขาตะกรบ เขตรกษาพนธสตวปาเขาอางฤาไน ........ 43 รปท 5-30 หนทรายชนหนาของผานาตกเขาตะกรบ เขตรกษาพนธสตวปาเขาอางฤาไน ............. 43 รปท 6-1 แผนททรพยากรแรจงหวดสระแกว........................................................................... 49 รปท 6-2 หนปนเพอการกอสรางในเขตบานธรรมรตน ตาบลคลองหาด อาเภอคลองหาด ........ 53 รปท 6-3 หนบะซอลตเพอการกอสรางในเขตจงหวดสระแกว .................................................. 55 รปท 6-4 การผลตทรายบกและลกษณะเนอทรายกอสรางของจงหวดสระแกว ........................ 55 รปท 6-5 แหลงแรทองคาเขาสามสบ บานบอนางชง ตาบลหวยโจด อาเภอวฒนานคร ............. 57 รปท 6-6 แหลงแรแมงกานสบานบอแร ตาบลวงสมบรณ อาเภอวงนาเยน จงหวดสระแกว ...... 58 รปท 6-7 แหลงแรเหลกบานเกา ตาบลหนองหวา อาเภอเขาฉกรรจ จงหวดสระแกว................ 59 รปท 6-8 แหลงแรโครไมต อาเภอวงนาเยน จงหวดสระแกว ..................................................... 61 รปท 6-9 แหลงดนขาว อาเภอเมอง จงหวดสระแกว ................................................................. 61 รปท 6-10 แหลงแรดนขาว อาเภอตาพระยา จงหวดสระแกว .................................................... 63 รปท 6-11 แหลงแรฟอสเฟตบานเขาสงโต ตาบลบานแกง อาเภอเมอง จงหวดสระแกว ............. 63 รปท 6-12 แผนทแสดงผลการจดลาดบความสาคญมลคาทรพยากรแรในกลมแรเพอการ พฒนาสาธารณปโภคพนฐานและโครงการขนาดใหญของรฐ จงหวดสระแกว ........... 66 รปท 6-13 แผนทแสดงผลการจดลาดบความสาคญมลคาทรพยากรแรในกลมแร เพอสนบสนนเศรษฐกจและอตสาหกรรม จงหวดสระแกว ........................................ 67 รปท 6-14 แผนทแสดงผลการจดลาดบความสาคญมลคาทรพยากรแรในกลมแร เพอการเกษตร จงหวดสระแกว ................................................................................ 68 รปท 7-1 แผนทจาแนกเขตทรพยากรแร จงหวดสระแกว ..........................................................72 รปท 7-2 แผนทแสดงลาดบความสาคญของกลมแรเพอการพฒนาสาธารณปโภคพนฐาน และโครงการขนาดใหญของรฐในเขตสงวนทรพยากรแรจงหวดสระแกว ................... 75 รปท 7-3 แผนทแสดงลาดบความสาคญของกลมแรเพอสนบสนนเศรษฐกจและอตสาหกรรม ในเขตสงวนทรพยากรแรจงหวดสระแกว .................................................................. 76 รปท 7-4 แผนทแสดงลาดบความสาคญของกลมแรเพอการพฒนาสาธารณปโภคพนฐาน และโครงการขนาดใหญของรฐในเขตอนรกษทรพยากรแรจงหวดสระแกว ................ 78 รปท 7-5 แผนทแสดงลาดบความสาคญของกลมแรเพอสาธารณปโภคพนฐานและ โครงการขนาดใหญของรฐ ในเขตพฒนาทรพยากรแรจงหวดสระแกว ....................... 82 รปท 7-6 แผนทแสดงลาดบความสาคญของกลมแรเพอสนบสนนเศรษฐกจและอตสาหกรรม ในเขตพฒนาทรพยากรแร จงหวดสระแกว ............................................................... 83 รปท 7-7 แผนทแสดงลาดบความสาคญของกลมแรเพอการเกษตร ในเขตพฒนาทรพยากรแร จงหวดสระแกว ............................................................... 84


VI

การจำแนกเขตเพอการจดการดานธรณวทยาและทรพยากรธรณ จงหวดสระแกว - VII -

รปท 5-29 ผานาตกสงชนไลระดบของนาตกเขาตะกรบ เขตรกษาพนธสตวปาเขาอางฤาไน ........ 43 รปท 5-30 หนทรายชนหนาของผานาตกเขาตะกรบ เขตรกษาพนธสตวปาเขาอางฤาไน ............. 43 รปท 6-1 แผนททรพยากรแรจงหวดสระแกว........................................................................... 49 รปท 6-2 หนปนเพอการกอสรางในเขตบานธรรมรตน ตาบลคลองหาด อาเภอคลองหาด ........ 53 รปท 6-3 หนบะซอลตเพอการกอสรางในเขตจงหวดสระแกว .................................................. 55 รปท 6-4 การผลตทรายบกและลกษณะเนอทรายกอสรางของจงหวดสระแกว ........................ 55 รปท 6-5 แหลงแรทองคาเขาสามสบ บานบอนางชง ตาบลหวยโจด อาเภอวฒนานคร ............. 57 รปท 6-6 แหลงแรแมงกานสบานบอแร ตาบลวงสมบรณ อาเภอวงนาเยน จงหวดสระแกว ...... 58 รปท 6-7 แหลงแรเหลกบานเกา ตาบลหนองหวา อาเภอเขาฉกรรจ จงหวดสระแกว................ 59 รปท 6-8 แหลงแรโครไมต อาเภอวงนาเยน จงหวดสระแกว ..................................................... 61 รปท 6-9 แหลงดนขาว อาเภอเมอง จงหวดสระแกว ................................................................. 61 รปท 6-10 แหลงแรดนขาว อาเภอตาพระยา จงหวดสระแกว .................................................... 63 รปท 6-11 แหลงแรฟอสเฟตบานเขาสงโต ตาบลบานแกง อาเภอเมอง จงหวดสระแกว ............. 63 รปท 6-12 แผนทแสดงผลการจดลาดบความสาคญมลคาทรพยากรแรในกลมแรเพอการ พฒนาสาธารณปโภคพนฐานและโครงการขนาดใหญของรฐ จงหวดสระแกว ........... 66 รปท 6-13 แผนทแสดงผลการจดลาดบความสาคญมลคาทรพยากรแรในกลมแร เพอสนบสนนเศรษฐกจและอตสาหกรรม จงหวดสระแกว ........................................ 67 รปท 6-14 แผนทแสดงผลการจดลาดบความสาคญมลคาทรพยากรแรในกลมแร เพอการเกษตร จงหวดสระแกว ................................................................................ 68 รปท 7-1 แผนทจาแนกเขตทรพยากรแร จงหวดสระแกว ..........................................................72 รปท 7-2 แผนทแสดงลาดบความสาคญของกลมแรเพอการพฒนาสาธารณปโภคพนฐาน และโครงการขนาดใหญของรฐในเขตสงวนทรพยากรแรจงหวดสระแกว ................... 75 รปท 7-3 แผนทแสดงลาดบความสาคญของกลมแรเพอสนบสนนเศรษฐกจและอตสาหกรรม ในเขตสงวนทรพยากรแรจงหวดสระแกว .................................................................. 76 รปท 7-4 แผนทแสดงลาดบความสาคญของกลมแรเพอการพฒนาสาธารณปโภคพนฐาน และโครงการขนาดใหญของรฐในเขตอนรกษทรพยากรแรจงหวดสระแกว ................ 78 รปท 7-5 แผนทแสดงลาดบความสาคญของกลมแรเพอสาธารณปโภคพนฐานและ โครงการขนาดใหญของรฐ ในเขตพฒนาทรพยากรแรจงหวดสระแกว ....................... 82 รปท 7-6 แผนทแสดงลาดบความสาคญของกลมแรเพอสนบสนนเศรษฐกจและอตสาหกรรม ในเขตพฒนาทรพยากรแร จงหวดสระแกว ............................................................... 83 รปท 7-7 แผนทแสดงลาดบความสาคญของกลมแรเพอการเกษตร ในเขตพฒนาทรพยากรแร จงหวดสระแกว ............................................................... 84


VII

การจำแนกเขตเพอการจดการดานธรณวทยาและทรพยากรธรณ จงหวดสระแกว - VIII -

สารบญตาราง ตารางท 4-1 รายชอหมบานเสยงภยดนถลมจงหวดสระแกว....................................................... 23 ตารางท 4-2 รายชอพนททมโอกาสเกดหลมยบจงหวดสระแกว .................................................... 31 ตารางท 5-1 แหลงอนควรอนรกษทางธรณวทยาจงหวดสระแกว ................................................ 34 ตารางท 6-1 กลมแรและชนดของแหลงแรในจงหวดสระแกว จาแนกตามการใชประโยชน .......... 50 ตารางท 6-2 ประทานบตรอนญาตการทาเหมองแรในเขตจงหวดสระแกว .................................. 50 ตารางท 6-3 คาขอประทานบตรในเขตจงหวดสระแกว ................................................................ 51 ตารางท 6-4 แหลงหนอตสาหกรรมในเขตจงหวดสระแกว ........................................................... 51 ตารางท 6-5 บญชรายชอผประกอบการผลตทรายกอสรางในจงหวดสระแกว ............................ 56 ตารางท 6-6 แสดงผลการวเคราะหตวอยางแรแมงกานสจากแหลงแมงกานสบานบอแร อาเภอวงสมบรณ โดยวธ XRF ............................................................................... 59 ตารางท 6-7 ผลการจดลาดบมลคาของทรพยากรแรในจงหวดสระแกว ......................................64 ตารางท 7-1 ผลการจาแนกเขตทรพยากรแรในจงหวดสระแกว ................................................... 71 ตารางท 7-2 ผลการจดลาดบความสาคญตามมลคาแรของพนทแหลงแร ในเขตสงวนทรพยากรแรจงหวดสระแกว ................................................................ 73 ตารางท 7-3 ผลการจดลาดบความสาคญตามมลคาแรของพนทแหลงแร ในเขตอนรกษทรพยากรแรจงหวดสระแกว ............................................................. 77 ตารางท 7-4 ผลการจดลาดบความสาคญตามมลคาแรของพนทแหลงแร ในเขตพฒนาทรพยากรแรจงหวดสระแกว ..............................................................79

- 1 -

บทท 1 กรอบแนวคดในการจาแนกเขตเพอการจดการ

ดานธรณวทยาและทรพยากรธรณ

1.1 ความหมายและความสาคญของธรณวทยาและทรพยากรธรณ “ธรณวทยา” เปนวทยาศาสตรแขนงหนงซงเกยวของกบประวตของโลก สสารท

เปนองคประกอบของโลก และสงมชวตบนพนโลก โดยเฉพาะอยางยงทปรากฏรองรอยอยในหนตางๆ ธรณวทยาม 3 สาขาหลกทเดนชดคอ

ธรณวทยาโครงสรางหรอธรณแปรสณฐาน ทศกษาถงรปราง การจดตว และโครงสรางทางธรณวทยาของหนตางๆ ภายในโลก

(1) ธรณวทยาพลวต ทศกษาเกยวกบสาเหตและกระบวนการตางๆ ททาใหเกดการเปลยนแปลงทางธรณวทยา

(2) ธรณประวต ทศกษาเกยวกบลาดบเหตการณทางธรณวทยาตามประวตเหตการณของโลก

“ทรพยากรธรณ” หมายถง ทรพยากรธรรมชาตท เกดจากกระบวนการทางธรณวทยา เชน แรธาต หน ดน กรวด ทราย นาบาดาล ถานหน หนนามน ปโตรเลยม และซากดกดาบรรพ ซงมคณประโยชนอยางยงตอสงมชวตทถอกาเนดขนมาบนโลกน

ธรรมชาตรอบตวเรามความหลากหลายและเปลยนแปลงอยตลอดเวลา ไมวาจะเปนภเขา แมนา ทะเล มหาสมทร ตลอดจนการเกดธรณพบตภยตางๆ เชน ดนถลม แผนดนไหว สนาม หลายทานอาจสงสยวาสงเหลานเกดขนและดารงอยไดอยางไร และจะมการเปลยนแปลงอยางไร ผลทเกดตามมาจะกระทบตอการดารงอยของสงมชวตอยางไร คาถามตางๆ เหลานสามารถอธบายไดดวยความรทาง “ธรณวทยา”

กระบวนการทางธรณวทยาไดสรางสรรธรรมชาตทสวยงาม เปนแหลงธรรมชาตเพอการพกผอนหยอนใจ เปนแหลงตนแบบสาหรบการเรยนร เชน นาตก ถา ภเขาทมรปทรงแปลกตา เปนตน นอกจากนกระบวนการทางธรณวทยายงทาใหเกดการสะสมตวของสงมชวตในอดตกลายเปนซากดกดาบรรพใหมนษยไดศกษาเรยนรถงววฒนาการของสงมชวตตงแตอดตมาจนถงยคปจจบน และสาคญทสดคอกระบวนการทางธรณวทยาไดกอใหเกด “ทรพยากรธรณ” ทมคณคาอนนตแกมนษยชาต


VIII

การจำแนกเขตเพอการจดการดานธรณวทยาและทรพยากรธรณ จงหวดสระแกว - 1 -

บทท 1 กรอบแนวคดในการจาแนกเขตเพอการจดการ

ดานธรณวทยาและทรพยากรธรณ

1.1 ความหมายและความสาคญของธรณวทยาและทรพยากรธรณ “ธรณวทยา” เปนวทยาศาสตรแขนงหนงซงเกยวของกบประวตของโลก สสารท

เปนองคประกอบของโลก และสงมชวตบนพนโลก โดยเฉพาะอยางยงทปรากฏรองรอยอยในหนตางๆ ธรณวทยาม 3 สาขาหลกทเดนชดคอ

ธรณวทยาโครงสรางหรอธรณแปรสณฐาน ทศกษาถงรปราง การจดตว และโครงสรางทางธรณวทยาของหนตางๆ ภายในโลก

(1) ธรณวทยาพลวต ทศกษาเกยวกบสาเหตและกระบวนการตางๆ ททาใหเกดการเปลยนแปลงทางธรณวทยา

(2) ธรณประวต ทศกษาเกยวกบลาดบเหตการณทางธรณวทยาตามประวตเหตการณของโลก

“ทรพยากรธรณ” หมายถง ทรพยากรธรรมชาตท เกดจากกระบวนการทางธรณวทยา เชน แรธาต หน ดน กรวด ทราย นาบาดาล ถานหน หนนามน ปโตรเลยม และซากดกดาบรรพ ซงมคณประโยชนอยางยงตอสงมชวตทถอกาเนดขนมาบนโลกน

ธรรมชาตรอบตวเรามความหลากหลายและเปลยนแปลงอยตลอดเวลา ไมวาจะเปนภเขา แมนา ทะเล มหาสมทร ตลอดจนการเกดธรณพบตภยตางๆ เชน ดนถลม แผนดนไหว สนาม หลายทานอาจสงสยวาสงเหลานเกดขนและดารงอยไดอยางไร และจะมการเปลยนแปลงอยางไร ผลทเกดตามมาจะกระทบตอการดารงอยของสงมชวตอยางไร คาถามตางๆ เหลานสามารถอธบายไดดวยความรทาง “ธรณวทยา”

กระบวนการทางธรณวทยาไดสรางสรรธรรมชาตทสวยงาม เปนแหลงธรรมชาตเพอการพกผอนหยอนใจ เปนแหลงตนแบบสาหรบการเรยนร เชน นาตก ถา ภเขาทมรปทรงแปลกตา เปนตน นอกจากนกระบวนการทางธรณวทยายงทาใหเกดการสะสมตวของสงมชวตในอดตกลายเปนซากดกดาบรรพใหมนษยไดศกษาเรยนรถงววฒนาการของสงมชวตตงแตอดตมาจนถงยคปจจบน และสาคญทสดคอกระบวนการทางธรณวทยาไดกอใหเกด “ทรพยากรธรณ” ทมคณคาอนนตแกมนษยชาต


1


มนษยไดนาทรพยากรแรและหนมาใชประโยชน เพอเปนปจจยพนฐานตอการ

ดารงชวต เชน กอสรางทอยอาศย ทายารกษาโรค และสรางสงสาธารณปโภคพนฐาน ไดแก ถนน โรงเรยน วด และโรงพยาบาล เปนตน พลงงานทใชในปจจบนสวนใหญกมาจากเชอเพลงธรรมชาต เชน ใชถานหนในการผลตกระแสไฟฟา ใชนามนเชอเพลงและกาซธรรมชาตในรถยนตและเครองจกรกลตางๆ นอกจากนยงไดเจาะนาบาดาลขนมาใชเพอการอปโภคบรโภคและเกษตรกรรม

มนษยใชประโยชนจากทรพยากรธรณในชวตประจาวนมาก สงผลใหทรพยากรธรณทมอยลดลงและเสอมโทรมลงอยางรวดเรว ดวยความเคยชนทาใหมองขามคณคาทไดรบและอาจนกไมถงวาทรพยากรธรรมชาตประเภทนไมสามารถสรางขนมาทดแทนไดในระยะเวลาอนสน โลกตองใชเวลานบลานปในการสรางทรพยากรธรณเพอเปนปจจยพนฐานและสงอานวยความสะดวกแกมนษย ดงนนจงควรตระหนกอยเสมอวา ตองใชอยางระมดระวง ใชอยางชาญฉลาด และใชเพอการพฒนาทยงยน

1.2 กรอบแนวคดในการจาแนกเขตเพอการจดการดานธรณวทยาและทรพยากรธรณ

1.2.1 หลกการและเหตผล ทรพยากรธรณเปนทรพยากรทมความสาคญตอการพฒนาเศรษฐกจของประเทศ

เปนอยางมาก โดยเปนวตถดบพนฐานสาหรบอตสาหกรรมตางๆ อาท อตสาหกรรมเซรามกส อตสาหกรรมแกว อตสาหกรรมโลหะ อตสาหกรรมกอสราง อยางไรกตามทรพยากรธรณเปนทรพยากรธรรมชาตประเภททใชแลวหมดไป ไมสามารถสรางขนมาใหมได ในเวลาอนสน จงจาเปนอยางยงทจะตองมยทธศาสตรในการจดการอยางชดเจนเปนระบบ เพอใหเกดการใชประโยชนสงสด คมคา และสงผลกระทบตอสงคมและสงแวดลอมนอยทสด โดยการจาแนกพนทแหลงทรพยากรธรณออกเปนเขตเพอการสงวน การอนรกษ และการพฒนาใชประโยชน พรอมกบเสนอมาตรการหรอแนวทางบรหารจดการสาหรบแตละเขตท ไดจาแนกไว ซ งตองคานงถงหลกการอนรกษทรพยากรธรรมชาตเปนสาคญ โดยพจารณาแบบบรณาการรวมกบทรพยากรธรรมชาตชนดอนๆ และรวมถงสภาพสงแวดลอมดวย เพอใหเกดความสมดลระหวางการใชประโยชนกบการสงวนรกษาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม เกดความเปนธรรมและโปรงใสในการเขาถงทรพยากรธรรมชาต อนจะนาไปสการลดความขดแยงจากการใชประโยชนทรพยากรระหวางภาครฐ ภาคเอกชน และภาคประชาชน


2


1.2.2 วตถประสงค (1) เพอจาแนกเขตทรพยากรธรณ เปนเขตสงวน อนรกษ และพฒนาใชประโยชน

พรอมจดลาดบความสาคญของแหลงแร (2) เพอกาหนดแนวทางการบรหารจดการทรพยากรธรณใหสอดคลองกบศกยภาพ

ความตองการ และขอจากดของทองถน โดยกระบวนการมสวนรวมของผมสวนไดเสยทกภาคสวนในทองถน

(3) เพอเผยแพรขอมลใหแกหนวยงานทเกยวของนาไปใชประโยชนในการวางแผนพฒนาทรพยากรธรณ ตลอดจนเปนการเสรมสรางองคความรใหแกประชาชนทกภาคสวนทงระดบทองถน และระดบประเทศ

1.2.3 แนวทางการดาเนนงาน (1) สารวจ ประเมนสถานภาพ และจดทาฐานขอมลทรพยากรธรณเชงพนท (2) จาแนกเขตทรพยากรธรณเชงพนทออกเปนเขตสงวน อนรกษ และพฒนา

ทรพยากรแร พรอมจดลาดบความสาคญของแหลงแร โดยการจดทาระบบฐานขอมลทรพยากรธรณของแตละจงหวดในระบบสารสนเทศภมศาสตร (GIS) และนาเขาขอมลบนแผนท มาตราสวน 1:50,000

(3) กาหนดแนวทางการบรหารจดการทรพยากรแรในแตละเขตทจาแนกไวใหสอดคลองกบศกยภาพ ขอจากด และความตองการของทองถน โดยกระบวนการมสวนรวมของผมสวนไดเสยทกภาคสวนในทองถน

(4) เผยแพรขอมลและผลการจาแนกเขตทผานกระบวนการมสวนรวมแกหนวยงานทเกยวของ องคกรปกครองสวนทองถน และผมสวนไดสวนเสยทกภาคสวนนาไปใชประโยชนในการบรหารจดการทรพยากรธรณ และเพอเปนการเสรมสรางองคความรใหแกประชาชนในทองถน

(5) ตดตามและประเมนผลการใชประโยชนขอมลการจาแนกเขต เพอวเคราะห ปรบปรงหรอประยกตใชใหเหมาะสมสาหรบพนทอนตอไป

1.2.4 ผลทคาดวาจะไดรบ มการนาผลทไดจากการจาแนกเขตทรพยากรธรณและธรณวทยา ไปใชในการ

วางแผน การจดการทรพยากรธรณ การใชประโยชนทดน และการวางผงเมอง ทงในระดบจงหวด กลมจงหวดและประเทศ เพอการบรหารจดการทรพยากรธรณอยางมประสทธภาพ โปรงใส เปนธรรม และเกดประโยชนสงสด รวมทงมการใชประโยชนทดนทถกตองสอดคลองกบสภาพทางธรณวทยาสงแวดลอม


3


บทท 2 ขอมลพนฐาน

2.1 ประวตความเปนมา จงหวดสระแกว มทมาจากชอสระนาโบราณในอาเภอเมองสระแกว ตามประวตใน

สมยกรงธนบร ประมาณ ป พ.ศ. 2323 พระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราช เมอครงทรงเปนสมเดจเจาพระยามหากษตรยศก เปนแมทพยกไปตประเทศเขมร ไดแวะพกทพบรเวณน กองทพไดอาศยนาใชสอยจากสระ 2 แหง จงขนานนามสระทงสองนวา "สระแกว สระขวญ" และไดนานาจากสระทงสองแหงนใชในการประกอบพธถอนาพพฒนสตยา โดยถอวาเปนนาศกดสทธสระแกวเดมมฐานะเปนตาบลขนกบอาเภอกบนทรบร ซงสมยกอนไดตงเปนดานสาหรบตรวจคนและสนคาเขาออก มขาราชการตาแหนงนายกองทาหนาทเปนนายดาน จนถง ป พ.ศ. 2452 จงไดยกฐานะขนเปนกงอาเภอ ชอวา "กงอาเภอสระแกว" ตอมาเมอวนท 23 กรกฎาคม พ.ศ. 2501 ไดมพระราชกฤษฎกายกฐานะขนเปนอาเภอชอวา อาเภอสระแกว ขนอยในการปกครองของจงหวดปราจนบร และเมอวนท 1 ธนวาคม พ.ศ. 2536 จงมพระราชบญญตจดตงจงหวดสระแกวเปนจงหวดท 74 ของประเทศไทย

คาขวญประจาจงหวดสระแกว คอ “ชายแดนเบองบรพา ปางามนาตกสวย มากดวยรอยอารยธรรมโบราณ ยานการคาไทย-เขมร” ดอกไมประจาจงหวด คอ ดอกแกว และตนไมประจาจงหวดคอ ตนมะขามปอม

2.2 ลกษณะทางภมศาสตร 2.2.1 ขนาดและทตง

สระแกว เปนจงหวดชายแดนดานตะวนออกตอนบนของประเทศ ตงอยระหวางเสนรงท 13 องศา 15 ลปดา ถง 14 องศา 15 ลปดาเหนอ และเสนแวงท 101 องศา 45 ลปดา ถง 103 องศา ตะวนออก มเนอทประมาณ 7,195.14 ตารางกโลเมตร หรอประมาณ 4,496,961 ไร คดเปนรอยละ 19.71 ของภาคตะวนออก โดยมอาณาเขตตดตอกบจงหวดใกลเคยง (รปท 2-1) ดงน

ทศเหนอ ตดกบจงหวดบรรมยและจงหวดนครราชสมา ทศตะวนออก ตดกบราชอาณาจกรกมพชา ทศใต ตดกบจงหวดจนทบร ทศตะวนตก ตดกบจงหวดปราจนบรและจงหวดฉะเชงเทรา


4


รปท 2-1 แผนทภมประเทศและเขตการปกครอง จงหวดสระแกว


5


2.2.2 ลกษณะภมประเทศ ภมประเทศของจงหวดสระแกวสวนใหญเปนทวเขา ทราบลกฟก และทราบลมแมนา

สามารถแบงออกไดเปนสองลกษณะคอ

พนททวเขาตอนเหนอ เปนเขตตดตอระหวางภาคกลาง ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ และภาคตะวนออก ประกอบดวย แนวเขาสนกาแพงตอนทหนงตามแนวทางหลวงแผนดนหมายเลข 304 ระหวางจงหวดนครราชสมาและจงหวดปราจนบร และแนวเขาสนกาแพงตอนทสองจะวางตวลงมาทางใตจากอาเภอปกธงชย จงหวดนครราชสมาและอาเภอกบนทรบร จงหวดปราจนบร แลวแนวเขาจะวางตวไปทางทศตะวนออกในเขตตดตอระหวางอาเภอครบร จงหวดนครราชสมา และอาเภอเมองสระแกว ลกษณะภเขาในสวนนเปนภเขายอดปาน ยอดเขาไมสงชนมากนก และแนวเขาบรรทดตดตอจากเทอกเขาสนกาแพงตอนทสอง จากอาเภอครบร จงหวดนครราชสมา อาเภอวฒนานคร จงหวดสระแกว และอาเภอละหานทราย จงหวดบรรมย จนถงพรมแดนไทย-กมพชา บรเวณหลกเขตท 28 ภเขาในชวงนจะมลกษณะสงชน สวนในเขตอาเภอวฒนานคร และอาเภอตาพระยา เขาไปเขตจงหวดบรรมยจะเปนเขายอดราบ

พนทเขตทราบสงตอนเหนอของลมแมนาตอนเหนอ ไดแก บรเวณตอนใตของอาเภอเมองสระแกว อาเภอวฒนานคร อาเภอตาพระยา อาเภอคลองหาด และอาเภอวงนาเยน แบงยอยเปนสองเขตคอ

(1) พนทราบลกฟก และทราบจากการยบตวของแผนดน มความลาดชนนอย สงจากระดบนาทะเลระหวาง 10-90 เมตร พนทราบลกฟกจะอยโดยรอบแองบางปะกง ประกอบดวย

(1.1) เขตทราบลกฟกตอนเหนอของลมแมนาบางปะกง ความสงเฉลยของพนท 30-50 เมตร ไดแก บรเวณเขตตดตอตอนลางของเทอกเขาสนกาแพง ลงมาทางตอนเหนอของจงหวดปราจนบร และจงหวดสระแกว และบรเวณแองทราบ มนาไหลมาทวมขง เชน ในเขตอาเภอวฒนานคร อาเภออรญประเทศ ดนชนบนเปนทรายแปงสะสมตวอยบางๆ ประมาณ 2-3 นว สวนดนชนลางเปนพวกกรวดลกรง

(1.2) เขตทราบลกฟกตอนลางของลมแมนาบางปะกง ความสงเฉลย 20-30 เมตร เปนพนทตอเนองมาจากพนทราบเชงเขาของเทอกเขาจนทบรทางดานเหนอ เปนพนทของอาเภอคลองหาดและอาเภอวงนาเยน ระดบความสงจะเพมขนเปน 30-40 เมตร ในเขตอาเภอเมอง บรเวณเขตตดตอระหวางตอนบนของอาเภอสนามชยเขต จงหวดฉะเชงเทรากบอาเภอเมอง พนทจะเปนสนปนนาระดบตางๆ มความสงเฉลย 65-120 เมตร ตอเนองจากเขาสงในเขตอาเภอสนามชยเขตจงหวดฉะเชงเทราจนถงเขาตะกรบ เขตตดตอกบอาเภอวฒนานคร ลานาดานหนงจะไหลลงสคลองทาลาด อาเภอสนามชยเขต อกดานหนงไหลลงสคลองพระสะทง อาเภอเขาฉกรรจ

- 7 -

(2) บรเวณอาเภอคลองหาด และอาเภอวงนาเยนพนทจะเปนแองตอนกลาง

ทางตะวนตกและทางใต ของอาเภอวงนาเยนจะเปนทสง ลาดลงสแองคลองพระสะทง ภมประเทศทเปนเนนมความสงเฉลย 50-80 เมตร มเนนเขาเตย ๆ สงระหวาง 200-500 เมตร กระจายอยทวไป เนนเขาเหลานตงอยทางตอนใตของบานบอนางชง ทางดานตะวนออกของเขาฉกรรจ (324 เมตร)

พนททางตะวนออกตดกบพรมแดนไทย-กมพชา ในเขตอาเภอคลองหาด พนทจะลาดลงสแองคลองพระสะทง ทางตะวนตกเปนเนนสงเฉลย 80-130 เมตร

เขตพนทราบลมแมนาตอนเหนอ ประกอบดวยลมแมนาบางปะกงและสาขา และลมนาทะเลสาบเขมร โดยมสนปนนาอยบรเวณตอนกลางของอาเภอวฒนานคร

แมนาบางปะกง เปนแมนาทมขนาดใหญทสดของภาคตะวนออก เกดจากการไหลรวมกนของแมนานครนายกและแมนาปราจน โดยแมนาปราจน ประกอบดวยลานาสาขาคอ แมนาประจนตคาม แมนาหนมาน และแมนาพระปรง ซงแมนาพระปรงนนเกดจากการไหลมาบรรจบกนของลาคลองสองสายคอ คลองพระปรงทมกาเนดจากเทอกเขาในเขตตดตอสามจงหวด คอ อาเภอวฒนานคร จงหวดสระแกว อาเภอครบร จงหวดนครราชสมา และอาเภอละหานทราย จงหวดบรรมย กบคลองพระสะทงทมตนกาเนดจากเทอกเขาจนทบร และภเขาในเขตอาเภอวงนาเยน สวนลมนาทะเลสาบเขมรมลานาสาคญ ไดแก คลองพรหมโหด มตนกาเนดในเขตอาเภอวฒนานครไหลผานพนทตอนกลางของอาเภออรญประเทศ ไปทางทศตะวนออกเขาสประเทศกมพชาทบานคลองลก

2.2.3 ลกษณะภมอากาศ สภาพภมอากาศของจงหวดสระแกวแบงออกไดเปน 3 ฤดกาล โดยฤดรอนเรมตน

ตงแตเดอนกมภาพนธถงเดอนเมษายน ฤดฝนตงแตเดอนพฤษภาคมถงเดอนตลาคม และฤดหนาวตงแตเดอนพฤศจกายนถงเดอนมกราคม ปรมาณนาฝนในจงหวดสระแกว ระหวางป พ.ศ. 2549-2552 อยในชวง 1,463.80-1,450.80 มลลเมตร

อณหภมเฉลยตลอดปในชวงป พ.ศ. 2549-2552 อยระหวาง 25.8-27.9 องศาเซลเซยส โดยมอณหภมตาสดอยระหวาง 13.5-17.1 องศาเซลเซยส และอณหภมสงสด อยระหวาง 38.1-40.3 องศาเซลเซยส

2.2.4 การคมนาคม การเดนทางสจงหวดสระแกว มเสนทางคมนาคมทงทางบก ทางนา และทางอากาศ

โดยเฉพาะทางบกทมเสนทางทอยในสภาพดตลอดทกฤดกาล


6


2.2.2 ลกษณะภมประเทศ ภมประเทศของจงหวดสระแกวสวนใหญเปนทวเขา ทราบลกฟก และทราบลมแมนา

สามารถแบงออกไดเปนสองลกษณะคอ

พนททวเขาตอนเหนอ เปนเขตตดตอระหวางภาคกลาง ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ และภาคตะวนออก ประกอบดวย แนวเขาสนกาแพงตอนทหนงตามแนวทางหลวงแผนดนหมายเลข 304 ระหวางจงหวดนครราชสมาและจงหวดปราจนบร และแนวเขาสนกาแพงตอนทสองจะวางตวลงมาทางใตจากอาเภอปกธงชย จงหวดนครราชสมาและอาเภอกบนทรบร จงหวดปราจนบร แลวแนวเขาจะวางตวไปทางทศตะวนออกในเขตตดตอระหวางอาเภอครบร จงหวดนครราชสมา และอาเภอเมองสระแกว ลกษณะภเขาในสวนนเปนภเขายอดปาน ยอดเขาไมสงชนมากนก และแนวเขาบรรทดตดตอจากเทอกเขาสนกาแพงตอนทสอง จากอาเภอครบร จงหวดนครราชสมา อาเภอวฒนานคร จงหวดสระแกว และอาเภอละหานทราย จงหวดบรรมย จนถงพรมแดนไทย-กมพชา บรเวณหลกเขตท 28 ภเขาในชวงนจะมลกษณะสงชน สวนในเขตอาเภอวฒนานคร และอาเภอตาพระยา เขาไปเขตจงหวดบรรมยจะเปนเขายอดราบ

พนทเขตทราบสงตอนเหนอของลมแมนาตอนเหนอ ไดแก บรเวณตอนใตของอาเภอเมองสระแกว อาเภอวฒนานคร อาเภอตาพระยา อาเภอคลองหาด และอาเภอวงนาเยน แบงยอยเปนสองเขตคอ

(1) พนทราบลกฟก และทราบจากการยบตวของแผนดน มความลาดชนนอย สงจากระดบนาทะเลระหวาง 10-90 เมตร พนทราบลกฟกจะอยโดยรอบแองบางปะกง ประกอบดวย

(1.1) เขตทราบลกฟกตอนเหนอของลมแมนาบางปะกง ความสงเฉลยของพนท 30-50 เมตร ไดแก บรเวณเขตตดตอตอนลางของเทอกเขาสนกาแพง ลงมาทางตอนเหนอของจงหวดปราจนบร และจงหวดสระแกว และบรเวณแองทราบ มนาไหลมาทวมขง เชน ในเขตอาเภอวฒนานคร อาเภออรญประเทศ ดนชนบนเปนทรายแปงสะสมตวอยบางๆ ประมาณ 2-3 นว สวนดนชนลางเปนพวกกรวดลกรง

(1.2) เขตทราบลกฟกตอนลางของลมแมนาบางปะกง ความสงเฉลย 20-30 เมตร เปนพนทตอเนองมาจากพนทราบเชงเขาของเทอกเขาจนทบรทางดานเหนอ เปนพนทของอาเภอคลองหาดและอาเภอวงนาเยน ระดบความสงจะเพมขนเปน 30-40 เมตร ในเขตอาเภอเมอง บรเวณเขตตดตอระหวางตอนบนของอาเภอสนามชยเขต จงหวดฉะเชงเทรากบอาเภอเมอง พนทจะเปนสนปนนาระดบตางๆ มความสงเฉลย 65-120 เมตร ตอเนองจากเขาสงในเขตอาเภอสนามชยเขตจงหวดฉะเชงเทราจนถงเขาตะกรบ เขตตดตอกบอาเภอวฒนานคร ลานาดานหนงจะไหลลงสคลองทาลาด อาเภอสนามชยเขต อกดานหนงไหลลงสคลองพระสะทง อาเภอเขาฉกรรจ

- 7 -

(2) บรเวณอาเภอคลองหาด และอาเภอวงนาเยนพนทจะเปนแองตอนกลาง

ทางตะวนตกและทางใต ของอาเภอวงนาเยนจะเปนทสง ลาดลงสแองคลองพระสะทง ภมประเทศทเปนเนนมความสงเฉลย 50-80 เมตร มเนนเขาเตย ๆ สงระหวาง 200-500 เมตร กระจายอยทวไป เนนเขาเหลานตงอยทางตอนใตของบานบอนางชง ทางดานตะวนออกของเขาฉกรรจ (324 เมตร)

พนททางตะวนออกตดกบพรมแดนไทย-กมพชา ในเขตอาเภอคลองหาด พนทจะลาดลงสแองคลองพระสะทง ทางตะวนตกเปนเนนสงเฉลย 80-130 เมตร

เขตพนทราบลมแมนาตอนเหนอ ประกอบดวยลมแมนาบางปะกงและสาขา และลมนาทะเลสาบเขมร โดยมสนปนนาอยบรเวณตอนกลางของอาเภอวฒนานคร

แมนาบางปะกง เปนแมนาทมขนาดใหญทสดของภาคตะวนออก เกดจากการไหลรวมกนของแมนานครนายกและแมนาปราจน โดยแมนาปราจน ประกอบดวยลานาสาขาคอ แมนาประจนตคาม แมนาหนมาน และแมนาพระปรง ซงแมนาพระปรงนนเกดจากการไหลมาบรรจบกนของลาคลองสองสายคอ คลองพระปรงทมกาเนดจากเทอกเขาในเขตตดตอสามจงหวด คอ อาเภอวฒนานคร จงหวดสระแกว อาเภอครบร จงหวดนครราชสมา และอาเภอละหานทราย จงหวดบรรมย กบคลองพระสะทงทมตนกาเนดจากเทอกเขาจนทบร และภเขาในเขตอาเภอวงนาเยน สวนลมนาทะเลสาบเขมรมลานาสาคญ ไดแก คลองพรหมโหด มตนกาเนดในเขตอาเภอวฒนานครไหลผานพนทตอนกลางของอาเภออรญประเทศ ไปทางทศตะวนออกเขาสประเทศกมพชาทบานคลองลก

2.2.3 ลกษณะภมอากาศ สภาพภมอากาศของจงหวดสระแกวแบงออกไดเปน 3 ฤดกาล โดยฤดรอนเรมตน

ตงแตเดอนกมภาพนธถงเดอนเมษายน ฤดฝนตงแตเดอนพฤษภาคมถงเดอนตลาคม และฤดหนาวตงแตเดอนพฤศจกายนถงเดอนมกราคม ปรมาณนาฝนในจงหวดสระแกว ระหวางป พ.ศ. 2549-2552 อยในชวง 1,463.80-1,450.80 มลลเมตร

อณหภมเฉลยตลอดปในชวงป พ.ศ. 2549-2552 อยระหวาง 25.8-27.9 องศาเซลเซยส โดยมอณหภมตาสดอยระหวาง 13.5-17.1 องศาเซลเซยส และอณหภมสงสด อยระหวาง 38.1-40.3 องศาเซลเซยส

2.2.4 การคมนาคม การเดนทางสจงหวดสระแกว มเสนทางคมนาคมทงทางบก ทางนา และทางอากาศ

โดยเฉพาะทางบกทมเสนทางทอยในสภาพดตลอดทกฤดกาล


7


(1) ทางรถยนต เสนทางเดนรถจากจงหวดสระแกวตดตอถงกรงเทพมหานคร ม 3 สาย

(1.1) 305 ผานอาเภอองครกษ จงหวดนครนายก เขาทางหลวงหมายเลข ผานอาเภอกบนทรบร จงหวดปราจนบร ระยะทางประมาณ 214กโลเมตร

(1.2) เสนทางสายเกาจากกรงเทพฯ ตามทางหลวงหมายเลข 1 เลยวขวาทแยกหนกอง จงหวดสระบรไปตามทางหลวงหมายเลข ผานจงหวดนครนายก อาเภอกบนทรบร ระยะทางประมาณ 245 กโลเมตร

(1.3) จากกรงเทพฯ ใชเสนทางมอเตอรเวยผานจงหวดฉะเชงเทรา อาเภอบางคลา อาเภอพนมสารคาม ตรงไปอาเภอกบนทรบรหรอเลยวขวาบรเวณเขาหนซอนระยะทางประมาณ 210 กโลเมตร

รถโดยสาร จากกรงเทพฯ มรถโดยสารทงรถธรรมดา และรถปรบอากาศออกจากสถานขนสงสายเหนอ (ถนนกาแพงเพชร 2) และสถานขนสงสายตะวนออก (เอกมย) นอกจากนยงมรถตโดยสาร จอดใหบรการบรเวณอนสาวรยชยสมรภมและหางฟวเจอรปารครงสต

(2) ทางรถไฟ จากสถานรถไฟกรงเทพฯ มขบวนโดยสาร กรงเทพฯ-จงหวดสระแกว-อาเภออรญประเทศ วนละ 2 ขบวน เวลา 05.55 น. และ 14.00 น.

2.3 สภาพเศรษฐกจและสงคม 2.3.1 การปกครอง โครงสรางราชการบรหารสวนภมภาค และทองถนในจงหวด

แบงเปน 2 สวนดงน (1) การจดองคกรราชการบรหารสวนภมภาค หนวยราชการทอยในความควบคมดแล

ของผวาราชการจงหวด คอ สวนราชการตางๆ ในระดบจงหวด อาเภอ ตาบล และหมบาน สวนราชการในระดบจงหวดแบงเปนหนวยงาน 2 ลกษณะ คอ หนวยราชการบรหารสวนภมภาคประจาจงหวด และหนวยราชการบรหารสวนกลางในจงหวด (ทขนตรงตอสวนกลาง)

(1.1) หนวยราชการบรหารสวนภมภาคประจาจงหวดของจงหวดสระแกวมท งสน 35 หนวยงาน สงกดกระทรวงมหาดไทย 14 หนวยงาน และสงกดกระทรวง ทบวง กรมอนๆ อก 21 หนวยงาน ปจจบนจงหวดสระแกวแบงพนทการปกครองเปน 9 อาเภอ 59 ตาบล 731 หมบาน ประกอบดวย อาเภอเมองสระแกว อาเภอคลองหาด อาเภอตาพระยา อาเภอวงนาเยน อาเภอวฒนานคร อาเภออรญประเทศ อาเภอเขาฉกรรจ อาเภอโคกสง อาเภอวงสมบรณ

(1.2) หนวยราชการบรหารสวนกลางในจงหวดมทงสน 104 หนวยงาน เปนหนวยงานทสงกดกระทรวงมหาดไทย 8 หนวยงาน กระทรวง ทบวง กรมอนๆ 96 หนวยงาน


8


(2) สวนการจดองคกรราชการบรหารสวนทองถน ม 3 รปแบบ คอ

(2.1) องคการบรหารสวนจงหวด 1 แหง (2.2) เทศบาล 8 แหง ประกอบดวย เทศบาลเมอง 2 แหง (2.3) องคการบรหารสวนตาบล 58 แหง

2.3.2 ประชากรและอาชพ จานวนประชากรของจงหวดสระแกว ณ วนท 30 กนยายน พ.ศ. 2553 มทงสน

544,306 คน เปนชาย 274,079 คน หญง 270,227 คน โดยอาเภอเมองสระแกวเปนอาเภอทมประชากรมากสด คอ 107,782 คน รองลงมาเปนอาเภออรญประเทศ และอาเภอวฒนานคร จานวน 85,673 คน และ 79,938 คน ตามลาดบ

2.3.3 เศรษฐกจ จงหวดสระแกวมมลคาผลตภณฑมวลรวม (GPP) จานวน 32,325 ลานบาท ขยายตว

รอยละ 0.95 เมอเทยบกบป พ.ศ. 2551 ถอวาเปนลาดบท 6 ของภาคตะวนออก และลาดบท 56 ของประเทศ มสาขาการผลตทสาคญ คอ ภาคการเกษตร ภาคการขายสงขายปลก และภาคอตสาหกรรม ตามลาดบ ประชากรมรายไดเฉลยตอหว 59,451 บาท คดเปนลาดบท 8 ของภาคตะวนออก และเปนลาดบท 50 ของประเทศ (www.sakaeo.go.th)

สถตการคาชายแดน ป พ.ศ. 2553 มมลคาการคาชายแดน รวมทงสน 32,635.74 ลานบาท เปนการสงออก 28,895.76 ลาน และนาเขา 3,739.98 ลานบาท ไดดลการคา 25,155.78 ลานบาท ซงเพมขนจากป พ.ศ. 2552 จานวน 9,239.70 ลานบาท โดยจงหวดสระแกวถอเปนจงหวดทมมลคาการคาชายแดนสงสดในบรรดาทง 7 จงหวด (จงหวดบรรมย สรนทร ศรสะเกษ อบลราชธาน จนทบร ตราดและสระแกว) ทมอาณาเขตตดตอกบประเทศกมพชา

2.3.4 แหลงทองเทยวทสาคญ 2.3.4.1 แหลงทองเทยวทางประวตศาสตรและศาสนสถาน ไดแก ประสาท

เขานอยสชมพ วดอนบรรพต (เขานอย) พระสยามเทวาธราชจาลอง ปราสาทเมองไผ ประสาทสดอกกอกธม ปราสาทเขาโลน ประสาทสระแจง ปราสาทบานนอย ประตชยอรญประเทศ

2.3.4.2 แหลงทองเทยวทางวฒนธรรม ไดแก ตลาดการคาชายแดนไทย-เขมรบานคลองลกหรอตลาดโรงเกลอ


9


2.3.4.3 แหลงทองเทยวทางธรรมชาต ไดแก นาตกปางสดา นาตกผาตะเคยน

กลมนาตกแควมะคา นาตกหนาผาใหญ สถานเพาะเลยงสตวปาชองกลาบน อางเกบนาทากระบาก นาตกเขาตะกรบ อาเภอวงนาเยน เขาฉกรรจ อาเภอเขาฉกรรจ แหลงทองเทยวแหงใหมทพงคนพบ “ละล” อาเภอวฒนานคร และถาเพชรถาทอง และถานา อาเภอคลองหาด

2.3.4.4 ขนบธรรมเนยมประเพณ วฒนธรรม และการละเลนพนเมองประจาจงหวด ทสาคญและปฏบตสบทอดกนมาจนถงปจจบน คอ

(1) งานสบสานวฒนธรรมประเพณเบองบรพาและงานกาชาด ชวงกลางเดอนกมภาพนธของทกป โดยมวตถประสงคเพอเผยแพรศลปวฒนธรรม ประเพณ ของทองถนทมเอกลกษณเฉพาะ

(2) อาเภออรญประเทศ ในชวงเดอนเมษายนของทกป ซงเปนชวงทแคนตาลปเรมออกสตลาด และ งานวนดอกแกวบานจดประมาณเดอนธนวาคม

2.4 แผนยทธศาสตรจงหวด

2.4.1 วสยทศนจงหวดสระแกว เมองงามชายแดนบรพานาอย ประตสอนโดจน ถนอตสาหกรรมการเกษตร

เขตทองเทยวเชงนเวศน

2.4.2 เปาประสงคของจงหวดสระแกว (1) ใหประชาชนมสภาพแวดลอม และคณภาพชวตทด (2) เปนศนยกลางรองรบการกระจายสนคาสอนโดจน และจงหวดใกลเคยง (3) เปนแหลงผลตสนคาการเกษตรโดยการเพมผลผลตทางการเกษตร การแปรรป

การพฒนาคณภาพ และสงเสรมเกษตรปลอดสารพษ (4) เปนแหลงทองเทยวเชงนเวศ บรการ การแพทยแผนไทยเชอมโยงประวตศาสตร

วฒนธรรมขอมโบราณ

2.4.3 ยทธศาสตรการพฒนาจงหวด (1) การพฒนาดานบรการพนฐานและจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

แบบมสวนรวมของชมชน


10


(2) ดานความปลอดภยในชวตและทรพยสน (3) แกไขปญหาความยากจนและกระจายรายได (4) การพฒนาระบบ Logistics (5) การเพมศกยภาพในการแขงขน (6) การพฒนาตลาดชายแดน (โรงเกลอ) (7) เพมมลคาการผลตทางการเกษตร และผลตภณฑ (8) พฒนาการทองเทยวเชงนเวศน และเชอมโยงประวตศาสตร (9) พฒนาสนคา OTOP ใหมคณภาพ และไดมาตรฐานเพอเปนของทระลก

2.5 พนทประกาศของทางราชการ พนทประกาศทางราชการเปนพนททสวนราชการตางๆ กาหนดขนเพอวตถประสงค

ตามกฎหมายและมตคณะรฐมนตร ไดแก เขตอทยานแหงชาต เขตรกษาพนธสตวปา เขตพนทปาเพอการอนรกษ พนทลมนาชนท 1 เขตพนทปาเพอเศรษฐกจ เขตพนทปาทเหมาะสมตอการเกษตร เขตปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม เขตพนทตามมาตรา 6 ทว แหงพระราชบญญตแร พ.ศ.2510 ตลอดจนเขตพนทซงเปนทตงแหลงโบราณสถานทขนทะเบยน แหงพระราชบญญตโบราณสถาน โบราณวตถ ศลปวตถ และพพธภณฑสถานแหงชาต พ .ศ. 2504 ดงแสดงขอบเขตพนทเหลานไวในรปท 2-2 ซงกรมทรพยากรธรณไดนาขอมลดงกลาวมาใชเปนเกณฑในการจาแนกเขตทรพยากรแรออกเปนเขตสงวนทรพยากรแร เขตอนรกษทรพยากรแร และเขตพฒนาทรพยากรแร ตามรายละเอยดในหวขอหลกเกณฑการจาแนกเขตในบทท 7


11


รปท 2-2 แผนทแสดงพนทภายใตขอจากดของกฎหมาย มตคณะรฐมนตร และกฎระเบยบตาง ๆจงหวดสระแกว

- 13 -

บทท 3 ธรณวทยา

ลกษณะธรณวทยาของจงหวดสระแกวประกอบดวยหนแปรยคดโวเนยน-คารบอนเฟอรส และยคเพอรเมยน-ไทรแอสสก หนตะกอนยคเพอรเมยน และบางสวนของหนตะกอนกลมหนโคราชยคจแรสซก ตะกอนอายควอเทอรนาร หนอคนชนดหนแกรนตและหนบะซอลต (รปท 3-1) หนตางๆ เหลานสามารถแยกออกจากกนไดโดยอาศยลกษณะและสวนประกอบของเนอหน การวางตวของชนหน สภาพแวดลอมของการสะสมตะกอน ตลอดจนซากดกดาบรรพตางๆ

ลาดบชนหน 3.1 หนยคเพอรเมยน (P)

Sivaborvorn et al. (1976) ไดเรยกหนตะกอนพวกหนปนทแผกระจายอยตามชายแดนไทย-กมพชาวา “กลมหนราชบร” สวนใหญเปนหนปน โดยชวงลางของลาดบชนหนมหนดนดานแทรกอยบาง ในเนอหนพบซากดกดาบรรพพวกคชขาวสารหรอฟวซลนด (fusulinid) ชนด Verbeekina verbeeki ซงมอายในชวงเพอรเมยนตอนบน นอกจากนนพบซากดกดาบรรพฟอแรมมนเฟอรา (foraminifera) เรดโอลาเรย (radiolarian) และปะการง (coral) ตอมา Bunopas (1981) ตงชอเปนกลมหนจนทบร (Chanthaburi Group) โดยแบงออกเปน 2 หมวดหน คอ

(1) หมวดหนสระแกว (Srakaew Formation) ทประกอบดวยหนเชรต ทงเปนชนบางและชนหนา หนโคลน หนปนทถกแปรสภาพ บางแหงมหนอลตราเมฟก (Ultramafic rock) ซงเปนหนทเกดในบรเวณแนวตะเขบการชนของอนทวปชาน-ไทยและอนทวปอนโดจนเกดรวมดวย

(2) หมวดหนเขาฉกรรจ (Khao Chakan Formation) ประกอบดวย หนปนชนหนามากถงไมแสดงชน สเทาถงเทาดา แสดงลกษณะภมประเทศแบบคาสต (Karst topography) ใหเหนชดเจน ภายในเนอหนพบซากดกดาบรรพฟอแรมมนเฟอรา ไครนอยด ฟวซลนด ไบรโอซว (bryozoa) และแผนแขงของสตวโบราณพวกผวหนาม (Echinoid plate) ไดทวไป หมวดหนเขาฉกรรจพบแผกระจายตามชายแดนไทย-กมพชาตอเนองเขาไปในเขตจงหวดจนทบร

พล เชาวดารงค (2535) แบงหนยคเพอรเมยนบรเวณจงหวดสระแกวออกเปน 2 หมวดหน คอ


12


รปท 2-2 แผนทแสดงพนทภายใตขอจากดของกฎหมาย มตคณะรฐมนตร และกฎระเบยบตาง ๆจงหวดสระแกว

- 13 -

บทท 3 ธรณวทยา

ลกษณะธรณวทยาของจงหวดสระแกวประกอบดวยหนแปรยคดโวเนยน-คารบอนเฟอรส และยคเพอรเมยน-ไทรแอสสก หนตะกอนยคเพอรเมยน และบางสวนของหนตะกอนกลมหนโคราชยคจแรสซก ตะกอนอายควอเทอรนาร หนอคนชนดหนแกรนตและหนบะซอลต (รปท 3-1) หนตางๆ เหลานสามารถแยกออกจากกนไดโดยอาศยลกษณะและสวนประกอบของเนอหน การวางตวของชนหน สภาพแวดลอมของการสะสมตะกอน ตลอดจนซากดกดาบรรพตางๆ

ลาดบชนหน 3.1 หนยคเพอรเมยน (P)

Sivaborvorn et al. (1976) ไดเรยกหนตะกอนพวกหนปนทแผกระจายอยตามชายแดนไทย-กมพชาวา “กลมหนราชบร” สวนใหญเปนหนปน โดยชวงลางของลาดบชนหนมหนดนดานแทรกอยบาง ในเนอหนพบซากดกดาบรรพพวกคชขาวสารหรอฟวซลนด (fusulinid) ชนด Verbeekina verbeeki ซงมอายในชวงเพอรเมยนตอนบน นอกจากนนพบซากดกดาบรรพฟอแรมมนเฟอรา (foraminifera) เรดโอลาเรย (radiolarian) และปะการง (coral) ตอมา Bunopas (1981) ตงชอเปนกลมหนจนทบร (Chanthaburi Group) โดยแบงออกเปน 2 หมวดหน คอ

(1) หมวดหนสระแกว (Srakaew Formation) ทประกอบดวยหนเชรต ทงเปนชนบางและชนหนา หนโคลน หนปนทถกแปรสภาพ บางแหงมหนอลตราเมฟก (Ultramafic rock) ซงเปนหนทเกดในบรเวณแนวตะเขบการชนของอนทวปชาน-ไทยและอนทวปอนโดจนเกดรวมดวย

(2) หมวดหนเขาฉกรรจ (Khao Chakan Formation) ประกอบดวย หนปนชนหนามากถงไมแสดงชน สเทาถงเทาดา แสดงลกษณะภมประเทศแบบคาสต (Karst topography) ใหเหนชดเจน ภายในเนอหนพบซากดกดาบรรพฟอแรมมนเฟอรา ไครนอยด ฟวซลนด ไบรโอซว (bryozoa) และแผนแขงของสตวโบราณพวกผวหนาม (Echinoid plate) ไดทวไป หมวดหนเขาฉกรรจพบแผกระจายตามชายแดนไทย-กมพชาตอเนองเขาไปในเขตจงหวดจนทบร

พล เชาวดารงค (2535) แบงหนยคเพอรเมยนบรเวณจงหวดสระแกวออกเปน 2 หมวดหน คอ


13


รปท

3-1

แผนท

ธรณว

ทยา จ

งหวด

สระแ

กว

- 15 -

รปท

3-1

คาอธ

บายแ

ผนทธ

รณวท

ยา จง

หวดส

ระแก

ว (ตอ

)


14


รปท

3-1

คาอธ

บายแ

ผนทธ

รณวท

ยา จง

หวดส

ระแก

ว (ตอ

)


15


(1) หมวดหนวงนาเยน (Wung Nam Yen formation) พบโผลกระจายเปนแนวแคบๆ

ในเขตอาเภอวงนาเยน ชนหนโผลใหเหนไดดบรเวณกโลเมตรท 83-94 ทางหลวงหมายเลข 317 (จนทบร-สระแกว) เขาแหลม บานคลองยายอนทร เขาปน บานเขาหวาย ประกอบดวย หนเชรตชนบางสแดงเทา พบซากดกดาบรรพเรดโอลาเรย บงอายเพอรเมยนตอนกลาง

(2) หมวดหนเขาตางอก (Khao Ta Ngog formation) พบแผกระจายบรเวณเขตแดนไทย-กมพชา บรเวณเทอกเขาตางอก เขาชองแคบ เขาผาผง เขาปรก เขาฉกรรจ ประกอบดวยหนปนเปนสวนใหญ โดยทวไปแสดงลกษณะภมประเทศแบบคาสต เนอหนมซากดกดาบรรพฟวซลนดและไครนอยดมาก เชนทเขาปรก และเขาฉกรรจ นอกจากนหมวดหนเขาตางอก ยงมหนดนดานเกดแทรกสลบอย หลกฐานจากซากดกดาบรรพบงชวาหมวดหนเขาตางอกมอายในชวงเพอรเมยนตอนกลางถงตอนปลาย (Middle ถง Upper Permain)

3.2 หนยคไทรแอสซก (Tr) หมวดหนโปงนารอน (Pong Nam Ron Formation) ตงขนครงแรกโดย วชย ศวะบวร

และคณะ (2519) ตอมามการนาไปใชอยางแพรหลายแตมคานยามของหมวดหนโปงนารอนทแตกตางกนไป (Tansathien et al., 1975; พล เชาวดารงค, 2535a; Tansuwan, 1997) ชนหนโผลใหเหนไดดบรเวณพนทดานตะวนออกของทางหลวงหมายเลข 317 (จนทบร-สระแกว) ไดแก บรเวณอาเภอวงนาเยน จงหวดสระแกว และอาเภอโปงนารอน จงหวดจนทบร

หมวดหนโปงนารอนมความหนามากกวา 200 เมตร ประกอบดวย หนทรายทเนอหนมแรเฟลดสปารปน (feldspathic sandstone) สเทาดา เมอผจะเปนสเทาเขยว เนอแนน เปนชนหนาถงมวลหนา โดยทวไปจะไมแสดงการคดขนาด รปรางเมดตะกอนเปนแบบกงมน สวนประกอบเปนแรควอตซประมาณรอยละ 25-30 แรเฟลดสปารรอยละ 25-30 เศษหนและแรอนๆ รอยละ 20-25 หนทรายบางบรเวณอาจมหนโคลนและหนกรวดมนแทรกสลบ กอนกรวดในหนกรวดมนสวนใหญเปนหนภเขาไฟและบางสวนเปนหนปนทมซากดกดาบรรพฟวซลนดดวย มความมน (Roundness) ดมาก แตความกลม (Sphericity) ปานกลาง การคดขนาด (Sorting) มทงไมดและด และแสดงการคอยเปลยนขนาดจากเมดโตไปเปนเมดขนาดเลกลงในสวนบน (Fining upward)

3.3 หนยคจแรสซก (J) 3.3.1 หมวดหนภกระดง (Jpk) พบบรเวณดานตะวนออกของเทอกเขาบรรทดตด

กบชายแดนไทย-กมพชา ประกอบดวยหนดนดานสมวงแดง สเทาเลกนอยแทรกสลบกบหนทราย และหนทรายแปง ชนหนมมมเอยงเทไมมาก ชนของหนดนดานมการเชอมประสานไมด มเศษเถาภเขาไฟ

- 17 -

พบปะปนอยในสวนลาง และรองรอยซากพช (Plant remains) พบอยในชนหนดนดานสเทา หนทราย สมวงแดงและสเทา เปนพวก arkosic เมดตะกอนขนาดละเอยดถงปานกลาง การคดขนาด และการเชอมประสานคอนขางด จากการเรยงลาดบชนหนและซากดกดาบรรพทพบ หมวดหนภกระดงเกดสะสมตวจากการตกตะกอนตามรองนาของแมนาแบบโคงตวด (Meandering river) ทมกระแสนารนแรง จากนนจงเปนการตกตะกอนบรเวณสองฝงของทราบลมแมนา หนอง และบงในสภาวะภมอากาศทคอนขางกงแหงแลง (Meesook, 2000)

3.3.2 หมวดหนพระวหาร (Jpw) วางตวเปนชนตอเนองกบหมวดหนภกระดง ประกอบดวยหนทราย และหนดนดานแทรกสลบ เนอหนประกอบดวยแรควอตซเปนสวนใหญ ขนาดหยาบ สเทาออน-เทาขาว และสนาตาล การเชอมประสานคอนขางด ชนหนคอนขางหนา และแสดงชนเฉยงระดบชดเจน จากหลกฐานลกษณะทางกายภาพของหน การเรยงลาดบชนหนและซากดกดาบรรพทพบ หมวดหนพระวหารเกดสะสมตวจากการตกตะกอนโดยแมนาชนดธารประสานสาย และแมนาทมการโคงตวดเปนครงคราว (Braided and occasional meandering rivers) ในสภาพภมอากาศทคอนขางกงแหงแลงและคอนขางรอนชน (Meesook, 2000) หมวดหนพระวหารแผกระจายกวางขวางทวทราบสงโคราช พนทจงหวดสระแกวพบอยทางดานเหนอของจงหวดในเขตอาเภอเมอง อาเภอวฒนานคร และอาเภอตาพระยา

3.4 หนและตะกอนยคควอเทอรนาร ยคควอเทอรนาร (Quaternary) เปนยคสดทายในตารางธรณกาล มอายเรมตน

ตงแต 2.6 ลานปจนถงปจจบน เปนยคทมการเปลยนแปลงทงสภาพภมประเทศ ภมอากาศ และสงมชวตทไดเกดขนมากอนแลว เปนยคทมนษยมววฒนาการการเปลยนแปลงรปรางและพฒนามาเปนมนษยสมยใหม ธรณวทยาของยคนจงมความสมพนธกบชวตมนษยมากทสด เปนทงทอยอาศย ททากน และแหลงทรพยากรอนหลากหลาย ตลอดจนวฒนธรรมประเพณของมนษย

เนองจากเปนยคหลงสดทางธรณวทยา หนทเกดขนในยคนจงเปนหนภเขาไฟทมการตกผลกและแขงตวรวดเรวเทานน ดงนน ธรณวทยาของยคนสวนมากจงเกยวเนองกบตะกอนกงแขงตวและทยงไมแขงตวเปนหน ธรณวทยาในยคควอเทอรนารของประเทศไทยสวนมากจงเกยวของกบการเปลยนแปลงสภาพแวดลอมของพนทเดม แตซากดกดาบรรพของยคนสวนมากเปนซากดกดาบรรพทไมสญพนธหรอมชวตในอดตตอเนองมาจนถงปจจบน การกาหนดอายจงใชวธการหาอายสมบรณ (Absolute dating) ดวยสารกมมนตภาพรงสรปแบบตางๆ เปนหลก จากหนและซากดกดาบรรพทพบในชนตะกอน


16


พบปะปนอยในสวนลาง และรองรอยซากพช (Plant remains) พบอยในชนหนดนดานสเทา หนทราย สมวงแดงและสเทา เปนพวก arkosic เมดตะกอนขนาดละเอยดถงปานกลาง การคดขนาด และการเชอมประสานคอนขางด จากการเรยงลาดบชนหนและซากดกดาบรรพทพบ หมวดหนภกระดงเกดสะสมตวจากการตกตะกอนตามรองนาของแมนาแบบโคงตวด (Meandering river) ทมกระแสนารนแรง จากนนจงเปนการตกตะกอนบรเวณสองฝงของทราบลมแมนา หนอง และบงในสภาวะภมอากาศทคอนขางกงแหงแลง (Meesook, 2000)

3.3.2 หมวดหนพระวหาร (Jpw) วางตวเปนชนตอเนองกบหมวดหนภกระดง ประกอบดวยหนทราย และหนดนดานแทรกสลบ เนอหนประกอบดวยแรควอตซเปนสวนใหญ ขนาดหยาบ สเทาออน-เทาขาว และสนาตาล การเชอมประสานคอนขางด ชนหนคอนขางหนา และแสดงชนเฉยงระดบชดเจน จากหลกฐานลกษณะทางกายภาพของหน การเรยงลาดบชนหนและซากดกดาบรรพทพบ หมวดหนพระวหารเกดสะสมตวจากการตกตะกอนโดยแมนาชนดธารประสานสาย และแมนาทมการโคงตวดเปนครงคราว (Braided and occasional meandering rivers) ในสภาพภมอากาศทคอนขางกงแหงแลงและคอนขางรอนชน (Meesook, 2000) หมวดหนพระวหารแผกระจายกวางขวางทวทราบสงโคราช พนทจงหวดสระแกวพบอยทางดานเหนอของจงหวดในเขตอาเภอเมอง อาเภอวฒนานคร และอาเภอตาพระยา

3.4 หนและตะกอนยคควอเทอรนาร ยคควอเทอรนาร (Quaternary) เปนยคสดทายในตารางธรณกาล มอายเรมตน

ตงแต 2.6 ลานปจนถงปจจบน เปนยคทมการเปลยนแปลงทงสภาพภมประเทศ ภมอากาศ และสงมชวตทไดเกดขนมากอนแลว เปนยคทมนษยมววฒนาการการเปลยนแปลงรปรางและพฒนามาเปนมนษยสมยใหม ธรณวทยาของยคนจงมความสมพนธกบชวตมนษยมากทสด เปนทงทอยอาศย ททากน และแหลงทรพยากรอนหลากหลาย ตลอดจนวฒนธรรมประเพณของมนษย

เนองจากเปนยคหลงสดทางธรณวทยา หนทเกดขนในยคนจงเปนหนภเขาไฟทมการตกผลกและแขงตวรวดเรวเทานน ดงนน ธรณวทยาของยคนสวนมากจงเกยวเนองกบตะกอนกงแขงตวและทยงไมแขงตวเปนหน ธรณวทยาในยคควอเทอรนารของประเทศไทยสวนมากจงเกยวของกบการเปลยนแปลงสภาพแวดลอมของพนทเดม แตซากดกดาบรรพของยคนสวนมากเปนซากดกดาบรรพทไมสญพนธหรอมชวตในอดตตอเนองมาจนถงปจจบน การกาหนดอายจงใชวธการหาอายสมบรณ (Absolute dating) ดวยสารกมมนตภาพรงสรปแบบตางๆ เปนหลก จากหนและซากดกดาบรรพทพบในชนตะกอน


17


3.4.1 ตะกอนเศษหนเชงเขา (Colluvial deposits : Qc) พบในบรเวณใกลเทอกเขาทางตอนเหนอ และทลาดลอนคลนทางตอนกลางของภาคตะวนออก ลาดบชนตะกอนประกอบดวย ชนกรวดและทรายเมดหยาบทมดนเหนยวปน เมดตะกอนมรปรางคอนขางเหลยม และการคดขนาดไมด ชนตะกอนหยาบนถกปดทบดวยชนทรายแปงหรอทรายละเอยดปนดนเหนยวทไมแสดงลกษณะโครงสรางภายในใดๆ กระบวนการสะสมตวของชดตะกอนเกดจากหนแขงผพง แลวรวงลงไปสะสมตวปดทบอยบนหนแขง หรอตะกอนหนผอยกบทในบรเวณเชงเขาตามแรงโนมถวงของโลกและกระบวนการนาไหล

3.4.2 ตะกอนตะพกลานา (Terrace deposits : Qt) ผลจากการเปลยนแนวการไหล และลดระดบลงของทางนาทาใหเกดแนวตะพกเปนชนๆ ตะกอนกลมนประกอบดวย กรวด ทราย และดนเหนยว บางบรเวณมดนลกรงเกดขนตอนบน ตะกอนกรวดแสดงลกษณะของการพดพามาสะสมตวโดยทางนาในฤดนาหลากทมความเรวสง เมอนาลดความเรวลง จงมทรายและดนเคลยสะสมตวตามลงมา ตะกอนตะพกลานาสวนมากจะแบงยอยตามระดบความสงเปนตะพกลานาระดบสง (High terrace) และตะพกลานาระดบตา (Low terrace) โดยมความตอเนองของตะกอนคลายกนแตตางกนทความหนาของตะกอนแตละชน ตะกอนจากตะพกลานามกใชเปนวสดกอสรางได

3.4.3 ตะกอนนาพา (Alluvial deposits : Qa) เกดจากนาพดพาเอากรวด หน ดน ทราย ไปสะสมตว ณ บรเวณใดบรเวณหนงอยางไมคอยเปนระบบ มอทธพลของความลาดชนและนาผวดนปะปนบาง จงไดตะกอนหลากหลายชนดปนกนในบรเวณทหางลานาออกไป ตะกอนประกอบดวยชนทรายปนดนเคลยสลบกบชนดนเคลยปนทราย มกรวดละเอยดและลกรงปะปนดวยในบางชน มสนาตาลและเทาปนนาตาล การคดขนาดไมคอยด บางชนมการเปลยนแปลงของตะกอนในแนวดงอยางรวดเรว ความหนาของตะกอนหนวยนประมาณ 5-20 เมตร

3.4.4 หนบะซอลต (Basalt : Qbs) หนบะซอลตบานแซออ เกดเปนบรเวณเลกๆ บรเวณบานแซออ อาเภออรญประเทศ จงหวดสระแกว หนสวนใหญจะผใหดนสนาตาลแดง คลมพนทประมาณ 8 ตารางกโลเมตร ลกษณะของหนบะซอลตเปนพวกเนอละเอยด สเทาดา มรพรน มกจะมแรโอปอลตกผลกตามรพรน หนบะซอลตประกอบดวยผลกแรโอลวน ซงมกจะเปลยนไปเปนแรดนจาพวกอดดงไซต (Iddingsite) อยในเนอหนซงประกอบดวยแรแพลจโอเคลส ไคลโนไพรอกซน และแมกนไทต

- 19 -

3.4.5 หนชดสระแกวอลตราเมฟก (Sra Kaeo Ultramafics) สวนหนงของรอยตะเขบแนวโอฟโอไลต (Ophiolite Belt) ซงเปนรอยตอระหวางโครงสรางโคงงอสโขทย และกลมโครงสรางโคงงอเลย (Bunopas, 1981) และอาจจะเกดในชวงเวลาเดยวกนกบผาซอมอลตราเมฟก โดยทวไปประกอบดวย หนเซอรเพนทไนต และหนฮอรนเบลนไดต บรเวณจงหวดสระแกวพบอยบรเวณหางจากถนนสายสระแกว-จนทบรไปทางตะวนตก 7 กโลเมตร ลกษณะเปนเนนเขาขนาดเลกๆ วางตวอยใกลหนปนและหนเชรตสแดง ยคเพอรเมยนตอนปลาย (Late Permain) ความสมพนธระหวางหนเหลานไมชดเจน (Bunopas, 1981)

นอกจากนน หนอลตราเมฟกยงพบทบรเวณเขาไผ คลองพลหบ โดยวางตวอยในแนวตะวนออกเฉยงเหนอ-ตะวนตกเฉยงใต เปนระยะทางประมาณ 40 กโลเมตร ตดผานทางหลวงหมายเลข 317 (สระแกว-จนทบร) ทบานทาขาม ประกอบดวย หนเซอรเพนทไนตและฮอรเบลนไดต สวนหนอลตราเมฟกทพบบรเวณบานระกา อาเภอโปงนารอน จงหวดจนทบร เปนหนเซอรเพนทไนต เกดคลมพนทประมาณ 45 ตารางกโลเมตร วางตวอยในแนวเดยวกบหนอลตราเมฟกบรเวณเขาไผ คลองพลหบ

3.4.6 หนภเขาไฟ หนภเขาไฟไรโอไลตและหนเดไซต (Dacite) ทเกดในชวงยคเพอรเมยนตอนปลายถงยคไทรแอสซกตอนตน พบกระจายตวอยบรเวณดานใตของจงหวดสระแกว ตามเสนทางสระแกว-จนทบร ตอนเหนอของเขาสอยดาวและบรเวณเกาะชาง สวนหนภเขาไฟอายแกกวานสวนใหญจะถกแปรสภาพเปนหนแปร (สโรตม ศลยพงษ และนคม จงอยสข, 2529)

หนภเขาไฟยคเพอรเมยนตอนปลายถงยคไทรแอสซกตอนตน พบทบานทาขาม อาเภอวงนาเยน ลกษณะเปนหนบะซอลตแบบรปหมอน (Spilitic pillow lava) หรอหนบะซอลตทมองคประกอบเปนแรแพลจโอเคลสเปนชนดแอลไบต หนไดอะเบส หนแอนดไซต หนกรวดภเขาไฟและหนกรวดเหลยมภเขาไฟ โดยถกขนาบดวยหนเชรตสแดงชนบางทมซากดกดาบรรพขนาดเลกของยคเพอรเมยนจานวนมาก หนบะซอลตกลมนกระจายตวในแนวตะวนตกเฉยงเหนอ-ตะวนออกเฉยงใต หนภเขาไฟทเกดจาก spilitic pillow lava และหนเชรตตางเปนหนทเกดในพนมหาสมทร นอกจากนนเปนพวกหนทฟฟเนอไรโอไลต สเทาอมเขยว มวงอมเทา โดยมหนแอนดไซตเกดแบบพนงหนอยบาง นอกจากนน ยงพบหนทฟฟทมผลกแรและเศษหนเปนสวนประกอบ (Lithic crystal tuff) ชนสวนหนทฟฟสวนใหญเปนหนไพรอกซไนต หนบะซอลตกแอนดไซตเนอดอก หนฮอรนเบลนไดตแอนดไซตเนอดอกและหนทฟฟเนอผลก (Crystal tuff) ซงประกอบดวย ผลกของแรไพรอกซน และแรแพลจโอเคลส


18


3.4.5 หนชดสระแกวอลตราเมฟก (Sra Kaeo Ultramafics) สวนหนงของรอยตะเขบแนวโอฟโอไลต (Ophiolite Belt) ซงเปนรอยตอระหวางโครงสรางโคงงอสโขทย และกลมโครงสรางโคงงอเลย (Bunopas, 1981) และอาจจะเกดในชวงเวลาเดยวกนกบผาซอมอลตราเมฟก โดยทวไปประกอบดวย หนเซอรเพนทไนต และหนฮอรนเบลนไดต บรเวณจงหวดสระแกวพบอยบรเวณหางจากถนนสายสระแกว-จนทบรไปทางตะวนตก 7 กโลเมตร ลกษณะเปนเนนเขาขนาดเลกๆ วางตวอยใกลหนปนและหนเชรตสแดง ยคเพอรเมยนตอนปลาย (Late Permain) ความสมพนธระหวางหนเหลานไมชดเจน (Bunopas, 1981)

นอกจากนน หนอลตราเมฟกยงพบทบรเวณเขาไผ คลองพลหบ โดยวางตวอยในแนวตะวนออกเฉยงเหนอ-ตะวนตกเฉยงใต เปนระยะทางประมาณ 40 กโลเมตร ตดผานทางหลวงหมายเลข 317 (สระแกว-จนทบร) ทบานทาขาม ประกอบดวย หนเซอรเพนทไนตและฮอรเบลนไดต สวนหนอลตราเมฟกทพบบรเวณบานระกา อาเภอโปงนารอน จงหวดจนทบร เปนหนเซอรเพนทไนต เกดคลมพนทประมาณ 45 ตารางกโลเมตร วางตวอยในแนวเดยวกบหนอลตราเมฟกบรเวณเขาไผ คลองพลหบ

3.4.6 หนภเขาไฟ หนภเขาไฟไรโอไลตและหนเดไซต (Dacite) ทเกดในชวงยคเพอรเมยนตอนปลายถงยคไทรแอสซกตอนตน พบกระจายตวอยบรเวณดานใตของจงหวดสระแกว ตามเสนทางสระแกว-จนทบร ตอนเหนอของเขาสอยดาวและบรเวณเกาะชาง สวนหนภเขาไฟอายแกกวานสวนใหญจะถกแปรสภาพเปนหนแปร (สโรตม ศลยพงษ และนคม จงอยสข, 2529)

หนภเขาไฟยคเพอรเมยนตอนปลายถงยคไทรแอสซกตอนตน พบทบานทาขาม อาเภอวงนาเยน ลกษณะเปนหนบะซอลตแบบรปหมอน (Spilitic pillow lava) หรอหนบะซอลตทมองคประกอบเปนแรแพลจโอเคลสเปนชนดแอลไบต หนไดอะเบส หนแอนดไซต หนกรวดภเขาไฟและหนกรวดเหลยมภเขาไฟ โดยถกขนาบดวยหนเชรตสแดงชนบางทมซากดกดาบรรพขนาดเลกของยคเพอรเมยนจานวนมาก หนบะซอลตกลมนกระจายตวในแนวตะวนตกเฉยงเหนอ-ตะวนออกเฉยงใต หนภเขาไฟทเกดจาก spilitic pillow lava และหนเชรตตางเปนหนทเกดในพนมหาสมทร นอกจากนนเปนพวกหนทฟฟเนอไรโอไลต สเทาอมเขยว มวงอมเทา โดยมหนแอนดไซตเกดแบบพนงหนอยบาง นอกจากนน ยงพบหนทฟฟทมผลกแรและเศษหนเปนสวนประกอบ (Lithic crystal tuff) ชนสวนหนทฟฟสวนใหญเปนหนไพรอกซไนต หนบะซอลตกแอนดไซตเนอดอก หนฮอรนเบลนไดตแอนดไซตเนอดอกและหนทฟฟเนอผลก (Crystal tuff) ซงประกอบดวย ผลกของแรไพรอกซน และแรแพลจโอเคลส


19


บทท 4 ธรณพบตภย

ธรณพบตภย (Geohazard) เปนภยธรรมชาตทเกดจากกระบวนการทางธรณวทยา อาท แผนดนไหว ดนถลม หลมยบ และสนาม เปนตน เหตการณธรณพบตภยอาจเกดกระบวนการตอเนองแบบลกโซ จากภยหนงไปสอกภยหนง กอใหเกดความเสยหายตอชวตและทรพยสนเปนอนมาก เชน แผนดนไหวใตทะเลอาจนาไปสการเกดสนาม หรอเหตการณสนามอาจเปนสาเหตใหเกดการกดเซาะชายฝงทะเลตามมา ฉะนนหากเขาใจและตระหนกถงภยดงกลาวแลว กจะเปนประโยชน เพอใชเปนแนวทางในการลดผลกระทบและความรนแรงจากเหตการณธรณพบตภยทอาจเกดขนไดในอนาคต

ในบทนจะกลาวถงขอมลธรณพบตภยทกรมทรพยากรธรณไดทาการศกษาประกอบดวย ดนถลม แผนดนไหว สนาม หลมยบ และการเปลยนแปลงชายฝงทะเล (กรมทรพยากรธรณ, 2550ก) สาหรบในพนทจงหวดสระแกวจากลกษณะภมประเทศและลกษณะทางธรณวทยาทกลาวไปแลว พบวาในพนทจงหวดสระแกวมโอกาสเกดธรณพบตภยประเภทนาทวม โคลนหรอดนถลม และหลมยบ สวนธรณพบตภยประเภทอนๆ เชน แผนดนไหว สนาม และการกดเซาะชายฝงจะขอกลาวไวดวยเพอเปนความรพนฐานของบคคลทวไป ดงรายละเอยดตอไปน

4.1 ดนถลม ดนถลมเปนธรณพบตภยทเกดจากการเคลอนตวของมวลดนและหนลงมาตามลาดเขา

ดวยอทธพลจากแรงโนมถวงของโลก ลกษณะดนถลมทพบในประเทศไทยแบงออกเปน 3 ประเภท คอ ดนถลม ดนไหล และหนรวงหรอหนถลม โดยปจจยททาใหเกดดนถลมม 4 ประการ (สมใจ เยนสบาย และวนเพญ อวมใจบญ, 2551) คอ

1. ลกษณะธรณวทยาเปนบรเวณทมหนผใหชนดนหนา โครงสรางทางธรณวทยามรอยเลอน รอยแตก ตดผานชนหน เปนตน

2. สภาพภมประเทศเปนพนทภเขาสงและมความลาดชน 3. ลกษณะสงแวดลอมมการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนโดยไมถกหลก

วชาการ ไดแก สรางบานและทาสวนทาไรรกลาพนทลานาและภเขา การตดถนนผานภเขาสง หรอสรางสงกอสรางขวางทางระบายนา เชน ถนน สะพาน และทอ เปนตน

4. ปรมาณนาฝนทมากจนชนดนอ มนาไมไหว เกณฑท วไปคอนาฝนมปรมาณ 100 มลลเมตรในรอบ 24 ชวโมง หรอมปรมาณฝนสะสมท 300 มลลเมตร


20


จากการศกษาของกรมทรพยากรธรณ ประเทศไทยมพนททมโอกาสเกดดนถลมและเสยงภยดนถลมทงสน 51 จงหวด สวนใหญอยในภาคเหนอ ภาคตะวนตกและตอเนองลงมาถงภาคใต สถตตงแตป พ.ศ. 2531 ถง พ.ศ. 2551 เกดเหตการณดนถลมขนาดใหญในพนทมากกวา 10 จงหวด และสรางความเสยหายตอชวตและทรพยสนของประชาชนในพนทนนๆ

กรมทรพยากรธรณ ตระหนกถงผลกระทบและความเสยหายจากเหตการณธรณพบตภยขางตน จงไดดาเนนการศกษาและสารวจ เพอจดทาแผนทพนททมโอกาสเกดดนถลมและหมบานเสยงภยดนถลมจงหวดสระแกว (กรมทรพยากรธรณ, 2547) โดยใชปจจยทางธรณวทยา สภาพภมประเทศ และการใชประโยชนทดน พบพนทมโอกาสเกดดนถลมในจงหวดสระแกวกระจายอยในเขต 6 อาเภอ 13 ตาบล 29 หมบาน ประกอบดวยอาเภอคลองหาด โคกสง ตาพระยา วงสมบรณ วฒนานครและเมองสระแกว (รปท 4-1 และตารางท 4-1) ตามแผนงานปงบประมาณ 2555 กรมทรพยากรธรณจะดาเนนการจดตง “เครอขายแจงเหตธรณพบตภย” ในจงหวดสระแกว เพอใหราษฎรในพนทมความร ความเขาใจเกยวกบธรณพบตภยทอาจจะเกดขนได นอกจากน ขอมลการศกษาของกรมพฒนาทดนเมอป พ.ศ. 2547 เพอประเมนพนทเสยงตอการเกดดนถลมโดยพจารณาลกษณะการเกดดนถลมจากปจจยทนาจะเกยวของ และนามาใชประเมนพนทเสยงภย ประกอบดวย ปจจยดานพชหรอสภาพการใชทดน เนองจากพชจะชวยซบนาฝนเอาไวสวนหนง ทาใหเกดปรมาณนาฝนทจะตกถงพนดนและไหลซมลงไปในดนชาลง การออนเหลวตวของดนจะชาลง การเกดดนถลมจะชาลงและไมรนแรง สาหรบพนทปาดงดบธรรมชาต ใบและตนพชจะดดซบนาไวประมาณ 20-30% โดยพจารณาปจจยตางๆ ดงน

1. ดนและลกษณะการเหลวตวของดนเมอมความชน (Liquidity) เนองจากธรรมชาตของดนเมอมความชนมากขน ดนจะอยในสภาพเหลวไมจบตว และเคลอนทไดงายหากมแรงกระทาความชนของดน ณ จดกอนทดนจะเปลยนสภาพจากแขงเปนเหลว เรยกวา จดเหลว หรอ liquid limit (LL) นกวทยาศาสตรดนไดศกษาการเหลวตวของดนและการเกดดนถลมแลวพบวา เมอดนมความชนเปน 0.9 เทาของความชน ณ จด liquid limit (LL) จะเกดดนถลม

2. ความลาดชนของพนท ทาใหเกดการเคลอนทของมวลดนจากไหลเขาสพนลางงายและเรวขนบนพนททมความลาดชน 32% โอกาสเกดดนเลอนไหลเทากบ 100

3. ขนาดพนทลมนา ถาพนทลมนามขนาดกวางใหญ ปรมาณนาทไหลลงสพนทลาดตาจะมมากและแรงทาใหเกดอานาจกดเซาะและการทาลายสง จากการสารวจพนททเคยเกดภยพบตรายแรงในประเทศไทยพบวาสวนใหญพนทลมนามขนาด 20,000 ไร ขนไป

4. ปรมาณฝน ในสภาพฝนปกตทตกอยเปนประจาทกป คอ วนละไมเกน 100 มลลเมตร จะมดนถลมเกดขนในบางพนทอยแลว แตเกดขนเปนพนทขนาดเลก ความเสยหายไมรนแรง แตถามฝนตกมากขนความเสยหายกจะรนแรงมากขน การศกษาขอมลปรมาณฝนตกในพนทตางๆ พบวาถามฝนตกมากกวา 100 มลลเมตรตอวน จะเกดนาปาไหลหลาก


21


รปท

4-1 แ

ผนทแ

สดงพ

นททม

โอกา

สเกดด

นถลม

และน

าปาไห

ลหลา

กจงห

วดสร

ะแกว

(กรม

ทรพย

ากรธ

รณ, 2

549ก

)


22


ตารางท 4-1 รายชอหมบานเสยงภยดนถลมจงหวดสระแกว (กรมทรพยากรธรณ, 2547) ลาดบ อาเภอ ตาบล บาน

1 คลองหาด คลองหาด เขาชองแคบ เขาเลอม เขาเลอมใต 2 คลองหาด คลองไกเถอน กลมตาขวญ 3 โคกสง โคกสง นอย 4 ตาพระยา ทพราช หนองผกแวน ใหมไทยถาวร ทดวงศสมบรณ 5 ตาพระยา โคคลาน ไทยสามคค 6 วงสมบรณ วงสมบรณ เขาแหลม ทรพยภ 7 เมอง ทาแยก คลองนาเขยว ทากระบาก 8 วงสมบรณ วงทอง คลองไมเสยง เขาไผ 9 วงสมบรณ วงใหม ไทรทอง 10 วฒนานคร แซรออ เขานอยพรหมสวรรณ แผนดนเยน หนองเจรญ ดานไพร

เขาพรหมสวรรณ ซบสมบรณ 11 วฒนานคร หนองหมากฝาย คลองตาลง, คลองคนโท, ภกดแผนดน 12 วฒนานคร หนองตะเคยนบอน คลองทราย และคลองทรายใต 13 วฒนานคร ชองกม ระเบาะหกวางและหวยชน

ผลจากการศกษา จากดพนททมโอกาสนาทวมและดนถลมได 2 พนทคอพนท ตาบล

ทพราช อาเภอตาพระยา และตาบลโคกปฆอง อาเภอเมอง ซงสอดคลองกบปจจยและผลการดาเนนการของกรมทรพยากรธรณ

ในพนทของจงหวดสระแกวจากการสารวจเกบขอมลสถานภาพพนทธรณพบตภยโดยสวนธรณวทยาสงแวดลอม สานกทรพยากรธรณเขต 3 (ปทมธาน) เมอเดอนมถนายน 2554 พบวา พนทเสยงภยดนถลมของจงหวดสระแกว อยในบรเวณทศใตรอยตอกบจงหวดบรรมยซงเปนพนทลาดเชงเขา วางตวในแนวตะวนออก-ตะวนตก ขนานกบแนวเทอกเขาบรรทดซงเปนภเขาหนทรายทมระดบความสงประมาณ 500 เมตร จากระดบนาทะเล มทางนาสาคญทเกดจากเทอกเขาบรรทด ไดแก หวยมะคา หวยพลบพลง หวยเสยว หวยพระปรง หวยชน ไหลจากทศเหนอลงสทศใตในพนทอาเภอเมองและอาเภอวฒนานคร ผานชนหนทรายสขาว นาตาลและนาตาลปนเหลอง หนทรายแปงสมวงแดงและหนโคลนสเทาขาว ซงผพงใหตะกอนเศษหนเชงเขาทประกอบดวย กอนหนทรายปะปนทรายในดน ปดทบดวยตะกอนชนบนทเปลยนเปนศลาแลง และดนทรายในทราบ ซงถาเปรยบเทยบในเชงวชาการ หนทรายและดนทรายจะไมคอยอมนาและนาซมผานไดด ดงนน ธรณพบตภยทอาจจะเกดไดคอ นาทวมหรอนาหลาก โดยเฉพาะในเขตอาเภอตาพระยา อาเภอวฒนานคร และอาเภอเมอง เนองจากมปรมาณดนหรอโคลนทสะสมตวบนภเขาคอนขางนอย สวนในเขตอาเภอคลองหาด ภเขาสงเปนพวกหนปนซงผพงใหดนทไมอมนา ปรมาณโคลนทสะสมตวจงมนอยเชนกน โดยทวไปจงเปนลกษณะหนรวงหนหลน หรอหลมยบได (รปท 4-2)


23


รปท 4-2 ลกษณะดนหรอหนถลมในเขตจงหวดสระแกว

ก หนทรายบรเวณเทอกเขาบรรทด ข หนทรายปนดนบรเวณทางลาดเชงเขา ค ดนทรายทผพงจากหนทรายแลวพดพามาสะสมตวในทราบ ง หนรวงรมเสนทาง เขาทลาย ตาบลทพราช อาเภอตาพระยา จ เทอกเขาหนปน อาเภอคลองหาด ฉ หนปนทมการชะละลายเปนโพรงใตผวดน บรเวณเสนทางไปเขาเลอม อาเภอคลองหาด

ก ข

ค ง

จ ฉ

- 25 -

4.2 แผนดนไหว แผนดนไหวเปนการสนสะเทอนของพนดน อนเนองมาจากการปลดปลอยพลงงาน

เพอระบายความเครยดทสะสมไวภายในโลกออกมาอยางฉบพลน เพอปรบสมดลของเปลอกโลกใหคงทเกดไดทงจากการกระทาของมนษย ไดแก การทดลองระเบดปรมาณ การกกเกบนาในเขอน และแรงระเบดจากการทาเหมองแร เปนตน และเกดขนเองจากธรรมชาต

ความรายแรงอนเนองมาจากแผนดนไหวสามารถบอกไดในรปของความรนแรง (intensity) และขนาด (magnitude) มาตราวดขนาดแผนดนไหวใชหนวยเปน “มาตรารกเตอร” (Richter scale) ซงมคาเปนตวเลขททาใหสามารถเปรยบเทยบขนาดของแผนดนไหวทตางกนได คาทบนทกไดจากเครองวดแผนดนไหว จงมไดเปนหนวยวดเพอแสดงผลของความเสยหายทเกดขน

ความรนแรงของแผนดนไหวเปนผลกระทบของแผนดนไหวทมตอความรสกของคน ความเสยหายของอาคาร สงกอสราง และสภาพแวดลอมธรรมชาต ความรนแรงจะมากนอยเพยงใดขนอยกบระยะทางจากตาแหนงศนยกลางแผนดนไหว สามารถกาหนดไดจากความร สก อาการตอบสนองของผคน การเคลอนทของเครองเรอน เครองใชในบาน จนถงขนททกสงทกอยางพงพนาศ มาตราวดความรนแรงของแผนดนไหวเชนนเรยกวา “มาตราเมอรคลล” (Mercalli Scale) ม 12 ระดบหนวยของระดบความรนแรงเปนตวเลขโรมน จากระดบความรนแรงทนอยมากจนไมสามารถรสกได ตองตรวจวดไดดวยเครองมอวดแผนดนไหว จนถงขนรนแรงสดททกสงทกอยางพงพนาศ

แมวาประเทศไทยจะไมไดตงอยบรเวณขอบแผนเปลอกโลก แตมหลกฐานจากบนทกประวตศาสตร จดหมายเหต ศลาจารก และพงศาวดารตางๆ ระบวาประเทศไทยเคยไดรบผลกระทบจากแผนดนไหวทงขนาดปานกลางถงขนาดใหญมาแลวหลายครง ยงความเสยหายตอพนทหลายภมภาคของไทยโดยเฉพาะภาคเหนอและภาคตะวนตก ผลการศกษาขอมลการเกดแผนดนไหวทตรวจวดไดพบวาจดเหนอศนยกลางแผนดนไหว (epicenter) กระจายตวในแถบพรมแดนไทย-พมา ไทย-ลาว จน-พมา หรอในทะเลอนดามน และยงสามารถตรวจวดไดเปนประจา แสดงใหเหนชดวาเปลอกโลกบรเวณดงกลาวยงมการเปลยนแปลงอย ทงนเปนผลจากกระบวนการแปรสณฐานยคใหมทยงมพลงและสามารถพสจนไดจากหลกฐานทางธรณวทยาทเกยวของกบการเลอนตวของรอยเลอน

กรมทรพยากรธรณไดสารวจรอยเลอนมพลงในประเทศไทยพบวา มแนวรอยเลอนใหญอยหลายแนว (รปท 4-3) จดแบงตามทศทางการวางตวและการเคลอนทได 3 กลม ไดแก กลมรอยเลอนทวางตวในแนวทศตะวนออกเฉยงเหนอ-ตะวนตกเฉยงใต กลมรอยเลอนทวางตวในทศตะวนตกเฉยงเหนอ-ตะวนออกเฉยงใต และกลมรอยเลอนทวางตวอยในทศเหนอ-ใต และจดกลมตามการกระจายตวได 13 กลมรอยเลอน ครอบคลม 22 จงหวดของประเทศไทย ดงน


24


รปท 4-2 ลกษณะดนหรอหนถลมในเขตจงหวดสระแกว

ก หนทรายบรเวณเทอกเขาบรรทด ข หนทรายปนดนบรเวณทางลาดเชงเขา ค ดนทรายทผพงจากหนทรายแลวพดพามาสะสมตวในทราบ ง หนรวงรมเสนทาง เขาทลาย ตาบลทพราช อาเภอตาพระยา จ เทอกเขาหนปน อาเภอคลองหาด ฉ หนปนทมการชะละลายเปนโพรงใตผวดน บรเวณเสนทางไปเขาเลอม อาเภอคลองหาด

ก ข

ค ง

จ ฉ

- 25 -

4.2 แผนดนไหว แผนดนไหวเปนการสนสะเทอนของพนดน อนเนองมาจากการปลดปลอยพลงงาน

เพอระบายความเครยดทสะสมไวภายในโลกออกมาอยางฉบพลน เพอปรบสมดลของเปลอกโลกใหคงทเกดไดทงจากการกระทาของมนษย ไดแก การทดลองระเบดปรมาณ การกกเกบนาในเขอน และแรงระเบดจากการทาเหมองแร เปนตน และเกดขนเองจากธรรมชาต

ความรายแรงอนเนองมาจากแผนดนไหวสามารถบอกไดในรปของความรนแรง (intensity) และขนาด (magnitude) มาตราวดขนาดแผนดนไหวใชหนวยเปน “มาตรารกเตอร” (Richter scale) ซงมคาเปนตวเลขททาใหสามารถเปรยบเทยบขนาดของแผนดนไหวทตางกนได คาทบนทกไดจากเครองวดแผนดนไหว จงมไดเปนหนวยวดเพอแสดงผลของความเสยหายทเกดขน

ความรนแรงของแผนดนไหวเปนผลกระทบของแผนดนไหวทมตอความรสกของคน ความเสยหายของอาคาร สงกอสราง และสภาพแวดลอมธรรมชาต ความรนแรงจะมากนอยเพยงใดขนอยกบระยะทางจากตาแหนงศนยกลางแผนดนไหว สามารถกาหนดไดจากความร สก อาการตอบสนองของผคน การเคลอนทของเครองเรอน เครองใชในบาน จนถงขนททกสงทกอยางพงพนาศ มาตราวดความรนแรงของแผนดนไหวเชนนเรยกวา “มาตราเมอรคลล” (Mercalli Scale) ม 12 ระดบหนวยของระดบความรนแรงเปนตวเลขโรมน จากระดบความรนแรงทนอยมากจนไมสามารถรสกได ตองตรวจวดไดดวยเครองมอวดแผนดนไหว จนถงขนรนแรงสดททกสงทกอยางพงพนาศ

แมวาประเทศไทยจะไมไดตงอยบรเวณขอบแผนเปลอกโลก แตมหลกฐานจากบนทกประวตศาสตร จดหมายเหต ศลาจารก และพงศาวดารตางๆ ระบวาประเทศไทยเคยไดรบผลกระทบจากแผนดนไหวทงขนาดปานกลางถงขนาดใหญมาแลวหลายครง ยงความเสยหายตอพนทหลายภมภาคของไทยโดยเฉพาะภาคเหนอและภาคตะวนตก ผลการศกษาขอมลการเกดแผนดนไหวทตรวจวดไดพบวาจดเหนอศนยกลางแผนดนไหว (epicenter) กระจายตวในแถบพรมแดนไทย-พมา ไทย-ลาว จน-พมา หรอในทะเลอนดามน และยงสามารถตรวจวดไดเปนประจา แสดงใหเหนชดวาเปลอกโลกบรเวณดงกลาวยงมการเปลยนแปลงอย ทงนเปนผลจากกระบวนการแปรสณฐานยคใหมทยงมพลงและสามารถพสจนไดจากหลกฐานทางธรณวทยาทเกยวของกบการเลอนตวของรอยเลอน

กรมทรพยากรธรณไดสารวจรอยเลอนมพลงในประเทศไทยพบวา มแนวรอยเลอนใหญอยหลายแนว (รปท 4-3) จดแบงตามทศทางการวางตวและการเคลอนทได 3 กลม ไดแก กลมรอยเลอนทวางตวในแนวทศตะวนออกเฉยงเหนอ-ตะวนตกเฉยงใต กลมรอยเลอนทวางตวในทศตะวนตกเฉยงเหนอ-ตะวนออกเฉยงใต และกลมรอยเลอนทวางตวอยในทศเหนอ-ใต และจดกลมตามการกระจายตวได 13 กลมรอยเลอน ครอบคลม 22 จงหวดของประเทศไทย ดงน


25


รปท 4-3 แผนทแสดงกลมรอยเลอนมพลงในประเทศไทย (กรมทรพยากรธรณ, 2549)

- 27 -

1. กลมรอยเลอนแมจน 6. กลมรอยเลอนพะเยา 11. กลมรอยเลอนระนอง 2. กลมรอยเลอนแมฮองสอน 7. กลมรอยเลอนปว 12. กลมรอยเลอนคลองมะรย 3. กลมรอยเลอนเมย 8. กลมรอยเลอนอตรดตถ 13. กลมรอยเลอนทาแขก 4. กลมรอยเลอนแมทา 9. กลมรอยเลอนศรสวสด 5. กลมรอยเลอนเถน 10. กลมรอยเลอนเจดยสามองค

นอกจากนกรมทรพยากรธรณไดจดทาแผนทบรเวณเสยงภยแผนดนไหวของประเทศไทย ฉบบปรบปรง ครงท 2 พ.ศ. 2548 (รปท 4-4) โดยวเคราะหจากแนวรอยเลอนมพลง ลกษณะธรณวทยา ความถ และขนาดแผนดนไหวทเกดในประเทศไทยและประเทศเพอนบาน เพอใหหนวยงานทรบผดชอบเกยวกบการกอสรางอาคารนาไปใชเปนขอพจารณาในการออกแบบกอสรางอาคารทตองคานงถงคาความปลอดภย สาหรบจงหวดสระแกวไมพบกลมรอยเลอนมพลงพาดผาน จดอยในเขตเสยงภยแผนดนไหวระดบ 0 คอ ไมมความเสยงภยแผนดนไหว เทยบไดกบความรนแรงขนาดนอยกวา 3 เมอรคลล ซงเปนขนาดแผนดนไหวทสามารถตรวจวดไดดวยเครองมอเทานน จงไมมความเสยงภย

อยางไรกตาม มาตรการสาคญระยะยาวในการสรางความปลอดภยตอชวตและทรพยสนของประชาชนทอาศยอยในเขตพนทเสยงภยแผนดนไหวนน คอ การออกแบบอาคารตางๆ ใหสามารถตานทานแรงสนสะเทอนจากแผนดนไหวได ซงกฎกระทรวงมหาดไทย เรอง กาหนดการรบนาหนก ความตานทาน ความคงทนของอาคารและพนดนทรองรบอาคารในการตานทานแรงสนสะเทอนของแผนดนไหว พ.ศ. 2550 กาหนดไวดงน

(1) การเพมเตมพนทควบคมและจดแบงเขตพนทใหม คอ “บรเวณเฝาระวง” หมายถง พนทหรอบรเวณทอาจไดรบผลกระทบจาก

แผนดนไหว ไดแก กระบ ชมพร พงงา ภเกต ระนอง สงขลาและสราษฎรธาน รวม 7 จงหวด “บรเวณท 1” หมายถง พนทหรอบรเวณท เปนดนออนมากทอาจไดรบ

ผลกระทบจากแผนดนไหวระยะไกล ไดแก กรงเทพมหานคร นนทบร ปทมธาน สมทรปราการ และสมทรสาคร รวม 5 จงหวด

“บรเวณท 2” หมายถง พนทหรอบรเวณทอยใกลรอยเลอนทอาจไดรบผลกระทบจากแผนดนไหว ไดแก กาญจนบร เชยงราย เชยงใหม ตาก นาน พะเยา แพร แมฮองสอน ลาปาง และลาพน รวม 10 จงหวด

(2) การจดกลมประเภทอาคารควบคมใหมความชดเจนมากขน - กาหนดประเภทอาคารควบคมตามบรเวณ เนองจากผลกระทบจาก

แผนดนไหวทมตออาคารประเภทตางๆ ในแตละเขตมความแตกตางกน - สะพาน ทางยกระดบทมชวงระหวางศนยกลางตอมอยาวตงแต 10 เมตร ขนไป - เขอนเกบกกนา เขอนทดนา หรอฝายทดนา ทตวเขอนหรอตวฝายมความสง

ตงแต 10 เมตร ขนไป


26


1. กลมรอยเลอนแมจน 6. กลมรอยเลอนพะเยา 11. กลมรอยเลอนระนอง 2. กลมรอยเลอนแมฮองสอน 7. กลมรอยเลอนปว 12. กลมรอยเลอนคลองมะรย 3. กลมรอยเลอนเมย 8. กลมรอยเลอนอตรดตถ 13. กลมรอยเลอนทาแขก 4. กลมรอยเลอนแมทา 9. กลมรอยเลอนศรสวสด 5. กลมรอยเลอนเถน 10. กลมรอยเลอนเจดยสามองค

นอกจากนกรมทรพยากรธรณไดจดทาแผนทบรเวณเสยงภยแผนดนไหวของประเทศไทย ฉบบปรบปรง ครงท 2 พ.ศ. 2548 (รปท 4-4) โดยวเคราะหจากแนวรอยเลอนมพลง ลกษณะธรณวทยา ความถ และขนาดแผนดนไหวทเกดในประเทศไทยและประเทศเพอนบาน เพอใหหนวยงานทรบผดชอบเกยวกบการกอสรางอาคารนาไปใชเปนขอพจารณาในการออกแบบกอสรางอาคารทตองคานงถงคาความปลอดภย สาหรบจงหวดสระแกวไมพบกลมรอยเลอนมพลงพาดผาน จดอยในเขตเสยงภยแผนดนไหวระดบ 0 คอ ไมมความเสยงภยแผนดนไหว เทยบไดกบความรนแรงขนาดนอยกวา 3 เมอรคลล ซงเปนขนาดแผนดนไหวทสามารถตรวจวดไดดวยเครองมอเทานน จงไมมความเสยงภย

อยางไรกตาม มาตรการสาคญระยะยาวในการสรางความปลอดภยตอชวตและทรพยสนของประชาชนทอาศยอยในเขตพนทเสยงภยแผนดนไหวนน คอ การออกแบบอาคารตางๆ ใหสามารถตานทานแรงสนสะเทอนจากแผนดนไหวได ซงกฎกระทรวงมหาดไทย เรอง กาหนดการรบนาหนก ความตานทาน ความคงทนของอาคารและพนดนทรองรบอาคารในการตานทานแรงสนสะเทอนของแผนดนไหว พ.ศ. 2550 กาหนดไวดงน

(1) การเพมเตมพนทควบคมและจดแบงเขตพนทใหม คอ “บรเวณเฝาระวง” หมายถง พนทหรอบรเวณทอาจไดรบผลกระทบจาก

แผนดนไหว ไดแก กระบ ชมพร พงงา ภเกต ระนอง สงขลาและสราษฎรธาน รวม 7 จงหวด “บรเวณท 1” หมายถง พนทหรอบรเวณท เปนดนออนมากทอาจไดรบ

ผลกระทบจากแผนดนไหวระยะไกล ไดแก กรงเทพมหานคร นนทบร ปทมธาน สมทรปราการ และสมทรสาคร รวม 5 จงหวด

“บรเวณท 2” หมายถง พนทหรอบรเวณทอยใกลรอยเลอนทอาจไดรบผลกระทบจากแผนดนไหว ไดแก กาญจนบร เชยงราย เชยงใหม ตาก นาน พะเยา แพร แมฮองสอน ลาปาง และลาพน รวม 10 จงหวด

(2) การจดกลมประเภทอาคารควบคมใหมความชดเจนมากขน - กาหนดประเภทอาคารควบคมตามบรเวณ เนองจากผลกระทบจาก

แผนดนไหวทมตออาคารประเภทตางๆ ในแตละเขตมความแตกตางกน - สะพาน ทางยกระดบทมชวงระหวางศนยกลางตอมอยาวตงแต 10 เมตร ขนไป - เขอนเกบกกนา เขอนทดนา หรอฝายทดนา ทตวเขอนหรอตวฝายมความสง

ตงแต 10 เมตร ขนไป


27


รปท 4-4 แผนทบรเวณเสยงภยแผนดนไหวของประเทศไทย (กรมทรพยากรธรณ, 2548ก)

4.3 สนาม สนามเปนคลนใตนา คาวา สนาม มาจากภาษาญปน แปลวา “คลนทาเรอ” สวนใหญ

เกดจากแผนดนไหวใตมหาสมทรทมระดบความรนแรง และมกเกดขนบรเวณทมความเสยงตอการเกดแผนดนไหว เชน พนทรอบมหาสมทรแปซฟกทเรยกกนวา “วงแหวนไฟ” คลนสนามมความยาวคลนหรอระยะระหวางสนคลนยาวมาก ระหวางเคลอนทอยในทะเลลกจะมลกษณะเปนคลนใตนาเหนเปนระลอกคลนสงเพยง 30 เซนตเมตร ถง 1 เมตร เทานน แตเมอเคลอนทเขาหาฝงสเขตนาตน คลนจะเคลอนทชาลง ขณะทความสงของยอดคลนกลบยงทวสงขน และมพลงทาลายลางสง

คลนสนามตางจากคลนทเกดจากกระแสลมบรเวณชายฝงทะเล กลาวคอ คลนทเกดจากลมจะมลกษณะเปนคลนแบบมวนตวตามกระแสลม สวนคลนสนามจะเปนคลนแบบแนวตรงยาว และไมมความสมพนธกบทศทางของกระแสลม คลนสนามทเกดจากแผนดนไหวในทะเลอาจจะเคลอนทดวยความเรวระหวาง 500-800 กโลเมตรตอชวโมง ขนอยกบขนาดของแผนดนไหว ลกษณะการขยบตวของรอยเลอน และความลกของพนมหาสมทร บรเวณแนวการมดตวของแผนเปลอกโลก ถาเกดแผนดนไหวทมขนาดมากกวา 7.5 รกเตอร อาจกอใหเกดคลนสนามได เชน เกาะสมาตรา หมเกาะนโคบาร และหมเกาะอนดามน เปนตน (กรมทรพยากรธรณ, 2548ข)

4.4 หลมยบ โดยทวไปหลมยบ (sinkhole) จะพบเปนหลมหรอแองบนพนดน ลกษณะรปรางคลาย

กรวย หรอลกชนเปนเหวลก หรอคลายปลอง ปากหลมเกอบกลม สาเหตเกดจากมโพรงใตดนอยดานลาง ตอมาเพดานโพรงยบตวพงทลายลง เกดเปนหลมยบขน ตาแหนงหลมยบมกพฒนาในบรเวณทมรอยแตกในหน โดยเฉพาะบรเวณทมรอยแตกตดกน (กรมทรพยากรธรณ, 2544) โพรงใตดนเกดไดจากหลายสาเหตไดแก (1) มเกลอหนรองรบอยดานลาง เมอมการสบนาเคมเพอผลตเกลอสนเธาว จงเกดการละลายของเกลอหนทาใหเกดโพรงเกลอขน (2) มนาฝนทมความเปนกรดอยางออนละลายเอาหนจาพวกคารบอเนต ไดแก หนปน และหนโดโลไมต ทรองรบอยดานลางออกไปแลวพฒนาเปนโพรงหรอถาใตดน และ (3) นาใตดนพดพาเอาตะกอนทรายทรองรบดานลางออกไป เนองจากปรมาณและแรงพดพาของนาใตดนเพมขน

หลมยบเปนปรากฏการณทสามารถเกดขนไดทงตามธรรมชาต และโดยการกระทาของมนษย หลมยบทเกดขนเองตามธรรมชาตอาจใชเวลาหลายลานปหรอเวลาอนรวดเรว เชน กรณทเกดแผนดนไหวขนาด 9.1 รกเตอร เมอวนท 26 ธนวาคม พ.ศ. 2547 กอใหเกดหลมยบในหลายพนททางภาคใตของไทย สวนหลมยบทเกดขนโดยการกระทาของมนษยมกเกดขนในเวลารวดเรว สาเหตดงกลาว ไดแก การสบนาใตดน การสบนาเคมเพอผลตเกลอสนเธาว เปนตน

จากแผนทพนททมโอกาสเกดหลมยบจงหวดสระแกว (รปท 4-5) พบพนทเสยงภยในเขตอาเภอคลองหาดและอาเภอวงเยนดงตารางท 4-2


28


4.3 สนาม สนามเปนคลนใตนา คาวา สนาม มาจากภาษาญปน แปลวา “คลนทาเรอ” สวนใหญ

เกดจากแผนดนไหวใตมหาสมทรทมระดบความรนแรง และมกเกดขนบรเวณทมความเสยงตอการเกดแผนดนไหว เชน พนทรอบมหาสมทรแปซฟกทเรยกกนวา “วงแหวนไฟ” คลนสนามมความยาวคลนหรอระยะระหวางสนคลนยาวมาก ระหวางเคลอนทอยในทะเลลกจะมลกษณะเปนคลนใตนาเหนเปนระลอกคลนสงเพยง 30 เซนตเมตร ถง 1 เมตร เทานน แตเมอเคลอนทเขาหาฝงสเขตนาตน คลนจะเคลอนทชาลง ขณะทความสงของยอดคลนกลบยงทวสงขน และมพลงทาลายลางสง

คลนสนามตางจากคลนทเกดจากกระแสลมบรเวณชายฝงทะเล กลาวคอ คลนทเกดจากลมจะมลกษณะเปนคลนแบบมวนตวตามกระแสลม สวนคลนสนามจะเปนคลนแบบแนวตรงยาว และไมมความสมพนธกบทศทางของกระแสลม คลนสนามทเกดจากแผนดนไหวในทะเลอาจจะเคลอนทดวยความเรวระหวาง 500-800 กโลเมตรตอชวโมง ขนอยกบขนาดของแผนดนไหว ลกษณะการขยบตวของรอยเลอน และความลกของพนมหาสมทร บรเวณแนวการมดตวของแผนเปลอกโลก ถาเกดแผนดนไหวทมขนาดมากกวา 7.5 รกเตอร อาจกอใหเกดคลนสนามได เชน เกาะสมาตรา หมเกาะนโคบาร และหมเกาะอนดามน เปนตน (กรมทรพยากรธรณ, 2548ข)

4.4 หลมยบ โดยทวไปหลมยบ (sinkhole) จะพบเปนหลมหรอแองบนพนดน ลกษณะรปรางคลาย

กรวย หรอลกชนเปนเหวลก หรอคลายปลอง ปากหลมเกอบกลม สาเหตเกดจากมโพรงใตดนอยดานลาง ตอมาเพดานโพรงยบตวพงทลายลง เกดเปนหลมยบขน ตาแหนงหลมยบมกพฒนาในบรเวณทมรอยแตกในหน โดยเฉพาะบรเวณทมรอยแตกตดกน (กรมทรพยากรธรณ, 2544) โพรงใตดนเกดไดจากหลายสาเหตไดแก (1) มเกลอหนรองรบอยดานลาง เมอมการสบนาเคมเพอผลตเกลอสนเธาว จงเกดการละลายของเกลอหนทาใหเกดโพรงเกลอขน (2) มนาฝนทมความเปนกรดอยางออนละลายเอาหนจาพวกคารบอเนต ไดแก หนปน และหนโดโลไมต ทรองรบอยดานลางออกไปแลวพฒนาเปนโพรงหรอถาใตดน และ (3) นาใตดนพดพาเอาตะกอนทรายทรองรบดานลางออกไป เนองจากปรมาณและแรงพดพาของนาใตดนเพมขน

หลมยบเปนปรากฏการณทสามารถเกดขนไดทงตามธรรมชาต และโดยการกระทาของมนษย หลมยบทเกดขนเองตามธรรมชาตอาจใชเวลาหลายลานปหรอเวลาอนรวดเรว เชน กรณทเกดแผนดนไหวขนาด 9.1 รกเตอร เมอวนท 26 ธนวาคม พ.ศ. 2547 กอใหเกดหลมยบในหลายพนททางภาคใตของไทย สวนหลมยบทเกดขนโดยการกระทาของมนษยมกเกดขนในเวลารวดเรว สาเหตดงกลาว ไดแก การสบนาใตดน การสบนาเคมเพอผลตเกลอสนเธาว เปนตน

จากแผนทพนททมโอกาสเกดหลมยบจงหวดสระแกว (รปท 4-5) พบพนทเสยงภยในเขตอาเภอคลองหาดและอาเภอวงเยนดงตารางท 4-2


29


รปท

4-5 แ

ผนทแ

สดงพ

นททม

โอกา

สเกดห

ลมยบ

จงหว

ดสระ

แกว (

กรมท

รพยา

กรธร

ณ, 25

48ข)


30


ตารางท 4-2 รายชอพนททมโอกาสเกดหลมยบจงหวดสระแกว ลาดบ อาเภอ ตาบล

1 คลองหาด คลองหาด ไทยอดม ซบมะกรด คลองไกเถอน และเบญจขร 2 วงนาเยน วงนาเยน ตาหลงใน คลองหนปน และทงมหาเจรญ

จากการตรวจสอบขอมลในภาคสนามพบวาพนททมโอกาสเกดหลมยบอยในขอบเขตของหนปนซงมสวนประกอบของแรแคลไซตหรอแคลเซยมคารบอเนตทสามารถละลายไดจากนาในธรรมชาตทาใหเกดโพรงใตดนทอาจเปนสาเหตของการเกดหลมยบได (รปท 4-6) นอกจากนนหนปนทเปนภเขาสงอาจจะมบางสวนแทรกสลบดวยชนดนหรอโพรง ทาใหผพงเกดหนรวงหรอถลมลงมาจากทสงได

รปท 4-6 ภมประเทศของพนททมโอกาสเกดหลมยบในจงหวดสระแกว

ก. เทอกเขาหนปน อาเภอคลองหาด จงหวดสระแกว ข. ลกษณะหนปนซงสามารถชะละลายเปนโพรงได

4.5 การเปลยนแปลงชายฝงทะเล ประเทศไทยมชายฝงทะเลยาว 2,614 กโลเมตร ประกอบดวยพนทชายฝงจงหวดตางๆ

23 จงหวด สามารถแบงพนทชายฝงประเทศไทยออกเปน 2 ฝง ไดแก ชายฝงดานอาวไทย และชายฝงดานอนดามน ชายฝงประเทศไทยมการเปลยนแปลงเกดขนมากและพบในทกจงหวด ระยะทางการกดเซาะทงสน 599.5 กโลเมตร คดเปนรอยละ 23 ของพนทชายฝงทงหมด โดยชายฝงดานอาวไทย ซงประกอบดวยพนทชายฝง 17 จงหวด มความยาวทงสน 1,660 กโลเมตร มชายฝงทถกกดเซาะ 486 กโลเมตร คดเปนรอยละ 29.3 ของพนทชายฝงดานอาวไทยทงหมด สวนชายฝงดานอนดามนประกอบดวยพนทชายฝง 6 จงหวด มความยาว 954 กโลเมตร มชายฝงทถกกดเซาะยาว 113.5 กโลเมตร คดเปนรอยละ 11.9 ของพนทชายฝงดานอนดามนทงหมด สาหรบกระบวนการเปลยนแปลงชายฝง

ก ข


31


ทะเลนอกจากเกดกระบวนการกดเซาะขางตนแลว บางแหงยงสามารถพบการทบถมของตะกอนทาใหพนทชายฝงงอกออกไปและเกดการตนเขน โดยพบวาพนทชายฝงทะเลดานอาวไทยเกดการทบถมของตะกอนรวม 127.3 กโลเมตร คดเปนรอยละ 7.49 ของความยาวชายฝงทงหมด และพนทชายทะเลดานอนดามนเกดการทบถมของตะกอนรวม 35 กโลเมตร คดเปนรอยละ 3.7 ของความยาวชายฝงทงหมด (กรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง, 2551ข)

การเปลยนแปลงชายฝงทะเลนน เกดจากกระบวนการทางธรณสณฐาน ซงในแตละแหงจะแตกตางกนไปตามลกษณะการกาเนด การแปรสณฐานเปลอกโลก และกระบวนการปรบระดบ ชายฝงทะเลเหลานมลกษณะเปนพนทพลวตร กลาวคอ มการเปลยนแปลงตลอดเวลาทงในรปแบบของการกดเซาะ และการสะสมของตะกอน โดยกระบวนการของลม คลน นาขนนาลง และกระแสนา ซงมการเปลยนแปลงตามฤดกาล (กรมทรพยากรธรณ, 2550ข) จากการศกษาโดยสน สนสกล และคณะ (2545) ไดจาแนกลกษณะชายฝงตามการเปลยนแปลงไว ดงน

1. ชายฝงคงสภาพ เปนชายฝงทมการปรบสมดลไดตามฤดกาล เมอถงฤดปลอดมรสมคลนลมจะพดพาตะกอนกลบมาสะสมตวในอตราทเทากน ทาใหชายฝงยงคงสภาพเดมอยได

2. ชายฝงสะสมตว เปนชายฝงทมการทบถมของตะกอนทาใหมพนทเพมขน

3. ชายฝงทมการกดเซาะ การกดเซาะเปนผลจากลกษณะธรณแปรสณฐานของการเคลอนทของเปลอกโลกทประกอบกนขนเปนแผนดนและทองทะเล โดยเกดขนเปนบรเวณกวาง ซงในปจจบนยงคงมการเคลอนทอยและอาจมผลกระทบทาให เกดการทรดตวของแผนดน ทาใหพนทชายฝงมระดบตาลง

นอกจากนกระบวนการชายฝงจากอทธพลของลม คลน นาขนนาลง และกระแสนา เปนอกตวการททาใหเกดการพดพาและเคลอนทของตะกอนตามแนวชายฝง โดยทวไปถานาขนสงคลนจะกระทบฝงมากขน ในปจจบนปญหาการเปลยนแปลงของภมอากาศเนองจากอณหภมของโลกทสงขน มผลใหความเรวและทศทางของลม คลน กระแสนาเปลยนแปลงไป สงผลใหระดบนาทะเลสงขน นาทะเลจงทวมรกลาเขามาในแผนดนเพมขน ทาใหชายฝงถกกดเซาะมากขน สดทายคอกจกรรมของมนษย พบวา การสรางถนน ทาเทยบเรอ หรอการพฒนาเมองโดยการสรางโครงสรางพนฐาน อตสาหกรรม เกษตรกรรม และการทองเทยว กจกรรมเหลานลวนเปนสาเหตทาใหสมดลบรเวณชายหาดเปลยนไป

ปจจบนมมาตรการการปองกนการกดเซาะชายฝงทนยมใชในการแกไขปญหาการกดเซาะชายฝงทะเล ประกอบดวย 2 วธการ คอ มาตรการโครงสรางแบบแขง (Hard Solution) ไดแก

- 33 -

การสรางรอดกทราย (Groine) กาแพงกนคลน (Sea wall) กองหนหวหาด (Hardland) ไสกรอกทราย( ) และเขอนกนคลน (Breakwater) และมาตรการแบบออน ไดแก การเสรมหาด (Beach Nourishment) การปลกปาชายเลน (Mangrove Afforestation) และการกาหนดระยะถอยรน(Define Seaback) ซงการสรางสงกอสรางเพอปองกนการกดเซาะในบรเวณชายฝงมความจาเปนทตองมการวางแผนตดตามและประเมนผลอยางตอเนอง มการวางแผนการจดการทสาคญสาหรบพนท การควบคมมใหการสรางถาวรวตถ หรอพฒนาเปนเมองใหญในพนทนยงมความเสยงตอการกดเซาะ ปจจบนมแนวทางการปองกนการกดเซาะชายฝงโดยการสรางปะการงเทยม ดวยแนวคดวา แนวปะการงเปนแนวกนคลนลมตามธรรมชาตทมสวนชวยในการปองกนการกดเซาะชายฝงโดยสามารถลดพลงงานคลนลงระดบหนงกอนทคลนจะกระทบฝง ประกอบกบสามารถเปนแหลงทอยอาศยของสตวนาและมพนผวสาหรบการเกาะตวของตวออนปะการงและสามารถเปนสวนทปองกนคลนใตนาได โดยเฉพาะชวงมรสม สาหรบในประเทศไทยการปองกนการกดเซาะชายฝ งสวนใหญใชมาตรการโครงสรางแบบแขง

จงหวดสระแกวมภมประเทศไมตดชายฝงทะเลจงไมเกดลกษณะดงกลาว บรเวณพนทใกลเคยงทสามารถพบ


32


ทะเลนอกจากเกดกระบวนการกดเซาะขางตนแลว บางแหงยงสามารถพบการทบถมของตะกอนทาใหพนทชายฝงงอกออกไปและเกดการตนเขน โดยพบวาพนทชายฝงทะเลดานอาวไทยเกดการทบถมของตะกอนรวม 127.3 กโลเมตร คดเปนรอยละ 7.49 ของความยาวชายฝงทงหมด และพนทชายทะเลดานอนดามนเกดการทบถมของตะกอนรวม 35 กโลเมตร คดเปนรอยละ 3.7 ของความยาวชายฝงทงหมด (กรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง, 2551ข)

การเปลยนแปลงชายฝงทะเลนน เกดจากกระบวนการทางธรณสณฐาน ซงในแตละแหงจะแตกตางกนไปตามลกษณะการกาเนด การแปรสณฐานเปลอกโลก และกระบวนการปรบระดบ ชายฝงทะเลเหลานมลกษณะเปนพนทพลวตร กลาวคอ มการเปลยนแปลงตลอดเวลาทงในรปแบบของการกดเซาะ และการสะสมของตะกอน โดยกระบวนการของลม คลน นาขนนาลง และกระแสนา ซงมการเปลยนแปลงตามฤดกาล (กรมทรพยากรธรณ, 2550ข) จากการศกษาโดยสน สนสกล และคณะ (2545) ไดจาแนกลกษณะชายฝงตามการเปลยนแปลงไว ดงน

1. ชายฝงคงสภาพ เปนชายฝงทมการปรบสมดลไดตามฤดกาล เมอถงฤดปลอดมรสมคลนลมจะพดพาตะกอนกลบมาสะสมตวในอตราทเทากน ทาใหชายฝงยงคงสภาพเดมอยได

2. ชายฝงสะสมตว เปนชายฝงทมการทบถมของตะกอนทาใหมพนทเพมขน

3. ชายฝงทมการกดเซาะ การกดเซาะเปนผลจากลกษณะธรณแปรสณฐานของการเคลอนทของเปลอกโลกทประกอบกนขนเปนแผนดนและทองทะเล โดยเกดขนเปนบรเวณกวาง ซงในปจจบนยงคงมการเคลอนทอยและอาจมผลกระทบทาให เกดการทรดตวของแผนดน ทาใหพนทชายฝงมระดบตาลง

นอกจากนกระบวนการชายฝงจากอทธพลของลม คลน นาขนนาลง และกระแสนา เปนอกตวการททาใหเกดการพดพาและเคลอนทของตะกอนตามแนวชายฝง โดยทวไปถานาขนสงคลนจะกระทบฝงมากขน ในปจจบนปญหาการเปลยนแปลงของภมอากาศเนองจากอณหภมของโลกทสงขน มผลใหความเรวและทศทางของลม คลน กระแสนาเปลยนแปลงไป สงผลใหระดบนาทะเลสงขน นาทะเลจงทวมรกลาเขามาในแผนดนเพมขน ทาใหชายฝงถกกดเซาะมากขน สดทายคอกจกรรมของมนษย พบวา การสรางถนน ทาเทยบเรอ หรอการพฒนาเมองโดยการสรางโครงสรางพนฐาน อตสาหกรรม เกษตรกรรม และการทองเทยว กจกรรมเหลานลวนเปนสาเหตทาใหสมดลบรเวณชายหาดเปลยนไป

ปจจบนมมาตรการการปองกนการกดเซาะชายฝงทนยมใชในการแกไขปญหาการกดเซาะชายฝงทะเล ประกอบดวย 2 วธการ คอ มาตรการโครงสรางแบบแขง (Hard Solution) ไดแก

- 33 -

การสรางรอดกทราย (Groine) กาแพงกนคลน (Sea wall) กองหนหวหาด (Hardland) ไสกรอกทราย( ) และเขอนกนคลน (Breakwater) และมาตรการแบบออน ไดแก การเสรมหาด (Beach Nourishment) การปลกปาชายเลน (Mangrove Afforestation) และการกาหนดระยะถอยรน(Define Seaback) ซงการสรางสงกอสรางเพอปองกนการกดเซาะในบรเวณชายฝงมความจาเปนทตองมการวางแผนตดตามและประเมนผลอยางตอเนอง มการวางแผนการจดการทสาคญสาหรบพนท การควบคมมใหการสรางถาวรวตถ หรอพฒนาเปนเมองใหญในพนทนยงมความเสยงตอการกดเซาะ ปจจบนมแนวทางการปองกนการกดเซาะชายฝงโดยการสรางปะการงเทยม ดวยแนวคดวา แนวปะการงเปนแนวกนคลนลมตามธรรมชาตทมสวนชวยในการปองกนการกดเซาะชายฝงโดยสามารถลดพลงงานคลนลงระดบหนงกอนทคลนจะกระทบฝง ประกอบกบสามารถเปนแหลงทอยอาศยของสตวนาและมพนผวสาหรบการเกาะตวของตวออนปะการงและสามารถเปนสวนทปองกนคลนใตนาได โดยเฉพาะชวงมรสม สาหรบในประเทศไทยการปองกนการกดเซาะชายฝ งสวนใหญใชมาตรการโครงสรางแบบแขง

จงหวดสระแกวมภมประเทศไมตดชายฝงทะเลจงไมเกดลกษณะดงกลาว บรเวณพนทใกลเคยงทสามารถพบ


33


บทท 5 แหลงอนควรอนรกษทางธรณวทยา

การเปลยนแปลงทางธรณวทยาอยางตอเนองตงแตอดต สรรสรางภมประเทศบรเวณจงหวดสระแกวจากพนททะเลลกเมอหลายรอยลานปกอนจนกลายมาเปนผนแผนดนทอดมสมบรณในปจจบน เหลอหลกฐานบนทกเรองราวแหงววฒนาการของแผนดนไวในภผาแกรง ดงเชนแนวเทอกเขาหนปนซงเกดสะสมตวในทะเลตนทวางตวยาวตอเนองทางดานตะวนออกของพนท การแทรกสลบกนของหนปนและหนเชรตทบงชบรเวณรอยตอระหวางนาตนและนาลก และผลจากการปรบระดบของพนผวโลกโดยกระแสนา ลม และคลนในเวลาตอมาไดกดกรอนใหหนผพงเกดเปนภมลกษณทมทศนยภาพสวยงาม หลายแหลงมคณคาตอการศกษาวจยดานธรณวทยา ภมศาสตรและประวตศาสตร ซงกรมทรพยากรธรณไดจดใหแหลงดงกลาวนเปน “แหลงอนควรอนรกษทางธรณวทยา” และจาแนกออกเปน 7 ประเภท ไดแก 1) แหลงลาดบชนหนแบบฉบบ 2) แหลงหนแบบฉบบ 3) แหลงแรแบบฉบบ 4) แหลงธรณวทยาโครงสราง 5) แหลงพนารอน 6) แหลงธรณสณฐาน และ 7) แหลงซากดกดาบรรพ

โครงการจาแนกเขตเพอการจดการธรณวทยาและทรพยากรธรณรายจงหวด ปงบประมาณ พ.ศ. 2554 โดยกรมทรพยากรธรณไดดาเนนการสารวจและประเมนสถานภาพทรพยากรธรณประเภทแหลงอนควรอนรกษทางธรณวทยาในพนทจงหวดสระแกว พบวา แหลงอนควรอนรกษทางธรณวทยาทพบเกดสมพนธกบลกษณะภมประเทศและลกษณะทางธรณวทยา สวนใหญอยในเขตอทยานแหงชาตปางสดา อทยานแหงชาตตาพระยา และเขาหนปนบรเวณอาเภอคลองหาด แบงเปนแหลงธรณสณฐานแปลกตา 1 แหลง แหลงธรณสณฐานประเภทนาตก 2 แหลง แหลงธรณสณฐานประเภทถา 3 แหลง และแหลงธรณสณฐานประเภทภเขา 1 แหลง (รปท 5-1 และตารางท 5-1)

ตารางท 5-1 แหลงอนควรอนรกษทางธรณวทยาจงหวดสระแกว ลาดบ รายชอแหลง ประเภท ทตง ผรบผดชอบ

1 นาตกปางสดา แหลงธรณสณฐาน (นาตก) อาเภอเมอง อทยานแหงชาตปางสดา 2 นาตกเขาตะกรบ แหลงธรณสณฐาน (นาตก) อาเภอวงนาเยน 3 ถาเพชรโพธทอง แหลงธรณสณฐาน (ถา) อาเภอคลองหาด 4 ถาเพชรหาดทรายแกว แหลงธรณสณฐาน (ถา) อาเภอคลองหาด 5 ถานาเขาศวะ แหลงธรณสณฐาน (ถา) อาเภอคลองหาด 6 เขาฉกรรจ แหลงธรณสณฐาน (ภเขา) อาเภอเขาฉกรรจ วดเขาฉกรรจ 7 ละล แหลงธรณสณฐาน อาเภอตาพระยา องคการบรหารสวนตาบลทพราช


34


บทท 5 แหลงอนควรอนรกษทางธรณวทยา

การเปลยนแปลงทางธรณวทยาอยางตอเนองตงแตอดต สรรสรางภมประเทศบรเวณจงหวดสระแกวจากพนททะเลลกเมอหลายรอยลานปกอนจนกลายมาเปนผนแผนดนทอดมสมบรณในปจจบน เหลอหลกฐานบนทกเรองราวแหงววฒนาการของแผนดนไวในภผาแกรง ดงเชนแนวเทอกเขาหนปนซงเกดสะสมตวในทะเลตนทวางตวยาวตอเนองทางดานตะวนออกของพนท การแทรกสลบกนของหนปนและหนเชรตทบงชบรเวณรอยตอระหวางนาตนและนาลก และผลจากการปรบระดบของพนผวโลกโดยกระแสนา ลม และคลนในเวลาตอมาไดกดกรอนใหหนผพงเกดเปนภมลกษณทมทศนยภาพสวยงาม หลายแหลงมคณคาตอการศกษาวจยดานธรณวทยา ภมศาสตรและประวตศาสตร ซงกรมทรพยากรธรณไดจดใหแหลงดงกลาวนเปน “แหลงอนควรอนรกษทางธรณวทยา” และจาแนกออกเปน 7 ประเภท ไดแก 1) แหลงลาดบชนหนแบบฉบบ 2) แหลงหนแบบฉบบ 3) แหลงแรแบบฉบบ 4) แหลงธรณวทยาโครงสราง 5) แหลงพนารอน 6) แหลงธรณสณฐาน และ 7) แหลงซากดกดาบรรพ

โครงการจาแนกเขตเพอการจดการธรณวทยาและทรพยากรธรณรายจงหวด ปงบประมาณ พ.ศ. 2554 โดยกรมทรพยากรธรณไดดาเนนการสารวจและประเมนสถานภาพทรพยากรธรณประเภทแหลงอนควรอนรกษทางธรณวทยาในพนทจงหวดสระแกว พบวา แหลงอนควรอนรกษทางธรณวทยาทพบเกดสมพนธกบลกษณะภมประเทศและลกษณะทางธรณวทยา สวนใหญอยในเขตอทยานแหงชาตปางสดา อทยานแหงชาตตาพระยา และเขาหนปนบรเวณอาเภอคลองหาด แบงเปนแหลงธรณสณฐานแปลกตา 1 แหลง แหลงธรณสณฐานประเภทนาตก 2 แหลง แหลงธรณสณฐานประเภทถา 3 แหลง และแหลงธรณสณฐานประเภทภเขา 1 แหลง (รปท 5-1 และตารางท 5-1)

ตารางท 5-1 แหลงอนควรอนรกษทางธรณวทยาจงหวดสระแกว ลาดบ รายชอแหลง ประเภท ทตง ผรบผดชอบ

1 นาตกปางสดา แหลงธรณสณฐาน (นาตก) อาเภอเมอง อทยานแหงชาตปางสดา 2 นาตกเขาตะกรบ แหลงธรณสณฐาน (นาตก) อาเภอวงนาเยน 3 ถาเพชรโพธทอง แหลงธรณสณฐาน (ถา) อาเภอคลองหาด 4 ถาเพชรหาดทรายแกว แหลงธรณสณฐาน (ถา) อาเภอคลองหาด 5 ถานาเขาศวะ แหลงธรณสณฐาน (ถา) อาเภอคลองหาด 6 เขาฉกรรจ แหลงธรณสณฐาน (ภเขา) อาเภอเขาฉกรรจ วดเขาฉกรรจ 7 ละล แหลงธรณสณฐาน อาเภอตาพระยา องคการบรหารสวนตาบลทพราช

- 35 -

รปท 5-1 แผนทแสดงตาแหนงแหลงอนควรอนรกษทางธรณวทยาทมความโดดเดนจงหวดสระแกว


35


5.1 นาตกปางสดา ทตง นาตกปางสดา อยในเขตอทยานแหงชาตปางสดา จงหวดสระแกว หางจากท

ทาการอทยานฯ ประมาณ 800 เมตร (รปท 5-2) ธรณวทยา นาตกปางสดาเปนนาตกทไหลจากหนาผา 3 ชน สงประมาณ 10 เมตร

(รปท 5-3) เกดจากทางนาทเปนตนนาของคลองทากระบากบนเทอกเขาเทยนไหลจากทศเหนอลงสทศใตตดผานหนทราย สขาว สนาตาลและนาตาลปนเหลอง เมดทรายขนาดปานกลาง ประสานตวด (รปท 5-4) แสดงชน ชนเฉยงระดบและรวคลน มชนหนกรวดมนปนบาง นาตกไหลลงสเบองลางเปนแองนากวางใหญ

ลกษณะโดดเดน บรเวณนาตกปางสดาจะพบการไหลของทางนาตดผานชนหนทรายทสมพนธกบทศทางรอยแตกในหนทรายคอทศทางเกอบเหนอ-ใต และบรเวณหนานาตก จะวางตวในทศทางตะวนตก-ตะวนออก (รปท 5-5) การกดเซาะของทางนาและกรวดทาใหพบผวหนาของหนทรายถกกดกรอนเปนหลมขนาดตางๆ ตามธรรมชาต

รปท 5-2 เสนทางสนาตกปางสดา รปท 5-3 ผานาตกปางสดา อทยานแหงชาตปางสดา

รปท 5-4 หนทรายชนหนามากของผานาตกปางสดา

ในเขตอทยานแหงชาตปางสดา รปท 5-5 รอยแตก 2 ทศทางตงฉากกนในหนทราย ซงสมพนธกบทศทางการไหลของนาและผานาตก


36


5.2 ละล ทตง อยบรเวณบานคลองยาง ตาบลทพราช อาเภอตาพระยา จงหวดสระแกว ธรณวทยา เปนลกษณะภมประเทศทเกดจากการกดกรอนของตะกอนทสะสมตว

ในชวงยคควอเทอรนาร ลาดบชนตะกอนประกอบดวย ตะกอน 4 ชน ชนลางสดเปนตะกอนขนาด

เปนชนดนทมรากไมและเศษไมปะปน ละลเปนผลจากการกดเซาะโดยนาผวดนทงในแนวราบและแนวดง (รปท 5-6) เรมจากการเกดเปนหลมยบขนาดเลกในตะกอนชนบนสดแลวกดเซาะลกลงในแนวดง ขยายหลมยบใหใหญขนจนผนงทะลถงกน กลายเปนหลมขนาดใหญทผนงหลมเปนหนาผา มหลบรอง หรอเปนเสาดน นาจะกดเซาะในแนวดงจนถงระดบพนหลมแลวกดเซาะออกมาบรเวณฐานของเสาดน พาเอาตะกอนไหลแผไปตามทราบ

ลกษณะโดดเดน ละลมลกษณะเปนแองกระทะขนาดประมาณ 400 x 400 ตารางเมตร ภายในแองมลกษณะธรณสณฐานทเกดจากตะกอนทยงไมจบตวแขงด ถกกดเซาะจนเปนหนาผาทมหลบ มรอง มเนนยอดแหลมหรอเปนแทงทตงอยบนลานทโลงเรยบ มความสงตาไมเทากนสลบเรยงรายกนเปนหยอมๆ ใหลกษณะภมประเทศทแปลกตา

5.3 เขาฉกรรจ ทตง เขาฉกรรจอยในเขตตาบลเขาฉกรรจ หางจากตวอาเภอเมองสระแกวประมาณ

17 กโลเมตร ตามทางหลวงหมายเลข 317 (สระแกว-จนทบร) ระหวางกโลเมตรท 131-132 จะพบ เทอกเขาหนปนเขาฉกรรจ

ธรณวทยา เปนเทอกเขาหนปน 3 ลกเรยงกน โดยมเขาฉกรรจเปนลกใหญทสดและอยตรงกลาง มภเขามงอยดานซาย และเขาฝาละมตงอยดานขวา ยอดเขาสงสดสงประมาณ 250 เมตร จากระดบนาทะเล แนวเทอกเขาวางตวในทศทางตะวนออก-ตะวนตก (รปท 5-11) ลกษณะเปนหนปนสเทา แสดงชนหนาถงไมแสดงชนแทรกสลบดวยหนดนดานทเกดจากการสะสมตวในทะเลตนเมอประมาณ 250 ลานปทผานมา

ลกษณะโดดเดน การกดกรอนเขาหนปนโดยนาฝนทรวมกบกาซคารบอนไดออกไซดในบรรยากาศกลายเปนกรดคารบอนกไปละลายหนปนทมองคประกอบเปนแรแคลไซต ทาใหเกดเปนลกษณะภมประเทศตะปมตะปาทเรยกวา ภมประเทศแบบคาสต นอกจากนการกดเซาะตามรอยแตกแยกในหนของทางนาใตดนในอดต ทาใหเกดเปนโพรงใตดน ตอมาเมอเกดการยกตวเปนเทอกเขาหนปน จงปรากฏเปนโพรงถาดงปจจบน (รปท 5-12) ภายในเขาฉกรรจมโพรงถาเลกถานอยอยถง 72 ถา เชน ถามด ถาหนมาน ถาเขาทะล (รปท 5-13) ถามหาหงส ถานาทพย และถาแกวพลายชมพล


37


รปท 5-6 ลกษณะภมประเทศของละลทเกดจากการกดเซาะชนตะกอนดนทรายในแนวดงของนา

รปท 5-7 หลมยบทเกดจากการกดกรอนโดยนาในแนวดง กอนพฒนาเปนเสาดนของละล

รปท 5-8 กองตะกอนกรวด ทราย ลกรงทเกดจากการพงทลายของเสาดน

รปท 5-9 ตะกอนจากเสาดนทถกนาเซาะไหล ไปตามพนราบ

รปท 5-10 การกดเซาะในแนวดงจากผวดน ลงมาถงระดบนา

รปท 5-11 เขาฉกรรจ ภมประเทศแบบคาสตทเกดจากการกดกรอนของหนปน

รปท 5-12 การกดเซาะของนาตามรอยแตกแยก

ทาใหเกดโพรงถาในเขาหนปนเขาฉกรรจ รปท 5-13 วดเขาฉกรรจ บรเวณบนไดทางขน

สถาเขาทะล

5.4 กลมถาเพชรโพธทอง ถาเพชรหาดทรายแกว และถานาเขาศวะ ทตง ถาเพชรโพธทองและถาเพชรหาดทรายแกว อยบรเวณเขาเลอม (รปท 5-14)

บานเขาเลอม สวนถานาเขาศวะ อยบรเวณเขาตางอกในเขตบานเขาจนทรแดง อาเภอคลองหาด ธรณวทยา เทอกเขาเลอม-เขาตางอกเปนเทอกเขาหนปน วางตวในแนวเกอบเหนอ-

ใต ยาวประมาณ 10 กโลเมตร สงประมาณ 280 เมตร จากระดบนาทะเล ลกษณะเปนหนปนสเทา แสดงชนหนาถงไมแสดงชนมซากดกดาบรรพบงอายเพอรเมยน (ประมาณ 250 ลานป) แทรกสลบดวยหนดนดาน

ลกษณะโดดเดน เทอกเขาเลอม-เขาตางอกเปนลกษณะภมประเทศแบบคาสตทเกดขนในหนทมองคประกอบเปนแรละลายไดในสารละลายกรดออนจากนาตามธรรมชาต ภายในเทอกเขาพบลกษณะธรณสณฐานประเภทถา ตลอดจนกระบวนการเกดสะสมตวของตะกอนถาจากปฏกรยาดงกลาว เชน หนยอย หนงอก เสาหน และมานหนยอย เปนตน










38


รปท 5-6 ลกษณะภมประเทศของละลทเกดจากการกดเซาะชนตะกอนดนทรายในแนวดงของนา

รปท 5-7 หลมยบทเกดจากการกดกรอนโดยนาในแนวดง กอนพฒนาเปนเสาดนของละล

รปท 5-8 กองตะกอนกรวด ทราย ลกรงทเกดจากการพงทลายของเสาดน

รปท 5-9 ตะกอนจากเสาดนทถกนาเซาะไหล ไปตามพนราบ

รปท 5-10 การกดเซาะในแนวดงจากผวดน ลงมาถงระดบนา


















39


ถาเพชรโพธทอง เปนถาขนาดกลาง มหองมขประดบเพชร เปนหองขนาดใหญและ

เปนทมาของชอถามหนงอกหนยอยจากการพอกสะสมตวของผลกแรแคลไซตเปนประกายระยบระยบ ตามผนงและเพดานถามรปคลายใบโพธสทองซงเกดจากการออกซไดซเปนสนมเหลกซมผานเนอหนมาปรากฏเปนรปคลายใบโพธและพบซากดกดาบรรพพวกฟวซลนดในเนอหนปน (รปท 5-15 ถง รปท 5-18)

ถาเพชรหาดทรายแกว เปนถาขนาดเลก ภายในถามหนงอกหนยอยเชนเดยวกบถาเพชรโพธทอง (รปท 5-19 ถง รปท 5-24)

ถาเขาศวะ หรอถานา เปนถาขนาดกลาง ความลกทงสนประมาณ 500 เมตร มนาไหลออกมาจากโพรงถาทงป ระดบนาสงจากพนถาตงแต 10-220 เซนตเมตร (รปท 5-25) ภายในถามหนงอกหนยอยสวยงาม บางบรเวณคลายมานหนและยงมการพอกเกดของแรแคลไซตอย การไหลเปลยนระดบของนาตามระดบพนของถาทาใหเกดเปนชนนาตกขนาดเลกเปนชวงๆ (รปท 5-26 ถงรปท 5-28)

5.5 นาตกเขาตะกรบ ทตง เขตรกษาพนธสตวปาเขาอางฤาไน ในเขตบานคลองตะเคยนชย ตาบลทงมหา

เจรญ อาเภอวงนาเยน จงหวดสระแกว

ธรณวทยา นาตกเขาตะกรบเปนนาตกขนาดใหญทไหลจากหนาผาชนของชนหนทรายสเทาชนหนามากของหมวดหนโปงนารอน ไลระดบลงมาเปนชวงๆ (รปท 5-29) ความสงประมาณ 50 เมตร

ลกษณะโดดเดน นาตกเขาตะกรบเปนลกษณะธรณสณฐานประเภทนาตกทเกดจากทางนาไหลผานหนตะกอนเนอเมดจาพวกหนทรายถงหนทรายแปง ซงจะมความชนของผานาตกเรยบและชน ไลระดบลงมาเปนชวง เนองจากการควบคมของโครงสรางทางธรณวทยาพวกรอยแตก รอยแยก และระนาบชนหนเปนหลก (รปท 5-30)

รปท 5-14 เขาเลอม อาเภอคลองหาด สวนหนงของเทอกเขาหนปนทยาวตอเนองไปถงเขาตางอก


ทาใหเกดโพรงในเขาหนปนถาเพชรโพธทอง รปท 5-16 การสะสมตวของตะกอนถา เกดเปนลกษณะเสาหนขนาดเลกภายในถาเพชรโพธทอง

รปท 5-17 การสะสมของผลกแรแคลไซตเกดเปน

หนงอกบนพนถาเพชรโพธทอง รปท 5-18 ซากดกดาบรรพสตวทะเลตน

ในถาเพชรโพธทองบงชอายหนประมาณ 250 ลานป


40


ถาเพชรโพธทอง เปนถาขนาดกลาง มหองมขประดบเพชร เปนหองขนาดใหญและ

เปนทมาของชอถามหนงอกหนยอยจากการพอกสะสมตวของผลกแรแคลไซตเปนประกายระยบระยบ ตามผนงและเพดานถามรปคลายใบโพธสทองซงเกดจากการออกซไดซเปนสนมเหลกซมผานเนอหนมาปรากฏเปนรปคลายใบโพธและพบซากดกดาบรรพพวกฟวซลนดในเนอหนปน (รปท 5-15 ถง รปท 5-18)

ถาเพชรหาดทรายแกว เปนถาขนาดเลก ภายในถามหนงอกหนยอยเชนเดยวกบถาเพชรโพธทอง (รปท 5-19 ถง รปท 5-24)

ถาเขาศวะ หรอถานา เปนถาขนาดกลาง ความลกทงสนประมาณ 500 เมตร มนาไหลออกมาจากโพรงถาทงป ระดบนาสงจากพนถาตงแต 10-220 เซนตเมตร (รปท 5-25) ภายในถามหนงอกหนยอยสวยงาม บางบรเวณคลายมานหนและยงมการพอกเกดของแรแคลไซตอย การไหลเปลยนระดบของนาตามระดบพนของถาทาใหเกดเปนชนนาตกขนาดเลกเปนชวงๆ (รปท 5-26 ถงรปท 5-28)

5.5 นาตกเขาตะกรบ ทตง เขตรกษาพนธสตวปาเขาอางฤาไน ในเขตบานคลองตะเคยนชย ตาบลทงมหา

เจรญ อาเภอวงนาเยน จงหวดสระแกว

ธรณวทยา นาตกเขาตะกรบเปนนาตกขนาดใหญทไหลจากหนาผาชนของชนหนทรายสเทาชนหนามากของหมวดหนโปงนารอน ไลระดบลงมาเปนชวงๆ (รปท 5-29) ความสงประมาณ 50 เมตร

ลกษณะโดดเดน นาตกเขาตะกรบเปนลกษณะธรณสณฐานประเภทนาตกทเกดจากทางนาไหลผานหนตะกอนเนอเมดจาพวกหนทรายถงหนทรายแปง ซงจะมความชนของผานาตกเรยบและชน ไลระดบลงมาเปนชวง เนองจากการควบคมของโครงสรางทางธรณวทยาพวกรอยแตก รอยแยก และระนาบชนหนเปนหลก (รปท 5-30)

รปท 5-14 เขาเลอม อาเภอคลองหาด สวนหนงของเทอกเขาหนปนทยาวตอเนองไปถงเขาตางอก


ทาใหเกดโพรงในเขาหนปนถาเพชรโพธทอง รปท 5-16 การสะสมตวของตะกอนถา เกดเปนลกษณะเสาหนขนาดเลกภายในถาเพชรโพธทอง

รปท 5-17 การสะสมของผลกแรแคลไซตเกดเปน

หนงอกบนพนถาเพชรโพธทอง รปท 5-18 ซากดกดาบรรพสตวทะเลตน

ในถาเพชรโพธทองบงชอายหนประมาณ 250 ลานป


41


รปท 5-19 หนยอยภายในถาหาดทรายแกว รปท 5-20 ตะกอนถาหาดทรายแกว

รปท 5-21 มคคเทศกทองถนนาชมภายใน

ถาหาดทรายแกว รปท 5-22 หนปนแสดงชนของถาหาดทรายแกว

รปท 5-23 การเกดหนยอยรปหลอดจากนาทละลาย

หนปนมาตกผลกใหมถาหาดทรายแกว รปท 5-24 การพอกตวเกดเปนมานหนยอย

ภายในถาหาดทรายแกว

รปท 5-25 หนยอยบนเพดานและผนงถานาเขาศวะ รปท 5-26 โพรงถานาเขาศวะ ผลจากทางนาใตดนไหล

กดเซาะภายในเขาหนปน

รปท 5-27 หนยอยรปฉตรภายในถานาเขาศวะ รปท 5-28 การเกดหนยอยรปหลอดจากนาทละลายมา

หนปนมาตกผลกใหมในถานาเขาศวะ

รปท 5-29 ผานาตกสงชนไลระดบของนาตก

เขาตะกรบ เขตรกษาพนธสตวปาเขาอางฤาไน รปท 5-30 หนทรายชนหนาของผานาตก

เขาตะกรบ เขตรกษาพนธสตวปาเขาอางฤาไน


42


รปท 5-19 หนยอยภายในถาหาดทรายแกว รปท 5-20 ตะกอนถาหาดทรายแกว

รปท 5-21 มคคเทศกทองถนนาชมภายใน

ถาหาดทรายแกว รปท 5-22 หนปนแสดงชนของถาหาดทรายแกว

รปท 5-23 การเกดหนยอยรปหลอดจากนาทละลาย

หนปนมาตกผลกใหมถาหาดทรายแกว รปท 5-24 การพอกตวเกดเปนมานหนยอย

ภายในถาหาดทรายแกว

รปท 5-25 หนยอยบนเพดานและผนงถานาเขาศวะ รปท 5-26 โพรงถานาเขาศวะ ผลจากทางนาใตดนไหล

กดเซาะภายในเขาหนปน

รปท 5-27 หนยอยรปฉตรภายในถานาเขาศวะ รปท 5-28 การเกดหนยอยรปหลอดจากนาทละลายมา

หนปนมาตกผลกใหมในถานาเขาศวะ

รปท 5-29 ผานาตกสงชนไลระดบของนาตก

เขาตะกรบ เขตรกษาพนธสตวปาเขาอางฤาไน รปท 5-30 หนทรายชนหนาของผานาตก

เขาตะกรบ เขตรกษาพนธสตวปาเขาอางฤาไน


43


5.6 แนวทางบรหารจดการแหลงอนควรอนรกษทางธรณวทยา

กรมทรพยากรธรณไดเสนอแนะแนวทางบรหารจดการแหลงอนควรอนรกษทางธรณวทยาในภาพรวมไวในเบองตนดงน

แหลงอนควรอนรกษทางธรณวทยาเปนแหลงธรรมชาตทมคณลกษณะเฉพาะ การบรหารจดการใชประโยชนควรดาเนนการอยางเปนขนตอนคอ (1) การประเมนคณคา (2) การจดลาดบความสาคญ (3) กาหนดมาตรการและกลยทธ (สานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม, 2546) และเพอใหการอนรกษเปนไปอยางถกตองสมประโยชน จงจาเปนตองดาเนนการสารวจศกษารายละเอยดเกยวกบโครงสราง องคประกอบ กระบวนการ ตามธรรมชาตของแหลงเพอเปนขอมลพนฐานในการบรหารจดการใชประโยชนใหสอดคลองกบศกยภาพและคณคาทแทจรงของแหลงตลอดจนปองกนหรอลดความเสอมโทรมอนเปนผลกระทบจากการพฒนาใชประโยชนดวย การศกษาสถานภาพของแหลงอนควรอนรกษทางธรณวทยาในงานการจาแนกเขตทรพยากรธรณรายจงหวดของฝายอนรกษทรพยากรธรณ กองอนรกษและจดการทรพยากรธรณตงแตป พ.ศ.2549-2551 กอนปรบโครงสรางมาเปนสานกนโยบายและแผนทรพยากรธรณ กรมทรพยากรธรณในปจจบนไดสรปเสนอแนวทางการบรหารจดการแหลงอนควรอนรกษทางธรณวทยาไว ซงแนวทางการบรหารจดการแหลงอนควรอนรกษทางธรณวทยาในภาพรวมใชเปนพนฐานในการดาเนนการในแหลงอนควรอนรกษทางธรณวทยาทกๆ ประเภท มรายละเอยดดงน

(1) การใชประโยชนจากแหลงอนควรอนรกษทางธรณวทยาประเภทตางๆ ไมวาในดานการทองเทยว ดานการนนทนาการ หรอดานอนๆ ตองยดหลกการคงสภาพธรรมชาตของพนทแหลงอนควรอนรกษทางธรณวทยาไวใหมากทสด

(2) มการกาหนดพนทสงวน พนทการอนรกษ พนทเพอการพฒนาหรอทองเทยวของแหลงอนควรอนรกษทางธรณวทยาอยางชดเจน เพอควบคมและรกษาสภาพตามธรรมชาตของพนทไว

(3) มระบบการควบคมและรกษาสงแวดลอมแหลงอนควรอนรกษทางธรณวทยาอยางเครงครด อาจใชมาตรการทางกฎหมาย และ/หรอ มาตรการทางสงคมทชดเจน และสนบสนนการมสวนรวมของประชาชนในพนทในการบรหารจดการแหลงอนควรอนรกษทางธรณวทยา

(4) มการสนบสนนใหมการเรยนรทงในระบบและนอกระบบ เพอใหประชาชนหรอเจาหนาททงในและนอกพนทมจตสานกในการอนรกษแหลงอนควรอนรกษทางธรณวทยาตลอดจนสงแวดลอมและแหลงธรรมชาตประเภทอนๆ ของทองถน


44


5.6 แนวทางบรหารจดการแหลงอนควรอนรกษทางธรณวทยา

กรมทรพยากรธรณไดเสนอแนะแนวทางบรหารจดการแหลงอนควรอนรกษทางธรณวทยาในภาพรวมไวในเบองตนดงน

แหลงอนควรอนรกษทางธรณวทยาเปนแหลงธรรมชาตทมคณลกษณะเฉพาะ การบรหารจดการใชประโยชนควรดาเนนการอยางเปนขนตอนคอ (1) การประเมนคณคา (2) การจดลาดบความสาคญ (3) กาหนดมาตรการและกลยทธ (สานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม, 2546) และเพอใหการอนรกษเปนไปอยางถกตองสมประโยชน จงจาเปนตองดาเนนการสารวจศกษารายละเอยดเกยวกบโครงสราง องคประกอบ กระบวนการ ตามธรรมชาตของแหลงเพอเปนขอมลพนฐานในการบรหารจดการใชประโยชนใหสอดคลองกบศกยภาพและคณคาทแทจรงของแหลงตลอดจนปองกนหรอลดความเสอมโทรมอนเปนผลกระทบจากการพฒนาใชประโยชนดวย การศกษาสถานภาพของแหลงอนควรอนรกษทางธรณวทยาในงานการจาแนกเขตทรพยากรธรณรายจงหวดของฝายอนรกษทรพยากรธรณ กองอนรกษและจดการทรพยากรธรณตงแตป พ.ศ.2549-2551 กอนปรบโครงสรางมาเปนสานกนโยบายและแผนทรพยากรธรณ กรมทรพยากรธรณในปจจบนไดสรปเสนอแนวทางการบรหารจดการแหลงอนควรอนรกษทางธรณวทยาไว ซงแนวทางการบรหารจดการแหลงอนควรอนรกษทางธรณวทยาในภาพรวมใชเปนพนฐานในการดาเนนการในแหลงอนควรอนรกษทางธรณวทยาทกๆ ประเภท มรายละเอยดดงน

(1) การใชประโยชนจากแหลงอนควรอนรกษทางธรณวทยาประเภทตางๆ ไมวาในดานการทองเทยว ดานการนนทนาการ หรอดานอนๆ ตองยดหลกการคงสภาพธรรมชาตของพนทแหลงอนควรอนรกษทางธรณวทยาไวใหมากทสด

(2) มการกาหนดพนทสงวน พนทการอนรกษ พนทเพอการพฒนาหรอทองเทยวของแหลงอนควรอนรกษทางธรณวทยาอยางชดเจน เพอควบคมและรกษาสภาพตามธรรมชาตของพนทไว

(3) มระบบการควบคมและรกษาสงแวดลอมแหลงอนควรอนรกษทางธรณวทยาอยางเครงครด อาจใชมาตรการทางกฎหมาย และ/หรอ มาตรการทางสงคมทชดเจน และสนบสนนการมสวนรวมของประชาชนในพนทในการบรหารจดการแหลงอนควรอนรกษทางธรณวทยา

(4) มการสนบสนนใหมการเรยนรทงในระบบและนอกระบบ เพอใหประชาชนหรอเจาหนาททงในและนอกพนทมจตสานกในการอนรกษแหลงอนควรอนรกษทางธรณวทยาตลอดจนสงแวดลอมและแหลงธรรมชาตประเภทอนๆ ของทองถน

- 45 -

(6) มการประชาสมพนธ การรณรงคและเผยแพรขาวสารขอมลของคณคา

ความสาคญของแหลงธรรมชาตและสงแวดลอมธรรมชาตในพนทและบรเวณใกลเคยงอยางเปนระบบ มการกาหนดแนวทางการพฒนาระบบบรหารและจดการทชดเจนโดยมความรวมมอจากองคกรทงภาครฐและเอกชนในระดบตางๆ เชน ระดบพนท ระดบจงหวด ระดบภาคจนถงระดบประเทศ

จะเหนไดวาจงหวดสระแกวมทรพยากรธรณประเภทแหลงอนควรอนรกษทางธรณวทยาทมคณคาอนควรอนรกษหลายบรเวณ ซงแนวทางการพฒนาควรจะมหนวยงานเจาภาพหลกในการประสานการดาเนนงานระหวางหนวยงานทองถน ภาคประชาชนจงหวดสระแกวและหนวยงานราชการสวนกลาง เพอกาหนดแนวทางการบรหารจดการทชดเจนและตอเนองในระยะยาว อนจะกอใหเกดประโยชนสงสดตอประชาชนตอไป ในสวนของกรมทรพยากรธรณคงเปนหนวยงานสนบสนนในการใหองคความรดานธรณวทยาของแหลงอนควรอนรกษทางธรณวทยา เชน กระบวนการเกด ลกษณะธรณวทยาของพนท แนวทางการอนรกษเบองตน ซงกรมทรพยากรธรณเคยดาเนนการศกษาไว โดยหนวยงานตางๆ สามารถประสานการดาเนนงานกบสานกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจงหวดสระแกว กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม


45


บทท 6 ทรพยากรแร

พจนานกรมศพทธรณวทยาฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ.2544 กาหนดความหมายของ “แร” วา ธาตหรอสารประกอบอนนทรยทเกดขนตามธรรมชาต มโครงสรางภายในเปนระเบยบ มสตรเคมและสมบตอนๆ แนนอนหรอเปลยนแปลงไดในวงจากด สวนแรทจะกลาวถงในบทนอางองนยามตามมาตรา 4 แหงพระราชบญญตแร พ.ศ. 2510 ซงกาหนดไววา “แร” หมายถง ทรพยากรธรณทเปนอนนทรยวตถ มสวนประกอบทางเคมกบลกษณะทางฟสกสแนนอนหรอเปลยนแปลงไดเลกนอยไมวาจะตองถลงหรอหลอมกอนใชหรอไม และหมายรวมถานหน หนนามน หนออน โลหะ และตะกรนทไดจากโลหกรรม นาเกลอใตดน หน ดนหรอทราย ซงกฎกระทรวงอตสาหกรรมกาหนดเปนหนประดบหรอหนอตสาหกรรม ดนอตสาหกรรม หรอทรายอตสาหกรรม ทงนไมรวมถงนาเกลอสนเธาว ลกรง หน ดน หรอทราย

6.1 การแบงประเภทพนททรพยากรแร ขอมลพนททรพยากรแรของจงหวดสระแกวในรายงานฉบบน ใชขอมลจากแผนท

ทรพยากรแรมาตราสวน 1:250,000 เปนขอมลพนฐาน พรอมทงรวบรวมผลการสารวจทเคยไดมผศกษาไวจากรายงานการศกษาเดม และเพมเตมขอมลจากสารวจในภาคสนาม แลวนาขอมลทไดทงหมดมาประมวลผลขอมล จดแบงออกเปน 3 ประเภท คอ “พนทแหลงแร” “พนทศกยภาพทางแร” และ “ตาแหนงพบแร” ตามคาจากดความทนยามโดยคณะทางานจดทาแผนท (2542) และคณะอนกรรมการดานทรพยากรแร (2551) ดงน

พนทแหลงแร (Mineral area) หมายถง พนทใดพนทหนงซงมแหลงแรหรอแหลงสนแรชนดเดยวหรอหลายชนดรวมกนในพนทนน รวมทงพนททมคาขอประทานบตร และ/หรอ ประทานบตร ทไดตรวจสอบความถกตองตามหลกวชาการแลว การกาหนดขอบเขตพนทแหลงแรยดถอขอมลวชาการทางธรณวทยาแหลงแรเปนปจจยหลก

พนทศกยภาพทางแร (Mineral potential) หมายถง พนทใดพนทหนงทยงไมมการคนพบทรพยากรแร (Undiscovered mineral resource) แตมแนวโนมทจะมได โดยมหลกฐานบงชจากขอมลทางธรณวทยา ธรณวทยาแหลงแร ธรณเคม และธรณฟสกส และรวมถงพนททมแรกระจดกระจายในหนอยางมนยสาคญ หรอมบรเวณพบแรในสวนใดสวนหนงของพนทนน

บรเวณพบแร (Mineral occurrence) หมายถง บรเวณใดบรเวณหนงทพบวามแร (หรอบางครงอาจพจารณาในนามของสนคาแร เชน ทองแดง แบไรต หรอทองคา ) และมความนาสนใจในเชงวทยาศาสตรหรอเชงวชาการ สะสมตวอย

- 47 -

ในการดาเนนงานจาแนกเขตพนททรพยากรแรมงเนนความสาคญไปทพนทแหลงแร ซงเปนพนททพสจนทราบแนชดแลววามแรอยแนนอน และสามารถทจะทาการประเมนปรมาณทรพยากรแรเบองตนในแตละแหลงได สวนพนทศกยภาพทางแร และบรเวณพบแรทมความสาคญรองลงมานนไดดาเนนงานสารวจเกบขอมลในครงนดวย และสาหรบใชเปนขอมลพนฐานเบองตน เพอเปนสวนประกอบใหเหนเปนภาพรวมของทรพยากรแรจงหวดสระแกว แตไมไดมการรวบรวมขอมลมาประเมนปรมาณทรพยากรแร

6.2 การประเมนปรมาณทรพยากรแรในพนทแหลงแร การประเมนทรพยากรแรสารองของจงหวดสระแกวในครงน เปนการประเมนท

“ปรมาณทรพยากรแรสารองทมศกยภาพเปนไปได” ซงหมายถง ปรมาณสารองทประเมนในพนท ทมการพบแร แตยงมไดมการพสจนวามปรมาณความสมบรณมากนอยเพยงใด เปนทรพยากรแรสารองทจะตองทาการสารวจเพมเตมจนถงขนรายละเอยด เพอใหทราบปรมาณและความสมบรณ รวมทงศกษาความเปนไปไดในการพฒนากอนทจะลงทนทาเหมองแร การประเมนครงนจงใชหลกการ ทางสถต และวชาการธรณวทยาเปนปจจยหลก คอ การนาเอาคาความหนาแนนของแรหรอหนทมในพนท คณดวยปรมาตรทไดจากการคานวณ และคาสมประสทธในการประเมน (k)

คาสมประสทธในการประเมนเปนคาทกาหนดขนเพอใหไดตวเลขของปรมาณทรพยากรแรใกลเคยงความจรงมากทสด คาสมประสทธในการประเมนอาจเปนคาของโพรงหรอชองวางทมใน เนอหน คาความนาจะเปนไดในการพบสายแรในพนทแหลงแร คาความสมบรณของแหลงแร เปนตน และอาจใชคาสมประสทธในการประเมนหลายตวรวมกน

6.3 การจดกลมทรพยากรแรตามการใชประโยชน ทรพยากรแรของประเทศไทย จดกลมตามการใชประโยชนทกาหนดไวในยทธศาสตรการ

บรหารจดการทรพยากรแร พ.ศ. 2550-2554 ได 5 กลม คอ

(1) กลมแรเพอพฒนาสาธารณปโภคพนฐานและโครงการขนาดใหญของรฐ ไดแก - กลมแรเพออตสาหกรรมซเมนต เชน หนปน หนดนดาน เหลก ยปซม - กลมแรเพอการกอสราง เชน หนชนดตางๆ ทใชเปนวส ดกอสรางและ

ใชเปนหนประดบ เชน หนปน หนแกรนต หนออน หนทราย หนแอนดไซต และทรายกอสราง

(2) กลมแรพลงงาน เชน ถานหน ปโตรเลยม หนนามน และแรกมมนตรงส (3) กลมแรเพอสนบสนนเศรษฐกจและอตสาหกรรม ไดแก

- กลมโลหะมคา เชน ทองคาและเงน - กลมแรโลหะ เชน ทองแดง ตะกว สงกะส พลวง ดบก ทงสเตน เหลก และ

แมงกานส


46


บทท 6 ทรพยากรแร

พจนานกรมศพทธรณวทยาฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ.2544 กาหนดความหมายของ “แร” วา ธาตหรอสารประกอบอนนทรยทเกดขนตามธรรมชาต มโครงสรางภายในเปนระเบยบ มสตรเคมและสมบตอนๆ แนนอนหรอเปลยนแปลงไดในวงจากด สวนแรทจะกลาวถงในบทนอางองนยามตามมาตรา 4 แหงพระราชบญญตแร พ.ศ. 2510 ซงกาหนดไววา “แร” หมายถง ทรพยากรธรณทเปนอนนทรยวตถ มสวนประกอบทางเคมกบลกษณะทางฟสกสแนนอนหรอเปลยนแปลงไดเลกนอยไมวาจะตองถลงหรอหลอมกอนใชหรอไม และหมายรวมถานหน หนนามน หนออน โลหะ และตะกรนทไดจากโลหกรรม นาเกลอใตดน หน ดนหรอทราย ซงกฎกระทรวงอตสาหกรรมกาหนดเปนหนประดบหรอหนอตสาหกรรม ดนอตสาหกรรม หรอทรายอตสาหกรรม ทงนไมรวมถงนาเกลอสนเธาว ลกรง หน ดน หรอทราย

6.1 การแบงประเภทพนททรพยากรแร ขอมลพนททรพยากรแรของจงหวดสระแกวในรายงานฉบบน ใชขอมลจากแผนท

ทรพยากรแรมาตราสวน 1:250,000 เปนขอมลพนฐาน พรอมทงรวบรวมผลการสารวจทเคยไดมผศกษาไวจากรายงานการศกษาเดม และเพมเตมขอมลจากสารวจในภาคสนาม แลวนาขอมลทไดทงหมดมาประมวลผลขอมล จดแบงออกเปน 3 ประเภท คอ “พนทแหลงแร” “พนทศกยภาพทางแร” และ “ตาแหนงพบแร” ตามคาจากดความทนยามโดยคณะทางานจดทาแผนท (2542) และคณะอนกรรมการดานทรพยากรแร (2551) ดงน

พนทแหลงแร (Mineral area) หมายถง พนทใดพนทหนงซงมแหลงแรหรอแหลงสนแรชนดเดยวหรอหลายชนดรวมกนในพนทนน รวมทงพนททมคาขอประทานบตร และ/หรอ ประทานบตร ทไดตรวจสอบความถกตองตามหลกวชาการแลว การกาหนดขอบเขตพนทแหลงแรยดถอขอมลวชาการทางธรณวทยาแหลงแรเปนปจจยหลก

พนทศกยภาพทางแร (Mineral potential) หมายถง พนทใดพนทหนงทยงไมมการคนพบทรพยากรแร (Undiscovered mineral resource) แตมแนวโนมทจะมได โดยมหลกฐานบงชจากขอมลทางธรณวทยา ธรณวทยาแหลงแร ธรณเคม และธรณฟสกส และรวมถงพนททมแรกระจดกระจายในหนอยางมนยสาคญ หรอมบรเวณพบแรในสวนใดสวนหนงของพนทนน

บรเวณพบแร (Mineral occurrence) หมายถง บรเวณใดบรเวณหนงทพบวามแร (หรอบางครงอาจพจารณาในนามของสนคาแร เชน ทองแดง แบไรต หรอทองคา ) และมความนาสนใจในเชงวทยาศาสตรหรอเชงวชาการ สะสมตวอย

- 47 -

ในการดาเนนงานจาแนกเขตพนททรพยากรแรมงเนนความสาคญไปทพนทแหลงแร ซงเปนพนททพสจนทราบแนชดแลววามแรอยแนนอน และสามารถทจะทาการประเมนปรมาณทรพยากรแรเบองตนในแตละแหลงได สวนพนทศกยภาพทางแร และบรเวณพบแรทมความสาคญรองลงมานนไดดาเนนงานสารวจเกบขอมลในครงนดวย และสาหรบใชเปนขอมลพนฐานเบองตน เพอเปนสวนประกอบใหเหนเปนภาพรวมของทรพยากรแรจงหวดสระแกว แตไมไดมการรวบรวมขอมลมาประเมนปรมาณทรพยากรแร

6.2 การประเมนปรมาณทรพยากรแรในพนทแหลงแร การประเมนทรพยากรแรสารองของจงหวดสระแกวในครงน เปนการประเมนท

“ปรมาณทรพยากรแรสารองทมศกยภาพเปนไปได” ซงหมายถง ปรมาณสารองทประเมนในพนท ทมการพบแร แตยงมไดมการพสจนวามปรมาณความสมบรณมากนอยเพยงใด เปนทรพยากรแรสารองทจะตองทาการสารวจเพมเตมจนถงขนรายละเอยด เพอใหทราบปรมาณและความสมบรณ รวมทงศกษาความเปนไปไดในการพฒนากอนทจะลงทนทาเหมองแร การประเมนครงนจงใชหลกการ ทางสถต และวชาการธรณวทยาเปนปจจยหลก คอ การนาเอาคาความหนาแนนของแรหรอหนทมในพนท คณดวยปรมาตรทไดจากการคานวณ และคาสมประสทธในการประเมน (k)

คาสมประสทธในการประเมนเปนคาทกาหนดขนเพอใหไดตวเลขของปรมาณทรพยากรแรใกลเคยงความจรงมากทสด คาสมประสทธในการประเมนอาจเปนคาของโพรงหรอชองวางทมใน เนอหน คาความนาจะเปนไดในการพบสายแรในพนทแหลงแร คาความสมบรณของแหลงแร เปนตน และอาจใชคาสมประสทธในการประเมนหลายตวรวมกน

6.3 การจดกลมทรพยากรแรตามการใชประโยชน ทรพยากรแรของประเทศไทย จดกลมตามการใชประโยชนทกาหนดไวในยทธศาสตรการ

บรหารจดการทรพยากรแร พ.ศ. 2550-2554 ได 5 กลม คอ

(1) กลมแรเพอพฒนาสาธารณปโภคพนฐานและโครงการขนาดใหญของรฐ ไดแก - กลมแรเพออตสาหกรรมซเมนต เชน หนปน หนดนดาน เหลก ยปซม - กลมแรเพอการกอสราง เชน หนชนดตางๆ ทใชเปนวสดกอสรางและ

ใชเปนหนประดบ เชน หนปน หนแกรนต หนออน หนทราย หนแอนดไซต และทรายกอสราง

(2) กลมแรพลงงาน เชน ถานหน ปโตรเลยม หนนามน และแรกมมนตรงส (3) กลมแรเพอสนบสนนเศรษฐกจและอตสาหกรรม ไดแก

- กลมโลหะมคา เชน ทองคาและเงน - กลมแรโลหะ เชน ทองแดง ตะกว สงกะส พลวง ดบก ทงสเตน เหลก และ

แมงกานส


47


- กลมแรอตสาหกรรม เชน ดน (ดนขาวและบอลลเคลย) เฟลดสปาร แบไรต

ฟลออไรต เกลอหน ทรายแกว หนปน และยปซม - กลมแรรตนชาต เชน พลอย (ทบทมและแซปไฟร)

(4) กลมแรเพอการเกษตร ไดแก โพแทช โดโลไมต เพอรไลต ฟอสเฟต (5) กลมแรเพออตสาหกรรมเทคโนโลยชนสง ไดแก โคลมไบต แทนทาไลต และแรหายาก

(Rare earth) เชน โมนาไซต และซโนไทม แรเหลานสวนมากพบเปนแรพลอยไดจากการทาเหมองดบก

6.4 ทรพยากรแรของจงหวดสระแกว จงหวดสระแกวมทรพยากรแรทสามารถกาหนดใหเปนพนทแหลงแรสาคญทาง

เศรษฐกจทงสน 8 ชนด (รปท 6-1) คอ หนปนเพอการกอสราง หนบะซอลตเพอการกอสราง หนออน แมงกานส เหลก โครไมต ดนขาว และฟอสเฟต สวนทองคาเปนพนทศกยภาพทางแร สาหรบทรายกอสราง และดนลกรง ยงไมจดวาเปนแร ตาม พ.ร.บ. แร 2510 ทรพยากรแรจงหวดสระแกวสามารถจาแนกออกตามการใชประโยชนได 3 กลม คอ

(1) กลมแรเพอการพฒนาสาธารณปโภคพนฐานและโครงการขนาดใหญของรฐ ในกลมแรเพอการกอสราง ไดแก หนปนเพอการกอสราง หนบะซอลตเพอการกอสราง หนออน ทรายกอสราง และดนลกรง ซง 2 ชนดหลงเปนทรพยากรธรรมชาตทไมจดวาเปนแร ตาม พ.ร.บ แร พ.ศ. 2510

(2) กลมแรเพอสนบสนนเศรษฐกจและอตสาหกรรม ในกลมแรอตสาหกรรม ไดแก แมงกานส เหลก โครไมต ดนขาว สวนแรทองคาซงเปนพนทศกยภาพแรจะกลาวไวเปนขอมลเบองตน เนองจากยงไมกาหนดเปนพนทแหลงแร จงไมนาไปจาแนกเขตทรพยากรแรเพอการจดการดานธรณวทยาและทรพยากรธรณ

(3) กลมแรเพอการเกษตร ไดแก แรฟอสเฟต

ขอมลชนดของแหลงแรของจงหวดสระแกวแสดงไวในตารางท 6-1 ขอมลประทานบตรเหมองแรแสดงไวในตารางท 6-2 ขอมลคาขอประทานบตรแสดงไวในตารางท 6-3 และขอมลแหลงหนอตสาหกรรมของจงหวดสระแกวแสดงไวในตารางท 6-4 ตามลาดบ นอกจากแหลงแรดงทกลาวมาแลว จงหวดสระแกวยงมแหลงทรายกอสราง และดนลกรง ซงแสดงขอมลรวมอยในตารางท 6-1


48


- กลมแรอตสาหกรรม เชน ดน (ดนขาวและบอลลเคลย) เฟลดสปาร แบไรต

ฟลออไรต เกลอหน ทรายแกว หนปน และยปซม - กลมแรรตนชาต เชน พลอย (ทบทมและแซปไฟร)

(4) กลมแรเพอการเกษตร ไดแก โพแทช โดโลไมต เพอรไลต ฟอสเฟต (5) กลมแรเพออตสาหกรรมเทคโนโลยชนสง ไดแก โคลมไบต แทนทาไลต และแรหายาก

(Rare earth) เชน โมนาไซต และซโนไทม แรเหลานสวนมากพบเปนแรพลอยไดจากการทาเหมองดบก

6.4 ทรพยากรแรของจงหวดสระแกว จงหวดสระแกวมทรพยากรแรทสามารถกาหนดใหเปนพนทแหลงแรสาคญทาง

เศรษฐกจทงสน 8 ชนด (รปท 6-1) คอ หนปนเพอการกอสราง หนบะซอลตเพอการกอสราง หนออน แมงกานส เหลก โครไมต ดนขาว และฟอสเฟต สวนทองคาเปนพนทศกยภาพทางแร สาหรบทรายกอสราง และดนลกรง ยงไมจดวาเปนแร ตาม พ.ร.บ. แร 2510 ทรพยากรแรจงหวดสระแกวสามารถจาแนกออกตามการใชประโยชนได 3 กลม คอ

(1) กลมแรเพอการพฒนาสาธารณปโภคพนฐานและโครงการขนาดใหญของรฐ ในกลมแรเพอการกอสราง ไดแก หนปนเพอการกอสราง หนบะซอลตเพอการกอสราง หนออน ทรายกอสราง และดนลกรง ซง 2 ชนดหลงเปนทรพยากรธรรมชาตทไมจดวาเปนแร ตาม พ.ร.บ แร พ.ศ. 2510

(2) กลมแรเพอสนบสนนเศรษฐกจและอตสาหกรรม ในกลมแรอตสาหกรรม ไดแก แมงกานส เหลก โครไมต ดนขาว สวนแรทองคาซงเปนพนทศกยภาพแรจะกลาวไวเปนขอมลเบองตน เนองจากยงไมกาหนดเปนพนทแหลงแร จงไมนาไปจาแนกเขตทรพยากรแรเพอการจดการดานธรณวทยาและทรพยากรธรณ

(3) กลมแรเพอการเกษตร ไดแก แรฟอสเฟต

ขอมลชนดของแหลงแรของจงหวดสระแกวแสดงไวในตารางท 6-1 ขอมลประทานบตรเหมองแรแสดงไวในตารางท 6-2 ขอมลคาขอประทานบตรแสดงไวในตารางท 6-3 และขอมลแหลงหนอตสาหกรรมของจงหวดสระแกวแสดงไวในตารางท 6-4 ตามลาดบ นอกจากแหลงแรดงทกลาวมาแลว จงหวดสระแกวยงมแหลงทรายกอสราง และดนลกรง ซงแสดงขอมลรวมอยในตารางท 6-1

รปท 6-1 แผนททรพยากรแรจงหวดสระแกว


49


ตารางท 6-1 กลมแรและชนดของแหลงแรในจงหวดสระแกว จาแนกตามการใชประโยชน

ชนดแร จานวนแหลงแร

เนอทแหลงแร (ตร.กม.)

ปรมาณทรพยากรแรสารอง ทมศกยภาพเปนไปได

1. กลมแรเพอการพฒนาสาธารณปโภคพนฐานและโครงการขนาดใหญของรฐ แรเพอการกอสราง - หนปนเพอการกอสราง 21 34.90 6,943.19 ลานตน - หนบะซอลตเพอการกอสราง 6 3.34 351.93 ลานตน - ดนลกรง(ยงไมจดวาเปนแร) 1 28.65 1,357.39 ลานตน - ทรายกอสราง(ยงไมจดวาเปนแร) 4 2. กลมแรเพอสนบสนนเศรษฐกจและอตสาหกรรม

แรโลหะมคา - ทองคา (พนทศกยภาพทางแร) 4 2,751.39 ยงไมมการคานวณ แรอตสาหกรรม - แมงกานส 2 0.29 5.99 ลานตน - เหลก 1 0.56 7.71 ลานตน - โครไมต 1 2.47 139.90 ลานตน - โครไมต (พนทศกยภาพทางแร) 1 473.43 - - ดนขาว 3 4.79 75.31 ลานตน

3. กลมแรเพอการเกษตร - ฟอสเฟต 1 0.04 0.19 ลานตน

ตารางท 6-2 ประทานบตรอนญาตการทาเหมองแรในเขตจงหวดสระแกว

หมายเลขประทานบตร

ชอผถอประทานบตร ชนดแร เนอท (ไร) ตาบล อาเภอ

29955/15158 นายโกวทย จองสกล หนปน 26-1-75 บานแกง เมอง 29956/15509 บจก.พ.ท.เอ.คอนสตรคชน หนปน 172-3-6 คลองหาด คลองหาด 29957/15517 บจก.พ.ท.เอ.คอนสตรคชน หนปน 71-3-57 คลองหาด คลองหาด 29958/15518 บจก.พ.ท.เอ.คอนสตรคชน หนปน 95-3-82 คลองหาด คลองหาด

ทมา : สานกงานอตสาหกรรมจงหวดสระแกว และ www.dpim.go.th/webservices/con_report.php

- 51 -

ตารางท 6-3 คาขอประทานบตรในเขตจงหวดสระแกว ลาดบ ชอผขอประทานบตร ชนดแร เนอท (ไร) ตาบล อาเภอ

1 หจก.พรเมยรมารเบล หนออน 148-2-73 คลองหาด คลองหาด 2 บจก.พ.ท.เอ.คอนสตรคชน แมงกานส 289-1-48 หวยโจด วฒนานคร 3 นายพเชษฐ รกซอน แมงกานส 139-0-87 คลองหาด คลองหาด 4 บจก.กตตวดศลาพาณชย แมงกานส 113-2-81 หวยโจด วฒนานคร

ทมา : ฝายอตสาหกรรมพนฐานและการเหมองแร สานกงานอตสาหกรรมจงหวดสระแกว

ตารางท 6-4 แหลงหนอตสาหกรรมในเขตจงหวดสระแกว ลาดบ ชอแหลงหน อาเภอ พนท (ไร) ปรมาณทรพยากรแรสารองทมศกยภาพเปนไปได

1 เขาผาชน คลองหาด 630.00 26.00 ลานตน 2 เขาภหบ คลองหาด 300.00 28.20 ลานตน 3 เขาสงโต เมองสระแกว 25.00 1.37 ลานตน รวม 793.00 15.70 ลานตน

ทมา : http://www1.dpim.go.th/qry/qsource.php?pid=24

6.4.1 กลมแรเพอการพฒนาสาธารณปโภคพนฐานและโครงการขนาดใหญของรฐ (1) หนปนเพอการกอสราง

หนปนมสวนประกอบสวนใหญเปนสารประกอบแคลเซยมคารบอเนต (CaCO3) ในรปของแรแคลไซต (Calcite) เกดโดยการตกตะกอนทางเคมจากนาทะเลในสภาวะแวดลอมแบบทะเลตน ตงแตบรเวณทะเลเปดถงบรเวณทะเลสาบ (Lagoon) ทมการรกเขาและถดถอยของนาทะเลอยเสมอ จงมกมสงเจอปนพวกตะกอนโคลน ทราย แรเหลกออกไซด แรซลเกต ธาตอะลมเนยม ธาตแมกนเซยม ธาตแมงกานส สารประกอบอนทรย ฯลฯ เกดปะปนในปรมาณทแตกตางกนออกไปตามสภาวะแวดลอมขณะทมการตกตะกอน และกระบวนการแปรสณฐานทมอทธพลตอหนปน ตงแตเรมมการแขงตวจนถงปจจบน การใชประโยชนหนปนจะพจารณาตามผลวเคราะหทางเคมของแคลเซยมคารบอเนต (CaCO3) ทาใหแบงไดเปน 4 กลม อางองตาม “คณลกษณะของแร ตามมาตรฐานการใชงานและมาตรฐานการซอขายในตลาดแร” ของกรมทรพยากรธรณทจดทาโดย อบลศร ชยสามและเยาวลกษณ นสสภา (2537) ดงน

- หนคารบอเนตทใชในอตสาหกรรมเคม มปรมาณของแคลเซยมคารบอเนต (CaCO3) มากกวารอยละ 99.0 หรอมปรมาณแคลเซยมออกไซด (CaO) มากกวารอยละ 55.47

- หนคารบอเนตทใชในอตสาหกรรมซเมนต มปรมาณของแคลเซยมคารบอเนต (CaCO3) มากกวารอยละ 95.0 จนถงรอยละ 99.0 หรอมปรมาณแคลเซยมออกไซด (CaO) มากกวารอยละ 53.23 จนถงรอยละ 55.47


50


ตารางท 6-3 คาขอประทานบตรในเขตจงหวดสระแกว ลาดบ ชอผขอประทานบตร ชนดแร เนอท (ไร) ตาบล อาเภอ

1 หจก.พรเมยรมารเบล หนออน 148-2-73 คลองหาด คลองหาด 2 บจก.พ.ท.เอ.คอนสตรคชน แมงกานส 289-1-48 หวยโจด วฒนานคร 3 นายพเชษฐ รกซอน แมงกานส 139-0-87 คลองหาด คลองหาด 4 บจก.กตตวดศลาพาณชย แมงกานส 113-2-81 หวยโจด วฒนานคร


ตารางท 6-4 แหลงหนอตสาหกรรมในเขตจงหวดสระแกว ลาดบ ชอแหลงหน อาเภอ พนท (ไร) ปรมาณทรพยากรแรสารองทมศกยภาพเปนไปได

1 เขาผาชน คลองหาด 630.00 26.00 ลานตน 2 เขาภหบ คลองหาด 300.00 28.20 ลานตน 3 เขาสงโต เมองสระแกว 25.00 1.37 ลานตน รวม 793.00 15.70 ลานตน

ทมา : http://www1.dpim.go.th/qry/qsource.php?pid=24

6.4.1 กลมแรเพอการพฒนาสาธารณปโภคพนฐานและโครงการขนาดใหญของรฐ (1) หนปนเพอการกอสราง

หนปนมสวนประกอบสวนใหญเปนสารประกอบแคลเซยมคารบอเนต (CaCO3) ในรปของแรแคลไซต (Calcite) เกดโดยการตกตะกอนทางเคมจากนาทะเลในสภาวะแวดลอมแบบทะเลตน ตงแตบรเวณทะเลเปดถงบรเวณทะเลสาบ (Lagoon) ทมการรกเขาและถดถอยของนาทะเลอยเสมอ จงมกมสงเจอปนพวกตะกอนโคลน ทราย แรเหลกออกไซด แรซลเกต ธาตอะลมเนยม ธาตแมกนเซยม ธาตแมงกานส สารประกอบอนทรย ฯลฯ เกดปะปนในปรมาณทแตกตางกนออกไปตามสภาวะแวดลอมขณะทมการตกตะกอน และกระบวนการแปรสณฐานทมอทธพลตอหนปน ตงแตเรมมการแขงตวจนถงปจจบน การใชประโยชนหนปนจะพจารณาตามผลวเคราะหทางเคมของแคลเซยมคารบอเนต (CaCO3) ทาใหแบงไดเปน 4 กลม อางองตาม “คณลกษณะของแร ตามมาตรฐานการใชงานและมาตรฐานการซอขายในตลาดแร” ของกรมทรพยากรธรณทจดทาโดย อบลศร ชยสามและเยาวลกษณ นสสภา (2537) ดงน

- หนคารบอเนตทใชในอตสาหกรรมเคม มปรมาณของแคลเซยมคารบอเนต (CaCO3) มากกวารอยละ 99.0 หรอมปรมาณแคลเซยมออกไซด (CaO) มากกวารอยละ 55.47

- หนคารบอเนตทใชในอตสาหกรรมซเมนต มปรมาณของแคลเซยมคารบอเนต (CaCO3) มากกวารอยละ 95.0 จนถงรอยละ 99.0 หรอมปรมาณแคลเซยมออกไซด (CaO) มากกวารอยละ 53.23 จนถงรอยละ 55.47


51


- หนคารบอเนตทใชในอตสาหกรรมอน ๆ มปรมาณของแคลเซยมคารบอเนต (CaCO3)

มากกวารอยละ 90.0 จนถงรอยละ 95.0 หรอมปรมาณแคลเซยมออกไซด (CaO) มากกวารอยละ 50.42 จนถงรอยละ 53.23

- หนคารบอเนตทใชในอตสาหกรรมกอสราง มปรมาณของแคลเซยมคารบอเนต (CaCO3) นอยกวารอยละ 90.0 หรอมปรมาณแคลเซยมออกไซด (CaO) นอยกวารอยละ 50.42 ซงในกลมนจะมพนทบางสวนทเปนแรโดโลไมต จะตองกนออกจากพนทหนอตสาหกรรมกอสราง

หนปนในพนทจงหวดสระแกวมไดจาแนกตามการใชประโยชนดงกลาวขางตน เนองจากขาดผลวเคราะหทางเคม แตจากลกษณะเนอหนปนปรากฏจงจดใหเปนหนปนเพออตสาหกรรมกอสราง ประกอบกบขอมลธรณวทยาของหนปนในเขตจงหวดสระแกวทเกดอยในหลายชวงของลาดบชนหนตงแตยคคารบอนเฟอรสถงเพอรเมยน ทาใหมลกษณะการสะสมตวตางกน โดยหนปนยคคารบอนเฟอรสสวนใหญเกดเปนเลนซแทรกอยระหวางชนหนดนดาน มกพบเปนเนนเขาเลกๆ กระจายตวในเขตอาเภอวงนาเยนและวงสมบรณ สวนหนปนยคเพอรเมยนมกพบเปนภเขาสงชน และยอดเขาแหลม กระจายตวในเขตอาเภอเขาฉกรรจและคลองหาด ลกษณะเปนหนปนแบบชนถงปนมวลหนา บางบรเวณแทรกสลบดวยหนดนดานเนอเถาภเขาไฟ หรอหนภเขาไฟ บางบรเวณพบลกษณะแตกหนงชาง เนองจากเปลยนสภาพเปนหนโดโลไมต (Dolomitization)

หนปนในพนทจงหวดสระแกว พบแผกระจายอย 21 แหลง ในเขตอาเภอเมอง อาเภอคลองหาด อาเภอเขาฉกรรจ อาเภอวงนาเยน และอาเภอวงสมบรณ มพนท รวมทงสน 34.90 ตารางกโลเมตร ปรมาณทรพยากรแรสารองทมศกยภาพเปนไปได 6,943.19 ลานตน แหลงหนปนทสาคญมดงน

1. แหลงหนปนเขาชองแคบ-เขาตางอก มลกษณะเปนเทอกเขายาวขนานไปกบพรมแดนไทย-กมพชา ในแนวเหนอ-ใต อยในทองทบานเขาชองแคบ-บานเขาตางอก ตาบลคลองไกเถอน ตาบลคลองหาด อาเภอคลองหาด ความยาวรวมประมาณ 15 กโลเมตร เปนเทอกเขาหนปนทมความยาวมากทสดของจงหวดสระแกว เนอทประมาณ 18.88 ตารางกโลเมตร (รปท 6-2)

2. แหลงหนปนบานเขาสารภ อยหางไปทางดานทศเหนอของเขาชองแคบประมาณ 5 กโลเมตร ลกษณะเปนเทอกเขายาวประมาณ 3 กโลเมตร มเนอทประมาณ 4.1 ตารางกโลเมตร อยในเขตบานเขาสารภ ตาบลคลองหาด อาเภอคลองหาด

จงหวดสระแกวมพนทประกาศเปนเขตแหลงหนอตสาหกรรมรวม 3 พนท ไดแก แหลงหนเขาผาชน และแหลงหนเขาภหบ ในเขตอาเภอคลองหาด และแหลงหนเขาสงโต ในเขตอาเภอเมอง ปรมาณทรพยากรแรสารองทมศกยภาพเปนไปไดรวม 15.70 ลานตน (ตารางท 6-4) ในพนทนมประทานบตรรวม 4 แปลง ประกอบดวย ประทานบตรหนออน 1 แปลง และหนอตสาหกรรมชนดหนปนเพอการกอสราง 3 แปลง

รปท 6-2 หนปนเพอการกอสรางในเขตบานธรรมรตน ตาบลคลองหาด อาเภอคลองหาด (ก) (ข) (ค) ลกษณะภมประเทศของเขาหนปน แบบชนถงปนมวลหนา ในพนทแหลงหน ตาบลคลองหาด

อาเภอคลองหาด (ง) ลกษณะเนอหนปนทมปรมาณแคลเซยมออกไซด (CaO) สง และซากดกดาบรรพหอย (จ) ลกษณะเนอหนปนสแดง แสดงมรวรอยของซากดกดาบรรพสาหรายสแดง

ง จ

ข ค

ก


52


รปท 6-2 หนปนเพอการกอสรางในเขตบานธรรมรตน ตาบลคลองหาด อาเภอคลองหาด (ก) (ข) (ค) ลกษณะภมประเทศของเขาหนปน แบบชนถงปนมวลหนา ในพนทแหลงหน ตาบลคลองหาด

อาเภอคลองหาด (ง) ลกษณะเนอหนปนทมปรมาณแคลเซยมออกไซด (CaO) สง และซากดกดาบรรพหอย (จ) ลกษณะเนอหนปนสแดง แสดงมรวรอยของซากดกดาบรรพสาหรายสแดง

ง จ

ข ค

ก


53


การประเมนปรมาณทรพยากรแรสารองทมศกยภาพเปนไปไดของหนอตสาหกรรมชนด

หนปน เปนการประเมนตามประกาศกรมทรพยากรธรณ เรอง “ประทานบตรหนอตสาหกรรม” ประกาศ ณ วนท 4 เมษายน 2539 โดย นายปรชา อรรถวภชน อธบดกรมทรพยากรธรณ โดยใชหลกเกณฑตามขอ 5.1 (4.1) คาความหนาแนนของหนปน 2.5 เมตรกตนตอลกบาศกเมตร และขอ 5.1 (4.4) ปรมาณดนหรอโพรงหนทอยในพนทคาขอประทานบตรในสวนททาเหมองได สามารถนาไปหกจากปรมาตรหนทคานวณไดไมเกนรอยละ 10 ยกเวนกรณทสามารถพสจนไดกใหหกปรมาตรดนหรอโพรงหนไดตามความเปนจรง

การประเมนปรมาณทรพยากรแรสารองทมศกยภาพเปนไปไดของหนปนเพอการกอสรางในพนทจงหวดสระแกวครงน ประเมนจากปรมาตรของหนปนในพนท ทไดจากการคานวณโดยโปรแกรมสาเรจรปในระบบภมสารสนเทศ (Geographic Information System: GIS) คณดวยคาความหนาแนนของหนปน (2.5 เมตรกตนตอลกบาศกเมตร) และคณดวย 0.9 (ปรมาณดนหรอโพรงหนทอยในพนทสามารถนาไปหกจากปรมาตรหนทคานวณไดไมเกนรอยละ 10)

(2) หนบะซอลตเพอการกอสราง แหลงหนบะซอลตของจงหวดสระแกวมทงสน 6 แหลง อยในเขตอาเภอโคกสง อาเภอ

วฒนานคร และอาเภออรญประเทศ บรเวณดานตะวนออกของตวจงหวด โดยทวไปเปนหนบะซอลตเนอละเอยดสเทาดา มรพรน ประกอบไปดวยผลกแรโอลวน แพลจโอเคลส (แอนดซน) ไคลโนไพรอกซน และแรทบแสง เนอหนสวนใหญผใหดนสนาตาลแดง หนบะซอลตดงกลาวปดทบอยบนหนทรายสแดงของหมวดหนพระวหาร อายของหนบะซอลตบรเวณนประมาณ 0.7-1 ลานป

ผลการตรวจสอบในภาคสนามพบวา หนบะซอลตจงหวดสระแกวไมสามารถนามาใชเปนหนกอสรางไดทงหมด เนองจากธรณวทยาการเกดเปนการเยนตวแบบชนการไหล (Flow) จงทาใหบรเวณขอบเขตดานนอกของหนบะซอลตมความหนานอยกวาบรเวณจดศนยกลางมาก อกทงบางบรเวณเปนหนบะซอลตเนอโพรงขาย (vesicular basalt) หรอมการแตกแบบเปนชน สงผลใหหนงายตอการผพง ดงนน หนบะซอลตในบรเวณนสวนใหญผพงกลายเปนลกรง ไมเหมาะจะนามาใชเปนหนกอสราง อยางไรกตาม สามารถจากดขอบเขตของแหลงหนบะซอลตสาหรบผลตหนกอสรางไดพนททงสน 3.34 ตารางกโลเมตร (รปท 6-1) คานวณปรมาณสารองทรพยากรหนบะซอลตดวยโปรแกรม Arcview โดยใชความหนาเฉลยของชนหนท 20 เมตร ซงไดจากการตรวจสอบแหลงในพนทประทานบตร ความถวงจาเพาะ 2.5 และมปรมาตรทหกเนอหนทไมไดคณภาพ รอยแตก เนอดนในเนอหนออกรอยละ 10 ไดปรมาณสารองทรพยากรหนบะซอลตประมาณ 351.93 ลานเมตรกตน

รปท 6-3 หนบะซอลตเพอการกอสรางในเขตจงหวดสระแกว (ก) แหลงหนบะซอลตบานโคกสามคค อาเภอโคกสง (ข) แหลงหนบะซอลตเขากาหลง บานวงทอง อาเภอวงสมบรณ

รปท 6-4 การผลตทรายบกและลกษณะเนอทรายกอสรางของจงหวดสระแกว (ก) ตาบลทาแยก อาเภอเมอง (ข) ตาบลหนองบอน อาเภอเมอง (ค) ตาบลบานแกง อาเภอเมอง (ง) ตาบลศาลาลาดวน อาเภอเมอง

ก ข

ก ข

ค ง


54


การประเมนปรมาณทรพยากรแรสารองทมศกยภาพเปนไปไดของหนอตสาหกรรมชนด

หนปน เปนการประเมนตามประกาศกรมทรพยากรธรณ เรอง “ประทานบตรหนอตสาหกรรม” ประกาศ ณ วนท 4 เมษายน 2539 โดย นายปรชา อรรถวภชน อธบดกรมทรพยากรธรณ โดยใชหลกเกณฑตามขอ 5.1 (4.1) คาความหนาแนนของหนปน 2.5 เมตรกตนตอลกบาศกเมตร และขอ 5.1 (4.4) ปรมาณดนหรอโพรงหนทอยในพนทคาขอประทานบตรในสวนททาเหมองได สามารถนาไปหกจากปรมาตรหนทคานวณไดไมเกนรอยละ 10 ยกเวนกรณทสามารถพสจนไดกใหหกปรมาตรดนหรอโพรงหนไดตามความเปนจรง

การประเมนปรมาณทรพยากรแรสารองทมศกยภาพเปนไปไดของหนปนเพอการกอสรางในพนทจงหวดสระแกวครงน ประเมนจากปรมาตรของหนปนในพนท ทไดจากการคานวณโดยโปรแกรมสาเรจรปในระบบภมสารสนเทศ (Geographic Information System: GIS) คณดวยคาความหนาแนนของหนปน (2.5 เมตรกตนตอลกบาศกเมตร) และคณดวย 0.9 (ปรมาณดนหรอโพรงหนทอยในพนทสามารถนาไปหกจากปรมาตรหนทคานวณไดไมเกนรอยละ 10)

(2) หนบะซอลตเพอการกอสราง แหลงหนบะซอลตของจงหวดสระแกวมทงสน 6 แหลง อยในเขตอาเภอโคกสง อาเภอ

วฒนานคร และอาเภออรญประเทศ บรเวณดานตะวนออกของตวจงหวด โดยทวไปเปนหนบะซอลตเนอละเอยดสเทาดา มรพรน ประกอบไปดวยผลกแรโอลวน แพลจโอเคลส (แอนดซน) ไคลโนไพรอกซน และแรทบแสง เนอหนสวนใหญผใหดนสนาตาลแดง หนบะซอลตดงกลาวปดทบอยบนหนทรายสแดงของหมวดหนพระวหาร อายของหนบะซอลตบรเวณนประมาณ 0.7-1 ลานป

ผลการตรวจสอบในภาคสนามพบวา หนบะซอลตจงหวดสระแกวไมสามารถนามาใชเปนหนกอสรางไดทงหมด เนองจากธรณวทยาการเกดเปนการเยนตวแบบชนการไหล (Flow) จงทาใหบรเวณขอบเขตดานนอกของหนบะซอลตมความหนานอยกวาบรเวณจดศนยกลางมาก อกทงบางบรเวณเปนหนบะซอลตเนอโพรงขาย (vesicular basalt) หรอมการแตกแบบเปนชน สงผลใหหนงายตอการผพง ดงนน หนบะซอลตในบรเวณนสวนใหญผพงกลายเปนลกรง ไมเหมาะจะนามาใชเปนหนกอสราง อยางไรกตาม สามารถจากดขอบเขตของแหลงหนบะซอลตสาหรบผลตหนกอสรางไดพนททงสน 3.34 ตารางกโลเมตร (รปท 6-1) คานวณปรมาณสารองทรพยากรหนบะซอลตดวยโปรแกรม Arcview โดยใชความหนาเฉลยของชนหนท 20 เมตร ซงไดจากการตรวจสอบแหลงในพนทประทานบตร ความถวงจาเพาะ 2.5 และมปรมาตรทหกเนอหนทไมไดคณภาพ รอยแตก เนอดนในเนอหนออกรอยละ 10 ไดปรมาณสารองทรพยากรหนบะซอลตประมาณ 351.93 ลานเมตรกตน

รปท 6-3 หนบะซอลตเพอการกอสรางในเขตจงหวดสระแกว (ก) แหลงหนบะซอลตบานโคกสามคค อาเภอโคกสง (ข) แหลงหนบะซอลตเขากาหลง บานวงทอง อาเภอวงสมบรณ

รปท 6-4 การผลตทรายบกและลกษณะเนอทรายกอสรางของจงหวดสระแกว (ก) ตาบลทาแยก อาเภอเมอง (ข) ตาบลหนองบอน อาเภอเมอง (ค) ตาบลบานแกง อาเภอเมอง (ง) ตาบลศาลาลาดวน อาเภอเมอง

ก ข

ก ข

ค ง


55


(3) ทรายกอสราง ทรายเปนวสดธรรมชาต (ไมจดวาเปนแรตาม พ.ร.บ แร พ.ศ. 2510) ลกษณะเปนเมด

ตะกอนรวนซย ขนาดเสนผาศนยกลางของเมดทรายระหวาง 0.05-2.00 มลลเมตร สวนใหญประกอบดวยแรควอตซหรอหนเขยวหนมาน อาจพบสารประกอบเหลกออกไซด แรเฟลดสปาร เศษหนหรอแรอนปะปนอยดวย การใชประโยชนสวนใหญเพอการกอสราง โดยตองเปนทรายสะอาด มมลทนหรอสวนประกอบอยางอนปะปนอยในปรมาณนอย นอกจากนใช เปนวตถดบในอตสาหกรรมอน เชน ทาแบบหลอหรอแบบพมพ การกรอง การขดสและขดมน การฉาบผว การทาส เครองขดถ ทาอฐ เปนตน ทงนขนกบคณสมบตทางเคมและกายภาพเปนหลก

แหลงทรายจงหวดสระแกวมตนกาเนดมาจากหนทรายของกลมหนโคราชโดยการพดพามาของคลองพระปรง และจากหนแกรนตโดยการพดพามาของคลองพระสะทง ลกษณะเปนทรายเนอละเอยดถงปานกลาง การคดขนาดด และมกรวดปนในปรมาณนอย แหลงทรายสะสมตวอยบรเวณทเปนทางนาโคงตวดและลกทรายกลางนาของทางนาสายสาคญ ไดแก

1.1) คลองพระปรง เปนแมนาสายหลกของจงหวดสระแกว ไหลผานอาเภอวฒนานคร และอาเภอเมอง ไปทางทศตะวนตกเขาสจงหวดปราจนบร ศกยภาพของทรายกอสรางสง มการผลตทรายกอสรางบรเวณแนวลานา

1.2) คลองพระสะทง เปนแมนาสายหลกรองจากคลองพระปรงของจงหวดสระแกว ไหลผานอาเภอวงสมบรณ อาเภอวงนาเยน อาเภอเขาฉกรรจ และอาเภอเมอง ไปทางทศตะวนตกเขาสจงหวดปราจนบร มศกยภาพของทรายกอสรางอยในชวงเขตอาเภอเขาฉกรรจ และอาเภอเมอง

ปจจบนทรายกอสรางในจงหวดสระแกว ไดจากแหลงทรายบกซงสะสมตวจากการไหลโคงตวดของคลองพระปรง (รปท 6-4) การผลตทรายจะดาเนนการในชวงเดอนธนวาคมถงสงหาคม และหยดดาเนนการในชวงฤดนาหลาก (เดอนสงหาคมถงเดอนพฤศจกายน) ทงนขนอยกบสภาพอากาศ ปจจบนมผประกอบการทรายกอสรางทขนทะเบยนกบกรมโรงงานอตสาหกรรม กระทรวงอตสาหกรรมทงสน 5 ราย มทาทราย รวม 5 แหง ในเขตอาเภอเมองสระแกว ไดแก ตาบลบานแกง 1 แหง ตาบลทาแยก 1 แหง ตาบลหนองบอน 1 แหง ตาบลศาลาลาดวน 1 แหง และตาบลโคกปฆอง 1 แหง (ตารางท 6-5)

ตารางท 6-5 บญชรายชอผประกอบการผลตทรายกอสรางในจงหวดสระแกว ลาดบ ชอผขออนญาต เลขทะเบยนโรงงาน ทตง ประเภทโรงงาน

1 นายศภชย ทรพยทวพนผล จ3-3(4)-1/37 สก. ม.4 ตาบลบานแกง อาเภอเมอง ดดทราย 2 นางปรณต สรยนต จ3-3(4)-3/37 สก.

2551 ม. 2 ตาบลทาแยก อาเภอเมอง ดดทราย

3 นายเทดเกยรต เขษมพนธ จ3-3(4)-3/37 สก. 2541 ตาบลหนองบอน อาเภอเมอง ดดทราย 4 นส. ศศวมล ทรพยทวพนผล จ3-3(2)-32/53 สก. ตาบลศาลาลาดวน อาเภอเมอง ขดตกทราย 5 นายเฉลมพล ทรพยทวพนผล 3-3(2)-142/52 ตาบลโคกปฆอง อาเภอเมอง ขดตกดนและทราย


- 56 -













56


6.4.2 กลมแรเพอสนบสนนเศรษฐกจและอตสาหกรรม

(1) แรโลหะมคา : ทองคา (เปนพนทศกยภาพทางแรยงไมการคานวณปรมาณสารอง)

บรเวณเขาสามสบ บานบอนางชง ตาบลหวยโจด อาเภอวฒนานคร (ตาแหนงพกด 0195369 ตะวนออก และ 1516735 เหนอ ระวางอาเภอเขาฉกรรจ 5436 III) มการพบแรทองคาทคาดวามการเกดสมพนธกบสายแรควอตซทแทรกตดเขามาในหนภเขาไฟ ปจจบนการทาขดหาแรทองคาโดยชาวบานอยทวไปบรเวณพนราบเชงเขาสามสบ โดยการขดชนดนจากหนผ แลวนาไปฉดดวยนาแยกแรทองคาออกมา (รปท 6-5)

รปท 6-5 แหลงแรทองคาเขาสามสบ บานบอนางชง ตาบลหวยโจด อาเภอวฒนานคร (ก) ตาแหนงของแหลงแรทองคาเขาสามสบ (ข) การขดหาแรทองคาบรเวณเชงเขาสามสบโดยชาวบาน (ค) แรทองคาทพบอยในสายแรควอตซทผอยกบทซงปดทบดวยชนดนเหนยว (ง) แรทองคาทขดไดจากแหลงแรทองคาเขาสามสบ

ก ข

ค ง

เขาสามสบ

ชนแรควอตซทผอยกบท และใหแรทองคา

ชนดนเหนยวปดทบอยดานบน

- 56 -













57


(2) แรโลหะ : แมงกานส

แหลงแรแมงกานสของจงหวดสระแกวอยทบานบอแร ตาบลวงสมบรณ อาเภอวงนาเยน ปรากฏในแผนทภมประเทศ มาตราสวน 1 : 50,000 ลาดบชด L7017 ระวาง 5435 IV (อาเภอวงนาเยน) ครอบคลมพนทประมาณ 200 ตารางเมตร (กวางประมาณ 5 เมตร ยาวประมาณ 40 เมตร) สภาพพนทเปนไรขาวโพด และไรมนสาปะหลง แรแมงกานสพบทงทเปนหนโผล (Outcrop) และหนลอย (Float) บนเนนและตามรองนา (รปท 6-6) ลกษณะธรณวทยาพบเปนหนเชรตทโดนเฉอน เนอละเอยดสแดง ชนหนแสดงชนหนาถงหนามาก แทรกสลบกบหนทรายแปงสเทาเขยว แรทเกดรวมสาคญคอ แมกนไทต (Fe3O4) และสายแรควอตซ ผลการวเคราะหทางเคมของแรแมงกานสจากแหลงนพบวามปรมาณ MnO เทากบ 28.2 เปอรเซนต (ตารางท 6-6) ซงตากวาคณลกษณะของแรแมงกานสตามมาตรฐานการใชงานและมาตรฐานการขายในตลาดแร (อบลศร ชยสาม, 2526) อกทงคานวณปรมาณสารองเบองตนไดเพยง 8,000 เมตรกตน ดงนน จงเปนแหลงทยงไมคมคาตอการนาแรแมงกานสมาใชประโยชนในอตสาหกรรมพนฐานตางๆ

รปท 6-6 แหลงแรแมงกานสบานบอแร ตาบลวงสมบรณ อาเภอวงนาเยน จงหวดสระแกว (ก) และ (ข) ลกษณะภมประเทศเนนลกระนาดทมการทาไรมนสาปะหลงและไรขาวโพด (ค) และ (ง) ลกษณะกอนแรโผล บรเวณพกด 192457 ตะวนออก 1481722 เหนอ

ก ข

ค ง




ก ข

ค ง


58


ตารางท 6-6 แสดงผลการวเคราะหตวอยางแรแมงกานสจากแหลงแมงกานสบานบอแร

อาเภอวงสมบรณ โดยวธ XRF

ตวอยาง ผลการทดสอบเปนรอยละ (%)

SiO2 Al2O3 Fe2O3 MgO CaO Na2O K2O TiO2 P2O5 MnO Cr2O3 V2O5 LOI SUM

Manganeses 21.8 1.60 26.3 0.34 13.6 <0.05 0.07 0.37 0.53 28.2 <0.01 0.17 5.76 98.8

(3) แรโลหะ : เหลก แหลงแรเหลกพบทบรเวณบานเกาเขาฉกรรจ ตาบลหนองหวา อาเภอเขาฉกรรจ จงหวด

สระแกว ครอบคลมพนท 0.56 ตารางกโลเมตร ปรมาณสารอง 7.7 ลานเมตรกตน แรเหลกสวนใหญเปนชนดแรฮมาไทต (Hematite) เปนลกษณะแรลอยขนาดตงแต 5 เซนตเมตร ถงขนาดมากกวา 50 เซนตเมตร ไมพบสายแรโผลใหเหนชดเจน แรเหลกมความสมบรณของธาตเหลก (%Fe) ประมาณรอยละ 50-60 ปจจบนการใชประโยชนพนทแหลงแรสวนใหญเปนพนทเกษตรกรรมสาหรบปลกพชไร เชน มนสาปะหลง สบปะรด และตนยคาลปตส เปนตน นอกจากน เปนการขดหนาดนซงเปนดนลกรงสาหรบใชในการกอสราง (รปท 6-7)

รปท 6-7 แหลงแรเหลกบานเกา ตาบลหนองหวา อาเภอเขาฉกรรจ จงหวดสระแกว

(ก) บอลกรงทางดานทศตะวนตกของเขาฉกรรจ พบแรเหลกอยใตชนดนลกรง (ข) ลกษณะแรเหลกฮมาไทตทเปนแรลอยบรเวณบานเกา

ก ข




ก ข

ค ง


59


(4) แรโลหะ : โครไมต

แหลงแรโครไมตพบอยทบรเวณคลองหนปน อาเภอวงนาเยน ปรากฏในแผนทภมประเทศ มาตราสวน 1:50,000 ลาดบชด L7017 ระวาง 5436 III พกด 0187212 ตะวนออก 1501379 เหนอ มกาเนดสมพนธกบหนสระแกวอลตราเมฟก (Sra Kaeo Ultramafics) หนอคนทเปนหลกฐานแสดงแนวตะเขบการชนระหวางโครงสรางโคงงอสโขทยและกลมโครงสรางโคงงอเลย ประกอบดวยหนเซอรเพนทไนตและหนฮอรนเบลนไดต โดยพบในบรเวณจงหวดสระแกวตอเนองไปทางทศใตประมาณ 30 กโลเมตร และพบบรเวณเนนเขาขนาดเลกหางจากถนนสายสระแกว-จนทบร ไปทางตะวนตก 7 กโลเมตร วางตวอยใกลหนปนและหนเชรตสแดงยคเพอรตอนปลาย (Late Permian) ดงนน จงพบแหลงแรโครไมตตงแตพนทในเขตอาเภอศรมหาโพธ จงหวดปราจนบร ถงอาเภอวงนาเยน จงหวดสระแกว ซงพบหลกฐานบอแรเกาทบรเวณสวนปาเขาพลหบ (รปท 6-8) ตอเนองไปถงตอนเหนอของอาเภอโปงนารอน จงหวดจนทบร

(5) แรอตสาหกรรม : ดนขาว แหลงดนขาวของจงหวดสระแกวพบอยในเขตอาเภอตาพระยาและอาเภอเมอง แบงเปน

3 แหลงยอย ดงน

(5.1) แหลงดนขาวบานหนองเผอก ในเขตอาเภอเมองสระแกว ปรากฏในแผนทภมประเทศ มาตราสวน 1 : 50,000 ลาดบชด L7017 ระวาง 5436 IV บรเวณพกด 175843 ตะวนออก 1533218 เหนอ แหลงดนขาวครอบคลมพนทประมาณ 1.26 ตารางกโลเมตร สภาพของแหลงเปนพนทบอขดลกรงขนาดใหญ (รปท 6-9) ลกษณะทางธรณวทยาของแหลงเปนหนโคลนสขาวเนอละเอยด หนาประมาณ 2 เมตร แทรกสลบกบชนหนดนดานผสนาตาลเหลอง หนาประมาณ 2 เมตร แรดนขาวจากแหลงนสามารถแบงไดเปน 2 ลกษณะ คอ ดนขาวเนอละเอยดเนยน และดนสนาตาลถงสนาตาลแดง โดยคาดวาแรดนขาวไดจากการผพงอยกบทของหนโคลน สวนดนสนาตาลเหลองไดจากหนดนดาน เนองจากพบเศษหนผของหนทงสองชนดบรเวณกนบอ แหลงดนขาวบานหนองเผอกมปรมาณสารองดนขาวเบองตนประมาณ 13.94 ลานเมตรกตน และจากผลการวเคราะหทางเคม ดวยวธ XRF พบวา ตวอยางดนขาวประกอบดวยแรควอตซ แรไมกาชนดมสโคไวต และแรเคโอลไนต โดยมปรมาณ Al2O3 รอยละ 19.7-21.8 SiO2 รอยละ 55.3-59.1 และ Fe2O3 รอยละ 5.73-11.9 เปอรเซนต ดนขาวจากแหลงดนขาวบานหนองเผอกสามารถนามาใชในอตสาหกรรมครวเรอนผลตเครองปนดนเผาได

(5.2) แหลงดนขาวบานหนองไผ อาเภอเมองสระแกว ปรากฏในแผนทภมประเทศ มาตราสวน 1 : 50,000 ลาดบชด L7017 ระวาง 5336 I พกด 822852 ตะวนออก 1527979 เหนอ แหลงดนขาวครอบคลมพนท 0.94 ตารางกโลเมตร (รปท 6-9) สภาพพนทเปนเนนลกระนาดปลกมนสาปะหลง มบอขดของชาวบาน 2 – 3 บอ ขนาดประมาณ 8x20x2.5 ลกบาศกเมตร ลกษณะทางธรณวทยาเปนหนควอตซชสต มแรเฟลดสปารมาก หนมการผพงสง โดยแรดนขาวไดจากการผพงอยกบทของแรเฟลดสปาร สวนแรควอตซและแรไมกาสเขมคงทนตอการผพงกวาจะเหลอปนในเนอดนคอนขางมาก

รปท 6-8 แหลงแรโครไมต อาเภอวงนาเยน จงหวดสระแกว (ก) ตาแหนงทพบแรโครไมต (ข) หนเซอรเพนทไนตโผลบรเวณสวนปาเขาพลหบ (ค) บอขดสารวจหาแรโครไมตเกา (ง) ลกษณะของแรโครไมต

รปท 6-9 แหลงดนขาว อาเภอเมอง จงหวดสระแกว (ก) บอขดแรดนขาวบานหนองเผอก พกด 175843 ตะวนออก 1533218 เหนอ (ข) แหลงแรดนขาวบานหนองไผ พกด 822852 ตะวนออก 1527979 เหนอ

ก ข

ค ง

Trpn

PTru

ก ข


60


(4) แรโลหะ : โครไมต

แหลงแรโครไมตพบอยทบรเวณคลองหนปน อาเภอวงนาเยน ปรากฏในแผนทภมประเทศ มาตราสวน 1:50,000 ลาดบชด L7017 ระวาง 5436 III พกด 0187212 ตะวนออก 1501379 เหนอ มกาเนดสมพนธกบหนสระแกวอลตราเมฟก (Sra Kaeo Ultramafics) หนอคนทเปนหลกฐานแสดงแนวตะเขบการชนระหวางโครงสรางโคงงอสโขทยและกลมโครงสรางโคงงอเลย ประกอบดวยหนเซอรเพนทไนตและหนฮอรนเบลนไดต โดยพบในบรเวณจงหวดสระแกวตอเนองไปทางทศใตประมาณ 30 กโลเมตร และพบบรเวณเนนเขาขนาดเลกหางจากถนนสายสระแกว-จนทบร ไปทางตะวนตก 7 กโลเมตร วางตวอยใกลหนปนและหนเชรตสแดงยคเพอรตอนปลาย (Late Permian) ดงนน จงพบแหลงแรโครไมตตงแตพนทในเขตอาเภอศรมหาโพธ จงหวดปราจนบร ถงอาเภอวงนาเยน จงหวดสระแกว ซงพบหลกฐานบอแรเกาทบรเวณสวนปาเขาพลหบ (รปท 6-8) ตอเนองไปถงตอนเหนอของอาเภอโปงนารอน จงหวดจนทบร

(5) แรอตสาหกรรม : ดนขาว แหลงดนขาวของจงหวดสระแกวพบอยในเขตอาเภอตาพระยาและอาเภอเมอง แบงเปน

3 แหลงยอย ดงน

(5.1) แหลงดนขาวบานหนองเผอก ในเขตอาเภอเมองสระแกว ปรากฏในแผนทภมประเทศ มาตราสวน 1 : 50,000 ลาดบชด L7017 ระวาง 5436 IV บรเวณพกด 175843 ตะวนออก 1533218 เหนอ แหลงดนขาวครอบคลมพนทประมาณ 1.26 ตารางกโลเมตร สภาพของแหลงเปนพนทบอขดลกรงขนาดใหญ (รปท 6-9) ลกษณะทางธรณวทยาของแหลงเปนหนโคลนสขาวเนอละเอยด หนาประมาณ 2 เมตร แทรกสลบกบชนหนดนดานผสนาตาลเหลอง หนาประมาณ 2 เมตร แรดนขาวจากแหลงนสามารถแบงไดเปน 2 ลกษณะ คอ ดนขาวเนอละเอยดเนยน และดนสนาตาลถงสนาตาลแดง โดยคาดวาแรดนขาวไดจากการผพงอยกบทของหนโคลน สวนดนสนาตาลเหลองไดจากหนดนดาน เนองจากพบเศษหนผของหนทงสองชนดบรเวณกนบอ แหลงดนขาวบานหนองเผอกมปรมาณสารองดนขาวเบองตนประมาณ 13.94 ลานเมตรกตน และจากผลการวเคราะหทางเคม ดวยวธ XRF พบวา ตวอยางดนขาวประกอบดวยแรควอตซ แรไมกาชนดมสโคไวต และแรเคโอลไนต โดยมปรมาณ Al2O3 รอยละ 19.7-21.8 SiO2 รอยละ 55.3-59.1 และ Fe2O3 รอยละ 5.73-11.9 เปอรเซนต ดนขาวจากแหลงดนขาวบานหนองเผอกสามารถนามาใชในอตสาหกรรมครวเรอนผลตเครองปนดนเผาได

(5.2) แหลงดนขาวบานหนองไผ อาเภอเมองสระแกว ปรากฏในแผนทภมประเทศ มาตราสวน 1 : 50,000 ลาดบชด L7017 ระวาง 5336 I พกด 822852 ตะวนออก 1527979 เหนอ แหลงดนขาวครอบคลมพนท 0.94 ตารางกโลเมตร (รปท 6-9) สภาพพนทเปนเนนลกระนาดปลกมนสาปะหลง มบอขดของชาวบาน 2 – 3 บอ ขนาดประมาณ 8x20x2.5 ลกบาศกเมตร ลกษณะทางธรณวทยาเปนหนควอตซชสต มแรเฟลดสปารมาก หนมการผพงสง โดยแรดนขาวไดจากการผพงอยกบทของแรเฟลดสปาร สวนแรควอตซและแรไมกาสเขมคงทนตอการผพงกวาจะเหลอปนในเนอดนคอนขางมาก

รปท 6-8 แหลงแรโครไมต อาเภอวงนาเยน จงหวดสระแกว (ก) ตาแหนงทพบแรโครไมต (ข) หนเซอรเพนทไนตโผลบรเวณสวนปาเขาพลหบ (ค) บอขดสารวจหาแรโครไมตเกา (ง) ลกษณะของแรโครไมต

รปท 6-9 แหลงดนขาว อาเภอเมอง จงหวดสระแกว (ก) บอขดแรดนขาวบานหนองเผอก พกด 175843 ตะวนออก 1533218 เหนอ (ข) แหลงแรดนขาวบานหนองไผ พกด 822852 ตะวนออก 1527979 เหนอ

ก ข

ค ง

Trpn

PTru

ก ข


61


จากการเจาะสารวจโดยใชเครองเจาะมอหมน และการสอบถามชาวบานในพนทพบวา มดนขาวกระจายอยทวพนทตงแตความลก 3 เมตรขนไปใตชนดนบนและศลาแลง แหลงดนขาวบานหนองไผมปรมาณสารองดนขาวเบองตนประมาณ 12.95 ลานเมตรกตน และผลการวเคราะหทางเคมดวยวธ XRF พบวา ตวอยางดนขาวประกอบดวย แรแอลไบต แรไมกาชนดพาราโกไนต แรควอตซ และแรเคโอลไนตหรอเกาลน โดยมปรมาณ Al2O3 รอยละ 13.3-13.4 SiO2 รอยละ 74.3-75.8 และ Fe2O3 รอยละ 0.78-1.06 จดวามคณภาพดนอยในระดบทนามาใชประโยชนในอตสาหกรรมยางได

(5.3) แหลงดนขาวบานทพสยาม ในเขตอาเภอตาพระยา ปรากฏในแผนทภมประเทศ มาตราสวน 1 : 50,000 ลาดบชด L7017 ระวาง 5536 IV แหลงดนขาวครอบคลมพนท 2.59 ตารางกโลเมตร สภาพแหลงเปนพนทบอนาเพอกกเกบนาไวใชในการเกษตร (รปท 6-10) ลกษณะทางธรณวทยาเปนหนโคลนสขาวเนอละเอยด ความหนาประมาณ 3 เมตร ดนขาวจากแหลงน มสขาวเนอละเอยดเนยน สลบดนสนาตาล โดยคาดวาแรดนขาวไดมาจากการผพงอยกบทของหนโคลน

6.4.3 กลมแรเพอการเกษตร แหลงแรฟอสเฟตบานเขาสงโต อยในเขตตาบลบานแกง อาเภอเมองสระแกว

ครอบคลมพนท 0.04 ตารางกโลเมตร (กวาง 200 เมตร ยาว 200 เมตร) แรฟอสเฟตเกดแทรกตามรอยเลอนและแนวแตกของชนหน กวางตงแต 20-150 เซนตเมตร สขาว-ดา ขาวขน (รปท 6-11) เปนการสะสมตวแบบกวโน (Guano deposits) คอ เกดจากการสะสมตวของมลนกหรอมลคางคาว และซากกระดกสตว สารละลายฟอสเฟตจะตกตะกอนสะสมเปนชนหน เนองจากกระบวนการทางชวเคมของแบคทเรยกบอนมลของแคลเซยมคารบอเนตทไดจากการละลายของหนปนกลายเปนแรแคลเซยมฟอสเฟต

แหลงแรฟอสเฟตบานเขาสงโต อยในเขตประทานบตรของนายโกวทย จองสกล ซงหมดอายประทานบตรแลว การทาเหมองจะอยในบรเวณรอบเชงเขา โดยวธเหมองเปด และเหมองหาบ ปรมาณสารองเบองตนไดประมาณ 3.78 ลานตน ผลการวเคราะหทางเคมมปรมาณ P2O5 รอยละ 35.70 ซงถอไดวาเปนแหลงฟอสเฟตเกรดสาหรบการผลตปยเคม

6.5 การจดลาดบความสาคญของแหลงแร การจดลาดบความสาคญของแหลงแรในรายงานการจาแนกเขตเพอการจดการดาน

ธรณวทยาและทรพยากรธรณนใชมลคาของแหลงแร (ปรมาณสารอง x มลคาแร) แตละแหลงเปนเกณฑ สวนปจจยดานสงคม สงแวดลอม และดานอนๆ นน ไดรบการพจารณาในขนตอนการขออนญาตเพอประกอบการเหมองแร โดยกระบวนการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม (Environmental Impact Assessment, EIA) และกระบวนการผานความเหนชอบของประชาชนในทองถนและหนวยงานภาครฐทรบผดชอบในการขออนญาตอยแลว กรมทรพยากรธรณจงใหความสาคญกบศกยภาพและ


62


มลคาของแหลงแร รวมทงขอมลทางดานธรณวทยาดานตางๆ เพอเปนขอมลเบองตนในการวางแผนการบรหารจดการดานธรณวทยาและทรพยากรธรณ การวางแผนการใชประโยชนทรพยากรแรในทองถน รวมทงเปนองคความรใหกบผทสนใจเปนหลก ทงน จะนาเสนอแนวทางการบรหารจดการทรพยากรธรณโดยคานงถงปจจยทางดานเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอมในบทท 7 ตอไป

รปท 6-10 แหลงแรดนขาว อาเภอตาพระยา จงหวดสระแกว

(ก) แหลงแรดนขาวบานทพสยาม พกด 256313 ตะวนออก 1537338 เหนอ (ข) ดนขาวทชาวบานขดขนมาจากบอ

รปท 6-11 แหลงแรฟอสเฟตบานเขาสงโต ตาบล บานแกง อาเภอเมอง จงหวดสระแกว

(ก) ลกษณะเทอกเขาหนปนเขาสงโต (ข) ฟอสเฟตทเกดแทรกตามรอยแตกของหน (ค) ลกษณะของแรฟอสเฟต

ก ข

ค

ก ข


63


เมอพจารณาแหลงทรพยากรแรจงหวดสระแกว (ยกเวนแหลงทรายกอสราง) พบวา มพนทแหลงแรอยในสามกลมแร คอ กลมแรเพอการพฒนาสาธารณปโภคขนพนฐานและโครงการขนาดใหญของรฐ กลมแรเพอสนบสนนเศรษฐกจและอตสาหกรรม และกลมแรเพอการเกษตร ดงน (ตารางท 6-7 รปท 6-12 รปท 6-13 และรปท 6-14)

(1) กลมแรเพอการพฒนาสาธารณปโภคขนพนฐานและโครงการขนาดใหญของรฐ ไดแก หนปนเพอการกอสราง และหนบะซอลตเพอการกอสราง รวมพนทแหลงแรทงสน ประมาณ 38.25 ตารางกโลเมตร คดเปนมลคาแรรวมประมาณ 776,546.13 ลานบาท โดยมแหลงหนปนเขาชองแคบเปนแหลงหนเพอการกอสรางทมปรมาณสารอง และมลคาแรสงทสด คอ ปรมาณสารอง 5,328.48 ลานเมตรกตน มลคาแรเปน 559,490 ลานบาท ตามลาดบ

(2) กลมแรเพอสนบสนนเศรษฐกจและอตสาหกรรม ไดแก โครไมต เหลก แมงกานส และดนขาว รวมพนทแหลงแรทงสนประมาณ 8.12 ตารางกโลเมตร คดเปนมลคาแรรวมประมาณ 177,095.53 ลานบาท โดยมแหลงแรโครไมตบานเขาจนทรเปนแหลงทมมลคาแรสงสด คอ 116,399.42 ลานบาท รองลงมาเปนแหลงดนขาวบานทพสยาม มมลคาแร 18,643.18 ลานบาท แหลงแรเหลกบานเกาเขาฉกรรจ มมลคาแร 14,342.96 ลานบาท และแหลงแรแมงกานสบานบอแร มมลคาแร 12,545.59 ลานบาท ตามลาดบ

(3) กลมแรเพอการเกษตร ชนดแรฟอสเฟตมเพยงแหงเดยว คอแหลงแรฟอสเฟตบานเขาสงโต มปรมาณสารองแรทงสน 190,000 เมตรกตน คดเปนมลคาแร 78 ลานบาท

ตารางท 6-7 ผลการจดลาดบมลคาของทรพยากรแรในจงหวดสระแกว

ลาดบ พนททรพยากรแร เนอท

(ตร.กม.) ปรมาณสารอง (ลานเมตรกตน)

ราคาแร (บาท/เมตรกตน)

มลคาแร (ลานบาท)

กลมแรเพอการพฒนาสาธารณปโภคขนพนฐานและโครงการขนาดใหญของรฐ 1 แหลงหนปนเขาชองแคบ 18.88 5,328.48 105 559,490.30 2 แหลงหนปนบานเขาสารภ 4.10 719.12 105 75,507.23 3 แหลงหนบะซอลตเขายายอนทร 1.51 189.76 135 25,616.93 4 แหลงหนบะซอลตเขากาหลง 0.82 133.64 135 18,041.75 5 แหลงหนปนเขาถามะกอก 1.40 145.44 105 15,271.51 6 แหลงหนปนเขาผาผง 1.84 123.12 105 12,927.82 7 แหลงหนปนบานคลองงเหา 1.34 118.40 105 12,431.65 8 แหลงหนปนบานทรายทอง 0.93 117.65 105 12,353.32 9 แหลงหนปนบานคลองทราย 1.18 66.03 105 6,933.67

- 65 -

ตารางท 6-7 ผลการจดลาดบมลคาของทรพยากรแรในจงหวดสระแกว (ตอ)


(ตร.กม.) ปรมาณสารอง(ลานเมตรกตน)



10 แหลงหนปนเขาภหบ 1.22 63.29 105 6,645.43 11 แหลงหนปนเขาฉกรรจ 0.58 52.05 105 5,465.05 12 แหลงหนปนเขาแหลม 0.36 47.32 105 4,968.50 13 แหลงหนปนบานโคงมะคา 0.46 44.50 105 4,672.71 14 แหลงหนปนบานพฒนา 0.56 37.61 105 3,948.93 15 แหลงหนปนบานพลบพลงทอง 0.39 24.30 105 2,551.34 16 แหลงหนบะซอลตเขาไผ 0.27 18.61 135 2,512.47 17 แหลงหนปนบานบอลกรง 0.34 14.26 105 1,497.76 18 แหลงหนปนบานไทยสมาน 0.22 11.82 105 1,241.19 19 แหลงหนปนเขาดน 0.19 10.63 105 1,116.13 20 แหลงหนปนเขามะคา 0.31 10.02 105 1,052.48 21 แหลงหนบะซอลตบานโคกสามคค 0.54 6.69 135 903.24 22 แหลงหนปนอาเภอเขาฉกรรจ 0.42 4.11 105 431.71 23 แหลงหนบะซอลตบานหนองขาม 0.15 2.42 135 327.02 24 แหลงหนปนบานเขาสงโต 0.07 2.43 105 255.48 25 แหลงหนปนบานวงนาฝน 0.05 1.51 105 158.07 26 แหลงหนปนบานเขาภหบ 0.05 1.09 105 114.94 27 แหลงหนบะซอลตเขาลาน 0.04 0.81 135 109.47

รวม 38.25 7,292.13 776,546.13 กลมแรเพอสนบสนนเศรษฐกจและอตสาหกรรม

28 แหลงแรโครไมตบานเขาจนทร 2.47 139.90 832 116,399.42 29 แหลงดนขาวบานทพสยาม 2.59 48.42 385 18,643.18 30 แหลงแรเหลกบานเกาเขาฉกรรจ 0.56 7.71 1,860 14,342.96 31 แหลงแรแมงกานสบานบอแร 0.16 4.33 2,900 12,545.59 32 แหลงดนขาวบานวงเผอก 1.26 13.94 385 5,365.05 33 แหลงดนขาวบานหนองไผ 0.94 12.95 385 4,986.74 34 แหลงแรแมงกานสบานพราว 0.13 1.66 2,900 4,812.64

รวม 8.12 228.91 177,095.53 กลมแรเพอการเกษตร

35 แหลงแรฟอสเฟตบานเขาสงโต 0.04 0.19 416 78.40

รวม 0.04 0.19 78.40

หมายเหต: ราคาแรอางองจากกรมอตสาหกรรมพนฐานและการเหมองแร (www.dpim.go.th) ณ วนท 9 เมษายน 2554


64


ตารางท 6-7 ผลการจดลาดบมลคาของทรพยากรแรในจงหวดสระแกว (ตอ)


(ตร.กม.) ปรมาณสารอง(ลานเมตรกตน)



10 แหลงหนปนเขาภหบ 1.22 63.29 105 6,645.43 11 แหลงหนปนเขาฉกรรจ 0.58 52.05 105 5,465.05 12 แหลงหนปนเขาแหลม 0.36 47.32 105 4,968.50 13 แหลงหนปนบานโคงมะคา 0.46 44.50 105 4,672.71 14 แหลงหนปนบานพฒนา 0.56 37.61 105 3,948.93 15 แหลงหนปนบานพลบพลงทอง 0.39 24.30 105 2,551.34 16 แหลงหนบะซอลตเขาไผ 0.27 18.61 135 2,512.47 17 แหลงหนปนบานบอลกรง 0.34 14.26 105 1,497.76 18 แหลงหนปนบานไทยสมาน 0.22 11.82 105 1,241.19 19 แหลงหนปนเขาดน 0.19 10.63 105 1,116.13 20 แหลงหนปนเขามะคา 0.31 10.02 105 1,052.48 21 แหลงหนบะซอลตบานโคกสามคค 0.54 6.69 135 903.24 22 แหลงหนปนอาเภอเขาฉกรรจ 0.42 4.11 105 431.71 23 แหลงหนบะซอลตบานหนองขาม 0.15 2.42 135 327.02 24 แหลงหนปนบานเขาสงโต 0.07 2.43 105 255.48 25 แหลงหนปนบานวงนาฝน 0.05 1.51 105 158.07 26 แหลงหนปนบานเขาภหบ 0.05 1.09 105 114.94 27 แหลงหนบะซอลตเขาลาน 0.04 0.81 135 109.47

รวม 38.25 7,292.13 776,546.13 กลมแรเพอสนบสนนเศรษฐกจและอตสาหกรรม

28 แหลงแรโครไมตบานเขาจนทร 2.47 139.90 832 116,399.42 29 แหลงดนขาวบานทพสยาม 2.59 48.42 385 18,643.18 30 แหลงแรเหลกบานเกาเขาฉกรรจ 0.56 7.71 1,860 14,342.96 31 แหลงแรแมงกานสบานบอแร 0.16 4.33 2,900 12,545.59 32 แหลงดนขาวบานวงเผอก 1.26 13.94 385 5,365.05 33 แหลงดนขาวบานหนองไผ 0.94 12.95 385 4,986.74 34 แหลงแรแมงกานสบานพราว 0.13 1.66 2,900 4,812.64

รวม 8.12 228.91 177,095.53 กลมแรเพอการเกษตร

35 แหลงแรฟอสเฟตบานเขาสงโต 0.04 0.19 416 78.40

รวม 0.04 0.19 78.40

หมายเหต: ราคาแรอางองจากกรมอตสาหกรรมพนฐานและการเหมองแร (www.dpim.go.th) ณ วนท 9 เมษายน 2554


65


รปท 6-12 แผนทแสดงผลการจดลาดบความสาคญมลคาทรพยากรแรในกลมแรเพอการพฒนาสาธารณปโภคพนฐานและโครงการขนาดใหญของรฐ จงหวดสระแกว

รปท 6-13 แผนทแสดงผลการจดลาดบความสาคญมลคาทรพยากรแรในกลมแรเพอสนบสนน เศรษฐกจและอตสาหกรรม จงหวดสระแกว


66


รปท 6-13 แผนทแสดงผลการจดลาดบความสาคญมลคาทรพยากรแรในกลมแรเพอสนบสนน เศรษฐกจและอตสาหกรรม จงหวดสระแกว


67


รปท 6-14 แผนทแสดงผลการจดลาดบความสาคญมลคาทรพยากรแรในกลมแร เพอการเกษตร จงหวดสระแกว


68


บทท 7 การจาแนกเขตทรพยากรแรและแนวทางการบรหารจดการ

7.1 หลกเกณฑและปจจยทใชในการจาแนกเขตทรพยากรแร การจาแนกเขตทรพยากรแร เปนการนาเฉพาะพนทแหลงแรทกประเภท (ยกเวน

ทรายกอสรางและลกรงซงยงไมจดวาเปนแร) มาพจารณารวมกบเงอนไขขอจากดการใชพนทตามกฎหมาย แลวจาแนกออกเปน 3 เขต คอ เขตสงวนทรพยากรแร เขตอนรกษทรพยากรแร และเขตพฒนาทรพยากรแร จากนนจงพจารณาเสนอแนวทางบรหารจดการสาหรบแตละเขตทไดจาแนกไว โดยคานงถงหลกการอนรกษทรพยากรธรรมชาตเปนสาคญ โดยมการกาหนดนยามของเขตสงวนทรพยากรแร เขตอนรกษทรพยากรแร และเขตพฒนาทรพยากรแรไว ดงน

(1) เขตสงวนทรพยากรแร หมายถง พนทแหลงแรทควรสงวนรกษาทรพยากรแรไว ซงเปนพนททอยภายใตขอจากดของกฎหมาย มตคณะรฐมนตร กฎ ระเบยบตางๆ ทไมเอออานวยใหนาทรพยากรแรขนมาใชประโยชนในปจจบน ควรเกบรกษาไวใหชนรนหลงใชประโยชนยามจาเปนเมอเกดวกฤตประเทศชาตเทานน

หลกเกณฑในการพจารณาจาแนกเขตสงวนทรพยากรแร คอ พนทแหลงแรทอยในเขตสงวนหวงหามตางๆ อนไดแก

(1.1) เขตอทยานแหงชาต ทไดประกาศโดยพระราชกฤษฎกา ตามพระราช-บญญตอทยานแหงชาต พ.ศ. 2504

(1.2) เขตรกษาพนธสตวปา ทไดประกาศโดยพระราชกฤษฎกา ตามพระราช-บญญตสงวนและคมครองสตวปา พ.ศ. 2535

(1.3) เขตหามลาสตวปา ทไดประกาศในราชกจจานเบกษา ตามพระราชบญญตสงวนและคมครองสตวปา พ.ศ. 2535

(1.4) เขตปาชายเลน ตามนยมตคณะรฐมนตรเกยวกบการจาแนกเขตการใชประโยชนทดนในพนทปาชายเลน

(1.5) เขตวนอทยาน ทไดรบการจดตงตามนยมาตรา 19 แหงพระราชบญญตปาสงวนแหงชาต พ.ศ.2504

(1.6) เขตพนทชมนา ทไดรบการขนทะเบยนเปนพนทชมนาทมความสาคญระหวางประเทศ ตามอนสญญาวาดวยพนทชมนาหรอ Ramsar Convention Wetlands


69


(1.7) เขตพนทซงเปนทตงแหลงธรรมชาตอนควรอนรกษ ทไดรบการขน

ทะเบยนตามมตคณะรฐมนตร โดยความเหนของคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาต ตามพระราช-บญญตสงวนและรกษาคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2535

(1.8) เขตพนทซงเปนทตงแหลงซากดกดาบรรพ ทไดรบการขนทะเบยนตามพระราชบญญตคมครองซากดกดาบรรพ พ.ศ. 2551

(1.9) เขตพนทซงเปนทตงแหลงโบราณสถาน ทไดรบการขนทะเบยนตามพระราชบญญตโบราณสถาน โบราณวตถ ศลปวตถและพพธภณฑสถานแหงชาต พ.ศ. 2504

(1.10) เขตพนทปาเพอการอนรกษ ตามผลการจาแนกเขตการใชประโยชนทรพยากรและทดนปาไมในพนทปาสงวนแหงชาตโดยกรมปาไม ตามมตคณะรฐมนตรทไมไดกาหนดเปนเขตสงวนทรพยากรแรหรอเขตอนรกษทรพยากรแร

(2) เขตอนรกษทรพยากรแร หมายถง พนทแหลงแรทควรเกบรกษาเพอสารองไวใชประโยชนในอนาคต แตเปดโอกาสใหนาทรพยากรแรขนมาใชประโยชนในปจจบนไดโดยมเงอนไขพเศษ ทงนตองอยภายใตขอจากดของกฎหมาย มตคณะรฐมนตร กฎ ระเบยบตางๆ ทเกยวของ

หลกเกณฑในการพจารณาจาแนกเขตอนรกษทรพยากรแร คอ พนทแหลงแรทอยในเขตทผอนผนใหเขาทาประโยชนไดเปนกรณพเศษ อนไดแก

(2.1) เขตลมนาชนท 1 ตามผลการกาหนดชนคณภาพลมนาโดยสานกงานคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาต ตามมตคณะรฐมนตร

(2.2) เขตพนทคมครองสงแวดลอม ท ไดประกาศโดยกฎกระทรวงตามพระราชบญญต สงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2535

(2.3) เขตปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม ทไดประกาศโดยพระราชกฤษฎกา ตามพระราชบญญตการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม พ.ศ. 2518

(2.4) เขตพนทปาทเหมาะสมตอการเกษตร ตามผลการจาแนกเขตการใชประโยชนทรพยากรและทดนปาไมในพนทปาสงวนแหงชาตโดยกรมปาไม ตามมตคณะรฐมนตร

(2.5) เขตประกาศตามมาตรา 6 ทว วรรคหนง ตามพระราชบญญตแร พ.ศ.2510

(3) เขตพฒนาทรพยากรแร หมายถง พนทแหลงแรทมศกยภาพในการพฒนาใชประโยชนได ซงเปนพนททอยนอกเขตสงวนทรพยากรแรและเขตอนรกษทรพยากรแร ในการพฒนาใชประโยชนตองอยภายใตกฎหมาย มตคณะรฐมนตร กฎ ระเบยบตางๆ เกยวกบการใชประโยชนทดนของรฐและเอกชน

หลกเกณฑในการพจารณาจาแนกเขตพฒนาทรพยากรแร คอ พนทแหลงแรทอยในเขตพนททอนญาตใหเขาทาประโยชนได อนไดแก


70


(1.7) เขตพนทซงเปนทตงแหลงธรรมชาตอนควรอนรกษ ทไดรบการขน

ทะเบยนตามมตคณะรฐมนตร โดยความเหนของคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาต ตามพระราช-บญญตสงวนและรกษาคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2535

(1.8) เขตพนทซงเปนทตงแหลงซากดกดาบรรพ ทไดรบการขนทะเบยนตามพระราชบญญตคมครองซากดกดาบรรพ พ.ศ. 2551

(1.9) เขตพนทซงเปนทตงแหลงโบราณสถาน ทไดรบการขนทะเบยนตามพระราชบญญตโบราณสถาน โบราณวตถ ศลปวตถและพพธภณฑสถานแหงชาต พ.ศ. 2504

(1.10) เขตพนทปาเพอการอนรกษ ตามผลการจาแนกเขตการใชประโยชนทรพยากรและทดนปาไมในพนทปาสงวนแหงชาตโดยกรมปาไม ตามมตคณะรฐมนตรทไมไดกาหนดเปนเขตสงวนทรพยากรแรหรอเขตอนรกษทรพยากรแร

(2) เขตอนรกษทรพยากรแร หมายถง พนทแหลงแรทควรเกบรกษาเพอสารองไวใชประโยชนในอนาคต แตเปดโอกาสใหนาทรพยากรแรขนมาใชประโยชนในปจจบนไดโดยมเงอนไขพเศษ ทงนตองอยภายใตขอจากดของกฎหมาย มตคณะรฐมนตร กฎ ระเบยบตางๆ ทเกยวของ

หลกเกณฑในการพจารณาจาแนกเขตอนรกษทรพยากรแร คอ พนทแหลงแรทอยในเขตทผอนผนใหเขาทาประโยชนไดเปนกรณพเศษ อนไดแก

(2.1) เขตลมนาชนท 1 ตามผลการกาหนดชนคณภาพลมนาโดยสานกงานคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาต ตามมตคณะรฐมนตร

(2.2) เขตพนทคมครองสงแวดลอม ท ไดประกาศโดยกฎกระทรวงตามพระราชบญญต สงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2535

(2.3) เขตปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม ทไดประกาศโดยพระราชกฤษฎกา ตามพระราชบญญตการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม พ.ศ. 2518

(2.4) เขตพนทปาทเหมาะสมตอการเกษตร ตามผลการจาแนกเขตการใชประโยชนทรพยากรและทดนปาไมในพนทปาสงวนแหงชาตโดยกรมปาไม ตามมตคณะรฐมนตร

(2.5) เขตประกาศตามมาตรา 6 ทว วรรคหนง ตามพระราชบญญตแร พ.ศ.2510

(3) เขตพฒนาทรพยากรแร หมายถง พนทแหลงแรทมศกยภาพในการพฒนาใชประโยชนได ซงเปนพนททอยนอกเขตสงวนทรพยากรแรและเขตอนรกษทรพยากรแร ในการพฒนาใชประโยชนตองอยภายใตกฎหมาย มตคณะรฐมนตร กฎ ระเบยบตางๆ เกยวกบการใชประโยชนทดนของรฐและเอกชน

หลกเกณฑในการพจารณาจาแนกเขตพฒนาทรพยากรแร คอ พนทแหลงแรทอยในเขตพนททอนญาตใหเขาทาประโยชนได อนไดแก

- 71 -

(3.1) เขตประกาศตามมาตรา 6 ทว วรรคสอง ตามพระราชบญญตแร พ.ศ. 2510 (3.2) เขตประกาศตามมาตรา 6 จตวา ตามพระราชบญญตแร พ.ศ. 2510 (3.3) เขตพนทปาเพอเศรษฐกจ ตามผลการจาแนกเขตการใชประโยชน

ทรพยากรและทดนปาไมในพนทปาสงวนแหงชาตโดยกรมปาไม ตามมตคณะรฐมนตร (3.4) พนทนอกเขตกฎหมายและมตคณะรฐมนตรเพอการสงวนและการอนรกษ

ทรพยากรแร เชน ทดนกรรมสทธ เปนตน

7.2 ผลการจาแนกเขตทรพยากรแร การจาแนกเขตทรพยากรแรเปนการนาขอมลพนทแหลงแรทกประเภททพบในจงหวด

สระแกวยกเวนแหลงทรายกอสรางและลกรง มาพจารณารวมกบเงอนไขขอจากดการใชพนทตามกฎหมาย ดงไดกลาวรายละเอยดไวในหวขอท 7.1 โดยวธการวเคราะหเชงพนทดวยโปรแกรมทางสารสนเทศภมศาสตร (GIS) แลวจงนาผลการจาแนกทกพนทในทกเขต มาจดลาดบความสาคญภายในกลมแร

จากพนททรพยากรแรของจงหวดสระแกว 46.40 ตารางกโลเมตร หรอคดเปนรอยละ 0.64 ของเนอทท งหมดของจงหวด (7,195.14 ตารางกโลเมตร) มมลคาของแหลงแรรวม 953 ,720 ลานบาท เมอนามาพจารณารวมกบพนทภายใตขอจากดทางกฎหมายสามารถจาแนกไดเปน 3 เขต (รปท 7-1 และตารางท 7-1) ดงน

1. เขตสงวนทรพยากรแร มเนอทรวม 7.75 ตารางกโลเมตร คดเปนรอยละ 0.11 ของเนอทจงหวด มมลคาของแหลงแรรวม 136,513 ลานบาท

2. เขตอนรกษทรพยากรแร มเนอทรวม 12.65 ตารางกโลเมตร คดเปนรอยละ 0.17 ของเนอทจงหวด มมลคาของแหลงแรรวม 370,729 ลานบาท

3. เขตพฒนาทรพยากรแร มเนอทรวม 26 ตารางกโลเมตร คดเปนรอยละ 0.36 ของเนอทจงหวด มมลคาของแหลงแรรวม 446,476 ลานบาท

ตารางท 7-1 ผลการจาแนกเขตทรพยากรแรในจงหวดสระแกว

ลาดบ เขตทรพยากรแร เนอทแหลงแร

(ตร.กม.) สดสวนเขตทรพยากรแรเทยบกบเนอทจงหวดทงหมด (%)

มลคาของแหลงแร (ลานบาท)

1 เขตสงวนทรพยากรแร 7.75 0.11 136,513.06 2 เขตอนรกษทรพยากรแร 12.65 0.17 370,728.94 3 เขตพฒนาทรพยากรแร 26.00 0.36 446,476.35

รวม 46.40 0.64 953,718.35


71


รปท 7-1 แผนทจาแนกเขตทรพยากรแร จงหวดสระแกว


72


รปท 7-1 แผนทจาแนกเขตทรพยากรแร จงหวดสระแกว

- 73 -

7.2.1 เขตสงวนทรพยากรแร ผลการจาแนกเขตทรพยากรแรจงหวดสระแกวพบวามพนทแหลงแรในเขตสงวน

ทรพยากรแรทงสน 27 พนท แบงเปนแรในกลมแรเพอการพฒนาสาธารณปโภคพนฐานและโครงการขนาดใหญของรฐ จานวน 23 พนท และแรในกลมแรเพอสนบสนนเศรษฐกจและอตสาหกรรม จานวน 4 พนท รายละเอยดของพนทแหลงแรแตละชนดพรอมผลการจดลาดบความสาคญของแหลงแรดวยมลคาของแหลงแรตามตารางท 7-2 รปท 7-2 และรปท 7-3

ตารางท 7-2 ผลการจดลาดบความสาคญตามมลคาแรของแหลงแรในเขตสงวนทรพยากรแรจงหวดสระแกว

ลาดบ แหลงแร เนอทแหลงแร ราคาแร มลคาแร 1. กลมแรเพอการพฒนาสาธารณปโภคพนฐานและโครงการขนาดใหญของรฐ

1 แหลงหนบะซอลตเขายายอนทร_2 1.17 135 19,814.84 2 แหลงหนบะซอลตเขากาหลง_1 0.79 135 17,403.62 3 แหลงหนปนเขาถามะกอก 1.40 105 15,271.51 4 แหลงหนปนบานทรายทอง 0.93 105 12,353.32 5 แหลงหนปนเขาชองแคบ_22 0.31 105 9,313.74 6 แหลงหนปนเขาชองแคบ_13 0.20 105 5,828.48 7 แหลงหนปนเขาชองแคบ_5 0.15 105 4,377.82 8 แหลงหนบะซอลตเขายายอนทร_3 0.22 135 3,667.49 9 แหลงหนปนเขาชองแคบ_17 0.11 105 3,344.88 10 แหลงหนปนเขาชองแคบ_12 0.11 105 3,242.77 11 แหลงหนปนบานโคงมะคา_1 0.25 105 2,548.31 12 แหลงหนปนเขาชองแคบ_15 0.07 105 2,212.67 13 แหลงหนบะซอลตเขาไผ_1 0.23 135 2,174.96 14 แหลงหนปนเขาแหลม_2 0.11 105 1,518.73 15 แหลงหนปนบานคลองทราย_1 0.22 105 1,318.20 16 แหลงหนปนเขาชองแคบ_21 0.04 105 1,095.90 17 แหลงหนปนเขาชองแคบ_16 0.03 105 987.72 18 แหลงหนปนเขาชองแคบ_19 0.03 105 934.00 19 แหลงหนปนเขาชองแคบ_11 0.02 135 675.08 20 แหลงหนบะซอลตบานหนองขาม 0.15 135 327.02 21 แหลงหนปนบานเขาภหบ 0.05 105 114.94 22 แหลงหนปนเขาชองแคบ_14 n.a. 105 12.06 23 แหลงหนปนเขาชองแคบ_1 n.a. 105 4.44

รวม 6.62 108,542.54


73


ตารางท 7-2 ผลการจดลาดบความสาคญตามมลคาแรของแหลงแรในเขตสงวนทรพยากรแร

จงหวดสระแกว (ตอ) ลาดบ แหลงแร เนอทแหลงแร ราคาแร มลคาแร 2. กลมแรเพอสนบสนนเศรษฐกจและอตสาหกรรม

1 แหลงแรโครไมตบานเขาจนทร_3 0.33 832 15,698.91 2 แหลงแรโครไมตบานเขาจนทร_1 0.14 832 6,492.65 3 แหลงดนขาวบานทพสยาม_1 0.64 385 4,619.52 4 แหลงแรโครไมตบานเขาจนทร_4 0.02 832 1,159.45

รวม 1.13 27,970.53

หมายเหต: ราคาแรอางองจากกรมอตสาหกรรมพนฐานและการเหมองแร (www.dpim.go.th) ณ 9 เมษายน 2554 เนอทแหลงแร : ตารางกโลเมตร ราคาแร : บาทตอเมตรกตน มลคาแร : ลานบาท

7.2.1.1 กลมแรเพอการพฒนาสาธารณปโภคพนฐานและโครงการขนาดใหญของรฐ แรเพอการพฒนาสาธารณปโภคพนฐานและโครงการขนาดใหญของรฐทอยในเขต

สงวนทรพยากรแร ประกอบดวย หนปนและหนบะซอลตเพออตสาหกรรมกอสราง มลคาแรรวมสงถง 108,542.54 ลานบาท โดยเปนแหลงทมมลคาแรสงกวา 10,000 ลานบาท จานวน 4 แหลง มลคาแรสงกวา 1,000 ลานบาท จานวน 12 แหลง และมลคาแรสงกวา 100 ลานบาท จานวน 5 แหลง มแหลงหนบะซอลตเขายายอนทร_2 เปนแหลงหนบะซอลตเพออตสาหกรรมกอสรางทมมลคาแรสงสด คอ 19,814.84 ลานบาท และมแหลงหนปนเขาถามะกอกเปนแหลงหนปนเพออตสาหกรรมกอสรางทมมลคาแรสงสด คอ 15,271.51 ลานบาท

7.2.1.2 กลมแรเพอสนบสนนเศรษฐกจและอตสาหกรรม แร เพอสนบสนนเศรษฐกจและอตสาหกรรมทอย ในเขตสงวนทรพยากรแร

ประกอบดวย โครไมต จานวน 3 แหลง และดนขาว จานวน 1 แหลง มลคาแรรวมทงสน 27,970.53 ลานบาท โดยเปนแหลงแรโครไมตบานเขาจนทร_3 เปนแหลงแรทมมลคาแรสงสด คอ 15,698.91 ลานบาท รองลงมาเปนแหลงแรโครไมตบานเขาจนทร_1 คอ 6,492.65 ลานบาท สวนแหลงดนขาวบานทพสยาม_1 ซงเปนแหลงเดยวในเขตสงวนทรพยากรแรของจงหวดสระแกวมมลคาแรเปน 4,619.52 ลานบาท

แหลงหนและ/หรอแหลงแรในเขตสงวนทรพยากรแรของจงหวดสระแกวสวนใหญเปนพนทปาเพอการอนรกษตามมตคณะรฐมนตร วนท 10 มนาคม 2535 เรอง การจาแนกเขตการใชประโยชนทรพยากรและทดนปาไมในพนทปาสงวนแหงชาต ยกเวนแหลงหนบะซอลตบานหนองขามและแหลงดนขาวบานทพสยาม_1 ซงเปนพนทซงเปนทตงแหลงโบราณสถานทไดรบการขนทะเบยน

รปท 7-2 แผนทแสดงลาดบความสาคญของกลมแรเพอสาธารณปโภคพนฐานและ

โครงการขนาดใหญของรฐ ในเขตสงวนทรพยากรแรจงหวดสระแกว


74


ตารางท 7-2 ผลการจดลาดบความสาคญตามมลคาแรของแหลงแรในเขตสงวนทรพยากรแร

จงหวดสระแกว (ตอ) ลาดบ แหลงแร เนอทแหลงแร ราคาแร มลคาแร 2. กลมแรเพอสนบสนนเศรษฐกจและอตสาหกรรม

1 แหลงแรโครไมตบานเขาจนทร_3 0.33 832 15,698.91 2 แหลงแรโครไมตบานเขาจนทร_1 0.14 832 6,492.65 3 แหลงดนขาวบานทพสยาม_1 0.64 385 4,619.52 4 แหลงแรโครไมตบานเขาจนทร_4 0.02 832 1,159.45

รวม 1.13 27,970.53


7.2.1.1 กลมแรเพอการพฒนาสาธารณปโภคพนฐานและโครงการขนาดใหญของรฐ แรเพอการพฒนาสาธารณปโภคพนฐานและโครงการขนาดใหญของรฐทอยในเขต

สงวนทรพยากรแร ประกอบดวย หนปนและหนบะซอลตเพออตสาหกรรมกอสราง มลคาแรรวมสงถง 108,542.54 ลานบาท โดยเปนแหลงทมมลคาแรสงกวา 10,000 ลานบาท จานวน 4 แหลง มลคาแรสงกวา 1,000 ลานบาท จานวน 12 แหลง และมลคาแรสงกวา 100 ลานบาท จานวน 5 แหลง มแหลงหนบะซอลตเขายายอนทร_2 เปนแหลงหนบะซอลตเพออตสาหกรรมกอสรางทมมลคาแรสงสด คอ 19,814.84 ลานบาท และมแหลงหนปนเขาถามะกอกเปนแหลงหนปนเพออตสาหกรรมกอสรางทมมลคาแรสงสด คอ 15,271.51 ลานบาท

7.2.1.2 กลมแรเพอสนบสนนเศรษฐกจและอตสาหกรรม แร เพอสนบสนนเศรษฐกจและอตสาหกรรมทอย ในเขตสงวนทรพยากรแร

ประกอบดวย โครไมต จานวน 3 แหลง และดนขาว จานวน 1 แหลง มลคาแรรวมทงสน 27,970.53 ลานบาท โดยเปนแหลงแรโครไมตบานเขาจนทร_3 เปนแหลงแรทมมลคาแรสงสด คอ 15,698.91 ลานบาท รองลงมาเปนแหลงแรโครไมตบานเขาจนทร_1 คอ 6,492.65 ลานบาท สวนแหลงดนขาวบานทพสยาม_1 ซงเปนแหลงเดยวในเขตสงวนทรพยากรแรของจงหวดสระแกวมมลคาแรเปน 4,619.52 ลานบาท

แหลงหนและ/หรอแหลงแรในเขตสงวนทรพยากรแรของจงหวดสระแกวสวนใหญเปนพนทปาเพอการอนรกษตามมตคณะรฐมนตร วนท 10 มนาคม 2535 เรอง การจาแนกเขตการใชประโยชนทรพยากรและทดนปาไมในพนทปาสงวนแหงชาต ยกเวนแหลงหนบะซอลตบานหนองขามและแหลงดนขาวบานทพสยาม_1 ซงเปนพนทซงเปนทตงแหลงโบราณสถานทไดรบการขนทะเบยน

รปท 7-2 แผนทแสดงลาดบความสาคญของกลมแรเพอสาธารณปโภคพนฐานและ

โครงการขนาดใหญของรฐ ในเขตสงวนทรพยากรแรจงหวดสระแกว


75


รปท 7-3 แผนทแสดงลาดบความสาคญของกลมแรเพอสนบสนนเศรษฐกจและอตสาหกรรม

ในเขตสงวนทรพยากรแรจงหวดสระแกว


76


ตามพระราชบญญตโบราณสถาน โบราณวตถ ศลปวตถและพพธภณฑสถานแหงชาต พ .ศ.2504 ไดแก ปราสาทหนบานแซรออ และปราสาททบเสยม (ทพเซยม) ซงมลกษณะเปนจดตาแหนง การจาแนกเขตทรพยากรแรจงทาการกาหนดขอบเขตโดยใชระยะหางจากตาแหนงดงกลาวออกไปเปนรศม 1 กโลเมตร ตามหลกเกณฑของรายงานผลกระทบสงแวดลอมการทาเหมองแร

แหลงแรในเขตสงวนทรพยากรแร แมจะยงไมมการผอนผนใหเขาทาประโยชนในพนทเพอการทาเหมองแรในปจจบน แตกควรมการสารวจเพอประเมนศกยภาพแหลงแรในพนททยงไมมการสารวจหรอคนพบทรพยากรแรทชดเจน และ/หรอพนทศกยภาพทางแร โดยหนวยงานภาครฐ เพอเปนขอมลสาหรบการวางแผนบรหารจดการทรพยากรแรของประเทศ และควรกาหนดพนททมลกษณะธรณวทยาแหลงแรหรอเปนแหลงแรตนแบบเพอประโยชนในการศกษาเรยนร ใหเปนพนทสาหรบการศกษาเรยนรไวเปนการเฉพาะเพอเปดโอกาสใหนกเรยน นกศกษา และประชาชนเขามาศกษาเรยนรได ทงน หนวยงานผกากบดแลพนทควรออกระเบยบเกยวกบการใชประโยชนในพนท

7.2.2 เขตอนรกษทรพยากรแร แหลงแรในเขตอนรกษทรพยากรแรของจงหวดสระแกวมทงสน 5 พนท โดยเปนแรใน

กลมแรเพอการพฒนาสาธารณปโภคพนฐานและโครงการขนาดใหญของรฐ รายละเอยดของพนทแหลงแรพรอมผลการจดลาดบความสาคญของแหลงแรดวยมลคาของแหลงแรตามตารางท 7-3 และรปท 7-4

ตารางท 7-3 ผลการจดลาดบความสาคญตามมลคาแรของพนทแหลงแรในเขตอนรกษทรพยากรแรจงหวดสระแกว

ลาดบ แหลงแร เนอทแหลงแร ราคาแร มลคาแร กลมแรเพอการพฒนาสาธารณปโภคพนฐานและโครงการขนาดใหญของรฐ

1 แหลงหนปนเขาชองแคบ_6 4.53 105 134,219.97 2 แหลงหนปนเขาชองแคบ_3 3.20 105 94,767.31 3 แหลงหนปนเขาชองแคบ_2 2.89 105 85,636.22 4 แหลงหนปนเขาชองแคบ_18 1.78 105 52,655.67 5 แหลงหนปนเขาแหลม_1 0.25 105 3,449.77

รวม 12.65 370,728.94



77


รปท 7-4 แผนทแสดงลาดบความสาคญของกลมแรเพอสาธารณปโภคพนฐานและโครงการขนาดใหญ

ของรฐ ในเขตอนรกษทรพยากรแรจงหวดสระแกว


78



ของรฐ ในเขตอนรกษทรพยากรแรจงหวดสระแกว

- 79 -

หนปนเพออตสาหกรรมกอสรางในเขตอนรกษทรพยากรแรมมลคาแรรวมทงสน

370,728.94 ลานบาท โดยมแหลงหนปนเขาชองแคบ_6 เปนแหลงท ม มลคาแรส งสด คอ 134,219.97 ลานบาท รองลงมาเปนแหลงหนปนเขาชองแคบ_3 แหลงหนปนเขาชองแคบ_2 และแหลงหนปนเขาชองแคบ_18 ทมมลคาแรเปน 94,767.31 ลานบาท 85,636.22 ลานบาท และ 52,655.67 ลานบาท ตามลาดบ

แหลงหนปนในเขตอนรกษทรพยากรแรทงหมดเปนพนทปาเพอการอนรกษ ตามมตคณะรฐมนตร วนท 10 มนาคม 2535 เรอง การจาแนกเขตการใชประโยชนทรพยากรและทดนปาไมในพนทปาสงวนแหงชาต ภายใตเขตลมนาชนท 1 ตามผลการกาหนดชนคณภาพลมนาโดยสานกงานคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาต ตามมตคณะรฐมนตร หากมความจาเปนทตองพฒนาเปนเหมองแรเพอประโยชนตอเศรษฐกจของประเทศ รฐและหนวยงานทเกยวของอาจพจารณาอนมต อนญาตใหใชพนทและพฒนาทรพยากรแรมาใชประโยชนไดตามความจาเปน ทงน หนวยงานภาครฐทมอานาจในการอนมต อนญาต กากบ ดแล ตองกาหนดมาตรการเปนกรณพเศษในการควบคมผลกระทบทอาจเกดขนกบสงแวดลอมและทรพยากรธรรมชาตประเภทอนๆ

7.2.3 เขตพฒนาทรพยากรแร แหลงแรในเขตพฒนาทรพยากรแรของจงหวดสระแกวมทงสน 35 พนท แบงเปน

กลมแรเพอการพฒนาสาธารณปโภคพนฐานและโครงการขนาดใหญของรฐ จานวน 27 พนท กลมแรเพอสนบสนนเศรษฐกจและอตสาหกรรม จานวน 7 พนท และกลมแรเพอการเกษตร จานวน 1 พนท รายละเอยดของพนทแหลงแรแตละชนดพรอมผลการจดลาดบความสาคญของแหลงแรดวยมลคาของแหลงแรตามตารางท 7-4 รปท 7-5 รปท 7-6 และรปท 7-7

ตารางท 7-4 ผลการจดลาดบความสาคญตามมลคาแรของพนทแหลงแรในเขตพฒนาทรพยากรแรจงหวดสระแกว


1 แหลงหนปนเขาชองแคบ_4 3.77 105 111,684.45 2 แหลงหนปนบานเขาสารภ 4.10 105 75,507.23 3 แหลงหนปนเขาชองแคบ_7 0.70 105 20,696.88 4 แหลงหนปนเขาผาผง 1.84 105 12,927.82 5 แหลงหนปนบานคลองงเหา 1.34 105 12,431.65


79


ตารางท 7-4 ผลการจดลาดบความสาคญตามมลคาแรของพนทแหลงแรในเขตพฒนาทรพยากรแรจงหวดสระแกว (ตอ)


6 แหลงหนปนเขาชองแคบ_10 0.35 105 10,537.01 7 แหลงหนปนเขาชองแคบ_20 0.31 105 9,075.68 8 แหลงหนปนเขาภหบ 1.22 105 6,645.43 9 แหลงหนปนเขาชองแคบ_8 0.20 105 5,863.23 10 แหลงหนปนบานคลองทราย_2 0.95 105 5,615.47 11 แหลงหนปนเขาฉกรรจ 0.58 105 5,465.05 12 แหลงหนปนบานพฒนา 0.56 105 3,948.93 13 แหลงหนปนเขาพลบพลงทอง 0.39 105 2,551.34 14 แหลงหนปนเขาชองแคบ_9 0.08 105 2,324.30 15 แหลงหนบะซอลตเขายายอนทร_1 0.13 135 2,132.90 16 แหลงหนปนบานโคงมะคา_2 0.21 105 2,124.40 17 แหลงหนปนบานบอลกรง 0.34 105 1,497.76 18 แหลงหนปนบานไทยสมาน 0.22 105 1,241.19 19 แหลงหนปนเขาดน 0.19 105 1,116.13 20 แหลงหนปนเขามะคา 0.31 105 1,052.48 21 แหลงหนบะซอลตบานโคกสามคค 0.54 135 903.24 22 แหลงหนบะซอลตเขากาหลง_2 0.03 135 638.13 23 แหลงหนปนอาเภอเขาฉกรรจ 0.42 105 431.71 24 แหลงหนบะซอลตเขาไผ_2 0.04 135 337.50 25 แหลงหนปนบานเขาสงโต 0.07 105 255.48 26 แหลงหนปนบานวงนาฝน 0.05 105 158.07 27 แหลงหนบะซอลตเขาลาน 0.04 135 109.47 รวม 18.99 297,272.95

กลมแรเพอการสนบสนนเศรษฐกจและอตสาหกรรม 1 แหลงแรโครไมตบานเขาจนทร_2 1.97 832 93,048.41 2 แหลงแรเหลกบานเกาเขาฉกรรจ 0.56 1,860 14,342.96 3 แหลงดนขาวบานทพสยาม_2 1.95 385 14,023.60 4 แหลงแรแมงกานสบานบอแร 0.16 2,900 12,545.59 5 แหลงดนขาวบานวงเผอก 1.26 385 5,365.05 6 แหลงดนขาวบานหนองไผ 0.94 385 4,986.74 7 แหลงแรแมงกานสบานพราว 0.13 2,900 4,812.64

รวม 6.98 149,125.00

- 81 -

ตารางท 7-4 ผลการจดลาดบความสาคญตามมลคาแรของพนทแหลงแรในเขตพฒนา

ทรพยากรแรจงหวดสระแกว (ตอ) ลาดบ แหลงแร เนอทแหลงแร ราคาแร มลคาแร กลมแรเพอการเกษตร

1 แหลงแรฟอสเฟตบานเขาสงโต 0.04 416 78.40 รวม 0.04 78.40


7.2.3.1 กลมแรเพอการพฒนาสาธารณปโภคพนฐานและโครงการขนาดใหญของรฐ จากตารางท 7-4 พบวา แหลงหนปนเขาชองแคบ_4 เปนแหลงแรทมมลคาสงทสด

ในกลมแรเพอการพฒนาสาธารณปโภคพนฐานและโครงการขนาดใหญของรฐ และในเขตพฒนาทรพยากรแร เนองจากเปนพนทซงไมอยในเขตตามกฎหมายและมตคณะรฐมนตรทจากดการเขาทาประโยชนในพนทเพอการทาเหมองแรดงเชนแหลงแรในเขตสงวนและอนรกษทรพยากรแร อยางไรกตาม แหลงหนปนดงกลาวเปนพนทเชงเขาของเทอกเขาหนปนทระดบสงขนไปถกกาหนดเปนเขตลมนาชนท 1 ตามผลการกาหนดชนคณภาพลมนาโดยสานกงานคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาตตามมตคณะรฐมนตร ดงนน การจะพฒนาเอาทรพยากรหนปนจากแหลงดงกลาวมาใชประโยชนจงควรคานงถงผลกระทบทจะเกดขนทงตอสภาพสงคมและสงแวดลอมในภาพรวม โดยจะตองมการควบคมผลกระทบทอาจเกดขนกบสงแวดลอมและทรพยากรธรรมชาตประเภทอนๆ เชน ตองมการวางแผนการใชพนทอยางละเอยดรอบคอบ ตลอดจนตองดาเนนการใหการนาทรพยากรแรมาใชประโยชนเปนไปตามมาตรการทกาหนด หรอตามทกฎหมายบญญตไวเปนการเฉพาะโดยเครงครด

7.2.3.2 กลมแรเพอสนบสนนเศรษฐกจและอตสาหกรรม แหลงแรในกลมแรเพอสนบสนนเศรษฐกจและอตสาหกรรมในเขตพฒนาทรพยากรแร

ประกอบดวย โครไมต จานวน 1 แหลง เหลก จานวน 1 แหลง แมงกานส จานวน 2 แหลง และดนขาว จานวน 3 แหลง โดยมแหลงแรโครไมตบานเขาจนทร_2 เปนแหลงทมมลคาแรสงสดในเขตพฒนาทรพยากรแร คอ 93,048.41 ลานบาท รองลงมาเปนแหลงแรเหลกบานเกาเขาฉกรรจ แหลงดนขาวบานทพสยาม_2 และแหลงแรแมงกานส บานบอแร ซงมมลคาแรเปน 14,342.96 ลานบาท 14,023.60 ลานบาท และ 12,545.59 ลานบาท ตามลาดบ


80


ตารางท 7-4 ผลการจดลาดบความสาคญตามมลคาแรของพนทแหลงแรในเขตพฒนาทรพยากรแรจงหวดสระแกว (ตอ)


6 แหลงหนปนเขาชองแคบ_10 0.35 105 10,537.01 7 แหลงหนปนเขาชองแคบ_20 0.31 105 9,075.68 8 แหลงหนปนเขาภหบ 1.22 105 6,645.43 9 แหลงหนปนเขาชองแคบ_8 0.20 105 5,863.23 10 แหลงหนปนบานคลองทราย_2 0.95 105 5,615.47 11 แหลงหนปนเขาฉกรรจ 0.58 105 5,465.05 12 แหลงหนปนบานพฒนา 0.56 105 3,948.93 13 แหลงหนปนเขาพลบพลงทอง 0.39 105 2,551.34 14 แหลงหนปนเขาชองแคบ_9 0.08 105 2,324.30 15 แหลงหนบะซอลตเขายายอนทร_1 0.13 135 2,132.90 16 แหลงหนปนบานโคงมะคา_2 0.21 105 2,124.40 17 แหลงหนปนบานบอลกรง 0.34 105 1,497.76 18 แหลงหนปนบานไทยสมาน 0.22 105 1,241.19 19 แหลงหนปนเขาดน 0.19 105 1,116.13 20 แหลงหนปนเขามะคา 0.31 105 1,052.48 21 แหลงหนบะซอลตบานโคกสามคค 0.54 135 903.24 22 แหลงหนบะซอลตเขากาหลง_2 0.03 135 638.13 23 แหลงหนปนอาเภอเขาฉกรรจ 0.42 105 431.71 24 แหลงหนบะซอลตเขาไผ_2 0.04 135 337.50 25 แหลงหนปนบานเขาสงโต 0.07 105 255.48 26 แหลงหนปนบานวงนาฝน 0.05 105 158.07 27 แหลงหนบะซอลตเขาลาน 0.04 135 109.47 รวม 18.99 297,272.95

กลมแรเพอการสนบสนนเศรษฐกจและอตสาหกรรม 1 แหลงแรโครไมตบานเขาจนทร_2 1.97 832 93,048.41 2 แหลงแรเหลกบานเกาเขาฉกรรจ 0.56 1,860 14,342.96 3 แหลงดนขาวบานทพสยาม_2 1.95 385 14,023.60 4 แหลงแรแมงกานสบานบอแร 0.16 2,900 12,545.59 5 แหลงดนขาวบานวงเผอก 1.26 385 5,365.05 6 แหลงดนขาวบานหนองไผ 0.94 385 4,986.74 7 แหลงแรแมงกานสบานพราว 0.13 2,900 4,812.64

รวม 6.98 149,125.00

- 81 -

ตารางท 7-4 ผลการจดลาดบความสาคญตามมลคาแรของพนทแหลงแรในเขตพฒนา

ทรพยากรแรจงหวดสระแกว (ตอ) ลาดบ แหลงแร เนอทแหลงแร ราคาแร มลคาแร กลมแรเพอการเกษตร

1 แหลงแรฟอสเฟตบานเขาสงโต 0.04 416 78.40 รวม 0.04 78.40


7.2.3.1 กลมแรเพอการพฒนาสาธารณปโภคพนฐานและโครงการขนาดใหญของรฐ จากตารางท 7-4 พบวา แหลงหนปนเขาชองแคบ_4 เปนแหลงแรทมมลคาสงทสด

ในกลมแรเพอการพฒนาสาธารณปโภคพนฐานและโครงการขนาดใหญของรฐ และในเขตพฒนาทรพยากรแร เนองจากเปนพนทซงไมอยในเขตตามกฎหมายและมตคณะรฐมนตรทจากดการเขาทาประโยชนในพนทเพอการทาเหมองแรดงเชนแหลงแรในเขตสงวนและอนรกษทรพยากรแร อยางไรกตาม แหลงหนปนดงกลาวเปนพนทเชงเขาของเทอกเขาหนปนทระดบสงขนไปถกกาหนดเปนเขตลมนาชนท 1 ตามผลการกาหนดชนคณภาพลมนาโดยสานกงานคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาตตามมตคณะรฐมนตร ดงนน การจะพฒนาเอาทรพยากรหนปนจากแหลงดงกลาวมาใชประโยชนจงควรคานงถงผลกระทบทจะเกดขนทงตอสภาพสงคมและสงแวดลอมในภาพรวม โดยจะตองมการควบคมผลกระทบทอาจเกดขนกบสงแวดลอมและทรพยากรธรรมชาตประเภทอนๆ เชน ตองมการวางแผนการใชพนทอยางละเอยดรอบคอบ ตลอดจนตองดาเนนการใหการนาทรพยากรแรมาใชประโยชนเปนไปตามมาตรการทกาหนด หรอตามทกฎหมายบญญตไวเปนการเฉพาะโดยเครงครด

7.2.3.2 กลมแรเพอสนบสนนเศรษฐกจและอตสาหกรรม แหลงแรในกลมแรเพอสนบสนนเศรษฐกจและอตสาหกรรมในเขตพฒนาทรพยากรแร

ประกอบดวย โครไมต จานวน 1 แหลง เหลก จานวน 1 แหลง แมงกานส จานวน 2 แหลง และดนขาว จานวน 3 แหลง โดยมแหลงแรโครไมตบานเขาจนทร_2 เปนแหลงทมมลคาแรสงสดในเขตพฒนาทรพยากรแร คอ 93,048.41 ลานบาท รองลงมาเปนแหลงแรเหลกบานเกาเขาฉกรรจ แหลงดนขาวบานทพสยาม_2 และแหลงแรแมงกานส บานบอแร ซงมมลคาแรเปน 14,342.96 ลานบาท 14,023.60 ลานบาท และ 12,545.59 ลานบาท ตามลาดบ


81



ของรฐ ในเขตพฒนาทรพยากรแรจงหวดสระแกว


82


รปท 7-6 แผนทแสดงลาดบความสาคญของกลมแรเพอสนบสนนเศรษฐกจและอตสาหกรรม

ในเขตพฒนาทรพยากรแรจงหวดสระแกว


83


รปท 7-7 แผนทแสดงลาดบความสาคญของกลมแรเพอการเกษตรในเขตพฒนาทรพยากรแร

จงหวดสระแกว


84


7.2.3.3 กลมแรเพอการเกษตร

แหลงแรฟอสเฟตบานเขาสงโตเปนแหลงแรเดยวในกลมแรเพอการเกษตรของจงหวดสระแกวและในเขตพฒนาทรพยากรแร โดยมมลคาแรเปน 78.40 ลานบาท

อยางไรกตาม แมวาแหลงแรในเขตพฒนาทรพยากรแร จะเปนเขตทสามารถเขาไปพฒนาใชประโยชนแรไดโดยไมตดเงอนไขใด แตหากจะเขาไปใชประโยชนในเขตดงกลาว จะตองเปนไปตามกฎหมายทเกยวของและพจารณาปจจยหรอประเดนอนๆเพมเตมดวย

7.2.4 ปจจยเพมเตมในการพฒนาใชประโยชนแหลงแร จากหลกเกณฑและปจจยทใชในการจาแนกเขตทรพยากรแรดงกลาวจะเหนวา

เขตพฒนาทรพยากรแรเปนเขตทสามารถเขาไปพฒนาใชประโยชนแรไดโดยไมตดเงอนไขใด อยางไรกตาม หากจะเขาไปใชประโยชนในเขตดงกลาว จะตองพจารณาปจจยหลก 3 ประเดนเพมเตม ดงน

ประเดนแรก ดานความสมบรณและศกยภาพของแหลงทรพยากรธรณ ทงในสวนของปรมาณทรพยากรสารอง สภาพธรรมชาตของแหลงทรพยากรทสงผลตอความยากงายในการพฒนา

ประเดนทสอง ดานเศรษฐกจ ซงจาเปนตองทาการวเคราะหความตองการใชประโยชน ในระดบภมภาค ระดบประเทศ และอาจรวมถงระดบตางประเทศดวย นอกจากนตองพจารณาถงตนทนทงในสวนการผลต การขนสง และการกอสรางสาธารณปโภคพนฐาน เพอใหเกดความคมคาในการลงทน

ประเดนทสาม ดานสงคมและสงแวดลอม ตองพจารณาถงผลกระทบทอาจเกดขนระหวางการพฒนาและหลงการพฒนา ทงในสวนของชวตความเปนอยของประชาชน และชมชนใกลเคยงผลกระทบตอทรพยากรธรรมชาตประเภทอน และความเสยงจากธรณพบตภยดวย

ทงนขอมลมลคาพนทแหลงแรตางๆทกลาวไวในรายงานฉบบนเปนขอมลเบองตนไดจากคานวณในระบบสารสนเทศทางภมศาสตร การจะพฒนาเปนแหลงแรตองมการสารวจดานธรณวทยาเพมเตมเพอศกษาปจจยตางๆ ซงมลคาแหลงแรจะแปรเปลยนตามปจจยดงกลาวดวย


85


7.3 แนวทางการบรหารจดการทรพยากรแรในแตละเขต

7.3.1 เขตสงวนทรพยากรแร (1) ควรมการสารวจเพอประเมนศกยภาพแหลงแรในพนททยงไมมการสารวจหรอ

คนพบทรพยากรแรทชดเจน และ/หรอพนทศกยภาพทางแร โดยหนวยงานภาครฐ เพอเปนขอมลสาหรบการวางแผนบรหารจดการทรพยากรแรของประเทศ

(2) พนทแหลงแรทสารวจพบแลว ไมสมควรอนญาตใหพฒนาใชประโยชนเพอการเหมองแรในปจจบน หากในอนาคตมความจาเปนอยางยงทตองพฒนาเปนเหมองแรเพอประโยชนของชาต รฐอาจพจารณาใหนาทรพยากรแรขนมาใชประโยชนไดตามความจาเปน

(3) ควรกาหนดพนททมลกษณะธรณวทยาแหลงแร หรอเปนแหลงแรตนแบบใหเปนพนทสาหรบการศกษาเรยนรไวเปนการเฉพาะ เพอเปดโอกาสใหนกเรยน นกศกษา และประชาชนเขามาศกษาเรยนรได ทงน หนวยงานผกากบดแลพนทควรออกระเบยบเกยวกบการใชประโยชนในพนท

7.3.2 เขตอนรกษทรพยากรแร (1) ควรมการสารวจและประเมนศกยภาพแหลงแร เพอกาหนดเขตพนทแหลงแรทม

ศกยภาพสงเปนแหลงแรสารอง หากมความจาเปนทตองพฒนาเปนเหมองแรเพอประโยชนของชาต รฐและหนวยงานทเกยวของอาจพจารณาอนมต อนญาต ใหใชพนทและพฒนาทรพยากรแรมาใชประโยชนไดตามความจาเปน

(2) ในกรณทจะใชประโยชนแหลงแรเชงพาณชย หนวยงานภาครฐทมอานาจเกยวของในการอนมต อนญาต กากบ ดแล ตองกาหนดมาตรการเปนกรณพเศษในการควบคมผลกระทบทอาจเกดขนกบสงแวดลอมและทรพยากรธรรมชาตประเภทอนๆ

(3) การนาทรพยากรแรมาใชประโยชนตองดาเนนการตามมาตรการทกาหนด หรอตามกฎหมายทบญญตไวเปนการเฉพาะโดยเครงครด

7.3.3 เขตพฒนาทรพยากรแร (1) อนญาตใหใชประโยชนพนทและแหลงแรเชงพาณชยได ทงนใหเปนไปตาม

กฎหมายทบญญตไว เชน กฎหมายวาดวยแร กฎหมายวาดวยการใชประโยชนทดน กฎหมายวาดวยการสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอม เปนตน

(2) การนาทรพยากรแรขนมาใชประโยชน ควรสงเสรมใหมการพฒนาแหลงแรทตอบสนองตอการพฒนาเศรษฐกจของประเทศเปนอนดบแรก เชน แรและหนเพอการกอสราง แรเพอการเกษตร และแรทเปนวตถดบหลกสาหรบอตสาหกรรมพนฐานในประเทศ เปนตน สวนแรทผลต


86


7.3 แนวทางการบรหารจดการทรพยากรแรในแตละเขต

7.3.1 เขตสงวนทรพยากรแร (1) ควรมการสารวจเพอประเมนศกยภาพแหลงแรในพนททยงไมมการสารวจหรอ

คนพบทรพยากรแรทชดเจน และ/หรอพนทศกยภาพทางแร โดยหนวยงานภาครฐ เพอเปนขอมลสาหรบการวางแผนบรหารจดการทรพยากรแรของประเทศ

(2) พนทแหลงแรทสารวจพบแลว ไมสมควรอนญาตใหพฒนาใชประโยชนเพอการเหมองแรในปจจบน หากในอนาคตมความจาเปนอยางยงทตองพฒนาเปนเหมองแรเพอประโยชนของชาต รฐอาจพจารณาใหนาทรพยากรแรขนมาใชประโยชนไดตามความจาเปน

(3) ควรกาหนดพนททมลกษณะธรณวทยาแหลงแร หรอเปนแหลงแรตนแบบใหเปนพนทสาหรบการศกษาเรยนรไวเปนการเฉพาะ เพอเปดโอกาสใหนกเรยน นกศกษา และประชาชนเขามาศกษาเรยนรได ทงน หนวยงานผกากบดแลพนทควรออกระเบยบเกยวกบการใชประโยชนในพนท

7.3.2 เขตอนรกษทรพยากรแร (1) ควรมการสารวจและประเมนศกยภาพแหลงแร เพอกาหนดเขตพนทแหลงแรทม

ศกยภาพสงเปนแหลงแรสารอง หากมความจาเปนทตองพฒนาเปนเหมองแรเพอประโยชนของชาต รฐและหนวยงานทเกยวของอาจพจารณาอนมต อนญาต ใหใชพนทและพฒนาทรพยากรแรมาใชประโยชนไดตามความจาเปน

(2) ในกรณทจะใชประโยชนแหลงแรเชงพาณชย หนวยงานภาครฐทมอานาจเกยวของในการอนมต อนญาต กากบ ดแล ตองกาหนดมาตรการเปนกรณพเศษในการควบคมผลกระทบทอาจเกดขนกบสงแวดลอมและทรพยากรธรรมชาตประเภทอนๆ

(3) การนาทรพยากรแรมาใชประโยชนตองดาเนนการตามมาตรการทกาหนด หรอตามกฎหมายทบญญตไวเปนการเฉพาะโดยเครงครด

7.3.3 เขตพฒนาทรพยากรแร (1) อนญาตใหใชประโยชนพนทและแหลงแรเชงพาณชยได ทงนใหเปนไปตาม

กฎหมายทบญญตไว เชน กฎหมายวาดวยแร กฎหมายวาดวยการใชประโยชนทดน กฎหมายวาดวยการสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอม เปนตน

(2) การนาทรพยากรแรขนมาใชประโยชน ควรสงเสรมใหมการพฒนาแหลงแรทตอบสนองตอการพฒนาเศรษฐกจของประเทศเปนอนดบแรก เชน แรและหนเพอการกอสราง แรเพอการเกษตร และแรทเปนวตถดบหลกสาหรบอตสาหกรรมพนฐานในประเทศ เปนตน สวนแรทผลต

- 87 -

เพอการสงออกเปนแรดบหรอสนแรโดยไมมการเพมมลคากอน ควรกาหนดมาตรการควบคมหรอจากดเปนกรณพเศษ ทงน เพอเปนการดแลรกษาทรพยากรแรทใชแลวหมดไป ไมใหสนเปลองหรอใชอยางไมมประสทธภาพ

(3) เปดโอกาสใหประชาชนเขามามสวนรวมในขนตอนตางๆ ของกระบวนการพจารณาอนญาต ตามแนวทาง ระเบยบ และกฎหมายทกาหนดไว โดยประเดนสาคญทตองรวมพจารณา เชน ขอจากดเชงพนท และมสวนรวมในการรกษาคณภาพสงแวดลอมทงกอน ระหวาง และภายหลงการทาเหมอง เปนตน

(4) ผประกอบการควรมการเสนอผลตอบแทนพเศษอนเพมเตมใหแกชมชนทองถนในบรเวณทมการทาเหมองแร โดยมการหารอกบชมชนทองถนถงความตองการรวมกน ซงอาจจะเสนอไดหลายรปแบบ เชน การจดตงกองทนเพอการพฒนาทองถน โดยมผแทนภาคประชาชนรวมกาหนดแผนพฒนา ดาเนนการ และตดตามตรวจสอบ เปนตน

(5) เมอมการอนญาตใหใชประโยชนทรพยากรแรแลว หนวยงานทเกยวของ รวมทงภาคประชาชนตองเขมงวดในการควบคม กากบดแล และตดตามตรวจสอบ ใหการดาเนนการไดมาตรฐานตามมาตรการทกาหนดไว


87


เอกสารอางอง

กฎกระทรวงมหาดไทย (กาหนดการรบนาหนก ความตานทาน ความคงทนของอาคารและพนดนทรองรบอาคารในการตานทานแรงสนสะเทอนของแผนดนไหว พ.ศ.2550) ประกาศในราชกจจานเบกษา เมอวนท 30 พฤศจกายน 2550.

กรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง, 2551, ยทธศาสตรการจดการปองกนและแกไขปญหาการกดเซาะชายฝง, กรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง, กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม, 60 หนา.

กรมทรพยากรธรณ, 2542ก, ธรณวทยาประเทศไทย : เฉลมพระเกยรตพระบาทสมเดจพระเจาอยหวเนองในโอกาสพระราชพธมหามงคล เฉลมพระชนพรรษา 6 รอบ 5 ธนวาคม 2542, กรมทรพยากรธรณ, กระทรวงอตสาหกรรม, 556 หนา.

กรมทรพยากรธรณ, 2544, ธรณวทยาประเทศไทย กรงเทพมหานคร, กรมทรพยากรธรณ กระทรวงอตสาหกรรม, 556 หนา. กรมทรพยากรธรณ, 2547, คมอการปองกนธรณพบตภยจากดนถลมและบญชรายชอหมบานเสยงภยดนถลม ภาค

กลางและภาคตะวนออก, กองธรณวทยาสงแวดลอม, กรมทรพยากรธรณ, กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม, 88 หนา.

กรมทรพยากรธรณ, 2548ก, แผนทบรเวณเสยงภยแผนดนไหวของประเทศไทย, กองธรณเทคนค, กรมทรพยากรธรณ. กรมทรพยากรธรณ, 2548ข, การลดความเสยงจากธรณพบตคลนยกษสนาม, กรมทรพยากรธรณ, กระทรวง

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม, 30 หนา. กรมทรพยากรธรณ, 2548ค, คมอปฏบต แนวทางปฏบตในพนททมโอกาสเกดหลมยบและบญชรายชอจงหวดทมโอกาส

เกดหลมยบ, ศนยเฉพาะกจธรณพบตภยอนสบเนองจากแผนดนไหวและคลนยกษ, กรมทรพยากรธรณ, 124 หนา. กรมทรพยากรธรณ, 2549, แผนทรอยเลอนมพลงในประเทศไทย, กองธรณวทยาสงแวดลอม กรมทรพยากรธรณ กรมทรพยากรธรณ, 2550ก, ธรณวทยาประเทศไทย กรงเทพมหานคร: กรมทรพยากรธรณ, กระทรวงทรพยากรธรรมชาต

และสงแวดลอม, 598 หนา. กรมทรพยากรธรณ, 2550ข, สถานภาพการกดเซาะชายฝงทะเลประเทศไทยป พ.ศ. 2549, กองธรณวทยา

สงแวดลอม, กรมทรพยากรธรณ, 30 หนา. กรมทรพยากรธรณ, 2552, สรปเหตการณธรณพบตภย เดอนมกราคม-ธนวาคม 2551, กองธรณวทยาสงแวดลอม,

กรมทรพยากรธรณ, 48 หนา. คณะทางานจดทาแผนททรพยากรแร, 2542, คมอการจดทาแผนททรพยากรแร มาตราสวน 1:250, 000: กอง

เศรษฐธรณวทยา, กรมทรพยากรธรณ, 108 หนา. วชย ศวะบวรและคณะ, 2519, แผนทธรณวทยาระวางจนทบร มาตราสวน 1: 250,000, กองธรณวทยา, กรมทรพยากรธรณ. พล เชาวดารงค, 2535, รายงานผลการสารวจหาความตอเนองทางธรณวทยาพนทภาคตะวนออก มาตราสวน

1:250,000, กองธรณวทยา, กรมทรพยากรธรณ, 39 หนา. สมใจ เยนสบายและวนเพญ อวมใจบญ, 2551, การเฝาระวงดนถลม, รายงานการประชมวชาการทรพยากรธรรมชาต

และสงแวดลอมแหงชาต ครงท 1, กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม, หนา 434-447. สน สนสกล, สวฒน ตยะไพรช, นรนดร ชยมณ และบรรเจด อรามประยร, 2545, การเปลยนแปลงพนทชายฝง

ทะเลดานอาวไทย, กองธรณวทยา, กรมทรพยากรธรณ, 181 หนา. อบลศร ชยสาม และเยาวลกษณ นสสภา, 2537, คณลกษณะของแรตามมาตรฐานการใชงานและมาตรฐานการซอ

ขายในตลาดแร, กองวชาการและวางแผน, กรมทรพยากรธรณ, 289 หนา.

คณะผจดทารายงานการจาแนกเขตเพอการจดการดานธรณวทยาและทรพยากรธรณ จงหวดสระแกว

คณะทปรกษา นายอดศกด ทองไขมกต อธบดกรมทรพยากรธรณ นายนพพล ศรสข รองอธบดกรมทรพยากรธรณ นายทศพร นชอนงค รองอธบดกรมทรพยากรธรณ นายสมหมาย เตชวาล รกษาราชการผเชยวชาญเฉพาะดาน

ทปรกษาทางการบรหารจดการทรพยากรธรณ นายไพรตน จรรยหาญ ผอานวยการสานกนโยบายและแผนทรพยากรธรณ

ดานธรณวทยา นายเชงชาย ไกรคง นกธรณวทยาชานาญการพเศษ

ดานธรณพบตภย นายปรชา สายทอง นกธรณวทยาชานาญการ นายสมชาย รจาจรสวงศ นกธรณวทยาชานาญการพเศษ น.ส.ญาดารกษ วลนกจ นกธรณวทยาปฏบตการ นายพภพ พรกใย นกธรณวทยาชานาญการพเศษ นายศภวทย ยอแสงรตน นกธรณวทยาชานาญการ

ดานแหลงอนควรอนรกษทางธรณวทยา นายพภพ พรกใย นกธรณวทยาชานาญการพเศษ น.ส.ดรณ เจนใจ นกธรณวทยาปฏบตการ น.ส.อทมพร วงคศรชา นกธรณวทยา นายทนงศกด ตรนก พนกงานบรการ

ดานทรพยากรแร นายสถาพร กาวเนตร นกธรณวทยาชานาญการ น.ส.ดรณ เจนใจ นกธรณวทยาปฏบตการ

ดานจาแนกเขตทรพยากรธรณและแนวทางบรหารจดการ น.ส.ดรณ เจนใจ นกธรณวทยาปฏบตการ นายพภพ พรกใย นกธรณวทยาชานาญการพเศษ น.ส.อทมพร วงคศรชา นกธรณวทยา นายประชา คตตกล นกธรณวทยาชานาญการพเศษ


88


คณะผจดทารายงานการจาแนกเขตเพอการจดการดานธรณวทยาและทรพยากรธรณ จงหวดสระแกว

คณะทปรกษา นายอดศกด ทองไขมกต อธบดกรมทรพยากรธรณ นายนพพล ศรสข รองอธบดกรมทรพยากรธรณ นายทศพร นชอนงค รองอธบดกรมทรพยากรธรณ นายสมหมาย เตชวาล รกษาราชการผเชยวชาญเฉพาะดาน

ทปรกษาทางการบรหารจดการทรพยากรธรณ นายไพรตน จรรยหาญ ผอานวยการสานกนโยบายและแผนทรพยากรธรณ

ดานธรณวทยา นายเชงชาย ไกรคง นกธรณวทยาชานาญการพเศษ

ดานธรณพบตภย นายปรชา สายทอง นกธรณวทยาชานาญการ นายสมชาย รจาจรสวงศ นกธรณวทยาชานาญการพเศษ น.ส.ญาดารกษ วลนกจ นกธรณวทยาปฏบตการ นายพภพ พรกใย นกธรณวทยาชานาญการพเศษ นายศภวทย ยอแสงรตน นกธรณวทยาชานาญการ

ดานแหลงอนควรอนรกษทางธรณวทยา นายพภพ พรกใย นกธรณวทยาชานาญการพเศษ น.ส.ดรณ เจนใจ นกธรณวทยาปฏบตการ น.ส.อทมพร วงคศรชา นกธรณวทยา นายทนงศกด ตรนก พนกงานบรการ

ดานทรพยากรแร นายสถาพร กาวเนตร นกธรณวทยาชานาญการ น.ส.ดรณ เจนใจ นกธรณวทยาปฏบตการ

ดานจาแนกเขตทรพยากรธรณและแนวทางบรหารจดการ น.ส.ดรณ เจนใจ นกธรณวทยาปฏบตการ นายพภพ พรกใย นกธรณวทยาชานาญการพเศษ น.ส.อทมพร วงคศรชา นกธรณวทยา นายประชา คตตกล นกธรณวทยาชานาญการพเศษ


89


ดานแผนททรพยากรธรณ นายสจรต กลนศรสข ชางเขยนแบบชน 2 นายกฤษณะ ออนสมกจ ชางฝมอชน 2

ดานการมสวนรวม นายพภพ พรกใย นกธรณวทยาชานาญการพเศษ นายศรนย อนกล นายชางสารวจชานาญงาน


90

jobnp-0008429 กรมทรัพยากรธรณี_book.indd

Documents