jongetje gebleven - rotary genk
TRANSCRIPT
C12 DE STANDAARDZATERDAG 18, ZONDAG 19 AUGUSTUS 2018
Sommigen brengen op hun17 jaar vijf dagen benevelddoor op Pukkelpop, anderenkomen de liefde van hunleven tegen en de meesten
doen een hele zomer het belangrijkste dat een mens in zijn leven kandoen: niets. Toen Tim Burton 17 was,stuurde hij Disney per post een boekdat hij zelf gemaakt had: The giantZlig. ‘Dear Sirs’, begon hij zijn handgeschreven brief met weinig gevoelvoor genderneutraliteit. IllustratriceJeanette Kroger was zo vriendelijkhem van antwoord te dienen: ‘te felafgekeken van Dr. Seuss om verkoopbaar te zijn’.
Kinderboekenauteur Dr. Seusswas inderdaad een lichtend voorbeeld voor de jonge Tim Burton. Enhet zou niet de laatste keer zijn dat hijbij Disney een blauwtje liep. Maar eenweek voor hij de kaap van 60 rondt,valt pas op hoezeer dit werkje al delatere Tim Burton ademt. Of, andersgezegd: hoe trouw Burton altijd is gebleven aan zijn zeventienjarige zelve(inclusief lak aan grammatica enspelling). De brieven worden, samenmet ruim vierhonderd andere bewijzen, aangevoerd door de grote expoThe world of Tim Burton, die na eenstart in het Moma (New York) via Parijs, Tokio en São Paulo nu eindelijk isaanbeland in een wereldstad: Genk.
Altijd blijven spelenDe focus is de artiest achter de re
gisseur, of de beeldend kunstenaar,zoals je wil. Niet dat hij nu een virtuoos schilder is – een enkel schilderijverraadt een povere techniek. Maarde talloze tekeningen getuigen stukvoor stuk van zijn hoogst individuelestijl, zijn heel eigen karakter en zijnliefde voor excentrieke outcasts enmonsters (in zijn wereld zijn datsynoniemen), met een ietwat bizarmaar daardoor net aanstekelijk gevoel voor macabere humor. Want datis hij in de eerste plaats: een tekenaar
krakers als Beetlejuice, Batman enEdward Scissorhands. Dat zou eenconstante blijven in zijn carrière: hoegek en afwijkend zijn verhalen ookzijn, het publiek lust er pap van.
Dat betekent ook dat Burton nooitecht een dip in zijn carrière heeft gehad. Er zijn simpelweg geen magerejaren geweest. ‘Dat is ook omdat hij inzo’n gigantisch tempo produceert’,zegt de Amerikaanse curator JennyHe. ‘De creativiteit stroomt eruit. Alshet ene project op een zijspoor belandt, heeft hij altijd nog een ander inhet vuur.’
Aan nooit gerealiseerde projectengeen gebrek: je kan er een helemuseumzaal mee vullen, wat ook isgebeurd. ‘Ook daarin zie je hoe hij altijd aan zijn stijl heeft vastgehouden.Hij is nooit afgeweken van zijn baan,heeft nooit water bij de wijn gedaan.Het was take it or leave it.’
KindvriendelijkVan die onophoudelijke stroom
creativiteit getuigt een hele muur volservetten waarop hij figuurtjes heeftgekrabbeld. Toegegeven, die zien erwat te mooi uit om waar te zijn,zonder vlekken van spaghettisaus (ofbloed, allicht). Andere tekeningen bewijzen wel degelijk hoe hij droedelsvan jaren geleden soms oppikt omvervolgens in een film te gebruiken.Jenny He wijst naar een figuurtje inde zijkant van een tekening. ‘Waiter’staat erbij, maar zijn doodskop enmagere gestalte verraden een eersteversie van wat later Jack Skellingtonzou worden, de hoofdfiguur in Thenightmare before Christmas.
met een feel voor verhalen overfiguren die buiten het normale vallenen daarom verstoten worden.
Dat is ook hoe hij zijn eigen jeugdomschrijft in Burbank, een ingeslapen voorstad van Los Angeles. Deenige momenten dat zijn kinderhartopleefde, waren de feestdagen, wathem later zou inspireren tot Thenightmare before Christmas. Het carnavaleske is in nagenoeg al zijn filmsnadrukkelijk aanwezig: de wereld zoals we die kennen, wordt op zijn kopgezet. De gewone wereld is saai, vertellen zijn films, maar daarbuiten iser nog een wereld, die van de verbeelding. Om aan de verveling te ontsnappen, nam hij als dertienjarige 8mmfilmpjes op terwijl hij zijn speelgoedmismeesterde.
Niet lang na de afwijzendebrief over zijn boek werd hij alsachttienjarige wel toegelatenaan de California Institute ofthe Arts, de hogeschool opgericht door Walt Disney. Na afloop kon hij als animator onmiddellijk terecht bij Disney.Het zou een frustrerende periode worden: hij moest werken opde erg conventionele films van deoude garde, en zijn werk werd stelselmatig zonder boe of bah in de prullenbak gegooid.
Ondertussen vierde hij zijn niet testoppen creativiteit bot in enkelekortfilms, met als hoogtepunt Frankenweenie, over een jongetje dat zijnoverreden hondje als een Dr. Frankenstein tot leven wekt. Voor zijnwerkgever was dat de druppel: zomaar het geld van Disney over de balkgooien voor films die niet kindvriendelijk zijn. Buiten!
Burton haalde later zijn gram doorer, nota bene voor Disney, een langspeelfilm van te maken. Maar eerstmoest hij tonen dat hij de kassa kondoen rinkelen. In drie jaar tijd werdBurton de populairste weirdo vanHollywood met prettig gestoorde kas
‘The world of Tim Burton’ toont de artiest achter de regisseur
Altijd een naar jongetje gebleven
Met ‘Edward Scissorhands’, ‘Beetlejuice’ en ‘The nightmare before Christmas’ bedacht Tim Burton enkele van onze populairste weirdo’s. Een expo in Genk toont hoe de regisseur altijd trouw bleef aan zijn stijl en thema’s. Ook als Disney daar niet in geloofde. JEROEN STRUYS
‘Devil dog’, 2014. © TB
‘Hij is nooit afgeweken van zijn baan, heeft nooit water bij de wijn gedaan. Het was take it or leave it’
DE STANDAARDZATERDAG 18, ZONDAG 19 AUGUSTUS 2018 C13
getfilms heeft hij altijd zijn eigenesthetiek en thematiek kunnen bewaren. Dat deed hij ook door vaakmet dezelfde mensen te werken, zoalsmet componist Danny Elfman, kostuumontwerpster Colleen Atwood,acteur Johnny Depp.
Eigenlijk zijn al zijn films een soortkunstenaarsfilms: ze hebben bijna altijd artiesten als onderwerp. Zelf pasthij helemaal in het romantische ideevan de weirde kunstenaar – zij het dathij er immens populair mee werd. Erzijn nu eenmaal heel veel mensen diezich herkennen in de outsider, deweirdo, de zonderling. ‘Ernaar verlangen dat de mensen van je houdenis oké, maar ik ben vol vertrouwen dater altijd veel zullen zijn die dat nietdoen’, zei Burton ooit aan The NewYork Times. ‘Daar zal ik me altijd aanoptrekken.’
‘The world of Tim Burton’, tot 28 november in CMine Genk. ¨¨¨¨è
samenleving die hen isoleert en afstoot.
Als elke film een zelfportret is, isdit wellicht ook hoe Tim Burton zichzelf ziet. Het duidelijkst is dat in zijnbiopics: dan kiest hij nadrukkelijkvoor de mislukte kunstenaar, zoals inBig eyes en Ed Wood. Wanneer in dielaatste film de talentloze horrorregisseur Ed Wood zijn grote idoolOrson Welles tegenkomt, raadt diehem aan om nooit toe te geven aanhet establishment van Hollywood.‘Waarom je leven verspillen aan hetrealiseren van andermans dromen?’
KunstenaarsfilmsDat heeft Burton nooit gedaan. In
de plaats daarvan is het zonderlingejongetje een van de populairste regisseurs sinds eind jaren 80 geworden.Hoewel hij altijd grote budgetten terbeschikking heeft gekregen, is hij eenvreemde eend in de bijt van Hollywood. In al die gigantische bigbud
Een Mexicaanse worstelaar. © tb
‘The green man’ (1999). © Tim Burton
Die mocht hij dan toch weer bijDisney maken, nadat hij zijn succeshad bewezen met Batman bij Warner. Burton regisseerde echterniet zelf, omdat hij het te drukhad met Batman returns en omdat in stopmotion enorm veeltijd kruipt. Maar elk beeld van diefilm draagt zijn handtekening –plaatsvervangend regisseur Henry Selick was Burtons klasgenootje aan de animatieschool en kende zijn stijl van binnen en vanbuiten.
Disney wist echter nietgoed wat het moest aanvangen met dat donkere sprookje over een skelet dat kerst ontdekt en zich voordoet als SandyClaws. Het bracht de film eerst uit onder zijn Touchstonelabel, wegens ‘te donker en te akelig voorkinderen’.
Dat is nu net Tim Burton ten voeten uit: door familievriendelijke horror te maken haalde hij kinderfilmsuit hun brave hoekje. Burton wasimmers als kind zelf dol op horror.Wanneer de regisseur in septembernaar Genk afzakt, zal hij er twee vanzijn favoriete films tonen: The omegaman en The wicker man. Maar in feiteis Sleepy hollow de enige echt akeligehorrorfilm van zijn hand. Vaak wordtgezegd dat hij horror en humor vermengt, maar dat is zeker niet typischvoor hem, eerder typisch voor hethorrorgenre tout court, dat zichzelfzelden al te ernstig neemt. Wel maakthij zijn horrorfiguren vaak zo aandoenlijk en menselijk dat je er compassie mee krijgt, zoals met EdwardScissorhands.
In de wereld van Tim Burton zijnwij allemaal mensen met een hoek af.Typisch Tim Burton zijn de figuurtjeswaarvan de naden zichtbaar zijn. Iedereen draagt littekens, ieder heeft zozijn misvorming. Zijn helden biedenmet hun verbeeldingskracht een antwoord op de meedogenloze
Je wordt op de expo begroet door Balloon Boy, een standbeeld voor de misbegrepen outcast. © rr
Stain Boy: een jongetje dat altijd vlekken maakt. © Tim Burton