kawa –krótkie atrakcyjne wykłady angażujące · kawa –krótkie atrakcyjne wykłady...
TRANSCRIPT
KAWA – Krótkie Atrakcyjne
Wykłady Angażujące
Psychologia finansowa
Alicja Defratyka
Szkoła Główna Handlowa
4 grudnia 2018 r.
Rewers i Awers. Akademia Edukacji Ekonomicznej SGH
Z czym kojarzy się ekonomia?
Źródło: za badaniami Dominiki Maison
EKONOMIA
NUDNA TRUDNA
POWIĄZANA Z POLITYKA
ŚWIAT SPECJALISTÓWGARNITURACH
EDUKACJA EKONOMICZA
Źródło: za badaniami Dominiki Maison
Dla dorosłych
Tabu i trzeba dzieci przed tym chronić
Zadanie dla instytucji
„Samo przyjdzie”
Niech ktoś inny za nas to załatwi
Jakoś się wszystkiego dowie
Po co nam wiedza ekonomiczna?
Źródło: ciekaweliczby.pl
Ponad 14,5-krotnie wzrosło zadłużenie Polaków w wieku 18-25 lat, widniejących na liście dłużników, między 2013 r. a końcem I kwartału 2018 r. (wzrost z prawie 43 mln zł do 623 mln zł).
Według danych Krajowego Rejestru Długów w tym samym czasie łączne zadłużenie Polaków od 18-ego roku życia zwiększyło ponad 3,2-krotnie (z 13,7 mld zł do 44,2 mld zł).
Po co nam wiedza ekonomiczna?
Źródło: ciekaweliczby.pl
Liczba dłużników w wieku 18-25 lat, między 2013 r. a końcem
I kwartału 2018 r., zwiększyła się aż o ponad 464%podczas gdy w pozostałych grupach wiekowych ten wzrost
oscylował między 20 % a 27%.
Średnie zadłużenie wyniosło ponad 3 700 zł.
Po co nam wiedza ekonomiczna?
Źródło: Krajowy Rejestr Długów
„Świadomość młodych ludzi dotycząca zaciągania zobowiązań jest na tyle niska, że zdarzają się sytuacje, w których sami nie wiedzą, kto jest ich wierzycielem. Kiedy negocjatorzy dzwonią i informują ich, że mają dług w banku, oni twierdzą, że to niemożliwe, bo nigdy w nim nie byli. Gdy negocjator mówi, na jaki produkt została zaciągnięta pożyczka, wtedy twierdzą, że to pomyłka, bo telefon kupili na raty w sklepie elektronicznym, a nie w banku. To świadczy o tym, że sami nie wiedzą, jakie podpisują dokumenty i kto właściwie udziela im pożyczki. Myślą, że to sklep elektroniczny, a nie instytucja bankowa.”
Jakub Kostecki, Prezes Zarządu Kaczmarski Inkasso
Źródło: ciekaweliczby.pl
Badanie przeprowadzone dla ciekaweliczby.pl na panelu Ariadna w dniach 20-23 października 2017 roku. Próba ogólnopolska osób od 18 lat wzwyż (N=1045).
Wiedza ekonomiczna Polaków
NBP: Stan wiedzy i świadomości ekonomicznej Polaków 2015
Wiedza ekonomiczna Polaków
NBP: Stan wiedzy i świadomości ekonomicznej Polaków 2015
• Wraz ze wzrostem samooceny wiedzy ekonomicznej zwiększa się potrzeba poszerzania wiedzy ekonomicznej.
• Korzystne efekty przynosi edukacja szkolna i pozaszkolna.
• Wyższy poziom samooceny widoczny jest u osób czytających prasę oraz tych, w których w rodzinach regularnie rozmawiało się o finansach i ekonomii.
Wiedza ekonomiczna Polaków
NBP: Stan wiedzy i świadomości ekonomicznej Polaków 2015
Wiedza ekonomiczna Polaków
NBP: Stan wiedzy i świadomości ekonomicznej Polaków 2015
Wiedza ekonomiczna Polaków
NBP: Stan wiedzy i świadomości ekonomicznej Polaków 2015
Wiedza ekonomiczna Polaków
NBP: Stan wiedzy i świadomości ekonomicznej Polaków 2015
Wiedza ekonomiczna Polaków
NBP: Stan wiedzy i świadomości ekonomicznej Polaków 2015
• Polacy gorzej oceniający swoją wiedzę, to częściej osoby będące w złej sytuacji materialnej, o niższym poziomie wykształcenia.
• Ci, którzy częściej deklarują, że ich wiedza jest przynajmniej średnia, to osoby lepiej wykształcone, mieszkańcy najmniejszych (do 20 tys.) i dużych (100 – 500 tys.) miast.
Wiedza ekonomiczna Polaków
NBP: Stan wiedzy i świadomości ekonomicznej Polaków 2015
Po co nam wiedza ekonomiczna?Potrafimy:- zarządzać budżetem domowym- oszczędzać- spłacać długi w terminie
Nie ulegamy tak łatwo:- populistom- naciągaczom na „złote interesy”
Rozsądniej:- robimy zakupy - zaciągamy kredyty / pożyczki
OD CZEGO ZALEŻY TO CO CZŁOWIEK ROBI Z PIENIĘDZMI?
• Dlaczego jednym zarządzanie finansami wychodzi lepiej, a innym gorzej?
• Dlaczego jedni zawsze mają oszczędności, a innym nie starcza do pierwszego?
• Dlaczego jednym łatwo jest wydawać pieniądze, a drudzy cierpią wydając każdy grosz?
OD CZEGO ZALEŻY TO CO CZŁOWIEK ROBI Z PIENIĘDZMI?
Źródło: za Dominika Maison
Podejście ekonomiczne Podejście psychologiczne
• Finanse / dochód
• Zmienne demograficzne
• Wartości / postrzegania świata• Samokontrola• Postrzeganie sytuacji materialnej• Postawy finansowe
Wiedza finansowa
OD CZEGO ZALEŻY TO CO CZŁOWIEK ROBI Z PIENIĘDZMI?
Badanie zrealizowane przez Dominikę Maison na zlecenie fundacji Kronenberga na reprezentatywnej ogólnopolskiej próbie Polaków (n=1502 osoby) pt. „Edukacja finansowa Polaków. Raport z badania ilościowego.”
Książka: „Polak w świecie finansów”
Trzy poziomy oceny sytuacji materialnej
Obiektywna
Subiektywna
Relatywna
Ile osoba zarabia?Ile osoba ma do swojej dyspozycji?Ile osoba posiada dóbr?
Jak osoba postrzega swoją sytuację materialną?• dobrze• źle
Jak osoba postrzega swoją sytuację materialną w porównaniu do innych?• lepiej • gorzej
OPTYMIŚCI I PESYMIŚCI FINANSOWI
Obiektywna (dochody, stan posiadania) i subiektywnasytuacja materialna (przekonanie, ocena) to dwa różne zjawiska, nie zawsze idące ze sobą w parze.
Można mieć dużo pieniędzy i poczucie, że się ich nie ma (pesymiści finansowi), jak też mieć obiektywnie mało pieniędzy i poczucie, że własna sytuacja materialna jest dobra (optymiści finansowi).Źródło: „Polak w świecie finansów”, Dominika Maison
OPTYMIŚCI I PESYMIŚCI FINANSOWI
Optymiści finansowi, mimo dysponowania obiektywnie mniejszą ilości pieniędzy od pesymistów, częściej od nich mają oszczędności.
Pesymiści finansowi, mimo że dysponują średnimi dochodami na osobę prawie dwukrotnie wyższymi od dochodów optymistów, dużo bardziej narzekają na problemy finansowe, mają długi i nie są w stanie oszczędzać. Źródło: „Polak w świecie finansów”, Dominika Maison
OPTYMIŚCI I PESYMIŚCI FINANSOWI - RÓŻNICE
Źródło: „Polak w świecie finansów”, Dominika Maison
Finansowi Optymiści Finansowi Pesymiści
• Obiektywnie mają mniej….aleuważają, że ich sytuacja finansowa jest dobra•Mniej zwracają uwagę na ceny produktów• Jak coś im się podoba lub jest dla nich ważne mogą wydać na to dużo pieniędzy• Mimo, że mają mniej pieniędzy niż Finansowi Pesymiści częściej mają oszczędności
• Obiektywnie mają więcej….aleuważają, że ich sytuacja finansowa jest zła• Zwracają uwagę na ceny produktów • Nawet jak coś lubią i im się podoba to mają problem z wydawaniem pieniędzy • Mimo, że mają więcej pieniędzy niż Finansowi Optymiści to rzadziej mają oszczędności
OCENA RELATYWNA
Posiadanie większej ilości pieniędzy niż mają inni ludzie w otoczeniu (wskaźnik relatywny) ma większy wpływ na satysfakcję niż po prostu posiadanie nominalnie większej ilości pieniędzy.
Przykład: podniesienie pensji wszystkim pracownikom równocześnie skutkuje niższym poziomem satysfakcji niż indywidualne zmiany wynagrodzenia.Źródło: „Polak w świecie finansów”, Dominika Maison
PRZEZ PIENIĄDZE DO SZCZĘŚCIA CZY PRZEZ SZCZĘŚCIE DO PIENIĘDZY?
Postrzeganie własnej sytuacji materialnej mniej zależy od tego, kto ile ma pieniędzy, a bardziej od tego, jak patrzy na życie.
Jeżeli ktoś widzi w jasnych barwach swoją aktualną sytuację materialną, ma poczucie, że jest lepsza od sytuacji innych, to prawdopodobnie wierzy, że może być jeszcze lepiej.
Źródło: „Polak w świecie finansów”, Dominika Maison
CZY PIENIĄDZE DAJĄ SZCZĘŚCIE?
ZDECYDOWANIE NIE. Pod warunkiem jednak, że podstawowe potrzeby człowieka są zaspokojone.
CZY SZCZĘŚCIE DAJE PIENIĄDZE?
TAK. Ludzie bardziej optymistycznie nastawieni do życia i świata często osiągają większy sukces finansowy niż życiowi pesymiści.
PRZEZ PIENIĄDZE DO SZCZĘŚCIA CZY PRZEZ SZCZĘŚCIE DO PIENIĘDZY?
Źródło: pixabay.com
PRZEZ PIENIĄDZE DO SZCZĘŚCIA CZY PRZEZ SZCZĘŚCIE DO PIENIĘDZY?
Optymizm życiowy sprzyja bogaceniu się. Studenci, którzy charakteryzowali się pogodą ducha w pierwszym roku nauki w college’u, po 19 latach osiągali wyższe dochody niż ich mniej pogodni rówieśnicy.
Źródło: „Polak w świecie finansów”, Dominika Maison
OD CZEGO ZALEŻY TO CO CZŁOWIEK ROBI Z PIENIĘDZMI?
Różne style zarządzania / wydawania pieniędzy
Czynniki zewnętrzne i sytuacyjne jak kontekst i cena
Czynniki wewnętrzne o charakterze psychologicznym
Konsument / Cena
Nastawiony funkcjonalnie:podchodzi od zakupów racjonalnie wybiera tańsze produkty
Cena w kategorii negatywnej:ilość pieniędzy, z którymi trzeba
się rozstać
Nastawiony emocjonalnie:zakupy powiązane z ego
Cena w kategorii pozytywnej:wyższa cena jako wzrost jakości
produktów
CENA – OBIEKTYWNA CZY SUBIEKTYWNA WSKAZÓWKA WARTOŚCI PRODUKTU
KONTEKST SYTUACYJNY – NIE KAŻDE 100 ZŁ JEST WARTE TYLE SAMO
KONTEKST SYTUACYJNY – NIE KAŻDE 100 ZŁ JEST WARTE TYLE SAMO
CENA: 15 $
PRMOCJA W SKLEPIE ODDALONYM O 20 MINUT DROGI CENA: 10$
OSZCZĘDNOŚĆ: 5 $
KONTEKST SYTUACYJNY – NIE KAŻDE 100 ZŁ JEST WARTE TYLE SAMO
CENA: 125 $
PRMOCJA W SKLEPIE ODDALONYM O 20 MINUT DROGI CENA: 120$
OSZCZĘDNOŚĆ: 5 $
KONTEKST SYTUACYJNY – NIE KAŻDE 100 ZŁ JEST WARTE TYLE SAMO
% uczestników badania, którzy zdecydowali się na wyprawę do dalszego sklepu
68% 29%
PUŁAPKA DOBREGO INTERESU
Konsumentom zdarza się kupować pewne rzeczy tylko dlatego, że się to „opłaca”.
Mają tendencję do skupiania się na wartości nominalne pieniędzy i pomijania swoich doświadczeń.
Źródło: „Polak w świecie finansów”, Dominika Maison
PUŁAPKA DOBREGO INTERESU
ZADANIE 1 = 60 PUNKTÓW
ZADANIE 2 = 100 PUNKTÓW
PUŁAPKA DOBREGO INTERESU
Konsumenci kierują się „promocjami” (np. obniżka o 30%), pomijają niekiedy własne preferencje („ja właściwie tego nie lubię”) lub subiektywną analizą sytuacji („czy jest mi to rzeczywiście potrzebne”).
Źródło: „Polak w świecie finansów”, Dominika Maison
CO MOŻEMY ZROBIĆ?
Zmiana myśleniaZamiast mówić „Nie stać mnie na X” – „Stać mnie na Y”
Przekazywanie wiedzy od najmłodszych latPrzykład: składanie reklamacji
KIESZONKOWE
TEST PIANKI – SAMOKONTROLA A OSZCZĘDZANIE?
Źródło: https://www.youtube.com/watch?v=QX_oy9614HQ
TEST PIANKI – SAMOKONTROLA
Test wymyślony i przeprowadzony w latach 60-tych przez Waltera Mischelana grupie 653 dzieci.Test mierzył zdolność do odraczania gratyfikacji, czyli rezygnowania z natychmiastowej przyjemności na rzecz większej nagrody oczekiwanej w późniejszym czasie.
Z całej grupy Mischela 30% maluchów potrafiło poczekać 15 minut aby otrzymać drugą piankę.Dzieci, które oparły się pokusie, w przyszłości lepiej radziły sobie w nauce, miały lepsze umiejętności społeczne, rzadziej miały problemy z nałogami i osiągały większe sukcesy w życiu.
KIESZONKOWE
46 proc. rodziców regularnie wypłaca dzieciom kieszonkowe.
Przeciętnie jest to 61 zł miesięcznie.
Najwyższe kieszonkowe pobierają dzieci w Warszawie,
gdzie co czwarty rodzic przeznacza dla nich ponad 200 zł.
Raport BGŻOptima „Polak Oszczędny 2016. Czy oszczędność jest dziedziczna?”
KIESZONKOWE - ZASADY
1.KIEDY - IM WCZEŚNIEJ TYM LEPIEJ
• Dziecko jest w stanie samodzielnie poradzić sobie z liczeniem pieniędzy
• Wie na czym polega robienie zakupów
Dobry moment gdy dziecko rozpoczyna naukę w szkole podstawowej.
KIESZONKOWE - ZASADY
2. JAK – SYSTEMATYCZNIE
• Co tydzień ( szczególnie u najmłodszych dzieci)
• Co 2 tygodnie
• Co miesiąc
NIE WOLNO SPÓŹNIAĆ SIĘ Z TERMINEM PŁATNOŚCI.
KIESZONKOWE- ZASADY
3. JAK – MOTYWUJĄCO - STYMULOWANIE ODPOWIEDZIALNOŚCI
Jeśli dziecko chce jakąś droższą rzecz np. rower dobrze jest zachęcić je do samodzielnego oszczędzania części kwoty 1/3 czy 2/3,a resztę dołożą rodzice.
Uczenie odroczonej gratyfikacja – przykład: kupno danej rzeczy na prezent z okazji urodzin
KIESZONKOWE - POWODY
1. KIESZONKOWE UCZY• oszczędzania i planowania swoich wydatków. Dziecko decyduje
czy zbiera na droższy cel rezygnując np. w wydawania drobnych na słodycze
• cierpliwości• samodzielnego dokonywania wyborów• odpowiedzialności za otrzymane pieniądze, ale i kupione za nie
rzeczy• matematyki – dodawania i odejmowania• korzystania z produktów finansowych jeśli otrzymuje
kieszonkowe na konto bankowe.
KIESZONKOWE - POWODY
2. Buduje samodzielności dziecka poprzez możliwość samodzielnego dysponowania pieniędzmi.
3. Dziecko na własnym przykładzie poznaje wartość pieniądza.
4. Dziecko poznaje swoje potrzeby, może zastanowić się nad tym, czy rzeczywiście potrzebuje tego co chce kupić.
5. Daje dziecku szansę na popełnienie błędów związanych z zarządzaniem środkami finansowymi.
KIESZONKOWE - NIE
Źródło: freepik.com i pixabay.com
CO MOŻEMY ZROBIĆ?
Włączenie dziecka w planowanie domowego budżetu
Zaangażowanie dziecka w robienie zakupów / Pokazanie jak wybierać korzystne produkty
Źródło: freepik.com
