karl marx - y tuong moi tu cac kinh te gia tien boi

8/9/2019 Karl Marx - Y Tuong Moi Tu Cac Kinh Te Gia Tien Boi

1/26

Li ni u

Nm 2007, Nh xut bn Tri thc ra mt bn dch cun tng mi t cc kinh t giatin bi(Hngti nhng t tng kinh t hin i). Him khi chng ta c th tm thy mttng thut cc l thuyt kinh t hc v th trng th gii hin i c trnh by mt cchr rng, cht ch v li cun n nh vy.

Tuy nhin, bn dch c xut bn ti Vit Nam li thiu st mt chng quan trngni v Karl Marx. y l mt chng ht sc th v th hin quan im ca mt hc giphng Ty i vi ngi thy ca ch ngha cng sn, Karl Marx. Nay ti xin php ra mtbn c bn dch ting Vit ton b chng VI ca nguyn bn ting Anh ti bn c chnhsa ln 2 vo nm 2007 ti M.

Bn dch ny do ti hiu nh li t mt bn dch ca mt dch gi v danh trn mng.Bn hiu nh ny c s tham kho v b sung cc thut ng kinh t chnh tr Marx-Lenin.Ti quyt nh trch li bng ting Vit ton b nhng on trch ca Marx m tc gi sdng t b Ton tp Mc - ngghen do NXB Chnh tr Quc gia H Ni n hnh.

c chng VI v Karl Marx, chng ta s c mt ci nhn ton cnh v cc l thuyt kinht ca Marx cng nh ch ngha Marx m him mt tc phm no Vit Nam c c. Vivn phong trong sng, ngn gn nhng r rng, tc gi lm cho nhng t tng caMarx tr nn d hiu hn rt nhiu vi bn c Vit Nam. Ti hy vng y l mt tc phmc th gii p c cho bn c, nht l nhng bn c tr nhng cu hi v Marx v chngha cng sn trong thi i ngy nay. Mi cc bn n c.

YesMan2008Thnh vin Din n X-cafevn.org - Tn trng s khc bit


2/26

CHNGVI

KARL MARX - NH TIN TRI GIN D

Khi cn l mt cu b, Adam Smith c ln b vi tn ranh ma bt cc. Sau vi gi bt cc,chng th cu xung l ng v cu c tr v cho gia nh. Mt nh vit tiu s nhn xtrng nh kinh t hc ng tr, ngy th khng th tr thnh mt k xo quyt c. Ngi ta cng nirng may mn l Karl Marx cha bao gi b cc nh t bn bt cc. ng ta khng th tr thnh mtnh t bn gii giang c. Ging nh vic ng khng bao gi l nh tiu dng thng thi. Marx lunngp chm trong n nn.

Bng nhng lianh thpv li vit kch ng, Marx on trc s sp ca ch ngha tbn. Trc c khi ng tin hnh nghin cu cn thn v nhng quy lut ca ch ngha t bn v bquy tc b n quyt nh s pht trin ca nn vn minh.

V tr ca Marx trong lch s cc hc thuyt kinh t l rt kh xc nh. Bng nhiu cch, cc nhkinh t hc chnh thng ngy nay la Marx sang cuc m lun cocktail ca nhng nh t bn. Tuynhin vn c mt t ngi ang phi vt ln tn ti di nhng ch t nhn mnh l trung thnhvi ch ngha Marx. Cng vi Freud v Darwin, Marx tc ng gh gm ti t duy ca th k XX.

Nhng trong sut cuc i mnh, Marx c rt t ting tm v t ngi ng h. John Stuart Mill, mtngi c hc vn uyn bc nht trong thi i ca Marx li cha bao gi nghe n tn ng.

Marx l mt ngi c tn hng bui bnh minh ca giai cp t sn trong th trn Trier vng

Rhineland. Sinh nm 1818, ng ha nhp vi tng lp trung lu v thng lu ca Trier. Sau ny,Marx by t nim t ho rng ngi cha Heinrich ca mnh, mt lut s xut sc, cng s hu mtvn nho. Ngi v tng lai v l bn thi th u ca Marx l Jenny sng ngay gn . Cha ca bl Nam tc Von Westphalen c Marx coi nh mt ng bc lc Marx cn b.

Sau khi ngi anh rut cht lc bn tui, Marx tr thnh anh c v bt u bt nt nhng a emgi km thng minh hn. Mt tr chi a thch ca Marx l ci ln lng em gi mnh v bt chngchy hc tc nh nhng con nga khp cc dy ph ca th trn Trier. Ngoi tr ci nga ra, Marxcn p nhng a em gi ca mnh tham gia nhng cuc thi n bnh m h phi n nhng chic bnhccu lm ra vi hai bn tay khng ra ry g v c bn m nho bt. Mc d vy, nhng a

em gi ca Marx ngng m s thng minh ca cu v nhng cu chuyn th v cu k cho cc em.Nhng bn cng lp vi Marx cng yu qu v s cu, ngi lm c lp ci bng nhng tr a tinhqui v cng lm cho mi ngi s rng mnh bi nhng cu th ma mai chm bim ca cu.

Sut cuc i mnh, Marx c thin hng v khiu ph phn cay c v lm dng vic ch trch cnhn. ng thot khi vi cuc cng kch y c i vi ngun gc Do Thi ca mnh. Cha mca Marx u xut thn t nhng dng di gio s Do Thi xut s c. Ch ca ng l ngi ng ugii gio s Do Thi Trier. Tuy vy, nhng o lut bi Do Thi khin cha ca Marx quyt nhci o sang C c gio, cho d ng coi nhng ngi Do Thi mi chnh l nhng "tn cng chhng". Nhngcon trai ng li ht hi t tin Do Thi ca mnh mt cch ht sc ngang ngnh. Cc

hc gi c th tranh lun liu ngc thc s c t tng bi Do Thi hay khng. Nhng khng c gphi nghi ng rng chnh Marx tng tht ra rt nhiu cu lng m, s nhc c a.1


3/26

Ging nh John Stuart Mill, Marx ht c hai th cht c hi l ch ngha lng mn v ch

nghaduy l. Cha cu truyn th cho cu ch ngha duy l ca Php th k XVIII c nhngngi kinh nghim ch ngha Anh lm cho cng nhc. ng khuyn con trai mnh "quy phc" vi

"nim tin ca Newton, Locke v Leibnitz".2Trong khi , Nam tc Von Westphalen y hc thc

bba m cu thanh nin tr tui Karl Marx bng cch dt cu i do khp nhng cnh rng invin v k cho cu nhng cu chuyn ca Shakespeares, Homer v nhng ngi theo phi lng mn.Tr tru thay, chnh ngi nam tc qu tc li l ngi a Marx n vi ch ngha x hi khngtng v khng c giai cp. Tr c sc so v sng sut ca ng Heinrich khng my may tc ngc ti con trai mnh nn Marx c l tin vo nhng nim m nht, m h ca nhng ngi theoch ngha khng tng. Nhng h u h trng thy hnh phc, l Marx li thy c u tranh.

Ti i hc Tng hp Bonn, cuc u tranh ln nht m Marx ng u l thi nghin ru vthi tiu tin phng tng ca mnh. Cu thua cuc cn ng Heinrich th mt rt nhiu tin. Marx

hc lut v thu c mt cht kinh nghim thc tin v lut php khi cu b bt giam v ti say mm.K t khi trng i hc c thng ru cho ung n say th vic bt giam khng cn nghim khcna. Nhng ngi khch c th chi bi v tip tc ung vi ngi ang b x pht. S t do phngtng chng t tc dng. Thng li chnh tr u tin ca Marx lm cho cu tr thnh v ch tch hiTu qun Trier.

Sau mt nm vi nhng ba tic Bonn, Heinrich chuyn cu con trai qu t ca mnh sang ihcBerlin, mt ni t ch chn nhu nht hn. ng hy vng nh vy. Nhng Heinrich nhanh chngmt ngay hy vng: "C nh th l chng ti c lm bng vng. Cu con trai qu t ca ti tiu sch700 ng thale ch trong vng c mt nm, vi phm mi iu cam kt v cc tc l . Trong khi

ngi giu nht cng ch tiu c hn 500 ng thi".

3

Nhng ngi cho vay kin Marx vi ln.Vic ny khin cu phi chuyn nh t nht l mi ln trong vng nm nm Berlin.

Heinrich cn phn nn nhiu hn v s phng ng: Marx l mt k li bing v bn th u. Mtng thnh bin h cho nhng sinh vin i hc u tc b x, khng tm ra g. Nc da ngm enlm cho cu c ci bit danh "Ngi Maroc". Nhng ngi bn v nhng a con ca ng sau nythng hay gi ng nh th mt cch tru mn. Vi mu da ti v mi tc di bt cht vo nhau, cuxut hin nh l mt li bin h bm xm cho mt sinh vin.

Heinrich cng phn i s vng vo trong con ng hc vn ca Marx khi cu chn hc mn lut

v trit hc. Nu Marx i loanh quanh, chc chn cu ta s i loanh quanh bn ngoi lp hc. Trongnhng nm hc cui, cu ch theo c vi cua hc v tr thnh mt "sinh vin t do phng tng, mt

ngi ch coi trng i hc nh l ni cm tri".4Mc d vy, Marx hc trit hc theo cch ca

ring mnh v gia nhp Phi Hegel tr, nhng ngi ph phn trit tn gio v nhng mn theoch ngha chit trung ca Hegel - mt trit gia Berlin qua i vi nm trc khi s nghip hci hc caMarx bt u. Marx tip thu mt cch ti tnh phng php ca Hegel v chng minhcho th gii thy rng b hc i khi phi tr gi (mc d khng phi tr gi v mt ti chnh).

Tht khng may, Marx cha bao gi chng minh c iu ny vi cha mnh. Cha cu qua ivo nm 1838. Marx vn gi c lng thng tru mn i vi cha mnh, cu lun mang theo mnh

mt bc nh ca cha. Nhng Marx khngbao gi th hin lng yu mn nh vy i vi m cu, cu


4/26

ch coi b nh mt ngun ti tr keo kit. Cu khng tham d m tang ca b v cng chng h chync mt khi b qua i.

Sau ci cht ca cha, Marx ngh khn ngoan hn c l nn kt thc vic hc hnh y. t nhincu hm h ri b hc thut ri t chi np bn lun vn v trit hc Hy Lp c a mnh theo cc th

tc nghim ngt i hc Berlin. Thay vo , cu gi lun vn ti i hc Jena, mt xng snxut bng cp c ting. Mt cua hc t xa su tun l ra phi ko di hn. Ch vi ngy sau , Jena ly con du cao su mc nt ca mnh v phong tng cu hc v tin s.

Nh bo tr tui

Vi mnh bngtrong tay, Marx loanh quanh trong gii bo ch, vit ri sau lm bin tp cho tRheinische Zeitung, mt t bo t do ca gii trung lu. Tht tr tru, ng kim sot c cc tay btcp tin hn ca t bo, nhng ngi c khuynh hng cng sn ch ngha. Chnh ph chuyn chPh rt mun kim duyt s ph phn v Marx thng phi lm vic vi cc quan chc ngc nghch

ny. C ln h kim duyt v cm qung co cho bn dch tc phm Hi kch Thnh thncaDante. Ti sao? nc Ph, nh ngi khng c nho bng thnh thn thng qua hi kch.

Mt ngi quan st giai on Marx lm vic t bo phc ha chn dung ca nh bin tp tr:

Karl Marx ngix Trierl mt con ngi mnh mmi c 24 tui. Mi tc en, dy, xon,trm ln cm, ln cnh tay, mi v c tai. Anh ta con, hng hch, mnh m,yam m,v cng t tin. Nhngng thi rt ham hiu bit v hc hi, mt nh bin chng khng ngingh. Mt ngi vi s thng thi kiu Do Thiy mi quanim ca hc thuyt Hegeltrti kt lun cui cng. V sau, nhstp trung nghin cu vkinh tca mnh, anh ta sn sng a nim tin ca mnh n vi chngha cng sn. Di s lnh o ca Marx,tbo non trngay lp tc btu ni nng liu lnh.5

Chnh ph phn ng li s xc xc ca Marx bng cch a ra mt la chn: hoc l t bo phing ca, hoc l Marx phi ri b n. Marx t chc.

ng mt vic lm. Nhng ng thi ng li kim c mt ngi v l Jenny vonWestphanlen. Nhng ngi h hng ca c ngh rng con gi ca nh qu tc kt hn vi mt kthp km. Tuy nhin h khng bit rng c ta s tt dc bao xa.

Nm 1843, gia nh Marx chuyn n Paris. Marx bin tp mt tp ch chnh tr mi, bt uxem xt ch ngha cng sn, nhp bn vi m ngi cp tin tr v ngo mn . Nhng ngi mHeinrich Heine m t nh l mt "m ngi v thn v t cho mnh l Cha". 6T tp ch ch xut

bn mt s. Ngay sau Marx v nhng ngi bn theo ch ngha cng sn ca ng bt ng ving ch bin Arnold Ruge. Ruge cng hc cch bt chp m ng v thn ny: "H mong mungii phng con ngi nhng lc ny y h t trng tm ln nht vo ca ci v c bit l votin gii phng nhng ngi v sn v mt tr tu v th xc khi gnh nng ca s bn cng,h m c mt t chc c th ph bin s ngho kh ny v bt tt c mi ngi phi chu ci gnhnng ca s ngho kh ".7

L mt k trong m ngi , Friedrich Engels tr thnh mt ngi quan trng trong cuc i vsinh k ca Marx. L con trai ca mt ng ch cng xng giu c, Engels c hai cuc sng. Ban


5/26

ngy ng lm vic trong doanh nghip ca cha mnh v kim c mt ng lng ng k nh mtnh t bn. Ban m ng c Hegel v cc nghin cu v ch ngha cng sn. Mc d l mt ngic, Engels sng Anh trong vi nm v cai qun doanh nghip dt may ca gia nh. Sau mt thigian sng Manchester, ng vit bi bc trn v ph phngay gt s ngho kh nc Anh c tn lTnh cnh giai cp cng nhn Anh nm 1844. Nhng Engels khng t nguyn em nhng thu nhp t

bn ca mnh chia cho ngi ngho hay t b nhng thi h tt xu kiu t sn ca mnh. Thc ra,ng dng nh khng b ging x g v mt tm l bi cuc sng lng phn ca mnh. ng cm thykh thoi mi vi tr i sn co, nhm nhi nhng cc ru x rt v u kim. ng c th nng mtcc champagne ho hng v ung mng ngi v sn mt cch rt ho hoa. Khi no khng sn u ico th ng sn ui ph n. ng cng tuyn b rng: "Nu ti c mt thu nhp 5.000 franc, ti skhng lm g m ch vic vui th vi n b cho ti khi cht. Nu khng c n b Php, cuc i skhng cn g ng sng na."8 ng l mt bc nhy vt khi quan nim ca Socrates: "Khngkhm ph ht cuc i th tht khng ng sng".

Trong nhng nm 1840, Marx bt u xy dng nhng hc thuyt sau ny lm thay i th gii.Tt nhin khng phi ai cng tn thnh. Chnh quyn Ph lit quan im trong nhng bi vit caMarx vo s en khi tuyn b Marx mc ti mu phn. Khi nc Php trc xut ng mt nm sau ,ng lnh sang B.

Nhng bi vit phn ng buc Marx v gia nh ca ng phi di chuyn t mt nc chu uny sang mt nc chu u khc l g vy? Trong nhng nm 1840, Marx xy dng nhng c s trithc v lch s cho vic nghin cu ch ngha t bn. Nhng l thuyt ny chng minh iu g? No lnhng nn mng ca ch ngha t bn s nhanh chng suy sp, no l qun chng s sm vng lnlm cch mng v lm rung chuyn nhng k c ca cho ti khi h phi lt nho khi chn ca

mnh.

Nh duy vt lch s

Trit hc v lch s ca Marx u s dng nhng thut ng ca Hegel, nhng ng khng s dngnh mt con vt. Marx dng ng nhng t nhngng thay i trt t. hiu c ng lm iunh th no, trc ht hy xem xt mt nguyn l c bn ca ngi thy thng thi ca ng.

Hegel dy rng mc tiu ca trit hc nm nhng tri thc c c t vic khm ph ra nhng nim. Nhng nimv tinh thn loi ngi dn dt lch s. Th gii vt cht, nhng th m chng tanhn thy v s m c v nhng thitch trong x hi uc dn dt bi nhng nim. Nh x

hi hc ngi c - Max Weber cng dng lun im ny trong cng trnh ni ting ca mnh lNno c Tin Lnh v tinh thn ca ch ngha t bn . Ni mt cch n gin, Weber tin rng s nidy ca o Tin Lnh s dn ti ch ngha t bn; ngha l lng tin vo Cha chuyn thnh nhngthitch kinh t.

Theo Hegel, chng ta c th truy tm du vt ca lch s nh nhng ch ngha dn tc tng c nhhng ln: thi i Ai Cp, Hy Lp, La M v nhiu thi i khc na. L mt ngi yu nc,Hegel ngh nc Ph l ngi lnh o thi i ca n.

Marx phn i ch ngha duy tm ca Hegel. Theo gt nh trit hc c Ludwig Feuerbach, Marxtm kim nhng lc lng duy vt trong lch s. Theo tc phmBn chto C cca Feuerbach,Cha ch n gin l s phng chiu nhng mong mun, nhng i h i v nhng c trng ca con


6/26

ngi. Con ngi sng to ra Cha; Cha khng sng to ra con ngi. Ci thc s c trn i l conngi dn n tng v Cha. (Nhng tc phm ca Feuerbach lm cho Marx sau ny ln n tngio, coi l "thuc phin ca nhn dn".9Chng no m con ngi cnbiu hin nhng kht khaoca mnh ln Cha v ci m th h s th ng chp nhn nhng iu kin vt cht v s bt cng th gii thc ti)

Cho ti gi Marx c v ging mt k o tu khi trng phi Hegel hn l mt ngi theo phiHegel Tr. Nhng Marx vn gi li ci then cht trongphng php ca Hegel l php bin chng.Hegel qu quyt rng lch s, ging nh thc ti, khng tun theo dng thc t t v bng phng. Ncng khng bao gm hng lot nhng s kin xy ra c lp. Lch s hm cha s u tranh gianhng mt i lp. Mi ttng u c mt i lp ca n. Cc nh trit hc thng tm lc php

bin chng ca Hegel bng cch ni rng mi lun hay ttng u b phn bc bi nhng phn ca n. Cuc chin gia nhng ttng ny to ra mt hp hay mt lun mi. Ri lun mi ny li gp nhng phn ca n. Th gii lun thay i. Lch s khng bao gi lp li chnh n.Mc d nhng nh s hcba hoa c th lp li chnh h.

Hy so snh phng php bin chng vi cch tip cn kiu Newton i vi kinh t hc, mt cchtip cn ch nhn thynhng mi quan h nhn qu khng thay i. iu duy nht khng thay itrong cch nhn nhn ca Hegel l lun lun tn ti s bin chuyn.

Marx lp rp phng php bin chng vo ch ngha duy vt. Engels sau ny t tn cho s kthp ny l ch ngha duy vt bin chnghay ch ngha duy vt lch s. Nu ci u ca Hegel trnmy th Marx mun cm mi ca chng ta xung t. ng ni rng lch s xy ra trn Tri t. Hyqun vic nghin cu tn gio, o c hay ch ngha dn tc i. Ch cn nhn ra ca s v hy xemcch thc m con ngi phi vt ln c c nhng th thit yu ch ct cho sng. Chng c

lch s nu khng c con ngi. V cng chng c con ngi nu khng c thc n. Do vy, "hnhng lch s u tin l sn xut ra ca ci vt cht tha mn nhng nhu cu ". 10Cc nh shc duy tm c l cng vit lch s ca x Oz nh vy.

Marx v ra con ng i ca lch s t ch chim hu n l n ch phong kin ti chngha t bn ri ti ch ngha x hi. Con ng ny khng nm trn cc v sao hay trong cc quylut m l trong sn xut, c thhn ltrong mi quan h ca con ngi vi qu trnh sn xut. Mimt h thng sn xut u to ra nhng giai cp thng tr v b tr. Mi mt thi i c nh du

bi mt cch thc nht nh nhng k cai trbp nn thm thu nhp cho mnh. Trong thi i LaM, bt ck no s hu n l u nm quyn s hu i vi sn lng do n l lm ra. Trong thik phong kin, cc a ch nm quyn s hu nhng sn lng ca nng n. Di ch ngha t bn,nhng ngi ch cng xng v t ai nm quyn s hu nhng sn lng ca nhng ngi lmcng cho h. S sng cnca giai cp tr v da vo lao ng ca giai cp phc tng. iu ny cem li cho nhng ngi cng nhnquyn mc c ln hn khng? Khng. Nhng ngi cng nhn

phi hp tc vi giai cp thng tr v nhng k thng tr kim sot nhng phng tin sn xut. Ngicng nhn khng th "ly nhng b bng cm thch v i v nh". H khng s hu nhng vt bng cm thch .

Do , tn ti mt s ph thuc ln nhau. Tuy nhin nhng k cai tr vn c ra v nh th l hchng cn n nhng ngi cng nhn nh nhng ngi cng nhn cn h. Nu thnh cng, h s

bnh trng thm s thng tr ca h.


7/26

H c duy tr a v ca h bng cch no? Nhng quan im ca Hegel v o c, ch ngha dntc v t tng cp n iu ny. Giai cp thng tr s dng tn ngng, lut php, vn h a, tngio, o c v lng yu nc nhm h tr cho qu trnh sn xut. Mt ngi cng nhn yu nc shut so khi anh ta lm vic v khng gian ln vi ngi ch bng cch gii lao i ung c ph qunhiu. Ngy nay, cc nh my ch to t v sn xut bia thch gn kt nc M vi hnh nh camt "ngy lm vic chm ch v trung thc". Gic m M v tan trong mt giai iu qung co quenthuc "bng chy v xc xch nng, bnh to v Chevrolet". Chevrolet thc s thay th ngi m.(Liu gic m phc cm ca ngi M c c ham mun dnh cho chic xe t ca ngi Chakhng?)

H thng lut php v o c ca chng ta dy chng ta cm thy ti li nu chng ta ln trncng vic ca mnh. Vy ti sao nhng ngi ch s hu li c hng li nhun kim c nhm hi ca chng ta? Chng ta p li rng bi v h s hu ti sn. Marx hi tip: Nhng ti saochng ta phi chp nhn h thng lut php ny?

Theo Marx, nhng kcai tr, nhng k c quyn li trong ch t hu thi min qun chnglao ng. Sc thuyt phc v s m thlm cho ngi M m n c phiu, tri phiu v nhng chicBMW. Tt nhin, mt c nhn ngh rng nhng gic m l ca ring anh ta v t anh ta tip nhnnhng m th mt cch v thc. Marx gi nhng ttng, lut php v quy tc o c tng ngvi thit ch x hi l thng tng kin trc.

Cu ni ni ting ca Marx trong li ta cho cun sch ca ng Gp phn ph phn khoa Kinh tChnh tr l: "Phng thc sn xut i sng vt cht quyt nh cc qu trnh sinh hot, x hi, chnhtr v tinh thn Khng phi thc ca con ngi quyt nh s tn ti ca h; tri li, tn ti x hica h quyt nh thc ca h."11

Nhng nng n ci mnh v th hin lng trung thnh vi lnh cha. Th ph t ho khi c lmvic cng th c. Ngi lm cng n lng c gng c bt bng cch lm vic tch cc hn. Ttc h lm vic cn c v mong kim c mt cuc sng tt hn trong ch ang cai tr h.

Marx khng lp lun rng giai cp thng tr ch mu xy dng nn thng tng kin trc. Nhngngi hu sn c l thc s tin vo tn gio ca h v khng xem tn gio nh mt cng c lidng. Thng tng kin trc xut hin bi qu trnh sn xut bp mo v lm x cngnhn thcca mi ngi. i vi Marx, "con ngi lm ra lch s ca chnh mnh, nhng khng phi lm theo mun ty tin ca mnh, trong nhng iu kin t mnh chn ly, m l trong nhng iu kin trctip c trc mt, cho sn v do qu kh li. Truyn thng ca tt c cc th h cht nng

nh qu ni nng ln tm tr ca nhng ngi ang sng".12 (iubt ngl sau ny Engels tha nhn rng Marx v ng i khi nhn mnh qu mc quan h nhn qu gia sn xut v thngtng kin trc. Nhng t tng i khi c nhng hu qu thc t ca n)

Nu mt nguyn tc o c hay nnvn hat ng ny sinh cng cthm cho x hi phnchia giai cp th ti sao Marx li cng kch m mn trong tc phm Tuyn ngn ca ng Cng snrng "lch s tt c cc x hi tn ti t trc n ngy nay l lch s u tranh giai cp"? 13Ti saomi ngi phi u tranh? C ai bit u tranh ngay t u khng? Nhng ngi ch bp nn cngnhn v cng nhn bng lng chp nhn s bp nn mt cch thoi mi nh mt tn hu gio hiThng Nht (Moonie) b thi min em tng nhng bng cc sn bay. Chng no m ngi

Moonie/cng nhn c hng li mt cchhnh thc thi th nn kinh t vn c vn hnh v linhun vn c chy u vo ti khon ngn hng ca cc ng ch.


8/26

S ni lon din ra khi c s thay i trong cng ngh sn xut. Mt cng ngh mi hay mtphng php mi lm thay i cht lng hay s lng ca t ai, lao ng v t bn. Nhng phtminh, pht kin, gio dc v s gia tng dn s khin cho nhng lc lng sn xut vt cht lun binng. Vi mt tp hp mi nhng lc lng vt cht, qu trnh sn xut c tr nn li thi. Chnghn, n l c th em li li nhun khi m t l gia t ai v ngi lao ng cn cao. Nhng nunhng chic my ko v my gt lm vic hiu qu hn n l hoc nu s ngi lao ng tng ln thn l s to ra t li nhun hn. Tng lai nm trong qu trnh sn xut mi.

Tuy nhin ng qun rng ton b h thng lut php, o c, chnh tr li da vo phng phpc. Cc mc s thng dy rng an phn nng n l con ng dn ti vng quc ca Cha. lmt s thc vnh cu c khc su trong tm tr v trn nhng phin ca cc thnh ng Trungc. Tht vy, thng tng kin trc c v tnh.

u tranh xy ra khi giai cp cai tr c t clp mnh khi vng quay nng ng ca lch s bngcch bm cht ly nhng t tng c k v ngn tr s pht trin ca nn kinh t. Marx vit rng ci

xay quay tay sinh ra a ch phong kin . Cn ng c hi nc loan bo s hin din ca nh t bncng nghip. Nhng cc lnh cha phong kin chng li ngi k tc mnh l nhng nh cng nghip.Sau th c phng hi ci ln vi ch cng xng. Hy qun i nhng cu chuyn ba t v NgiLancelot v Galahad. Cuc u thng trn lng nga vi nhng cy thng sc nhn nht din rakhng phi gia nhng hip s chu u thi Trung c m l gia cc lnh cha v nhng lc lngthng mi.

Giai cp thng tr lun lun vp phi mi e da khi m t ai, lao ng, t bn hay cng nghthay i. H c th nho t trn mi ca nhng ngi nh c xp t nhng qun bi trong khi kukhc cho "chn l vnh cu" trong trit l ca h. Lch s xobi v ai nm gi l bi K th ngi

c th b chm u.Cu chuyn sau s gip chng ta hiu r hn. Ngy xa ngy xa, nhng tn lnh gc nhanh nhn

st sng cnh bo lnh cha rng s c mt cn l. G lnh cha ny chy ngay n thnh ngv cu xin Cha cu gip. Khi m nc l trn n nhng bc thm ca ta thnh ng, mt nngn cho mt con thuyn nh n ch bc thm v ngh v lnh cha ln thuyn. "Khng, cmn. Ta tin vo Cha, v ta tin vo cng l. Cha s cu ta." Khi nc dng ln, g lnh cha bc ln

bc ging kinh. Ln ny mt chic xung my chy vi n ch ng ta. Khi nc v mnh vo bcging kinh, ngi li tu la ln: "Ti s cu ngi. Hy nhy ln y!" Li mt ln na g lnh chaqu tc p li: "ng lo. Ta tin vo Cha. Cha s cu ta. Ta khng cn nhng ci my n o." Cuicng, nc nhn chm thnh ng. Khi lnhcha nm c nh ngn thp cao nht, thn thng ta b sng nh t ti. Mt chic trc thng bay n trn u ng ta. Vin phi cng ht ln: "Xinngi, ng ch ca ti. Hy nm ly ci thang ny." G lnh cha li p: "ng lo. Ta tin vo Cha.Cha s cu ta." Mt lc sau, nc dng ln cao hn v g lnh cha chm nghm.

Trn thin ng (suy cho cng ng ta l mt v lnh cha tt), ng ta gp c Cha. "Cha",ng ni, "ti tin Ngi c i. Ti lm theo mi iu m thy tu khuyn bo ti. Khi m nhng ngikhc nghi ng v quay sang nh n my mc, ti tin Ngi s cu ti. Nhng Ngi lm ti tht vng."

"Tn ngc!" Cha ngt li. "Ngi ngh ai a thuyn, xung my v trc thng n h!"

Ai khng tun theo dng chy ca ch ngha duy vt lch s, ngi s b cht chm di dngchy . Marx m t dng chy:


9/26

Ti mt giai on pht trin no ca chng, cc lc lng sn xut vt cht ca x hi muthun vi nhng quan h sn xut hin c ... nhng quan h y tr thnh nhng xing xch cacc lc lng sn xut. Khi bt u thi i mt cuc cch mng x hi. C s kinh t thayi th ton b ci kin trc thng tng s cng b o ln t nhiu nhanh chng. Khi xtnhng cuc o ln y, bao gi cng cn phn bit cuc o ln vt cht - m ngi ta c thxc nhn vi mt s chnh xc ca khoa hc t nhin - trong nhng iu kin kinh t ca snxut, vi nhng hnh thi php l, chnh tr, tn gio, ngh thut hay trit hc, tm li, vinhng hnh thi t tng trong con ngi thc c cuc xung t y v u tranh gii quyt cuc xung t y.14

Bi v ch ngha t bn da trn h thng phn chia giai cp nn tt yu dn ti cch mng vthng li ca giai cp cng nhn. Tc phm bt h ca Marx, cun T Bn phc ha "nhng xuhng ang tc ng v ang c thc hin vi mt tt yu gang thp". 15Ch c mt x hi khnggiai cp mi c th trnh khi c cc cuc cch mng. V theo quan imca Marx, mt x hi

khng c giai cp cui cng sxut hin. Nhng nh t bn thi nt cui cng s b tiu dit. Saunhiu th kb chim ot thnh qu ca mnh, cui cng nhng ngi cng nhn s c t do.

Nu ch ngha t bn "tt yu" phi sp bin thnh ch ngha x hi, th chc hn ch nghaphong kin phisp bin thnh ch ngha t bn? C phi ch ngha t bn l im dng cnthit trn con ng tin ti ch ngha cng sn? Nu vy th khng phi l mt cuc tn st v chay mt cuc ni dy km may mn ca nhn loi nh nhiu ngi x hi ch ngha khng tngquan nim. Marx b c tuytbi nhng ngi lng mn phn khoa hc, nhng ngi m t ch nghat bn nh l mt tai nn ti t do nhng k xu xa to ra. Thc ra, Marx cng vit nhng li tndng hng hn dnh cho cc nh t bn. Bi v theo quan im ca ng, ch ngha t bn gii

phng con ngi thot khi nhng iu kin ti t hn. Tuyn ngn ca ng Cng snca Marxkhng dnh cho nhng tay li bun ng ngn c c hoi c:

Nh ci tin mau chng cng c sn xut v lm cho cc phng tin giao thng tr nn vcng tin li, giai cp t sn li cun n c nhng dn tc d man nht v tro lu vn minh.Gi r ca nhng sn phm ca giai cp y l trng pho bn thng tt c nhng vn l trngthnh v buc nhng ngi d man bi ngoi mt cch ngoan cng nht cng phi hng phc Giai cp t sn, trong qu trnh thng tr giai cp cha y mt th k, to ra nhng lclng sn xut nhiu hn v s hn lc lng sn xut ca tt c cc th h trc kia gpli.16

Marx ph phn giai cp t sn nhng ng li dnh nhng li cng kch him c nht chonhng ngi c t tng x hi ch ngha nhng bt ng quan im vi ng. Khng phi l ngic th tp hp c nhng ngi khc quanh mnh. Ngay c vi nhng ngi bn chn thnh nht,ng cng ch ging nh mt con mng x ang cun trn mnh li. Marx c l s rt cm ght ngXanh v m nhng thnh vin ca n b nghn v nhng Qu Nho ng ngn ca h. ng vit rng chngha t bn " cu mt b phn ng k dn chng khi s ngu ngcca cuc sng thn qu".17ng s p li nhng ngi ng h ch trng "quay v vi thin nhin"bng nhng cun sch lchs h hiu cuc sng thi k tincng nghip khng khip nh th no. Marx p li mt cchgay gt cun Trit hc ca s khn cngca Pierre Proudhon bng cun S khn cng ca Trit hc.

Nhng ngi thng minh khng c gng xa b hay "nh li" nhng giai on lch s v gi chngtr v cng xng nh b ca Cha sa cha.


10/26

Ch ngha t bn l mt iu kin tt yu cho ch ngha x hi. Bi v ch ngha t bn sn xut rart nhiuca ci. N cho php mt h thng t phi iu hnh hn l ch ngha x hi c th k tc.Cc quc gia tin t bn ch ngha khng th hy vng vo vic lm cch mng cng sn ch ngha lt cc lnh cha hay Nga Hong. Marx khng ti nc Nga. ng cng khng trng ch chngha cng sn sm xy ra c, bi v ch c 4% lao ng nam gii lm vic trong cc cng xnglc by gi. Nhng xing xch c l s b gy vn u tin Anh v Php, nhng thnh tr ca chngha t bn tin tin. Nc Php s bo hiu khi no nc c chn mui cho ch ngha cng sn:"Khi tt c nhng iu kin bn trong chn mui, ngy phc sinh ca nc c s c bo hiu

bng ting gy ca ch g trng x G loa."18

T Bn v s sp ca Ch ngha T bn

Marx khng ch cao ngo ch i ting gy ca ch g trng. Thay vo ng t cao t i thora mt cng trnh phn tch cn thn v y v ch ngha t bn l cun TBn. Trong thp nin1850, Marx t chn mnh trong ng sch gio khoa kinh t hc Bo tng Anh quc London. Gia

nh ng nhn i trong khi ng phn tch s kh s tru tng ca giai cp v sn. Gia nh Marxsng trong mt cn h nhch nhc mt trong nhng khu ngho nht London. Mt mt thm theodi Marx m t chn dung sng ng him c v s bn cng m gia nh ng phi chu ng:

Khi mt ai bc vo phng ca Marx, mt h b cay x v khi than v mi thuc l timc lc u ngi ta phi d dm y nh trong mt ci hang Mi th u bn thu v y

bi, ngay c vic ngi xung cng ht sc nguy him. Ch ny th c ci gh ba chn, ch kiath bn tr chi a v h chun b cm nc trn mt ci gh c v cn nguyn vn.

i vi bnthn Marx, "ng l mt ngi cc k ba bi, hay ch trch ngi khc cay c, mt

ch nh ngho kh. ng sng ging kiu dn gipsy. Him khi thy ng tm, chi chut v thay lt.ng cn thng xuyn say b t. ng thng tiu ph thi gian ca ngy mt cch v ch, nhng nung phi lm vic th ng lm vic c ngy m khng mt mi". Jenny mc d ln ln trong gia nhqu tc "nhng cng chu c cnh nh ca bn cng nh th ny".19

Gia nh Marx mt ba a tr v bnh vim phi, vim ph qun v bnh lao trong nmnm bthnh London. iu khng khip nht l nhng ngi lm dch v tang l li khng cho n. Jennytr nn v cng phin mun. c lnbphi i n xin 2 bng mua quan ti cho a con. Mc dMarx thng hay th l vi nhng ngi xung quanh, nhng ng vn cn cht lng thng xt vinhng a con ca mnh. Bn thn ng cng suy sp khi chng qua i:

Bacon ni rng nhng ngi thc s quan trng c rt nhiu mi lin h vi thin nhin v vith gii. H c rt nhiu th quan tm nn h d dng vt qua nhng mt mt. Ti khngthuc v nhng ngi quan trng nh vy. Ci cht ca nhng a con hy hoi su sctri tim v khi c ca ti v ti cm thy s mt mt ch nh mi ngy hm qua thi. 20

Marx c nhin quy cnh ng tuyt vng ca mnh cho giai cp t sn v ha l s bt h phi trgi cho nhng tai ha ca gia nh ng v s m au ca chnh ng, k c nhng m mn trnmt ng.

Marx him khi t trch mnh. L ra ng phi lm nh vy. Marx cn thc rt tr con v kinh tgia nh. C ngi m t iu ging nh vic mt a tr c ht to u con knh ny v


11/26

chng c trch nhim g u kia. Nu tnh nhng mn qu t gia nh Jenny v Engels g i cho vnhng khon nhun bt cho nhng bi bo trong tNew York Daily Tribuneth gia nh Marx phi"kim" c mt khon tng ng vithu nhp ca mt gia nh trung lu cp thp. Trong nhngnm thng khn kh nht ca h, h ch kim c mt khon thu nhp gp ba ln thu nhp ca mtcng nhn khng c k nng. Mt nh th cp tin ngi c cng b trc xut khi qu hng, vitrng mt khon thu nhp tng t nh ca Marx lc no cng c th mua c cho ng "mt ming

b bt tt thm ngon mang hng v tha phng".21

Nhng thay v thng xuyn chm lo gia nh mnh, Marx u t tin vo nhng t bo chnh tr v n piano, m nhc, nhng bi tp khiu vcho nhng a con ca mnh! Mc d l v ca mtnh cch mng nhng Jenny vn c in nhng giy vit xa x ghi tn mnh l "N Nam tc VonWestphanlen".

Vn tr nn ti t thm khi Marx lm cho ngi hu gi mang thai (c ta l mt mn qu t nhVon Westphanlen). Mt ln na Marx chi b trch nhim ca mnh. ng ni vi Jenny rng Engelsl cha a b. Ngi hu gi b i mt thi gian, ri sau quay tr v vi mt a tr tc rm, dahi ngm en. a b sau ny c em cho ngi khc lm con nui.

Vi tnh cnh gia nh nh vy, khng ngc nhin g khi bitrng trong sut nhng nm 1850 v1851, Marx trong Bo tng Anh quc nhiu hn l nh. ng c hu ht tt c nhng g lin quann kinh t hc. ng b ra hng thng tri ghi chp nhng on trch di ca khong 80 tc gi.Engels thc gic ng lm nhanh hn nhng Marx chm ri mt cch kh hiu v qu cu n cc tiutit. Marx cng gpkh khn khi tm kim mt nh xut bn chp nhn xut bn cun T Bn theonguyn mu ca ng. Engels qu trch nh cng sn ng ngnh: "Th hin mt cht u c kinh

doanh xem no."

22

Mi n nm 1867, Marx mi hon thnh vic nghin cu, vit lch, bin tp ca mnh v bnhphc sau vi ln m au. Tp I cui cng cng ra i. Ba tp tip theo c xut bn sau khi tc giqua i.

miu t cun TBn, ta c th chn mt trang bt k trong cun T in ng ngha v Dngha ca Roget v c tht to bt k tnh t no. Cun sch c tt c 2500 trangbao gm ton btrch dn thn 1500 tc phm khc. Mt vi trang thc s l nhng kit tc vn chng. Mt strang tot ra logic sng sa. V mt s trang li mang nng tnh chuyn mn, tm thng v chn ngt

lm ngi ta nh n li ph phn kch lit ca Truman Capote dnh cho nh vn Jack Kerouac: "ykhng phi l vit m ch l nh my thi."

Chng ta hy nghin cu tc phm T Bntheo ba bc. Th nht, chng ta s khm ph iu ctli ca ch ngha t bn, t tng ca Marx v s bc lt lao ng. Th hai, chng ta s xem xtnhng quy lut vn ng ca ch ngha t bn, nhng quy lut tt yu s dn n s sp ca n.Th ba, chng ta s xem xt nhng thit hi tm l ca ch ngha t bn.

Marx khng chn con ng d i. ng khng ch thng vo nhng doanh nghip lng on thtrng m tuyn b rng k nguyn ca nhng doanh nhn mo him v s cnh tranh hon ho kiu

Smith ht thi ri. Hy nh rng ng l mt ngi theo phi Hegel tr; ng mun cho th gii thyrng ngay c nhng m thc l tng ca ch ngha t bn nht nh phi t sp . ng bt u vi


12/26

nhng cng c kinh in.

Ging nh Smith v c bit l Ricardo, Marx "chng minh" rng gi tr ca mt sn phm cquyt nh bi lng lao ng cn thit sn xut ra n. My mc ch l lao ng qu kh c tchly li di dng st thp. Mt b dn nghe stereo tiu tn ht mi gi lao ng th n c gi tr gpi so vi gi tr ca mt ci khc ch mt c nm gi lao ng.

Nu iu l ng, th khng th c li nhun tr khi cng nhn b bc lt lao ng. Chng ta ctam on lun nh di y:

1. Gi tr ca mt sn phm (gi c ca n) c quyt nh bi lng lao ng.2. Nhng ngi cng nhn nhn c y gi tr ca ci m h ng gp vo sn xut ra

sn phm .3. Do , gi tr ca mt sn phm bng vi lng gi tr m ngi cng nhn nhn c.

Nhng gi bn ca sn phm li khng ch chia cho cng nhn. Ngi ch gi mt phn l linhun. Hy qun i bn tay v hnh. Bn tay hu hnh v th bo ca nh t bn mi thc s hotng. Li nhun t u m ra? Tin th 2 chc chn l sai. Cng nhn khng th nhn c y gi tr m h ng gp vo sn phm. H phi b bc lt. (Nhng ngi ph phn Marx tt nhin lplun rng tin th 1 khng ng)

Nh t bn la cng nhn nh th no? Thay v tr cho h mt khon bng vigi trc cngthm vo vic kinh doanh ca nh t bn, nh t bn ch tr sao cho h tn ti, tin lng ch h sng v lm vic. Nh t bn mua sc lao ng y nh mt th hng ha. Sau anh ta bt n philm vic X gi mi ngy.

Chng ta hy s dng nhng thut ng ca Marx. Marx miu tvicnh t bn cung cp cc cngxng v thit b c gi l t bn bt bin. H cng tr cng cho lao ng. Cng ny c gi l tbn kh bin. Khi tin hnh sn xut, nh t bn chc chn phi m bo rng gi tr cui cng casn phm phi cao hn tng t bn bt bin v kh bin. Gi tr tng thm (linhun) c c khi htr cho cng nhn t hn gi tr m cng nhn sn xut ra. Ni cch khc, gi tr ca ngi cng nhnthm vo gi tr sn phm vt qu t bn kh binm h c tr. Marx gi y l s n cp gitr thng dca ngi lao ng.

V d, Jasmine l mt th may lm vic cho chng trnh sn khu Radio City Music Hall. Khngi thngkhng thch nhng b trang phc rch nt. V th cng vic may v ca c lm tng thm

gi tr ca mt bui biu din khong 10 la. Nhng c ch ctr 6 la thi. Cc ng ch bpnn 4 la thng d ca Jasmine cho mi bui biu din hng ngy. T l gia gi tr thng d ivi tin lng (4/6) l t sut gi tr thng d.

Ti sao Jasmine li khng i 10 la cho cng sc ca mnh? Ch ngha t bn dn n thtnghip v mt i qun d bsn sng th ch ca Jasmine nu c ilng caohn. C khng shu my may, trang phc hay sn khu. Cc ng ch mi l ngi s hu. Bng cch kim sotnhng phng tin sn xut, h thng tr th trng lao ng.

Cc ng ch t ra mc lng 6 la cho Jasmine nh th no? Cc ng ch ch cn tr lng cho

nhng ngi cng nhn h sng. Jasmine nhn 6 la bi v 6 la s gip c sng c. Cta nhn c mt ng lng sng. Nu c ta kim c 1 la cho mi gi lm vic th su gi


13/26

lm vic s gip c sng. Nhng cc ng ch khng c lm vic ng su gi. H buc c philm vic nhiu hn trong mt ngy, v cha nhiu b trang phc rch hn. Chng hn h ko 6 latin lng ca c ra hn mi gi lm vic. Kt qu l: C ta lm vic su gi cho chnh mnh v thm bn gi cho ng ch. Khon thng d bn gi i ngay vo ti ng ch. H chng cn phi ngn mt ci no c.

Ti sao ngi cng nhn ch c tr lng sng? Chng ta ni rng gi tr ca mt hngha c quyt nh bi lng lao ng kt tinh vo hng ha . Ngun cung lao ng cng l mtloi hng ha. Do vy, gi c ca lao ng l khon tin cn thit sn xut v duy tr s tn ti camt con ngi.

Ni chung, cc ng ch khng tr cho cng nhn mua ci m h sn xut ra.Nhng ngicng nhn vt ln ch c c mt phn thi. Trong v d ca chng ta, Jasmine khng th muani mt chic v 10 la cho bui biu din mcd chnh c ng gp 10 la gi tr vo . C lcc ng ch s cho c mua mt chic v 5 la nu c ha ch xem cc din vin t phn tht lng

h tr ln.

Nu li nhun c c nh bc lt lao ng, chng ta c th xc nh t sut li nhun bng t lphn thng d trn tng t bn bt bin v kh bin (s/[v + c]).Nh t bn c th tng linhun nung ta p buc nhng ngi lm thu cho mnh lm vic nhiu hn trong mt ngy. Hoc ng ta cth tng c li nhun bng cch bc lt thm lao ng ca ph n v tr em. Trong thi i mMarx vit, gi lm ko di ra v ngy cng c nhiu lao ng n v tr em gia nhp vo lc lnglao ng cng nghip.

n y chng ta hiu li nhun c c nh bc lt nh th no. Nhng ti sao li khng th duytr c iu ny? Nhng quy lut no ca ch ngha t bn rt cuc s gii thot ngi cng nhn

khi s tuyt vng v buccc nh t bn phi qu gi? Marx khng ch tuyn b rng mt cuc cchmng x hi s n ra. ng m t mt cch cn thn nhng mu thunkinh tca ch ngha t bn.Chng ta s kho st nm quy lut hoc khuynh hng dn ti s t sp t bn trong ca nn kinh tt bn ch ngha. Chng nhng khng hoan nghnh ch ngha t bn, bn tay v hnh rt cc li ph tan n.

1. T sut li nhun gim xung v s tch ly t bn.Cng nh Adam Smith, Marx nhnthy nh t bnng u vi s cnh tranh. Nu mt cng ty m rng quy m sn xut ca mnh, nc th sn xut hiu qu hn. Cng ty no c kh nng i mi s p buc cc i th cnh tranh can phi pht trin hn. Cc cng tythu mn nhiu cng nhn hn. Nhng iu li lm tng tin

lng ln vt mc sng. Cc ng ch lm g? H s thay th lao ng bng my mc. Nu hkhng lm iu , li nhun ca h s gim xung. Bi v tr cao hn s tm thi chm dt s bclt ca h i vi cng nhn. S cnh tranh bt buc h phi thay th nh vy.

Nhng y cc ng ch khn ngoan hn v h b ri vo th tin thoi lng nan. Cc khonthng d ch c th bp nn c t con ngi. Nhng nh t bn bn my mc c th i tr ging v cho cc sn phm ca h. (Nu mt thit b in trng phim tc cao tng doanh thu chocng ty v n c th in trng nhiu nh hn trong mt gi th nh sn xut thit b c th tnh mtmc gi mi chocng ty lm nh) Hy nhn li cng thc v t sutli nhun s/[c + v] ca Marx.Bng cch cng thm my mc [c], cc nh t bn lm gim li nhun ca mnh. Mt khc ca tnh

th kh x ny lnu h chng li vic a thm my mc vo s dng, khng ai s mua nhng snphm khng cnh tranh ca h:


14/26

Ngoi ra, s pht trin ca nn sn xut t bn ch ngha lm cho s tng thm khng ngngca s t bn b vo mt x nghip cng nghip tr thnh mt s tt yu, v cnh tranh lmcho nhng quy lut bn trong ca phng thc sn xut t bn ch ngha tr thnh nhng quylut bn ngoi c tnh cht cng ch i vi mi mt nh t bn c bit. Cnh tranh buc nht bn khng ngng m rng t bn gi c t bn, v hn ch c th m rng t bn camnh bng cch tch ly ngy cng nhiu hn m thi

Hy tch ly i, hy tch ly i! chnh l Moses v cc nh tin tri ... Cho nn, hy dnhi, hy dnh i, ngha l hy bin mt phn tht nhiu gi tr thng d hay sn phm thngd tr li thnh t bn! 23

Mt kt cc tng t xy ra nu mt nh t bn nng cp mt ci my. Ngi ch no to ra cmt chic my may tt hn c th a ra gi thp hn cho sn phm ca mnh. Bi v cc ng ch

phi ganh ua vi nhau nn cc i th cnh tranh phi dnh dm nhng khong thng d moi ct lao ng v u t vo my may mi.

"Lng tham khng y" ca nh t bn buc h phi b hy dit. trnh thua l, cc ng ch cgng bc lt lao ng thm t hn na. Bng cch no? H s tng tc lm vic. V h s ko dingy lao ng hn na. Tt nhin, nhng chin thut ny ch ko di hn s chu ng ca ngi laong mt cch nguy him.

2.S tp trung cao quyn lc kinh t.Khi cc nh t bn buc phi m rng v pht trinth cuc chin s din ra ngy cng c lit. Nhng cng ty ln nht, nhng cng ty c gi thnh snxut rhns chin thng. Cuc chin m mu "bao gi cng chm dt bng s ph sn ca nhiunh t bn nh, t bn ca h mt phn lt vo tay nhng k chin thng, mt phn b tiu vong".24

Nhng k sng st s nhanh chng h gc k bi trn.

3.Khng hong v suy thoi su sc."Nhng li nhm nh con nt rc ri v l bpbm." Marx dng nhng t ny m t lp lun ca Say v tnh n nh ca ch ngha t bn. Khicc nh t bn s dng my mc thay th cho lao ng, nn tht nghip tng ln. Ai mua hng ha khicc ng ch m rng sn xut? Khng ai c. Hng ha khng bn c. Nn ph sn tng vt. Shong lon xut hin khp mi ni. Cc nh ti phit bn tng bn tho nhng c phn h nm gi.u t tt xung. Cc nh u t nhy lu.D nhin, chu k s bt u mt chu trnh mi sau khi gic tt xung. Nhng k sng st s li thu gom nhng doanh nghip ph sn v thu mn li nhngngi cng nhn tuyt vng. Cc khon thng d v li nhun xut hin tr li. Nhng ch suythoi nhanh hn v su hn na ln k tip.

4.i qun d b cng nghip.Nh s dng my mc thay th lao ng v suy thoi, cc nht bn cng ngy cng nm nhiu ngi hn ra ng. "i qun" ny khng mang tnh chin uhn i qun Cu t lc ban u.Chng no m i qun ny cn bnh tnh th n vn cn l mtngun lao ng gi r. S tha thi cng nhn gip cc nh t bn kim sot c tnh hnh lc banu.

5.Bn cngha giai cp v sn."Con s nhng tn trm t bn tim ot v nm c quyntt c nhng ci li ca qu trnh chuyn ha ngy cng gim i khng ngng th nn nghokh, p bc, n dch, thoi ha, bc lt cng tng thm"25. Ngy lm vic di hn v t k ngh hnch em li s bn cng hn cho nhng ngi lao ng b ch p. Nhng tc phm trc ca


15/26

Marx lp lun rng mc sng tuyt i ca h tt xung. Nhng trong cun T Bn, c vit khing vp phi nhng bng chng cho thy mc sng tuyt i ca cng nhn tng hn trc th ngrt li, tha nhn rng nhng ngicng nhn ch c mt phn nh hn ca s thnh vng so vitrc.

Cui cng, sau nn tht nghip, sa st li nhun, s tuyt vng v nhn o v s bn cng, giaicp v sn s nhn thy nh sng cui ng hm. Ci mt n ca thng tng kin trc s b lt b.Con qui vt xu xa m ngi ta gi l ch ngha t bn s l r. Qun chng b p bc s vng ln:"Gi tn s ca ch t hu t bn ch ngha im. Nhng k i tc ot b tc ot li." 26

Giai cp v sn s ginh c nhiu th hn lcc cng xng. H ginh li c con ngi thtca h. Cc nh t bn khng ch cp ot ti tin ca ngi v sn. H cn cp i c tri tim vkhi c. i vi Marx, lao ng ng mt vai tr quan trng trong cuc sng ca con ngi. Conngi b pbuc phi to nnv nng cao cuc sng ca mnh thng qua t nhin v cc mi quan hvi ngi khc. Nhn cch ca con ngi khng th pht trin nu khng lm vic sng to. Di ch

ngha t bn, lao ngch l mt loi hng ha m thi. Con ngi bbuc p buc phi chp nhnnhng cng vic thng l v t nht. H tr thnh nhng cng c sng. H cm thy lc lngvichnh h, vi th gii v vi ngi khc. S lc lng tr thnh mt ch ni bt ca nhng nhMarxist v nhng ch trch ca nhng ngi theo thuyt hin sinh i vi x hi hin i.

Trong Tuyn ngn ca ng Cng sn, Marx v Engels hi thc nhng ngi v sn nm ly nnkinh t v gii phng chnh mnh:

Nhng ngi cng sn coi l iu ng khinh b nu giu gim nhng quan im v nh camnh. H cng khai tuyn b rng mc ch ca h ch c th t c bng cch dng bolc lt ton b trt t x hi hin hnh. Mc cho cc giai cp thng tr run s trc mt

cuc Cch mng cng sn ch ngha! Trong cuc cch mng y,nhng ngi v sn chngmt g ht, ngoi nhng xing xch tri buc h. H s ginh c c th gii.

V sn tt c cc nc, on kt li! 27

Gn 20 nm sau s ra i ca cun T Bn,nhng ngi v sn mi c th hu thun cho nhngkhu hiu sc tch ca mnh bng nhng phn tch sc so.

Nhng iu g xy ra sau cch mng? C phi tt c mi ngi u vui v v hng th trong xhi mi hnh thnh? C phi tt c mi ngi u ngi xung quanh ng la tri, tay nm tay v ht"Cum-Ba-Ya"? Mt vi nh Marxist ng thi c l lm cho ngi ta ngh vy.

R rng l Marx coi khinh ch ngha x hi khng tng v ci khinh b s n gin qu maca n. ng ta l mt ngi v cm. ng khinh b nim kht khao mong mi s phn phi thu nhp"cng bng" hay s ti phn phi ti sn quy m ln. Nhng ngi cng nhn, ngay c di chngha x hi, cng khng c hng " gi tr" lao ng ca mnh. Tuy nhin , khon thng d sti tay "nhn dn" thng qua nhng dch v tp th.

Vy ch ngha cng sn thc s c ngha g? Chng ta khng bit c. Marx c n trnhvic li "cng thc ch bin" cho nhng "tim n tng lai" 28. Nu khng c cng thc c th, ch


16/26

ngha Marx vi t cch l mt h thng cai tr tr thnh mt mn xc xch ca chnh tr: mt cchthc r tin bin hi ng lnh o tr thnh cng c phc v cho mt nhm thiu s.

Marx cho rng cui cng th nh nc s "tiu vong". ng thi nn chuyn chnh ca giai cp vsn s thng tr. Tuyn ngn ca ng Cng snbao gm mt k hoch mi im thc thi "sxm phm mt cch chuyn ch vo quyn s hu":

1. Tc ot s hu rung t v trao np a t vo qu chi tiu ca nh nc.

2. p dng thu ly tin cao.

3. Xa b quyn tha k.

4. Tch thu ti sn ca tt c nhng k lu vong v ca tt c nhng k phin lon.

5. Tp trung tn dng vo tay nh nc thng qua mt ngn hng quc gia vi t bn ca nh ncv ngn hng ny s nm c quyn hon ton.

6. Tp trung tt c cc phng tin vn ti vo trong tay nh nc.

7. Tng thm s cng xng nh nc v cng c sn xut; khai khn t ai cy cy v ci torung t theo mt k hoch chung.

8. Thc hnh ngha v lao ng i vi tt c mi ngi, t chc cc o qun cng nghip, cbit l cho nng nghip.

9. Kt hp nng nghip vi cng nghip, thi hnh nhng bin php nhm dn dn xa b s khc

bit gia thnh th v nng thn bng cch phn b dn c mt cch ng u hn trong c nc.

10. Gio dc cng cng v khng mt tin cho tt c cc tr em. Xa b vic s dng tr em lmtrong cc cng xng nh hin nay. Kt hp gio dc vi sn xut vt cht, v.v..29

Nhng ngi Marxist sau ny s phi t suy ngh xem lm th no thc hin c k hoch .Khng qu lc quan v nhng phong tro x hi ch ngha b v vn chu u, Marx c ln tuyn

b rng ng khng cn l mt nh Marxist na.

Trong Kinh Thnh, Cha ngn cho Moses khng vo Min t ha. Nhng nhng ngi Marxist

khng ging nh nhng ngi Israel, khng c Joshua dn ng khi Marx cht vo nm 1883.

nh gi Marx

Lm th no m chng ta c th ph phn mt cch ton din nhng phn tch thin ti ca Marx?Nhim v ny tht l ng s. Trong sut th k qua, gii tr thc vit hng triu trang giy ngica, lng m v ba hoa, bc pht v Marx. Mt dn n gin nh gi Marx l nh th ny: (1)Ch ngha duy vt lch s ca Marx b cong khi nim lao ng thng d nh th no? (2) Nhngiu tin on v s bn cng ha, nn tht nghip v s sp ca ch ngha t bn c chnh xckhng? (3) ng ng gpcho kinh t hc hin i nhng g? (4) ng ng gp g cho chnh tr hchin i?


17/26

1. Ch ngha duy vt lch s ca Marx b cong khi nim lao ng thng d nh th no: Trong tc phm Nhng ngi khn khca Victor Hugo, Jean Valjean thng xuyn phi i dinvi k bo on: Thanh tra Javert. V cuc i c lun ko Javert v i din vi Valjean. Tnh binchng vn chng to ra mt cuc tranh u kch tnh cho mi bn. Nu khng c nhn vt kia, cuci s tr nn qu n gin i vi h.

Vn trong ch ngha lch s ca Marx l ch nh bin chng bc thy ny li b qua s binchng kch tnh nht: gia nhng nguyn nhn thc v nhng nguyn nhn vt cht. V c bn,Marx miu tnhng yu t vt cht l nguyn nhncho mi s thay i. Chng thit lp v thay i thc hay thng tng kin trc ca x hi mt cch nh k. Mc d tha nhn mi quan h nynhng Marx li lun coi thng nhng tc ng ca thc. V sai lm ny lan sang hy hoi lthuyt kinh t ca ng.

Khi nim v lao ng thng d l c s cho ton b hc thuyt Marx v ch ngha t bn. Hynh li php tam on lun n gin. Ti sao lao ng phi b bc lt? Bi v Marx nm cht ly "hcthuyt gi tr lao ng" gii thch vicnh t bn thu c li nhun. Theo Marx, "khng mtnguyn t" gi tr no bt ngun t nh t bn.30 Khng cht n o, Marx cho rng c th mayJasmine hay ngi th rn ang p thnh thch vo ci e mi to ra gi tr.

Marx qun mt iu g? ng khng ti kh nng sng to v ti kinh doanh. to ra caci i hi phi c nhng th hn c nguyn liu hu hnh. Vic ch to ra cc u my video (VCR)khng cn nhng loi vt liu th mi hay nhng phng thc bc lt lao ng tn nhn hn. Ngnhcng nghipvideo i hi hai iu: pht minh v bn lnh kinh doanh - sn sngchp nhn ri rotrong u t. Ti sao ngi Nga sng di ch cng sn li phi xin nhng chic qun b vi bng

cho do ngi M lm ra? Khng phi v Lin X thiu bng hay thiu cng nhn sn xut quno cht lng cao, m bi v h thiu nng lcsng to, ng c lm vic v k lut. Chnh nhng civ hnh ny phn bit nhng cng ty v quc gia thnh cng vi s cn li.

Ch ngha duy vt ca Marx khng may li lm ngpht l tt c cc loi vn, nh vn nhn lctc l tri thc, ti kho lo hay k nng qun l u rt quan trng i vi li nhun. Lm th no mhcthuyt gi tr lao ng c th gii thchc nhng giy pht le sng hay s sng sut nh v ddi y?

Vi nm trc, khi mt ngi bc qua mt khu rng, mt bng gai nh bt cht ln chic tt len

ca anh ta. Ti khon ngn hng ca anh ta gi y y p tin. Anh ta pht minh ra kha dn Velcro.Liu tt c li nhun ca anh ta c c l do nh cp ca cng nhn?

Trong chng sau, chng ta s thy Alfred Marshall tn cng Marx v b qua gi tr ca vicchp nhn ri ro v "ch i" i vi x hi. Bng cch u t, nh t bn t b s tha mn tc thica vic mua hng ha. Nhng khon kim c nh u t tr cho s ch i v tr hon tha mnca anh ta. Nu mi ngi u tiu thtt c mi th by gi, x hi s chng to ra c ci g mi.Do vy, li nhun ng mt vai tr ct yuv hon ton hp l. (Tht tnh c, cuc "cch mng" canhng ngi theo phi cn bin m Marshall l ngi i u, chng minhrng gi tr bt ngun tcu, cng nh t sn xut hay cung. Vo thi imtp II caT Bnxut bnsau khi tc gi cht,

nhng ngi theo phi cn bin tn cng d di cch tip cn trng cung ca Marx v nhng nhkinh in)


18/26

Bng vic tha nhn hc thuyt gi tr lao ng, Marx coi thng qu nhiu yu t ng v yu t

thc. Ricardo khng mc phi sai lm ny, bi v ng nhn nhn hc thuyt gi tr lao ng ch l mt cng c tnh ton tim cn thi, ch khng phi l nguyn nhnquyt nh gi tr. Khi Marx cchng minh l thuyt bngton hc, ng ri vo mt ng bng gai. Tht ngc nhin l ng li khngkhm ph ra kha dn Velcro hi th k XIX.

2.Nhng iu tin on v s bn cng ha, nn tht nghip v s sp ca ch ngha tbn c chnh xc khng?Marx khng c nh a ra li tin on. ng nhm vo s tin onkhoa hc, d bo tin trnh lch s da trn nhng khuynh hng c th nhn bit c. Nhng khilch s i chch khi nhng d bo ca ng, th nhng hu du ca ng sau khi ng cht to ra mtth gi-tn gio t nhng cng trnh ca ng. Tht vy, nhng "quy lut" ca ng tun theo lch s.Sau khi m hnh ha nhng quy lut, nhng hc tr ca ng c th cng b tnh chnh xc ca nhngiu tin on. Mc d c xut pht im l khoa hc v thn, ch ngha Marx trong th k XX liging nh mt ca s knh mu cho nh sng Mt tri i qua n mt cch chn lc v him khi thanhn sai lm. Mt khi nhng quy lut tr thnh kinh sch tn gio, th nhng n lc nhm kim chngtnh khoa hc ca ch ngha Marx u tht bi.

Marx sng lu trng thy mt vi ngi ng h mnh tung h v tn tng nhng quy lut cang, dng ln nhng bc ging o v ban pht bnh thnh. Nh ch trng hc thuyt v chnh phProudhon cnh bo Marx ng c to ra mt cun gio l vn p:

V s nghip ca Cha, sau khi chng ta bi b tt c ch ngha gio iu suy din, chng tahy chm dt tim nhim mt loi gio iu khc vo u dn chng v bt k l do g i

na Chng ta hy lun chin vi nhau mt cch lch s v chn thnh V chng l ngii u ca phong tro, chng ta hy ng bin mnh tr thnh lnh t ca s tin tng mqung mi, chng ta ng th hin nh l tng ca mt tn gio mi ngay c khi tn giony l tn gio ca logic, tn gio ca l tr.31

Ngay c khi chng ta khng th bc b c nhng d on ca Marx, chng ta vn c th quanst mt s pht trin trong cc nn kinh t t bn ch ngha k t thi i ca ng. Th nht, mcsng ca cng nhn c nng ln rt ng k trong sut 100 nm qua. T l ngi s hu nh vt tng ln cc k nhanh. Theo nh ngha v s ngho i hin nay, giai cp t sn mini thica Marx b ngho i v b "bn cng ha" theo thut ng ca Marx. V nu chiu theo nh ngha

thi ca Marx, th giai cp cng nhn ngy nay l giu c mt cch ph trng. Khng ai c th bcb s tng ln trong mc sng "tuyt i" ca ngi cng nhn.

Tuy tc phmTuyn ngn ca ng Cng sn cnh bo trc nhng ngi cng nhn rng"ngi cng nhn hin i khng vn ln c cng s tin b ca cng nghip m cn lunlun rixung thphn, di c nhng iu kin sinh sngca chnh giai cp h.Ngi lao ngtrthnh mt ngi ngho kh". Nhng Marx sm nhn ra rng v tin ca cng nhn tr nn dyhn. ng thm ch cng phi tha nhn rng mi nm sau khi Tuyn ngn ca ng Cng sn rai, tin lng ca cng nhn tng ln 40%.32


19/26

V l do ny nn Marx sa i nhng nh ngha v cnh bo rng cng nhn s tr nn ngycng ngho hn so vinh t bn. Cnh khi huyn ca ngi lao ng c m nht dn i: Ngigiu sgiu hnv ngi ngho cng tr nngiu hn. Nhng ngi giu s giu nhanh hn.33

Marx p nh ngha mi vo cun T Bnbng cch tuyn b rng "s tn ti" l mt thut ngtng i, ty thuc vo li sng ng thi. C l l trong th k XX, s sinh tn ti thiu cn cmy truyn hnh mu v nhng ngi "n l n lng" trung bnh trong lnh vc ch to u c thmua c. Bng cch li vo lp lun mang tnh cht tng i nh vy, Marx t b s gin d vcm gic tuyt vng v cnh ng ca ngi cng nhn. Chng no m ngi ngho vn tr nn giuc hn, th vin cnh thm ch cn vt qua c php kim nh cng bng x hi ca nh trithc John Rawls (cho php ngi giu kim c ch khi no ngi ngho cng c li).34

Cho nn nhng ngi Marxist hin i nhn mnh n tm l kh s v s lc lng. H c lng; nhng ngi cng nhn vn thng cm thy bun chn v phn n. Nhng Marx khng nivi chng ta v cch thc m ch ngha x hi lm cho vic nht rctr nn th v. Nu nhng ngilao ng hnh phc lm vic tthn th t nht di ch ngha t bn, nhng ngi ch cng c ngc thuyt phc lm hi lng nhn vin ca mnh.

Hn na, lm th no chng ta c th nh ngha c hnh phc ca nhng ngi lao ng?Nu tin lng ch l tng i, ti sao khng phi l hnh phc? Liu chng ta c phi a ra cuhi tuyt i: Nhng ngi cng nhn hin ti c hnh phc hn nhng ngi cng nhn 100 nmtrc khng? Hay chng ta phi t ra cu hi tng i: Mc gia tng hnh phc ca h c nhanhhn mc gia tng hnh phc ca cc nh t bn khng? Hy xem xt iu ny: Ngi giu tr nnhnh phc hn, v ngi ngho cng tr nn hnh phc hn. Nhng ngi giu tr nn hnh phc

hn nhanh hn. Mt khi chng ta bt u din gii s hnh phc sao cho chng ta c th kim nhc tnh khoa hc ca ch ngha Marx, th l mt ngy ng bun cho nhng ngi Marxistcng nh nhng ngi khng phi l Marxist.

Marx cng tin on s sp ca ch ngha t bn, mt h thng t to ra nhng "ngi o mchn" chnh mnh. Nhng ch ngha t bn li c v cha cht. Nn tht nghip c cao hn mt chtso vi hi u nhng nm 1900. Nhng nu chng ta xt n t l phn trm dn s lao ng v c

bit s gia nhp ca ph n vo lc lng lao ng th t l c vic lm li cao hn.

Hn th na, ch ngha t bn thng sn sinh ra tng lp trung lu gin tip s hu mt s

phng tin sn xut thng qua th trng chng khon. Trong nhng nm cui ca thp nin 1980,hng triu ngi Anh thuc tng lp trung lu di mua c phiu ca nhng cng ty c "c phnha" nh British Telecom, British Steel v British Airways. Hu ht cc qu hu tr nghip on M u u t nhiu vo c phiu cc tp on.

Mt s ngi bo v Marx ch ra s gia tng vai tr ca chnh ph trong cc quc gia t bn chngha nh l v cu tinh bt ng ca ch ngha t bn. Cc khon chi tiu phc li x hi bo v ccnh t bn khi suy thoi su hn v cch mng. Nhng ngi bo v Marx c l ng. Nhng hynh rng, Marx tin on rng h thng chnh tr v thng tng kin trc s gi bt ng, chng lis thay i. S cng nhc s ph hy n. Nu xt v qu kh, thng tng kin trc nhng b

cu ch ngha t bn, th Marx tip tc sai thm mt ln na.


20/26

Cui cng, nhng ngi Marxist gii thch s thnh cng ngc nhin ca ch ngha t bn bngcch vin dn nhng quc gia bn ngoi. H ni rng cc nh t bn bt u bc lt nhng nhngcng nhn nc ngoi nhng nc km pht trin hnv nhng ngi cng nhn b bc lt ncngoi ny chng chonn kinh t trong nc. Mt ln na, ngay c khi lp lun ny c gi tr,th n cng a chng ta chch xa khi s phn tch ca Marx v s hy hoi bin chng nm tronglng ch ngha t bn.

Ni tm li, Marx ngh ra mt h thng khoa hc trong tc phm T Bn. ng t tin tin onqu o ca ch ngha t bn. Vi li din gii phng khong v lu c, c l thnh thong ng ming. Nhng c mt iu chc chn l Marx rt khinh thng nhng ngi m oy cm tnh. ngs gin d bc b nhng n lc ginh chin thng trong lp lun bng lng khoan dung ca tr tu.

3.Marx ng gp cho kinh t hc hin i nhng g?Khi ma mai tnh thit thc ca mt lthuyt no ca ng nghip, nh kinh t hc Joan Robinson thng ni: "Hy tng tng mtcon ch chy qua cnh ng ui bt mt con co. Con ch i theo mi ca con co. L thuyt cang nghip ti l con b cht trn lng con ch ."

i vi hu ht cc nh kinh t chnh thng M v Anh, cc l thuyt kinh t ca Marx l nhngcon b cht . Trong phm vi l thuyt kinh t chnh thng, s thch thc ca Marx ch l thngrng ku to. Paul Samuelson m t hc thuyt gi tr lao ng l s ngy bin siu hnh hay s ngy

bin nh ngha.

Trong cuc i Suy thoi, George Bernard Shaw c thuyt phc John Maynard Keynes vnhng u im ca Marx. Keynes ph nh li:

Cm ngh ca ti v cun T Bncng ging nh cm ngh ca ti v kinh Koran. Ti bitrng n quan trng v mt lch s. V ti bit c nhiu ngi, mc d khng phi l dt ntnhng li coi n l Hn tng ca mi Thi i v cha nhiu ngun cm hng. Tuy nhinkhi ti xem k n, ti cm thy khng th gii thch c l ti sao n li c c nhng tcng nh vy. Cchbt chin khoa hc li thi v ti tn ca n dng nh hon ton khng

ph hp vi mc ch ny. Nhng nh ti ni, ti ch cm thy n ging ht vi kinhKoranthi. Lm th no m hai cun sch ny li c th em cnh nc si la bng n mtna th gii? Ti khng th hiu ni. R rng c nhc im g trong s hiu bit ca ti.

Ngi c tin vo cun T Bncng nh kinhKorankhng? Hay ch c cun T Bn thi? Cho

d c bt c gi tr no v x hi hc gn y ca cun T Bn, ti dm chc rng gi tr kinht ng thi ca n (ngoi mt vi im le sng nhng khng lin tc v khng c tnh xydng ra) l bng khng. Ngi ha s c li n mt ln na ch,nu ti cng lm vy?

Shaw c li. Keynes c li. Keynes c nhn thy nh sng hay Thnh a Mecca khng? ngkhng thy g:

Ti a thch Engels hn c. Ti c th thy rng h to ra mt phng php tin hnh no v mt li vit rt r tin. Cn nhng ngi k tc h duy tr lng trung thnh i vi h. Nhngnu ngi bo ti rng h pht hin ra mt u mi ca mt b n kinh t no , th ti xin u

hng .35


21/26

K t khi Keynes thin ti nh vy u hng th hu ht cc nh kinh t hc hin i t b cccuc lun chin v ngng nghin cu Marx. Theo Frank Hahn, mtnh ph bnh xut sc ch nghat bn t do kinh t th: "Hu ht nhng ngi Marxist cha bao gi c Marx c. Th nn, bnkhng th trch h."

Tuy vy, Marx vn cn np ng sau nhng lp lun ca hng nghn nh kinh t hc cp tin xutbn Tp ch Kinh t Chnh tr cp tin. H c mt ting ni mnh m i hc Massachusetts Amherst. T nguyn ca t "cp tin" (radical) l t "radic" tc l gc r, ging vi (radish)c civy. Y nh Marx, cc nh kinh t hc cp tin tin rng ci gc ca l thuyt kinh t hc hin i bmc nttrong s phn tch ca n v ch ngha t bn. D sao nhng ngi cp tin khng mun chutrch nhim cho tt c nhng cu m Marx tht ra hoc mi li tin on m ng ta cngb.

Mt vi ngi cp tin vn cn m ly hc thuyt gi tr lao ng ca Marx. Tuy nhin, tt c bnh u nhn mnh n vn kim sottrong ch ngha t bn. Cc ng ch tm mi cch "chia tr", v duy tr s kim sot ni lm vic v trong phng b phiu. Nh Marxist ngi Ba LanMichal Kalecki lp lun rng hi nhng nm 1940, chnh ph c to ra nhng t lm pht vsuy thoi bp cht cu ca cng nhn. Nh cp tin hin i Stephen Marglin th cho rng ccdoanh nghip thng hoan nghnh nhng cuc suy thoi. Nu Marglin ng th ang c rt nhiungi hot ng theo " thc sai lm" ca Marx. Chng ta hy xem xt bi vit ca Marglin v cuc

bu c tng thng nm 1980: Ronald Reagan ha hn t l lm pht thp hn m khng c suy thoi.Tht l ngc nghch, ng ta ngh rng cc ng ch khng thch suy thoi. Nhng cc ng ch li bucho Reagan. Ti sao vy? H bit l ng ta s tht bi v v tnh gy ra suy thoi. ng l ng ta tht bi v theo nh lun thuyt ca Marglin th cc ng ch rt vui sng khi nhn thy gi c phiuca h gim xung.36

Cc nh cp tin hin i tin hnh nhiu cuc chin - chng li nhng m hnh ca nhng nhkinh t ng nghip ca h, chng li chnh ph, chng li cc nh t bn, v i khi chng li chnhk c ca thy h, Karl Marx. Cho n nay ngi ta kh lng m m c nhng ln chin thngca h.

4.Marxng gp g cho chnh tr hc hin i?Ting than khc to nht trong bt k mt cuctranh lun no v ch ngha cng sn ngy nay u xut pht t nhng ngi Marxist, nhngngich trch gt gao nn chnh tr Lin X c v nhng ncng minh ca n. H ht to ln rng ykhng phi l ch ngha cng sn ca Marx. Tt nhin l hng. Ngay tu, Marx ch gii hn ch

ngha cng sn nhng nc c cng nghip ha (mc d trong nhng nm cui i, ng cnthn xem xt mt cuc cch mng c thxy ra nc Nga). Stalin c mt nhim v kh khn ltng tc, a nc Nga nng nghip tin vo k nguyn cng nghip. Da vo im (1) v (9) trong

bn k hoch ca tc phmTuyn ngn ca ng Cng sn, Stalin buc nng dnphi gia nhpcc nng trang tp th v nh nc. Vo ma ng nhng nm 1932-1933, ng c tnhgy ra nn ilm cht hng triu ngi b gys khng c ca h, c bit l Ukraina.37

TrcStalin, Lenin gp phi nhng rc ri chnh tr tng t khi nh hnh li t duy ca ngiNga. Trong thi k ng cm quyn, nn chuyn chnh v sn l nn chuyn chnh ca ng - mt ch c ti s khng nhanh chng t tiu vong c.


22/26

n cui thp nin 1980, Mikhail Gorbachev c gng cu cha mt nn kinh t b x cng. Nhnhng ngi bo v n thng ni, nn kinh t ca h b qut qu trong sut 70 nm xu tri. Vothi im Gorbachev dng nh sn sng vt b Marx v chp nhn mt vi c ch th trngt do, k c vic cho thu di hn t ai nng trang v cc phn xng sn xutnhm kim li nhunv to ra nhng hp tc x t nhn. Mc d vy, Gorbachev li khng th duy tr c tnh th khinhng lc lng th trng lm bng nhng by tay cng sn quen nm chtnn kinh t. C thni rng chic my fax ng mt vai tr to ln trong vic kt thc Chin tranh Lnh ging nh mtcng ngh qun s, bng cch cho php cc t chc dn ch c th truyn b nhng thng ip camnh. Tng thng Nga Boris Yeltsin vt ln thc y nn kinh t Nga tin ln, nhng li b cntr bi tham nhng, th lc mafia mini ln v dn s gi ci cm thy c qu t li th cho h trongmt nn kinh t mi. i vi nhng ngi hu tr, ch ngha cng sn m bo cho h mt s tin -mt s tin khng ng k nhng t nht l mt khu phn chc chn. Ch ngha t bn chng bom cho h ci g ngoi s hn lon. Tri li, nhng ngi Nga tr tui chp ly c hi xy dngnn nhng doanh nghip mi i li t do v c gng bt tay vo kinh doanh. y l mt s phnha x hi nguy him gn nh khng th hn gn c. Mt s phn ly cn su sc hn c s bt hagia "nh t bn v cng nhn" m Marx v Lenin li dng. Thng By nm 1998, Yeltsin thamgia nghi l an tng dnh cho Nga hong Nicholas v gia nh ng ta St. Petersburg; nhng ngi mhi ct ca h b thiu t v mc trong qun lng hng thp k. Yeltsin ln n hnh ng git

Nga hong mt cch man r ca nhng ngi Leninist, hy vng tm ra mt vn m nhng ngigi v tr c th ng vi nhau.

Ngi Trung Quc tn th Marx sau cuc cch mng nm 1949 ca h. Ngay sau h tr thnhngi a thn gio bng cch t Mao Trch ng ln cng bn th. Nhng n cui nhng nm1970, di thi ng Tiu Bnh, ngi Trung Quc bt u nhanh chng chuyn hng sang t do

kinh doanh trong nhiu khu vc kinh t. iu ny thc s l s qu trch Marx v chi ra Mao.ng, ngi b Mao tng vo t hi Cch mng Vn ha m mu trong nhng nm 1960, l mtngi thc dng. ng pht biu rng "mo trng hay mo en khng thnh vn min l bt cchut".38ng cho php cc ch hiu c gi li li nhun v nng dn c t do bn lng thcca mnh. H gi xu hng ny l g? H chuyn ch thut ng "th trng t do". Hng triungi Trung Quc tng rng "th trng t do" l mt thut ng gc Trung Quc. Tuy nhin, saukhong mi nm t do ha, nhng lc lng bo th khng nh li v th ca h vo nm 19 87(mc d h khng chm dt vic kinh doanh ca nh hng G Rn Kentucky - KFC nm pha idin ca lng Mao Trch ng). Mc d vy, s tht li ch l tm thi. Sau khi ng cht, th tngmi Chu Dung C v ch tch Giang Trch Dn cam kt thc yhn na kinh tt nhn v ct gim

phm vi hot ng ca cc cng ty i chng. Nm 1998, Giang thm ch cn nm c qun i.Nhng ngn tay ca ng ta c th s n tt c cc khu vc kinh doanh t khch sn, cc nh my snxut t lnh, n cc quy bar karaoke. Cc doanh nhn Trung Quc len li vo nn kinh t thgii. Hu ht chi ti cc ca hng chi Toys "R" Us a phng ni bn u c ch toti Trung Quc. Trong khi , ngy cng nhiu ngi Trung Quc gi u bng du gi u Procter& Gamble hn bt k nhn hiu no! iu k quc trong s thnh cng ca Chu v Giang l trong khithc y hn na t do kinh doanh, h vn duy tr quyn lc ca ng Cng sn da dm. Mc dvn cn mt s h nghi nhng khng cn l ng Cng sn ca cha ng h na.

Lin X v Trung Quc l nhng quc gia cui cng trong s cc quc gia cng sn ln nht tuyn

b trung thnh vich ngha Marx. Khi Bc Mn St tan chy dc theo ng bin gii ca Ba Lan,


23/26

ng c, Tip Khc, Hungary v Rumani, ngy cng c nhiu cng nhn ginh c t do onkt; chng li nhng t tng ca Marx.

Cho ti nay, khng cn mt nc no tun theo ch ngha Marx ng nh trong mng tng canhng ngi ngng m ng ta na. Ngay c khu nh c ca Israel dng nh cng ang chuyni t nhng d n x hi ch ngha thnh nhng d n t bn ch ngha. C l s khng cn ncno thc hin gic m ca Marx na. Gic m ha hn hn c th gii thc ti, mt th gii y rys khan him, s ch k v xu xa. l mt gic m ging kiu mt thin ng b mt, ph hphn i vi nhng thin thn hn l vi nhng ngi v sn. Tht khng may, lng mong mi khtkhao tr nn mnh m ti mc nhng ngi tt b m hoc. H ng h nhng ch i bichuyn ging o, nhng li khng thc hin gio l ca ch ngha Marx. George Bernard Shaw

bt tay Stalin v quan st s n p ca ch X vit trong mt thi gian di trc khi ng tnh ng.

i vi nhn loi ngy nay, Marx nhc nh chng ta rng thay i v kinh t c th gy ra aun, rng quyn lc c th chuyn thnh s p bc v b phn dn c tng lp di phi c bo vkhi s bc lt. Nhng ch cng sn cho thy nhng cnh bo trn l hon ton chnh xc.

Nhng ngi ngng m Marx tndng Marx thi tr v Marx t khoa hc hn. Khng phi l mtnh kinh t l thuyt c sc thuyt phc hay mt nh lnh o chnh tr uy tn, Marx tr thnh mtting ni hin thi cho s cng bng x hi mang tnh nhn vn. ng tr nn ging nh Tom Joadtrong tc phmChm nho ut hnca John Steinbeck:

Bao gi con cng c mt trong bng ti, khp ni. Khp ni no m nhn. Khp ni no m cmt cuc nh ln con ngi i kht c th ginh git nhau ming n, ni s c con.Khp ni no c mttn cnh st ang nh p mt con ngi, s c con. ni no c ting

ku tht ca nhng ngi ang ni gin v h i kht, con s y V khi no nhngngi cng cnh vi chng ta ang ngi trc bn n c nhng th h trng trt v gt hikhi no h n trong nhng ngi nh m h xy dng y, s c con. M hiu khng, m?39

t s lm dng v tn bo di ci tn ca Marx, y c l l ch tt nht dnh cho ng ta.


24/26

Ghi ch

Chng VI

Karl Marxnh tin tri gin d

1. David McLellan, Karl Marx: His Life and Thought(New York: Harper & Row, 1973), tr.4. XemKarl Marx, On the Jewish Question, trong The Marx-Engels Reader (New York: W. W. Norton,1978) do Robert C. Tucker bin son, tr.26-52; Gertrude Himmelfarb, The Real Marx, trongCommentary(thng T nm 1985), tr.37-43 v Letters (thng Tm nm 1985).

2. McLellan, tr.6-7.

3. Sd, tr.33.

4. Robert Payne,Karl Marx (New York: Simon and Schuster, 1968), tr.77.

5. McLellan, tr.53.

6. Saul K. Padover,Karl Marx: An Intimate Biography (New York: McGraw-Hill, 1978), tr. 179.

7. McLellan, tr.99.

8. Karl Marx v Friedrich Engels, Collected Works(New York: International Publishers, 1982), tp38, tr.115.

9. Karl Marx, Introduction to A Critique of Hegel's Philosophy of Right, trong K. Marx, The EarlyTexts, D. McLellan bin son (Oxford: Oxford University Press, 1971), tr.116.

10. Karl Marx, The German Ideology, do Tuckerbin son, tr.155-56.

11. Karl Marx, A Contribution to the Critique of Political Economy, N. I. Stone dch (Chicago:Charles Kerr, 1904), Li ta.

12. Karl Marx, The Eighteenth Brumaire of Louis Bonaparte, do Tucker bin son, tr.595.

13. Karl Marx v Friedrich Engels, The Communist Manifesto, Samuel Beer bin son. (ArlingtonHeights: Harlan Davidson, 1955), tr.9.

14. Marx,A Contribution to the Critique of Political Economy, li ta.

15. Karl Marx, Capital, tp 1 (Chicago: Charles Kerr, 1906), tr.13.

16. Marx v Engels, The Communist Manifesto, tr.13-14.

17. Sd.

18. McLellan, tr.98.

19. Sandover, tr.291-293.

20. Payne, tr.295.


25/26

21. McLellan, tr.264, 357.

22. Sd, tr.284.

23. Karl Marx, Capital, tp 1, tr.649, 652.

24. Sd, tr.687.

25. Sd, tr.836.

26. Sd, tr.837.

27. Marx v Engels, The Communist Manifesto, tr.46.

28. Marx, Capital, tp 1, tr.21.

29. Marx v Engels, The Communist Manifesto, tr.31-32.

30. Marx, Capital, tp 1, tr.637.

31. Payne, tr.143.

32. Marx v Engels, The Communist Manifesto, tr.22; Thomas Sowell, Marxism: Philosophy andEconomics (New York: William Morrow, 1985), tr.138.

33. Vn ngho kh tng i l rt kh nh gi. Th nht, bi v c mt khong cch v thu nhpgia ngi giu v ngi ngho, thm ch ngay c khi ngi ngho kim c thu nhp vi tc nhanh hn, th chnh lch tuyt i v ng la vn c th tng ln. Hy so snh mt ngi l Akhi u vi 10.000 la v kim thm c 10% mi nm vi ngi B khi nghip vi 100.000

la v ch kim c thm 5% mi nm. Trong khong by nm, A kim c khong 20.000 la,trong B kim c hn 140.000 la. Th hai, nc M, tri qua mi th h li c s dao ng lnxung ng k. Mt nghin cu quan trng cho thy rng khong mt phn ba s con ci c cha m lnhng ngi giu c trong nc nhn c thu nhp di mc trung bnh ca quc gia. Hn th na,khongmt phn ba s con ci c cha m l nhng ngi ngho nht li vn ln v vt mc trung

bnh ca quc gia. Xem Christopher Jencks v cng s,Inequality: A Reassessment of the Effect ofFamily and Schooling in America (New York: Basic Books, 1972), tr.209-216. tham kho cchtip cn quc t i vi s dao ng, hy xem W. W. Rostow, Why the Poor Get Richer and the RichSlow Down (Austin: University of Texas Press, 1980). Chng ta c th t tin m ni rng trong phnln th k XX, tt c mi tng lp x hi M u t c s tin b tuyt i. Mc d vy, trong

thi k lm pht nh n t nm 1974 n nm 1982, tt c cc tng lp x hi u b suy gim thunhp. Ngi ngho c bit phi chu ng c nhng gnh nng kinh t l n tm l khi s cc h gianh m ph n lm ch h tng vt ln khong 40%. Trong thi k gia v cui thp k 1980, ncM li t c v vt mc bnh n ca nm 1973.

34. John Rawls,A Theory of Justice (Cambridge: Harvard University Press, 1971).

35. John Maynard Keynes, The Collected Writings of John Maynard Keynes, tp 28 (London andNew York: Macmillan/St. Martin's Press, 1973), tr.38, 42.

36. Xem Stephen A. Marglin, Radical Macroeconomics (Cambridge: Harvard Institute of

Economics Research, 1982), Discussion Paper s 902, tr.1-26.37. Xem Robert Conquest, The Harvest of Sorrow (New York: Oxford University Press, 1987).


26/26

38. David S. G. Goodman, Deng Xiaoping and the Chinese Revolution: A Political Biography(London: Routledge, 1994), tr.3.

39. John Steinbeck, The Grapes of Wrath (New York: Penguin Books, 1986), tr.537.

karl marx - y tuong moi tu cac kinh te gia tien boi

Documents