kanun ders kÝtabi - ebaimg.eba.gov.tr/902/750/a14/ea3/b15/054/6f9/a0c/0f2/d1c/...atatürk, 1 kasým...
TRANSCRIPT
YAZARLAR
Çetin TUNCERAli Kazım AKDAĞ
GÜZEL SANATLAR VE SPOR LİSELERİ
9. SINIF
KANUN DERS KÝTABI
DEVLET KİTAPLARI
İKİNCİ BASKI.........................., 2015
MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI YAYINLARI ......................................................................................: 4762DERS KİTAPLARI DİZİSİ............................................................................................................: 1378
Her hakkı saklıdır ve Millî Eğitim Bakanlığına aittir. Kitabın metin soru ve şekillerikısmen de olsa hiçbir surette alınıp yayımlanamaz.
EditörZeynep Gülnur SAYAR
Dil UzmanıMediha ACAR
Program Geliştirme UzmanıMuharrem Hilmi AKBULUT
Rehberlik UzmanıMeral PARLAR
Ölçme ve Değerlendirme Uzmanıİsmail GÜNDAY
Görsel Tasarım Uzmanı
Füruzan ŞİMŞEK
ISBN 978-975-11-3319-9
?.Y.0002.3926
Millî Eğitim Bakanlığı, Talim ve Terbiye Kurulunun 07.07.2009 gün ve 98 sayılı kararı ile ders kitabı olarak kabul edilmiş, Destek Hizmetleri Genel Müdürlüğünün gün
15.
ve sayılı yazısı ile ikinci defa .......... adet basılmıştır. ...............
...............
MUSTAFA KEMAL ATATURKMUSTAFA KEMAL ATATÜRK
VII
1. Doðru Duruþ, Oturuþ ve Tutuþ Kurallarý ...................................................................4Doðru Oturuþ ve Tutuþ.......................................................................................................4Okuma Metni: Kanun Hakkýnda.........................................................................................5Ellerin Konumu .................................................................................................................5Yüksük ve Mýzrabýn Doðru Kullanýmý .................................................................................6Okuma Metni: Kanunun Yapýsý ..........................................................................................6Mandalýn Doðru Kullanýmý .................................................................................................7Okuma Metni: Atatürk ve Türk Müziði................................................................................8Ölçme ve Deðerlendirme Çalýþmalarý.................................................................................9
KANUN ÇALMADA TEMEL DAVRANIÞLAR
ÇARGÂH VE BUSELÝK MAKAMI
1. Sað ve Sol El Alýþtýrmalar ........................................................................................112. Çift El Alýþtýrmalar ................................................................................................... 25Okuma Metni: Atatürk ve Ýstiklâl Marþý ........................................................................... 36Ölçme ve Deðerlendirme Çalýþmalarý ............................................................................. 37
SAÐ VE SOL ELÝN KONUMLANDIRILMASI
1. Çargâh ve Buselik Makam Dizilerinin Kanunda Uygulanýþý ....................................40Türk Müziði Genel Eðitim Planý .......................................................................................40Tablo: Türk Müziðinde Kullanýlan Ses Deðiþtirici Ýþaretler ............................................... 41Çargâh Makamý Dizisi .....................................................................................................41Buselik Makamý Dizisi ......................................................................................................412. Çargâh ve Buselik Makamýnda Örnek Eserler .........................................................42Çargah Alýþtýrma .............................................................................................................42Çargâh Peþrev ................................................................................................................43Çargâh Türkü (Giderim Yolum Daðdýr) ...........................................................................44Çargah Þarký (Ara Naðme) .............................................................................................44Çargâh Türkü (Bir Güzele Bakýp) ....................................................................................45Çargâh Peþrev (Teslimhane) ............................................................................................45Çargâh Sirto ...................................................................................................................46Çargâh Oyun Havasý ......................................................................................................47Çargâh Ýlahi ....................................................................................................................48Buselik Alýþtýrma (1) ........................................................................................................49Buselik Alýþtýrma (2) ........................................................................................................49Buselik Þarký (Ara Naðme) (1) ........................................................................................49Buselik Peþrev ................................................................................................................50Buselik Oyun Havasý (3. Bölüm) .....................................................................................51Buselik Þarký (Ara Naðme) (2) .........................................................................................51Buselik Þarký (Bir Pür Cefa Hoþ Dilberdir) .......................................................................52
ÝÇÝNDEKÝLERÝÇÝNDEKÝLER
ÖÐRENME ALANI: TANIMLAMA, ÇÖZÜMLEME VE PERFORMANS
ÖÐRENME ALANI: MAKAMSAL (MODAL) UYGULAMALAR
2. 2.
ÜNÝTEÜNÝTE
1. 1.
ÜNÝTEÜNÝTE
1. 1.
ÜNÝTEÜNÝTE
VIII
Buselik Þarký (Ara Naðme) (3) ........................................................................................53Buselik Þarký (Ara Naðme) (4) ........................................................................................53Buselik Peþrev (1) ...........................................................................................................54Buselik Þarký (Bir Misli Var mý?) ......................................................................................55Buselik Þarký (Geçti Bahar) .............................................................................................56Buselik Peþrev (2) ...........................................................................................................57Buselik Þarký (Ara Naðme) (5) ........................................................................................57Okuma Metni: Hasan Ferit ALNAR .................................................................................58Ölçme ve Deðerlendirme Çalýþmalarý...............................................................................59
1. Kürdi ve Rast Makam Dizilerinin Kanunda Uygulanýþý ...........................................61Kürdi Makamý Dizisi ........................................................................................................61Rast Makamý Dizisi ..........................................................................................................612. Kürdi ve Rast Makamýnda Örnek Eserler ................................................................62Kürdi Alýþtýrma ................................................................................................................62Kürdi Peþrev (Teslimhane) ...............................................................................................62Kürdi Saz Semai (4. Hane) .............................................................................................63Kürdi Þarký (Ara Naðme) ................................................................................................63Kürdi Þarký (Güzelsin Bi Bedelsin) ...................................................................................64Rast Alýþtýrma ................................................................................................................ 65Rast Peþrev (Teslimhane) ............................................................................................... 65Rast Þarký (Ara Naðme) (1) ............................................................................................ 66Rast Peþrev ..................................................................................................................... 66Rast Saz Semai (4. Hane) .............................................................................................. 67Rast Þarký (Ara Naðme) (2) .............................................................................................67Rast Þarký (Ara Naðme) (3) .............................................................................................68Rast Medhâl (1) ..............................................................................................................68Rast Oyun Havasý ...........................................................................................................69Rast Oyun Havasý (On Dört) ...........................................................................................70Rast Þarký (Yine Bir Gülnihâl) ..........................................................................................72Rast Ýlahi (1) ...................................................................................................................73Rast Ýlahi (2) ...................................................................................................................73Rast Medhâl (2) ..............................................................................................................74Rast Saz Semai (1) .........................................................................................................75Rast Saz Semai (2) .........................................................................................................77Ölçme ve Deðerlendirme Çalýþmalarý .............................................................................78
KÜRDİ VE RAST MAKAMI
Öz Deðerlendirme Formu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79Öðrenci Gözlem Formu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80Akran Deðerlendirme Formu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81Tutum Ölçeði . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82TERÝMLER SÖZLÜÐÜ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .83KAYNAKÇA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .85
2. 2.
ÜNÝTEÜNÝTE
1
Kitabýmýzý TanýyalýmKonuBu bölüm iþlenecek konu adlarýný gösterir.
Hazýrlýk ÇalýþmalarýBu bölüm, yeni bilgilerin öðrenilmesi amacýyla önbilgilerin harekete geçirilmesini, konuyu sezdirmeyiamaçlar.
Tanýmlama-Çözümleme-UygulamaDersin sorular ve etkinlikler aracýlýðýyla iþlendiði, konuyayönelik öðrenilenlerin uygulandýðý bölümdür.
Bilgi NotuKonuya iliþkin küçük bilgilerin verildiði bölümdür.
EtkinlikSýnýf içinde öðrencilerin konuya yönelik etkinkatýlýmýnýn saðlandýðý bölümdür.
Okuma MetniKonuya veya etkinliðe yönelik okuma metinlerinibelirtir.
AçýklamaÜrün Dosyasý: Öðrencilerin, etkinlik ve yapmýþ olduðu araþtýrmalardanseçerek sakladýðý ürünlerin yerleþtirildiði dosyadýr. Ayrýca öðretmenin süreçdeðerlendirmesinde kullanacaðý bir materyaldir.
Ölçme ve Deðerlendirme ÇalýþmalarýÖðrencilerin, ünite ile ilgili öðrendiklerini çoktanseçmeli, boþluk doldurmalý, doðru yanlýþ, eþleþtirmelive açýk uçlu sorularla deðerlendirilmelerine yönelikbölümdür.
Okul Dýþý EtkinlikÖnceden hazýrlýk yapýlarak sýnýf içinde, derse etkinkatýlým için gereken süreci kapsar.
Ek-1: Öz Deðerlendirme Formu: Her konu sonunda öðrencinin kendisini deðerlendirmesi için konulmuþtur.Ek-2: Öðrenci Gözlem Formu: Yapýlan etkinliklerde her bir öðrencinin öðretmen tarafýndan deðerlendirilmesi için konulmuþtur.Ek-3: Akran Deðerlendirme Formu: Ýlgili bölümlerde öðrencinin arkadaþlarýný deðerlendirmesi için konulmuþtur.Ek-4: Tutum Ölçeði: Kanun programý ile ilgili tutumlarý ölçmek için hazýrlanmýþtýr.
1.DOÐRU DURUÞ, OTURUÞ 1.DOÐRU DURUÞ, OTURUÞ VEVE TUTUÞ TUTUÞ KURALLARIKURALLARI
1. Kanunun teknik yapýsýný ve teknik özelliklerini araþtýrýnýz.
Hazýrlýk Çalýþmalarý
1.Etkinlikl Aþaðýdaki fotoðraflardan hangisinin kanun çalmada doðru oturuþ ve tutuþa örnek olduðunu söyleyiniz. Seçtiðiniz fotoðrafýn doðruluðunuarkadaþlarýnýzla tartýþýnýz.
Tanýmlama Uygulama
Okuma MetniOkuma Metni
Ölçme ve Deðerlendirme ÇalýþmalarýÖlçme ve Deðerlendirme Çalýþmalarý
Bilgi NotuBilgi NotuÇalmaya yönelik uygulamalarda sol elin kuvvetlendirilmesi için alýþtýrmalarý
çalmaya öncelikle sol el ile baþlanmalýdýr.
1. Etkinlik
l Türk müziði literatürüne geçmiþ baþarýlý kanuncularý araþtýrýnýz.
1. Etkinlik
2
TANIMLAMATANIMLAMA
ÇÖZÜMLEMEÇÖZÜMLEME
VEVE
PERFORMANSPERFORMANS
ÖÐRENME ALANIÖÐRENME ALANI
3
1. Ünite1. ÜniteKANUN ÇALMADA TEMEL DAVRANIÞLARKANUN ÇALMADA TEMEL DAVRANIÞLAR
1. Doðru Duruþ, Oturuþ ve Tutuþ Kurallarý1. Doðru Duruþ, Oturuþ ve Tutuþ Kurallarý
4
l Kanun çalmada doðru oturuþ ve tutuþ davranışlarını aþaðýdaki noktalý yerlere yazýnýz..........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
1. DOÐRU DURUÞ, OTURUÞ 1. DOÐRU DURUÞ, OTURUÞ VEVE TUTUÞTUTUÞKURALLARIKURALLARI
1. Kanunun teknik yapýsýný ve teknik özelliklerini araþtýrýnýz.2. Kanunun geleneksel Türk müziðindeki yerini araþtýrýnýz.
Hazýrlýk Çalýþmalarý
1. Etkinlik1. Etkinlik
Tanýmlama Çözümleme Uygulama
2. Etkinlik2. Etkinlik
l Üst sýnýflarda kanun çalan öðrencilerin doðru duruþ, oturuþ ve kanun tutuþlarýný gözlemleyerek sonuçlarýný sýnýfta arkadaþlarýnýzla paylaþýnýz.
l Aþaðýdaki fotoðraflardan hangisinin kanun çalmada doðru oturuþ ve tutuþa örnek olduðunu söyleyiniz. Seçtiðiniz fotoðrafýn doðruluðunu arkadaþlarýnýzla tartýþýnýz.
5
Kanun HakkýndaKanunun bazý kaynaklara göre büyük Türk bilginlerinden Farabi (870- 950) tarafýndan icat edildiði belir-
tilmektedir. Ayný kaynaklar Farabi’nin kanun üzerinde çeþitli deðiþiklikler yaptýðýný da öne sürmektedir. AncakAntik Çaðda Mýsýr ve Sümerliler tarafýndan kullanýldýðýný gösteren bazý tarihî belgelerden baþka eski bir Araprivayetine göre de kanunu, Ýbn-i Hallegan’ýn icat ettiði ve bu bilginin Horasanlý Bermek ailesinden olupMusul’un Türklerle meskun Ýrbil þehrinde doðduðu söylenmektedir.
Bir efsaneye göre bir aðacýn üzerinde ölen kuþun, aðacýn dallarýndan aþaðýya sarkan kurumuþ baðýrsak-larýnýn rüzgârýn etkisiyle çýkardýðý seslerden esinlenerek kanunun bulunduðu söylenir. Evliya Çelebi iseSeyahatname’sinde, kanunun meþhur üstadlardan Ali Þah tarafýndan icat edildiðini ve Revanlý Mirza HaydarBey ile Caðalazade Mustafa Bey’in kanun hakkýnda bilgi sahibi olduklarýný yazmaktadýr.
Günümüzde ise her üçlü tel için altý ile on beþmandal görülebilmektedir. Kanun, yukarýdabahsedilen mandal tertibatýnýn bulunuþuna kadarçok güç olan þekliyle, sol elin baþparmaðýnýn týr-naðý ile tellerin çeþitli yerlerine bastýrýp perdeleribulmak suretiyle çalýnýyordu. Kanuni Hacý ArifBey (1862-1911) kanunun mandalsýz olarakçalýndýðý devrin en büyük kanun virtüözü olarakbilinir.
Mahmut Ragýp GAZÝMÝHÂLMusıkî Sözlüðü
(Düzenlenmiþtir.)
Okuma MetniOkuma Metni
3. Etkinlik3. Etkinlikl Kanun çalmada sað ve sol elin uygun konumlandýrýlmasýnýn aþaðýdaki fotoðraflardan hangisinde
doðru verildiðini arkadaþlarýnýzla tartýþýnýz.
6
l Fotoðraftan ve yaptýðýnýz gözlemlerden hareketle yüksük ve mýzrabýn doðru kullanýmý ile ilgili
izlenimlerinizi aþaðýdaki noktalý yerlere yazýnýz.
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
4. Etkinlik4. Etkinlik
Okuma MetniOkuma Metni
Kanunun Yapýsý
Herhangi bir marangozun kolayca yapabileceði bir kasasý vardýr. Kasanýn altý ve üstü kaplanýp üstüne teller
gerilmiþ, içinde bölmeleri olan dik kenar yamuk bir tabladýr. Müzik aleti olarak özelliðini ve üstünlüðünü,
göðüs aðacý, bölme ve balkonlarý, derisi, eþiði ve özellikle mandal sistemi gibi incelik ve ustalýk isteyen
bölümlerden almaktadýr.
Kanunun her bir perdesi, tek
ses verecek þekilde kaynaþtýrýlmýþ,
tiz bölgeye doðru çaplarý incelen
üçer naylon telden oluþur. Eskiden
baðýrsaktan yapýlan teller zamanla
naylona dönüþmüþtür.
Kanun, gümüþ yüksüklerle iþaret parmaklarýnýn alt kýsmýna takýlan kaplumbaða kabuðundan yapýlan“baða” adý verilen mýzraplarla, tellerin alt ve üst kýsýmlarýna vurularak çalýnýr.
Mahmut Ragýp GAZÝMÝHÂLMusikî Sözlüðü
(Düzenlenmiþtir.)
l Yüksük ve mýzrabýn doðru kullanýmý aþaðýdaki fotoðraflarýn hangisinde doðru verilmiþtir?
7
l Fotoðraftan hareketle mandalýn doðru kullanýmýnýn nasýl olduðunu aþaðýdaki noktalý yerlere yazýnýz.
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
5. Etkinlik5. Etkinlik
6. Etkinlik6. Etkinlik
7. Etkinlik7. Etkinlik
l Kanun çalmada doðru duruþ, oturuþ ve tutuþ biçimleri ile yüksük ve mýzrabýn doðru kullaným
kurallarýný aþaðýdaki noktalý yerlere yazýnýz.
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
l Aþaðýdaki fotoðraflardan hangisi mandalýn doðru kullanýmýna örnektir? Nedenleriyle birlikte tartýþýnýz.
l Gözlemlerinizden ve öðrendiklerinizden hareketle kanun üzerinde temel davranýþlarý gösteriniz.
Bu davranýþlarý aþaðýdaki noktalý yerlere yazýnýz.
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
8
Okuma MetniOkuma Metni
Atatürk ve Türk Müziði
Türk müziðini uluslararasý seviyeye çýkarmak Atatürk'ün müzik konusundaki çalýþmalarýnýn amacýnýteþkil ediyordu. Çankaya Köþkü’nün ince saz takýmýnýn baþkaný Hafýz Yaþar Okur'a: “Biz garbýnkini hürmetledinlediðimiz gibi, bizim musikimiz de bütün dünyada hürmetle dinlenecek bir hâlde olmalýdýr.” demiþtir.
Mesut Cemil Bey de ayný konuda Atatürk'ün þu sözlerini naklediyor: “Biz çok defa bu musıkînin tamhaysiyetini bulamýyoruz. Ýþte dinlediðimiz hakiki Türk musıkîsidir ve þüphesiz yüksek bir medeniyetin musıkî-sidir. Bu musıkîyi bütün dünyanýn anlamasý lazýmdýr. Fakat onu bütün dünyaya anlatabilmek için milletçe,bugünkü medeni dünyanýn seviyesine yükselmemiz lazýmdýr.”
Atatürk, 1 Kasým 1934 tarihinde TBMM'nin açýþ konuþmasýnda Türk müziðinin çaðdaþ uygarlýkseviyesine getirilmesiyle ilgili çalýþmalarý açýklamýþtýr:
“Güzel sanatlarýn hepsinde, ulus gençliðinin ne türlü ilerletilmesini istediðinizi bilirim. Bu yapýlmak-tadýr. Ancak bunda en çabuk, en önde götürülmesi gerekli olan Türk müziðidir. Bir ulusun yeni deðiþikliðineölçü, müzikte deðiþikliði alabilmesi, kavrayabilmesidir... Ulusal; ince duygularý, düþünceleri anlatan; yüksekdeyiþleri, söyleyiþleri toplamak, onlarý bir gün önce, modern müzik kurallarýna göre iþlemek gerekir. Ancak budüzeyde Türk ulusal müziði yükselip, evrensel müzikte yerini alabilir.”
(Atatürkçülük; cilt 1 s.367)
9
A. Aþaðýdaki cümlelerden bilgi yönüyle doðru olanýn baþýna D, yanlýþ olanýn baþýna Y harfi koyunuz.
1. ( ) Kanun, Türk müziðinin yaylý çalgýlar grubuna girer.
2. ( ) Kanun perdelerinin yapýsý gereði en alt perde re, en üst perde ise sol veya la perdeleridir.
B. Aþaðýda verilen ifadelerdeki noktalı yerleri doldurunuz.
1. Kanun …………üzerinde yere ………… olarak konumlandýrýlýr.
2. Mandal kullanýmý sol elin …….. parmaðý ve ……….. parmaðý ile uygulanýr.
C. Aþaðýda verilen çoktan seçmeli sorularýn doðru cevabýný bulunuz.
1. Aþaðýdaki ifadelerden hangisi kanunun doðru tutuþ kurallarýndan birisidir?
A) Sol elin ileride sað elin geride bulunmasýB) Sað ve sol elin eþit mesafe ve aralýkta bulunmasýC) Sað elin ileride sol elin geride ve paralel olarak konumlandýrýlmasýD) Sað ve sol elin tellerin üzerine yerleþtirilerek konumlandýrýlmasýE) Sað ve sol elin çapraz olarak konumlanmasý
2. Aþaðýdaki ifadelerden hangisi kanun çalmada sað ve sol elin konumlandýrýlmasý için uygundur?
A) Yüksük ve mýzraplarýn sað ve sol elin orta parmaklarýna takýlmasýB) Yüksük ve mýzraplarýn sað ve sol elin iþaret parmaklarýna takýlmasýC) Mýzraplarýn yüksüklerin üzerine takýlmasýD) Mýzrap boyunun parmaklarda birinci boðumu geçmemesiE) Yüksük ve mýzraplarýn sað ve sol elin baþ parmaklarýna takýlmasý
Kanun çalmanýn temel davranýþlarýný noktalý yerlere maddeler hâlinde sýralayýnýz.
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
Ölçme ve Deðerlendirme Çalýþmalarý
10
2. Ünite2. ÜniteSAÐ VE SOL ELÝN KONUMLANDIRILMASISAÐ VE SOL ELÝN KONUMLANDIRILMASI
1. Sað ve Sol El Alýþtýrmalar1. Sað ve Sol El Alýþtýrmalar2. Çift El Alýþtýrmalar2. Çift El Alýþtýrmalar
11
1. SAÐ VE SOL EL ALIÞTIRMALAR 1. SAÐ VE SOL EL ALIÞTIRMALAR
1. Etkinlik1. Etkinlik
Kanun çalmada mýzrap vuruþlarýnýn nasýl olmasý gerektiði konusunda düþüncelerinizi söyleyiniz.
Hazýrlýk Çalýþmasý
Tanýmlama Çözümleme Uygulama
2. Etkinlik2. Etkinlik
l Türk müziði literatürüne geçmiþ baþarýlý kanuncularý araþtýrýnýz. Araþtýrma sonuçlarýný sýnýfta sununuz.
l Aþaðýdaki dizekte verilen doðal seslerin adlarýný söyleyiniz.
1. Alýþtýrma
Bilgi NotuBilgi Notu
Kanun çalmaya yönelik uygulamalarda ellerin sýralamasý aþaðýdaki gibi olmalýdýr.1. Sol el2. Sað el3. Sol-sað el4. Sað-sol el
12
Bilgi NotuBilgi Notu
3. Etkinlik3. Etkinlik
Kanun çalmaya yönelik uygulamalarda sol elin kuvvetlendirilmesi için alýþtýrmalara sol elile baþlanmalýdýr. “O” harfi sol eli, “A” harfi sað eli göstermektedir.
l Aþaðýdaki alýþtýrmalarý sað ve sol el ile çalýnýz.
2. Alýþtýrma
3. Alýþtýrma
4. Alýþtýrma
O A O A ...
O A O A ...
O A O A ...
13
5. Alýþtýrma
6. Alýþtýrma
O A O A O A O A ...
14
7. Alýþtýrma
8. Alýþtýrma
9. Alýþtýrma
O A O A O A O A ...
O A O A O A O A ...
O A O A O A O A O
A O A O A O A O A O A O
A O A O A O A OA O A O A
O A O A O
O A O A O A O A ...
15
10. Alýþtýrma
11. Alýþtýrma
O A O A O A O A O A O A ...
O A O A O A O A O A O A ...
O A O A O A O
A O A O A O A
A O A O A O A O A O A O
O A O A O A O
A O A O A O A
A O A O A O A O A O A O
16
12. Alýþtýrma
13. Alýþtýrma
O A O A O A O A ...
17
14. Alýþtýrma
15. Alýþtýrma
O A O A O A O A ...
18
16. Alýþtýrma
17. Alýþtýrma
O A O A O A ...
O A O A O A ...
O A O A O A O
A O A O A O ...
A O A O A O A
19
18. Alýþtýrma
O A O A O A ...
O A O A O A O
A O A O A O ...
A O A O A O A
20
19. Alýþtýrma
20. Alýþtýrma
O A O A O A ...
O A O A O A O A
O A O A O A ...
O A O A O A O A
21
21. Alýþtýrma
22. Alýþtýrma
O A O A O A O A .....
22
23. Alýþtýrma
O A O A O A ...
23
24. Alýþtýrma
24
25. Alýþtýrma
26. Alýþtýrma
O A O A ...
O A O A ...
25
1. Etkinlik1. Etkinlik
2. ÇÝFT EL ALIÞTIRMALAR 2. ÇÝFT EL ALIÞTIRMALAR
Tanýmlama Çözümleme Uygulama
1. Alýþtýrma
l Aþaðýdaki alýþtýrmalarý çift el ile çalýnýz.
2. Alýþtýrma
Kanun çalmada çift el koordinasyonu hakkýnda bilgi toplayýnýz.
Hazýrlýk Çalýþmasý
A A A A ...
O O O O ...
A A A A ...
O O O O ...
26
4. Alýþtýrma
3. Alýþtýrma
27
5. Alýþtýrma
6. Alýþtýrma
28
7. Alýþtýrma
29
8. Alýþtýrma
9. Alýþtýrma
O A O A O A O A ...
30
10. Alýþtýrma
31
11. Alýþtýrma
12. Alýþtýrma
32
13. Alýþtýrma
33
14. Alýþtýrma
15. Alýþtýrma
34
16. Alýþtýrma
35
AKRAN DEÐERLENDÝRME FORMUAKRAN DEÐERLENDÝRME FORMU
Beceriler Eksiksiz EksikliklerVar Yanlýþ
1. Sað Elin Uygulanmasý
2. Sol Elin Uygulanmasý
3. Çift Elin Uygulanmasý
Bu çalýþmada neler yaptým?
Bu çalýþmada neler öðrendim?
Bu çalýþmada baþarýlý olduðum bölümler:
Bu çalýþmada en çok zorlandýðým bölümler:
Çalýþmamý yaparken beklemediðim nelerle
karþýlaþtým?
Bu çalýþmayý yeniden yapsaydým nasýl yapardým?
ÖZ DEÐERLENDÝRME FORMUÖZ DEÐERLENDÝRME FORMU
Adý Soyadý : ..................................................... Tarih: .../.../...
Sýnýfý : .....................................................
Numarası : .....................................................
l Uyguladýðýnýz alýþtýrmalarý aþaðýda verilen forma göre deðerlendiriniz.
2. Etkinlik2. Etkinlik
l 11 ile 34. sayfalar arasýnda verilen alýþtýrmalarý uygulayan bir arkadaþýnýzý aþaðýdaki forma göre deðerlendiriniz.
36
Atatürk ve Ýstiklâl Marþý
Okuma MetniOkuma Metni
Ýstiklâl Marþý 12 Mart 1921'de Mecliste müzakere edilip, zamanýn Maarif Vekili Hamdullah Suphi Bey tarafýn-dan Meclis kürsüsünden tekrar tekrar okunmuþ ve ayakta alkýþlarla kabul edilmiþti. Marþýn bestelenmesi için,Ankara'da bir komisyon kurulmuþ, marşın bestelenecek mýsralarý seçilerek ilan edilmiþti.
Komisyonun çalýþmalarýný yakýndan takip eden Atatürk, bu seçimi uygun bulmamýþtý. Ýstiklâl Marþý’nýn uzunolmasýnda mutabakatýný söylemiþtir. Okunduðu ve çalýndýðý zaman, herkesin uzun uzun ayakta tutulmasýnýnelbette doðru olmadýðýný belirtmiþtir. Marþ’ýn istiklâl davamýzý anlatýþý cihetinden, büyük manasý olan, bilhassaþu mýsralarýnýn marþtan çýkarýlmasýnýn doðru olmadýðýný eklemiþtir.
“Hakkýdýr, hür yaþamýþ, bayraðýmýn hürriyet; Hakkýdýr, Hakk’a tapan, milletimin istiklâl!”
Atatürk: — Benim bu milletten daima hatýrlamasýný istediðim vecizeler ‘Ýþte bunlardýr.’ demiþtir. Cumhuriyet’in 15. yýl þenlikleri yapýlýrken takatsiz yattýðý Dolmabahçe Sarayý'nýn önüne gelen bir vapur
dolusu genç, Ýstiklâl Marþý’ný söylüyordu. Atatürk, büyük bir içtenlikle dinlemiþ ve hazin hazin gülümseyerek: — Beni çaðýrýyorlar, seviniyorlar, sevinecekler tabi, sevinmekte haklýdýrlar, on beþ yýl Cumhuriyet... Bu
sevinilecek neticedir, demiþtir. (http://www.kultur.gov.tr)
37
A. Aþaðýda verilen ifadelerdeki noktalı yerleri doldurunuz.
1. Kanun çalarken sol elin kuvvetlenmesi için çalmaya …….. el ile baþlanýr.
2. Kanun telli ve …… çalgýlardan biridir.
3. Kanun bir ………. müziði çalgýsýdýr.
B. Aþaðýda verilen çoktan seçmeli sorularýn doðru cevabýný bulunuz.
1. Kanun aþaðýdakilerden hangisi ile çalýnýr?A) ParmakB) TezeneC) MýzrapD) PenaE ) Baget
2. Aþaðýdakilerden hangisi Türk müziði literatürüne geçmiþ kanunculardan biri deðildir?A) Ahmet CENNETOÐLUB) Erol DERANC) Tahir AYDOÐDUD) Yurdal TOKCANE ) Ahmet METER
Kanun çalarken dikkat edilmesi gereken kurallarý noktalý yerlere maddeler hâlinde yazýnýz...............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
Ölçme ve Deðerlendirme Çalýþmalarý
38
MAKAMSALMAKAMSAL(MODAL)(MODAL)
UYGULAMALARUYGULAMALAR
ÖÐRENME ALANIÖÐRENME ALANI
39
1. Ünite1. ÜniteÇARGÂH VE BUSELÝK MAKAMIÇARGÂH VE BUSELÝK MAKAMI
1. Çargâh ve Buselik Makam Dizilerinin1. Çargâh ve Buselik Makam DizilerininKanunda UygulanýþýKanunda Uygulanýþý
2. Çargâh ve Buselik Makamýnda2. Çargâh ve Buselik MakamýndaÖrnek EserlerÖrnek Eserler
40
1. ÇARGÂH 1. ÇARGÂH VEVE BUSELÝK MAKAMBUSELÝK MAKAMDÝZÝLERÝNÝN KANUNDA UYGULANIÞIDÝZÝLERÝNÝN KANUNDA UYGULANIÞI
Doğal Sesler(Arýzasýz Sesler)
Tam Dörtlü Aralýklar
Basit Ana Makamlar
Þed (Göçürülmüþ)
Makamlar
Tam Beþli Aralýklar
Tabii Olmayan Sesler (Arýzalý Sesler)
Basit UsullerBirleþik
(Mürekkep)Usuller
Küçük Usuller Büyük Usuller
Aralýklar
ÖzelMakamlar
Birleþik (Mürekkep) Makamlar
Melodi(Ezgi)
Ritim
Türk Müziði Genel Eðitim Planý
Sesler
Özel Dörtlüler
1. Türk müziðinde makam ne anlama gelmektedir, araþtýrýnýz. Araþtýrma sonuçlarýný sýnýfa getiriniz.2. Türk müziðindeki makam adlarýný araþtýrýnýz.3. Türk müziðinde kullanýlan ses deðiþtirici iþaretleri araþtýrýnýz (1. Etkinliðe yöneliktir).
Hazýrlýk Çalýþmalarý
Tanýmlama Çözümleme Uygulama
Özel Beþliler
Ýkili Aralýklar
41
Tablo: Türk müziðinde kullanýlan ses deðiþtirici iþaretler
1. Etkinlik1. Etkinlik
2. Etkinlik2. Etkinlik
l Yukarýdaki tabloda adý, koma deðeri ve rumuzu verilen Türk müziðinde kullanýlan ses deðiþtirici iþaretleri uygun yerlere yazýnýz.
l Aþaðýdaki çargâh makamý dizisinin durak ve güçlü perdelerini söyleyiniz. l Çargâh makamý dizisinin yeden perdesini söyleyiniz.
Çargâh Makamý DizisiÇargâh Makamý Dizisi
AdýKomaDeðeri
Diyezi Bemolü Rumuz
Koma 1 F
Bakiyye 4 B
KüçükMücennep
5 S
BüyükMücennep
8 K
Tanini 9 T
3. Etkinlik3. Etkinlik
Buselik Makamý DizisiBuselik Makamý Dizisi
l Aþaðýdaki buselik makamý dizisinin seyir özelliðini söyleyiniz. l Buselik makamý dizisinin tiz durak perdesini söyleyiniz.
42
1. Etkinlik1. Etkinlik
Çargâh AlýþtýrmaÇargâh AlýþtýrmaUsulü: Sofyan Çetin TUNCER
2. ÇARGÂH 2. ÇARGÂH VEVE BUSELÝK MAKAMINDABUSELÝK MAKAMINDAÖRNEK ESERLERÖRNEK ESERLER
Tanýmlama Çözümleme Uygulama
l Aþaðýda verilen çargâh makamýndaki alýþtýrma ve eserleri çalýnýz.
1. Çargâh makamý ile ilgili araþtýrma yapýnýz.2. Buselik makamý ile ilgili araþtýrma yapýnýz .
Hazýrlýk Çalýþmalarý
43
Çargâh Peþrev Çargâh Peþrev Usulü: Devr-i Kebir (*) (*) Nayi Osman Dede
Bilgi NotuBilgi Notu
l Bir esere makamsal özelliðini veren ögelerden diyez, bemol gibi ses deðiþtirici iþaretler, her portenin baþýna, anahtardan hemen sonra ait olduklarý notalarýn yazýldýklarý çizgi ya da aralýða yazýlýrlar.
l Eser içerisinde baþka bir makama geçilecekse önce naturel, daha sonra geçilecek makamýn ses deðiþtirici iþaretleri konur.
l Ýki ayrý ölçüde bulunan ayný sesteki iki nota bir baðla birbirine baðlanmýþ ise birinci notadaki ses deðiþtirici iþaret ikinci nota için de geçerlidir.
(*) Devr-i Kebir usulünün orijinali 28/4 lük ölçüyle gerçekleþtirilse de öðrenci seviyesine uygun olmadýðý ve uygulama açısındansýkýntý yaratacaðý düþüncesiyle 4/4 lük ölçü sayısı ile verilmiþtir.
44
Çargâh Türkü Çargâh Türkü Usulü: Aksak Semai (Giderim Yolum Daðdýr)(Giderim Yolum Daðdýr) Anonim
Çargâh Þarký Çargâh Þarký Usulü: Sofyan (Ara NaðmeAra Naðme) Sadettin KAYNAK
45
Çargâh Peþrev Çargâh Peþrev Usulü: Sofyan (Teslimhane)(Teslimhane) Reþat AYSU
Çargâh Türkü Çargâh Türkü Usulü: Raksan (Bir Güzele Bakýp)(Bir Güzele Bakýp) Anonim
46
Çargâh Sirto Çargâh Sirto Usulü: Müsemmen Anonim
47
Çargâh Oyun HavasýÇargâh Oyun HavasýUsulü: Düyek Hüseyin Sadettin AREL
48
Çargâh Ýlahi Çargâh Ýlahi Usulü: Sofyan Anonim
49
2. Etkinlik2. Etkinlik
3. Etkinlik3. Etkinlik
l Çargâh makamý dizisinin uygulanýþ biçimine iliþkin alıştırmalar hazýrlayýnýz. Hazýrladýðýnýz alıştırmalarısýnýfta çalýnýz.
l Aþaðýdaki buselik makamýna ait alýþtýrma ve eserleri çalýnýz.
Buselik Alýþtýrma (1) Buselik Alýþtýrma (1) Usulü: Sofyan Çetin TUNCER
Buselik Alýþtýrma (2) Buselik Alýþtýrma (2) Usulü: Sofyan Çetin TUNCER
Buselik Þarký (1) Buselik Þarký (1) Usulü: Yürük Semai (Ara Naðme)(Ara Naðme) Rýfat Bey
50
Buselik Peþrev Buselik Peþrev Usulü: Devr-i Kebir Bolahenk Nuri Bey
Bolahenk Nuri BeySesinin yeterli ve güzel olmamasý nedeniyle Bolahenk lakabýyla tanýnmýþ, bestekârlýk kudreti
yüksek olan Nuri Bey’in eserleri, klasik üslubun güzel örnekleri arasýndadýr. Saðlam bir teknik, his vegüzelliðin sentezi olan eserleri günümüzde de bütün canlýlýklarýný korumaktadýrlar. Bolahenk Nuri Beybeste, kâr, semai, þarký formunda birçok eser bestelemiþtir. Dinî müziðimiz de baþarýlý eserleri vardýr.Özellikle buselik ve karcýðar makamlarýnda bestelediði iki Mevlevi Ayini yüksek sanat deðeri taþýr.
51
Buselik Oyun Havasý Buselik Oyun Havasý Usulü: Semai (Yürük) (3. bölüm)(3. bölüm) Hüseyin Sadettin AREL
Buselik Þarký (2) Buselik Þarký (2) Usulü: Nim Sofyan (Ara Naðme)(Ara Naðme) Ali Ulvi BARADAN
52
Buselik Þarký Buselik Þarký Usulü: Evfer (Bir Pür Cefa Hoþ Dilberdir)(Bir Pür Cefa Hoþ Dilberdir) Sultan 3. Selim
3. Selim3.Selim’in dinî müziðimize ait, ayin, durak, naat, ilahi formundaki eserlerinden
baþka, din dýþý müziðimizin en büyük formu olan kâr’dan baþlayarak beste, semai, þarký,köçekçe, peþrev, saz semaisi olarak altmýþ dört eseri biliniyor. 3.Selim bazý ünlübestekârlarla ortak fasýllar bestelemiþtir. En çok kendi buluþu olan suzidilara makamýnýkullanmýþtýr. Bestelemiþ olduðu Mevlevi Ayini de bu makamdandýr. Unutulan eserleri devardýr. Elimize bulunan eserlerinin on yedisi saz eseridir.
53
Buselik Þarký (3) Buselik Þarký (3) Usulü: Düyek (Ara Naðme)(Ara Naðme) Mustafa Çavuþ
Buselik Þarký (4) Buselik Þarký (4) Usulü: Türk Aksaðý (Ara Naðme)(Ara Naðme) Þakir Aða
54
Buselik Peþrev (1) Buselik Peþrev (1) Usulü: Hafif Alaattin YAVAÞÇA
55
Buselik ÞarkýBuselik ÞarkýUsulü: Aksak (Bir Misli Var mý?)(Bir Misli Var mý?) Þakir Aða
56
Buselik Þarký Buselik Þarký Usulü: Düyek (Geçti Bahar)(Geçti Bahar) Fehmi TOKAY
57
Buselik Peþrev (2) Buselik Peþrev (2) Usulü: Devr-i Kebir Fethi KARAMAHMUDOÐLU
Buselik Þarký (5) Buselik Þarký (5) Usulü: Sofyan (Ara Naðme)(Ara Naðme) Sadun AKSÜT
58
HASAN FERÝT ALNAR (1906-1978)
Okuma MetniOkuma Metni
4. Etkinlik4. Etkinlikl Buselik makamý dizisinin uygulanýþına yönelik alýþtýrmalar hazýrlayýnýz. Hazýrladýðýnýz alýþtýrmalarý
sýnýfta çalýnýz.
Dünya müzikçileri ara-sýnda geleneksel müziktengelerek evrensel müziðegeçen ve bu alanda ulus-lararasý baþarýlar elde edenbesteciler pek azdýr. HasanFerit Alnar, bu olaðanüstüyükseliþin ender temsilci-lerindendir. Küçük yaþtageleneksel sanat müziðinebaþlayan ve on dört yaþýn-
dayken Ýstanbul’da bir kanun virtüözü olarak ünyapan Hasan Ferit Alnar, gençlik yýllarýnda özelolarak armoni, kontrpuan ve füg dersleri alarakyeteneðini çok sesli müzik alanýna kaydýrmýþtýr. 1927yýlýnda devletin açtýðý yurt dýþý öðrenim sýnavýný kaza-narak Viyana Devlet Müzik Akademisine giren Alnar,burada Joseph Marx’ýn kompozisyon, OswaldKabasta’nýn orkestra þefliði öðrencisi olmuþ,Akademiyi 1932 yýlýnda baþarýyla bitirerek yurda dön-müþtür.
Türkiye’de aldýðý ilk görev Ýstanbul ÞehirTiyatrosunda orkestra þefliði olmuþ, 1936 yýlýndaAnkara’da Cumhurbaþkanlýðý Filarmoni Orkestra-sýna þef yardýmcýsý olarak atanmýþ ve ayný zamandaAnkara Devlet Konservatuvarýnda kompozisyonöðretmenliði yapmaya baþlamýþtýr.
Cumhurbaþkanlýðý Filarmoni Orkestrasýnýn þefiDr. Praetorius’un ani ölümü üzerine, orkestranýnþefliðini 1946 yýlýnda üstlenen Hasan Ferit Alnar, altýyýl boyunca sürdürdüðü bu görevi, saðlýðýnýn bozul-masý dolayýsýyla býrakmýþ ve konservatuvarda kom-pozisyon dersleri vermiþtir. 1955 yýlýnda DevletOpera ve Balesinin genel müzik direktörlüðünü yap-maya baþlamýþ, ancak saðlýðýnýn yine bozulmasýyüzünden Viyana’ya yerleþmiþtir. Bu dönemdeAvrupa’nýn birçok kentinde konuk þef olarak konser-ler yöneten bestecimiz, Viyana Senfoni, ViyanaRadyo Senfoni, Münih Filarmoni, Stuttgart RadyoSenfoni, Atina Senfoni ve Sofya Senfoni gibiorkestralarý yönetmiþtir. 1964 yýlýnda yenidenAnkara’ya dönerek sanatsal yaþamýný baþkenttesürdürmüþtür.
Hasan Ferit Alnar, yapýtlarýnda geleneksel sanatmüziði makamsal sistemi ve ritmik yapýlarýndanyararlanmaya yönelerek Türk müziði ile çaðdaþmüzik dilini baþarýyla birleþtirmiþ, sergilediði özgündeyiþle yaratýcýlýkta ayrý bir yer tutmuþtur.
Onun Kanun Konçertosu, Türkiye’de ilk kezgeleneksel bir çalgýyý solo olarak deðerlendirmiþtir.Türk halk müziðine de ilgi gösteren Hasan FeritAlnar, halk müziði gereçlerini “Prelüd ve Ýki Dans”adlý orkestra yapýtýnda kullanmýþtýr.
(http://www.istanbulagsl.12.tr)
59
A. Aþaðýda verilen ifadelerdeki noktalı yerleri doldurunuz.
1. Çargâh makamýnýn tiz durak perdesi………. perdesidir.
2. Buselik makamýnýn durak perdesi …….perdesidir.
3. Buselik makamýnýn seyir özelliði ..............
B. Aþaðýdaki cümlelerden bilgi yönüyle doðru olanlarýn baþýna D, yanlýþ olanlarýn baþýna Y harfi koyunuz.
1. ( ) Çargâh makamýnýn durak perdesi do perdesidir.
2. ( ) Çargâh makamýnýn güçlü perdesi sol perdesidir.
3. ( ) Buselik makamýnýn yedeni sol diyez perdesidir.
4. ( ) Buselik makamýnýn güçlü perdesi re perdesidir.
Ölçme ve Deðerlendirme Çalýþmalarý
60
2. Ünite2. ÜniteKÜRDİ VE RAST MAKAMIKÜRDİ VE RAST MAKAMI
1. Kürdi ve Rast Makam Dizilerinin1. Kürdi ve Rast Makam DizilerininKanunda UygulanýþýKanunda Uygulanýþý
2. Kürdi ve Rast Makamlarýnda 2. Kürdi ve Rast Makamlarýnda Örnek EserlerÖrnek Eserler
61
1. KÜRDİ 1. KÜRDİ VEVE RAST MAKAM DÝZÝLERÝNÝNRAST MAKAM DÝZÝLERÝNÝNKANUNDA UYGULANIÞI KANUNDA UYGULANIÞI
Kürdi ve rast makamlarýna ait saz eserlerinin ses kayýtlarýný araþtýrýnýz. Bulabildiðiniz örnekleri sýnýftadinleyiniz.
Hazýrlýk Çalýþmasý
1. Etkinlik1. Etkinlik
Tanýmlama Çözümleme Uygulama
Kürdi Makamý DizisiKürdi Makamý Dizisi
2. Etkinlik2. Etkinlikl Aþaðýdaki rast makamý dizisinin durak, tiz durak, yeden ve güçlü perdelerini söyleyiniz. l Rast makamý dizisinin ses deðiþtirici iþaretlerini söyleyiniz.
l Aþaðýdaki kürdi makamý dizisinin durak, yeden ve güçlü perdelerini söyleyiniz. l Kürdi makamý dizisinin ses deðiþtirici iþaretlerini söyleyiniz.
Rast Makamý DizisiRast Makamý Dizisi
62
1. Etkinlik1. Etkinlik
2. KÜRDİ 2. KÜRDİ VEVE RAST MAKAMINDA RAST MAKAMINDA ÖRNEK ESERLER ÖRNEK ESERLER
Tanýmlama Çözümleme Uygulama
l Aþaðýda verilen kürdi makamýndaki alýþtýrma ve eserleri çalýnýz.
Kürdi Alýþtýrma Kürdi Alýþtýrma Usulü: Sofyan Çetin TUNCER
Kürdi Peþrev Kürdi Peþrev Usulü: Nim Sofyan (Teslimhane)(Teslimhane) Refik FERSAN
1. Kürdi makamý ile ilgili araþtýrma yapýnýz.2. Rast makamý ile ilgili araþtýrma yapýnýz.
Hazýrlýk Çalýþmalarý
63
Kürdi Saz SemaiKürdi Saz SemaiUsulü: Semai (4. Hane)(4. Hane) Aydýn ORAN
Kürdi Þarký Kürdi Þarký Usulü: Sofyan (Ara Naðme)(Ara Naðme) Hüseyin ERBAY
64
Kürdi Þarký Kürdi Þarký Usulü: Aksak Semai (Güzelsin Bi Bedelsin)(Güzelsin Bi Bedelsin) Hacý Faik Bey
65
2. Etkinlik2. Etkinlik
3. Etkinlik3. Etkinlik
l Kürdi makamý dizisinin uygulanýþına yönelik alýþtýrmalar hazýrlayýnýz. Hazýrladýðýnýz alýþtýrmalarý sýnýftaçalýnýz.
l Aþaðýda verilen rast makamýndaki alýþtýrma ve eserleri çalýnýz.
Rast Alýþtýrma Rast Alýþtýrma Usulü: Sofyan Çetin TUNCER
Rast Peþrev Rast Peþrev Usulü: Nim Sofyan (Teslimhane)(Teslimhane) Griftzen Asým Bey
66
Rast Þarký (1) Rast Þarký (1) Usulü: Nim Sofyan (Ara Naðme)(Ara Naðme) Kemani Rýza Efendi
Rast Peþrev Rast Peþrev Usulü: Hafif Refik FERSAN
67
Rast Saz Semai Rast Saz Semai Usulü: Yürük Semai (4. Hane)(4. Hane) Kemani Tatyos Efendi
Rast Þarký (2) Rast Þarký (2) Usulü: Nim Sofyan (Ara Naðme)(Ara Naðme) Rýfat Bey
68
Rast Þarký (3)Rast Þarký (3)Usulü: Türk Aksaðý (Ara Naðme)(Ara Naðme) Ýsmail Baha SÜRELSAN
Rast Medhal (1) Rast Medhal (1) Usulü: Sofyan Çetin TUNCER
69
Rast Oyun Havasý Rast Oyun Havasý Usulü: Nim Sofyan-Sofyan Haydar TATLIYAY
70
Rast Oyun Havasý Rast Oyun Havasý Usulü: Yürük Semai (On Dört)(On Dört) Anonim
71
72
Rast Þarký Rast Þarký Usulü: Semai (Yine Bir Gülnihâl)(Yine Bir Gülnihâl) Hammamizâde Ýsmail Dede Efendi
Hammamizâde Ýsmail Dede EfendiTürk müziðinin en büyük üç müzisyeninden biri olarak kabul edilen
Hammamizâde Ýsmail Dede Efendi, günümüze ulaşan dinî ve din dýþý yaklaþýk 270 eseriile bilinmektedir. En verimli olduðu 2. Mahmut devrinde, 1824–1839 yýllarý arasýndayedi Mevlevi Ayini bestelemiþ, ayrýca sultanıyegâh, neveser, sababuselik, hicazbuselik vearabankürdi makamlarýný bulmuþtur.
(Komisyon tarafından oluşturulmuştur.)
73
Rast Ýlahi (1) Rast Ýlahi (1) Usulü: Düyek Sadettin KAYNAK
Rast Rast ÝÝ lahi (2) lahi (2) Usulü: Sofyan Hüseyin SEBÝLCÝ
74
Rast Medhal (2) Rast Medhal (2) Usulü: Sofyan Enise CAN
75
Rast Saz Semai (1)Rast Saz Semai (1)Usulü: Aksak Semai Benli Hasan Aða
76
77
4. Etkinlik4. Etkinlik
Rast Saz Semai (2)Rast Saz Semai (2)Usulü: Aksak Semai Münir Mazhar KAMSOY
l Rast makamý dizisinin uygulanýþına yönelik alýþtýrmalar hazýrlayýnýz. Hazýrladýðýnýz alýþtýrmalarý sýnýftaçalýýnýz.
78
A. Aþaðýdaki cümlelerden bilgi yönüyle doðru olanlarýn baþýna D, yanlýþ olanlarýn baþýna Y harfi koyunuz.
1. ( ) Kürdi makamýnýn durak perdesi sol perdesidir.
2. ( ) Kürdi makamýnýn güçlü perdesi re perdesidir.
3. ( ) Rast makamýnýn yedeni fa perdesidir.
4. ( ) Rast makamýnýn güçlü perdesi re perdesidir.
B. Aþaðýda verilen ifadelerdeki noktalı yerleri doldurunuz.
1. Kürdi makamýnýn tiz durak perdesi………. perdesidir.
2. Rast makamýnýn durak perdesi …….perdesidir.
3. Rast makamýnýn ………özelliði çýkýcýdýr.
Ölçme ve Deðerlendirme Çalýþmalarý
79
Adý Soyadý : .............................................. Tarih: .../.../...Sýnýfý : ..............................................Numarası : ..............................................
Bu çalýþmada neler yaptým?....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
Bu çalýþmada neler öðrendim?....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
Bu çalýþmada baþarýlý olduðum bölümler:....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
Bu çalýþmada en çok zorlandýðým bölümler:....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
Çalýþmamý yaparken beklemediðim nelerle karþýlaþtým?....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
Bu çalýþmayý tekrar yapsaydým nasýl yapardým?....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
EK 1
ÖZ DEÐERLENDÝRME FORMUÖZ DEÐERLENDÝRME FORMU
80
Açýklama: Bu form, etkinlik süresince öðrencilerin, yapýlan çalýþmalara katýlma düzeylerini gözlemeniz amacýyla hazýrlanmýþtýr.
Ünite Adý: .................................................................. Adý Soyadý : ......................................Nu. : ......................................Sýnýfý : ......................................
DERECELERHiçbir Her
BECERÝLER Zaman Nadiren Bazen Sýklýkla Zaman
1 2 3 4 5
I. DERSE HAZIRLIK1. Bilgi kaynaklarýna nasýl ulaþacaðýný bilir.2. Ulaþtýðý kaynaklardan etkin bir biçimde
yararlanýr.3. Derse deðiþik yardýmcý kaynaklarla gelir.4. Derse hazýrlýklý gelir.
Toplam
II. ETKÝNLÝKLERE KATILMA1. Konu ile ilgili görüþlerini çekinmeksizin
ifade eder.2. Görüþü sorulduðunda söyler.3. Yeni ve özgün sorular sorar.4. Belirttiði görüþler ve verdiði örnekler
özgündür.5. Dersi iyi dinlediði izlenimi veren sorular
sorar.Toplam
III. ÝNCELEME - ARAÞTIRMA - GÖZLEM1. Bilgi toplamak için çeþitli kaynaklara
baþvurur.2. Kendisine verilen kaynaklarla yetinmeyip
baþka kaynaklar araþtýrýr.3. Ýnceleme ve araþtýrma ödevlerini özenerek
yapar.4. Gözlemlerini dikkatli bir þekilde yapar.5. Gözlemleri sonucunda mantýksal
çýkarýmlarda bulunur.6. Araþtýrma ve inceleme sonucunda
genellemeler yapar.Toplam
GENEL TOPLAM
EK 2
ÖÐRENCÝ GÖZLEM FORMU
81
Deðerlendiren Öðrencinin;Grup Numarasý : ........................................Adý Soyadý : ......................................... 1. Arkadaþýnýn Adý Soyadý: ............................................Sýnýfý : ......................................... 2. Arkadaþýnýn Adý Soyadý: ............................................
EK 3
Grubumuzdaki Öðrenciler Her Zaman Etkinliðin Baþýnda
Etkinliðin Sonunda
HiçbirZaman
Ben
1. A
rkad
aþým
2. A
rkad
aþým
Ben
1. A
rkad
aþým
2. A
rkad
aþým
Ben
1. A
rkad
aþým
2. A
rkad
aþým
Ben
1. A
rkad
aþým
2. A
rkad
aþým
Etkinliðe katýlýmda gönüllüdür.
Görevini zamanýnda yerine getirir.
Farklý kaynaklardan bilgi toplayýpsunar.
Grup arkadaþlarýnýn görüþlerinesaygýlýdýr.
Arkadaþlarýný uyarýrken olumlubir dil kullanýr.
Ders araç-gereçlerini kullanýrkendikkatli ve titizdir.
Malzemeleri kullanýrken israfetmez.
Temiz, tertipli ve düzenli çalýþýr.(Kullandýðý aletleri yerine koyar,kirlettiklerini temizler vb.)
Sonuçlar tartýþýlırken konuþur,konuþulanlarý anlar.
AKRAN DEÐERLENDÝRME FORMU
82
Bu ölçek kanun dersi programý ile ilgili tutumlarý ölçmek için hazýrlanmýþtýr. Bir ifadeyi okuduktan sonra aklýnýza ilk geleni iþaretleyiniz.
Adý Soyadý : ........................................ Sýnýfý : ...........................
EK 4
Tam
amen
Kat
ýlýyo
rum
Kat
ýlýyo
rum
Kar
arsý
zým
Kat
ýlmýy
orum
Hiç
Kat
ýlm
ýyo
rum
1. Bu ders müzikal geliþimim için gereklidir.
2. Bu dersten keyif almýyorum.
3. Günlük yaþantıda kanunu kullanabilirim.
4. Bu ders bana müzikal statü katar.
5. Bu derste performansým her zaman iyidir.
6. Kanun ile alýþtýrma ve eserlere çalýþmak her zaman hoþuma gider.
7. Kanun çalarken kendimi rahat hissederim.
8. Kanun eserlerini dinlemeyi hiç sevmem.
9. Türk müziðinden hoþlanýrým.
10. Çalamadýðým zaman derse olan ilgim azalýr.
11. Bu derste öðrendiklerimin yeterli olduðunu düþünüyorum.
12. Bu derste seçilen eserleri beðenirim.
13. Zor eserleri çalýþýrken kasýlýrým.
14. Kanun sýnavlarý mutlaka komisyon önünde olmalýdýr.
15. Bu derste teknik çalýþmalara daha çok aðýrlýk verilmelidir.
16. Bu dersin uygulanýþ yönteminden memnunum.
17. Bu dersi yetersiz buluyorum.
18. Kanun ile çalýþmak benim için çok zevklidir.
19. Her zaman kendi seçtiðim eserleri çalýþmak isterim.
TUTUM ÖLÇEÐÝ
83
Aaksak : Türk müziðinde bir usul adý. aksak semai : Türk müziðinde bir usul adý.ara naðme : Þarkýlarýn ölçü sayýsý ile orantýlý saz bölümleri.
Bbakiyye : Dört komalýk ses aralýðýna verilen ad.buselik : Türk müziðinde bir makam ve perde adý.
Ççargâh : Türk müziðinde bir makam ve perde adý.
Ddevr-i kebir : Türk müziðinde bir usul adý.durak : Belli bir makamdaki ezginin bittiði perde.düyek : Türk müziðinde bir usul adý.
Eevfer : Türk müziðinde bir usul adý.
Ggüçlü : Üzerinde deðiþik uzunlukta kalýþlar yapýlan bir makam dizisinin en önemli perdesi.
Hhafif : Türk müziðinde bir usul adý.hane : Saz eserlerinde bölüm.
Ýilahi : Dinî ve tasavvufi duygularý dile getiren, genellikle hece vezni ile yazýlmýþ, koþma tarzý
þiirlerin bestelenmesinden meydana gelen Türk müziði formu.
Kkoma : Klasik Türk müziğinde bölünebilen ve iþitilebilen en küçük ses aralýðý.kürdi : Türk müziðinde bir makam ve perde adý.
Mmakam : Belirli ses dizilerini kullanan, belirli yörüngelerde gezinen, belirli perdeler üzerinde
uzun veya kýsa kalýþlar yapan ve belli bir perdede biten ezgi dokusu.medhâl : Peþrev yerine kullanýlan, kýsa ve küçük usullerle ölçülmüþ saz eserleri.mücennep : Beþ komalýk (küçük mücennep) ve sekiz komalýk (büyük mücennep) ses aralýklarýna
verilen ad.müsemmen : Türk müziðinde bir usul adý.
TERÝMLER SÖZLÜÐÜTERÝMLER SÖZLÜÐÜ
84
Nnim : Yarým.
O oyun havasý : Kesin bir þekli olmayan, köyde ve kentte çeþitli el, ayak ve vücut figürlerine dayalý olarak
oynanabilen ölçülü saz eserlerine verilen ad.
Ppeþrev : Farsça önde giden anlamýna gelen, fasýlýn en baþýnda çalýnan saz eserleri.
Rraksan : Türk müziðinde bir usul adý.rast : Türk müziðinde bir makam ve perde adý.
Ssaz semai : Peþrevle ayný kurallara baðlý, ilk üç hanesi 10/8 lik usulle yazılmış saz eserleri.semai : Türk müziðinde bir usul adý.seyir : Bir makamýn gezinti yörüngesi.sirto : Serbest yapýlý, küçük usullerle yazýlmýþ saz eserleri.sofyan : Türk müziðinde bir usul adý.
Þþarký : 4,5,6 ve 8 mýsralý kýtalarýn bestelenmesinden meydana gelmiþ bir Türk müziði formu.
Ttanini : Dokuz komalýk ses aralýðý.teslimhane : Peþrev ve saz semailerinde her haneden sonra tekrarlanan bölüm.tiz durak : Makam dizisinin sekizinci derecedeki perdesi.Türk aksaðý : Türk müziðinde bir usul adý.türkü : Genellikle bestecileri belli olmayan, anonim ve yöresel özelliklere sahip sözlü Türk halk
müziði formu.
Uusul : Klasik Türk müziğine has belirli zaman aralıklarına sahip vuruş kalıpları.
Vvirtüöz : Teknik özellikleri açısından icrası güç olan müzik eserlerini, büyük bir ustalıkla
yorumlayabilen kişi.
Yyeden : Makamýn bitiþ hissini kuvvetlendiren, dizinin yedinci derecedeki perdesi.yürük semai : Türk müziðinde bir usul ve büyük sözlü form adý.
85
Atatürkçülük, 1. cilt, MEB Yayýnlarý, Ýstanbul,1998.
Gazimihâl, Mehmet Ragýp, Musıkî Sözlüðü, Devlet Konservatuvarý Yayýnlarý, Ýstanbul, 1960.
ÝTÜ, Türk Müziði Devlet Konservatuarý, Türk Müziði Solfej ve Nazariyatý Ders Notlarý, İstanbul, 1984.
Özkan, Ýsmail Hakký, Türk Musıkîsi Nazariyatý ve Usulleri, Ötüken Neþriyat, Ýstanbul, 1987.
TRT, Türk Müziði Repertuvarý, Ankara.
Yazým Kýlavuzu, TDK Yayýnlarý, Ankara, 2005.
Ýnternet Adresleri
www.istanbulagsl.k12.tr
www.itu.gov.tr
www.kultur.gov.tr
www.meb.gov.tr
www.tdk.gov.tr
KAYNAKÇAKAYNAKÇA