karen mack , jennifer kaufman, "kochanka freuda"

Inspirują mnie mocne, samodzielne i niezależne kobiety takie jak bohaterka książki , ale wolność i miłość mają swoją cenę, którą trzeba zapłacić.

—K��z�� H��

K��M�c�

—J��

K��Zaskakująca opowieść o pożądaniu i sile miłości, barwnie opisująca Wiedeń na przełomie wieków

i fascynujące życie Zygmunta Freuda.— L�s� S��

Doskonale oddana atmosfera Wiednia końca wieku i domu Freudów, gdzie zakazana miłość zmaga się

z poczuciem obowiązku. Fascynująca lektura…

— Ew� S��c��, autorka Katarzyny Wielkiej

Kiedy inteligentna i niepokorna Minna nagle traci pracę, ma tylko jedno wyjście: zamieszkać z siostrą i jej mężem

Zygmuntem Freudem. Wkrótce odkrywa, że rozmowy z kontrowersyjnym psychoanalitykiem są nie tylko

fascynującą intelektualną przygodą, ale też budzą w niej pożądanie i namiętność, jakich dotąd nie zaznała.

Kochanka Freuda to porywająca opowieść o niezwykłej kobiecie, fascynującej epoce i człowieku legendzie.

CENA: 34,90 ZŁ

Mack_Kaufman_Kochanka_Freuda.indd 2Mack_Kaufman_Kochanka_Freuda.indd 2 2013-12-12 12:29:142013-12-12 12:29:14

Karen Mack, Jennifer Kaufman

Kochanka Freuda

tłumaczenieAdriana Sokołowska-Ostapko

KRAKÓW 2014


Książki z dobrej strony: www.znak.com.pl

Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, 30-105 Kraków, ul. Kościuszki 37

Dział sprzedaży: tel. 12 61 99 569, e-mail: [email protected]

Wydanie I, Kraków 2014

Druk: Drukarnia Abedik S.A., Poznań

Tytuł oryginału

Freud’s Mistress

Copyright © 2013 by Karen Mack and Jennifer Kaufman

Copyright © for the translation by Adriana Sokołowska-Ostapko

Projekt okładki

Aleksandra Nałęcz-Jawecka, to/studio

Fotografi a na pierwszej stronie okładki

© Małgorzata Maj/arcangel-images.com

Opieka redakcyjna

Julita Cisowska

Alicja Gałandzij

Ewa Polańska

Opracowanie tekstu i przygotowanie do druku

Pracownia 12A

ISBN 978-83-240-2492-6


39

Rozdział 4

– Minno, kochanie, usiądziesz obok Sigmunda – poleciła

Martha, wskazując dwa puste krzesła na drugim końcu stołu. –

Gdzie się podziewają dzieci? Doprawdy, czy tak trudno dopilno-

wać, żeby wszyscy zebrali się na czas?

Minna rozejrzała się po ponurej jadalni. Nigdy jej się nie podo-

bały tapety z pąsowym wypukłym wzorem i przytłaczające aksa-

mitne kotary stwarzające w pokoju duszną, pogrzebową atmosferę.

Gdyby to od niej zależało, pomyślała, zrezygnowałaby z zasłon,

kazałaby także inaczej wykończyć mahoniowy stół polakierowany

na kolor wołowiny. Jednak te wszystkie elementy wystroju jadalni,

łącznie z bogato zdobionym palisandrowym kredensem, należały

do kanonu obowiązującego w każdym przyzwoitym domu. Jedyny

powiew oryginalności stanowiła kanapa umieszczona z niejasnych

powodów na samym końcu pokoju i z każdej strony otoczona per-

skimi dywanami. Jej przeznaczenie pozostawało zagadką.

– Mogłabyś zapalić świece, kochana? – poprosiła Martha, po-

prawiając kwiaty w wazonie.


40

Zniknęła w kuchni, podczas gdy dzieci niespiesznie weszły do

pokoju i zajęły swoje miejsca – Oliver obok Sophie, naprzeciwko

nich Martin i dziesięcioletnia Mathilda. Mathilda była najstarsza

i, jak wszyscy twierdzili, najładniejsza. Nie minęły dwie minuty,

a zaczęła dyrygować młodszym rodzeństwem.

– Wytrzyj nos, Oliverze. Gdzie się podziały twoje maniery?

To odrażające. Sophie, pospiesz się!

Najmłodsze dziecko, Anna, zostało na górze w pokoju dzie-

cięcym z panią Josefi ne, a sześcioletni Ernst miał zajęcia logo-

pedyczne, o czym poinformował Minnę Martin. Ernst seplenił

jeszcze mocniej niż jego siostra Sophie i ponieważ od kilku lat

jego wymowa nie stawała się ani odrobinę bardziej zrozumiała,

wysłano go do specjalisty.

Wszystkie dzieci wyglądały na czyste i zadbane: dziewczynki

w schludnych warkoczykach i obszytych koronką fartuszkach,

chłopcy w świeżo wyprasowanych lnianych marynarskich koszu-

lach i pumpach. Minna próbowała z nimi porozmawiać, ale były

tak bardzo ożywione i nieprawdopodobnie ruchliwe, że co chwilę

traciła wątek toczącej się w zawrotnym tempie dziecięcej dysku-

sji, zwłaszcza gdy mali domownicy zaczynali mówić wszyscy na

raz. Wrzawa wokół stołu narastała, Martha zaś krążyła między

jadalnią i kuchnią, aby dopilnować bułeczek i pieczeni, przynieść

jednemu dziecku szklankę wody, drugiemu serwetkę, zdjąć czyjś

łokieć albo nogę z poręczy krzesła albo schylić się w pewnym mo-

mencie i podnieść jakiś kłaczek z podłogi.

– Co, do licha... – wymamrotała sama do siebie, po czym wes-

tchnęła i usiadła sztywno na krześle.

Minna przygładziła białą jedwabną, wysoką pod szyję bluzkę

i przyszło jej do głowy, że w jadalni panował niedzielny nastrój.

Wcześniej zdjęła żakiet podróżnej garsonki i rozpuściła upięte


41

w kok włosy, ale teraz, patrząc na odświętnie zastawiony stół, po-

czuła się ubrana nie dość elegancko jak na tę okazję. Koronkowy

obrus, srebrne świeczniki, chińska porcelana, wazony z kwiatami.

Martha poprawiła leżące przed nią sztućce i utkwiła spojrzenie

w drzwiach.

– Wykład Sigmunda zapewne znów się przedłużył... nie umiem

tego zrozumieć... rozmawia bez końca ze studentami, chociaż wie,

że my tu na niego czekamy... a może pojechał dłuższą drogą, przez

Ring... na pewno się przeziębi.

Z kuchni wyszła służąca, niosąc wazę z dymiącą zupą, i w tej

samej chwili w dwuskrzydłowych drzwiach pojawił się Sigmund.

Choć oczywiście widywali się już wiele razy wcześniej, Minna

poczuła się tak, jak gdyby ujrzała go po raz pierwszy. Wszedł do

pokoju i uśmiechnął się do niej osobliwie. Wydał się jej przystoj-

niejszy, niż pamiętała, tęższy i bardziej elegancki. Prawdę mówiąc,

był nienagannie ubrany, miał na sobie trzyczęściowy wełniany

garnitur w wąskie prążki i czarny jedwabny fular zawiązany pod

szyją. Wzdłuż kamizelki biegł prosty złoty, należący niegdyś do

ojca Minny łańcuszek, którego jeden koniec przewleczony był

przez dziurkę od guzika w kamizelce, drugi zaś krył się w kie-

szeni razem z przymocowanym do ostatniego ogniwa zegarkiem.

W prawej dłoni Sigmund trzymał niewielki bibelot, odlaną z brązu

antyczną fi gurkę, w lewej zaś cygaro. Jego gęste ciemne włosy

przetykane były na skroniach siwizną. No i jeszcze oczy. Uważne.

Ciemne. Przenikliwe.

Minna wróciła myślami do ich pierwszego spotkania, kiedy był

zaledwie nowym zalotnikiem Marthy. Stał w salonie ich wiedeń-

skiego domu, biedny Żyd mieszkający w nieodpowiedniej dziel-

nicy i wywodzący się z rodziny, która nie miała pożądanej pozycji

społecznej ani majątku. Patrzył na Marthę, a Minna patrzyła na


42

niego. Panował zmierzch, pora gdy dzień i noc zlewają się ze sobą,

kolory płowieją i pogrążają się w mroku. Martha poznała go mie-

siąc wcześniej, ale to pod koniec tej właśnie wizyty wszystko zostało

przypieczętowane. Siostra Minny opowiadała o nim z niemal szcze-

nięcym zachwytem. Jej entuzjazmu nie podzielała jednak matka,

kobieta pochodząca z dystyngowanego rodu niemiec kich Żydów,

która uważała, że młody lekarz nie jest wart jej córki. Mimo to dwa

miesiące później zakochani potajemnie się zaręczyli. Minna pamię-

tała, że szalone zauroczenie Sigmunda Marthą i jego determinacja

w walce o rękę wybranki wydawały się jej nie do końca prawdziwe.

Jak gdyby oboje grali rolę zakochanych, a zaloty w większej czę-

ści odbywały się nie w rzeczywistości, ale w ich umysłach. To, co

się działo między nimi, było zaskakujące, przynajmniej dla Minny.

Podczas tych pierwszych wizyt Martha prawie się nie odzywała.

Wydawała się łagodną, delikatną istotką przepełnioną nadzieją.

Minna również była inna niż w późniejszych latach. Wysoka, chuda,

kanciasta, ze splątanymi włosami. Za bardzo narwana, za bardzo

rozgadana i stanowczo za bystra. W tamtym czasie Sigmund do-

stał dokładnie to, czego pragnął: staroświecki ideał ukochanej, nie

kobietę, która ma własne zdanie i podejmuje dyskusje na poważne

tematy. Już od początku podział ról był jasny i Minna zawsze o tym

pamiętała. Ona była tą mądrą, a Martha tą pożądaną. Teraz zaś

patrzyła na Marthę i Sigmunda, którzy byli małżeństwem, mieli

sześcioro dzieci... i byli małżeństwem.

Stał przez chwilę i przyglądał się Minnie. Nie odwróciła wzroku

i w jego oczach wyczytała to samo, co widziała w nich od lat i co

wydawało jej się więcej niż zwykłym uznaniem. Następnie przeszedł

przez pokój, aby usiąść na wolnym krześle obok miejsca przezna-

czonego dla niej, po czym postawił antyczną fi gurkę na stole przed

sobą i zgasił cygaro w niewielkiej mosiężnej popielniczce.


43

– Moja droga Minno – zaczął – czemuż zawdzięczamy tę miłą

niespodziankę?

– Temuż, iż utraciłam posadę – uśmiechnęła się skromnie. –

Kolejny raz.

Roześmiał się, ale jej żart sprawił, że wydała się cała prawda na

temat jej sytuacji, czego w danych okolicznościach wolała unik-

nąć. Zarumieniła się lekko, gdy pochyliła się nad stołem, żeby

zapalić świece.

– Wyrzucili ciocię Minnę? – spytał Martin, wytrzeszczając

oczy z niedowierzaniem.

– Martin, uważaj, co mówisz. Cóż to za słownictwo? – zga-

niła syna Martha.

– Kolejny raz? Wcześniej też ciocię odprawili? – wtrącił się

siedmioletni Oliver, któremu Sigmund nadał imię na cześć jed-

nego ze swoich bohaterów, słynnego purytanina Olivera Crom-

wella.

– Czego się napijesz, Minno? – spytała Martha. – Chininy?

Piwa? Wina? Sigmundzie, czym poczęstujemy Minnę?

– Ale czemu mieliby odprawić ciocię Minnę? – chciał wie-

dzieć Oliver.

– Co ciocia zrobiła? – dociekał Martin.

– Koniec tych pytań – ucięła Martha. – Proszę jeść zupę. Masz

ochotę na wino, kochana? Jak wspaniale, że ciocia Minna jest

z nami, prawda?

– Tak – potwierdził Sigmund, wstając przez grzeczność, gdy

Minna w końcu usiadła na krześle obok niego.

– Cóż za szczęście, że zatrzymała się u nas. Powiedz – Sig-

mund spojrzał wprost na nią – dlaczego spotkał nas ten zaszczyt?

– Zatrzymała się u was, ponieważ nie mogła dłużej wytrzy-

mać u pewnej miłościwej pani, która miała w sobie tyle miłości


44

bliźniego, ile pierwszy lepszy drapieżnik, jeżeli nie oceniam teraz

zbyt surowo drapieżników. Tak, poproszę wino.

Ich spojrzenia skrzyżowały się na parę sekund i w jego oczach

Minna dojrzała coś na kształt podziwu. Następnie Sigmund od-

wrócił wzrok, rozsiadł się wygodniej na krześle i skrzyżował ręce,

zupełnie tak samo jak lata temu, pomyślała Minna, gdy ona

i Martha spotykały się z nim i jego przyjaciółmi w kawiarni.

Specjalizował się już wtedy w neurologii i mieszkał w ciasnej ka-

walerce na terenie Szpitala Ogólnego w Wiedniu. Narzeczony

Minny, Ignaz Schönberg, jeden z najbliższych przyjaciół Sig-

munda, również należał do tego kameralnego grona. Był san-

skrytologiem i studentem fi lozofi i, a jego częste dygresje na temat

starożytnego hinduskiego języka Sigmund uznawał za zwykłe dyr-

dymały.

– Widzicie, tytuł tego utworu brzmi Turanga Litia. To dwa

osobne słowa. Turanga i litia. Turanga znaczy „czas”. A litia – „za-

bawa”. „Czas zabawy”. To oczywiście o wiele bardziej skompliko-

wane, niż się wydaje... Można by to bowiem interpretować jako... –

tłumaczył Ignaz z przejęciem.

– Tak, z pewnością można by to również i tak interpretować –

przerwał mu Sigmund kpiącym tonem. – Mógłbyś mi podać

tamtą gazetę?

Obaj mężczyźni zwykle spotykali się każdego popołudnia,

a Martha i Minna często dotrzymywały im towarzystwa. Wszy-

scy oni mieli akurat tyle pieniędzy, żeby każdemu starczyło na

jedną fi liżankę kawy, przy której siedzieli potem przez kilka go-

dzin. Martha większość czasu jedynie przysłuchiwała się rozmo-

wie, Minna jednak nie krępowała się włączać do dyskusji o poezji,

sensie życia, interpretacjach Goethego i Szekspira, polityce i przy-

bierającej na sile fali antysemityzmu w Wiedniu.


45

Pewnego razu sprzeczali się na temat teorii Darwina w spo-

sób typowy dla studentów, którzy pragną zaimponować wiedzą

innym. Freud pożyczył Minnie swój cenny egzemplarz O powsta-

waniu gatunków. Ignaz już wcześniej przeczytał tę pracę, Martha

zaś w ogóle nie wykazała nią zainteresowania.

– Ludzie pochodzący od małp. Cóż za niedorzeczność! – za-

wyrokował Ignaz.

Biedny Ignaz.

– Raczej krótkowzroczność, ale z twojej strony! Może uważasz

również, że Ziemia jest płaska? – odparowała Minna.

– Chyba nie zdawałeś sobie sprawy, że zaręczyłeś się z Kata-

rzyną – zauważył z ironicznym uśmieszkiem Freud, który rozsiadł

się wygodnie na krześle i skrzyżował ręce zupełnie tak samo jak

teraz, przy obiedzie.

– Z Katarzyną? – Martha spojrzała pytająco na Minnę.

– Owszem. Twój ukochany Sigmund właśnie przyrównał mnie

do złośnicy.

– Bez urazy, moja droga – odparł Freud. – Wiesz, jak bardzo

lubię tę konkretną złośnicę, pomimo jej skandalicznego sposobu

bycia.

– Bez urazy – potwierdziła Minna, w skrytości ducha ciesząc

się z tego, że porównano ją z Szekspirowską bohaterką.

– Moim zdaniem to postać o wyjątkowo wrednym charakte-

rze i ciętym języku – stwierdził Ignaz.

– Ach, ale na tym właśnie polega cały jej urok – odrzekł Freud,

po czym wyrecytował obszerny fragment Poskromienia złośnicy.

Minna wciąż miała przed oczami tamtą scenę, widziała go, jak

siedząc w kawiarni, rzuca wyzwanie wszystkim i wszystkiemu,

z podniesioną głową i wysuniętym do przodu podbródkiem, jak

gdyby stawał w obronie własnego geniuszu, który ktoś ośmielił się


46

zakwestionować. Już wtedy był niecierpliwy, miał ekscentryczne

poglądy na przeróżne sprawy i zachowywał się tak, jak gdyby był

najmądrzejszą osobą spośród wszystkich zebranych. Początkowo

Minna siedziała w milczeniu i pozwalała mu zdominować dysku-

sję. Jednak po pewnym czasie wciągał ją do rozmowy i kończyło

się na tym, że we dwójkę prowadzili dialog.

Prawdę mówiąc, od wielu lat pisywali do siebie. Zaczęli ze

sobą korespondować, rzecz osobliwa, wkrótce po tym, gdy ożenił

się z Marthą. Z początku poruszali jedynie zagadnienia związane

z literaturą. W dzieciństwie Sigmund, który wychował się z sześ-

cioma siostrami pod czujnym okiem apodyktycznej matki, dużo

czytał, aby uciec od ubóstwa i chaosu panującego w życiu domo-

wym. Pisując z nim, Minna czerpała radość z tego, że ktoś wreszcie

uważa ją za partnerkę do intelektualnych rozważań, a nie dziwaczkę.

Pamiętała te ich pierwsze listy, w których omawiali twórczość

angielskich poetów jezior: Wordswortha i Coleridge’a. Później

przyszedł czas na klasycznych myślicieli. Sigmund snuł wywody

na temat Homera i Dantego, popisując się znajomością greki i ła-

ciny. Minna śmiało wchodziła z nim w polemikę, czytała bowiem

tłumaczenia na język niemiecki i podawała w wątpliwość niektóre

jego interpretacje. Obydwoje uwielbiali Dickensa oraz rosyjskich

powieściopisarzy Tołstoja i Dostojewskiego. Przepadali również

za Szekspirem, którego Sigmund, co z dumą podkreślał, zaczął

czytać w wieku ośmiu lat.

Uwielbiał poezje Schillera i Goethego, potrafi ł cytować dłu-

gie ustępy z ich dzieł. Fascynował się również starożytnością, wy-

marłymi cywilizacjami, bogami, religiami oraz mitami, między

innymi historią Edypa, do której wciąż powracał i która stała się

kanwą tragedii Król Edyp Sofoklesa przetłumaczonej przez Sig-

munda z greki na język niemiecki podczas egzaminu kończącego


47

naukę w gimnazjum. Wszystkie te rozważania przeplatane były

narzekaniami Sigmunda na praktykę lekarską, współpracowników,

nieustanne choroby dzieci i nieudane próby rzucenia palenia. Jego

listy cechowały w tych momentach nadmierna egzaltacja, drama-

tyzm i rozczulanie się nad sobą.

„Znów rzuciłem palenie... to prawdziwa udręka... zupełnie nie

jestem w stanie pracować... życie stało się nieznośne...”

„To twoja pięta Achillesa”, odpisywała mu Minna, po czym do-

pytywała o jego najnowsze badania. Przesyłał jej kilkustronicowe

szczegółowe opisy „przełomowych” technik psychoanalitycznych,

między innymi własne teorie na temat histerii i wynalezionej przez

niego kuracji, którą określił mianem „terapii rozmową”. Chwalił

Minnę, stwierdzając, że jest uważnym i spostrzegawczym czytel-

nikiem jego prac. Ona z kolei już dawno nauczyła się być ostrożna

w swoich sądach, ponieważ Sigmunda łatwo było sprowokować

do ataku i równie łatwo urazić.

W przeszłości Minna wielokrotnie próbowała włączyć Marthę

w tę listowną wymianę myśli, jednak bezskutecznie. Czasami od-

nosiła wrażenie – choć nie było to może zbyt miłe z jej strony,

ale trudno – że Martha nie prowadziła nie tylko bogatego, lecz

wręcz żadnego życia wewnętrznego. Praktycznie przestała czytać

powieści czy choćby gazety i w dalszym ciągu uważała, iż Szeks-

pira, nawet w tłumaczeniu, nie sposób zrozumieć. Wyjątek sta-

nowiły jego sonety, które bardzo lubiła. Być może przypominały

jej wczesny okres czteroletniego narzeczeństwa, kiedy to Freud

regularnie wysyłał jej fragmenty tych właśnie poezji. W tamtym

czasie podobała jej się twórczość kilku pisarzy, zwłaszcza Dickensa,

ale zainteresowanie nimi zgasło po narodzinach dzieci.

Martha weszła z salonu do jadalni, niosąc karafkę z czerwo-

nym winem i zatrzymała się, gdy zauważyła, że chłopcy odeszli


48

od stołu i wcisnęli się za kanapę, gdzie kłócili się o coś, co przy-

pominało zabawkowego żołnierzyka.

– Oliverze, Martinie, wracajcie do stołu! Sigmundzie, gdzie jest

to bordo, które stało na górnej półce, pamiętasz, to od pacjenta,

który nie miał czym ci zapłacić? Znalazłam tylko wino stołowe.

Wzruszył ramionami, w skupieniu przyglądając się statuetce

z brązu. Lewa ręka fi gurki była wzniesiona, przygotowana do

rzutu włócznią (której brakowało), a jej napierśnik zdobiła wy-

ryta głowa Meduzy. Sigmund miał dziwny zwyczaj przynosze-

nia do jadalni ulubionych antyków i stawiania ich przed sobą na

stole, jak gdyby milczące posążki były jego wymyślonymi przyja-

ciółmi. Dzięki Bogu nie mówi do nich, pomyślała Minna.

– Pierwszy wiek? – spytała.

– Drugi, cesarstwo rzymskie. Atena, bogini mądrości i wojny –

odpowiedział.

– Cesarstwo rzymskie, nie Grecja?

– Słusznie. Kopia greckiego oryginału z piątego wieku przed

naszą erą – wyjaśnił, odchylając się w bok, gdy Martha stanęła

między nimi, aby nalać Minnie kieliszek wina.

– Ciociu Minno – zagadnął Oliver. – Chciałaby ciocia posłu-

chać, czego się dzisiaj nauczyłem?

Nie czekając na odpowiedź, chłopiec zaczął przytaczać szcze-

gółowe informacje na temat Dunaju, łącznie z nazwami państw,

przez które rzeka przepływa.

– Modry Dunaj, który tak naprawdę wcale nie jest modry. Ra-

czej brunatnożółty. To najdłuższa po Wołdze rzeka w Europie, ma

dwa tysiące osiemset pięćdziesiąt kilometrów. Jej źródło znajduje

się w Schwarzwaldzie, płynie na wchód przez Niemcy, cesarstwo

Habsburgów, Rumunię i Bułgarię.


49

– Wspaniale, Oliverze – powiedziała Minna, pozwalając roz-

winiętemu nad wiek dziecku ciągnąć wywód naszpikowany na-

zwami geografi cznymi i liczbami.

Słuchała uważnie Olivera, który wymieniał kolejne miasta,

i zastanawiała się, do czego jej siedmioletni siostrzeniec zmierza.

Pozostali domownicy najwyraźniej nie byli zainteresowani mo-

nologiem chłopca, Minna jednak przysłuchiwała się mu z ros-

nącą fascynacją. Coś jej mówiło, że Oliver mógłby tak opowiadać

bez końca.

– Niektórzy myślą, że powinno się go zastrzelić – mruknął

pod nosem w pewnym momencie Martin. – Naprawdę potrafi

działać na nerwy.

Oliver zignorował uwagę brata i z przejęciem kontynuował

tyradę, pozostając w błogiej nieświadomości tego, na czym po-

lega różnica między wykładem wyczerpującym temat a wykładem

wyczerpującym słuchaczy. Tymczasem lodowce się topiły, a pnie

drzew powiększały o kolejne słoje. W końcu Martha przerwała mu.

– Miałam dzisiaj przeprawę z jedną ze służących – oznajmiła. –

Pamiętasz siostrę pani Josefi ne? Tę o ciemnych włosach? Przy-

szła dzisiaj do pracy na próbę i pierwsze, co zrobiła, to upuściła

jeden z naszych najlepszych kryształowych kielichów. Nie wspo-

mnę już o tym, jak ścierała kurze. Zupełnie nieudolnie, musiałam

prosić pokojówkę, żeby wszystko po niej poprawiła. Po prostu

tragedia. Mój Boże, nie trzeba być geniuszem, by zrozumieć, że

brudny dom to siedlisko chorób: cholera, tyfus, dyfteryt. Prawda,

Minno?

Minna przez uprzejmość przytaknęła skinieniem głowy, na

jej twarzy odmalował się jednak ledwo dostrzegalny grymas, po-

nieważ obawiała się tego, co prawdopodobnie miało za chwilę

nastąpić.


50

– Och, tak – ciągnęła Martha – w kurzu domowym znajdują

się drobiny błota ulicznego, końskich odchodów, rybich wnętrz-

ności, pluskiew, rozkładających się zwierząt, śmieci oraz – nie słu-

chaj tego, Sophie – robactwa.

Martha niepotrzebnie się martwiła. Nikt prócz Minny jej nie

słuchał. Nikt nigdy nie słuchał, gdy zaczynała rozprawiać o bru-

dzie. Minna czuła się w obowiązku okazać choć odrobinę zaintere-

sowania, ale było to doprawdy męczące, a do tego żenujące. Oliver

dalej kłócił się z Martinem, dziewczynki zaś nachyliły do siebie

głowy i omawiały jakieś sekrety. Freud spojrzał na Minnę, w jego

oczach czaiło się wyraźne rozdrażnienie, i w tym momencie słu-

żąca wniosła duszone mięso z kulkami ziemniaczanymi i kapustą.

– Sigmundzie, domyślam się, że twoja praktyka rozwija się po-

myślnie – ośmieliła się zauważyć Minna, pragnąc zmienić temat.

– Rzekłbym nawet, że bardzo pomyślnie. Chociaż pacjentów

nigdy za wiele...

– A praca na uniwersytecie? Martha wspominała, że sale wy-

kładowe są zawsze pełne. Czy pan profesor nie miałby nic prze-

ciwko temu, gdybym czasami dołączyła do grona słuchaczy?

– Och, nie, nie, nie. Sigmund nie jest profesorem... – wtrąciła

Martha.

– Dziękuję, Martho. Dziękuję, że nie omieszkałaś wszystkim

o tym przypomnieć. – Freud spojrzał gniewnie na żonę.

O Boże, pomyślała Minna. Dlaczego siostra poruszyła tę kwe-

stię? Wiedziała, że to bardzo delikatny temat. Od dziesięciu lat

Freud nosił tytuł privatdozenta Uniwersytetu Wiedeńskiego – nie-

odpłatnie wykładał neurologię – odmawiano mu jednak przyzna-

nia profesury. Kilka razy wysuwano jego kandydaturę na stano-

wisko profesora, Ministerstwo Edukacji konsekwentnie ją jednak

odrzucało, on zaś, w przeciwieństwie do wielu kolegów po fachu,


51

wzbraniał się przed skorzystaniem z protekcji wpływowych po-

lityków, którzy mogliby mu pomóc w zdobyciu upragnionego

tytułu. W rezultacie rok po roku przyglądał się, jak jego koledzy

awansują, podczas gdy sam pozostawał na niższej rangą pozycji.

– Był na liście – tłumaczyła Martha. – Biorąc pod uwagę staż

pracy, tytuł przysługiwał właśnie jemu.

– To prawda. Przypomnijmy sobie, jak to było dokładnie. Pomi-

nięto mnie dwa lata temu, pominięto mnie rok temu, potem zaś, no

tak, znów mnie pominięto. Chciałabyś dodać coś jeszcze, Martho?

– Owszem – ciągnęła pani Freud, najwyraźniej nie zdając so-

bie sprawy z tego, że doprowadza męża do wściekłości. – Może

gdybyś postarał się być bardziej życzliwy... – Nie potrafi ła czy też

nie chciała zaniechać tematu.

– Według ciebie wszystko przez moje złe maniery?

– Nie, nie według mnie.

– W takim razie według kogo? Kto tak uważa?

– Ludzie.

– Aha, ludzie, tak? – zapytał szyderczo, odkładając z brzękiem

widelec i odsuwając krzesło od stołu. – Jacy ludzie? Ci ze szpitala?

Z uniwersytetu? Czy może panie z twojego kółka krawieckiego?

– Nic nie można na to poradzić? – spytała Minna, na próżno

usiłując ostudzić sprzeczkę, która rozgorzała na dobre.

– Oczywiście, że można. Sigmund musiałby złagodzić swoje

obyczaje.

Minna posłała siostrze spojrzenie. Dobry Boże, czy ona na-

prawdę nie wie, kiedy przestać? Nawet Oliver rozumiał, że są

chwile, w których najlepiej się nie odzywać. Dzieci siedziały przy

stole i milczały jak zaklęte.

– Doprawdy, Martho. Opowiadasz rzeczy niesłychane. Moje

obyczaje nie mają z tym nic wspólnego. Im się nie podobają moje


52

teorie. Prawdę mówiąc, nie rozumieją nic z mojej pracy. Prędzej

czy później będą musieli docenić jej wartość naukową... Na razie

jednak... kto wie... poza tym wszyscy tam są antysemitami.

– Znowu to samo. Widzisz, nic nigdy nie jest naszą winą, winni

są zawsze antysemici. To jego argument na wszystko – westchnęła

Martha, po czym zwróciła się do męża: – Mógłbyś przecież zała-

godzić jakoś różnice zdań...

– Na przykład jak...?

– Mógłbyś... złożyć im wizytę... albo wysłać kwiaty.

– Naprawdę to właśnie mi proponujesz? Naturalnie sko-

rzystam z twojej rady, moja droga. Wszystkim im wyślę kwiaty.

Cóż za genialne rozwiązanie! – roześmiał się szyderczo. – Wi-

dzisz – dodał, zwracając się do Minny, jak gdyby w jadalni znaj-

dowali się tylko oni dwoje – dlatego nie rozmawiam z nią o swojej

pracy.

Zapanowała cisza. Po chwili Martha wydała długie melodra-

matyczne westchnienie, które Minna zapamiętała z dzieciństwa

i które oznaczało, że jej siostra ustępuje, ale bynajmniej się nie

poddaje. Martha tymczasem sięgnęła po lnianą ściereczkę i dzba-

nuszek z wrzątkiem, który zawsze stał obok jej nakrycia, po czym

zaczęła energicznie zmywać plamę sosu pieczeniowego spływa-

jącego z widelca Sophie na stół. Minna przyglądała się w milcze-

niu siostrze szorującej biały obrus. Najwyższy czas zmienić temat,

ponieważ oczywiste było, że nastąpił nie trwały pokój, a jedynie

chwilowe zawieszenie broni.

– Martho – zagadnęła Minna, przybierając beztroski ton –

zdaje się, że wspominałaś coś o wierszu, który napisał Martin.

– Och, tak – potwierdziła siostra, odkładając ścierkę i masu-

jąc ramię, jak gdyby było obolałe. – Martinie, może przeczytałbyś

teraz swój wiersz?


53

Martin wyjął z kieszeni niewielką kartkę, uroczyście wstał

i zwrócił się w stronę Minny, najwyraźniej odgrywając wyćwi-

czoną wcześniej rolę, która przypadła mu podczas „ceremonii

powitalnej”.

– Wiersz nosi tytuł Jak lis kusił gęś – wyrecytował.

– Pokaż to – Oliver uśmiechnął się z wyższością, po czym wy-

rwał Martinowi kartkę z dłoni. – Boże! Robisz okropne błędy. Jak

można źle napisać „zwierzęta”?

Oliver zerwał się z krzesła, Martin zaś rzucił się za nim, usi-

łując odzyskać swoje dzieło. Chłopcy gonili się wokół stołu, do-

póki Oliver, podekscytowany i rozbawiony jednocześnie, nie zmiął

wiersza w kulkę i nie rzucił go na drugą stronę pokoju. Minna

zauważyła, że policzki Martina płonęły ze wstydu. On i Oliver

zawsze się kłócili. Kiedy Ernst był w pobliżu, Oliver, niezwykle

uzdolniony, ale nieprzystosowany społecznie miłośnik matema-

tyki i przedmiotów wymagających abstrakcyjnego myślenia, trzy-

mał się na uboczu. Teraz jednak, pod nieobecność trzeciego brata

pełniącego funkcję bufora, zainteresował się Martinem, instynk-

townie wiedząc, jak doprowadzić go do szaleństwa.

– Dość tego, chłopcy! Przestańcie natychmiast! – zawołała

Martha, wstając gwałtownie i trzymając się za lewą rękę, która

jeszcze przed chwilą drżała, teraz jednak opadła bezwładnie.

Martha upuściła łyżkę na podłogę i złapała się za ramię.

– Co ci jest? Co się dzieje? – spytała zaniepokojona Minna.

– To tylko ta nieposłuszna ręka.

– O czym ty mówisz? Kiedy to się zaczęło?

– Zaraz po urodzeniu Anny. Ręka czasami odmawia mi po-

słuszeństwa. Zażywam salicyl. Sigmund uważa, że to pewien ro-

dzaj kurczu pisarskiego.

– Cóż to takiego? – zdumiała się Minna.


– To zaburzenie ruchowe, dobrze mówię? – spytała Martha,

zwracając się do męża.

– Być może... – stwierdził beznamiętnie. – Chłopcy, siadajcie!

– Bolą mnie również zęby.

– O mój Boże – wybąkała Minna, nie wiedząc, co powiedzieć.

Chłopcy podbiegli do krzeseł i przysunęli się do stołu, Oliver

uśmiechnął się zadowolony z siebie. Freud otworzył zegarek kie-

szonkowy, po czym odchrząknął.

– Niestety muszę was opuścić. Za chwilę przyjmuję pacjenta –

oświadczył.

– A strudel? – spytała Martha, która w dalszym ciągu trzy-

mała się za rękę.

– Może później.

Odsunął krzesło i delikatnie dotknął ramienia Minny:

– Zapraszam na moje wykłady, kiedy tylko będziesz miała

ochotę.

– Z największą przyjemnością – odpowiedziała Minna, której

pochlebiło zaproszenie.

I w tym momencie poczuła w brzuchu ukłucie, którego nie

potrafi ła wytłumaczyć.


Wilson_Robokalipsa.indd 2Wilson_Robokalipsa.indd 2 2011-08-10 17:22:052011-08-10 17:22:05

Inspirują mnie mocne, samodzielne i niezależne kobiety takie jak bohaterka książki , ale wolność i miłość mają swoją cenę, którą trzeba zapłacić.

—K��z�� H��

K��M�c�

—J��

K��Zaskakująca opowieść o pożądaniu i sile miłości, barwnie opisująca Wiedeń na przełomie wieków

i fascynujące życie Zygmunta Freuda.— L�s� S��

Doskonale oddana atmosfera Wiednia końca wieku i domu Freudów, gdzie zakazana miłość zmaga się

z poczuciem obowiązku. Fascynująca lektura…

— Ew� S��c��, autorka Katarzyny Wielkiej

Kiedy inteligentna i niepokorna Minna nagle traci pracę, ma tylko jedno wyjście: zamieszkać z siostrą i jej mężem

Zygmuntem Freudem. Wkrótce odkrywa, że rozmowy z kontrowersyjnym psychoanalitykiem są nie tylko

fascynującą intelektualną przygodą, ale też budzą w niej pożądanie i namiętność, jakich dotąd nie zaznała.

Kochanka Freuda to porywająca opowieść o niezwykłej kobiecie, fascynującej epoce i człowieku legendzie.

CENA: 34,90 ZŁ

karen mack , jennifer kaufman, "kochanka freuda"

Documents