kenningar um sannleikann og fleira. efni dagsins upprifjun frá síðasta tíma rökgreining texta...
Post on 20-Dec-2015
244 views
TRANSCRIPT
![Page 1: Kenningar um sannleikann og fleira. Efni dagsins Upprifjun frá síðasta tíma Rökgreining texta Kenningar um sannleikann Smábrot úr þekkingarfræði](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061605/56649d425503460f94a1d90b/html5/thumbnails/1.jpg)
Kenningar um sannleikann
og fleira
![Page 2: Kenningar um sannleikann og fleira. Efni dagsins Upprifjun frá síðasta tíma Rökgreining texta Kenningar um sannleikann Smábrot úr þekkingarfræði](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061605/56649d425503460f94a1d90b/html5/thumbnails/2.jpg)
Efni dagsins
• Upprifjun frá síðasta tíma
• Rökgreining texta
• Kenningar um sannleikann
• Smábrot úr þekkingarfræði
![Page 3: Kenningar um sannleikann og fleira. Efni dagsins Upprifjun frá síðasta tíma Rökgreining texta Kenningar um sannleikann Smábrot úr þekkingarfræði](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061605/56649d425503460f94a1d90b/html5/thumbnails/3.jpg)
Upprifjun
![Page 4: Kenningar um sannleikann og fleira. Efni dagsins Upprifjun frá síðasta tíma Rökgreining texta Kenningar um sannleikann Smábrot úr þekkingarfræði](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061605/56649d425503460f94a1d90b/html5/thumbnails/4.jpg)
Gagnrýnin hugsun
• Fellst ekki á neina skoðun eða fullyrðingu nema rannsaka:– hvað í henni felst– hver eru rökin fyrir henni
![Page 5: Kenningar um sannleikann og fleira. Efni dagsins Upprifjun frá síðasta tíma Rökgreining texta Kenningar um sannleikann Smábrot úr þekkingarfræði](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061605/56649d425503460f94a1d90b/html5/thumbnails/5.jpg)
Krafan um rökstuðning
• Gagnvart öðrum (afstaða)
• Gagnvart sjálfum sér (vinnubrögð)
![Page 6: Kenningar um sannleikann og fleira. Efni dagsins Upprifjun frá síðasta tíma Rökgreining texta Kenningar um sannleikann Smábrot úr þekkingarfræði](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061605/56649d425503460f94a1d90b/html5/thumbnails/6.jpg)
Gildi gagnrýninnar hugsunar
• Fern rök– Framfararök– Menntunarrök– Nytsemdarrök– Siðferðisrök
![Page 7: Kenningar um sannleikann og fleira. Efni dagsins Upprifjun frá síðasta tíma Rökgreining texta Kenningar um sannleikann Smábrot úr þekkingarfræði](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061605/56649d425503460f94a1d90b/html5/thumbnails/7.jpg)
Ástæður og rök
• Gera greinarmun á – Ástæðum eða orsökum skoðana– Rökum fyrir skoðun
![Page 8: Kenningar um sannleikann og fleira. Efni dagsins Upprifjun frá síðasta tíma Rökgreining texta Kenningar um sannleikann Smábrot úr þekkingarfræði](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061605/56649d425503460f94a1d90b/html5/thumbnails/8.jpg)
Rökræða
• Rökræða milli Cliffords og James um hvað séu fullnægjandi forsendur til þess að móta sér skoðun
![Page 9: Kenningar um sannleikann og fleira. Efni dagsins Upprifjun frá síðasta tíma Rökgreining texta Kenningar um sannleikann Smábrot úr þekkingarfræði](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061605/56649d425503460f94a1d90b/html5/thumbnails/9.jpg)
Leiðir til skoðanamyndunar
• Þrjóskuleið
• Kennivaldsleið
• Fordómaleið
• Leið gagnrýninnar hugsunar
![Page 10: Kenningar um sannleikann og fleira. Efni dagsins Upprifjun frá síðasta tíma Rökgreining texta Kenningar um sannleikann Smábrot úr þekkingarfræði](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061605/56649d425503460f94a1d90b/html5/thumbnails/10.jpg)
Röksemdir í textum
Einföld aðferð til greiningar texta
![Page 11: Kenningar um sannleikann og fleira. Efni dagsins Upprifjun frá síðasta tíma Rökgreining texta Kenningar um sannleikann Smábrot úr þekkingarfræði](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061605/56649d425503460f94a1d90b/html5/thumbnails/11.jpg)
Þrjár spurningar
• Um hvað fjallar textinn?
• Hver er skoðun höfundarins?
• Hvaða rök færir höfundurinn fyrir skoðun sinni?
![Page 12: Kenningar um sannleikann og fleira. Efni dagsins Upprifjun frá síðasta tíma Rökgreining texta Kenningar um sannleikann Smábrot úr þekkingarfræði](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061605/56649d425503460f94a1d90b/html5/thumbnails/12.jpg)
Frumlag
• Um hvað ertu að tala?– Viðfangsefni– Málefni– Umfjöllunarefni– Umræðuefni
![Page 13: Kenningar um sannleikann og fleira. Efni dagsins Upprifjun frá síðasta tíma Rökgreining texta Kenningar um sannleikann Smábrot úr þekkingarfræði](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061605/56649d425503460f94a1d90b/html5/thumbnails/13.jpg)
Umsögn
• Hvað ertu að segja?– Skoðun– Kenning
![Page 14: Kenningar um sannleikann og fleira. Efni dagsins Upprifjun frá síðasta tíma Rökgreining texta Kenningar um sannleikann Smábrot úr þekkingarfræði](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061605/56649d425503460f94a1d90b/html5/thumbnails/14.jpg)
Ástæða
• Af hverju segirðu það?– Rök– Röksemd– Rökfærsla– Ástæður
![Page 15: Kenningar um sannleikann og fleira. Efni dagsins Upprifjun frá síðasta tíma Rökgreining texta Kenningar um sannleikann Smábrot úr þekkingarfræði](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061605/56649d425503460f94a1d90b/html5/thumbnails/15.jpg)
Lykilorð
• Málefni (um hvað er x að tala?)• Skoðun (hvað er x að segja?)• Rök (hvaða ástæður gefur hann fyrir því og hvaða
hugtökum beitir hann?)
![Page 16: Kenningar um sannleikann og fleira. Efni dagsins Upprifjun frá síðasta tíma Rökgreining texta Kenningar um sannleikann Smábrot úr þekkingarfræði](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061605/56649d425503460f94a1d90b/html5/thumbnails/16.jpg)
Kenningar um sannleikann
“What is Truth? said jesting Pilate and would not stay for an answer”.
Francis Bacon, The Essays (1625).
![Page 17: Kenningar um sannleikann og fleira. Efni dagsins Upprifjun frá síðasta tíma Rökgreining texta Kenningar um sannleikann Smábrot úr þekkingarfræði](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061605/56649d425503460f94a1d90b/html5/thumbnails/17.jpg)
Krítverjinn
Einhver af þeim, eigin spámaður þeirra, hefir svo að orði komist: “Krítarmenn eru síljúgandi, óargadýr og letimagar. Þessi vitnisburður er sannur.”
Páll postuli, Títusarbréf, 1:12-13
![Page 18: Kenningar um sannleikann og fleira. Efni dagsins Upprifjun frá síðasta tíma Rökgreining texta Kenningar um sannleikann Smábrot úr þekkingarfræði](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061605/56649d425503460f94a1d90b/html5/thumbnails/18.jpg)
Þrjár spurningar
• Hvað er sannleikurinn, hvert er eðli hans eða skilgreining?
• Hvað höfum við til marks um sannleikann, hver er mælikvarðinn á hann?
• Skiptir sannleikurinn einhverju máli, hvert er gildi sannleikans?
![Page 19: Kenningar um sannleikann og fleira. Efni dagsins Upprifjun frá síðasta tíma Rökgreining texta Kenningar um sannleikann Smábrot úr þekkingarfræði](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061605/56649d425503460f94a1d90b/html5/thumbnails/19.jpg)
Eðli sannleikans
• Hugtakið sannleikur felur í sér samband, er hugtak yfir vensl
• Tvær meginkenningar um þessi vensl:– Samsvörunarkenningin (e. correspondence
theory)– Samkvæmniskenningin (e. coherence theory)
![Page 20: Kenningar um sannleikann og fleira. Efni dagsins Upprifjun frá síðasta tíma Rökgreining texta Kenningar um sannleikann Smábrot úr þekkingarfræði](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061605/56649d425503460f94a1d90b/html5/thumbnails/20.jpg)
Samsvörunarkenning
• Sambandið er einhvers konar samsvörun milli hugsunar og veruleika
![Page 21: Kenningar um sannleikann og fleira. Efni dagsins Upprifjun frá síðasta tíma Rökgreining texta Kenningar um sannleikann Smábrot úr þekkingarfræði](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061605/56649d425503460f94a1d90b/html5/thumbnails/21.jpg)
Aristóteles
• Að segja um það sem er að það sé ekki eða um það sem er ekki að það sé, er ósatt, en að segja um það sem er að það sé og um það sem ekki er að það sé ekki, það er satt
![Page 22: Kenningar um sannleikann og fleira. Efni dagsins Upprifjun frá síðasta tíma Rökgreining texta Kenningar um sannleikann Smábrot úr þekkingarfræði](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061605/56649d425503460f94a1d90b/html5/thumbnails/22.jpg)
Tómas af Akvínó
• Veritas est adaequatio intellectus et rei
• Sannleikurinn er samjöfnun skilnings og hlutar
![Page 23: Kenningar um sannleikann og fleira. Efni dagsins Upprifjun frá síðasta tíma Rökgreining texta Kenningar um sannleikann Smábrot úr þekkingarfræði](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061605/56649d425503460f94a1d90b/html5/thumbnails/23.jpg)
Russell
• Skoðun er sönn þegar hún svarar til staðreyndar, ósönn þegar engin staðreynd samsvarar henni.
![Page 24: Kenningar um sannleikann og fleira. Efni dagsins Upprifjun frá síðasta tíma Rökgreining texta Kenningar um sannleikann Smábrot úr þekkingarfræði](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061605/56649d425503460f94a1d90b/html5/thumbnails/24.jpg)
Samkvæmniskenning
• Sambandið er einhvers konar samræmi milli skoðana innbyrðis– Samkvæmni (consistency)– Röktengsl (implication)
• Laust við innri mótsagnir.
![Page 25: Kenningar um sannleikann og fleira. Efni dagsins Upprifjun frá síðasta tíma Rökgreining texta Kenningar um sannleikann Smábrot úr þekkingarfræði](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061605/56649d425503460f94a1d90b/html5/thumbnails/25.jpg)
• Ekki nóg að vera laus við innri mótsagnir ef hugmyndirnar eru í mótsögn við veruleikann.
• Nauðsynlegt skilyrði sannleikans, en ekki nægilegt.
![Page 26: Kenningar um sannleikann og fleira. Efni dagsins Upprifjun frá síðasta tíma Rökgreining texta Kenningar um sannleikann Smábrot úr þekkingarfræði](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061605/56649d425503460f94a1d90b/html5/thumbnails/26.jpg)
Afstæði sannleikans
• Skýrist út frá samkvæmniskenningunni – Samræmi við gefnar skoðanir sem viðkomandi
er sannfærður um eða telur sannar– Ósamræmi við gefnar skoðanir einhvers annars
![Page 27: Kenningar um sannleikann og fleira. Efni dagsins Upprifjun frá síðasta tíma Rökgreining texta Kenningar um sannleikann Smábrot úr þekkingarfræði](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061605/56649d425503460f94a1d90b/html5/thumbnails/27.jpg)
Við hvað er miðað?
• Sannleikurinn sem samræmi við mælikvarða – Mótsagnaleysi (samkvæmni)– Virkni (pragmatismi)
![Page 28: Kenningar um sannleikann og fleira. Efni dagsins Upprifjun frá síðasta tíma Rökgreining texta Kenningar um sannleikann Smábrot úr þekkingarfræði](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061605/56649d425503460f94a1d90b/html5/thumbnails/28.jpg)
Mælikvarðar á sannleikann
• Dæmi: Skýrar og greinilegar hugmyndir.
• “Hvaðeina sem ég skynja skýrt og greinilega er satt” (Descartes)
![Page 29: Kenningar um sannleikann og fleira. Efni dagsins Upprifjun frá síðasta tíma Rökgreining texta Kenningar um sannleikann Smábrot úr þekkingarfræði](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061605/56649d425503460f94a1d90b/html5/thumbnails/29.jpg)
• Leibniz: Huglæg vissa er ekki sama og hlutlæg sönnun.
• Sannfæring er eitt, sannleikurinn annað
![Page 30: Kenningar um sannleikann og fleira. Efni dagsins Upprifjun frá síðasta tíma Rökgreining texta Kenningar um sannleikann Smábrot úr þekkingarfræði](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061605/56649d425503460f94a1d90b/html5/thumbnails/30.jpg)
Sannfæring
• Hugmynd + tilfinning
![Page 31: Kenningar um sannleikann og fleira. Efni dagsins Upprifjun frá síðasta tíma Rökgreining texta Kenningar um sannleikann Smábrot úr þekkingarfræði](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061605/56649d425503460f94a1d90b/html5/thumbnails/31.jpg)
Sannleikur og þekking
• “Sönn skoðun studd góðum og gildum rökum.” (Platon)
![Page 32: Kenningar um sannleikann og fleira. Efni dagsins Upprifjun frá síðasta tíma Rökgreining texta Kenningar um sannleikann Smábrot úr þekkingarfræði](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061605/56649d425503460f94a1d90b/html5/thumbnails/32.jpg)
Skilyrði þekkingar
• Huglæg skilyrði
• Hlutlæg skilyrði
• Sönnur
![Page 33: Kenningar um sannleikann og fleira. Efni dagsins Upprifjun frá síðasta tíma Rökgreining texta Kenningar um sannleikann Smábrot úr þekkingarfræði](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061605/56649d425503460f94a1d90b/html5/thumbnails/33.jpg)
Nægileg skilyrði þekkingar
Ég veit að snjór er hvítur ef og aðeins ef:1. Ég trúi því að snjór sé hvítur
2. Það er satt að snjór sé hvítur
3. Ég hef ástæðu til að ætla að snjór sé hvítur
![Page 34: Kenningar um sannleikann og fleira. Efni dagsins Upprifjun frá síðasta tíma Rökgreining texta Kenningar um sannleikann Smábrot úr þekkingarfræði](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061605/56649d425503460f94a1d90b/html5/thumbnails/34.jpg)
Skilyrði vísindalegrar þekkingar
• Ekki nóg að hafa ástæðu til að ætla að eitthvað sé tilfellið til þess að þekking sé vísindaleg (Karl Popper)
• Hrekjanleiki (e. falsifiability) sker úr um hvort þekkingin er vísindaleg
![Page 35: Kenningar um sannleikann og fleira. Efni dagsins Upprifjun frá síðasta tíma Rökgreining texta Kenningar um sannleikann Smábrot úr þekkingarfræði](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061605/56649d425503460f94a1d90b/html5/thumbnails/35.jpg)
Vísindaleg aðferð
• Af tilgátu er leidd empírísk afleiðing sem er sannprófuð.
• Ef unnt er að sannprófa tilgátuna, þá er hún sönn.
• Popper: Þetta er rangt.
![Page 36: Kenningar um sannleikann og fleira. Efni dagsins Upprifjun frá síðasta tíma Rökgreining texta Kenningar um sannleikann Smábrot úr þekkingarfræði](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061605/56649d425503460f94a1d90b/html5/thumbnails/36.jpg)
Ef p, þá q
Staðfesting:• Nú höfum við p• Þá höfum við q
Neitunarvillan:• Nú höfum við ekki p• Þá höfum við ekki q
Hrakning:• Nú höfum við ekki q• Þá höfum við ekki p
Játunarvillan:• Nú höfum við q• Þá höfum við p
![Page 37: Kenningar um sannleikann og fleira. Efni dagsins Upprifjun frá síðasta tíma Rökgreining texta Kenningar um sannleikann Smábrot úr þekkingarfræði](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061605/56649d425503460f94a1d90b/html5/thumbnails/37.jpg)
Pólitískar afleiðingar
• Opin rökræða – gagnrýnin rökhyggja
• Möguleikinn á því að andmæla og hrekja kenningar, tilgátur og skoðanir verður að vera fyrir hendi
• Hið opna þjóðfélag og óvinir þess
![Page 38: Kenningar um sannleikann og fleira. Efni dagsins Upprifjun frá síðasta tíma Rökgreining texta Kenningar um sannleikann Smábrot úr þekkingarfræði](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061605/56649d425503460f94a1d90b/html5/thumbnails/38.jpg)
Gildi sannleikans
• Sannleikurinn sem gildi
• Dæmi um önnur gildi: – Fegurð– Vald– Frelsi– Ánægja
• Hvers konar manneskjur viljum við vera?
![Page 39: Kenningar um sannleikann og fleira. Efni dagsins Upprifjun frá síðasta tíma Rökgreining texta Kenningar um sannleikann Smábrot úr þekkingarfræði](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061605/56649d425503460f94a1d90b/html5/thumbnails/39.jpg)
Siðfræði sannleikans
• Fræðileg umræða í nútíma og samtíma– Nietzshce og viljinn til valds– Foucault og sannleiksviljinn
• Hversdagsleg dæmi – Stjórnmálamenn– Fréttamenn– Læknar
![Page 40: Kenningar um sannleikann og fleira. Efni dagsins Upprifjun frá síðasta tíma Rökgreining texta Kenningar um sannleikann Smábrot úr þekkingarfræði](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061605/56649d425503460f94a1d90b/html5/thumbnails/40.jpg)
Kuhn
• Hefðarvísindi
• Viðmið (paradigma)
• Frávik
• Vísindabylting