kam e-bülten 5
TRANSCRIPT
-
7/31/2019 KAM E-Blten 5
1/731MAYIS-TEMMUZ 2012
E-Blten
5Mays-Temmuz 2012Faaliyetleri
Avrupada Yerelleen slam:Almanya ve HollandadakiTrk Mslman Cemaatleri
Bora Bayraktaratma zmPerspektifindenOslo Bar Sreci
Gayrimenkul SektrneBak: Bir Kurumsallamarnei Dumankaya
Arap Bahar Srecinderann Blge Politikas
Sabri OrmanKuran ve ktisat:
Kredi ve Faiz MeselesineMakro-Sistemik Bir Yaklam
Aile irketlerinde KurumsalYnetim ve Markalama
Osmanl ve RusModernlemesi: TarihtenGnmze Yansmalar
Avrupa Birlii - Rusyalikilerinde Ortadou
Trkiyeden Kreyeve Kurama Bak
Ahmet Ykleyen
Ali Dumankaya
Bayram Sinkaya
Ahmet Said Kavurmac
Taansu Trker
Esra Hatipolu
Mustafa Aydn
-
7/31/2019 KAM E-Blten 5
2/73
http://bisav.org.tr/register.aspx?module=kayit&men
Merhaba,
Bilim ve Sanat Vak Kresel Aratrmalar Merkezince yaymlanan KAM e-Bltenin beinci
says ile karnzdayz. Bu saymzda Mays, Haziran ve emmuz aylarnda dzenlediimiz
dokuz yuvarlak masa toplants ile bu sene ilkini yaptmz KAM Yaz Okulu programnn de
erlendirmeleri yer alyor. emmuz ay ile birlikte sonbahara kadar aaliyetlerimize ara vermi
bulunuyoruz.
Ortadouda yaanan deiim sreci ve bu srecin rkiye, blge ve dnya siyasetinin gele
ceine etkileri getiimiz ayn en nemli gndem maddelerinden biri olmay srdrd.
zellikle Suriyede devam eden sancl sre, kresel ve blgesel aktrlerin blge politikalar
n yeniden deerlendirmemizi zorunlu kld. Bu erevede Yldrm Beyazt niversitesinden
Yard. Do. Bayram Sinkaya rann, Marmara niversitesinden Do. Esra Hatipolu ise Avrupa
Birlii ve Rusyann Ortadou politikalarn deerlendiren birer sunum gerekletirdiler. An
kara Siyasaldan Do. aansu rker, Osmanl ve Rus modernlemelerini mukayese ederek
gnmze yansmalarna deindi. Uzun yllardr d politika muhabiri olarak grev yapan Dr.
Bora Bayraktar, Oslo Bar Srecini konu alan doktora almasn sundu. Kresele Kuram
sal Baklar toplant dizisinde Kadir Has niversitesi Rektr Pro. Mustaa Aydn, rkiyede
uluslararas ilikiler almalarnn geliimini, mevcut durumda geldii yeri ve eksikliklerini
irdeledi. Mississippi niversitesi Antropoloji Blmnden Do. Ahmet Ykleyen ise Almanyave Hollandada rkler zerine yazm olduu kitab erevesinde Avrupada yerelleen slam ve
Mslman cemaatlerin durumunu deerlendirdi.
ktisat Konumalar serisinde .C. Merkez Bankas Meclis yesi Pro. Sabri Orman, Kuran
ve ktisat balkl makalesi erevesinde hem kendi akademik servenini anlatt hem de slam
iktisadnda kredi ve aiz konularna aklk getirmeye alt. Etkin Ynetim Syleilerinde ise
Dumankaya naat Ynetim Kurulu yesi Ali Dumankaya irketlerin kurumsallamasnn ne
mi, Aydnl Grup CEOsu Ahmet Said Kavurmac ise aile irketlerinde ynetim ve markalama
zerine birer sunumu yaparak kendi ynetim tecrbelerini aktardlar.
2022 Haziranda dzenlediimiz KAM Yaz Okulunda siyaset, iktisat ve ynetim konularnda
seminerler, geziler ve ilm gsterimleri gerekletirdik. zellikle yaz okulunun dzenlenmesinde emei geen Kadir emiz ile programa katk salayan hocalarmz M. Aki Kayapnar, Ali
Pulcu, Mustaa zel, Cokun akr, Lokman Gndz, evket Kamil Akar, Hseyin Al, brahim
urhan, brahim Zeyd Gerik ve Bahattin Aydnn yan sra, .C. Dileri Bakanl stanbul
emsilcisi Bykeli Mehmet Dnmez ile araGazetesi Yayn Koordinatr Yldray Oura
teekkr ederiz.
Deerlendirmeleri kaleme alan Muhammed Musab zden, Bilal Yldrm, Emel ncel, Abdul
lah Erboa, Melike Akku, Melih orlak, Veysel Kurt, Meltem Dumanlkaya, Ali Aslan, zgr
Dikmen, Burak Sezgin, Halil brahim Akl, Muhammet Durumlu, Meryem Karaca ve Nihat
Vergiliye; ebltenin edisyonunu gayret ve titizlikle srdren KAM Koordinatr Yardmcs Z.
uba Kora ve aratrma asistanmz zgr Dikmene mteekkir olduumu iade etmek isterim.
alha KseKresel Aratrmalar Merkezi Koordinatr
KoordinatrTalha Kse
Koordinatr Yardmclar
Z. Tuba Kor
Kadir TemizVea Cad. No 41
34134 Vea stanbul0212 528 22 22 / 801-802
www.bisav.org.tr
Kresel Aratrmalar Merkezininaaliyetlerinden haberdar olmak iin
web sitemizde yer alanyelik ormunu
doldurabilirsiniz.
Editr
Z. Tuba KorGrafk Uygulama
Ayenur Gnen
Fotora
Cemil Akgl
-
7/31/2019 KAM E-Blten 5
3/73
NDEKLER
KAM Yuvarlak Masa Toplantlar
Ahmet Ykleyen 4
Avrupadaki cemaatlerin devlet ile Mslmanlar arasndaki arac rolleri slam yorumlarn
yerelletiriyor
Bora Bayraktar 8srail, Camp David sonras tercihini dk-younluklu atmadan ve tek-taraf admlardan
yana koydu
Ali Dumankaya 13
Kurumsallama, iletmelerin geliimi, sreklilii ve sonraki nesillere devri iin zorunludur
Bayram Sinkaya 16
Ortadouda ran dlayarak kurulacak yeni bir blge sistemi baarl olamaz
Sabri Orman 22
slam iktisad, net snrlarla evrili deil, inovasyona ak devrimci bir alandr
Ahmet Said Kavurmac 28
Hem ailede hem de irkette istiare, viak ve ittiak tam tesis edilmelidir
Taansu Trker 31
Rusya Batya kar imparatorluu savunarak ayakta dururken, Trkiye Batllama adna
imparatorluu verip cumhuriyeti kurdu
Esra Hatipolu 36
AB ve Rusyann Ortadouda beklentileri benzer, ancak kullandklar aralar arkl
Mustaa Aydn 41
Trkiyede uluslararas ilikiler almalarnn temel problemi,teori, yani kendine ait bir bak as eksikliidir
KAM Yaz Okulu Program (20-22 Haziran 2012)
Genel Deerlendirme 48
Seminer:Karlatrmal Siyaset Dncesi 51
Seminer: Diplomasi ve atma zm Yntemleri 53
Yuvarlak Masa Toplants: T.C. Dileri Bakanlnn Organizasyonel Yaps ve almalar 55
Film Tartmas:Bakann Adamlar (1997) 56
Seminer: ktisat ve Edebiyat 59
Seminer:Trkiyenin ktisat Tarihi 61
Gezi: T.C. Merkez Bankas stanbul ubesi 63
Seminer: Osmanldan Gnmze Merkez Bankas ve Para Politikalar 63
Film Tartmas: Gazap zmleri(1940) - Oyunun Sonu (2011) 65
Gezi: Sleymaniye Klliyesi 68
Seminer: Bir Ynetim Modeli: Sleymaniye 68Seminer:Stratejik nsan Kaynaklar Ynetimi 70
Yuvarlak Masa Toplants: Trkiyede Medya ve Siyaset 72
-
7/31/2019 KAM E-Blten 5
4/734 KAM E-BLTEN 5
Avrupada Yerelleen slam:
Almanya ve HollandadakTrk Mslman Cemaatler
Ahmet Ykleyen
4 Mays 2012
KAP-MAKALE SUNUMLARI 20
Ahmet Ykleyen, Mississippi niversitesinde antropoloji doentidir. Bilkent niversitesi
Uluslararas likiler Blmnde lisans eitimini tamamlayan Ykleyen, Denver niversitesi
Uluslararas Aratrmalar Enstitsnde yksek lisans eitimi ald. 2007de Boston niversitesi
Kltrel Antropoloji Blmnde doktorasn tamamlad. 2012de Localizing Islam in Europe:
urkish Islamic Communities in Germany and the Netherlands isimli kitab Syracuse University
Press tarandan basld. Birok akademik dergide makaleleri yaynlanan Ykleyenin aratrma
konular arasnda etnisite, din antropolojisi, Avrupada slam, slami hareketler ve ok kltrllk
bulunuyor. us niversitesinin ardndan 2006da Mississippi niversitesi Sosyoloji ve Antropoloji
Blmnn akademik kadrosuna katlan Ykleyen, ayn niversite bnyesindeki Cro Uluslararas
Aratrmalar Enstitsnde de almalarn yrtyor.
Deerlendrme: Muhammed Musab zden
-
7/31/2019 KAM E-Blten 5
5/735MAYIS-TEMMUZ 2012
KAM KitapMakale Sunumlar programnn Mays ayndaki misa
iri Mississippi niversitesi Sosyoloji Blm
retim yesi Do. Dr. Ahmet Ykleyen oldu.Ykleyen, 2012 ylnda yaynlanan Localizing
Islam in Europe: urkish Islamic Communiti-
es in Germany and the Netherlands isimli ki
tabnda Avrupada slam ve Mslmanlarn
konumu, Avrupallarn Mslman cemaatle
re ve slama bak, Mslmanlarn evre ve
devlet ile olan ilikileri gibi konular sosyolo
jik olarak nasl ele aldn ve ne gibi sonu
lara ulatn anlatt. Kitabn balndan da
anlalaca zere yazar, slamn Avrupadanasl yerelletiine dair karmlarn Alman
ya ve Hollandada yaayan Mslman cema
atler zerinden yapyor. Avrupada slamn
yorumlanmasnda ve anlalmasnda bir din
otorite olarak cemaatlerin rol nedir? sorusu
na odaklanan yazarn temel argman ise u:
Farkl hizmet alanlarnda uzmanlaan cemaat
lerin bir taraan birbirleriyle rekabet halinde
olmalar, dier taraan devlet ile Mslmanlar
arasnda arac rol stelenmeleri, bu din oto
riteleri ve onlarn yorumlarn yerelletiriyor.
slam ile Bat/Avrupa/modernite ilikisi zerinden yaplagelen tartmay zclk vs.
balamclk kavramsal erevesi zerinden
aklayp konunun sosyoloji ve antropolo
jideki tartma alanlarna deinmesinin ar
dndan Ykleyen, Mslman gmenlerin
Avrupa serveninin kinci Dnya Sava ile
balatldna ve Avrupa ve slam dendiin
de ounluu Mslman olan lkelerden g
etmi aznlklarn akla geldiine dikkat ekti.
Hlbuki Endls ve Balkanlar dikkate alndnda slam ve Batnn karlamas asln
da ok daha eski ve konuumuzun deyimiyle
Yerli Mslmanlar var Avrupann. Bunun
gnmzdeki siyasi ortamn, zellikle de 11
Eyll sonras yeni paradigmann rn bir
dnce tipi olduunu belirten Dr. Ykleyen,
sanki slam ve Bat daha nce hi karlama
m ve birdenbire yz yze gelmi gibi bir d
ncenin hkim olduuna ve bunun berabe
rinde getirdii problemlere dikkat ekti.
11 Eyll ile birlikteMslmanlar evreyi, evrede Mslmanlar ok keskinbir ekilde hissetmeyebalad
Konu byle ele alndnda karmza belirli bir
ekonomik evreden gelen, ou okuma-yazma
Avrupadaki cemaatlerin devletile Mslmanlar arasndakiarac rolleri slam yorumlarnyerelletiriyor
-
7/31/2019 KAM E-Blten 5
6/736 KAM E-BLTEN 5
bilmeyen veya ok az bilen, Avrupaya geici
olarak getirtilen bir zmre kyor ve slamabak doal olarak byle bir tablo muvace-
hesinde oluuyor. Bu gmen kitle, zellikle
Trkler, 1990l yllara kadar kendini geici gr-
dnden tm yatrmlarn Trkiyeye yapm
ve evresiyle mnasebet kurmaya ihtiya duy-
mamt. Avrupallar da nasl olsa gidecekler
anlayyla Mslmanlarn en temel ihtiyala-
rn grmekle yetinmi, bunun haricinde iin-
de barndrd bu byk yabanc kitleyi gr-
mezden gelmiti. Fakat geici olarak kullanlan
mescitlerin 1990l yllardan itibaren klliye-
vari yaplarla yer deitirmesi, Mslmanlarn
sosyal ihtiyalarn karlamak iin dernekler,
kurum ve kurulular kurmasyla iki tara da
gmenlerin kalc olduunun arkna vard ve
birbirleriyle ciddi manada ilk dea yzleti. Bu
yzleme ve sosyalleme daha yeni ve yava bir
biimde gerekleirken 11 Eyll patlak verdi ve
Mslmanlar evreyi, evre de Mslmanlarok keskin bir ekilde hissetmeye balad.
Her ne kadar zamanla Mslman aznlkla
rn ocuklar okumu, hatta ilerinden ark
Ramazan gibi entelekteller yetimi olsa da
Avrupallarn gznde Mslmanlar nite
liksiz, okumayazma bilmeyen, yerel dillere
vukiyeti yetersiz olan veya hi olmayan,
Avrupann temel deerleri ile badamayan
bir insan tipi olarak kaldlar. Avrupa lkelerin
deki hkmetlerin ve toplumlarn Mslman
lara ve onlarla ilgili problemlere yaklam da
bu algyla paralel olarak geliti.
Cemaatler sadece kh
konularda deil, devlet veevre ile olan ilikilerinde debirbirinden ayryor
Buradan hareketle Ykleyen, Mslmanlarn
devlet ile olan mnasebetlerinin lkeden lke
ye deitiine vurgu yapt. Mesela smrgeci
likten dolay ilikileri daha eskiye dayanan n
giltere gibi lkelerde Mslmanlarn devlet ve
evreyle olan ilikileri daha rahat ve problem
leri daha az iken, Mslmanlar 11 Eyll ile
birlikte ark edip ciddi manada tehdit olarak
alglayan Almanya gibi lkelerde ise karlkl
kutuplamalar ve cemaatler arasnda da ark
llklar szkonusu. Birbirleriyle yar halinde
ki cemaatler, Mslman aznlklarn sosyal ve
din ihtiyalarnn karlanmas hususunda da
arkl yntemler ve yorumlar gelitirerek reka
bet ediyorlar. Cemaatler, sadece kh konular
da deil (mesela Almanyann kuzeyinde yazn
yats vaktinin girip girmedii tartmas gibi),
devlet ve evre ile olan ilikilerinde de arkl
yorumlar dorultusunda birbirinden ayrlyor.
Bu arkl tutumlar, devlet ile Mslman cema
atler arasndaki mnasebetleri etkiliyor; baz
cemaatlerin konumunu rahatlatrken Milli
Gr gibi tavr yerel hkmetlerle rtme
yen cemaatler ise cezai yaptrmlarla sindirilmeye, hatta Kaplan cemaati rneinde olduu
gibi yasaklanmaya allyor.
-
7/31/2019 KAM E-Blten 5
7/737MAYIS-TEMMUZ 2012
Konumasnn nc ve son blmnde
Mslman ertlerin deien ve yerelleen tu
tumlarna yer veren Ykleyen, bunun insa
nn doasnda mevcut bir ey olduunu iade
etti. Daha nce de belirtildii gibi, balang
ta okumayazma bilmeyen bir ii snndan
mteekkil Mslmanlar, 1970lerden itiba
ren aile birleimi, yani rkiyede olan aile
nin Avrupaya getirilmesi sonucu ocuklarn
okullara yollamaya balyor; yerel dilleri hi
bilmeyen veya ok az bilen birinci ve ikinci
nesle karn yerelin dilini bazen yerlilerden
daha iyi konuan, kimi lise kimi niversite
mezunu nc ve drdnc kuan ortaya
kmasyla birlikte, balangta anavatandanithal edilip adeta dondurulmuasna, bazen
de radikalleerek yaanan slamn yerini daha
msamahakr ve belki de daha yerel bir slam
anlay alyor. Mesela eskiden krediyle ev al
mna kesin bir ekilde haram etvas verilirken
gnmzde baz kk gruplar hari Msl
man cemaatlerin ou buna cevaz vermi du
rumda. lkokuldan itibaren yerlilerle bir arada
byyen Mslman genlerin bir ksm halenkendilerini anavatanlarna bal grrken, bu
lunduu lkeyi benimseyip kendini oral hisse
denlerin says da azmsanmayacak derecede.
Bu yeni nesil, iki kltr arasnda yetimenin de
getirmi olduu psikososyolojik durumlar
dan kaynaklanan yeni bir slamBat sentezi
oluturarak yerleik cemaat anlayn ayor.
Ykleyenin devleti (Diyanet leri rk slam
Birlii DB),geleneki (Sleymanl Cemaati), siyasal(Milli Gr), sivil (Glen Cema
ati) ve devrimci (Kaplan Cemaati) slam diye
tasni ettii cemaatlerin gemite yaad sert
ayrmalarn gen nesil tarandan devam etti
rilmedii, aksine hepsini aan yeni bir hareket
tarznn gelitii grlyor.
Mslman aznln
yerellemesine karnAvrupada rklk giderekartyor
Sadece yeni nesilden dolay deil, ayn zaman-
da sosyal evrenin ve devletin basklar, deien
ihtiya hiyerarisi ve eitleri gibi birok etken
Avrupada meskun Mslmanlarn, anavatanla-
rndaki Mslmanlardan kendilerini belirgin bir
ekilde ayran bir slam anlay ve yaay geli-
tirmelerine yol ayor. Bu yeni sentezin nereye
varaca, Mslmanlar nasl bir noktaya taya-
ca tartlrken dier taraan ilgin bir hadise
vuku buluyor: Mslman aznln yerelleme-
sine karn Avrupada rkln giderek artmas.
Bu gidiatn nereye varacana dair bir soruyu
Ykleyen, Birbirini douran bir sre. ok
enteresan, Mslmanlar Avrupallatka yerli
Avrupallar daha azla saa kayyor. slamoobidenilen korkunun artmasnn sebebi de bu. Yani
benzeme olduka, kendini ayrtrma arzusu
artyor. Bu ok nemli bir sre. diyerek cevap-
ladktan sonra, bunun gelecekte nereye kadar gi-
deceini ve hangi boyutlara ulap ne tr sonu-
lar vereceini kestirmenin mmkn olmadn,
ancak zamanla grlebileceini vurgulad.
Mslmanlarn Avrupadaki konumlarn
zetler mahiyette olan bu alma, toplumunnereye doru gittiine dair de ilgin tespitlerde
bulunuyor. Karlkl etkileim sonucu deien
ve deitiren Mslmanlarn Avrupadaki var
lklarn ne ekilde srdrecekleri belli ki daha
birok aratrmaya konu olacak. Snrlar kesin
bir ekilde izilmi ve slamn hkim kltr
olduu Balkanlar ve Endls rneinden ark
l olarak tarihte ilk dea Mslmanlar aznlk
olarak Hristiyan bir toplum ierisinde hayat
srmeye alyorlar. Bu hayat mcadelesi za
manla mezhep ve merep arkllklarn ap
Mslmanlarn kendi aralarndaki dayan
ma ve hogrlerini artrrken, dier taraan
hkim kltre kar olan tavrlar nispetinde
de onlar ayrtryor. Ortak bir gelecek, geliti
rilen arkl yntemler ve cevaplarla ekillenir
ken, Avrupann buna kar taknm olduu si
yaset tarz ise hl netlemi ve oturmu deil.
Artan rklk ve basklar gidiatn aslnda hide iyi olmadn gsterir nitelikte. Bu gergin
ortamn nereye varaca ise tam bir muamma.
-
7/31/2019 KAM E-Blten 5
8/738 KAM E-BLTEN 5
atma zm Perspektifinden
Oslo Bar SreciBora Bayraktar
16 Mays 2012
EZA 57
Deerlendrme: Blal Yldrm
Bora Bayraktar, Marmara niversitesi Siyaset Bilimi ve Uluslararas likiler Blmnde lisansn
ve yksek lisansn yapt; doktorasn Bir Bar Sreci rnei Olarak Oslo balkl teziyle
Marmara niversitesi Ortadou Aratrmalar Enstitsnde 2012de tamamlad. Kariyerine
proesyonel gazeteci olarak devam eden Bayraktar, mesleki birikimini akademik alana tayan ender
aratrmaclardan biridir. CNNrkte on yl boyunca dnya haberleri editr ve kdemli muhabir
olarak alt; ardndan AVnin d haberler editrln yrtt. Halen Euronews kanalnn
rkiye muhabiri olarak grev yapyor. 1995ten bu yana yirmiden azla lkede bulundu; Yaser
Araat, imon Peres, Benazir Butto, Benyamin Netanyahu gibi liderlerle rportajlar gerekletirdi
ve pek ok habere imza att. Bayraktarn ARAF: Oslo Barndan El Aksa ntiadasna Ortadou
(Aykr Yaynlar, 2003) ve Hamas (Karakutu Yaynlar, 2007) isimli iki kitab bulunuyor.
-
7/31/2019 KAM E-Blten 5
9/739MAYIS-TEMMUZ 2012
Kresel Aratrmalar Mer
kezinin doktora tezlerinin tartld EZA
programnn Mays ayndaki misairi olan Eu-
ronews stanbul emsilcisi Dr. Bora Bayraktar,
Marmara niversitesi Ortadou Aratrmalar
Enstitsnde tamamlad doktora tezini bi
zimle paylat. D haberler muhabiri olarak
medyada uzun yllar alan ve Ortadouda
birok etkili liderle mlakatlar gerekletiren
Bayraktar, konumasna su zerine yaz yaz
mak olarak nitelendirdii gazetecilik mesle
inden edindii birikimleri kalc klmak ze
re doktora yapmaya karar verdiini belirterek
balad.
Bara ok yaklald sylenen 2000 ylndaki
Camp David grmeleri sonrasnda srail ve
ABD tarandan Filistin lideri Yaser Araata
tam ve bamsz bir devlet tekli edildii, ama
onun tm teklieri geri evirdii iddias ze
rine Bayraktar bu konuya younlam. G
rmeler srasnda gerekte neler yaandnadair kaynaklarn ancak iki yl sonra ilk kez ya
ynlandn belirten Bayraktar, kaasn oka
kurcalayan Her ey tekli edildiyse Filistinliler
bunu niin reddetmi olabilir? sorusunun ce
vabn bulmak zere nce ubat 2001de sra
il seimlerini izlemek iin blgeye gittiinde
taraarla grm; ardndan 2001in Aralk
aynda srail ordusunun kuatmas altndaki
kararghnda Araatla bir mlakat gerekletirmi. srail tarann Haremeriin altnn
egemenlii, Filistin hava sahasnn kontrol
ve Filistinrdn snrnda srail askerlerinin
bulundurulmas gibi tam bamszlk isteyen
lerin asla kabul edemeyecei artlar masaya
koyduunu syleyen Araat, en temel mesele
olan Kudsn, zellikle Haremeriin pay
lam konusunda Haceri Muallk, Mervan
Mescidi gibi kutsal deerler Haremeriinaltnda iken srailin bu teklierini nasl kabul
edebilirdim? diye sormu. Bayraktar, bir ga
zeteci olarak mlakatlarnda ilk elden edindi
i bu ve benzeri bilgileri bizimle paylarken
doktora tezinin ardndaki temel motivasyonu
da ortaya koymu oldu.
Bar sreci, topyekn birsiyasi dnm projesidir
srail, Camp David sonras tercihini
dk-younluklu atmadan vetek-taraf admlardan yana koydu
-
7/31/2019 KAM E-Blten 5
10/7310 KAM E-BLTEN 5
Bar sreci yerini niye iddete brakt? soru
suna odaklanan Bayraktar, doktorasnda atma zmlerinin ele alnd bar almalar
alanna ynelmi. Bar srecini topyekn bir
siyasi dnm projesi olarak nitelendiren
Bayraktar, eitli saalar olan bu srecin te
orik erevesini zetledi. Buna gre, n m
zakere saas byk lde sorunlarn tespit
edildii, zm ormllerinin ortaya konduu
ve taraarn belirlendii saa olup srecin en
nemli ve kritik aamasdr. Zira n mzakerelerde sorunlarn ve zm ormllerinin net
bir ekilde ortaya konmamas halinde sonraki
saalarn baarsz olmas kuvvetle muhte
meldir. Madrid ve Oslo grmelerinin yapl
d 199193 sreci bu saaya tekabl eder.
n mzakere saasnn ardndan mzakere
sreci, karlkl tavizlerin verildii ve zm
ormllerine binaen anlamalarn ekillendii
saadr. Anlamalarn imzalanmas srecini
bar inas sreci takip eder. Bar sreleri
dorusal deildir, srekli deien ve ileyen bir
sistemdir. Zira bar inas sreci ile bu srecibaltalamak isteyenlerin kkrtt iddet dn
gs bir arada yrr.
Bayraktar, atan tarafar ne zaman masaya
oturur? sorusuna literatrde verilen uygun
zaman, katlanlmaz maliyetler, karlma-
yacak rsatlar gibi karlklara deindikten
sonra 1991 Kasmnda tarafarn bar iin
masaya oturmalarnn arkaplanndaki sebep-
leri sralad. Ardndan Oslo Bar Srecinin
balangcnda imzalanan anlamalarla srail
tarann igal ettii baz topraklardan pey-
derpey ekilmeyi ngrdn, ancak so-
runlarn giriliinin ve srailin isteksizlii-
nin zm srecini zorlatrdn belirtti. s-
rail-Filistin meselesinin bar almalarnn
en ok kullanlan malzemesi olup literatrde
zm zor atmalar snna girdiini ha-
trlatt.
-
7/31/2019 KAM E-Blten 5
11/7311MAYIS-TEMMUZ 2012
Oslo Srecinde temelmeseleler telendi, tarihselgerekler dland, kimlik
meselesi ve g asimetrisigz ard edildi
Bayraktar, Oslo Bar Srecinin baarszl
nn nedenlerini, sreci olumsuz etkileyen ak
trleri ayrntl bir ekilde deerlendirdi. Buna
gre: (i) Anlamazln ardndaki drt temel
mesele Kudsn stats, nihai snrlar, Ya
hudi yerleimcilerin ve Filistinli mltecilerin
akbeti mzakerelerde ele alnmayp 2000 ylndaki Camp David grmelerine kadar te
lendi. (ii) 1948 Nakbas gibi tarihsel gerekler
dland. (iii) Kimlik meselesi bir kenara itildi
ve kimlik dnm ihtiyac ark edilmedi.
Hlbuki her iki halkn da kendi ulusal kimli
ini ayn topraklar zerinden tanmlad, iin
iine din boyutun da eklendii bu mesele ze
linde, kaynak paylam yntemi, yani ba
r iin toprak ilkesi erevesinde topraklarblerek zme ulamak imknszdr. Bu
meselenin zm, her iki halkn da dierini
reddetmeden kendi kimliini yeniden tanm
lamasndan geer. (iv) Kilit nemdeki g asi
metrisi gz ard edilerek iki tara sanki eitmi
gibi masaya oturuldu. Filistinliler zayklar
nn arkna varmayp realpolitikten uzak bir
ekilde elde edemeyecekleri kadar azla talep
lerde bulunurken, srail tara zme ilikinnet bir tavr ortaya koymad gibi sre iinde
srekli pozisyon deitirdi. (v) Ba arabulucu
rolndeki ABD dengeleyici bir yaklam ser
gilemedi. Zay taraa (Filistin) destek karak
g asimetrisini dengelemek yerine, meseleyi
srail ile Filistinliler deil de srail ile Araplar
arasnda bir mesele olarak grerek sraile arka
kt.Dahas yle zamanlar oldu ki Amerikan
heyetindekilerin nemli bir ksmnn Yahudi
kkenli olmas nedeniyle Filistinliler kendile
rini iki arkl srail heyetiyle mzakere ediyor
gibi hissettiler. (vi) Sadece iki halk arasnda
deil, blgesel ve uluslararas glerin de
karlar dorultusunda dhil olduu bir me
sele olmas bakmdan zm daha da giri
bir hal ald. (vii) Bar abalarn sabote etmek
isteyen kart gruplar da srecin akamete u
ramasnda etkili oldu. (viii) Karlkl ar bir
gvensizlik szkonusuydu. Filistinliler taleple
rini net bir ekilde ortaya koysa da srailliler
nezdinde bunlar karlk bulmad; dolaysyla
srail tara verdii szleri tutmuyor, bizi oya
lyor dncesi Filistinliler arasnda yaygn
larken, srail taranda da Ne taviz verirsek
verelim Araat kabul etmeyecek; Araat bir
yalanc ve terrist, Filistinlilerle bar olmaz
dncesi hkim oldu.
Bar srecini bitiren Arielaron deil, Ehud Barakt
Sonuta tkanan grmeler, 28 Eyll 2000 tarihinde ana muhaleet partisi Likudun lideri
Ariel aronun Mescidi Aksa ziyareti zerine
patlak veren kinci ntiada ile birlikte yeri
ni trmanan iddete brakt. Bayraktarn bu
noktada yapt u tespit nemliydi: Bar
srecini bitiren, Ariel aron deil, Filistinliler
aleyhindeki szleriyle i Partisi lideri Ba
bakan Ehud Barak oldu ve ondan sonra da i
iddete dnt. Barak, srail solunu, her ikitaraaki bar yanllarn ve Araat bitirdi. u
anda srailin merkezi iyice saa kaym du
rumda. Bayraktara gre mevcut srail siyaseti
2000lerin banda oluan yapnn, yani Ariel
aronun izgisinin bir devam mahiyetinde.
aron, Filistin topraklarn yeniden igal etmi
ve lkesini iyice saa ekmiti. Dahas Camp
David sonras alnan stratejik bir kararla srail,
tercihini mzakereler yerine tektara adm
lardan ve dkyounluklu atmadan yana
-
7/31/2019 KAM E-Blten 5
12/7312 KAM E-BLTEN 5
koydu. Gelecekte yaayabilir bir Filistin dev
letinin kurulmasn engellemek iin elinden
geleni yapt, duvarlar ina ederek Filistin top
raklarn bld. Ayrca Filistin i siyasetindeki
ve toplumundaki blnml krkledi. Bu
ekilde srail, Bayraktara gre, sahada yeni bir
gereklik oluturdu.
Msr bar kampndankarsa eer srail mevcutpolitikalarn gzdengeirmek zorunda kalabilir
Filistin ile srail arasnda bara dair hibir
mit tamayan Bayraktar, srail ynetimininu anda mzakere gibi bir kaygs olmadn,
tamamen Filistinlileri dlayarak kendi z
mn dayattn ve dkyounluklu at
ma ile srecin ilerlemesini tercih ettiini be
lirtti. Bu duruma meydan okuyan karlarn
da herhangi bir Arap gc bulunmad gibi
ABDden de tam destek aldklarna ve srail ka
muoyunda buna itiraz eden seslerin de taban
bulmadna dikkat ekti. ok azla anlamaz
lk meselesi bulunduuna ve bunlarn mevcut
ulusdevlet sisteminde konuulup da zle
cek eyler olmadna vurgu yapt. Dolaysyla
Bayraktara gre, g dengesizlii deimedii,
yani ABD sraile tam destek verdii ve Filistin
zay ve yalnz kald srece bu durum aynen
devam edecek, gc olan kuraln koymay
srdrecek. Ancak eer Arap Bahar denkle
mi deitirirse, mesela Amerikan yanls EnverSedat izgisi kp Msr bar kampndan
karsa, ancak o zaman srail mevcut politikala
rn gzden geirmek zorunda kalabilir.
-
7/31/2019 KAM E-Blten 5
13/7313MAYIS-TEMMUZ 2012
Gayrmenkul Sektrne Bak:Br Kurumsallama rne
Dumankaya
Al Dumankaya
26 Mays 2012
Ali Dumankaya, Yldz eknik niversitesi Makine Mhendislii Blmnden 1986da mezun oldu.
ngilteredeki Birmingham niversitesinde Ynetim masteri (MSG) yapt (1988). Pamukbankta
Management rainee olarak alt ay Finans eitimi ald. 1990da kuruluundan itibaren yedi yl
Dumankaya Otomotivde ve daha sonra Dumankaya naat bnyesinde eitli grevler stlendi.
Halen Dumankaya naat Ynetim Kurulu yesi olarak grev yapyor.
EKN YNEM SYLELER 20
Deerlendrme: Emel ncel
-
7/31/2019 KAM E-Blten 5
14/7314 KAM E-BLTEN 5
Etkin Ynetim Syleileri top
lant dizisinin yirmincisini Dumankaya naat
Ynetim Kurulu yesi Ali Dumankaya ile ger
ekletirdik. Dumankaya, ksaca kendini tant
tktan sonra gayrimenkul sektrnde gerek
letirdikleri projelerden bahsetti. Gnmzde
inaat sektrnde yaanan rekabet ortamnda
49 yllk bir aile irketi olarak nasl bir ynetim
tarz benimsediklerini ve kurumsallama ser
venlerini anlatt.
Kurumsallamay Dumankaya ailesinin by-
mesinin temeli olarak iade eden Ali Duman-
kaya, aile kltrnn kurum bnyesinde ken-
disini hissettirdiini, proesyonel kadrolama
ile her departmanda direktrlkler eklinde bir
yaplanma olduunu belirtti ve unlar syledi:
Kurumsal yaplarn handikaplarndan olan aile
yapsn deitirme realitesini kurumumuzda
gerekletirmedik. Dumankaya kurumsalla-
tka, byk bir aile olmaya devam etti ve edi-
yor. hayatndaki proesyonel tavrmz, insani
ilikilerde aile yaps eklinde karlk buldu. e
balayan her alan, Dumankaya ailesine ka-
tldnn bilincinde ve kuruma nasl art ayda
salayabilirimin arknda olan bir aile yesidir.
Deiime ak olmak ve
srekli yenilenerek gelimekbir zorunluluk
Kente kimlik katan yaam alanlar olutur
ma misyonuyla hareket eden Dumankaya
iin yaplan eserler, sadece bir yap deil, ayn
zamanda bulunduu evreye bir kimlik kazan
dran yaanlabilecek bir mekn olmaldr. Her
projenin doas, topograyas ve tketici kitlesi
gerei arkl olduunu syleyen Dumankayaya
gre, ok baarl olunan bir projenin bile ayn
s yaplrsa sknt yaanr; nk tketici, ev
re yaps, ekonomik artlar, istek ve ihtiyalar
deiiyor ve buna paralel olarak siz de dei
mek zorundasnz. Dolaysyla deiime ak
olmak ve srekli yenilenerek gelimek sektr
de bir zorunluluk.
Youn rekabet ortamndamteri ilikilerinin iyiynetilmesi art
naat sektrndeki youn arzdan dolay son
dnemde konor, dayankllk, sosyal ortam ve
marka gvenilirlii arayan bir tketici anlay
ortaya kt. Sektrdeki youn rekabet nede
niyle alclarn ahsi talepleri dorultusunda
retim yaplmaya baland ki bu durum, insanlarla srekli iletiim halinde olmay ve m
teri ilikilerinin iyi ynetilmesini gerektiriyor.
Marka ile tketici arasnda bir iliki olutuu
nu ve iyi ynetilen mteri ilikisi ile markaya
duyulan gveni arttrmak gerektiini syleyen
Dumankaya, markagven ilikisine u szler
le deindi: Markagven ilikisi sektrmz
asndan ok nemli. Bu nedenle markamza
ciddi miktarda yatrm yapyoruz. Marka, sznz, taahhdnz demektir. Markanzla bir
Kurumsallama, letmelern gelm,srekll ve sonrak nesllere devr nzorunludur
-
7/31/2019 KAM E-Blten 5
15/7315MAYIS-TEMMUZ 2012
yere imza atyorsanz tm sorumluluu da al
msnz demektir. Bu da kurumunuzu hesap
sorulabilir bir hale dntrr.
Marka ile tketicinin zihninde duygusal bir
alg, rnservisitibarkimlik gibi bir anlam
lar mozaii olumaktadr. Markay bir insanDNAsna benzeten Dumankaya, irketlerinin
marka DNAsnn yeniliki olduunu syledi
ve ekledi: Bu yzden bizim en azla mesai
miz toplantlarda geer. nk bu toplantlar
ile yeni ikirler, arkl bak alar ortaya kar.
Sektrmz ok hzl geliiyor ve biz de bu
gelimeleri haalk olarak takip etmek duru
mundayz. Yani dinamik bilgiyi harmanlayp
kullanabilen bir yapya sahibiz.
letmeler insani ilikilerdeaile yapsn koruyarakkurumsallaabilir
letmelerin gelimesi, srekliliinin ve son
raki nesillere devrinin salanabilmesi iin
kurumsallamann zorunlu olduunu vurgu
layan Dumankayaya gre kurumsallama, i
letmenin tm sre ve ilevlerini tanmlayan
ve disipline ederek bir sistem haline getiren
bir anlaytr. letmelerin byme oranlaryla
birlikte bir ihtiya haline gelen ve proesyonel
lemenin gerei olan kurumsallama, beeri
ilikilerde standardizasyonu da beraberinde
getirmektedir. Dumankaya irketi ise bu stan
dardizasyonu daha samimi ve btnletirici
bir ortam olan byk aile olma ortak payda
syla beslemektedir.
kinci nesli temsil eden Ali Beye nc ku
an iletmeye bak sorulduunda u cevab
verdi: Birinci nesil kurar; babam bu iin te
melindeydi ve bugnlere getirdi. kinci nesil
bir adm ileriye gtrr ki biz imdi bu saa
dayz. nc neslin ise kendini ok iyi yeti
tirmesi ve temelden salam admlarla trman
mas arttr.
Sorularmza samimiyetle cevap veren Du
mankaya, ailelerindeki geleneksel byk aile
yapsnn tezahrnn irketlerinde de his
sedildiini syledi. eknolojik geliimi takip
eden, deiime ak, yeniliki ve ayn zamanda
geleneksel bir yapya sahip Dumankaya rne
inden hareketle insani ilikilerde aile yapsn
koruyarak iletmelerin kurumsallaabileceini
dinlemi olduk.
-
7/31/2019 KAM E-Blten 5
16/7316 KAM E-BLTEN 5
Arap Bahar Srecnderann Blge Poltkas
Bayram Snkaya
26 Mays 2012
Bayram Sinkaya, lisans eitimini Ankara niversitesi Siyasal Bilgiler Fakltesi Uluslararas
likiler Blmnde tamamlad. OD Uluslararas likiler Blmnde 2004te rkiyeran
likilerinde atma ve birlii: 19892001 balkl teziyle yksek lisansn ve 2011de Devrim
Muhazlar ve ran Siyaseti: Devrim Sonras randa Siyasi Liderlik ile Devrim Muhazlar Arasnda
Deiken likilerin Nedenleri ve Sonular teziyle de doktorasn tamamlad. Yksek lisans ve
doktora almalar srasnda ahran ve Columbia niversitelerinde misair aratrmac olarak
bulunan Sinkaya, halen Yldrm Beyazt niversitesi Uluslararas likiler Blmnde retim
yesidir. Sinkayann akademik ilgi alanlar arasnda ran siyaseti, ran gvenlik ve d politikas,
Devrim Muhazlar, rkiyeran ilikileri, Ortadou siyaseti, siyasal slam, rkiye siyaseti ve
rk d politikas yer alyor. Bu konularda rke ve ngilizce kaleme ald makaleleri bulunuyor.
ORADOU KONUMALARI 7
Deerlendrme: Abdullah Erboa
-
7/31/2019 KAM E-Blten 5
17/7317MAYIS-TEMMUZ 2012
Ortadounun dinamikyaps kresel siyasetin ana gndemini oluturmaya devam ediyor. Arap Bahar, ArapDevrimleri, Arap syanlar gibi arkl ekillerde adlandrlan srecin ne yne evirilecei
youn bir biimde tartlrken rann nkle
er meselesinin diplomatik aralarla zlmesiynndeki uluslararas abalar da sryor. K
resel Aratrmalar Merkezi Ortadou Konu
malar toplant dizisinin yedincisinde, rann
Ortadou politikalarn ve Arap Baharna
bakn tartmak zere Yldrm Beyazt ni
versitesi retim yesi Yard. Do. Dr. Bayram
Sinkayay arlad.
Sinkaya, konumasnda rann d politikasn
drt temel soru etranda ele ald: (i) Arap Bahar ncesinde Ortadou politikalar nasld?
(ii) Arap Bahar srecinde yaanan gelime
leri nasl deerlendirdi? (iii) Bu srece diplo
matik anlamda nasl tepkiler verdi ve nasl bir
politika izledi? (iv) Arap Bahar sonras s
rete rann Ortadou politikasnn muhtemelsnrlar nelerdir?
slam Devrimi sonrasndaran, iilikle ve Amerikankartlyla desteklenenanti-emperyalist bir dpolitika izledi
Sinkaya ncelikle blgenin en nemli gle
rinden biri olan rann slam Devrimi ncesi
ve sonras Ortadou politikalarndaki deii
mi deerlendirdi. Buna gre, rann ah d
neminde Bat ile ilikileri olumlu seyreder
ken, hatta kimilerinin deyimiyle Ortadouda
Batnn jandarmaln yaparken, devrimle
birlikte bu rol sona erdi ve Batnn en aman
sz dmanlarndan biri haline geldi. Devrimin d politikada yapt deiiklikler arasn
da antiemperyalizm balamnda Amerikan
kartl son derece nemlidir. Antiemper
yalizm randa devrim sonras kurulan siyasal
yapyla, yani iiliin siyasallatrlm anlay,
en azndan Humeyni tarandan velayeti akih
doktrini erevesinde gelitirilen yorumlaryla
rtyordu. Dolaysyla devrim sonras ran,
antiemperyalist bir d politika izlemeye balad ve bunu iiliin temelleriyle de destekledi.
Ortadouda ran dlayarakkurulacak yen br blge sstembaarl olamaz
-
7/31/2019 KAM E-Blten 5
18/7318 KAM E-BLTEN 5
11 Eyll sonras jeopolitikdeiim, Ortadouyuran ile ABD arasndabir mcadele sahasna
dntrdAntiemperyalizme paralel olarak dikkat e
ken bir baka nokta da zellikle ilk yllarda et
kili olan devrim ihrac politikasdr. Humeyni
liderliindeki rann ii milliyetisi bir anla
yla deil, tamamen mezhepler st bir slam
anlayyla btn slam Dnyasnda benzer
devrimlerin yaplmasn hedeediini belirten
Sinkaya, bunun iin kimi yerde mevcut slamieilimli hareketleri desteklemeye, kimi yer
de kltrel propaganda yoluyla etkili olmaya
altn syledi. Ardndan 1990l yllarla
birlikte ran d politikasnda yaanan yumu
amaya dikkat ekti ve Cumhurbakan Mu
hammed Hatemi dneminde Batyla ve kom
ularla daha salkl ilikiler kurma arzusunun
ncelik kazandn vurgulad. Ancak 11 Eyll
sonras ABDnin rana ynelik tutumunu sert
letirmesinin ve 2003teki Irak igali sonras
blgede yaanan jeopolitik deiimlerin ran
yeniden radikal bir izgiye ittiini, rejimin teh
dit altnda olduu hissinin gvenliki bir pers
pektii ve gvenlik eksenli politikalar tetikle
diini, bu algnn da Mahmud Ahmedinejad
cumhurbakanlna tadn belirtti. eri
deki bu gvenliki alg d politikada ise Filis
tin sorununa yeniden ncelik verilmesi, srail
dmanlnn artmas ve her ne kadar Aga
nistan ve Irakta dorudan ya da dolayl ibir
lii yapm olsalar da Ortadounun ran ile
ABD arasnda bir mcadele sahasna dn
mesi olarak tezahr etti.
Sinkaya bu deiimin blge politikasnda
ki pratik yansmalarn ise u ekilde ak
lad: ran, devrimden sonraki ilk on ylda
Ortadouda zellikle Bat ile yakn ilikileri
olan Suudi Arabistan, Kuveyt, Msr gibi re
jimlerin meruiyetini tanmazken, 1990larda
ki politika deiimiyle birlikte meruiyetlerini
tanyp onlarla ibirliine yneldi. Ahmedi
nejad ile birlikte d politika yeniden radikal
leirken, bu rejimler meruiyetleri sorgula
makszn olduklar gibi kabul edildi; ahran,
-
7/31/2019 KAM E-Blten 5
19/7319MAYIS-TEMMUZ 2012
kresel ABDran mcadelesinde kltrel ve
siyasal propaganda yoluyla onlar kendi sana
ekmeye alt.
Sinkaya bu ranABD mcadelesinin randanasl alglandn elsei olarak da temellen
dirdi: Geleneksel ran ya da Dou elsee
sinde yaygn olan mehur iyikt arasndaki
mcadele ve ii elseesindeki mazlumzalim
mcadelesi, ran Devrimiyle birlikte ran
Amerika mcadelesine dnyor. ranl dev
rimcilerin bakna gre, slam Devrimi kt
olan Amerikann emperyalist projelerine ok
byk bir darbe vurduu iin Washingtondakiynetimler ne yapp edip randaki slami rejimi
devirmek istiyor. O halde ran ile Amerikann
bir araya gelmeleri ya da dmanlktan vaz
gemeleri neredeyse mmkn deildir. Bir
birlerini dman gren bu iki rakibin ekime
sahas ise Latin Amerikadan Kuzey Arikaya
ve Asyaya kadar dnyann her yeridir.
ran Arap Baharn slamiUyan perspektindenokuyarak 1979 Devrimi ileparalellikler kuruyor
rann Arap Bahar srecinde yaanan ge
limeleri nasl deerlendirdii konusuna ge
lince, Sinkaya zetle unlar syledi: slam
Devriminden itibaren ahrann yapmak
isteyip de yapamadn bir anda unus veMsrda patlak veren devrimlerde Arap halk
larnn kendi inisiyatieriyle gerekletirmesi,
ran tarandan byk bir memnuniyetle kar
land. Nitekim bata Amerika olmak zere
Batl lkelerle iyi ilikileri olan otoriter rejim
lerin kendi halklar tarandan devrilmesini
ran uzunca bir sredir arzuluyordu. Lider de
iimleri, demokrasiye gei ve halk iradesinin
hkim olmasyla birlikte bu lkelerin Amerikan yanls tavrlarn terk edip doal olarak
rann yannda sa tutacana dair bir beklenti
dodu. ahran ynetimi, Arap Baharn 1979
slam Devriminden sonra ska vurgulanan
slami Uyan perspektiinden okudu; ran
slam Devrimi ile Ortadoudaki devrimler
arasnda zellikle Batyla iyi ilikileri olan
rejimlerin halk tarandan devrilmesi, devrim
lerde slami bir sylemin kullanlmas ve toplu
Cuma namazlarnn ardndan eylemlerin ya
plmas vs. balamnda paralellikler kurdu.
Suriye ve Bahreyn dnda
Arap Bahar sreci, rannOrtadoudaki jeopolitikkonumunu glendirdi
Peki, ran bu srete diplomatik olarak nasl
tepkiler verdi ve nasl bir politika izledi? Sin
kaya, rann Arap Bahar srecinde tek bir
dil kullanmadna, devrimlerin yaand l
kelerde geleneksel siyasi bak erevesinde
arkl tutumlar sergilediine dikkat ekti. Bunagre, Kuzey Arika ve Krezdeki Batya yakn
rejimlerin devrilmesine yol aacak gelimele
ri cokuyla karlarken ve desteklerken, yakn
mtteiki olan Suriyede devrim srecinin ya
anmasn ciddi bir tehdit olarak grd. Zira
ran, kendi ierisinde rgtlenen rejim kart
muhaleet ile Suriyede ortaya kan muhali
hareket arasnda paralellikler kurdu. Sinkaya,
ran ierisindeki demokratik aralarla slamirejimi ykmaya alan ABD ve Siyonistlerin
ban ektii Batnn benzer aralar kullana
rak antiemperyalist ve srail kart izgideki
Esed rejimini devirmeye, bylece ranSuri
yeHizbullahHamas blounu datmaya a
balad inancnn ahranda hkim olduunu
aktard.
te yandan Arap corayasnda yaanan dev
rim srelerinin ran ile Amerikann mtteiki Suudi Arabistan arasnda gerilimli bir bilek
-
7/31/2019 KAM E-Blten 5
20/7320 KAM E-BLTEN 5
greine dntn, zellikle (ABDnin 5.
Filosuna ev sahiplii yapan ve ii ounlua
ramen Snni bir rejimce ynetilen) Bahreyn,
(ran eksenindeki) Suriye ve Yemende bu m
cadelenin zirveye ktn anlatt. Zira Bah
reyndeki halk ayaklanmas Suudi Arabistan
tarandan iddet yoluyla bastrlmasayd, sadece Snni rejim devrilmekle kalmayp kresel
Amerikanran rekabetinde ABD ok ciddi bir
zemin kaybedebilir, ran savunmasn glen
dirip blgede uzun sredir bekledii liderlik
vasn kazanabilirdi. Dolaysyla devrim sre
lerinin her lkede rann istedii gibi ilerledi
ini sylemek zor. Yine de Suriye ve Bahreyn
dnda bu srecin rana byk lde yarad
ve Ortadoudaki jeopolitik konumunu glen
dirdii iddia edilebilir.
Bu dnemde ran d politikasnda Arap
Dnyasna ynelik dk bir diplomatik ziya
ret proili izildiine dikkat eken Sinkaya, ran
slami Uyan Uluslararas Cemiyetinin kurul
masnn ve propaganda mahiyetinde, daha ok
genlere ynelik eitli koneranslar dzenlen
mesinin bu alandaki en nemli yenilik sayla
bileceini belirtti. Nitekim Sinkayaya gre ah
ran ynetimi, zerindeki siyasi ve iktisadi bas
klarn yan sra blgedeki devrimci hareketle
rin rana mesaeli olmasnn da etkisiyle Arap
Bahar srecine Suriye dnda iil destekten
ziyade sylemsel bir katkda bulunabiliyor.
Suriyenin akbeti rann
blgedeki duruunudorudan ve derindenetkileyecek
Her ne kadar ahran ynetimi ran bu sreci
kendisi iin bir rsat olarak grse de Sinkaya,
nemli bir boyuta, Arap Bahar sonras rann
Ortadou politikasndaki muhtemel snrlara
dikkat ekti. Arap Devrimlerinin her lkede
arkl koalisyonlarn birer rn ve slamcla
rn da bu koalisyonlarn sadece birer paras
olduunu hatrlatan Sinkaya, rann slam an
lay ile devrimin yaand lkelerdeki slam
clarn slam anlaynn arkllna ve koalis
yonu oluturan dier gruplarn da rana mesa
eli olduuna vurgu yapt. zellikle 2006daki
Hizbullahsrail Sava ile birlikte rann Arap
Dnyasndaki itibar byk lde artsa da,
Irakta yaanan mezhep atmalar ve randa
-
7/31/2019 KAM E-Blten 5
21/7321MAYIS-TEMMUZ 2012
Yeil Hareketin iddet yoluyla bastrlmas ile
birlikte itibar kaybna urad. Nihayet Suriyede
kar devrimci bir duru sergilemesi, devrim
olan dier lkelerde rann pozisyonunu epey
ce zora soktu. Bununla birlikte Sinkaya, devri
min yaand lkelerde demokratik rejimlere
geilmesiyle ahrann blgede rahatlayaca,
yeni gelecek hkmetlerin dost olmasa bile
en azndan rana ynelik politikalarnn eski
olumsuz seyrinde olmayaca beklentisinde.
Arap Bahar srecinin baz lkelerde siyasal
istikrarszla yol aabileceini, ancak rann
istikrarszlk, zellikle de i sava konusunda
olduka deneyimli olduunu hatrlatan Sin
kaya, Suriyenin akbetinin rann blgedeki
konumunu dorudan ve derinden etkileyece
i, te yandan yeniden kartlarn karld bir
srete ran dlar ekilde kurulacak bir blge
sisteminin baarl olmayaca kanaatinde.
Sinkaya Arap Baharnn rana srama ihti
malini ise muhaleet tek bir emsiye altnda
buluamad mddete pek mmkn grmyor. Rejimin toptan devrilmesini isteyen re
jim kart muhaleet ve slam Cumhuriyetine
deil, sadece mevcut ynetime ve politikalar
na kar kan rejim ii muhaleet olarak iki
paraya ayrlm durumdaki ran muhaleeti,
rejimi henz ciddi bir ekilde tehdit etme po
tansiyeline sahip deil.
Ankarann blgedeistikrarszla tahammlyokken Tahran, ABDninkaybetmesi uruna blgeselistikrar nemli grmyor
Arap Bahar srecinde rkiyeran ilikile
rini de deerlendiren Sinkaya, son on yllk pe
riyotta rkiyenin Amerika ile yaad geri
limlerin randa takdir topladn, Ankarann
Filistin ve Suriye politikalarnn heyecanla
karlandn belirtti. Ancak son dnemde
hem rkAmerikan ilikilerinin dzelmesi
nin hem de Malatyaya NAO ze savunma
sisteminin bir parasnn yerletirilmesi ve
Ankarann izledii Suriye politikasnn ran
taranda huzursuzluk yarattn vurgulad.
Buna mukabil ahrann Suriye politikasnn
da blgede istikrarszla tahamml olmayan
Ankara tarandan ciddi bir biimde eletirildiini iade etti. Sinkayaya gre, Ortadouda
Amerikann kaybetmesine yol aacak tm
parametrelere ak olan ran, blgesel istikrar
bu hede uruna pek de nemli grmyor. te
yandan Hr Suriye Ordusunun rehin ald
ranllarn Ankarann giriimiyle ve iki rk
gazetecinin de ahrann arabuluculuuyla
serbest braklmas rneklerinde grld
gibi, Suriye zerinde ran ve rkiye zamanzaman ibirlii de yapyor. Her ne kadar son
dnemde iki lke medya ve akademi evrele
rinde tepkiler karlkl olarak artsa da, ran
ve rk hkmetlerinin tavrlar gerginlii
azaltma ynnde. Bu adan ran, rkiye ile
gerilimin artmamas adna lml ve kontroll
mesajlar veriyor.
Bayram Sinkayann deerlendirmelerini de
gz nne alarak, sonuta unu syleyebiliriz ki Ortadounun en nemli glerinden
biri olan ran, Arap Bahar sonras blgede
demokrasinin hkim olmasndan maksimum
ayda salayaca beklentisinde. Ancak san
dktan ne kaca belli olmaz.
-
7/31/2019 KAM E-Blten 5
22/7322 KAM E-BLTEN 5
Kuran ve ktsat:Kred ve Faz Meselesne
Makro-Sstemk Br Yaklam
Sabr Orman
9 Hazran 2012
Sabri Orman, stanbul niversitesi ktisat Fakltesinden mezun olduktan sonra 1980de ayn aklteye
asistan olarak girdi ve 1981de doktorasn tamamlad. 1982de yardmc doent olarak Marmara niversitesi
ktisat Blmne geti. Ayn blmde 1986da doent, 1993te proesr oldu ve 2003te emekliye ayrld.
London School o Economics and Political Scienceda aratrma asistan (19891990) olarak almalar yapt.
Malezyada Uluslararas slam niversitesi ktisat Blmnde (19921994) ve Uluslararas slam Dncesi ve
Medeniyeti Enstitsnde (19951997 ve 20022006) iktisat proesr olarak grev yapt. En son stanbul icaret
niversitesinde rektr yardmcl (20072009) ve rektrlk (20092011) grevlerinde bulunan Pro. Orman,
Kasm 2011de .C. Merkez Bankas meclis yeliine seildi.
teli, ikisi tercme ve alts edisyon olmak zere on bir kitab ve ok sayda makalesi bulunan Ormann
kitaplar unlardr:
Gazali: Hakikat Aratrmas, Felsee Eletirisi ve Etkisi, nsan Yaynlar, 1986. Gazalinin ktisat Felseesi, nsan
Yaynlar, (3. bask) 2007. ktisat, arih ve oplum, Kre Yaynlar, (3. bask) 2012.
arihselciliin Sealeti (K.R. Popper, Te Poverty o Historicism), nsan Yaynlar, (4. bask) 2002. slam ktisat
arihine Giri (A.A. Duri,Muqaddamah i arikh al-Arabi al-Iqtisadi), stanbul, 1991.
Bilgi, Bilim ve slam, slami limler Aratrma Vak Yaynlar, 1987. Para, Faiz ve slam, slami limler AratrmaVak Yaynlar, 1987. rkiyede Zekat Potansiyeli, slami limler Aratrma Vak Yaynlar, 1987. i-veren
likileri, slami limler Aratrma Vak Yaynlar, 1990.Modernleme, slam Dnyas ve rkiye,Ensar Neriyat,
2001. letmelerde Etii, O Yaynlar, 2009.
KSA KONUMALARI 6
Deerlendrme: Melke Akku
-
7/31/2019 KAM E-Blten 5
23/7323MAYIS-TEMMUZ 2012
KAM ktisat Konumalar toplant dizisinin altncsnda, .C. Merkez
Bankas Meclis yesi Pro. Dr. Sabri Orman
misair ederek (ayn zamanda onun ktisat, a-
rih ve oplum adl kitabnn sekizinci blm
n tekil eden) Kuran ve ktisat: Kredi ve Faiz
Meselesine MakroSistemik Bir Yaklam ba
lkl tartmal bir toplant gerekletirdik. Bu
toplant, KAM bnyesinde bir senedir devam
eden ve rkiye iktisadi dncesine nemli
katklar olan Sabri lgener, Sabahattin Zaim,
Nevzat Yalnta, Ahmet abakolu, Sabri
Orman, Mustaa zel, Adnan Bykdeniz veCengiz Kallek gibi iktisatlarn konu aln
d rkiye ktisadi Dnce almalar
Atlyesinin aaliyetlerine paralel olarak ger
ekletirildi. Atlye bnyesinde yaplan ana
okumalarn ve tartmalarn tesinde, sahip
olunan medeniyet bilinci erevesinde arkl
bir sz syleme derdindeki gen iktisatlar ile
ayn endielerle seneler nce yola km tec
rbeli bir hocay buluturmas hasebiyle bir ilkolan bu toplant, klasik yuvarlak masa aaliyet
lerinin dnda sorucevap ormatnda ilerledi
ve aiz, kredi sistemi, murabaha, temerrt gibi
iktisadi konular konuuldu.
Bir mr megalemiz
olacak doktora konusunu vekaynaklarn cebr-i ihtiyarile belirledik
Sabri Orman, makalesinin tahlilinden nce,
slam iktisad almann cazip olmad bir
dnemde yolunun nasl bu alanla kesitii
ni bizimle paylat. mam Gazalinin insan
baz eyleri ihtiyar ettiini zanneder ama as
lnda bu tercihler bile belirlenmitir manasna gelen cebr-i ihtiyarkavramndan hareketle
akademiye giri hikyesini anlatt. Buna gre,
iin banda slam iktisad almay dn
meyen Orman, imamhatip mezunu olduu
iin dnemin artlar gerei mecburen nce
Yksek slam Enstitsn, ardndan ktisat
Fakltesini bitirince bu iki eitimi harmanla
yacak bir konu zerinde almak istemi. Sab
ri lgener Hoca kendisine Gazali almasntavsiye etmi. O ana kadar bu konuyu hi d
nmedii iin slam limi olarak saygnl
tartlmayacak olan Gazali iktisadi konular
da bir doktora tezini besleyecek ne sylemi
olabilir ki? diye dnm; ancak Gazalinin
eserlerindeki konu balklarn tarayp iktisat
la ilikilendirilebilecek mevzular belirleyince
hocasna hak vermi. Rehber hocaln, tez y
netmenin ne kadar nemli olduunu o zamananlam. Bir mr megalesi olacak doktora
slam ktsad, net snrlarla
evrl del, novasyona akdevrmc br alandr
-
7/31/2019 KAM E-Blten 5
24/7324 KAM E-BLTEN 5
konusunu ve kaynaklarn da yine cebr-i ihtiyar
ile belirlemi. Nitekim yetmii akn eseri bu
lunan Gazalinin almalarn iin banda s
namakla megulken bir gn hocas arm
ve ya rumi takvimden miladi takvime evrilerek hesapland iin drt ay sonra ya had
dinden emekli olmas icap ettiini sylemi.
O ana kadar Gazalinin eserlerinden yalnzca
hyay taram olan Orman, kaynan bunun
la snrlamak zorunda kalm. ez snavna
girdii gnn mesai bitiminde lgener Hoca
emekli olmu. Sonrasnda akademik hayatnda
Orhan una, Sabahattin Zaim, Nevzat Yaln
ta gibi kymetli hocalarn asistanln yapmve onlardan ok istiade etmi.
i ile patron statlerigerei karde olamaz, amaortaklk kardelie imknverir
Bu girizghn akabinde Pro. Orman, Kuran
ve ktisat makalesinden hareketle kendisine
yneltilen sorular cevaplandrd. Bu ereve
de Hadis ve ayetlerde ii snnn mevcudi
yeti kabul edilirken ve iipatron ilikisinde
hakkaniyet tavsiye edilirken neden makale
nizde iipatron ayrmn vurguluyorsunuz?sualine cevaben unlar syledi: Bu makalede
hususen patronii ilikileri ve aiz yasa ze
rinde younlatk. ktisadi sistemde yaplmas
muhtemel btn dzenlemelere ramen eitli
sebepler dolaysyla hl ii statsnde, yani
baml alan statsnde insanlar kalacaktr.
Bazen insanlarn vasar baka trl olmaya
msaade etmez; herkes bamsz alma, ini
siyati kullanma, mteebbis olma vasarna
sahip deildir. kincisi, ilerin yaps da buna
msait olmayabilir, yani her i ortaklk yaps
na uygun olarak organize edilemeyebilir. Do
laysyla o durumlara mnhasr olmak zere
ve tabii sistemin iiliyattaki perormansna
bal olarak, iilik stats bu teorik sistemde
dahi varln srdrr, sistem onu reddetmez.
inin durumuyla ilgili bir tavsiye ya da emir
olarak inin cretini alnnn teri kurumadan
verin mealinde hadisler rol oynamaya devam
-
7/31/2019 KAM E-Blten 5
25/7325MAYIS-TEMMUZ 2012
eder. i varsa, ki kalmaya devam edecektir,
burada nemli olan iilik statsnn siste
mi karakterize eden bir stat olmasdr. ah
sen ben iiyle patronun karde olabileceine
inanmyorum. atsnlar demiyorum; amabir taraa hakiki manasyla ii, dier taraa
hakiki manasyla patron varsa bunlar karde
olamaz; zira taraarn statleri buna msait
deildir. Patron da ii de karde olmak iste
yebilir; ama karlkl iyi niyetlere ve gayretlere
ramen aralarnda alamayan engeller vardr.
Onun iin insanlar karde yapmak istiyorsa
nz onlar ayn statye eritirmeye almanz
icap eder. i ile patron konumlar gerei ayrstatdedirler; ama mesela ortak olurlarsa iler
deiir. nk ortaklk mterek bir statdr.
Ortak olursanz birinizin pay dierinden k
k de olsa ayn staty paylarsnz, ki bu
ortaklarn karde olmasna imkn verir. Sy
lemek istediim tam olarak bu, yoksa ii ile
patron mutlaka atacak demiyorum. slami
deerlere sahip ii ve patron ile buna sahip ol
mayan ii ve patron arasnda arklar olacankabul ederim; birinin ilikileri daha yumuak
olabilir. Ama bu, aradaki stat arkn izale
etmez; zaten eytan da buna msaade etmez,
taraar srekli drter.
Fazlurrahman, modernzamanlarda kredi
ilemlerinde aizin haramolmas artk geerli deildirgrnde
slam iktisad tartmalar genelde Faizi nasl
slamlatrabiliriz? sorusu etranda yrr
ken Ormann aiz yasann kredi mekaniz
malarn trplemek ve adaletsizlii nlemek
amacyla konduu tezi tartmann ana konu
larndan birisi oldu. Faiz meselesinin insanlktarihinin en eski konularndan biri olduu
nu, btn brahim dinlerde aizin haram ya
da yasak kabul edildiini, bu konunun bizim
tartma gndemimize modern zamanlarda
girdiini belirten Orman, nemli bir slam
dnr olan Fazlurrahmann slamda ktisadi Adalet balkl makalesine uzun bir at
la slamda aiz yasana dair unlar syledi:
Fazlurrahmann makalesine gre, aiz yasa
aslnda bizim imdi tarttmz gibi tartl
mamaldr; nk yasaklanan ey, o tahrimin
geerli olduu zamann realitesine yneliktir.
O zaman borlanma zenginlerden akirlere
doru oluyordu ve kiiler tketim maksadyla,
ihtiya sahibi olarak borlanyorlard. Mevcutserveti hayatn idame ettirmesine imkn ver
meyen birisi durumu daha iyi olan birisinden
yardm istiyor, o kii de Ben sana bu yardm
u aiz oran mukabilinde veririm diyordu. Bu
ilem daha sonra bizde murabaha, ngilizce
de usuarydenilen srece dnt. abii din
lerin bu adaletsizlie msaade etmesi uygun
olamazd ve bu nedenle yasaklanmt. Ama
zaman iinde borlanmalarn yaps deiti.Modern zamanlarda ihtiya kredisi devam
etse bile esas borlanmann alan arkllat.
nsanlar artk ihtiya ve tketimden ziyade
yatrm maksadyla borlanyorlar ki bunlar
genelde zenginler ya da zengin olma kabiliyeti
son derece yksek olan mteebbisler. Bir ta
ra ekonomik olarak iyi durumdaki yatrmc
ve mteebbislerden mteekkil iken, dier ta
ra daha ok alt ve orta dereceli gelir grubunamensup, kendi kk tasarruaryla bir teeb
bs balatma imknlar olmayan ya da bu k
k sermayeyi bir iktisadi teebbse evirme
vasndan mahrum kk tasarru erbab. Faiz
yasan savunarak kk tasarru sahiplerine
Faiz haram, sen bu tasarruu karlksz ola
rak karz hasen gibi yatrmda bulunan kiiye
ver diyoruz ki bu adil deil. Yani aiz yasa
nn maksad bir adaletsizlii izale etmek ikenbiz modern zamanlarda hadiseye ayn ekilde
-
7/31/2019 KAM E-Blten 5
26/7326 KAM E-BLTEN 5
bakarak baka bir adaletsizlie yol ayoruz.
Adaletzulm kriterine gre yaplacak bir de
erlendirmede kredi ilemlerinde aizin haram
olmas artk geerli deildir. Haram olan usu-
arydir, interestdeil sonucuna varyor Fazlurrahman.
slamda esas yasaklanmakistenen aiz deil, kredimekanizmasdr
Orman, burada kredilemenin konusunun t
ketimden retime doru deimesi ve usuary-
den intereste, yani murabahadan aize doru
bir normallemenin gereklemesi eklinde
iki kriter olduunu, bundan hareketle aiz ya
sann doru olmad kanaatine varan slam
dnrleri bulunduu gibi, sonularn etra
lca mtalaa etmeden mikro bazda dnerek
aizin haramlna inanan kiilerin de mevcut
olduunu belirtti. Bu konu zerinde kendi g
rlerini ise u ekilde ayrntlandrd: Faiz
yasa ile mikro bazdaki adaletzulmden zi
yade makro erevedeki sosyal sonular nce
lendii iin murad ilah aizin usuaryya da
interest, murabaha ya da aiz ark etmez ya
saklanmas ynnde deildir. Faiz yasann
belirli bir tarih dneme ait olduuna inanmyorum; zira Kuran tarih bir metin deildir.
Faizin haramln anlaml klan, bunun iki
kii arasndaki bir hadise oluundan ziyade
makro dzlemde etkileri bulunan sosyal bir
konu olmasdr. Esas yasaklanmak istenen aiz
deil, kredi mekanizmasdr. Kredi mekaniz
masn yasaklamak baka baz sebeplerden do
lay olumsuz sonulara yol aaca iin kredi
mekanizmas deil, dolayl olarak onu engel
leyen aiz yasaklanmtr. Faiz alamayacak k
k/orta tasarru erbab neden elindeki tasar
ruu patron kardeine vermek istesin? Kimse
parasn herhangi bir menaat elde etmeden
bir bakasna vermez, olur da ikna ederseniz
bile bu adil olmaz. Dolaysyla stratejik olarak
yasaklanmas hedeenen kredi mekanizma
syken aiz yasaklanarak ayn hedee varlmak
istenmitir dncesindeyim. Faiz yasann
dolayl bir kredi yasa olarak deerlendiril
-
7/31/2019 KAM E-Blten 5
27/7327MAYIS-TEMMUZ 2012
mesinin akademisyenler ve bu alandaki pratis
yenler iin inanlmaz bir inovasyon alan at
n dnyorum; zira kredi mekanizmasn
kaldrmak iin onun yerine geebilecek yeni
mekanizmalarn gelitirilmesi gerekir. Ayrca
iktisadi adan nemi yksek olmasa dahi ah
laki adan nem arz eden karz hasen mes
sesesinin korunmas taraarym.
Kredili bir sistem ileortaklk esasna dayal biryapnn ortaya karaca
sosyal ve siyasi ortam okarkl olacaktr
Orman bir soru zerine, aiz yasann ardn
daki amacn kredi mekanizmasn kaldrmak
olduu kanaatine paralel bir toplum tasavvu
rundan da bahsetti: Faiz yasann ciddi ik
tisadi sonularnn yan sra hem organizas
yon hem ilem trleri hem de iinde yer alan
aktrlerin psikolojisi zerinde etkileri vardr.Ortak olarak bir iktisadi yapda yer alan insan
ile tasarruarn bakasna dn olarak ve
ren insan arasnda derece ark deil, tr ark
vardr. Bu arkllamann iktisadi motivasyon,
etkinlik, gelir blm, i ilikileri, iin or
ganizasyonu, verimlilik gibi alardan iktisadihayat etkileyecek ok sayda, ok ynl ra
dikal sonular olacaktr. Bu minvalde byle
arkl bir iktisadi yap arkl bir sosyal yapy
ortaya karacaktr. Birinde piramitsel bir sos
yal yap oluurken dierinde ekliptik bir sosyal
yap olumas muhtemeldir. Siyasi bakmdan
da ok arkl sonular ngrlebilir. Kredili bir
sistemin yol at siyasi yaplanma ile ortak
lk esasna dayal bir yapnn ortaya karacasosyal ve siyasi ortam ok arkl olacaktr. Hat
ta kltrn bile bundan etkilenmesi ihtimal
dhilindedir.
Sabri Ormann tecrbelerini paylat bu top
lant, patronii ilikileri ve aiz yasa konu
larnda sunduu arkl perspektie katlmc
larn slam iktisadn, net snrlarla evrili bir
alan yerine, inovasyona ak devrimci bir alan
olarak yeniden deerlendirmelerine imknverdi.
-
7/31/2019 KAM E-Blten 5
28/7328 KAM E-BLTEN 5
Ale rketlernde KurumsalYnetm ve Markalama
Ahmet Sad Kavurmac
16 Hazran 2012
Ahmet Said Kavurmac, 2008den bu yana Aydnl Grupun yrtme kurulu bakanl (CEO)
grevini yrtyor. stanbul eknik niversitesi Endstri Mhendisliinden mezun olan
Kavurmac, Marmara niversitesi letmede yksek lisans eitimini tamamlad. 1995te i hayatna
balad Aydnl Grup bnyesinde srasyla retim, sat ve ihracat temsilcilii, byk maazalar
koordinatrl, Cacharelmarka direktrl, grup markalar pazarlama direktrl gibi arkl
grevlerde bulundu. Ayrca Birlemi Markalar Dernei (BMD) ynetim kurulu ve kurucu yelii,
stanbul Gen Giriimciler Dernei (SGD) ynetim kurulu bakan vekillii ve kurucu yelii
grevlerini yrten Kavurmac, ayn zamanda Hdavendigar niversitesi mtevelli heyet yesi,
Yedirenk Sanat Vak mtevelli bakan ve Kandilli Kulb Vaknn kurucular kurulu yesidir.
EKN YNEM SYLELER 21
Deerlendrme: Melh Torlak
-
7/31/2019 KAM E-Blten 5
29/7329MAYIS-TEMMUZ 2012
Haziran aynda yirmi bi
rincisini gerekletirdiimiz Etkin Ynetim
Syleilerinde Aydnl Grup Yrtme Kuru
lu Bakan Ahmet Said Kavurmacy misair
ederek Aile irketlerinde Kurumsal Ynetim
ve Markalama zerine konutuk. Ksa bir
tantmdan sonra Ahmet Bey, irket kurucu
su Mustaa Kavurmacnn hayat hikayesinden
kesitler paylat. Aydnn Karacasu ilesindednyaya gelen Mustaa Bey, stanbul niver
site ktisat Fakltesinde okumu ve Sabahattin
Zaim Hocann nasihati zerine ticari hayata
ynlenmi. 1965 ylnda Fatihte 50 metrekare
lik bir dkkanda ticarete balayan Mustaa Bey
nsanlara nasl aydal olabilirim? dn
cesiyle hareket etmi. imdilerde ise Aydnl
Grup bnyesinde Pierre Cardin, U.S. Polo ve
Cacharel gibi byk markalarn distribtrl
yrtlyor.
Hakiki lider, beraberindekiinsanlarla mesae kat edenve onlar yksek bir hedeeynlendiren kiidir
Mustaa Beyin tutumu ve byklerin szle
rinden hareketle Aydnl Grup ierisinde temeldeerlerin oluturulduunu syleyen Kavur
mac, idarecilerin ciddiyet ve eat sahibi ol
mas gerektiine vurgu yapt. Hakiki lider, tek
bana yol yryen bir insan deildir diyen
Kavurmacya gre lider, beraberindeki insan
larla mesae kat eden, arkasnda bulunanlar
yce ve yksek bir hedee ynlendiren kiidir.
irketlerin en byk sorunlarndan biri olangybet konusuna kar topyekn sava atk
larn syleyen Kavurmac, Hz. Muhammedin
Gybetten saknn! nk gybet zinadan daha
iddetlidir. Kii zina eder, sonra tvbe ederse,
Allah onun tvbesini kabul buyurur. Ancak gy-
bet eden, gybet edilen aetmedike, mairet
olunmaz.hadisini aktard.
Olutuduumuz yaanabilirtemel deerlere tm AydnlGrup alanlar uymakzorunda
Aile irketi olarak kurulan Aydnl Grupta
hlihazrda yerliyabanc toplam 3000 kii a
lyor. Kavurmac, dildinrk ayrm yapmak
szn herkesi kapsayacak, yaanabilir temel de
erler olutuduklarn, en stteki yneticiden
en alttaki alana kadar herkesin bu deerlere
uymak zorunda olduunu syledi.
Aydnl Grupun temel deerleri:
1. Adil, drst, inanlara ve arkllklara say
gl davranmak.
2. Alak gnll, hogrl ve yardmsever
olmak.
3. ncelikleri dikkate alarak esnek, hzl vedurumsal davranabilmek.
Hem alede hem de rkette stare,vak ve ttak tam tess edlmeldr
-
7/31/2019 KAM E-Blten 5
30/7330 KAM E-BLTEN 5
4. Hata yapmaktan korkmamak, hatalardanders almak, ama istiaresiz i yapmamak.
(Kurumsallamann en nemli reetesinin
bu madde olduunu dnen Kavurmac,
bunun aile irketlerinin temel dsturu ol
mas gerektiini de szlerine ekledi.)
5. Duygular dikkate almak, ancak bilimsel
metotlar ve objekti verileri kullanarak
karar vermek.
6. i kolaylatrmak, hzlandrmak ve dahaakll i yapmak iin teknolojiyi etkin kul
lanmak.
7. lerin kiilere bal olmadan srdrlebil-
dii, kurumsal bilginin retildii, gelitiril-
dii ve kurum hazasna kazandrld bir
i modelinde sreleri ve sistemleri kurgu-
lamak, yaatmak ve yazl hale getirmek.
8. Mteri, alan, hissedar ve tedariki
odakl olmak.
9. Yasal ve etik kurallara uymak.
10. i ehline vermek.
11. Daha yok mu? dsturuyla hareket edip
mevcutla yetinmemek, llebilir ve ba
armaya deer hedeer koyarak srekli
iyilemeyi ve gelitirmeyi hedeemek.
12. Konulan hedeerde zorluklar karsnda
ylmadan ve mazeret retmeden inanp,
azmedip, ii baarncaya kadar yksek
gayret gstermek.
13. Her zaman iyi niyeti ve nyargsz olarakpoziti dnmeyi esas almak; sorunlara
nc kiiler ile deil, (kesinlikle gybet
ve dedikodu yapmadan) bizzat sorumlula
r ile grerek zm aramak.
14. Zaman ve imknlar doru ve etkin kul
lanmak, isra etmemek.
15. alt yeri sadece bir i ortam deil, bir
yaam ortam olarak grmek; Aydnl aile
sinin bir yesi olarak lkesine ve insanlaaydal olmak.
Baar hikyeleri anlatan vedinleyen deil, yazan kiilerolmalyz
zetle, bu temel deerler zerinde ykselen
bir vak messesesi olmay hedeediklerini
syleyen Kavurmac, Ailede, irkette ve lkede bugn yaadmz gzelliklerin devamn
arzuluyorsak istiare, viak ve ittiak tam tesis
edilmelidir dedi. Baar hikyeleri anlatan ve
dinleyen deil, yazan kiiler olmalyz diyen
Kavurmac, bu asrn rnek hareketlerini ken
di iimizden karmamz, gzmz uuklara
dikip ulvi bir meure ile dopdolu olmamz ge
rektiine vurgu yapt.
-
7/31/2019 KAM E-Blten 5
31/7331MAYIS-TEMMUZ 2012
Osmanl ve Rus Modernlemes:Tarhten Gnmze Yansmalar
Taansu Trker
23 Hazran 2012
aansu rker,lisans ve yksek lisansn Ankara niversitesi Siyasal Bilgiler Fakltesi (Mlkiye)
Uluslararas likiler Blmnde tamamlad. arih alanndaki doktora derecesini de Moskova
Devlet niversitesi Asya ve Arika almalar Enstitsnden ald. rke, Rusa ve ngilizce
birok kitap, makale ve uluslararas konerans teblii bulunan Do. Dr. rkerin aratrma konular
arasnda Osmanl, Rusya ve Ortadou corayasnda tarih yazm, modernleme, imparatorluk
kavram ve milliyetilik yer alyor. 2001 ylndan beri Mlkiyede retim yeliini srdryor.
AVRASYA KONUMALARI 6
Deerlendrme: Veysel Kurt
-
7/31/2019 KAM E-Blten 5
32/7332 KAM E-BLTEN 5
Kresel Aratrmalar Mer
kezinin Avrasya Konumalar serisinin al
tnc konuu, Ankara Siyasalda retim yesi
olan Do. Dr. aansu rkerdi. rker, ko
numasnda Osmanl ve Rus modernleme s
relerini paralellikler ve arkllklar balamn
da karlatrmal bir perspektie ele ald.
Osmanl ve Rusimparatorluklar Batllamasrecinin hem en muzaferihem de en madurudur
rkerin konumasnn merkezini, Osmanl
ve Rus modernlemesinin ortak ve ayrt edi
ci zellikleri oluturdu. Bu balamda en genel
yarg, her iki imparatorluun yaklak 300 yl
sren Batllama srecinde hem en muza
er hem de en madur oluudur. Batllama
balamnda muzaferiyet ve maduriyet
noktalarn aklamadan evvel rker, her iki
imparatorluun Bat karsnda nasl bir po
zisyona sahip olduunu anlatt. Buna gre her
iki imparatorluk da (i) Batnn ilk emberinde
yer alrlar. (ii) Romay tevars ettii iddiasn
dadrlar. Bu balamda Osmanl iin en arpc
rnek Fatih Sultan Mehmedin Kayser un
vann kullanmasdr. Yine Romallk iddias
sadece sylem dzeyinde kalmaz, Osmanlnn
hukuki ve idari metinlerine de girer. Ruslar ise
Romallk iddiasn IV. van dneminde ilk kez
ortaya atarlar. Bu dnemde Ruslar kendilerini
Ortodoksluun koruyucusu olarak ilan ederler
ve Moskova Yeni Roma olarak zikredilmeye
balanr. (iii) Hem antropolojik ve etnik kken
hem de hukuki ve siyasi sreklilikler bakmn
dan benzerlikler gsterirler. Zira 300 yllk atar hkimiyeti Ruslar her adan etkiler. (iv)
Batllama srecinde hem iktidar hem de bilgi
ve retim bakmndan Bat (yani ngiltere ve
zellikle de Fransa) karsnda zay derler.
Osmanl deimemek iindeiimi seerken, Rusyadakkl deiim iin kanl bir
modernleme yaanr
Rusya Batya kar mparatorluusavunarak ayakta dururken, TrkyeBatllama adna mparatorluuverp cumhuryet kurdu
-
7/31/2019 KAM E-Blten 5
33/7333MAYIS-TEMMUZ 2012
Batllama srecinde iki imparatorluk arasn
daki arkllklara gelince rker u noktalar
ne kard: (i) XVIII. yzylda Rusyada impa
ratorluk ina sreci yaanrken, Osmanl m
paratorluu zirve dnemini geride brakr ve
Bat karsnda zayamaya balar. (ii) Ruslarbu dnemde aristokrasiyi merulatrp mes
seseletirirken, Osmanlda ise oktan tedavl
den kalkm, hatta aslnda hi var olmamtr.
(iii) Batllamaya yaklam arkldr. XVIII.
yzylda Osmanl modernlemesi, deime
mek iin deiimi seer; modernlemenin
ana amac, savata yenilmemek iin teknik
reormlar yapmaktr, yoksa sosyal ve kltrel
alanda bir dnm niyeti yoktur. Rusyada isePetro, sosyal ve siyasal yapnn tamamen de
imesi iin reormlara ynelir; bu yzden de
keskin ve kanl bir modernleme sreci yaa
nr. Kar bir g oda olmaya aday kesimleri
hiyerarik bir dzene sokarak kendisine ba
lar. Yine Petro, milliyetilikler a da deni
len modern dnemde, yani imparatorluklarn
dte ama hl geerli rgtlenme ormu
olduu bir dnemde, ulusal devlet ormundabir imparatorluk kurar. Rus imparatorluu
nun gc de ite bu elikiden gelir. Romallk,
Rusluk ve Ortodoksluk iddialarn modern bir
slupla ve kimlikler arasnda hiyerari kurarak
yaatr. rk modernlemesi ise hibir zaman
Rusyadaki gibi keskin, edit ve kanl olmaz.
Osmanlda millet sisteminin etnisite ve dille
ii yoktur. Dolaysyla Petronun Rusuluuna
benzer bir tarzda rklk ancak XIX. yzy
ln sonlarnda benimsenir. (iv) Din balamn
daki arkllk, Ortodoksluk ile slamn siyasal
anlamlarnda gzlemlenebilir. slam ancak II.
Abdlhamid dneminde siyasal bir argman
olarak kullanlrken, Rusyada ise XVI. yzyl
da balayan ve XVII. yzylda devam eden reormlar kiliseyi devlete tabi klar ve Moskova
Patriklii erken bir dnemde kendisini milli
bir kilise olarak tesis eder.
Osmanlda XVIII. yzylBatl reormlar sertolmadndan sonrakidnemlerde sert krlmalaryaanmaz
-
7/31/2019 KAM E-Blten 5
34/73
-
7/31/2019 KAM E-Blten 5
35/73
-
7/31/2019 KAM E-Blten 5
36/7336 KAM E-BLTEN 5
Avrupa Brl-Rusyalklernde Ortadou
Esra Hatpolu
27 Hazran 2012
Esra Hatipolu, lisans eitimini Marmara niversitesi Siyaset Bilimi ve Uluslararas likiler
Blmnde, yksek lisanslarn London School o Economics (LSE) Russian and PostSoviet
Studies Blm ile Marmara niversitesi Avrupa opluluu Enstitsnde tamamlad. 2001de
Boris Yeltsin Dneminde Rus D Politikasn Belirleyen Faktrler balkl teziyle Marmara
niversitesi Avrupa opluluu Enstitsnden doktora derecesi alan Hatipolu, 2007 ylnda
doent oldu. Halen Marmara niversitesi Franszca Kamu Ynetimi Blmnde retim yesidir.
Hatipolunun aratrma konular arasnda ABnin d ilikileri, Avrupa Komuluk Politikas, AB
rkiye ilikileri, ABRusya ilikileri, Rusyann i ve d siyaseti ve rkiyeRusya ilikileri yer
alyor.
AVRUPA KONUMALARI 4
Deerlendrme: Meltem Dumanlkaya
-
7/31/2019 KAM E-Blten 5
37/7337MAYIS-TEMMUZ 2012
Son dnemlerde uluslararas ili
kiler alannda dnyann konutuu konular
dan biri hi phesiz Ortadouda yaananscak gelimeler ve byk glerin blgeye y
nelik izledii politikalar. Bu nedenle Avrupa
Konumalarnn drdncsnde misairimiz
olan Do. Dr. Esra Hatipolu, Ortadouyu iki
byk g olan Avrupa Birlii ve Rusya iliki
leri asndan deerlendirdi. nce ABRusya
ilikilerinde genel ereveyi izen Hatipolu,
ardndan her iki taran Ortadouya bakna
ve blge politikalarnn benzeen ve ayranynlerine deindi.
AB ile Rusya arasnda simetrik deil asimetrik
bir ilikinin var olduunu belirten ve bunu sup
ranasyonal bir rgt (AB) ile bir ederasyonun
(Rusya) davran kalplarnn rtmemesine
balayan Hatipolu, iki taran karar mekaniz
malarnn, tarihsel geliimlerinin, aktrlerinin
ve uluslararas sistemdeki konumlarnn arkl
yapda olduunu hatrlatt. AB ile ilikiye giren lkelerin genellikle ABnin koulluluk
ilkesini kabul edip tam yelik elde etme pe
indeki aday lkeler ya da birtakm konularda
ayrcalk kazanmak isteyen yakn komular ol
duunu, ancak Rusyann bunlardan arkl ola
rak batan beri AB ile eit ortaklk zerine
kurulu bir iliki biimini tercih ettiini belirtti.
Rusyann petrolihracatnn %88i vedoalgaz ihracatnn %70iABye gidiyor
AB ile Rusya arasndaki arkl etkileimin ennemli sebeplerinden birinin karlkl enerji
bamll olduunu syleyen Hatipolu bu
konuyu yle aklad: Rusyann d ticare
tinin %63 doalgaz ve petrol ihracatna da
yanyor. lgin bir biimde Rusyann toplam
petrol ihracatnn %88i, doalgaz ihracatnn
%70i ve kmr ihracatnn %50si ABye gi
diyor. Bu ciddi oran sadece ABnin Rusyaya
deil, Rusyann da ABye baml olduununbir gstergesi. Bundan dolay aralarnda siyasi
bir sorun olduunda gidebildikleri yere kadar
gidip geri adm atyorlar ve bir bakma son
kertede birbirlerine msamaha gsteriyorlar.
Szkonusu arkl etkileimin bir dier nem
li boyutu ise ABnin ylda iki kez zirve yapt
tek lkenin Rusya olmas. Bu da bize ilikiler
de ciddi bir kurumsallam yapnn olduu
nu gsteriyor. Bu kurumsallama 1994te imzalanp 1997de yrrle giren ve ilikilerin
AB ve Rusyann Ortadoudabeklentler benzer, ancak kullandklararalar arkl
-
7/31/2019 KAM E-Blten 5
38/7338 KAM E-BLTEN 5
genel erevesini izen Ortaklk ve birlii
Anlamasna dayanyor. Bu anlamann ye
nilenmesi iin 2007den beri yrtlen m
zakerelere Ortadounun tartlabilecei,
incelenebilecei, karlkl ikir alveriinde
bulunulabilecei ortamlarn da eklenmesi iin
almalar yapldn ancak henz bir sonuca
varlamadn belirten Hatipolu, anlamaya2003 ylnda iki taran ekledii drt tane or
tak hareket alann da sralad: (i) ekonomik
ilikiler ve evre, (ii) zgrlk, gvenlik ve
adalet, (iii) d gvenlik, (vi) aratrma, eitim
ve kltr. Bunlarn dnda iklim deiiklii,
insan ve uyuturucu ticareti, terrizmle mca
dele, Ortadou Bar Sreci, ran gibi taraa
rn ortak hareket etmeye altklar daha bir
ok alan bulunuyor.
AB-Rusya ilikilerikurumsallam olsa daaralarnda ciddi bir gvenproblemi var
Getiimiz yllarda birbirine komu haline ge
len AB ile Rusya arasnda genel olarak tart
lan meselelere baktmzda arka bahelerde
karlarn uyumlulatrlmas, vize muaiyeti,
Ruslarn biyometrik pasaporta gemeleri, ya
sad gle mcadele, Kaliningrad meselesi
vs. ne kyor. ki tara arasnda karlkl ikti
sadi bamlln yan sra ciddi alma grup
lar ve ortak yaplar bulunuyor. Hatipoluna
gre, AB ile Rusya arasnda kurumsal olarak
ileyen bir iliki dzlemi var ve birbirlerini ayrcalkl olarak gryorlar; akat birbirlerine
yeterince gveniyorlar m, bu nemli bir soru
iareti. te yandan yirmi yedi yeden oluan
AB, Rusyaya kar ne yapacan pek bilmiyor;
nk her ye lkenin kendine ait bir Rusya
politikas var. Mesela Almanya dier yeleri
bir kenara itip Rusyayla gayet yakn ilikiler
kurabiliyor. Bununla birlikte, istatistiklere ba
kldnda iki tara arasnda siyasi ilikiler ne
kadar kt olursa olsun iktisadi ilikilerin kar
lkl olarak bir o kadar artmas dikkat ekici.
ABnin yekpare birOrtadou politikasbulunmazken, blgede oyunAmerika ve Rusya zerinden
oynanyor
-
7/31/2019 KAM E-Blten 5
39/7339MAYIS-TEMMUZ 2012
AB ve Rusyann Ortadouya bakna gelin
ce, Hatipolu iki tara iin de kendi aralarn
daki meselelerin Ortadou meselesinden daha
nemli olduunu, ABnin kendine ait yekpare
bir Ortadou politikas bulunmadn, blgede Amerika ve Rusya zerinden oyun oynand
n belirtti ve Rusyann Ortadouya bakn
ksaca yle zetledi: SSCB daldktan sonra
Putine kadarki dnemde, zellikle de Yeltsin
dneminde, Ortadou Rusya iin adeta kayp
bir aland. Bu dnemde Rusya kendi imajn
dzeltmeye ynelip Bat ile ilikilerini geli
tirme ve Batclk ve Avrasyaclk tartmalar
erevesinde Ortadouyu brakmak zorundakald ta ki 11 Eylle kadar. 11 Eyllden sonra
eenistan meselesini uluslararas politikann
bir paras haline getirmek ve Ortadouda e
enlere destei krabilmek zere blgeye yne
li szkonusu oldu.
Ortadou petrollerineihtiyac olmayan Rusya,
blgede AB, ABD veinden arkl bir politikaizleyebiliyor
Hatipoluna gre Rusyann Ortadou konu-
sunda AB, ABD ve inden daha arkl bir politi-
ka izlemesi, bu blgedeki petrollere ihtiyacnn
olmamasyla balantl. Rusyann temel amac
enerji iyatlarn mmkn olduunca yksek
tutmak ve Ortadounun Avrupa enerji pazar-
na kendisine rakip olacak ekilde girmesini en-
gellemek. Blge politikalarn da bu endie er-
evesinde ekillendiriyor. Ancak Hatipoluna
gre, Obamann seilmesinin ardndan Rusya
Ortadou politikasnda resetlemeye gitti. Bu
dnemden sonra Rusya zellikle ran eksenin-
de deiime gitti ve daha sonra Esed rejimine
bir kay gzlendi. Medvedev Suriyeyi ziyaret
etti, asker ve ekonomik anlamalar ile silah an-
lamalar imzaland, hatta Mslman Karde-ler terrist rgtler listesine eklendi.
Suriyede geri adm,Rusyaya hem ikamuoyunda hem de
uluslararas sistemde gkaybettirir
Rusya, BM Gvenlik Konseyi daimi yesi ola
rak ve ikili ilikileri erevesinde Ortadouda
her zaman varln srdrd. Hatipoluna
gre Rusyann Ortadou politikasnda d
nm noktas Libya oldu; Moskova ynetimi,
Ortadouda, zellikle de Suriyede yeni bir Lib
ya senaryosunun yaanmasn istemiyor. n
k Rusya, BM Gvenlik Konseyinin Libyaya
ilikin kararna ekimser oy vererek bir bakma
Fransa liderliindeki asker mdahalenin n
n am oldu ve bu lke zerindeki karlar
n kaybetti. in ilgin yan Rusyann politika
lar ABnin baz lkeleri tarandan da destek
lendi; mesela Libya kararnda Almanya Rusya
ile beraber hareket etti. Libya tecrbesinden
ald dersle Rusya, BMden Suriyeye mdaha
le konusunda herhangi bir kararn kmasna
kesinlikle kar ve Konseyin gndemine gelen
Suriye ile ilgili kararlar veto ediyor. Bunun
ardnda birok sebep var tabii. Ama zellikle,
iler gittike kontrolden kar ve her sorunda
domino ta gibi d mdahaleler yaanrsa
bu ileride Rusya ve ine kadar uzanabilir en
diesini tayor. Ayrca bugne kadar pek ok
alanda geri adm atmak zorunda kalan Rusya
iin Suriye son koz mahiyetinde. Bu alandageri adm Rusyaya hem i kamuoyunda hem
de uluslararas sistem ierisinde g kaybetti
recektir. Dolaysyla bir aktr olarak varln
devam ettirebilmek iin Ortadouya, zellik
le de kresel bir oyunun oynand Suriyeye
ok ihtiyac var Kremlinin. Bu balamda son
dnemlerde Ortadouda giderek sertleen
Putin ynetimi sylemlerinin dozunu giderek
ykseltmeye balad. Putin getiimiz gnlerde, BMnin NAOya verdii yetkinin biti
-
7/31/2019 KAM E-Blten 5
40/7340 KAM E-BLTEN 5
tarihi olan 2014 ylndan sonra Aganistanda
kesinlikle herhangi bir NAO askeri grmek
istemediklerini syledi. Ayrca Aganistandaki
uyuturucu retimi, insan haklar ihlalleri gibi
konularda Amerikay ciddi bir ekilde sulad.
Rusya, ortak bir politikasve gc olmayan ABye k-yasla Suriye krizinde dahaetkili bir aktr
Hatipolu AB ile Rusyann ubat aynda bir
deklarasyon yaynladn belirtti. Bu dekla
rasyon, Kuzey Arika ve Ortadouda yaanan
gelimelerden duyulan kaygy yanstt gibi,Arap Bahar srecinde gstericilere kar
silah kullanlmamas gerektii gibi konular
ieriyor. Yani iki taran beklentileri benzer,
akat kullandklar aralar arkl. zellikle or
tak bir politikas ve gc olmayan ABnin bu
konuda yapabilecei eyler kstl; Rusya ile
Ortadouyu konumak, blgede ekonomik
etkisini kullanmak, sivilleri koruma glerin
de yer almak, BM ve dier ok uluslu rgtlerle bir arada almak dnda azla bir seenei
yok. Hlihazrda ama ekonomik yaptrmlar
uygulama, Shellin Suriye pazarndan kma
s, baz Suriyeli siyasetilerin ABye giriini
engelleme gibi eitli giriimler dnda AB
azla bir ey yapamyor. Hatipoluna gre bu
konuda ciddi bir siyasi altyapnn hazrlanma
s ve bunun iin de herkesin birlikte almas
lazm. te yandan Rusyann Suriye konusun
da sylediklerinin bir benzerini AB de dillen
diriyor. Her iki tara da Suriyede durumun
Libyadan arkl olduunu, kim muhaleet kim
Esed rejiminin destekisi gibi konularn net
lemediini, Esed ynetiminin Kaddai gibi
Arap Birliinin ve BMnin hazrlam olduu
planlara ve reorm teklierine tamamen kar
kp bir kopu gstermediini kabul ediyor.
ABnin Suriye konusundaki temel politikas,
mzakere yoluyla Esed rejimini grevden ayrlmaya ikna etmek. Ancak ABden sonu alc
politikalar retmesini beklemek pek mmkn
deil. BM Gvenlik Konseyi daimi yesi olan
Rusyann ise bu konuda daha azla sesi kyor
ve sreci ynlendirebiliyor.
AB ile Rusya arasndakien byk mesele, Ortadou
deil, Kosovann tannmasve NATOnun ze savunmasistemi
AB, Ortadouya (zellikle de Filistine) en
azla yatrm yapan ama blgede en az gve
nilen oyuncu konumunda. nk herkes bi
liyor ki silahl gc elinde tutan Amerika ol
madan blgede herhangi bir deiimin yaan
mas imknsz. diyen Hatipolu, daha sonra
Ortadouya ynelik RusyaAB politikalar,
RusyaABD politikalar ile kyaslandnda
benzeen ynlerin ok daha azla olduuna
dikkat ekti. Bununla birlikte Hatipoluna
gre Rusyann ikirlerini AB ile rttrmek
yerine, Almanya gibi mi, Fransa gibi mi, yok
sa ngiltere gibi mi dnyor sorusuna cevap
aramak daha doru olur. Hatipolu son olarak
AB ile Rusya arasndaki en byk meselenin
Suriye veya Ortadou deil, Kosovann tann
mas ve NAOnun ze savunma sistemi ol
duunu vurgulayarak konumasn noktalad.
-
7/31/2019 KAM E-Blten 5
41/7341MAYIS-TEMMUZ 2012
Trkyeden Kreye
ve Kurama BakMustafa Aydn
11 Temmuz 2012
Mustaa Aydn, 1988de Ankara niversitesi Siyasal Bilgiler Fakltesi (Mlkiye) Uluslararas
likiler Blmnden mezun oldu. Yksek lisansn Lancaster niversitesinde Uluslararas likiler
ve Stratejik Aratrmalar (1991) ve doktorasn ayn niversitede Siyaset Bilimi ve Uluslararaslikiler (1994) alannda tamamlad. 19952005 yllar arasnda Mlkiyedeki retim yelii
srasnda 1999da doent, 2005te proesr oldu ve Kresel ve Blgesel almalar Anabilim Dal
kurucu bakanln yapt. 20062010 dneminde OBB Ekonomi ve eknoloji niversitesinde
birok st dzey grevde bulundu. ubat 2010da Kadir Has niversitesi Rektrlne atanan
Pro. Aydn, ayn zamanda Uluslararas likiler Konseyi (UK) ynetim kurulu bakanl,
World Council or Middle Eastern Studies (WOCMES) ynetim kurulu yelii ve International
Commission on the Black Sea (BlackSeaCom) koordinatrl grevlerini de yrtyor.
Akademik ilgi alanlar arasnda uluslararas ilikiler teorileri, d politika analizi, gvenlik, strateji
ve jeopolitik, rkiyenin d ve gvenlik politikalar, Avrasyada (Orta Asya, Kaaslar, Karadeniz)
siyaset ve gvenlik bulunuyor. Uluslararas ilikiler alannda pek ok almaya imza atan Aydnnbaz kitaplar unlardr: Bar almalar ve atmalarn zm (ASAM, 2001), urkish Foreign
Policy: Framework and Analysis (SAM, 2005), New Geopolitics o Central Asia and the Caucasus:
Causes o Instability and Predicament(SAM, 2000).
KRESELE KURAMSAL BAKILAR 3
Deerlendrme: Al Aslan
-
7/31/2019 KAM E-Blten 5
42/7342 KAM E-BLTEN 5
rkiyede uluslararas ilikiler almalarnn temel problemi teori, yanikendine ait bir bak as eksikliidir. eo
risiz analiz krdr; bir teorimiz olmakszn ne
dnya ile ilikiye geebilir ne dnyaya dair ken
dimize ait sorular sorabilir ne de kendi anlam
dnyamzdan neet eden cevaplar retebiliriz.
Her analiz bir teoriye, yani bir bak asna
dayanmak zorunda olduundan, teorisizlie
mahkm akademisyenlerin rkiyede ortaya
koyduu analizler, bir bakasnn bakn
dan kreseli grmekten ve bir bakasnn
dnyasn ina etmekten baka bir ileve sahip
deildir. Batda yaanan teorik gelimelerin,
belli teorilerin ykselii ve dnn rkiye
akademyasnda paralellik gstermesi bu duru
mun en ak gstergesidir. Bu durum, sosyal
gerekliin bizim dmzda orada durdu
unu ve bilimin vaziesinin de bu gereklii
keetmek olduunu iddia eden pozitivist on
toloji ve epistemolojinin rkiyedeki bilim in
sanlar iin normal bilim vaziesi grmesinin
de etkisiyle, ylesine kanksanm ve doallk
kazanmtr ki, her rsatta teorinin soyutluu
ve gereklikten kopukluu gndeme getiril
mektedir. Hlbuki dnya ve sosyal gerek
lik ile bamz kuran ve daha da nemlisi bu
gereklii ina eden bizzat teorinin kendisi
dir. eorinin oynad bu kritik roln es geil
mesiyle, srekli bir bakas adna konuan ve
bu durumun arknda olmayan, hlihazrdaki
uluslararas yaplar egemen devletler sistemi
ni verili kabul edip bu yaplar yeniden reten
ontik pratiklerin incelenmesine odaklanm
znesiz uluslararas ilikiler anlatlarndan
mteekkil bir manzara ortaya kmaktadr.
Uluslararas ilikilerciakademisyenlerimiz ulus-devlete dayanan kreselgerekliin yenidenretimine katk yapmakla
yetindiler
Trkyede uluslararas lkleralmalarnn temel problem,teor, yan kendne at br bak asekskldr
-
7/31/2019 KAM E-Blten 5
43/7343MAYIS-TEMMUZ 2012
Trkiye Cumhuriyeti devletinin kurulu ve ge-
liimini, bir ulus-devletin ve ulus-devlete daya-l kresel yaplarn ina ve korunmas abas-
nn tarihi olarak okuyabiliriz. Devletin kurucu
ideolojisi Kemalizmin Batclnn ve sekler-
liinin en temel unsuru, egemenliin belli bir
toprak parasyla zdeletirilmi bir ulusa da-
yal olarak tanmland teritoryal ulus-devle-
tin yeniden retilmesidir. Kemalizmin kaderi
bu anlamda ulus-devletin ve bu siyasi birime
dayal uluslararas dzenin korunmas ve sr-drlmesine balyd. Bu durum, 1990larda
ulus-devlete dayal kresel gerekliin sarsl-
maya ve yerinden edilmeye balanmasna ka-
dar olabildiince sorunsuz bir seyir izlemitir.
Bu srete, halen Uluslararas likiler Konseyi
Yrtme Kurulu Bakanln yrten Kadir
Has niversitesi Rektr Pro. Dr. Mustaa
Aydnn da iaret ettii gibi, uluslararas iliki-
lerci akademisyenler ulus-devlete ve bu siyasi
birime dayanan bir kresel yap ve gerekliin
yeniden retimine gerekli katky yapmlardr.
Bu katknn en nemli noktalarndan birisi,
ulusdevlete dayal uluslararas ilikilerin sy
lemsel olarak inasn ia eden, otonom ulusla
raras ilikiler derslerinin almasdr. Otonom
bir ekilde uluslararas ilikiler dersleri, impa
ratorluktan ulusdevlete geiin getirdii ku
rumsallama problemlerinin ve Kemalizminiktidarn tam anlamyla kurabilmek iin belli
bir sreye ihtiya duymasnn neticesinde an
cak kinci Dnya Sava sonrasnda alabilmitir. Daha nce ise uluslararas ilikiler, tarih
disiplini altnda diplomasi tarihi ormatnda
okutulmaktayd. Burada asl nemli husus ise
bir ulusdevlet ile bir imparatorluun ulusla
raras siyasetten anladnn birbirinden ok
arkl oluudur. Bu sebeple, bu gei srecinde
uluslararas siyasete bak ve uluslararas ili
kiler eitimiyle ilgili ne tr paradigmatik dei
ikliklerin olduu daha ayrntl bir incelemeyigerektirmektedir. Kk bir rnek vermek ge
rekirse, imparatorluk dneminde, zellikle de
XVIII. yzyl ncesinde, uluslararas mekn
alglamas evrensel bir egemenlik iddiasna
ve bu meknda hkimiyeti salayacak strate
jilerin belirlenmesine dayanrken, g ve et
kinlik kaybyla birlikte egemenlik iddiasnda
bulunulan mekn peyderpey daralm ve ama
da paralanmay durdurmak olarak belirlenmitir. Nihayet ulusdevlet ile birlikte kresel
mekn, Misak Milli anlay temelinde i
ve d olmak zere kategorik olarak ikiye b
lnm, egemenlik iddias sadece yeni ulusal
snrlar dhilinde geerli grlrken ama da
elde kalan son toprak parasn korumak ad
na Avrupa uluslararas toplumunun (Jus Publi-
cum Europeaum) normlarn sorgulamayan ve
bunlara birebir uyan statkocu bir devlet ortaya koymak olarak belirlenmitir.
-
7/31/2019 KAM E-Blten 5
44/7344 KAM E-BLTEN 5
Birinci ve ikinci kuand politika yapclar ilesimbiyotik ilikisi, teorinin
dland bir akad