KARİYER ile KADRO

Farklı adlandırmalar:

Kariyer = Rütbe = Kıdem = Avrupa sistemi

Kadro = Sınıflandırma = İş sınıflandırması = normkadro = Amerikan sistemi

Personel rejimi sistemleri

KARİYER --------------KADRO

• Sistemin ağırlık merkezi “hizmete ilk giriş”tedir.

Eğitim koşulunda somutlanan yeterli bilgi ile donanmış olmak, devlet hizmetine ilk girişin başlıca koşuludur.

• Ağırlık merkezi, herhangi bir kadroya alınma koşulları üzerine kuruludur.

Hangi kademede olursa olsun, tek tek işler tanımlanmıştır.

Kamu hizmetine herhangi bir kademeden, herhangi bir pozisyon ile girilebilir. Personel girdiği işten emekli olabilir.

KARİYER --------------KADRO• Görevde yükselme içeriden

atamalarla yapılır. Devlet hizmetine bir kez girildikten sonra,

kişi hizmet ile bütünleşir. Hizmete alınan en alt kademeden, o

kademenin gerektirdiği özellik ve yeterliliğe sahip olduğu varsayılarak işe başlar.

Hizmet içinde görülen eğitim o kademenin işlerine değil genellikle bir üst kademe yetki ve sorumluluklarını üstlenmeye dönük olarak verilir.

Görev yeri değişikliği, her kademe için önceden belirlenerek açıklanmış bulunan koşullara uygunluk sağlandıkça, içeriden yükselmelerle gerçekleşir.

Yükselme, örgüt yapısından bağımsız olarak, her görevli için aynı kurallara bağlanmıştır.

• Hizmette yükselme içeriden de dışarıdan da olabilir.

Her pozisyonun kendine özgü gereklilikleri vardır. Bireyin yapacağı iş ve personelin sahip olması gerekli görülen nitelikler, kadrosunun tanımında yer alır. Personele kadrosunda tanımlanan dışında iş yaptırılamaz.

Hizmet içi eğitim, bir üst basamağa hazırlamak için değil, o anda yapılan işin yürütülmesi için gerekli bilgi ve becerileri kazandırmaya dönüktür.

Personel, bulunduğu bir kadrodan bir başka kadroya, o kadronun iş tanımında öngörülen nitelikleri taşıyorsa atanabilir.

Yükselme, doğrudan örgütün yapısına bağlı kılınmıştır.

KARİYER --------------KADRO• Ücreti belirleyen, görevin konumu

ya da mevkidir. Kişiye verilen ücret, kişinin performansına değil ‘mevkii’ne yapılır.

Yapılan ödeme doğrudan hizmetin karşılığı değil, rütbeye yakışır bir hayat sürme aracıdır. Sosyal ücret....

Dolayısıyla ‘eşit işe eşit ücret’, kariyer sistemine aykırı bir ilkedir.

Bu sisteme göre temel varsayım, iyi performansın ücretten değil hizmet duygusundan geldiğidir.

Bu nedenlerle maaş ödemesi çalışılan ayın sonunda değil başında peşin ödenir.

• Ücret, kişinin bulunduğu rütbeye göre değil, kişinin yaptığı işe, işin güçlük - sorumluluk derecesine göre belirlenir.

• Bu yolla ‘eşit işe eşit ücret’ ilkesinin uygulanması hedeflenir.

KARİYER --------------KADRO

• Emeklilik maaşı, son bulunulan görev mevkiine göre belirlenir.

Bir başka deyişle emeklilik haklarını belirleyen, personelin ödediği toplam prim tutarı değildir. Personel emekli olduğunda hangi mevkide ise, emeklilik hakları o mevki için tanımlanmış haklara uygun emekli ikramiyesi ve maaşı alır.

• Emeklilik, emekli olunan güne kadar ödenmiş prim tutarı üzerinden gerçekleşir.

KARİYER --------------KADRO

• Sistem, tek tek görevlerin değil, devlet hizmetlerinin genel sınıflandırması üzerine kuruludur.

• Sınıf en genel kategoridir

• Sınıflandırma aşağıdan yukarıya, iş temelinde ve tek tek benzer işlerin gruplandırılması yoluyla yapılır.

• Sınıf en alt kategoridir

Kadro sistemi -ABD

• İş sınıflaması 1913 yılında başlamış, 1936 yılında ülke genelinde hem özel hem kamu sektörünü kapsayan bir meslek grupları sistemiyle genelleştirilmiş .....

• ABD modelinde sınıf, sistemin en üst kavramı değildir; benzer meslekleri bir araya getiren en alt başlıktır.

• Sistem yukarıdan aşağıya grup – düzey – seri - sınıf olmak üzere dört kademede kurulmuştur.

ABD kadro sisteminde sınıflandırma

major occupational groups –MOGA – K simgeleri verilmiş dokuz group: Teknik, Yönetsel, Pazarlama, Yönetsel Destek,

Taşıma, Zanaatkarlık, Hizmet Meslekleri ...... Her group ikinci kademede level – düzeylere:

MOG-A-Teknik Meslekler grubunda mühendisler; bilgisayar bilimcileri; doğal bilimciler; sosyal bilimciler; öğretmenler; ...

Her level, üçüncü kademede series –serilere: öğretmen düzeyi “yrd.öğrt”, “kreş öğrt”, “öğrt”....

Her series, dördüncü kademede class –sınıflara: “Öğrt-I sınıfı”, “öğrt-II sınıfı”, vb...

Sınıf tanımlama....

Sınıf kurmada dört ölçüt:

(1) Karar: İş için ne tür kararlar verilir?

(2) Karmaşıklık: İşi görmek için kılavuz var mı?

(3) İlişki amacı: Başkalarıyla temasın niteliği?

(4) Komuta/kurmay niteliği

Başkanlık görevlileri / SES / sınıflar

657’ye doğru.....• Barker Misyonu 1951 : “görevlerin sınıflandırılması; kıdem yerine yeterlik

ölçütüne ağırlık verilmesi; merkezi bir personel idaresi kurulması”• Martin-Cush Raporu’nda 1951 : “tüm kamu hizmetlerini kapsayan bir

sınıflandırma yapılması; tek – adil maaş sistemi; ve merkezi bir personel idaresi kurulması”

• 1955 : Maliye Bakanlığı Bütçe ve Mali Kontrol Umum Müdürlüğü, Türkiye Cumhuriyeti Devlet Personel Kanunu Taslağı.

“…hükümlerin gerek edası gerek muhtevası, tasarının Birleşik Amerika’da tatbik edilmekte olan ... sınıflandırma telakkisini kabul etmiş bulunduğunda şüphe bırakmamaktadır. Çünkü, ücretlerde teadül sağlamak maksadıyla, memuriyetleri ödev, yetki ve sorumluluklarına göre ve yukarıda sayılan objektif esaslara dayanarak sınıflandırma usulü, modern personel idaresinin birçok unsurlarını ihtiva etmekle beraber, Amerika’ya has, farklı bir amme hizmeti görüşüne dayanan ve gerek Avrupa memleketlerine, gerek diğer memleketlere oldukça yabancı bulunan bir usuldür.” C. MIHÇIOĞLU.

Türkiye’de sistem...

Kuruluş kariyer sistemine göre....

Değişme baskısı kadro sisteminden....

657....

• OECD, Hollandalı Van Mook 1962• AID John Fisher 1962: “reformun prensipleri ve gayeleri” • BKK, Mayıs 1963: Yeni Personel Rejimi Hakkında

Kararlaştırılan Prensipler• 1965: kamu personeli (1) yönetici, (2) icracı, (3) büro

hizmetleri olarak üç sınıfa ayrılmıştır. Bunlar kurumlararası personel niteliğine sahip kadrolardan oluşacaktır. Ayrıca her kurum, kendi kurumsal sınıf tüzüklerini hazırlayacak ve tüzükler Danıştay incelemesinden geçerek yürürlüğe girecektir. Sonuçsuz...

• 1970: Yeni sınıflandırma (8 sınıf) • 1974: 10 sınıf ve bugünkü yapı

657 ilkeleri: hem kariyer hem kadro!

• Kariyer• Liyakat

• Sınıflandırma

Temel İlkeler : Madde 3 - Bu kanunun temel ilkeleri şunlardır:

Sınıflandırma: A) (Değişik: 31/7/1970 - 1327/2 md.) Devlet kamu hizmetleri görevlerini ve bu görevlerde çalışan Devlet memurlarını görevlerin gerektirdiği niteliklere ve mesleklere göre sınıflara ayırmaktır.

Kariyer : B) Devlet memurlarına, yaptıkları hizmetler için lüzumlu bilgilere ve yetişme şartlarına uygun şekilde, sınıfları içinde en yüksek derecelere kadar ilerleme imkanını sağlamaktır.

Liyakat : C) Devlet kamu hizmetleri görevlerine girmeyi, sınıflar içinde ilerleme ve yükselmeyi, görevin sona erdirilmesini liyakat sistemine dayandırmak ve bu sistemin eşit imkanlarla uygulanmasında Devlet memurlarını güvenliğe sahip kılmaktır.

Kariyer...

• 657 madde 3 –

“Kariyer devlet memurlarına, yaptıkları hizmetler için lüzumlu bilgilere ve yetişme şartlarına uygun şekilde, sınıfları içinde

en yüksek derecelere kadar ilerleme imkanını sağlamaktır.”

Kariyer sisteminin kapsamı

• Kariyer sınıflandırması, kamu hizmetlerini üstlenmiş olan memurlar ile diğer kamu görevlileri için sözkonusudur.

• Bir başka deyişle sözleşmeli personel ile işçiler kariyer sistemi dışındadır. Bunlar, unvanlara dayalı kendine özgü bir ‘iş sınıflaması’ kapsamı içindedirler. Bunların konumları bireysel sözleşmeler ve toplu iş sözleşmeleriyle netlik kazanır.

Kariyer sisteminin teknik unsurları

• hizmet sınıfı

• derece

• kademe

• kadro

Sınıf, kariyer sisteminin alt unsuruna dönüşmüştür; kadro da genel sistemin değil kariyer sisteminin alt unsuru olmuştur.

Hizmet sınıfları

Genel Yönetimde Sınıflara Göre İstihdam Edilen Memurlar, 1976-1995

0

200000

400000

600000

800000

1000000

1200000

1400000

1976 1980 1985 1990 1995

YHS

Din H.

Emniyet

Avukatlık

Eğitim

Teknik

Sağlık

MİAH

GİH

Sınıflandırma.• 657 sayılı yasanın ilk haline ve 1970’de değiştirilerek günümüzde de

geçerli olan son haline göre sınıflandırma şöyle tanımlanmıştır: • “Madde 3-A) Devlet kamu hizmetleri görevlerini ve bu görevlerde

çalışan devlet memurlarını görevlerin gerektirdiği niteliklere, mesleklere ve devlet için taşıdığı değere göre sınıflara ayırmaktır.”

• “Madde 3-A) (Değişik: 31/7/1970 - 1327/2 md.) Devlet kamu hizmetleri görevlerini ve bu görevlerde çalışan Devlet memurlarını görevlerin gerektirdiği niteliklere ve mesleklere göre sınıflara ayırmaktır.”

• Tanımdan ‘devlet için değeri’ ölçütünün 1970 yılında çıkarılması, sınıflandırmanın kariyer esasına göre yapılmasını sağlayabilecek tek ölçütten de vazgeçildiği anlamına gelmektedir. Böylece geriye kalan unsurlar –görev ve bu görevin gerektirdiği personel özellikleri unsurları-, sınıflandırmanın ‘iş sınıflaması sistemi’ için yapılmasını yasal güvence altına almak anlamına gelmiştir. Tanım günümüzde 1970’deki haliyle yürürlüktedir.

Sınıf nedir?

• 1965 hali: - “Sınıf, bu kanuna tabi kurumlarda müşterek yetişme ve meslek niteliklerini gerektiren devlet kamu hizmetleri ile bu hizmetler için tespit edilen kadrolara atanan devlet memurlarının toplamından meydana gelir.” (657-Madde 32)

• 1970 hali: “Sınıf, bu kanuna tabi kurumlarda müşterek genel meslek nitelikleri gerektiren devlet kamu hizmetleri ile ..... memurlarının toplamından meydana gelir. Memurların meslek niteliklerine göre gruplandırılmaları Devlet Personel Dairesi tarafından hazırlanacak meslek gruplandırma yönetmeliği ile yapılır.” (1327 - Madde 32’yi değiştiren madde 5)

• 1974 hali: “Madde 32 - (Mülga : 30/5/1974 - KHK - 12/7 madde; Aynen kabul:15/5/1975-1897/7 md.)

Sınıf: kariyer? Kadro?

• Kariyer sisteminde sınıflandırma, eğitim-yetişme ve kıdem esaslarına dayanmasıyla ayırdedilir. Fransa ve İngiltere sistemlerinde olduğu gibi eğitim (müşterek yetişme niteliği) belirleyici unsurdur. Dolayısıyla sınıflandırma personel odaklı yapılacaktır.

• 1970’te bu ölçütün tanımdan çıkarılmasıyla, tanım, yalnızca işe göre belirlenebilecek olan genel mesleki nitelik ölçütüne dayalı hale gelmiştir. Eklenen fıkra ise, sistemin yönetmeliğe dayalı olarak mesleki gruplandırma temelinde kurulmasını, bir başka deyişle Amerikan ‘occupational classification groups’ çalışmasına başlanmasını emretmiştir.

• Madde 1974 yılında ortadan kaldırılınca, hüküm de ortadan kalkmıştır.

Sınıfta Durum....

• Kamu personel sisteminin temeli olan sınıf kavramının yasal tanımı yoktur; ama personel sistemi memurlar (ve diğer kamu görevlileri) için açık bir hizmet sınıflandırmasına sahip kılınmıştır. Sistem iş sınıflamasına dönüştürülememiş, buna karşın kadro ve genel kadro sistemi işleyişi uygulamasıyla var olan sistemin bütünlüğü bozulmuştur.

Derece.

• Derece memurluk sisteminde görevin önemi ve sorumluluğunda artışı içeren yükselme adımıdır. Terim, 657 sayılı yasada bu şekilde tanımlanmış ve gerekiyorsa bazı sınıfların tek dereceli olarak kurulabileceği öngörülmüştür. Bir bakıma, bazı memuriyetler kariyer esası dışında tutulabilir sayılmıştır. Ancak bu düzenlemeyi yapan 37. madde, 1970 yılında kaldırılmış ve günümüze dek yeniden tanımlanmamıştır.

• Bir üst dereceye yükselebilmek için, personelin üst derece görevin gerektirdiği niteliklere sahip olması; bulunduğu derecede en az üç yıl çalışmış olması; olumlu sicile sahip bulunması ; bir üst derecede boş kadro olması gerekir. 657-67...68....

Kademe.• Kademe, memurluk sisteminde ilerleme göstergesidir. Kademe, her

derecenin içinde bir yıllık hizmet süresi anlamına gelir. • 657 (m.38) kademe, “derece içerisinde, görevin önemi veya

sorumluluğu artmadan, devlet memurunun olumlu sicil almasına ve bulunduğu derecedeki hizmet süresine bağlı olarak aylığındaki ilerleyiş adımıdır.”

• Bir yıllık hizmet süresini tamamlayan ve o yılın sicil notu olumlu olan memur, yılın sonunda otomatik olarak kademe ilerlemesini almaktadır. İlerleme alamayan memurlar, kurumlarca ilgili ayın sonunda toplu onayla belirlenmektedir. (657/66)

• Kademe ilerlemesi, olağan işleyişe ek olarak, son altı yıllık sicil ortalaması 90 ve daha yukarı olan memurlara 1 kademe verilmesiyle, ödül mekanizması olarak da kullanılmaktadır. Böylece başarılı memurlar, aylıklarında artışla ödüllendirilmiş olmaktadırlar. (657/64)

Kadro.

• Kamu hizmetlerinin kurulması ve işlemesi, personel kadrolarının varlığına bağlıdır. Personelin sistem içindeki görev yeri ve böylece tüm hak ve yetkileri belirlenmiş olur. Kadro, kurumlar tarafından çalıştırılacak personel niteliği ile personel sayısını belirlemenin aracıdır. Her kadro personelin sınıfını, hizmet unvanını, derecesini, o kadroda çalıştırılacak personel sayısını içeren hukuksal araçtır. Bu araç, personelin hizmete alınmasından yükselmesine, mali ve sosyal haklarından ödev ve yükümlülüklerine kadar, her türlü personel işlemi için temel oluşturur.

Kariyer Sisteminin Temel İlkeleri

• Kariyer sistemi, memurluğun bir yaşamboyu meslek olarak kabulü anlayışına dayanır. Hizmete giriş, yasayla belirlenmiş hak, ödev ve yükümlüklerin de peşinen kabul edilmesini gerektirir. Sistemi tanımlayan başlıca özellikler : 1. Yaşamboyu meslek ilkesi: hak – ödev - yasaklar2. Hizmete giriş: En alttan ve genel diplomaya göre3. İçeriden ve hizmet süresine bağlı düzenli yükselme4. Üst görevlere hizmet içinde yetişme5. Eşit işe eşit ücret değil sosyal ücret

6. Aileyi de kapsayan geniş sosyal güvenlik

1. Yaşamboyu meslek ilkesi

• Devlet Memurları Kanunu’nun made 6-31 arasında kalan ve memurların “ödevleri ve sorumlulukları”nı, “genel hakları”nı, uyacakları “yasaklar”ı belirleyen kurallar, bu mesleğe girenlerin yaşamları boyunca yalnızca kendileri değil aileleriyle birlikte ve yalnızca hizmet içinde değil hizmet dışında da belli bir yaşam tarzını kabul etmelerini gerektirir.

» Memurluk devleti temsildir. 6,7,8,17,18,21,24,25....» Memurun, devleti temsilden ayrı olarak, bir de doğal kişiliği

vardır. (657/md.14, 16) (657/md.15-31) » Memurluk, temsili ve doğal kişiliklerden başka bir de mesleki

kişiliğe sahiptir. (657/md.22)

2. Hizmete giriş: En alt dereceden ve diplomaya göre

• Kamu hizmetleri dikey olarak 10 sınıfa, tüm sınıflar yatay olarak eğitim düzeylerinden oluşan ana basamaklara ayrılmıştır. Her sınıfta, ilkokul mezunları hizmete 15. dereceden; ortaokul mezunları 14. dereceden; liseyi bitirenler 13. dereceden; yüksekokulu bitirenler 9. dereden giriş yapabilmektedirler. Memurluk hizmetine ilk girişte herhangi bir dereceden başlamak sözkonusu değildir. Türkiye’de memurluğa 18 yaşından itibaren ve enaz ortaokul mezunu olarak girilebilir. Yaş bakımından 15 yaşı tamamlamış olmak, eğitim bakımından ise ilkokul mezunluğu kural-dışı durumlar olarak kabul edilmiştir.

• (657/40-41)

3. İçeriden yükselme (=kapalı kariyer sistemi)

• Hizmete giriş en alt basamaktan olunca, kariyer sisteminde yükselmelerin mesleğin içinden gerçekleşmesi kendiliğinden sonuçtur. Kariyer sistemi, Amerikan iş sınıflamasının tersine, çalışanların kamu ile özel sektör arasında mekik dokuma hareketini tanımaz. Bu yönüyle kariyer sistemi temelde “kapalılık” özelliği taşır.

• (657/77) (657/36-ortak hükümler-c) “68/B”

4. Üst görevlere hizmet içinde yetişme (hizmet-içi eğitim)

• Kariyer sistemi, kişinin hizmete girdiğinde hizmetin gereklerini yerine getirecek yeterliğe sahip olduğu varsayımına dayanır. Bu özellik, diploma ile belgeli ve hizmete giriş sınavı ile kanıtlanmış haldedir. Memur, bu kabul nedeniyle aylığını işçi gibi çalışmasının sonunda değil de hemen çalışmaya başladığında peşin olarak alır.

Bu kabul nedeniyle, memur o anda yapmakta olduğu iş için değil bir sonraki adımda yapacağı işler için yetiştirme programlarına alınır.

Hizmet içi eğitim, memurluğun bir sonraki üst göreve hazırlanmasına odaklanmış yapısıyla sistemde oldukça ağırlıklı bir yer tutar.

• Devlet Memurları Genel Eğitim Planı (657/214-225) • Kurumlar hizmete eleman yetiştirmek için okullar kurabilir• Yurt dışı programlara öğrenci ve eleman gönderebilir

5. Sosyal ödeme ilkesi

• Kariyer sisteminde memurlara yapılan ödemeler, iş sınıflaması sisteminden farklı olarak eşit işe eşit ücret ilkesine göre değil, memurun devleti temsil gücüyle toplumsal geçim ve saygınlığı arasında kurulan dengeye göre belirlenir. Ödemeler yalnızca parasal değil, parasal ödemelere ek olarak makam arabası, lojman, tatil kampı..... gibi çeşitli tahsisleri de içerir.

6. Geniş sosyal güvenlik ilkesi

• Memurun kamu gücünü kullanma ve temsil etme özelliği, sosyal güvenlik haklarının diğer çalışan kesimlerden önce memurluk sisteminde doğmuş olmasının nedenidir. Emeklilik hakkı, hastalık ya da sağlık sigortası, aileleri de kapsayan tedavi yardımları, konut tahsisi, çocuk bakımevi, dinlenme tesisi gibi olanaklar, kariyer sisteminin memur statüsünde çalışanların başlıca kazanımları arasında yer almaktadır.

• Memurluk, hizmet sırasında ve hizmetle ilişki kesildikten sonra, kişinin son derece örgütlü, güçlü ve büyük bir yardımlaşma-dayanışma ağı içinde yer alması anlamına gelmektedir. Bu yapı, yaşamboyu bağlanılan bir mesleğin gereklerini yerine getirebilmek için doğmuş temel özelliklerden biridir.