kam e-bülten 4
TRANSCRIPT
-
7/31/2019 KAM E-Blten 4
1/371MART-NSAN 2012
E-Blten
4Mart-Nisan 2012 Faaliyetleri
ga
lin
9.Y
ldn
m
n
de
Ira
kPaneli
Mesu
t
zca
n
Furkan
Tor
lak
Se
lin
M.B
lme
n
cirlik
ss
:
ABDnin
s
Po
litikasve
Trk
iye
Rusya
Se
imleri:
Pu
tin
liYl
lara
Devam
lyas
Kama
lov
Vgar
manov
Muza
ffer
ene
l
Aleksan
dr
So
tnien
ko
Arap
Ba
har
Srec
inde
Rusya
nn
Orta
dou
Po
litikas
Francesco
Giume
lli
Targe
tedSanc
tions
inthe
21s
tC
en
tury:C
ha
llenges
an
dOpportun
ities
Mura
tYlmaz
Yetim
lere
Dnyanz
da
YerA
n
-
7/31/2019 KAM E-Blten 4
2/37
http://bisav.org.tr/register.aspx?module=kayit&men
Merhaba,
Bilim ve Sanat Vak Kresel Aratrmalar Merkezince iki ayda bir yaymlanan KAM e-Bltenin
drdnc says ile karnzdayz. Bu saymz, KAMn 2012nin Mart ve Nisan aylarnda d
zenledii aaliyetlerin deerlendirmelerini ieriyor. Ebltenler ile dzenlediimiz toplantlar
daha kalc klmay ve aaliyetlerimizi daha geni kitlelere ulatrmay hedeiyoruz.
Videosunu Bilim ve Sanat Vak web sitesine yklediimiz galin 9. Yldnmnde Irak Paneli
ile zellikle Arap Bahar sonras ikinci plana itilen Iraktaki siyasi gelimelere odaklandk.
galin sona ermesinin ardndan ortaya kan yeni durumu ve bunun Trkiyeye ve Ortadou
siyasetine muhtemel etkilerini, SETA D Politika Aratrma Asistan Furkan Torlak ve Di
leri Bakanl Stratejik Aratrmalar Merkezi Bakan Yardmcs Mesut zcan derinlemesine
deerlendirdiler. KitapMakale Sunumlar serisinde Selin M. Blme, akademide ihmal edil
mi bir konu olan ncirlik ss zerine yazd ncirlik ss: ABDnin s Politikas ve Trkiye
balkl kitabn tantt; alannda nemli bir boluu dolduran almasnn aratrma srecini
katlmclarla paylat. Avrasya Konumalar serisinin drdnc toplantsnda, 4 Mart 2012de
Rusyada yaplan ve Vladimir Putinin tekrar Rusya Federasyonu Cumhurbakan seildii se
imleri gndemimize aldk. Bu seimlerin Rusyann i ve d politikas ile TrkRus ilikilerinemuhtemel etkileri, Trk Tarih Kurumunda uzman olarak alan lyas Kamalov ile stanbul
ehir niversitesinden Vgar manov ve Muzaer enel tarandan deerlendirildi. Avrasya
Konumalarnn beinci toplantsnda ise Petersburg Devlet niversitesinden Aleksandr Sot
nienko, Rusyann Arap Bahar srecine bakn ve Ortadou politikasndaki deiimleri ele
ald. Nisan ayndaki KitapMakale Sunumlarnda Prag Metropolitan niversitesi Uluslararas
likiler ve Avrupa almalar Blmden Francesco Giumelli, uluslararas yaptrmlara dair
Coercing, Constraining and Signaling: Explaining UN and EU Sanctions aer the Cold War ba
lkl kitabn ana hatlar ile sundu. KAMn bu dnemdeki son konuu ise HH nsani Yardm
Vaknn bakan yardmcl ve Yetim Birimi bakanln yrten Murat Ylmaz idi. Ylmaz,
dnyada yetimlerin yaad temel sorunlar ele ald genel sunuunun ardndan, HHnn bu
konudaki vizyonunu ve almalarn tantt.
Bilim ve Sanat Vaknn 45. dnem seminerleri de yine bu dnemde, 9 Mart28 Nisan tarihleri
arasnda gerekletirildi. 2012 Bahar Dnemi KAM Seminerlerinde ders veren hocalarmza
teekkr ediyorum. Seminerlerin katlmclar asndan verimli getii midindeyim.
KAMn toplantlarna konumac olarak katlan Mesut zcan, Furkan Torlak, Selin M. Bl
me, lyas Kamalov, Vgar manov, Muzaer enel, Aleksandr Sotnienko, Francesco Giumelli
ve Murat Ylmaza teekkr ediyorum. Ayrca gerek toplantlarn organizasyonunda gerekse
ebltenin hazrlanmasnda emei geen koordinatr yardmcs arkadalarm Z. Tuba Kor ve
Kadir Temiz ile zgr Dikmene; bu sayya yazdklar deerlendirmeler ile katkda bulunan
Merve Uur, Harun Kkaladal, Abdullah Ayasun, zgr Dikmen, Kadir Temiz ve Tuba
Gltekine mteekkir olduumu iade etmek isterim.Talha Kse
Kresel Aratrmalar Merkezi Koordinatr
KoordinatrTalha Kse
Koordinatr Yardmclar
Z. Tuba Kor
Kadir TemizVea Cad. No 41
34134 Vea stanbul0212 528 22 22 / 801-802
www.bisav.org.tr
Kresel Aratrmalar Merkezininaaliyetlerinden haberdar olmak iin
web sitemizde yer alanyelik ormunu
doldurabilirsiniz.
Editr
Z. Tuba KorGrafk Uygulama
Ayenur Gnen
Fotora
Cemil Akgl
-
7/31/2019 KAM E-Blten 4
3/37
MAYS 2012 PROGRAM
Kitap ve Makale Sunumlar
Avrupada Yerelleen slam: Almanya ve
Hollandadaki Trk Mslman Cemaatleri(Localzng Islam n Europe: Turksh Islamc Communtes nGermany and the Netherlands, Syracuse Unversty Press, 2011)
Ahmet Ykleyen(Do. Dr., Mssssp nverstes Sosyoloj Blmretm yes)
4 Mays Cuma, 18:30 / akir Kocaba Salonu
TEZAT
atma zm Perspektiinden
Oslo Bar Sreci(Marmara nverstes Ortadou Aratrmalar Ensttsdoktora tez, 2012)
Bora Bayraktar(Dr., Euronews Haber Kanal stanbul Temslcs)
16 Mays aramba, 18:30 / akir Kocaba Salonu
Ortadou Konumalar 7Arap Bahar Srecinde rann BlgePolitikas
Bayram Sinkaya(Yrd. Do., Yldrm Beyazt nverstes Uluslararaslkler Blm retm yes)
26 Mays 2012 Cumartesi, 13:00 / Zeyrek Salonu
Etkin Ynetim Syleileri 20Gayrimenkul Sektrne Bak:Bir Kurumsallama rnei Dumankaya
Ali Dumankaya(Dumankaya naat Ynetm Kurulu yes)
26 Mays Cumartesi, 14:00 / akir Kocaba Salonu
GR SEMNERLER
ktisadn Temel Kavramlar Halil Tunal
Uluslararas likilerin Temel Kavramlar Mesut zcanMuzaer enel
TEMEL SEMNERLER
Finansal Krizler Lokman Gndz
letiim Psikolojisi II brahim Zeyd Gerik
Trk D Politikas: Teori ve Pratik Hasan Ksebalaban
Uluslararas Hukukun Temelleri II Berdal Aral
ZEL SEMNERLER
Arap Bahar ve Ortadouda Siyasi Dnm Burhanettin DuranMesut zcan
Muzaer enelTalha Kse
Blgesel Analizler (ABDinHint Alt KtasBalkanlar) Helin Sar ErtemKadir Temiz
Mahmut OsmanoluSevin Alkan zcan
Demokrasi anda Otoriter Rejimler ve Uluslararas Politika Ali Resul Usul
Enerji ve Jeopolitik Sleyman Beli
Kariyer Planlama ve Gelitirme Nihat Erdomu
Parann Dn, Bugn ve Yarn Celali Ylmaz
Stratejik Ynetim ve Planlama II Haluk Dortluolu
2012 BAHAR DNEMI KAM SEMINERLERI LISTESI
-
7/31/2019 KAM E-Blten 4
4/374 KAM E-BLTEN 4
galin 9. Yldnmnde IrakFurkan Torlak Mesut zcan
9 Mart 2012
KAM PANEL
Deerlendirme: Merve Uur
-
7/31/2019 KAM E-Blten 4
5/375MART-NSAN 2012
Mesut zcan, Marmara niversitesi Siyaset Bilimi ve
Uluslararas likiler Blmnde lisansn ve yksek
lisansn, Boazii niversitesi Atatrk Enstitsnde
ise doktorasn tamamlad. Doktora almalar
srasnda Jean Monnet aratrma bursuyla Oxord
niversitesi St. Antonys Collegeda bir yl okudu.
Yksek lisans tezi Sorunlu Miras Irak (Kre Yaynlar,
2003) ve doktora tezi Harmonizing Foreign Policy:
Turkey, the EU and the Middle East(Ashgate, 2008)
adyla kitaplaan zcann Muzaer enel ile birlikte
derledikleriModernite ve Dnya Dzen(ler)i (KreYaynlar, 2010) adl kitabnn yan sra, Trk d
politikas, Ortadou ve Irak konularnda yaynlanm
birok makalesi bulunuyor. Hlihazrda Dileri
Bakanl Stratejik Aratrmalar Merkezi bakan
yardmcs olarak grev yapyor.
Furkan Torlak,Suryede 20002006 yllar arasndaFelsee ve slam Hukuku alanlarnda etm grd.
Kanal 7, Kanal 24, CNN Trk, 6NEWS, TRT Arapa
ve TRT Trkte gazetec olarak alt. 2007 ylnda
Doan Yayn Holdng tarandan yln En Yaratc
Yen Gazetec dlne layk grld. Hlhazrda
SETA D Poltka Drektrlnde aratrma asstan
olup stanbul Blg nverstes Uluslararas lkler
Blmnde de lsans etmne devam etmektedr.
-
7/31/2019 KAM E-Blten 4
6/376 KAM E-BLTEN 4
Mart ay itibaryla i
gali zerinden tam dokuz yl geen ve igalciaskerlerin 2011 yl itibaryla tamamen geri
ekildii Irakn hlihazrdaki durumu, Kre
sel Aratrmalar Merkezinin dzenledii
galin 9. Yldnmnde Irak panelinde tart
ld. stanbul ehir niversitesi Siyaset Bilimi
ve Uluslararas likiler Blm retim yesi
Talha Ksenin oturum bakanln yapt,
NTV program yapmcs gazeteciyazar Mete
ubukunun uandaki rtar nedeniyle kat
lamad panelde SETA D Politika Aratrma
Asistan Furkan Torlak ve Dileri Bakanl
Stratejik Aratrmalar Merkezi Bakan Yar
dmcs Mesut zcan, Irakn mevcut otora
n ok iyi bir ekilde ektiler ve gelecee ili
kin ngrlerini bizimle paylatlar.
Panelistlerden Furkan Torlak, Amerikan
birliklerinin geri ekilmesinin ardndan Irakn
hem bugnne hem de geleceine damgasn
vuran temel meseleleri ve yeni dzen aray
larn ele ald konumasna, Irak Savann
ABDnin Vietnam Savandan sonraki en ge
ni apl asker operasyonu olduunu hatrla
tarak balad. Irak halknn igalin sona erme
siyle ilgili duygu ve dncelerini renmek
ve kar karya kaldklar durumu gzlemle
mek amacyla gerekletirdii Irak ziyaretindeedindii izlenimleri aralk aynda Uuk Uluta
ile birlikte raporlatran1 Torlak, bu raporda
zerinde durduklar be temel mesele zerin
den konumasn ekillendirdi. Irakn yakn
geleceini etkileyecek bu be mesele hakknda
Torlak u deerlendirmelerde bulundu:
Amerikan igali, asker
boyuttan sivil boyutatanm durumda
1. Egemenlik meselesi: Torlak, Ameri-
kann Iraktan ekilme zeminini iki anlama
zerine kurduunu belirtti. Bunlardan 1 Ocak
2009 itibaryla yrrlkte olan SOFA Anla-
mas (Status of Forces Agreement), aamal
olarak Iraktan ekilme srecinde Amerikan
asker kuvvetlerinin durumunu belirlerken;daha uzun vadeli olan Stratejik ereve An-
lamas, ekilme sonrasnda Amerikann Irak
ile kuraca siyasi, iktisadi ve toplumsal iliki-
lerin erevesini iziyordu. lk anlama gerei
Amerikan muharip birlikleri Haziran 2009
itibaryla ehirlerden ayrlmaya balad. Aus-
tos 2010 itibaryla da son muharip birlikler
1 Furkan Torlak ve Uuk Uluta, ekilme Sonras IraktaDzen Aray, SETA Analiz, No: 49, Aralk 2011.
Irakta egemenlk, brlk, syas
stkrar ve gvenlk meselelerhenz zleblm del
-
7/31/2019 KAM E-Blten 4
7/377MART-NSAN 2012
Iraktan ayrld. 2011 yl sonuna gelindiinde
ABDnin Irakta, Irak ordusunu eitme ve l-
kedeki Amerikan misyonunu koruma dnda
grevi olmayan 2000-3000 askerden baka her-
hangi bir kuvveti kalmad. Torlak asker ekil-
menin anlamaya uygun ekilde gerekletiini
belirtirken farkl bir noktaya da dikkat ekti:
Amerikann Irakta brokratik anlamda varl-n halen srdrmesi. Zira u an Irakta resm
rakamlara gre 15.000 kiinin alt bir
Amerikan Bykelilii var ve bu yaplanma
ile ABD Iraktaki tm gelimeleri yaknda takip
ediyor. Dolaysyla bu sivil yaplanma ile igal,
asker boyuttan sivil boyuta tanm oldu.
Torlak, ABDnin asker ekiliini Irakn
egemenlik problemiyle ilikilendirdi. Irakn
hl gerek anlamda egemen olamadna dik
kat ekerken bunu 1990daki Kuveyti igaline
dayandrd. Zira Kuveyti igali zerine BM
Gvenlik Konseyi kararyla Irakn egemenlii
snrlandrlmt. SOFA ve Stratejik ereve
Anlamas ile ABD bu snrlandrmay ortadan
kaldracana sz vermi olsa da Aralk 2011de
toplanan BM Gvenlik Konseyi bunun devam
ynnde bir karar ald. Dolaysyla Irakn ege
menlik meselesi henz zlebilmi deil.
Kimlik siyaseti, hkmetalmalarna sekte vuruyorve toplumsal tabandakikrlmalar derinletiriyor
2. Siyasi istikrar meselesi: Torlak, Iraktaigalden bu yana alt ayr ynetim kuruldu
unu, bunlardan ilk ikisinin dorudan Ame
rikan ynetimi, sonraki ikisinin Amerikan
kontrolnde Irak ynetimi ve son ikisinin ise
uluslararas toplum ve ABD etkisindeki Irak
ynetimi olduunu belirtti. Torlaka gre,
Iraktaki siyasi sre Snni, ii ve Krtlere da
yanan etnik ve mezhepsel ayrm zerine kuru
lu ve bu srete taraar karlkl gvensizlik
iinde siyaset yapyorlar. Kimlik zerinden ya
plan siyaset ise toplumsal tabandaki krlma
lar derinletiriyor. Koalisyon hkmetinde de
gzlenen bu ayrma, hkmet almalarna
sekte vuruyor; her kaadan bir ses kmas ne
deniyle birinin yaptn br bozuyor.
Torlak, 2010 seimleri sonras ortaya kan
siyasi yapy deerlendirirken Irak Meclisinde
ne kan drt byk gruptan bahsetti: (i) Se
kler bir oluum olan Iyad Allavi liderliin
deki elIrakiyye grubu (Irak Ulusal Hareketi)
-
7/31/2019 KAM E-Blten 4
8/378 KAM E-BLTEN 4
(91 milletvekili), (ii) Nuri elMaliki bakan
lndaki Hukuk Devleti Koalisyonu (89 mil
letvekili), (iii) Sadr ve elHekim grubu bata
olmak zere ii slamclarn bir araya geldii
Irak Ulusal ttiak (70 milletvekili), (iv) Me
sut Barzani ve Celal Talabaninin ban ektii
Krdistan ttiak (43 milletvekili). Seimler
sonucunda cumhurbakan Krtlerden Celal
Talabani, babakan ii Araplardan Nuri el
Maliki, meclis bakan ise Snni Araplardan
Usame elNuceyi olarak belirlenirken bakan
lklar da yine bu gruplar arasnda paylald.
Gvenlikle ilgili bakanlklarn (savunma ve
iileri bakanl ile ulusal gvenlikten sorumlu devlet bakanl) paylalamamas zerine
Maliki, anlama salanana kadar bu ba
kanl babakanlk ile birlikte kendisinin y
neteceini aklad ve bir yl boyunca bu ma
kamlara kimseyi atamad. Sonrasnda ise bu
makamlar vekleten grevlendirdii kiiler
aracl ile elinde tutmas hem Snnileri hem
de iileri kzdrd. Torlak, bu durumun Irakta
arkl evrelerce bir Saddamlama eilimiolarak alglandn da aktard.
Irakta birlii salayacakanayasal bir zemin olmadgibi ayrmay tetikleyenbirok sebep var
3. Birlik veya blnme durumu:Torlak,
Irak Anayasasnda yer alan ederal blge
kavramnn tanmlanmam bir kavram olup
Anayasann blgesel ynetimlere tand
haklardan tr lkedeki mevcut ay hatlar
n tetikleyebilecek bir yapda olduuna dikkat
ekti. Ardndan etnik ve mezhepsel gruplarn
ederalizme baklarn deerlendirdi. Buna
gre, en bata Irakn btnn kontrol edebi
lecek gce sahip olmayan ii ynetimi, zaman
iinde g kazanmasyla birlikte Krt Blgesel
Ynetiminin varlndan rahatszlk duyma
ya balad. Bata blgesel ynetim kavramna
kar kan Snni Araplar ise, iiler ve Krt
ler karsnda dezavantajl konuma dmeleri
zerine, kendi blgesel ynetimlerini kurmataleplerini dillendirir hale geldiler. Her ne ka
dar kimileri Snnilerin bu tehditle Badat y
netiminden kazanmlar elde etmeye altn
dnse de Torlaka gre bu dezavantajl du
rumun devam etmesi halinde Snni Araplarn
ederal ynetime daha scak bakp kendi blge
sel ynetimlerini kurmalar ihtimal dhilinde.
Ayrca normalleme henz salanamad
iin hibir stat verilemeyen Kerkk gibi anlamazlk blgeleri de mevcut. Ksaca Irakta
birlii salayacak anayasal bir zemin olmad
gibi ayrmay tetikleyen birok sebep var.
D saldrlara kar koymagc olmayan Irak ordusu,i gvenlii salamakta da
yetersiz4. Gvenlik meselesi:Irak ordusunun hava
ve deniz kuvvetlerinden ziyade i gvenlii
salamaya odakl piyade birliklerinden olu
tuunu belirten Torlak, Genelkurmay Baka
n Babekir Zebarinin Ordunun 2030 ylna
kadar dardan gelecek herhangi bir saldrya
kar koyabilme gc yok szn hatrlatt ve
unlar syledi: Irak ordusu sadece dardan
gelebilecek saldrlara kar zay deil, i gvenlii salamakta da yetersiz ve bu zaa yine
ordu iindeki etnik ve mezhepsel ayrlklara
dayanyor. Ordu iinde bir de eski subay
yeni subay tartmas var; yeni subaylar es
kileri diktatrlkle, eski subaylar ise yenileri
ran ajanlyla suluyor. te yandan Irakta
ikili bir ordu yaps var; blgesel ynetimin
ordusu ile merkez ynetimin ordusu ileride
Kerkk gibi anlamazlk blgelerinde atmaya dahi girebilir.
-
7/31/2019 KAM E-Blten 4
9/379MART-NSAN 2012
Bata igalci saylan ABD,artk Irakn i meselelerindehakem konumuna geldi
5. ekilme sonras rakta jeopolitik bo-
luk meselesi:Amerikann Iraktan ekilmesinin bir jeopolitik boluk oluturduu grne
karlk Torlak, lkedeki Amerikan Bykeli
liinin etkisine iaret ederek, balarda igalci
g olarak grlen ABDnin artk Irakn i
meselelerinde hem Snniler hem iiler hem
de Krtler tarandan hakem konumuna e
kildiine dikkat ekti. Dier yandan Ameri
kan birliklerinin lkelerine geri dnmediini,
sadece Bahreyn, Kuveyt ve Suudi Arabistana
ekildiini, yani herhangi bir sorun kmas
durumunda ok ksa bir srede Iraka geri ge
lebileceklerini syledi. Amerikan ordusunun
halen Irakn hava ve deniz sahasn kontrol
ettiini de hatrlatt.
Dileri Bakan Ahmet Davutolu, Orta
doudaki jeopolitik dengeleri deerlendirir
ken i ie gemi genden sz eder. Buna
gre d gendeki dengeleyiciler Trkiye
Msrran, i gendeki dengeleyiciler Suudi
ArabistanIrakSuriye, en i gendeki denge
leyiciler ise rdnFilistinLbnandr. Torlak,Irakn ortadaki gende yer alan dengeleyici
bir unsur olmasnn yannda, bir de Basra je
opolitiinde yer alan temel gten (ran
Irakbe kk emirlikle Suudi Arabistandan
mteekkil Krez birlii Konseyi lkeleri)
birisi olduunu syledi. Irakn kuruluundan
Amerikan igaline kadar geen dnemde gar
nizon grevi grdn, zellikle 1980lerden
itibaren Krez birlii Konseyi tarandanrana kar dengeleyici bir unsur olarak kulla
nldn belirtti.
Amerikan igaliyle birlikteIrak, ran dengeleyici birunsur olmaktan kt
Torlaka gre Irakn ran dengeleyici bir
unsur olarak kullanlmas durumu Ameri
-
7/31/2019 KAM E-Blten 4
10/3710 KAM E-BLTEN 4
kan igaliyle birlikte son bulurken sre tam
tersine dnd. Krez birlii Konseyinin en
nemli aktr olan Suudi Arabistan da Irakta
rana yakn bir ynetimin baa gemesiyle bu
dengenin bozulduunu hissedip gvenlik stratejisinde deiiklie gitti. Suudi Arabistann
igal sonras gvenlik stratejisi ABDnin bl
gede varl ve gvenlii salamas zerine ku
rulu hale geldi. Ancak bu strateji ksa srd;
ABDnin Iraktan ekilmesi ve rann Irakta
nuzunu giderek artrmas sonucunda Riyad
ynetimi silahlanma yolunu seti.
Suriyeye gelince, Irak ile ortak jeopolitii
paylamalarna ve Baas Partisi tarandan ynetilmelerine ramen iki lke arasnda srek
li bir gerilim olageldi ve ranIrak Savanda
Suriye rann taranda yer ald. gal sonras
dnemde de iki lke arasndaki gerilim de
vam etti ve hatta 2009daki krizde Trkiye ta
raarn aralarn bulmaya alt. Ancak Arap
Baharyla birlikte Suriyede balayan siyasi
istikrarszlk dneminde Irak, rann da etki
siyle, Arap Birliinin ekonomik ambargo gibiteklierini reddetti ve am rahatlatc bir ta
vr izledi. Torlak, yine de ABDnin basklar
sonucunda Irakn son BM Genel Kurulunda
Suriyeyi knayan tasarya evet oyu kulland
n ve mart aynda Irakta yaplacak Arap Birlii
zirvesine Bear Esedin davet edilmeyeceini
duyurduunu hatrlatarak konumasn son
landrd.
Irak, Trk d politikasndabelirleyici bir unsurdur
Mesut zcan, Irakn Trk d politikasn
daki yerini ve nemini deerlendirdii konu
masna, Irakta yaanan gelimelerin hem Krt
sorununu hem de Ortadoudaki gelimeleri
dorudan etkilemesi bakmndan Trk d
politikasnda zellikle Trkiyenin Ortadou
politikasnda belirleyici bir unsur olageldi
ini vurgulayarak balad. 2003teki igal n
cesinde yaanan gelimelerin Irak siyasetini
nasl etkilediine deindi. Buna gre, 1 Mart
Tezkeresinin TBMMden gememesi suretiyleAmerikan askerlerinin Trk topraklar zerin
den Iraka geiine izin verilmemesinin hem
olumlu hem de olumsuz yansmalar oldu.
Daha nce Batnn Truva at veya ileri ka
rakolu gibi grlen Trkiye, bu tutumuyla
artk Amerikadan bamsz hareket edebilen
blgesel bir aktr olarak deerlendirilmeye
baland. Buna mukabil Ankara Iraktaki ge
limelere mdahil olamaz hale geldi. IraktakiKrt gruplar Trkiyenin herhangi bir mda
halesine kar kt. zellikle 20032006 d
neminde Irakn blnmesi ihtimaline kar
Trkiyenin mdahil olamamas Ankara a
sndan byk bir handikapt. Tezkere Krizi
TrkAmerikan ilikilerinde de ciddi skntla
ra yol at. Btn bu skntlara ramen Tr
kiye yeni yapnn olumas noktasnda eitli
giriimlerde bulundu. Iraktaki arkl siyasi aktrleri Trkiyeye getirerek anayasann ve se
im kanununun yazlmas ve devlet yapsnn
tesisi noktasnda yeniden ina srecine etki
etmeye alt. Bu erevede Trkiyede yaplan
toplantlara Iraktaki btn etnik veya mez
hepsel gruplardan temsilciler katld.
Irakn btnl, hem i
siyasetimiz hem de blgeselistikrar iin nemli
Blnmenin ok azla gndemde olduu
zamanlarda dahi Trkiyenin srekli olarak
Irakn birliine vurgu yaptn syleyen z
can, Irakn birliinin sadece (Krt sorunu
balamnda) Trkiyenin i siyaseti iin deil,
blgedeki istikrarn devam iin de nemli
olduunun altn izdi. zcana gre ilk bata
-
7/31/2019 KAM E-Blten 4
11/3711MART-NSAN 2012
ederasyona kar olan Trkiye, sreci ok da
etkileyemeyeceini anlaynca, Irakn bln
memesi ve demokratik bir yap ierisinde e
deral bir sistem dahi olsa birliin salanmas
ynnde bir tavr benimsedi. Bu erevede
2005ten itibaren yava yava Snni Araplar daha azla siyasal srece angaje etmeye,
seimlere katlma konusunda iknaya alt.
Trkiyenin bu giriimlerinden nce kaybet
mi olan tara psikolojisiyle hareket eden
Snni Araplarn bir ksm eyle siyasal s
recin dnda kalmay tercih ederken bir ksm
da direnie katlmt.
Trkiye eer politikasnKrt sorunu ve Trkmenekseninden kartmasayd,tamamen ran etkisinde birIrakla karlaacakt
Souk Sava dneminde ve Saddam Hse
yin zamannda Iraka ok azla mdahil olma
sa da Trkmenlerin haklarn korumaya dayal
bir siyaset izleyen Trkiye, 20052006dan iti
baren Trkmen partilerinin seimlerde iddia
ettikleri kadar baarl olamadklarn grnce
eski politikasndan vazgeip btn aktrlerle
mmkn olduunca temas kurmaya alt.
Krt blgesiyle iyi ilikilerin temelleri de ite
bu dnemde atld. Trkiye bu dnemde Irakpolitikasn yava yava Trkmen ekseninden
ve Krt sorunu balamndan kartarak aa
mal bir ekilde Irakn tm etnik ve mezhepsel
gruplaryla temas kuran bir politikaya dn
trd. zcana gre Trkiye eer politikasn
bu ekilde dntrmeseydi, tamamen ran
etkisinde veya rann etkisine ak bir Irakla
kar karya kalacakt.
Etnik veya mezhep temelliIrak siyaseti kaotik biryapya sahip
zcan, ok uzun yllar devam eden tek
parti/tek adam ynetimi dolaysyla Irakta
muhaleet kltrnn olumadna, demok
ratik kurumlar ile aralarn oluumuna da
msaade edilmediine deindi. Irakn mevcut
-
7/31/2019 KAM E-Blten 4
12/3712 KAM E-BLTEN 4
siyasi durumunu, siyasi program veya ideolo
jiden ziyade, etnik veya mezhepsel temelde bir
araya gelmi ok eitli partiler, koalisyonlar
ve liderlerden oluan kaotik bir yapya ben
zetti. Bu kaotik yapda ilk balarda Irak bir
letiren bir lider igr izen lkenin mevcut
babakan Nuri elMalikinin Amerika ve dier
devletler nezdinde destek grdn belirtti.
zcana gre Amerikallarn, gelinen noktada
bir dizi olumsuzlua ramen hl Malikiye
destek vermesinin en nemli nedeni, dier ak
trlerle mukayese edildiinde Malikinin bel
li bir zeminde btn Irak halkn birletiren
veya Irakn ihtiyac olan gl lider igrntemsil eden bir karaktere sahip olmas. Mesela
Maliki, 2008 ylnda direniin tam anlamyla
krlmas ve istikrarn salanmas noktasnda
ii Sadr grubuna kar ok ciddi asker operas
yonlar gerekletirebilmiti. Snni gruplarn
direniinin, Amerikann da desteiyle, belirli
bir lye ekilmesi ve Snnilerin siyasal sre
ce dhil edilmesi sonrasnda Maliki daha azla
n plana kt. Bu kaotik yapda dlayc deil,Irakllar bir at altnda birletirici bir siyaset
izleyen Trkiyenin, Malikinin balangtaki
kapsayc tavrna destei de gecikmedi.
2010-2011 dnemindeIraka en azla yatrmyapanlar Trklerdi
Irak ile Trkiye arasnda yaplan st dzey
ziyaretlerde samimi bir portre izildi. Trkiye
bu temaslar esnasnda birka noktay srekli
gndeme getirdi. Bunlarn en nemlisi Kuzey
Irak kaynakl gvenlik endieleriydi. zcana
gre Kuzey Irakta her ne kadar bir Krt bl
gesi olusa ve ciddi bir pemerge gc bulun
sa da buradaki gruplar, PKKnn aaliyetlerine
kar Trkiyeyle istenilen lde bir ibirlii
ne hibir zaman girmediler. Ancak zellikle
Babakan Tayyip Erdoann Kasm 2007deki
Washington ziyaretinden sonra Amerika ve
Trkiyenin ortak basks ile istihbarat pay
lam ve Kuzey Iraktaki PKK aaliyetlerinin
kstlanmas noktasnda ciddi gelimeler oldu.
Trkiye Iraktaki Krtlerle daha azla temas
kurmaya, Krt ynetimi de Ankarann PKK
konusundaki endielerine daha azla cevap
vermeye balad. ki tara arasndaki bu yakn
lama Trkiyenin Kuzey Irakla ilikilerinde
ekonomik aralar daha ok kullanmasnn
nn at. zellikle kk ve orta lekli
Trk irketleri Iraktaki etkinliklerini artrrken mteahhitlik irmalar da Krt blgesin
de ciddi bir inaat aaliyetine giriti. 2009da
kresel ekonomik kriz sonrasnda Trkiyenin
ihracatnda bir daralma yaanmasna ramen
Iraka olan ihracat o yl %50 art gsterdi.
20102011 yllarna geldiimizde bata Kuzey
Irak olmak zere Irakn genelinde en azla ya
trm yapanlar Trklerdi. Irakta istikrarn sa
lanamad dnemde bile THY Badata uanbirka havayolu irketinden biriydi ki THYnin
Iraka seerleri sayesinde sadece Trk irketleri
deil birok Avrupal irket de Badata gidip
yatrm yapma imkn buldu.
Trkiyenin seimlerdeel-Irakiyye grubunu
desteklemesi, BabakanMaliki ile arasn at
kili ilikilerin sadece gvenlik ekseninde
ekillenmesini istemeyen Trkiye, bu ere
vede Irakn merkez ynetimiyle Yksek D
zeyli Stratejik birlii Konseyi kurarak siyasi,
iktisadi ve kltrel ibirliini daha da derinle
tirmek ve dier alanlara da yayarak kalc hale
getirmek zere eitli admlar att. ki lke
bakanlarnn bir araya geldii ortak bakanlar
-
7/31/2019 KAM E-Blten 4
13/3713MART-NSAN 2012
kurulu toplantlarnda krk akn anlamaya
imza kondu. Ancak Maliki ile ilikilerin zede
lendii son dnemde bu toplantlar da akame
te uram durumda.
zcan, Irak Babakan Nuri el-Maliki ile
Trkiyenin ilikilerinin bozulmasn, 2010daki
seimler srasnda Ankarann daha kozmopo-
lit ve sekler bir yapya sahip olan el-Irakiyye
grubunu belirli llerde desteklemesine ve
ardndan seimlerden birinci kan el-Irakiyye
nclnde mezhepsel ve etnik izgilerden
uzak, btn herkesi iine alan birletirici bir
koalisyon hkmeti kurulmas ynnde verdi-i abalara balad. Nitekim Maliki, btn bu
srete Trkiyenin el-Irakiyye grubunu destek-
lemesini kendisine kar alnm bir tavr olarak
deerlendirdi ve seimlerden yaklak bir yl
sonra rann da basksyla Irak Ulusal ttifak
ile koalisyon hkmeti kurmasnn ardndan
Trkiye ile ilikilerine mesafe koymaya alt.
Irakn iyapsn tek parti dneminden
kalma devlet kontroll bir yap olarak tasvireden zcan, siyasi istikrar salanamad iin
devlet kontrolnn iktisadi ve asker kurumlar
zerinden kalkmadn iade etti. Irakta dev
leti kontrol eden iktidarn muhaleeti ok ko
lay bir ekilde ortadan kaldrabilecek bir gce
sahip olmas nedeniyle zcana gre Iraktaki
tm gruplar iktidarn bir paras olma peinde.
Haimi krizinin derinlemeihtimali ok yksek
Cumhurbakan Yardmcs Tark el-Hai-minin Babakan Maliki tarandan sulan-
mas ve tutuklanma giriimlerine kar ku-
zeydeki Krt blgesine kamasndan sonra
lkede siyasal ortam daha da gerginleti ve
bu, Badat-Ankara ilikilerini de olumsuz
ynde etkiledi. zcana gre Trkiye, tek ada-
mn iin banda olduu, dier gruplarn s-
reten dland bir yapdan memnun deil
ve bu srete tm gruplarla temasn srdre-rek mevcut siyasi srece etki etmeye alyor.
te yandan iki dnemdir Irakta cumhurba-
kanl grevini yrten Celal Talabaninin
salk sorunlar nedeniyle siyasal srece pek
azla mdahale edememesi Irak iin byk
bir handikap; zira bu durum Malikinin tek
adam portresini glendiriyor. zcana gre
u an Iraktaki temel mesele ynetimde denge
unsurunun bulunmamas. te yandan ArapBahar srecinde Ortadouda yaanan ka-
otik ortamda herkesin dikkati dier lkelere
younlam durumda ve bu nedenle Irakta-
ki sorunlar pek gndeme gelemiyor. Byle bir
ortamda, zcana gre, hem Haimi krizinin
hem de Irak ii gerilimlerin derinleme ihti-
mali ok yksek.
Bu nemli paneli merak edenler, aadaki linke yklenen videodan izleyebilirler:
http://bisav.org.tr/merkez.aspx?module=panelayrinti&menuID=6_6&merkezid=6&panelid=49&icerikid=21
-
7/31/2019 KAM E-Blten 4
14/3714 KAM E-BLTEN 4
ncirlik ss:ABDnin s Politikas ve Trkiye
Selin M. Blme
17 Mart 2012
KTAP-MAKALE SUNUMLARI
Selin Blme, Hacettepe niversitesi Kamu Ynetimi Blmnde lisans eitimi ald. Ayn
niversitenin Uluslararas likiler Blmnde srail d politikas zerine yksek lisans yapt.
Ankara niversitesi Uluslararas likiler Ana Bilim Dalnda ABDnin s Politikas ve Trkiye:
Kuruluundan Bugne ncirlik ss balkl tez ile doktorasn tamamlad. Kuruluundan bu yana
SETAda aratrmac olarak alyor.
Deerlendirme: Harun Kkaladal
-
7/31/2019 KAM E-Blten 4
15/3715MART-NSAN 2012
Kresel Aratrmalar Mer-
kezinin uzun bir aradan sonra yeniden balat-
t Kitap-Makale Sunumlar programnda
SETA aratrmaclarndan Dr. Selin Blme ile
ncirlik ss: ABDnin s Politikas ve Trkiye
(letiim, 2012) balkl kitab zerine konutuk.
ncirlik ss hakkndaoka konuulup yazlsa da
hibir akademik almayoktu
Blme ilk olarak kitabn ortaya k sre-
cini katlmclarla paylat. Ankara niversi-
tesi Uluslararas likiler Ana Bilim Dalnda
hazrlad ABDnin s Politikas ve Trkiye:
Kuruluundan Bugne ncirlik ss balkl
doktora tezinin ksaltlm hali olan bu kitabn
maceras, doktora srecinin maceras ile byk
lde ayn. Tez konusuna karar verme sreciy-
le balayan bu macera, yazara Trkiye ve Ame-
rikadaki arivlerde yapt taramalar srasnda
karlat zorluklar, tez yazm ve savunma
srecinde ve nihayet kitaplama dneminde
yaadklaryla farkl bir deneyim kazandrm.Tez konusunu belirlerken popler konulardan
uzak durmaya alan Blme, siyasi tarihi ken-
dine alma alan olarak belirlemi; daha zel-
de ise hakknda oka konuulan ve yazlan
ancak hibir akademik alma bulunmayan
ncirlik ssn semi. Ancak bu kendisi iin
bir dezavantaja dnm ve kaynak bulmada
sorunlar yaam. Trkiyede Dileri Bakanl-
nn arivleri kapal olduu iin konuyla ilgiliyazmalara ulaamayan yazar, ABDdeki Ulu-
sal Arivin byk lde ak olmas sayesinde
tezinde nemli bir boluu doldurabilmi. Bu-
radaki belgeler sadece Amerikan makamlar-
nn kendi i yazmalarn deil, Trk makam-
lar tarafndan gnderilen kar yazmalar ve
elilik raporlarn da ierdii iin Trkiyede
ulaamad baz belgelere ABDde ulaarak
nemli ayrntlar yakalayabilmi.
Amerikan sleri, sadecestratejik ve askerdeil, siyasi rolyle debulunduklar blgelerdeetkili
Blme sunumunun devamnda kitabn temel
tezi olan Amerikan slerinin sadece stratejik ve
Ortadou krzlerndek msyonuve ABDnn gen mtyazlarsebebyle ncrlk, Amerkankartlnn sembol oldu
-
7/31/2019 KAM E-Blten 4
16/3716 KAM E-BLTEN 4
asker gvenlik amacyla deil, sre iinde de-
ien siyasi rolyle de bulunduklar blgelerde
etkili olduu, ncirlik ssnn de Trkiyedeki
Amerikan kartlnn bir sembol haline gelip
d politika tartmalarnda nemli bir faktr
olduu iddiasn tartmaya at. Tezinin teorik
ksmn Robert W. Coxun hegemonya kavra-
m erevesinde yazdn belirten Blme, bu
tercihini de u ekilde aklad: Asker slerin
varlk sebebi, literatrde genel olarak realist ve
jeopolitik teoriler zerinden aklanyor. Ancak
dnya egemenliini elde etmenin belli blge-
lere hkim olmaktan getii forml zerinekurulu olan bu teoriler, davrann kendisini
tarif ederken nedenini aklamyor. Devletle-
raras ilikiler asker stratejilere indirgenirken,
bu yolla kurulan hkimiyet ise sorgulanmyor.
Coxun yaklam ile bu zaaf alarak asker s-
ler sadece asker stratejinin bir paras olarak
deil, ABDnin dnya zerindeki hegemonyas-
n tayan ve yrten kurumsal yaplardan biri
olarak deerlendirebilir.
ncirlik, hukuki statsitibaryla bir Amerikan ssdeil, Trkiyeye ait birstr
Buradan ncirlik ssne geen Blme, n-
celikle ssn hukuki statsn akla kavu-
turdu. Bugnk statsyle ncirlikin NATO
savunma planlar kapsamnda, ABD ile imzala-
nan Savunma ve Ekonomik birlii Anlamas
(SEA) ile belirlenen koullar erevesinde, BM
ve NATO amalarna uygun olarak ABDnin
kullanmna tahsis edilmi Trk Silahl Kuv-vetlerine ait bir hava ss olduunu belirtti.
Blme ssn statsn u ekilde zetledi:
Balangta, Trkiyenin NATOya ye olmak
iin youn bir aba gsterdii dnemde kuru-
lan ncirlik ss, rgt yeliine paralel olarak
NATO amalar dorultusunda ABDnin kulla-
nmna ald. O dnemdeki anlamalara gre
1954te Trk Silahl Kuvvetlerine devrinden
itibaren ncirlik, Trkiyeye ait bir st ve hi-
-
7/31/2019 KAM E-Blten 4
17/3717MART-NSAN 2012
bir zaman hukuki stats itibaryla bir Ame-
rikan ss olmad. Ancak Souk Savan ilk
yllarnda Trkiyenin yaad Sovyet korkusu
ve Bat ittifak tarafndan kabul grme arzusu,
ssn Trkiye ile ABD arasndaki anlamala-
r zorlayan bir biimde kullanlmasn bera-
berinde getirdi. yle ki Souk Sava boyunca
istihbarat ve eitim dnda hibir NATO faa-
liyetinde kullanlmayan s, ABDnin Ortadou
krizlerine mdahaleleri ile zdeleti. rnein
ncirlik, 1958deki i sava srasnda Lbnann
bombalanmasnda, 1970teki Kara Eyll olayla-
rnda rdne silah sevkiyatnda, 1967 ve 1973Arap-srail savalarnda acil inilerde, ran
Devriminde Amerikan vatandalarnn lke-
den karlmasnda kullanld. ABDnin sahip
olduu geni imtiyazlar ve Trkiyenin snrl
kontrol ncirlikin Amerikan ss olarak ni-
telendirilmesine yol at.
1960larla birlikte Amerikan slerinin dn
ya apnda sorgulanmaya balandn belirten
yazar, bunun sebeplerini de u ekilde sralad:
(i) slerin bulunduu lkelerde genel bir ikti
sadi toparlanmann yaanmas ve ABDnin ha
miliine ihtiyacn azalmas, (ii) Amerikan as
kerlerinin bulunduklar lkelerde kartklar
adli olaylar nedeniyle kamuoylarnda ciddi bir
enin birikmesi, (iii) Vietnam Sava ile bir
likte Amerikan politikalarnn sorgulanmaya
balanmas, (iv) dnyada sol akmlarn ykselie gemesi, egemenlik ve zgrlk sylemle
rinin dnya kamuoyunda destek bulmas. te
bu sebeplerle ykselen Amerikan kartl,
Blmeye gre, ABDnin hegemonyasnn sem
bol olan slere de yneldi. Trkiyedeki n
cirlik, gerek Ortadou krizlerindeki misyonu
gerekse ABDnin sahip olduu geni imtiyazlar
sebebiyle dnemin en ok tepki eken ss ha
line geldi ve Trkiyedeki Amerikan kartl
nn da sembollerinden biri oldu.
ran meselesinde ABDncirliki kullanmak isterseTrkiye ile kar karyagelebilir
Selin Blmenin sunumunun ardndan
dinleyicilerden gelen sorularla konu daha da
derinlemesine tartmaya ald. Bir soru ze
rine Blme, bugn ABDnin kulland dnyadaki en byk on s arasnda yer alan
ncirlikin yakn gelecekte de nemini koruya
can syledi. Zira Blmeye gre Orta Asya
ve Ortadouda Amerikan kuvvetlerine ak en
byk hava ss olan ncirlik, Aganistan ve
Irak igalinin yan sra Arap Bahar ile ortaya
kan istikrarszlk ortamnda nemini koru
maya devam ediyor.
ssn TrkAmerikan ilikilerine etki
si konusundaki bir soruyu Blmenin verdii
cevap da nemliydi: Blgede yaanan son
olaylarda Trkiye ile ABDnin izledikleri po
litikalarn uyumlu olmas nedeniyle imdilik
ciddi bir kar karya gelme durumu sz ko
nusu deil. Ancak nmzdeki dnemde bl
gedeki istikrarsz yapnn devam etmesi du
rumunda, zellikle de ran meselesinde, ABDncirliki kullanmak isteyebilir ki bu durumda
tpk 2003teki Irak mdahalesi srasnda ol
duu gibi Trkiye ile kar karya gelebilir.
Program dinleyicilerden almann teorik
zemini, ssn hukuki stats, Arap Bahar
ve ABDnin Ortadou politikas zerine gelen
sorular ve katklarla sona erdi.
-
7/31/2019 KAM E-Blten 4
18/3718 KAM E-BLTEN 4
Rusya Seimleri:
Putinli Yllara Devamlyas Kamalov Vgar manovMuzafer enel
28 Mart 2012
AVRASYA KONUMALARI - 4
Deerlendirme: Abdullah Ayasun
-
7/31/2019 KAM E-Blten 4
19/3719MART-NSAN 2012
Vgar manovAzerbaycanda
dodu. Lsansn stanbul
nverstes Tarh Blmnde,
yksek lsansn Boaz
nverstes Tarh Blmnde ve
doktorasn Marmara nverstes
Uluslararas lkler Blmnde
tamamlad. Hlhazrda stanbul
ehr nverstes Syaset Blm
ve Uluslararas lkler Blm
retm yesdr.Al Merdan
Topuba (1865-1934) (Boaz
nverstes, 2003),Azerbaycan-
Osmanl lkler (1918) (Boaz
nverstes, 2006) veAvrasyaclk:
Rusyann Kmlk Aray (Kre,
2008) adl tel ktabnn yan
sra, Rus Jeopolt:Avrasyac
Yaklam (Kre, 6. bask, 2010) ve
Avrupa ve Beeryet(Kre, 2012)
balkl Rusadan tercme k
ktab bulunuyor.
lyas KamalovSSCBde dodu.
2001de Marmara nverstes
Tarh Blmnde lsansn, 2003te
Altn Ordalhanl Mnasebetler
balkl tezle yksek lsansn ve
2008de Altn Orda ve Rusya:
Rusya zerndek TrkTatar
Etks balkl tezle doktorasn
tamamlad. 2012de doent
oldu. ok y derecede Rusa,
Trke ve nglzcenn yan sra
orta derecede Farsa blen Tatar
uyruklu Kamalov, 20042008
yllar arasnda Avrasya Stratejk
Aratrmalar Merkez (ASAM)nde
RusyaUkrayna Masasnda grev
ald. 2009dan bu yana Trk Tarh
Kurumunda uzman ve Ortadou
Stratejk Aratrmalar Merkez
(ORSAM)nde danman olarak
grev yapyor. Yaynlanm baz
ktaplar unlardr:Moollarn
Kafasya Poltkas (Kakns
Yaynlar, 2003), Putnn Rusyas:
KGBden Devlet Bakanlna
(Kakns Yaynlar, 2004),Avrasya
Fath Tatarlar(Kakns Yaynlar,
2007),Moskovann Rvan: Putn
Dnem Rus D Poltkas (Yedtepe
Yaynlar, 2008),Altn Orda ve
Rusya: Rusya zerndek Trk-
Tatar Etks (tken Yaynlar,
2009),Avrasya Trkologlar
Szl. I. Clt - I. Ktap: RusyaTrkologlar (A. Kolesnkov le
brlkte, TTK Yaynlar, 2011).
Muzaer enel Ayonda
dodu. Lsansn KKTC Yakn
Dou nverstes Uluslararas
lkler Blmnde burslu
olarak tamamlad. Yksek lsans
derecesn Marmara nverstes
Avrupa Topluluu Ensttsnden
European Unon Poltcs towards
the Mddle East snce 1980 balkl
tezyle ald. Kocael nverstes
Uluslararas lkler Blm ve
Marmara nverstes Syaset
Blm ve Uluslararas lkler
Blmnde aratrma grevls
olarak alt. Macarstan, Polonya
ve nglterede msar aratrmac
olarak bulundu. Hlhazrda
stanbul ehr nverstes Syaset
Blm ve Uluslararas lkler
Blmnde olup Modern
Trkye almalar Merkeznn
de mdr yardmcln
yrtyor.Anlay dergsnde
AB, Trk d poltkas ve
Kbrs zerne yazlar kaleme
alan eneln etl ktap ve
derglerde yaynlanm makaleler
bulunuyor. Sadk nay le brlkte
derledkler Global Orders
and Cvlzatons: Perspectves
rom Hstory, Phlosophy and
Internatonal Relatons (Nova
Scence Publcatons, 2009)
ve Mesut zcan le brlktederledklerModernte ve Dnya
Dzen(ler) (Klask Yaynlar, 2010)
adl k ktap almas mevcut.
-
7/31/2019 KAM E-Blten 4
20/3720 KAM E-BLTEN 4
4 Martta yaplan devlet bakanl seimlerinin, Souk Savan zerindenyirmi yldan azla bir sre gemesine ramenpostemperyal sendromu henz zerindenatamayan eski sper g Rusya iin normal
bir seimden daha azla anlam ierdii syle
nebilir. Hele de kresel ekonomik krizin etkisiyle dnyada ve Arap Bahar ile birlikte
Ortadouda talarn yerinden oynad, buna
mukabil Rusyann uluslararas sistemdeki ko
numunu glendirmeye alt bir dnemde.
Avrasya Konumalar toplant dizisinin
drdncsnde Kresel Aratrmalar Mer
kezi, bylesi bir ortamda yaplan devlet ba
kanl seimlerini, bunun Rusyann i ve d
politikas ile TrkRus ilikilerine muhtemel
etkilerini tartmaya at. Bu balamda Avras
yaclk zerine yapt almalarndan tandmz stanbul ehir niversitesi Siyaset Bili
mi ve Uluslararas likiler Blm retim
yesi Dr. Vgar manov, Trk Tarih Kurumu
Uzman ve ORSAM Avrasya Danman Do.
Dr. lyas Kamalov ve son seimleri AGT gz
lemcisi olarak yerinde takip eden stanbul e
hir niversitesi Siyaset Bilimi ve Uluslararas
likiler Blmnden Muzaer enel konuyla
ilgili bilgilerini ve gzlemlerini bizimle payla
tlar.
Seimin galibi ncedenbelliydi; Putinin karsndaciddi bir alternati yoktu
SSCBnin yklmasndan bu yana Rusyada
altnc devlet bakanl seiminin yapldniade eden Ilyas Kamalov, ncelikle bunlarn
ortak zelliklerini deerlendirdi: (i) Seim so
nularnn nceden belli olmas (kinci tura
kalan 1996 seimleri tek istisnadr), (ii) katl
mn genelde %6570 civarnda seyretmesi (Tek
istisnas, SSCB ykldktan sonra halkn ilk
dea seme ve seilme hakkn kullanmas ne
deniyle ok byk ilgi gsterdii 1991 seimle
ridir), (iii) genelde ayn isimlerin aday olmas
Post-emperyal sendrom
yaayan Rusya, Putinle siyasibirliini, iktisadi kalknmasn veuluslararas g konsolidasyonusalamak istiyor
-
7/31/2019 KAM E-Blten 4
21/3721MART-NSAN 2012
ve siyasetin ayn kiiler etranda dnmesi, (iv)seimlere gittike daha az sayda adayn katl
mas (2000 seimlerine on bir aday katlrken
2012 seimlerinde sadece be aday yart).
Kamalova gre, 2012 seimlerinin galibi
nceden belliydi. Zira Putinin karsnda cid
di bir alternati yoktu. Adaylardan Adil Rusya
Partisi lideri Sergey Mironov, Kremline yakn
bir isim; Putin, eer partisi Birleik Rusya ile
baarsz olsayd bu partiye geecekti. Ar
milliyeti ve Trk kart duruuyla bilinen ve
zaman zaman Trklerin Sibiryaya srlme
sinden dem vuran Liberal Demokratik Parti
lideri Vladimir Jirinovski de Kremline yakn
bir isim ve parlamento almalarnda genelolarak Putinin partisini destekliyor. SSCB
yklnca hzla zenginleen bir oligark olan
bamsz aday Mikhail Prokhorov ise rejime
itaatkryla bilinen bir isim; Putine rakiplii
sz konusu olmad gibi onu Kremlinin aday
gsterttii syleniyor. Putin karsndaki tek
muhali aday Komnist Parti lideri Gennadi
Zyuganovdu; ancak %17lik oy oranyla yar
kazanabilmesi zaten mmkn deildi.
Putinin oy oraneenistanda %99,76,nguetyada %91,Moskovada ise %46 idi
Kamalov seimin dikkat ekici bir baka
sonucuna da deindi. Rusya Federasyonuna
bal cumhuriyetlerde hem seime katlm ora
nnn hem de Putine verilen oylarn yksekli
i. Mesela seime katlm oran eenistan ve
Bakurdistanda %95lerde iken Moskovada
%50nin altna indi. Yine Putin geerli oyla
rn eenistanda %99,76sn, nguetyada
%91ini, Tataristanda %82sini, Moskovada ise
%46sn ald. Kamalova gre bunun iki temelnedeni var: (i) Bu blgelerde seime katlmn
zorunlu olmas, (ii) oranlarn dk olmas
halinde Kremlin tarandan cezalandrlma
korkusu.
Putin, halkn gzndehl bir kurtarc, lkeyiparalanmaktan kurtarankarizmatik bir lider
-
7/31/2019 KAM E-Blten 4
22/3722 KAM E-BLTEN 4
Kamalova gre, Putine oy verilmesinin te
mel sebebi, insanlarn Yeltsin dnemine tekrar
dnmek istememesi. Putin, halkn gznde
hl bir kurtarc, lkeyi paralanmaktan kur
taran karizmatik bir lider. Poplerliinin ve
baarsnn ardnda onun dneminde maala
rn dzgn denmesi, isizlik sorunun ksmen
zlmesi, cumhuriyetlerin merkeze bal
lnn artrlmas, d borlarn denmesi ve
daha bamsz bir d politika takip edilmesi
bulunuyor.
Protestolar Putinin artkdokunulmaz olmadngsterdi
Devlet bakanl seimleri ncesi balayan
ve Acaba Arap Bahar kuzeye doru kayyor
mu? sorusunu akla getiren protesto gsterile
rine gelince, Kamalov bunun ok ksa srd
n, ancak gsterilerle birlikte Putinin artk
dokunulmaz olmadnn anlaldn belirtti.
Yeni dnemde Putinin muhalierin grle
rine daha ok nem verecei beklentisini dile
getirdi.
Seim sreciyle ilgili bu deerlendirmelerin
ardndan Kamalov, Putinin yeni dnemde nasl
bir i politika izleyebileceine dair ngrlerini
de paylat. Buna gre, (i) Yeltsin dneminde
Rusya Federasyonuna bal cumhuriyetlere ve-
rilen haklar 2000li yllarda geri almaya bala-
yan Putin, merkeziyeti politikasn srdrecek.
(ii) Seim ncesi vaatlerine paralel olarak eko-
nomiyi dzeltmeye alacak; ancak bu konu-
daki baars tamamen enerji fiyatlarnn seyri-
ne bal. (iii) Seim srecindeki protestolar da
dikkate alarak demokratikleme yolunda snrl
da olsa baz admlar atacak, daha zgr medya
ve barajn drlmesi gibi. (iv) Din meselesin-
de gerilimlere yol aacak eitli admlar atabilir.
zellikle okullarda din eitimi meselesi Mos-
kova ile ona bal cumhuriyetleri, Hristiyanlar
ile Mslmanlar kar karya getirebilir.
Putin sadece halkn adamdeil, gvenlik brokrasive elitin de temsilcisikonumunda
Vgar Imanovda benzer ekilde Rusyada
zengin bir demokrasi deneyimi ve pratiinden
sz edilemeyeceini belirtti ve Putinin seim
baarsnn sebeplerini sralad: (i) Alternati
sizlii, (ii) seim kampanyasn halkn ada
m imaj zerine kurmas, (iii) sadece halkn
adam deil, ayn zamanda Rusyada gvenlik
brokrasi ve eliti olarak adlandrlan bir zm
renin, yani derin devletin de temsilcisi konu
munda olmas, (iv) kamu imknlarndan so
nuna kadar aydalanmas, (v) genelde devlet
kontrolnde olan medyann Putinin baarla
rn merkeze almas. manov, Mslmanlarn
youn olarak yaadklar Kaas Cumhuriyet
lerinde Putinin ok yksek oranda oy alma
snn Rusyadaki siyasi sistemden kaynaklan
dn vurgulad: Cumhuriyet ekonomileri
merkez bte ile eklemlenmi durumda ve
ederal bteden pay alyorlar. Pastadan alnan
pay, merkezle olan ilikinin rengine ve seyrinegre deiebiliyor. te bu durum, bir sonraki
dnemde iktidara gelme ihtimali yksek olan
bir adayn neden desteklendiini aklyor.
Medvedev artk tkendi,elit iinde etkisi kalmad
Putin ile Medvedev arasnda halesele
ilikisi olsa da manova gre bir nceki d
-
7/31/2019 KAM E-Blten 4
23/3723MART-NSAN 2012
neme Medvedev dnemi denemez; zira ipler
Devlet Bakan Medvedevin deil, tamamen
Babakan Putinin elindeydi. manov, Rusyada
kiiler deise de sistemi dntremedikleri
grnde. Medvedevin artk tkendiini, elit
iinde etkisi kalmadn, babakan olsa bileetkin pozisyonda olamayacan dnyor.
manova gre yeni dnemde Putini bek-
leyen birok mesele var: tkanm olan ikti-
sadi yap, sistemik bir sorun haline dnen
yolsuzluk, zengin-fakir uurumunun artmas,
isizlikle mcadele, cumhuriyetlerle siyasi en-
tegrasyon ve konsolidasyonun salanmas, de-
mokratik reformlarn yaplmas, sivil toplumunbeklentilerinin bir lde karlanmas, hzla
yalanan nfus, Slav olmayan nfusun artmas,
ar milliyetiliin ykselii, eitimli nfusun
Rusyay terk etmesi yani beyin g vs.
Putin, yakn evresindenkurtulmad takdirdereormlarn baaryaulamas ok zor
manov, Putinin seim kampanyasnda ge
litirdii syleme de dikkat ekti. Buna gre,
srekli 1990lar ile 2000leri kyaslayarak,
kendisinin Rusyay batmaktan kurtardn
ileri srd. Son dnemde belirginleen iktisa
di meselelere temas etmek yerine d politikaarlkl bir sylem gelitiren Putin, Rusyaya
eski ihtiamn geri kazandrma vaadinde bu
lundu. Bu balamda seim kampanyasnda
uluslararas arenada sz sahibi bir Rusya sy
lemi merkez bir yer tutarken Avrasya Birlii
ise sunulan dier nemli vaatlerdendi.
Rusya 2000lerde Kazakistan ve Beyaz
Rusyann katlmyla Avrasya Birliine gidenyolda nemli bir aama olarak telakki etti
i gmrk birlii projesini hayata geirdi.
Yakn evrede glendikten sonra Sovyetler
Birliini canlandrma ve bylece uluslararas
alanda daha azla sz sahibi olma hayali ku
ran Rusyann asl amac, Ukraynay bu birlie
dhil etmek ve bylece bu lkenin AB ile iliki
sini zayatmak. manova gre Putin, Avrasya
Birlii projesini 2018 sonras iktidarda kalmak
-
7/31/2019 KAM E-Blten 4
24/3724 KAM E-BLTEN 4
iin kullanyor. lyas Kamalov ise bu projeyi
gereki bulmuyor. Rus politik mekanizma
snda sistemik dzeyde bir dnm ve siyasal
kadrolarda bir yenilenme olmad mddetePutinin planlarnn gereklemeyecei iddia
snda. Kamalova gre Putin tarih bir amaz
la kar karya; evresindeki yakn daireden
radikal bir kararla kurtulmad takdirde, re
ormlarn baarya ulamas olduka zor.
Oy kullanmnda problemyoktu; asl mesele oylarkimlerin, ne ekildesaydyd
lk defa 2011deki parlamento seimlerinde
AGT gzlemcilerine kaplarn aan Rusyaya
2012 bakanlk seimlerinde gzlemci olarak
giden Muzafer enel, konumasnn banda
Rusyann dnya topraklarnn yedide birini
kapsayan devasa bir corafyaya sahip olduunuve 143 milyon nfuslu lkede 110 milyon kaytl
semen bulunduunu hatrlatt. Seim usulsz-
l iddialar hakknda enel zetle unu sy-
ledi: Oy kullanmnda problem olduunu zan-
netmiyorum, asl mesele oylar kimlerin ve ne
ekilde saydyd. Btn kamu kurulularnn
ve resm unsurlarn Putin iin mobilize edildii
bir gerek. Sandklarda grevli 1 milyon kiinin
%80i devlet memuruydu.
enele gre, Putine oy verenlerin ou,
onun dalmann ve kn eiinde olan
lkeyi yeniden ayaa kaldrd grnde.
Yallar ise ounlukla Komnist Partiye oy
veriyor; zira kapitalizme sorunlu gei, devlet
himayesine ve desteine alkn yal kesimin
sosyoekonomik sorunlarn derinletirmi du
rumda.
Rusyada yeni yeni serpilenbir sivil toplumdan szetmek mmkn
enele gre Rusyada yeni yeni serpilen bir
sivil toplumdan sz etmek mmkn. Nitekim
seim ncesi ve sonras, pek alk olmad
mz protesto gsterilerine katlmn nispeten
bykl bunu kantlyor. Bu gsterilere
katlan kesimlerin ortak zellikleri irdelendi
inde, enelin iaret ettii zere, niversite
mezunu, dnya ile entegre, yolsuzluk, nepo
tizm, muhaleetsizlik ve sistemin tkanklkarsnda hayal krklna urayan yeni bir
muhali nesil karmza kyor. Ancak bu kesi
min etkileri olduka snrl ve siyasal anlamda
temsiliyeti zay.
Rusyay ieride kontrollbir serbestiyet, darda
ise daha sert bir politikabekliyor
Rusyada halkn ve entelektel kesimin de
nabzn tutan enel, ynelttii nmzdeki
dnemde Rusyann geleceini neler belirleye
cek? sorusuna verilen cevaplardan hareketle
unlar syledi: Postemperyal sendrom yaa
yan Rusya, (i) uluslararas sistemde g kon
solidasyonunda stratejik bir birikim yapmaderdinde. (ii) Ekonomik kalknma, yani ham
madde ve enerji baml ekonomiden know
how eksenli bir ekonomiye gei art (zira eski
yap en azla yirmi yl daha srebilir). (iii) Siya
si birliin, i g konsolidasyonun salanmas
(Ruslarn deyimiyle, merkezde kendilerinin
olmas, dierlerinin ise ona zincirlenecekle
ri ve hibir ekilde Rusyadan ayrlamayacak
lar bir duruma getirilmesi) isteniyor. te bu
-
7/31/2019 KAM E-Blten 4
25/3725MART-NSAN 2012
bakmlardan Putin halkn byk desteini
kazanyor. Ancak Putinin bunlar ne lde
baarabilecei birer soru iareti. Yine de n
mzdeki dnemde ieride daha liberal (kont
roll bir serbestiyet), darda ise daha sert bir
politika bekliyor Rusyay diyebiliriz.
Rusya, Trkiyenin OrtaAsya ve Kakasyadakiok kk bir admn bilekskanlkla karlyor
Zamann su gibi akt ve katlmclarn youn ilgisine mazhar olan bu toplant, uzunca
bir sorucevap aslyla sona erdi. Bu ksmdan
zellikle TrkiyeRusya ilikilerine dair gr
leri aktarmakta ayda var. Kamalov, Trkiye ve
Rusyann, Ortadou ve Balkanlardan ziyade,
Orta Asya ve Kaasyada kar karya olduu
nu dnyor. Ancak iki lke arkl ikirleri
ni ve pozisyonlarn bir atmaya dntr
memeye zen gsteriyor. Mevcut statkonun
devam muhtemel bir krizi nlyor. Trkiye
eer ileride Orta Asya ve Kaasyada akti bir
siyaset izlerse ilikilerde gerginlik yaanabilir.
Zira Rusya, bu blgelerde Trkiyenin ok k
k bir admn bile kskanlkla karlyor ve
Ankaray yeniOsmanlc bir politika izlemek
le suluyor. Kamalova gre 2010 ve 2011 yl
TrkRus ilikileri asndan ok nemliydi.
Vizelerin kaldrlmas, Mersine ina edileceknkleer santral ihalesinin Ruslara verilmesi ve
enerji konusunda birok ortak projenin hayata
geirilmesiyle ilikilerde geri dndrlemez
admlar atld. Bunlar mevcut birtakm prob
lemleri ilikilere zarar vermeden zme istei
nin de birer iaretiydi.
kili ilikileri olumsuz etkileme ihtimali
bulunan Fze Kalkan Krizi konusunda Kamalov, Trkiyeye NATO radar ss kurulmasnn
Rusyada tedirginlik ve rahatsz yarattna, an
cak Rus politikaclarn Avrupa ve Amerikay
ok sert iadelerle eletirmelerine karn,
Trkiyeye ynelik byle bir diplomatik dil
kullanmadklarna dikkat ekti. ssn Rusya
tarandan kendisine ynelik bir hamle olarak
yorumlandn belirten enel ise bu konuda
ilgin bir ayrnty dile getirdi: Krecikteki
radar ss, NATOnun Rusya ile imzalad
AKKA Antlamas snrlar dnda kalyor.
Dolaysyla Rusyann g dengesinin bozul
duu argmanna kar Bat, biz antlamaya
sadk kalarak bunu ina ediyoruz diyor.
-
7/31/2019 KAM E-Blten 4
26/3726 KAM E-BLTEN 4
Arap Bahar SrecindeRusyann Ortadou Politikas
Aleksandr Sotnienko
10 Nisan 2012
Aleksandr Sotnienko, lisans eitimini Petersburg Devlet niversitesi Dou almalar Fa
kltesinde ald. Ayn niversitede Osmanl mparatorluunda Jeopolitik Meknn Evrimi (1839
1908) balkl doktora tezini 2003te tamamlad. Hlihazrda Petersburg Devlet niversitesi
Uluslararas likiler Fakltesi mensubu olan Do. Dr. Sotnienko, ayn zamanda ada Ortadou
Aratrmalar Merkezinin mdr yardmcl grevini yrtyor. Rus basnnda sk sk yorumlar
yaynlanan Sotnienkonun akademik ilgi alanlar arasnda Trkiye, Ortadou, Kaaslar, Bizans ve
Osmanl mparatorluu, Avrasyaclk, din ve siyaset, Hristiyanlk ve slamda heterodoks akmlar
bulunuyor.
AVRASYA KONUMALARI 5
Deerlendirme: zgr Dikmen
-
7/31/2019 KAM E-Blten 4
27/3727MART-NSAN 2012
Avrasya Konumalarnn
beincisinde Petersburg Devlet niversitesi
Uluslararas likiler Fakltesi retim ye
si Trkolog Do. Dr. Aleksandr Sotnienko,
Rusyann Arap Baharna bakna dair bir
konuma yapt.
Trkiyede ve Ortadouda
postmodern dnemyaanyor; modernideolojiler ve liderler miadndoldurdu
Sotnienko, Rus elitinin ve entelektelleri
nin Arap Baharna bakn daha iyi ortaya
koyabilmek iin konumasnn banda l
bir dnemlendirmeye bavurdu: (i) Bat etki
sinin Rusyaya henz ulamad modern ncesi dnem; (ii) Aydnlanma ile balayp 20.
yzyln sonlarna dek sren ve liberalizm, ko
mnizm ve milliyetilik ideolojilerinin dam
gasn vurduu modern dnem ki 20. yz
yln sonuna doru komnizm ve milliyetilik
etkisini yitirirken liberalizm hl etkiliydi; (iii)
20. yzyln sonuyla balayan ve mahiyetini
tam da bilemediimiz postmodern dnem
ki bu yeni sre modernliin ve liberalizmin
deerlerine sarsc bir etki yapt. Sotnienkobu noktada dini rnek gsterdi. Modernle
meyle birlikte din ve gelenek bask altnda tu
tulurken postmodern dnemle birlikte dinin
yeniden gndeme geldiini belirtti ve ekledi:
Postmodernizm Tanrnn rvandr; nk
modernite dini ortadan kaldrmak isterken
postmodernlik onu yeniden gndeme getirdi.
Bu noktadan hareketle Trkiyede ve Orta-
douda postmodern dnemin yaandn be-
lirten Sotnienkoya gre, bu yeni dnem AK
Partinin iktidar olmasyla 2002de balad ve bir
krlma yaand. Zira nceki dnemde iktidara
gelen siyasi partiler ve aktrler olduka modern
ve laik iken son on senedir Trkiyede din, siya-
set ve gelime bir arada yaanyor. Ortadouya
gelince, Arap Baharyla birlikte halklarn kar
kt liderlerin 20. yzyldan kalma modernliderler olduunu belirten Sotnienko, be-
nimsedikleri sosyalist, milliyeti ve pan-Arap
grlerin zaten 20. yzyln sonunda geerli-
liini yitirdiini vurgulad. Bu sebeple Arap
Baharnn postmodern dnem balamnda
deerlendirilmesi gerektiini belirtti. Yaanan-
larn her ne kadar liberalleme balamnda mo-
dern bir yz olsa da srecin postmodernliini
dinin toplumsal dzlemde yeniden ykselie
gemesine balad.
Ynetici elitin Batyaynelme abasna Rus halktepkili
Bu girizghn ardndan Rusyadaki i den
geleri anlamamz iin geriye dnk olarak s
rece bakan Sotnienko, komnizmin yklma
snn akabinde zellikle 199194 dnemindeRusyada elitlerin arlkl olarak liberalizmi
Rusya son gnlerine kadar Esed rejiminedestek verecektir
-
7/31/2019 KAM E-Blten 4
28/3728 KAM E-BLTEN 4
ve Batcl benimsendiini ve siyasal alanda
Batyla iyi ilikilerin srdrlmesini destekle
diini, ama Rus halknn Batclk dncesi
ni sevmediini iade etti. Nitekim Rusyadaki
Levada Merkezinin yllardr yapt kamuoyu
aratrmalarnn 2011 sonucuna gre, halkn
%10u lkesini Avrupann, %6s da Asyann
bir paras olarak gryor; %74lk kesim iseRusyay ikisinden de bamsz bir Avrasya l
kesi olarak kabul ediyor ve yeni liberal yapy
benimsemiyor. Sotnienko ite bu durumu,
19. yzylda Osmanl mparatorluunda y
netici elitin Batya ynelme abasna kar hal
kn tepkisiyle ortaya kan gerilime benzetti.
Putin, Ortadoudakiler
gibi, modern dnemdenkalma milliyeti ve laik birlider
Bu ereveden hareketle Sotnienko Arap
Baharna ynelik ynetici elitler baznda iki
arkl bak as olduunu belirtti: Vladimir
Putin, modern dnemden kalma milliyeti ve
laik bir lider; tpk Msr ile Libyann devrik li
derleri Hsn Mbarek ve Muammer Kaddaiile Suriye Cumhurbakan Bear Esed gibi.
Mevcut Rus eliti de Putinle benzer bir arka
plana sahip. Dier yanda liberal bir elit kadro
var; Dmitri Medvedev ve arkadalarnn yz
tamamen Avrupaya dnk. Bu kesim Arap
Baharnn etkilerinin Rusyaya da srayabile
ceinden ciddi bir ekilde endie ediyor. Ama
bu vesileyle ilk kez yzlerini Ortadouya e
virmi durumdalar. te yandan Sotnienko
199194 dneminde etkin konumda olan liberal elitin Arap Devrimlerini desteklediine,
ancak slamc bir devrimi deil, tpk Grcis
tan ve Ukraynadaki gibi, liberal bir turuncu
devrimi savunduuna dikkat ekti.
Rusya, Amerikanbirliklerinin Suriyeyemevzilenmesinden
kayglanyor
Msrdaki olaylar srasnda tarasz bir
politika izleyen Rusyann, Libya konusunda
BMdeki oylamada veto yerine ekimser kal
may tercih ederek bu lkeyle ulamdan silah
ticaretine ve petrol ve doalgaz yatrmlarna
kadar birok alanda yrtlen milyar dolarlk
projeleri kaybettiine ve u anda Libya paza
rndan tamamen dlandna dikkat ekti.Libyadaki gelimelerden ders karan Rusya
asndan Suriyenin daha da zel bir konumda
-
7/31/2019 KAM E-Blten 4
29/3729MART-NSAN 2012
olduunu hatrlatt. Buna gre Rusyann So
uk Sava yllarndan beri Suriyeyle olduka
iyi ilikileri var; Ortadoudaki en byk dip
lomatik temsilcilii amda; bu lkede bir de
donanma ss bulunuyor. Ayrca Suriye silahticareti asndan da Rusya iin nemli bir ka
zan kaps. Asl kayg ise Libyadakine benzer
bir mdahaleyle Amerikan ordusunun Irakn
ardndan Suriyeye girmesi ki bu, rakibi
ABDnin Rusyaya daha da yakn bir noktaya
mevzilenmesi anlamna gelecektir.
Baas rejimi artk sona geldi;
ancak Suriyeyi byk bir isava bekliyor
Esedin iktidarda son zamanlarn yaad-
n dnen Sotnienko, bunu 20. yzylda kal-
m ve artk miadn doldurmu bir ideolojik
yapya mensup olmasna balad. Suriyedeki
mevcut rejimin belli bir lde istikrar sala-
dn dnen Sotnienko, bunu rejime alter-
natif tekil edecek gl bir muhalefetin, ciddi
bir organizasyonel yaplanmann olmamasna
balad. Yine de rejimin artk sona geldiini ve
bundan sonra byk bir i savan kacan
ngryor Sotnienko. nk lkede mez-
hepsel blnmeler ok derin. zellikle Snni-
Nusayri ayrm lkede olduka etkili. %10luk
Hristiyan nfus da Snnilerden korktuu iin
ekseriyetle rejimi destekliyor. Ayrca ounlu-
u oluturan Snni gruplar da kendi ilerinde
blnm durumda. te yandan Krtler re-jimin devrilmesinden sonra Iraktaki Krtler
gibi bamszlk isteyebilir. Bu haliyle Suriyede
artlar, Libya ve Msra kyasla, i sava iin ok
daha msait.
Sotnienko, Rusyann son gnlerine kadar
Esed rejimine destek olacan, bir i sava ha
linde muhalieri desteklemeyeceini dn
yor. Ancak uzun yllardr yakn temas halinde
olduu Ortodoks Hristiyanlara yakn dura
can ngryor ki ona gre bu, nuslarnn
azl (%6) nedeniyle iyi bir siyaset olmayabi
lir. te yandan Sotnienko bir i sava halinde
Ortodoks Hristiyanlarn Rusyaya g edecei
beklentisini de dile getirdi.
TrkiyeSuriye ilikilerine gelince Sotni
enko, olaylarn balad dneme kadar kom
ularla sr sorun siyasetinin olduka iyi iler
lediini, ancak hlihazrda Trkiyenin yanl
bir konumda olduunu ve bundan da zararl
kabileceini ngryor. Trkiyenin snrna
gelen mltecilerin says u anda 25.000i bulsa
da bir i sava durumunda bu rakamn mil
yonlara ulaabileceini ve bunun Trkiye iin
byk bir problem tekil edeceini dnyor.
Rejimin yeni bir ideolojiortaya koymamas halindeRusyay turuncu devrimbekliyor
Son olarak Sotnienko Arap Baharnn
Rusyaya muhtemel yansmalarn da deer
lendirdi. Buna gre, Rusyada rejimin alan
amamas halinde muhali elit tpk ArapDnyasnda olduu gibi orta veya uzun va
dede bir devrime, turuncu devrime, mutlaka
ama mutlaka nclk edecektir. Bu noktada
Putinin kkl bir reorm yapp yapamaya
ca, daha da nemlisi yeni bir ideoloji orta
ya koyup koymayaca olduka nemli. Zira
1994 sonras dnem, belli bir gr etranda
ekillenmeyen, herhangi bir siyaset elseesi
ne dayanmayan ideolojisiz bir dnemdi ki bu
artk srdrlebilir deil. Bunu baarabilmesiiin ise Putinin etrandaki yolsuzluktan bes
lenen istihbarat gemie sahip oligarklar sa
d brakmas gerekiyor ki bu kesinlikle kolay
deil. Aksi bir durumda lkedeki liberal ve
milliyeti kanat turuncu devrimle iktidara
gelecek ve bu, Rusyay parampara edecektir.
te yandan Sotnienkoya gre, bazlarnn
Putinin yeni ideolojik ve siyasi projesi olarak
grd Avrasyaclk, bir dnce, bir sylemolarak var olsa da iiliyatta bu ynde herhangi
bir ciddi adm atlm deil.
-
7/31/2019 KAM E-Blten 4
30/3730 KAM E-BLTEN 4
Targeted Sanctionsin the 21st Century:
Challenges and Opportunities
Francesco Giumelli
11 Nisan 2012
Francesco Giumelli, talyadaki Avrupa niversitesi Enstitsnde Jean Monnet Krss retim
yesi ve Prag Metropolitan niversitesi Uluslararas likiler ve Avrupa almalarnda yardmc
doenttir. Giumelli, Floransa niversitesi Siyaset Biliminde Coercing, Constraining and Signaling:
Explaining UN and EU Sanctions afer the Cold War balkl teziyle 2009 ylnda doktorasn
tamamlad ve getiimiz yl bu almasn kitaplatrd. Yaptrmlarla ilgili eitli yaynlarnn
yan sra BM Yaptrmlar Konsorsiyumu ile ortak almalar yapt. 2008de Avrupa Gvenlik ve
D Politika almalar kapsamnda Compagnia di San Paolo tarandan burs ile dllendirildi
ve Notre Dame niversitesi Kroc Uluslararas Bar almalar Enstitsnde misair aratrmac
olarak bulundu.
KTAP-MAKALE SUNUMLARI
Deerlendirme: Kadir Temiz
-
7/31/2019 KAM E-Blten 4
31/3731MART-NSAN 2012
Nisan aynda gerekletirdiimiz KitapMakale Sunumlarnda Prag
Metropolitan niversitesi retim yesi Yard.
Do. Francesco Giumelli, Souk Sava sonrasdnemden gnmze hedei yaptrmlarn te
orik ve pratik boyutlarn tartt. Giumellinin
Coercing, Constraining and Signalling: Exp-
laining UN and EU Sanctions aer the Cold
War (ECPR Press, 2011) balkl kitabnda
ele ald konuyu daha ok pratik rneklerle
aklamaya alt sunumunun ana temas,
1990l yllardan sonra yaptrmlardaki hede
in daha net ve belirli hale getirilerek etkisininartrlm olmasyd.
1990lardan sonrayaptrmlarn hedef dahanet hale getirilerek etkisiarttrld
Sunumuna yaptrmlar konusunun neden
nemli olduuna dair rneklerle balayan Giumelli, son yllarda ran, Libya, Kuzey Kore
gibi lkeler zerinden yaptrmlarn ulusla
raras siyasetin gndemine geldiini belirtti.
Buna ramen yaptrmlarn amalar, hedeeri
ve etkilerine dair nemli bir bilgi eksikliinin
olduuna dikkat eken Giumelli, kendi almasnn tam da byle bir bilgi eksikliini gi
derme amac tadn vurgulad. Giumelliye
gre yaptrmlar uluslararas hukuk ve siyaset
ile ilgili bir konu olduu iin uluslararas sis
temin deien yaps ile beraber yaptrmlarn
tanm, uygulanmas ve etkisi de deiiklie
uruyor. Bundan yirmi yl nce yaptrmlar
konusunu ele alrken daha azla kuvvet kulla
nm ve Souk Savan getirdii siyasi kutuplamann ideolojik etkilerini de konumaktay
dk. Ancak bugn yirmi yl ncesinden daha
arkl ve karmak olaylarn etkiledii bir ulus
lararas sistem var. Uluslararas krizler de by
lesi bir ortamda ekilleniyor. Krizlerin nitelii
deitike uygulanan yaptrmlarn boyutu,
nitelii ve ormu da deiiyor.
Hasmn davranndeitirmeye dnken az maliyetli yntemyaptrmlardr
Yaptrmlarn zellikle verimlilii ve ayda
s ska tartma konusu oluyor, eletiriliyor.
Giumelli eletirileri makul karlyor; ancak
yaptrmlarn yerine uygulanabilecek bakaherhangi bir yntemin, zellikle de kuvvet kul
Bir mdahale yntemi olarakyaptrmlar diplomasi, ekonomiktevik ve kuvvet kullanmyla beraberfayda retebilir
-
7/31/2019 KAM E-Blten 4
32/3732 KAM E-BLTEN 4
lanmnn, hem daha maliyetli hem de insani
adan daha problemli olaca kansnda. Bu
nedenle yaptrmlar destekliyor; ancak amac
ve hedeeri net yaptrmlarn gelitirilmesi ge
rektiini savunuyor.
Bu genel giriin ardndan yaptrmlarn
sebep ve sonularn rneklerle aklamaya
balayan Giumelliye gre her siyasi ve iktisadi
davran gibi yaptrmlarn da belirli amalar
bulunuyor. Mesela demokrasinin teviki, kriz
ynetimi, terrizmle sava veya nkleer si
lahlanmann nlenmesi amacyla yaptrmlar
yrrle konabilir. Yaptrmlarn bir zellii
esnekliidir; ulalmak istenen hedee uygunolarak arkl zaman ve meknda arkl yn
tem ve aralarla uygulanabilir. Kar tarafaki
aktrn davrann deitirmeye dnk en az
maliyetli yntem de yine yaptrmlardr. r
nein ABDnin Irakta kuvvet kullanmas ile
daha nce bu lkeye uygulanan ambargolarn
maliyeti kyaslandnda yaptrmlarn kuv
vet kullanmna gre ok daha az maliyetli bir
yntem olduu grlr.
Sivillere zarar verenkapsaml yaptrmlaryerine artk sorunlu taracezalandrmaya dnk
hedef belirli yaptrmlartercih ediliyor
1990l yllarda yaptrmlar konusunda
bir zihniyet dnm yaandn belirten
Giumelliye gre bunun en nemli gstergesi
kapsaml yaptrmlardr (Irak, Haiti, Yugoslav-
ya ve Ruandaya ynelik BM yaptrmlar gibi).
Kapsaml yaptrmlara getirilen en nemli ele-
tirilerden biri, hedef alnan aktrden ziyade si-
vil halka byk zarar vermesidir; tpk Irak ve
Ruandaya ynelik gda yaptrmlarnda oldu-
u gibi. Giumellinin tanmlad hedefi belirli
yaptrmlar da ite bunun fark edilmesinden
sonra gndeme geldi; yaptrmlarn trleri ve
uygulama arl eitlenirken sorunlu tara-
f cezalandrmaya ynelik yaptrmlara arlk
verildi. Yaptrmlarn ancak devletlere uygula-
nabilecei varsaymndan hareket eden btn-
-
7/31/2019 KAM E-Blten 4
33/3733MART-NSAN 2012
cl bak as yerine bireysel sorumluluklara
odaklanan yeni bir bak as ortaya kt. Artk
devlet d aktrlere de yaptrmlar uygulanyor.
Ancak burada da birtakm sorunlar sz konu-
su. rnein bireysel yaptrmlarda da otorite-
yi elinde bulunduran grup, yaptrmla ortaya
kan faturay sivil halka ya da farkl gruplara
yayarak maliyeti drme stratejisi uyguluyor.
Giumelliye gre uygulama ve sonulardaki
bu arkllklarn veya istenmeyen durumlarn
nlenmesi iin yaptrmlar belirli bir analitik
ereveye oturtmak gerekir. Bunlarn banda
da mevcut yaptrmlar eitlendirmek ve ieriklerini daha youn bir ekilde doldurmak
geliyor. Giumelli, arkl yaptrm ormlarndan
zellikle gnmzde sklkla bavurulan drt
tanesi silah ambargosu, ekonomik boykot,
inansal snrlamalar ve seyahat yasa ze
rinde durdu ve bunlar Suriye, ran, Zimbabve
gibi rnekler zerinden aklad.
BM ve ABnin uygulamalarndan rneklerveren Giumelli, yaptrmlarn gelecekte baz
rsatlar ve meydan okumalarla yzleecei
ni dile getirdi. Bu anlamda Giumelliye gre
yaptrmlarn daha da esneklemesi, arkl kriz
durumlarna uygulanabilir olmas, daha az
maliyetli olmas ve zellikle deien ormlar
ile daha da etkili hale gelmesi nemli rsatlar
arasnda sralanabilir. Dier yandan uygulama
alanndaki sorunlar, devletlerin kapasiteleri,
yasal engeller ve mahkemelerde alan davalar,
bazlarnn ok hai etkide bulunmas gibi e
itli meydan okumalar yaptrmlarn nndeki
en byk engeller olarak saylabilir.
Sonu olarak, yaptrmlarn baarl sayl
masnn kriterleri 1990larla birlikte deiime
urad. Eskiden bir yaptrmn baarl sayl
mas iin aktrn davranlarnn deimesi
veya hedeenen siyasi amacn gerekleme
si gerekli grlyordu. Ancak bugn yapt
rmlarn hedei net ve belirli alanlara odakl
olmas ve kademeli bir deiimin yaanmas
baar saylyor. Bu sebeple bask ve zorlama
(coercing) ile bir davran deiimi arzulanr
ken ayn zamanda snrlama (constraining)
yntemi ile belirli davranlarn nne geile
bilir. Yaptrmlarn nc yntemi olarak da
hedee mesaj gndermek (signalling) bir ba
kma ulalmak istenen amaca bir adm dahayaklalmasn salayabilir. Bu l yaptrm
mantnn bugn uygulanan yaptrmlarda
da grlebileceini iddia eden Giumelli, yapt
rmlarn her halkrda bir mdahale yntemi
olarak diplomasi, ekonomik tevik ve kuvvet
kullanmndan arkl ama onlarla beraber kar
lkl bir ayda retebileceini vurgulad.
-
7/31/2019 KAM E-Blten 4
34/3734 KAM E-BLTEN 4
Yetimlere Dnyanzda Yer AnMurat Ylmaz
25 Nisan 2012
stanbul niversitesi Tarih Blmnde lisansn, Uluslararas likiler Blmnde ise ykseklisansn tamamlayan Murat Ylmaz, 1994ten beri HH nsani Yardm Vaknda grev yapyor.
Hlihazrda HHnn hem bakan yardmcln hem de ynetim kurulu yeliini yrten Ylmaz,
uzun yllar srdrd Aratrma ve Yaynlar Komisyonu bakanlnn ardnda 2011de Yetim
Birimi bakanlna geti. Balkanlar konusunda uzmanlaan Ylmazn Drinann br Yakas
Sancak: Kimlik Oluumu ve Otonomi Sorunu ve Kosova - Bamszlk Yolunda isimli iki kitab
bulunuyor.
ZEL ETKNLK
Deerlendirme: Tuba Gltekin
-
7/31/2019 KAM E-Blten 4
35/3735MART-NSAN 2012
Btn mutlu aileler birbirine benzer, her mutsuzluun
hikyesi ise kendine zgdr.
Lev Tolstoy,Anna Karenina
lkemizde ve dnyadadeien hayat koullar, sreen hastalklar,doal aetler, savalar ve benzeri durumlarinsan hayatn tehdit etmekte; hayatn kaybe
denlerin yaknlar, eleri ve zellikle ocuklar
zor bir hayat mcadelesi ile kar karya kalmaktadr. Ebeveynini kaybetmi yetim ocuk
lar meselesi bilinen ama dokunulmayan bi
reysel ve sosyal sorumluluk alan ierisinde yer
alan nemli konu balklarndan biridir.
Trkede anne kelimesini karlayan en
eski kelime g kelimesidir ve ek alm olarak
kullanlan k+sz kelimesi annesiz anla
mna gelmektedir. Kutadgu Biligde yetim
anlamn karlayan atasz (babasz) kelimesikullanlmtr. slamiyetin kabulnden sonra
yaygn olarak yetim ve oul anlamda ey
tam kelimesinin kullanld grlmektedir.
Tarihsel arkaplana bakldnda, lhanl h
kmdar Gazan Mahmut Han (12951304) ta
randan yaptrlan yetimhane ve Osmanlnn
Avarz ve Messesat Hayriye isimlerini tayan, bnyesinde yardma muhta dul ve ye
timleri barndrmak iin alan vakar bu
lunmaktadr. Fatih Vakiyesi yetim ocuklarn
okutulmas ve meslek sahibi olmas konusun
da kanunlar iermektedir. Tanzimattan son
ra 1851de kurulan Eytam Nazrl, 1868de
Mithat Paa tarandan kurulan slahhaneler,
1872de kurulan Daraaka, 1903te II. Ab
dlhamid tarandan kurulan DarulHayrli, 1915te Trablusgarp ve Balkan savala
rnda babalar ehit olan ocuklar iin alan
DarlEytamlar ve 1917de alan Himayei
Etal Cemiyeti ile kurumsal gemiimiz zet
lenebilir.1
Gnmzn yetim ocuklar meselesine
dndmz vakit kurumsal olann tevar
s ve bu alanda yaplmas gerekenlerin ihdas
noktasnda nemli sorumluluk alanlar ile karlayoruz. Bunlar devlet bnyesinde kurum
sal bakmla iktia edip bireysel adan mua
saylabileceimiz sorumluluk alanlarndan
olmayp en yakn haleden en uzana kadar
insan, din, toplumsal ve evrensel kurallar ge
reince mesul olduumuz geni bir alan ier
mektedir.
1 Veli nan, Osmanl Sosyal Yapsnda ksz ve Yetimler, Sava ocuklarkszler ve Yetimler Sempozyumu Bildirileri, 2002.
nsan, din, toplumsal ve evrensel
kurallar gerei yetim ocuklardanmesulz
-
7/31/2019 KAM E-Blten 4
36/3736 KAM E-BLTEN 4
Sokaklarda yaayan 90milyon yetim, misyonerrgtler ile organ, dilencilikve uhu mayasnn tehdidialtnda
Bu alanda almalaryla dikkat eken n-
san Hak ve Hrriyetleri nsani Yardm Vak
(HH)nn bakan yardmcln ve Yetim
Birimi bakanln yrten Murat Ylmaz,
Kresel Aratrmalar Merkezinde gerek-
letirdii sunumunda dnyadaki yetimler ile
ilgili u bilgileri ve istatistikleri bizimle pay-lat: Dnyada 165 milyon yetim ocuk ol-
duu belirtiliyor. UNICEFin raporlarnda ise
bu rakam 210 milyon olarak iade ediliyor.
Ancak bu istatistikler dnyann en kalabalk
nuslu lkeleri in ve Hindistan ile 5 milyon
yetim ocuk bulunduu tahmin edilen Irak
gibi toplamda 52 lkenin verilerini ierme-
diinden yetim ocuk saysnn gerekte 210
milyonun ok zerinde olduunu syleyebi-
liriz. Arikada her yl 2 milyon ocuk yetim
kalyor ve bunlarn %30u ebeveynlerini AIDS
sebebiyle kaybediyor. te tarafan yetim o-
cuklarn yaklak 90 milyonu tehlikeye ak
bir ekilde sokaklarda yayor; bu da onlarmisyoner rgtlerin yan sra organ, dilencilik
ve uhu mayasnn penesine dme riskiyle
kar karya brakyor. statistikler her yl 2,5
milyon ocuun karlarak satldn, eitli
sulara ve uha srklendiini ortaya koyu-
yor. Bir dier nemli veri ise savaan ocuk-
larla ilgili; bugn dnyada 300 bin ocuk as-
ker olduu tahmin ediliyor.
HH, topraklarndankopmadan, gvenilirellerde yetim ocuklarnmaddi-manevi ihtiyalarnkarlamay amalyor
te dnyadaki mevcut bu tablo karsnda
Ylmaz, HHnn yetimlere ynelik aaliyet
-
7/31/2019 KAM E-Blten 4
37/37
lerini ayrntlaryla anlatt. Buna gre HH,
1992de Bosna Sava srasnda balad aali
yetlerine yetim kalan ocuklarla ilgili alma
larn da katarak, bugn toplamda 135 lkede
dnemsel destek kapsamnda yetim ocuklara
ve ailelerine destek veriyor ve bu lkelerde
300n zerinde partner kurulula alarak
yerel kaynaklar da glendiriyor. HH, yur
tiinde ve yurtdnda sava, igal, doal aet,
kronik yoksulluk, hastalk, kaza vb. sebeplerle
babasn veya annebabasn kaybeden, bir ya
kn yannda veya yetimhanede barnan ocuk
lar destek kapsamna alyor. Ylmazn belirttiine gre, bu ocuklara kendi topraklarndan
kopmadan, gvenilir ellerde maddi ve manevi
ihtiyalarnn karland ortamlar sunmay
amalyor ve bu erevede eitim, salk, gda,
giyecek ve barnma konusunda destek veriyor.
Dnemsel almalarn yan sra dzenli des
tek kapsamnda 2007de balatt Sponsor
Aile Sistemi erevesinde bugn 36 lkede
25.000 yetim ocua yardm yapyor. Sponsorolmay kabul eden balarn her ay verdii
90 TL ile HHnn yetim tanm erevesinde
belirlenen yetim ocuklarn bata eitim, sa
lk, gda ve dier temel ihtiyalar karlanyor.
HHnn sponsorluk sistemi ile destekle
dii yetim ocuklarn %60 Filistin, Irak ve
Lbnandan; yani savan olumsuz etkilerini en
ok zerlerinde hisseden yetim ocuklardan
oluuyor. Getiimiz aylarda Vandaki deprem
lerde yetim kalan 200 ocua da HH destek
veriyor. Bu almalarn dnda HH, babasn
kaybetmi ve ailesi olmayan ocuklar iin Ae
(Endonezya), Pakistan, Moro (Filipinler) ve
Patani (Tayland) bata olmak zere dnyann
arkl blgelerinde at sekiz yetimhanede
650 ocuun bakmn salyor. nas devam
eden drt yetimhane daha bulunuyor. Temel
destek balklarna ek olarak psikososyal a
dan rehabilitasyonlarnn salanmas amacyla
zellikle sava ve deprem riskinin youn olduu blgelerde yetim ocuklar ile annelerine
ynelik psikolojik destek hizmeti de salyor.
HH Bakan Yardmcs Murat Ylmaz, ge
rek dnyada hlihazrda yetimlerin yaadklar
skntlar ve yetimhanelerin iler acs durumu
na dair anlattklaryla gerekse HHnn maddi
yardmdan eitime, psikolojik rehabilitasyon
dan salk hizmetlerine kadar bu ocuklarn
yzn gldren aaliyetlerine dair paylatk
laryla, yetimlere dnyamzda bir yer at ve
bize bireysel ve toplumsal sorumluluklarmz
bir kez daha hatrlatt. Snrl imknlarmzla
dahi bir yetimin elinden tutup bir nebze olsun
dertlerine derman olabileceimizi, geleceini
inasna katkda bulunarak yzn gldrebi
leceimizi somut rneklerle ortaya koydu.