karien stronks, hoogleraar public health, afdeling sociale ... · karien stronks, hoogleraar public...
TRANSCRIPT
![Page 1: Karien Stronks, hoogleraar Public Health, afdeling Sociale ... · Karien Stronks, hoogleraar Public Health, ... (2) •In proces van beleidsvorming onderkennen we te weinig de complexiteit](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042416/5f3101f424d23a3a140006fa/html5/thumbnails/1.jpg)
Morgen iedereen gezond weer op in Twente
Karien Stronks, hoogleraar Public Health,
afdeling Sociale Geneeskunde, Amsterdam UMC, locatie AMC
![Page 2: Karien Stronks, hoogleraar Public Health, afdeling Sociale ... · Karien Stronks, hoogleraar Public Health, ... (2) •In proces van beleidsvorming onderkennen we te weinig de complexiteit](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042416/5f3101f424d23a3a140006fa/html5/thumbnails/2.jpg)
Mijn bijdrage
• Sociaal-economische gezondheidsverschillen
• Waarom lukt het ons niet goed ze te verkleinen?• Politiek normatieve dimensie vaak genegeerd
• Complexiteit onvoldoende onderkend
• Welke oplossingsrichtingen dienen zich aan als we de complexiteit wel erkennen?
![Page 3: Karien Stronks, hoogleraar Public Health, afdeling Sociale ... · Karien Stronks, hoogleraar Public Health, ... (2) •In proces van beleidsvorming onderkennen we te weinig de complexiteit](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042416/5f3101f424d23a3a140006fa/html5/thumbnails/3.jpg)
Verschillen in (gezonde) levensverwachting: vrouwen
19 jaar verschil
![Page 4: Karien Stronks, hoogleraar Public Health, afdeling Sociale ... · Karien Stronks, hoogleraar Public Health, ... (2) •In proces van beleidsvorming onderkennen we te weinig de complexiteit](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042416/5f3101f424d23a3a140006fa/html5/thumbnails/4.jpg)
![Page 5: Karien Stronks, hoogleraar Public Health, afdeling Sociale ... · Karien Stronks, hoogleraar Public Health, ... (2) •In proces van beleidsvorming onderkennen we te weinig de complexiteit](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042416/5f3101f424d23a3a140006fa/html5/thumbnails/5.jpg)
Binnen lagere SE groepen hebben mensen met een migratie-achtergrond op veel (maar niet alle!) aspecten nog slechtere gezondheid / depressie als voorbeeld
Bron: Ikram et al. 2014
![Page 6: Karien Stronks, hoogleraar Public Health, afdeling Sociale ... · Karien Stronks, hoogleraar Public Health, ... (2) •In proces van beleidsvorming onderkennen we te weinig de complexiteit](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042416/5f3101f424d23a3a140006fa/html5/thumbnails/6.jpg)
Verschillen ontstaan vooral als gevolg van verschillen in kans om ziekte te krijgen
• Gezondheidsverschillen vooral het gevolg van verschillen in kans om ziek te worden
• En niet zozeer als gevolg van tekortkomingen in de zorg, als mensen eenmaal ziek zijn
![Page 7: Karien Stronks, hoogleraar Public Health, afdeling Sociale ... · Karien Stronks, hoogleraar Public Health, ... (2) •In proces van beleidsvorming onderkennen we te weinig de complexiteit](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042416/5f3101f424d23a3a140006fa/html5/thumbnails/7.jpg)
Mijn bijdrage
• Sociaal-economische gezondheidsverschillen
• Waarom lukt het ons niet goed ze te verkleinen?• Politiek normatieve dimensie onvoldoende onderkend
• Complexiteit onvoldoende onderkend
• Welke oplossingsrichtingen dienen zich aan als we de complexiteit wel erkennen?
![Page 8: Karien Stronks, hoogleraar Public Health, afdeling Sociale ... · Karien Stronks, hoogleraar Public Health, ... (2) •In proces van beleidsvorming onderkennen we te weinig de complexiteit](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042416/5f3101f424d23a3a140006fa/html5/thumbnails/8.jpg)
Roken is leefgewoonte die vooral kenmerkend is geworden voor lager
opgeleiden, maar percentage rokers daalt in alle groepen
Bron: IBO gezonde
leefstijl 2016
![Page 9: Karien Stronks, hoogleraar Public Health, afdeling Sociale ... · Karien Stronks, hoogleraar Public Health, ... (2) •In proces van beleidsvorming onderkennen we te weinig de complexiteit](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042416/5f3101f424d23a3a140006fa/html5/thumbnails/9.jpg)
Waarom zo moeilijk te verkleinen? (1)
• In proces van beleidsvorming wordt politieke/normatieve dimensie van het probleem vaak niet benoemd
• Meest gewenste inrichting van de maatschappij? Opvattingen verschillen, terwijl aanpak van gezondheidsverschillen juist daarover gaat, bijvoorbeeld• Gedrag als een reflectie van individuele keuze
• Verdeling van inkomen, macht, kennis
• Lagere SE-groepen ondervertegenwoordigd onder degenen die politieke besluiten nemen, programma’s ontwikkelen etc.
• Ter inspiratie: policy brief evident onrechtvaardige gezondheidsachterstanden
![Page 10: Karien Stronks, hoogleraar Public Health, afdeling Sociale ... · Karien Stronks, hoogleraar Public Health, ... (2) •In proces van beleidsvorming onderkennen we te weinig de complexiteit](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042416/5f3101f424d23a3a140006fa/html5/thumbnails/10.jpg)
Waarom zo moeilijk te verkleinen? (2)
• In proces van beleidsvorming onderkennen we te weinig de complexiteit van het probleem.
• We komen vaak tot ‘simpele’ verklaringen en oplossingen, die achteraf dan weer naïef blijken
![Page 11: Karien Stronks, hoogleraar Public Health, afdeling Sociale ... · Karien Stronks, hoogleraar Public Health, ... (2) •In proces van beleidsvorming onderkennen we te weinig de complexiteit](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042416/5f3101f424d23a3a140006fa/html5/thumbnails/11.jpg)
Een simpel antwoord op de vraag waarom gezondheidsverschillen ontstaan
![Page 12: Karien Stronks, hoogleraar Public Health, afdeling Sociale ... · Karien Stronks, hoogleraar Public Health, ... (2) •In proces van beleidsvorming onderkennen we te weinig de complexiteit](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042416/5f3101f424d23a3a140006fa/html5/thumbnails/12.jpg)
• Analyse van gedragsverschillen wijzen vaak op structurele omstandigheden
(armoede, sociale norm, invloeden voedingsindustrie),
• maar uiteindelijk wordt vaak als oplossing gekozen: individuen begeleiden
in verandering naar gezond gedrag (“lifestyle drift”), via enkelvoudige
interventies; effectiviteit afgemeten aan specifieke gedrag
• Wat zien we in deze benadering over het hoofd?• Dat als de context niet verandert, de eventuele gedragsverandering niet beklijft
Interventies vaak enkelvoudig, direct op
individueel gedrag aangrijpend (1)
![Page 13: Karien Stronks, hoogleraar Public Health, afdeling Sociale ... · Karien Stronks, hoogleraar Public Health, ... (2) •In proces van beleidsvorming onderkennen we te weinig de complexiteit](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042416/5f3101f424d23a3a140006fa/html5/thumbnails/13.jpg)
![Page 14: Karien Stronks, hoogleraar Public Health, afdeling Sociale ... · Karien Stronks, hoogleraar Public Health, ... (2) •In proces van beleidsvorming onderkennen we te weinig de complexiteit](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042416/5f3101f424d23a3a140006fa/html5/thumbnails/14.jpg)
“Lifestyle drift”
• Wat zien we in deze benadering over het hoofd?• Dat als de context niet verandert, de eventuele gedragsverandering niet beklijft
• Dat gedrag van mensen onder invloed van meerdere factoren tot stand komt
Interventies vaak enkelvoudig, direct op
individueel gedrag aangrijpend (2)
![Page 15: Karien Stronks, hoogleraar Public Health, afdeling Sociale ... · Karien Stronks, hoogleraar Public Health, ... (2) •In proces van beleidsvorming onderkennen we te weinig de complexiteit](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042416/5f3101f424d23a3a140006fa/html5/thumbnails/15.jpg)
![Page 16: Karien Stronks, hoogleraar Public Health, afdeling Sociale ... · Karien Stronks, hoogleraar Public Health, ... (2) •In proces van beleidsvorming onderkennen we te weinig de complexiteit](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042416/5f3101f424d23a3a140006fa/html5/thumbnails/16.jpg)
“Lifestyle drift”
• Wat zien we in deze benadering over het hoofd?• Dat als de context niet verandert, de eventuele gedragsverandering niet beklijft
• Dat gedrag van mensen onder invloed van meerdere factoren tot stand komt
• Dat gedrag van individu niet onafhankelijk is van dat van andere mensen: uit interactie
tussen individuen ontstaat sociale norm, die gedrag beïnvloedt, maar ook weer een norm
versterkt etc. (feedback loop)– Voorbeeld: Overgewicht op populatieniveau afhankelijk van, maar ook determinant van perceptie van
lichaamsgewicht (Crielaard et al. submitted)
Interventies vaak enkelvoudig, direct op
individueel gedrag aangrijpend (3)
![Page 17: Karien Stronks, hoogleraar Public Health, afdeling Sociale ... · Karien Stronks, hoogleraar Public Health, ... (2) •In proces van beleidsvorming onderkennen we te weinig de complexiteit](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042416/5f3101f424d23a3a140006fa/html5/thumbnails/17.jpg)
Mijn bijdrage
• Sociaal-economische gezondheidsverschillen
• Waarom lukt het ons niet goed ze te verkleinen?• Politiek normatieve dimensie vaak genegeerd
• Complexiteit onvoldoende onderkend
• Welke oplossingsrichtingen dienen zich aan als we de complexiteit wel erkennen?
![Page 18: Karien Stronks, hoogleraar Public Health, afdeling Sociale ... · Karien Stronks, hoogleraar Public Health, ... (2) •In proces van beleidsvorming onderkennen we te weinig de complexiteit](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042416/5f3101f424d23a3a140006fa/html5/thumbnails/18.jpg)
• Volksgezondheidsproblemen zijn niet alleen uitkomst van gedrag,
• maar van samenspel van veelheid aan factoren, die interacteren, over
verschillende domeinen in het leven.
• De uitkomst van die interactie kan niet voorspeld worden door ontrafelen
van alle onderdelen (reductionisme)
• Veranderingen in systeem nodig om uitkomst te veranderen – transities /
‘disruptive innovation’
Gezondheidsverschillen als uitkomst van een
complex systeem
![Page 19: Karien Stronks, hoogleraar Public Health, afdeling Sociale ... · Karien Stronks, hoogleraar Public Health, ... (2) •In proces van beleidsvorming onderkennen we te weinig de complexiteit](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042416/5f3101f424d23a3a140006fa/html5/thumbnails/19.jpg)
• Geen ‘magic bullet’
• Beleid inzetten op veel verschillende onderdelen in systeem
• Gezien brede range aan oorzakelijke factoren: intersectoraal beleid nodig
• Vgl. voorbeeld stoppen met roken ondersteuning:– Vergoeding uit verzekering
– Type interventie dat sociale steun mobiliseert
– Aanpak van onderliggende problemen, zoals armoede
– Etc.
Mogelijke implicaties voor beleid (1)
![Page 20: Karien Stronks, hoogleraar Public Health, afdeling Sociale ... · Karien Stronks, hoogleraar Public Health, ... (2) •In proces van beleidsvorming onderkennen we te weinig de complexiteit](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042416/5f3101f424d23a3a140006fa/html5/thumbnails/20.jpg)
• SES niet reduceren tot kenmerk van een persoon, maar ook collectieve
processen op niveau van een groep erbij betrekken
• Vgl. voorbeeld sociale normen: – Gedrag van individuen in een bepaalde groep lijkt op elkaar (eenzelfde omgeving….)
– Gedrag van de groep (optelsom) beïnvloedt ook weer gedrag van individu (feedback
loop)
→ om gedrag van individu te veranderen, ook veranderingen in sociale normen nodig
(vgl. effectieve aanpak roken)
Mogelijke implicaties voor beleid (2)
![Page 21: Karien Stronks, hoogleraar Public Health, afdeling Sociale ... · Karien Stronks, hoogleraar Public Health, ... (2) •In proces van beleidsvorming onderkennen we te weinig de complexiteit](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042416/5f3101f424d23a3a140006fa/html5/thumbnails/21.jpg)
• Ander voorbeeld van oorzaken op groepsniveau: hoe verhouden groepen
zich tot elkaar? Voelen ze zich onderdeel van onze samenleving?
• Van invloed op ervaren stress, of ontvankelijkheid voor
‘gezondheidsboodschap’
Mogelijke implicaties voor beleid (3)
![Page 22: Karien Stronks, hoogleraar Public Health, afdeling Sociale ... · Karien Stronks, hoogleraar Public Health, ... (2) •In proces van beleidsvorming onderkennen we te weinig de complexiteit](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042416/5f3101f424d23a3a140006fa/html5/thumbnails/22.jpg)
• Grote, systeemveranderingen uiteindelijk in kleine beleidsstappen
• Onderzoekend leren, experimenteren
• ‘Small wins’
Mogelijke implicaties voor beleid (4)
![Page 23: Karien Stronks, hoogleraar Public Health, afdeling Sociale ... · Karien Stronks, hoogleraar Public Health, ... (2) •In proces van beleidsvorming onderkennen we te weinig de complexiteit](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042416/5f3101f424d23a3a140006fa/html5/thumbnails/23.jpg)
Conclusies
• Gezondheidsachterstand voor lager opgeleiden groot – daarbinnen nog
weer speciale aandacht nodig voor mensen met een migratie-achtergrond
• Gezondheidsachterstanden te zien als uitkomst van complexe
mechanismen waaruit onze samenleving is opgebouwd
• Complexiteit erkennen in beleid, betekent (o.a.): • Meerdere maatregelen tegelijkertijd, op verschillende plaatsen in systeem (geen
magic bullet)• Met aandacht voor oorzakelijke processen op groepsniveau• Onderzoekend leren