ХӨГЖМИЙН ОНОЛЫН ХИЧЭЭЛ

Боловсрол судлалын магистр Н.Дуламханд

• Хөгжим хүний амьдралын өдөр тутамд хэр хамаатай вэ?

• Танд ямар нэгэн байдлаар хөгжим сонсоогүй өдөр хэр олон бол?

Энэ бүх асуултад хариулахад тийм төвөгтэй биш.

- Та ямар нэгэн унаанд суухад хөгжим дуугарч байдаг

- Гар утасны дуудлагад ямар нэгэн хөгжим эгшиглэдэг

- Мэдээллийн хэрэгслүүдээр цацагддаг зар сурталчилгаа,нэвтрүүлгүүдийн шторк, үздэг кино гээд бүгд л хөгжимтэй

Өөрөөр хэлбэл бид хүссэн хүсээгүй өдөр тутамдаа хөгжимтэй ямар нэгэн байдлаар холбогддог байх нь ...

Энэ нь өнөөдрийн асар их мэдээллийн эрин зуунд амьдарч байгаатай бас холбоотой...

• Тэгвэл одоо бидэнд хөгжмийг зүгээр нэг сонсоодөнгөрөх биш хөгжмийн тухай илүү гүнзгийн мэдлэгийгойлгох хэрэгцээ үүсч байна.

• Эхлээд хөгжмийг сонсож ойлгоход хамгийн түрүүндтусалдаг хөгжмийг илэрхийлэгч гол зүйлсүүдтэйтанилцана.

• Өөрөөр хэлбэл хөгжмийн энгийн, гол хэрэглэгдэхүүнүүдбуюу аливаа хөгжмийг сонсоод хамгийн түрүүнд ойлгожмэдэрч болох зүйлсийн талаар мэдэх явдал юм.

• Хөжгмийн энгийн элементүүдийн ойлголтуудыгхөгжмийн онолын мэдлэгээр дэлгэрүүлэн тайлбарланзааж түгээхэд энэхүү хичээлийн зорилго оршино.

M y M u s i c

Хөгжмийн эгшиг 01

Хэмнэл 03

Өнгө аяс02

04

ХӨГЖМИЙН ЭНГИЙН ЭЛЕМЕНТҮҮД

Хурд

05Хүч

01ЛЕКЦ

ХӨГЖМИЙН ЭГШИГ

Энэ хэсэгт бид хөгжмийн эгшгийн талаар энгийн

бөгөөд үндсэн ойлголтыг мэдэх болно

M y M u s i c

01 02 03 04 05 06

Хөгжмийн авиа

эгшиг

Хөгжмийн эгшгийн үндсэн шинж

Хөгжмийн эгшгийн нэр

Хөгжмийн эгшгийн дэвсгэр шугам

Хөгжмийн зохиолын

түлхүүрийн тэмдэг

Хөгжмийн эгшгийн тэмдэглэгээ

АГУУЛГА

M y M u s i c

1. ШУУГИАН

Байгалийн олон дуу шуугианы

авиа эгшгийн өндөр намыг

тодорхойлох боломжгүй.

2. ХӨГЖМИЙН ЭГШИГ

Байгаль дээрх тэр олон дуу чимээнээс сонгож, тодорхой эмх цэгцэнд

оруулсан нь хөгжмийн эгшгүүд юм.

Тэгэхээр бүх дуу авиаг хөгжимд хэрэглэдэггүй

Хүн сонсох эрхтнээрээ дамжуулан мэдрэх физикийн үзэгдлийг авиа гэнэ.

Эдгээр маш олон авиаг ерөнхийд нь 2 ангилдаг

Харин байгаль дээр дуу чимээнээс тодорхой хэсгийг авч эмхцэгцэнд оруулсныг хөгжмийн эгшиг гэдэг талаар өмнөдурдсан ба харин хэрхэн яаж эмх цэгцэнд оруулсныг та нармэдэхийг хүсч байгаа биздээ?

Үүний хариулт бол төгөлдөр хуур хөгжим юм. Төгөлдөр хуурхөгжимд баруунаас зүүн тийш, бүдүүнээс нарийн хүртэлхэгшгүүд дараалан байрласан цагаан, хар даралтууд байдгийгсанаж байгаа байх.

Эдгээр 88 даралтад хөгжмийн эгшүүд бүгд багтсан байгаа.

Хөгжмийн зохиолч Н.Жанцанноров

“Ертөнцөд олон янзын шуугиан байдаг. Хайр, хар, хов, хэрүүл,аз жаргалыг илтгэсэн гэх мэт. Тэр шуугиануудын дээд яруунайраг нь хөгжим юм. Мөн хүний сэтгэлийг эгшгээр хөдөлгөхдээд мэргэн чадвар юм. Бас сэтгэмж, логик, сахилга бат,зохион байгуулалт юм. Ертөнцийн тухай, үнэн мөнхийх ньтухай ухуулах хуудас, номлол юм.

M y M u s i c

Хөгжмийн авиа эгшгийг сонсоод шууд мэдэрч ойлгож болно

Хөгжмийн зохиолын нот бичлэгээс хараад бас ойлгож болдог

Хөгжмийн эгшгүүдийн тусламжтайгаар хүмүүс хөгжмийн зохиол туурвиж, ая зохиож, дуу дуулдаг. Иймд хөгжмийн эгшиг гэдэг нь

хөгжмийн хамгийн гол чухал эд эс билээ.

M y M u s i c

Хөгжмийн нарийн

эгшгүүдтэй холбоотой

Хөгжмийн бүдүүн

эгшгүүдтэй холбоотой

Хөгжмийн эгшгүүдийн чанга

тод дуугаралттай холбоотой

Хөгжмийн эгшгүүдийн сул

бүдэг дуугаралттай холбоотой

Хөгжмийн эгшгийн авиа

үүсгэгчтэй холбоотой

3

5

4

1

2

Хөгжмийн эгшгийн үндсэн шинжүүд

Өндөр

Нам

Чанга

Ялгарах өнгө

Аяар

M y M u s i c

Үеэр

Хөгжмийн үндсэн 7 эгшгийг

2 үсэгтэй үеэр тэмдэглэнэ

Үсгээр

Хөгжмийн эгшгийг үсгэн

тэмдэглэгээгээр тэмдэглэнэ

Нотоор

Нот гэдэг нь “тэмдэг” гэсэн

утгатай латин үг, хөгжмийн

эгшгийг тэмдэглэдэг.

Тоогоор

Хөгжмийн 7 эгшгийг 1-7 хүртэлх тоогоор

тэмдэглэнэ.

A

B

C

D

Хөгжмийн эгшгийн тэмдэглэгээнйи төрөл

M y M u s i c

Хөгжмийн үндсэн 7 эгшиг байдаг

ба тэдгээр нь өөрийн гэсэн нэртэй. ДО, РЕ, МИ, ФА, СОЛЬ, ЛЯ, СИ

гэж хөгжмийн эгшгийг үеэр нэрлэнэ.

Хөгжмийн эгшгийг үсгэн тэмдэглэгээХөгжмийн эгшгийг тоогоор

тэмдэглэхэд хөгжмийн

зэмсгийн онцлогоос хамаарч

өөр өөр байдаг

Хөгжмийн эгшгийг нэр, тэмдэглэгээ

M y M u s i c

.

ТЭГ, ИШ, ЦЭГ, ЦАЦЛАГ

Эдгээр дүрсүүдийг ашигладаг

АРВАН ЗУРГААТ НОТ

ХАГАС НОТБҮТЭН НОТ

НАЙМТ НОТДӨРӨВТ НОТ

Хөгжмийн эгшгийн тэмдэглэгээ

M y M u s i c

Нотны дэвсгэр 5 шугамыг

доороос нь эхлэн дугаарлана

Төгсгөлд голдуу байдаг урдаа

2 цэгтэй босоо хос зураасыг

дахилтын тэмдэг гэнэ.

Төгсгөлд татсан хос босоо зураасыг

төгсгөлийн зураас гэнэ.

Хөгжмийн эгшгийн дэвсгэр 5 шугам

M y M u s i c

НЭМЭЛТ ШУГАМ

Төгөлдөр хуур хөгжмийн 85-88даралтад нөгөө олон, агуу баялагхөгжмийг бичсэн бүх нотууд багтсан.Тэдгээр олон нот үндсэн 5 шугамандбагтахгүй тул дээшээ 5, доошоо 5 гэхмэтчилэн нэмэлт шугам татаж нотбичдэг ба үүнийг нэмэлт шугам гэнэ.

M y M u s i c

ДО РЕ МИ ФА СОЛЬ ЛЯ СИ ДО

Хөгжмийн эгшгүүд дэвсгэр 5 шугаманд хэрхэн

дэс дараалан байрласан байгааг харж байна.

Энэхүү нотны нэр, байрлалыг сайн ажиглаж ойлгоорой!

Хөгжмийн эгшгүүдийн дэвсгэр 5 шугаман дээрх байрлал

M y M u s i c

Нотны дэвсгэр 5

шугамыг гарын 5

хугуугаар орлуулан

хялбар аргаар нотны нэр,

байрлалыг таниулах арга

бага насын хүүхдийн

хөгжмийн сургалтад үр

дүнтэй байдаг.

Чигчий хуруу-1

Ядам хуруу-2

Дунд хуруу-3

Долоовор хуруу-4

Эрхий хуруу-5

шугамыг тус тус заана.

M y M u s i c

СОЛЬ ТҮЛХҮҮР

2-р шугамнаас эхлэн бичдэг

ХӨГЖМИЙН ТҮЛХҮҮРИЙН ТЭМДЭГ

ФА ТҮЛХҮҮР4-р шугамнаас эхлэн бичдэг

Дууны хөгжмийн дан аялгууг Соль түлхүүрт, харин төгөлдөр хуур,

найрал дуу, хөгжмийн зохиолыг Соль, Фа, До түлхүүрт бичдэг.

ДО ТҮЛХҮҮР2 төрөл байна

3, 4-р шугамнаас

эхлэн бичдэг.

Хүүхдийн дууны нот бичлэг

Төгөлдөр хуур хөгжимд зориулсан

нот бичлэг

M y M u s i c

Фа түлхүүрийн нот бичлэгт фа нот 4-р шугаман дээр байрлаж байна.Ийнхүү фа түлхүүрийн нот бичлэгт дэвсгэр 5 шугаман дээр хөгжмийнэгшгүүд хэрхэн байрласан байгааг соль түлхүүрт бичигдсэн нотныбайрлалтай харьцуулан сайн ажиглаад зүй тогтлыг ойлгоорой!

ЛЯ СОЛЬ ФА МИ РЕ ДО СИ ЛЯ СОЛЬ

Фа түлхүүрт бичигдсэн нотны байрлал

ХӨГЖМИЙН ОНОЛ ЛЕКЦ-1 ДААЛГАВАР

M y M u s i c

Даалгавар хийхэд анхаарах зүйлс

1. Хөгжмийн онолын лекцийн үндсэн ойлголтуудыг сайн ойлгож уншиж, лекцийн дэвтэрт тэмдэглэх

2. Семинарын цахим-видео хичээлийг үзэж лекцийн үндсэн ойлголтуудаа бататгах

3. Хөгжмийн онолын үндсэн ойлголтуудыг дадлагжуулахын тулд төгөлдөр хуур болон электрон даралтат хөгжим ашиглах хэрэгтэй

4. Тиймээс интернетээс piano keyboard ашиглаарай

https://recursivearts.com/virtual-piano/

5. Асуулт даалгавар, дасгалыг хийж хугацаандаа илгээх

M y M u s i c

Хөгжмийн онолын лекцийн дэвтэр

Хичээлийн хэрэглэгдэхүүн

Онлайн piano keyboard

Төгөлдөр хуур, электрон даралтат хөгжим

Балын харандаа, баллуур

Нотны дэвтэр /шугам тод,

шугам хоорондын зай том/

Хүүхдийн дууны нот, ном

M y M u s i c

Даалгавар-1

1. Өгөгдсөн нотыг эхлээд нотны дэвтэрт хуулж бичинэ

2. Дараа нь нот тус бүрийн нэрийг үеэр, үсгээр, мөн нотны хэмжээг бичнэ. /бүтэн-б, хагас-х нотны эхний үсгээр, бусад нотуудыг 4т,8т,16/

Жишээ:

До, С, б

3. Өгөгдсөн нотыг piano keyboard дээр тоглож үзээд ямар нэртэй дуу болохыг хуулж бичсэн нотны дээд талд бичнэ.

M y M u s i c

Ми, E, 4т

M y M u s i c

Даалгаврын үнэлгээ нийт 3 оноотой

№ Даалгавар Оноо

1 Өгөгдсөн нотыг эхлээд нотны дэвтэрт хуулж бичнэ 0.5

2 Дараа нь нот тус бүрийн нэрийг үеэр, үсгээр, мөн нотны хэмжээг бичнэ /зөв бичсэн нот бүр 0,02/

1,5

3 Өгөгдсөн нотыг piano keyboard дээр тоглож үзээд ямар нэртэй дуу болохыг хуулж бичсэн нотны дээд талд бичнэ. 1

Thank youdulamkhand.n@gmail.com