1

علمی و پژوهشیمقاله

صنعتی آریانا (گروه پژوهشی کنفرانس بین المللی مدیریت پروژه ) یازدهمین

دهی منطقه خور غربیت مهندسی ارزش پروژه احداث و سامانمطالعا

مجتمع بندر شهید رجایی

3، مصطفی خانزادی2، علیرضا چاله کایی*1میثم صادقی

بابل دانشجوی کارشناسی ارشد رشته عمران گرایش مهندسی و مدیریت ساخت، موسسه آموزش عالی علوم و فناوری آریان -1

Meysam.sadeghi.007@gmail.com دانشجوی دکترای رشته عمران گرایش مهندسی و مدیریت ساخت، دانشگاه علم و صنعت ایران -2

a_chalekaee@civileng.iust.ac.ir

Khanzadi@iust.ac.ir ایرانعضو هیأت علمی دانشکده مهندسی عمران، دانشگاه علم و صنعت -3

چکیده:

های مهندسی ارزش ندر شهید رجایی هرمزگان از پروژهدهی منطقه خور غربی مجتمع بپروژه احداث و سامانمطالعه مهندسی ارزش

، منافع و صرفه جویی های حاصل، بسیار است گردد و علیرغم اینکه مطالعه ارزش در فاز اجرای پروژه به انجام رسیدهایران محسوب میاهه تهدید از سوی دو آبراین بندر میان ایمنی و اقتصاد گردید. ن این مطالعه سبب حل تضادقابل ملاحضه است. پیشنهادهای خلاقانه در حی

ن مورد وضعیت ، ایمنطقه د و لذا خور غربی کارکرد کنترل و انتقال سیلاب را بر عهده دارد و با توجه به وضعیت نامناسب و غیر همسنگیوشمیمهندسی ارزش و البته به هنگام طبق برنامه زمانبندی بدون هیچگونه تاخیر و تغییر در برنامه بندر را پر مخاطره نموده بود. با اجرای مطالعه

های ساخت پروژه به همراه ارتقا همزمان کیفیت و عملکرد و کاهش ریسک پروژه ن مطالعات بود که سبب کاهش هزینهاز نکات برجسته ای ذیرش کلیه عوامل ذینفع قرار گرفت.از دستاوردهای مطالعات ارزش این پروژه بود که مورد پ

، هزینه.تحلیل کارکردسیلاب، کلیدی: مهندسی ارزش، واژگان

مقدمه. 1

2

های بهبود در طرح کنترل، مهار و هدایت سیلاب در منطقه خور غربی بندر شهید سازمان بنادر و دریانوردی، با هدف استفاده از پتانسیل

ارزش در طرح مذکور گرفت. بدین منظور کارگروه مطالعات مهندسی ارزش سازمان بنادر و دریانوردی و شرکت رجایی تصمیم به انجام مطالعه برنامه کار مطالعه مهندسی ارزش آبراه سازه شرق مشاور و شرکت مهندسی سامان گستر شریف مشاور ارزش پروژه عهده دار این امر گردیدند.

های ضروری مطالعه ارزش تعریف شده است. اجرای یک و یک چارچوب کار جهت انجام تمام فعالیتخور غربی، بر مبنای یک فرآیند سیستمات ترین گزینه خواهد شد.دقیق این برنامه موجب دستیابی به پر ارزش

ارزشمهندسی . 2

مهندسی ه دـعماف هدا ازیکی دازد. توسعه میپرل حال در یا محصووژه یک پرروی بر ارزش مطالعه ح عمل به شرارزش در مهندسی

] 1[ ت تحلیل میکندـساومی ـی مفهـحاطرز اـفدر ه ـحالی کوژه را در هزینه پرارزش ست. مهندسی وری اغیر ضری هزینههاف حذارزش ب نتخااهی جهت وخالقیت گرو ندیشی امـق هـطریاز ی ـحاه طرـمرحلد در اـبعاکلیه وژه در یک پرزی ارزش تکنیکی جهت بهینه ساو

ن شدف منجر به شفاارزش مهندسی ی گیررست. به کاوژه اعمر پرل طودر قل هزینه ابا حدوژه پراف هدابه ن سیدای رحل برراه ن بهتری دد.میگروژه پرن ینفعام ذاـت تمـحمایرد وـمت صمیماـتذ تخاوژه و اپراف هداست ن درمشخص شد، هازنیا

] 2[باشد: در پروژه ها به شرح ذیل می ارزشیند مهندسی الی فراتو

ت(طالعا)اسی ربرز فا

هزینهد و کررتحلیل کاز فا

ندیشی )خالقیت(اهمز فا

وت(یابی )قضاز ارزفا

توسعهو بسط ز فا

ئهز ارافا

نهاییارش ین گزوتدی و جمع بند

اجرز افا

اجراحین دات در پیشنهاای جراز انتایج حاصل دن نموی ممیزو سی ربر

نماید. به عبارت در ابتدای پروژه ایجاد می نشتریاـمی دیهاـمنزشناسایی عمیق نیا به منظور یتمندرقد و ستثناییا یارزش روشمهندسی های رقابتی را داراست و از طریق ای جهت ارائه مزیتنماید که پروژه کاراترین روش هزینهدیگر مهندسی ارزش این اطمینان را ایجاد می

گردد زایش کار تیمی از طراحی مناسب حمایت کرده که منجر به افزایش کارایی و کیفیت در پروژه میبهبود ارتباطات، یادگیری دو جانبه و اف نماید و در تمام مراحل پروژه، یک پایه و اساسکنندگان نهایی چه منظور و هدفی را از ارزش پیگیری میکند صاحبان و مصرفو نیز بیان می ید.گیری مبتنی بر ارزش ایجاد نمابرای تصمیم

]3[:مهندسی ارزش را این گونه تعریف کرده است 1SAVE، انجمن بین المللی مهندسان ارزش افزایش ی وروغیرضر یحذف هزینههاو که هدف از آن شناسایی ، بر پایه کارتیمیو خالقانه و مشخص ی شهاوسیستماتیک ری بکارگیر

کارایی یک محصول یا خدمت در طول عمر آن میباشد.و کیفیت

مهندسی ارزش را این گونه تعریف کرده است: 2مایلز

مهندسی در نهایت می توان گفتو میباشدی روغیرضری هامهندسی ارزش یک رهیافت سازمان یافته خالق با هدف تشخیص موثر هزینهخالقانه و نوین یه راهکارهاهها به منظور دسترسی بوژپرو تجهیزات ، تحلیل کارکرد سیستمها ی هی براوگرو ارزش کوششی سازمان یافته

1 SOCIETY OF AMERICAN VALUE ENGINEERING 2 Lawrance D.Miles

3

زیست و ایمنی ، کیفی یکه راهحل ارائه شده منطبق بر معیارهای هها با حداقل صرف منابع است. بگونهاوژپایه پری تحقق کارکردهای برا محیطی مصوب باشد.

] 4[ گردد که عبارت اند از:مرحله پیگیری و اجرا می 3روند مطالعات ارزش در

باشد.ریزی و سازماندهی مطالعه ارزش میکه هدف از این مرحله ، برنامه ) آمایش(: 1پیش کارگاه

فاز اطلاعات، تحلیل کارکرد، خلاقیت، ارزیابی، توسعه، ارائه ( 6کار ، شامل ) اجرای برنامه کارگاه

از:اندپذیرند که عبارتفاز اصلی انجام می 6در این مرحله روند مطالعات ارزش در

اطلاعاتفاز (1ا در شوند تآوری میدار جمعشوند و تمامی اطلاعات مربوط، به طور دقیق و معنیدر این فاز اطلاعات مسئله به اشکال خاص تجزیه می

گردند.ها تعیین میآوری و هزینهگیری کمک نمایند. حقایق جمعتصمیم

فاز تجزیه و تحلیل کارکرد (2 .گردندپذیرد. در این مرحله کارکرد اصلی و فرعی تعریف میبرای ارزش صورت می هایی است کهاین فاز مشتمل بر همه تلاش

فاز خلاقیت (3

.شودهای جدید بکار گرفته میدر فاز خلاقیت، روش خلق ایدهیجاد ها برای عملکردهای تعریف شده اای از ایدهاین روش شامل دو فرآیند ذهنی است: خلق و قضاوت. با مهارکردن قوه قضاوت، آرایه

شود.می

فاز ارزیابی (4شوند تا هدف مورد نظر حاصل اند مطرح میهایی که در فاز خلاقیت ایجاد گردیده شدهدارد. ایدهگرا را به فعالیت وا میذهن قضاوت

هترین شده و ب ها مقایسه و تخمین زدهها برای تحلیل هزینهشوند و همچنین این گزینههای مربوط به عملکرد توسعه داده میشود. گزینه گردند.ها انتخاب میایده

فاز توسعه (5کردن بهترین گزینه برای بهبود ارزش ایده انتخاب شده در فاز قبل است. در این فاز به ارزیابی کامل راهکارهای هدف ازاین فاز مهیا

گیرد.ه مورد بررسی قرار میهای پروژباقی مانده پرداخته و جزئیات همچون کارفرمایی، امکان اجرا و اثر آن بر دیگر بخش

فاز ارائه (6ن یهدف فاز ارائه دستیابی به توافق و ایجاد تعهد برای اقدام به اجرای پیشنهاد است. در خلال فاز ارائه، تیم گزارش مکتوبی در مورد بهتر

کند.نماید و طرح عملیاتی برای ضمانت اجرایی گزینه انتخاب شده را ارائه میها مهیا میگزینه

که هدف این مرحله، اطمینان از اجرای صحیح و حصول منافع ناشی از مطالعه ارزش ) مستند سازی و اجرا(: 2کارگاهپس

باشد.میاندازه و پیچیدگی پروژه، مرحله پیشرفت پروژه و هزینه برآورد شده آن. مدت زمان به چند عامل بستگی دارد از جمله مدت زمان کارگاه

] 5[ .باشدروز می 5، رحله ی پیش کارگاه و پس کارگاه (کارگاه ) بدون در نظر گرفتن تلاش های انجام شده در ممتعارف برای اجرای

معرفی طرح. 3

25عباس به بندر پل و در ناحیه مز و در ناحیه غربی شهرستان بندرعباس و در مسیر بندرمجتمع بندر شهید رجایی، در شمال تنگه هر

شود، این دو آبراهه در ضلع شمال غربی مجتمع به کیلومتری غرب آن واقع است. این مجتمع در جانب غربی از سوی دو آبراهه تهدید میگیرد، ن نشات میای است که از سمت شمال غرب و از نواحی کوه گلچیدهند. آبراهه اصلی، آبراهههم متصل شده و خور غربی را تشکیل می

1 Pre-workshop activities 2 Post-workshop activities

4

گردد و آبراهه دیگر نیز از ناحیه شمال شرق حوزه مذکور و پس از عبور از پل شماره وارد خور غربی می 2این آبراهه پس از عبور از پل شماره مجتمع به خور از جانب غرب 3شود. البته آبراهه شمال غرب یک شاخه فرعی دیگر نیز دارد که پس از عبور از پل شماره به خور وارد می 1

.شودمتصل میخور غربی در بندر شهید رجایی، کارکرد کنترل و انتقال سیلاب را بر عهده دارد و وضعیت کاملا نامناسب و غیر همسنگی دارد. یک کانال

رای بندر ین وضعیت بدهد. اعریض در ابتدا مسیر با یک کالورت به یک کانال کم عرض و در ادامه به چند لوله با مقاطع کم تغییر مقطع می بسیار پر ریسک خواهد بود و در مطالعات ارزش نیز بر ساماندهی آن در اسرع وقت اشاره گردیده است.

بینی هکتاری بندر شهید رجایی به منظور پیش 2422مطالعات طرح مبنا در مورد شناسایی وضعیت هیدرولیک حوضه خور غربی و اراضی 2422ریزی بلند مدت کنترل سیلاب سیل در حوضه آبریزهای مشرف بر اراضی مطالعات این طرح برنامهسیلاب صورت گرفته است. هدف از

باشد لذا مطالعات مذکور های هدایت سیلاب و همچنین ساماندهی خور غربی میهای داخلی و کانالهکتاری و انحراف آنها از طریق زهکشی طالعه قرار گرفت:های ذیل مورد مدر قالب یک طرح جامع شامل پروژه

مطالعات مرحله دوم خور غربی .1

هکتاری 2422های حفاظتی مرز اراضی مطالعات مرحله دوم سازه .2

کانال هدایت سیلاب .3

هکتاری 2422های داخلی اراضی زهکشی .4

ه دریاچه موقت متر مربع بکیلو 8/51های بالا دست با مساحت کل های زیر حوضهدر مطالعات بازنگری خور غربی حجم کلیه سیلاب منحرف و سپس در آینده از طریق کانال هدایت سیلاب به دریا منتقل خواهد شد.

]6[معرفی مطالعات . 4

( و کارشناسان مستقلی از شرکت آبراه 1-6این مطالعات با همکاری سازمان بنادر و دریانوردی ایران، عوامل ذینفع کلیدی طرح ) جدول

مهندسی ارزش که از سوی انجمنسازه شرق و شرکت مهندسی مشاور سامان گستر شریف برگذار گردید. مطالعات با پیروی از برنامه کار ی ارزش تهیه شده است، در مراحل زیر انجام گردید:المللی مهندسبین

های کارفرما از طرح، بررسی خلاصه گزارش طرح پایه، ) پیش مطالعه ( شامل : کسب اطلاع از نیازها و خواستهمطالعات مقدماتی تعیین اعضای گروه مهندسی ارزش، تعیین تاریخ بازدید از محل و تعیین کارگاه.

شامل :مطالعات مهندسی ارزش

گردآوری، بررسی و تکمیل مجموعه اطلاعات -

تحلیل کارکرد -

خلاقیت -

ارزیابی -

توسعه -

ارایه -

) مطالعات تکمیلی ) پس مطالعه

. عوامل ذینفع طرح ) که در مطالعه مشارکت داشتند. (1-1جدول

بهره بردار و مجری و کارفرمای پروژه اداره کل بنادر و دریانوردی استان هرمزگان

مشاور آبراه سازه شرقشرکت

مشاور ارزش پروژه شرکت سامان گستر شریف

فاز اطلاعات. 1-4

5

آوری و مورد بررسی قرار گرفت. برخی از اطلاعات مورد نیاز متناسب ژه، کارگاه، هیدرولوژی منطقه جمعدر این فاز اطلاعات مربوط به پرو

های منتخب کارگاه به شرح زیر درخواست گردید:با ایده

.افزایش ایمنی پروژه .1

.سهولت عملیات بندری .2

.کاهش زمان اجرا .3

.های توسعهکاهش تداخل با طرح .4

.سهولت اجرا .5

.گذارانکنندگان و سرمایهامنیت خاطر تامین .6

.کاهش اثرات نامطلوب زیست محیطی .7

.برداریاهمیت ریسک در بهره .8

فاز تحلیل کارکرد. 2-4

کارکرد اهرمی از جنس پر ریسک، پر هزینه، پر فرصت برای فاز خلاقیت انتخاب شدند. کارکردهای طرح در قالب نمودار چهار

(FAST) مدل شدند. 1-1و مطابق شکل

( سیستم تکنیکی تحلیل کارکرد خور غربی بندر شهید رجاییطرح ) FAST. نموادر 1-1شکل

پیشنهاد ایده –فاز خلاقیت . 3-4

6

های شهری به ایجاد خلاقیت پرداخته که در و مرور چند باره فیلم بازدید و نقشه STCدر این مرحله با استفاده از قواعد طوفان فکری و دول ج های طرح شده توسط اعضای تیم ثبت شدند که به شرحپردازی مطرح و ایدهکارکرد منتخب فاز تحلیل کارکرد برای ایده 7این مطالعه

گردند.ارائه می 1-3و 2-1

های پیشنهادی در مرحله خلاقیت. فهرست ایده1-2جدول

های . ایده1 -3جدول

پیشنهادی در مرحله خلاقیت

تعداد کل ایده نام کارکرد کد ایده

OS 8 جمع آوری سیلاب

FW 7 انتخاب مسیر

RW 6 برآورد سیلاب، انتقال سیلاب

GW سازی اراضی، استفاده بهینه از اراضی و آماده

بالادستهای تطابق با طرح4

25 هاجمع کل ایده

ایده پیشنهادی ردیف

4انحراف طرح مبنا در امتداد محور 1

امتداد خندق جنوبی تا انتهای محدوده بندر و واریز به کانال هدایت سیلاب 2

تلفیق کردن سیستم تخلیه سیلاب 3

سیلاب از بالادستانحراف 4

انتقال مسیر بالای اتوبان خمیر تا محدوده غربی بندر 5

جنوبی و غربی -انتقال مسیل از سه شاخه شرقی، شمالی 6

تغییر مسیر از خندق جنوبی به محل واریز سیل به دریا بصورت مدفون 7

تنظیم خروجی آب دریاچه 8

هکتاری 222خروج کانال از اراضی 9

مسیر فعلی به منتهی الیه غربی بندر انتقال 12

استفاده توام از کالورت و کانال باز 11

سرپوشیده کردن کانال 12

تخصیص سهم بیشتر به دریاچه 13

انتقال سیلاب با چند مرحله تاخیر 14

تبدیل مقاطع کتنال از ذوزنقه به مستطیل 15

بازنگری در سیلاب طراحی 16

هکتاری 2422بزرگتر در ازاضی احداث دریاچه 17

کاهش دوره بازگشت طرح 18

تقسیم حجم سیلاب به دو حوضچه بالا و پایین بزرگراه 19

7

ها فاز ارزیابی ایده . 4-4

( به 1-5مانده ) جدول های باقی( و ایده 1-4ها حذف ) جدول های غیر ممکن و غیر فنی از فهرست ایدهدهها ابتدا، ایبرای ارزیابی ایده

درج شده است. 1-6ارزیابی شدند. نتیجه فرآیند ارزیابی در جدول رفتن معیارها دهی و با در نظر گکمک شیوه امتیاز

. تعیین ایده های غیر ممکن1-4جدول ایده پیشنهادی ردیف

) بصورت کانال روباز ( 4انحراف طرح مبنا در امتداد محور 1

امتداد خندق جنوبی تا انتهای محدوده بندر و واریز به کانال هدایت سیلاب 2

ایجاد بند کانال در جاده خمیر و ساخت کانال خاکی ) بدون ساماندهی اساسی خور ( 3

انحراف سیلاب از بالادست 4

بصورت جاده کالورت 4مبنا در امتداد محور انحراف مسیر طرح 5

جنوبی و غربی -انتقال مسیل از سه شاخه شرقی، شمالی 6

تغییر مسیر از خندق جنوبی به محل واریز سیل به دریا بصورت مدفون 7

ایجاد بند کانال در جاده خمیر و ساخت کانال خاکی هدایت سیلاب ) با ساماندهی اساسی خور ( 8

هکتاری 222کانال از اراضی خروج 9

انتقال مسیر فعلی به منتهی الیه غربی بندر 12

استفاده توام از کالورت و کانال باز 11

سرپوشیده کردن کانال 12

بصورت جاده کالورت 4ایجاد بند کانال در غرب اتوبان خمیر انحراف طرح مبنا در امتداد محور 13

خمیر تا محدوده دیوار غربی بندرانتقال به زیر یا غرب اتوبان 14

تبدیل مقاطع کانال از ذوزنقه به مستطیل 15

بازنگری در سیلاب طراحی 16

هکتاری 2422احداث دریاچه بزرگتر در ازاضی 17

کاهش دوره بازگشت طرح 18

هکتاری 2422هکتاری تا اراضی 222احداث جاده دو منظوره ) کانال و جاده ( از اراضی 22

انحراف سیلاب از بالادست و سیستم داخلی 21

غرب بصورت روباز ادامه خندق جنوبی به 22

جاده کانال با بازگشت های متفاوت 23

شبکه انتقال تلفیقی ) ثقلی، مخزنی و پمپاژ ( 24

ایجاد شبکه زیر سطحی 25

8

تقسیم حجم سیلاب به دو حوضچه بالا و پایین بزرگراه 19

هکتاری 2422هکتاری تا اراضی 222کانال و جاده ( از اراضی احداث جاده دو منظوره ) 22

کالورت و ایجاد بند کانال در غرب اتوبان خمیر _صورت جاده ب 4مسیر طرح مبنا در امتداد محور انحراف 21

ادامه خندق جنوبی به غرب بصورت روباز 22

جاده کانال با بازگشت های متفاوت 23

اتوبان خمیر به محدوده دیوار غربی بندرهدایت سیلاب به شرق 24

انتقال مسیر طرح مبنا به غرب اتوبان خمیر و تا محدوده دیوار غربی بندر ) حذف دریاچه ( 25

گزینه های حذف شده در ابتدای مرحله ارزیابی

ایده های مورد بررسی در مرحله ارزیابی .1-5جدول

ایده پیشنهادی ردیف

) بصورت کانال روباز ( 4انحراف طرح مبنا در امتداد محور 1

بصورت جاده کالورت 4انحراف مسیر طرح مبنا در امتداد محور 2

ایجاد بند کانال در جاده خمیر و ساخت کانال خاکی هدایت سیلاب ) با ساماندهی اساسی خور ( 3

بصورت جاده کالورت 4در امتداد محور ایجاد بند کانال در غرب اتوبان خمیر انحراف طرح مبنا 4

انتقال به زیر یا غرب اتوبان خمیر تا محدوده دیوار غربی بندر 5

کالورت و ایجاد بند کانال در غرب اتوبان خمیر _صورت جاده ب 4مسیر طرح مبنا در امتداد محور انحراف 6

هدایت سیلاب به شرق اتوبان خمیر به محدوده دیوار غربی بندر 7

انتقال مسیر طرح مبنا به غرب اتوبان خمیر و تا محدوده دیوار غربی بندر ) حذف دریاچه ( 8

. معیارهای مورد استفاده در مرحله ارزیابی1-6جدول

وزن نسبی معیارها

6225 کاهش اثرات نامطلوب زیست محیطی

11211 های توسعهکاهش تداخل با طرح

16267 کاهش زمان اجرا

1242 اجراسهولت

12252 سهولت عملیات بندری

15228 گذارانکنندگان و سرمایهامنیت خاطر تامین

13289 افزایش ایمنی پروژه و بندر

13289 برداریاهمیت ریسک در بهره

122 مجموع

. خلاصه نتایج ارزیابی ایده ها1-7جدول

رتبه نسبی اولویت نسبی گزینه

1 22164 1گزینه

2 22149 2گزینه

5 22142 3گزینه

9

7 22115 4گزینه

.............................................................................. 5گزینه

3 22148 6گزینه

6 22137 7گزینه

4 22146 8گزینه

مشاور طرح ارجاع شدند: های برگزیده، برای بررسی بیشتر به شرح زیر بهدر انتهای مرحله ارزیابی ایده

) بصورت کانال روباز ( . 4نحراف طرح مبنا در امتداد محور ا (1

.بصورت جاده کالورت 4انحراف مسیر طرح مبنا در امتداد محور (2

.کالورت و ایجاد بند کانال در غرب اتوبان خمیر _صورت جاده ب 4مسیر طرح مبنا در امتداد محور انحراف (3

) حذف دریاچه ( .غرب اتوبان خمیر و تا محدوده دیوار غربی بندر انتقال مسیر طرح مبنا به (4

]7[فاز توسعه . 5-4

) بصورت کانال روباز ( ( 4تشریح و طرح ایده یکم ) انحراف طرح مبنا در امتداد محور . 1-5-4

شرح گزینه : (1

تا انتهای اراضی واگذار شده به صورت کانال بتنی روباز و 4ماند. لیکن از محور بدون تغییر می 4در این گزینه طرح مبنا تا امتداد محور های اجرایی طراحی و اجرا خواهد شد.در ادامه تا مسیر کانال هدایت سیلاب و دریا به صورت خاکی جهت صرفه جویی در هزینه

اجزا گزینه : (2 4بتدای محور دریاچه موقت، بند کانال و سرریز، کانال شمالی، کانال غربی و کانال جنوبی تا ا. 722 متر با مشخصات طرح مبنا 12متر کانال بتنی با عرض کف. 1722 متر 25متر کانال خاکی با عرض کف. 4احداث یک دهانه پل در محل تقاطع جاده موجود داخل اراضی بندری و امتداد محور. دستگاه حوضچه آرامش 2احداث.

4محور : مقطع کانال بتنی روباز در امتداد1-2شکل

11

مزایا و معایب گزینه (3

: مزایا ماند.کلیه مزایای طرح مبنا بدون تغییر باقی می صورت خواهد پذیرفت. 3های پشتیبان فاز در چارچوب طرح مبنا، کمترین تداخل با زمین ضروری خواهد هکتاری 222، در داخل اراضی 4با توجه به تاکید نمایندگان محترم کارفرما در تیم ارزش ادامه محور

هکتاری را خواهد داشت. 222بود، لذا احداث کانال در مجاورت این جاده کمترین تداخل با طرح احتمالی توسعه نیست. 1الزامی به ساخت کانال هدایت سیلاب در فاز : معایب

4های شمال و جنوب محور کاهش سطح دسترسی کاربری. ه طرح مبنا()مشاب .های ناشی از احداث دریاچه موقتریسک اما نسبت .متر مکعب بر ثانیه به محدوده عملیات بندری 122های مقطعی با دبی برآوردی حدود ریسک ورود سیلاب(

به طرح مبنا شرایط تا حدودی بهتر می شود( برداری خارج خواهد شد.های احداث بخشی از ظرفیت کانال بتنی خور غربی که در آینده از شرایط بهرههزینه متر مکعب بر ثانیه. 35آوری سیلاب پشت بند خاکی تا زمان سیلاب بعدی و بروز سرریز های ناشی از جمعریسک

های اعمال گزینهشرایط و حساسیت (4

برداری است و باید آزاد گردد.در مرحله بهره 4بخشی از اراضی در محور هکتاری و طرح جامع 222بودن طرح توسعه هکتاری مشخص نیست. به دلیل نامشخص 222قطعیت انطباق با طرح توسعه

.بندر شهید رجایی به سمت غرب بندر 4و احتمالا 3بندر و فاز های توسعه

کالورت ( ( -) بصورت جاده 4تشریح و طرح ایده دوم ) انحراف طرح مبنا در امتداد محور . 2-5-4

شرح گزینه : (1کالورت –تا انتهای اراضی واگذار شده به صورت جاده 4ماند لیکن از محور بدون تغییر می 4در این گزینه مسیر طرح مبنا تا امتداد محور

و در ادامه تا مسیر کانال هدایت سیلاب و دریا به صورت خاکی طراحی و اجرا خواهد شد.

اجزاء گزینه (2 ،کانال شمالی، کانال غربیدریاچه موقت، بند کانال و سرریز. و سپس شرقی غربی تا محدوده 4متر شمال؛ در مسیر طرح مبنا بعد از پل جاده کشوری تا محور 2522جاده کالورت به طول

باشد.هکتاری دریا می 222واگذار شده اراضی 1722 متر 25متر کانال خاکی با عرض کف. دستگاه حوضچه آرامش 2احداث.

متری پیشنهادی برای جاده کالورت 15مقطع : 1-3شکل

11

متری پیشنهادی برای جاده کالورت 24: مقطع 1-4شکل

مزایا و معایب گزینه (3

:مزایا ماند.کلیه مزایای طرح مبنا بدون تغییر باقی می های پشتیبان این فاز صورت خواهد پذیرفت.و زمین 3در چارچوب طرح مبنا، کمترین تداخل با فاز هکتاری قطعی خواهد بود، 222اراضی ، در داخل 4با توجه به تاکید نمایندگان محترم کارفرما در تیم ارزش ادامه محور

هکتاری را خواهد داشت. 222لذا احداث کانال در مجاورت این جاده کمترین تداخل با طرح احتمالی توسعه :معایب

مبنا(های ناشی از احدا دریاچه موقت )مشابه طرح ریسک اما نسبت به بر ثانیه به محدوده عملیات بندری. متر مکعب 122های مقطعی با دبی برآوردی حدود ریسک ورود سیلاب(

شود(طرح مبنا شرایط تا حدودی بهتر می برداری خارج خواهد شد. ) اما نسبت به های احداث بخشی از کانال بتنی خور غربی که در آینده از شرایط بهرههزینه

شود(ح مبنا شرایط تا حدودی قابل توجه ای بهتر میطر متر مکعب بر ثانیه 35ریسک های ناشی از جمع آوری سیلاب پشت بند خاکی تا زمان سیلاب بعدی و بروز سرریز.

های اعمال گزینه شرایط و حساسیت (4

های هشدار مناسب برای جاده کالورت باید طراحی و نصب شود.سیستم دارای معارض هست و باید آزاد گردد. 4محور بخشی از اراضی در 2422هکتاری و 222هکتاری مشخص نیست. به دلیل نامشخص بودن طرح توسعه 222قطعیت انطباق با طرح توسعه

.بندر شهید رجایی به سمت غربی بندر 4و احتمالا 3هکتاری و طرح جامع بندر و فازهای توسعه ای کلان و جامع توسعه بندرعدم اطلاع دقیق از معارضین و طرحه.

کالورت و _بصورت جاده 4تشریح و طرح ایده سوم ) انحراف مسیر طرح مبنا در امتداد محور . 3-5-4

ایجاد بند کانال در غرب اتوبان خمیر (

شرح گزینه : (1در این گزینه فرض شده است که حداکثر سیلاب حوزه بالادست خور غربی با ایجاد بند کانال در غرب جاده خمیر به سمت غرب و کانال

ربی کند. پس کانال های شمالی و غهای موجود جاده کشوری عبور نمیهدایت سیلاب منحرف شود و بدین ترتیب تقریبا سیلابی از زیر پلو بعد از آن شرقی غربی تا انتهای 4ور شود. مسیر این طرح تا محاحداث مید و جاده کانال از بعد از پل جاده کشوری شوطرح مبنا حذف میهکتاری به صورت جاده کانال و از این مقطع به بعد تا کانال هدایت سیلاب و در ادامه در مسیر کانال هدایت سیلاب 222اراضی واگذار شده

باشد.کی میبه دریا بصورت کانال خا

اجزا گزینه : (2

.بند کانال و سرریز

12

بند کانال شمال جاده کشوری. .احداث دو دستگاه پل کانال هدایت سیلاب. و سپس شرقی غربی تا محدوده واگذار 4متر، در مسیر طرح مبنا بعد از پل جاده کشوری تا محور 1322جاده کالورت به طول

باشد.هکتاری دریا می 222شده اراضی 1222 متر 25متر کانال خاکی با عرض کف.

مزایا و معایب گزینه (3

مزایا

ماند.کلیه مزایای طرح مبنا بدون تغییر باقی می های پشتیبان این فاز صورت خواهد پذیرفت.و زمین 3ا، کمترین تداخل با فاز در چارچوب طرح مبن .حذف ریسک های ناشی از احداث دریاچه موقت های مقطعی با ممانعت از ورود سیلاب غالب به محدوده عملیات بندری.سیلابکاهش ریسک ورود متر مکعب بر 35بند خاکی تا زمان سیلاب بعدی و بروز سرریز ب پشتهای ناشی از جمع آوری سیلاکاهش ریسک

ثانیه.

معایب

ج خواهد شد.برداری خارهزینه احداث بخشی از کانال بتنی خور غربی که در آینده از شرایط بهره آوری سیلاب بند خاکی شمالی جاده کشوری.های ناشی از جمعریسک

های اعمال گزینه شرایط و حساسیت (4 های هشدار مناسب برای جاده کالورت باید طراحی و نصب شود.سیستم دارای معارض هست و باید آزاد گردد. 4بخشی از اراضی در محور های کلان و جامع توسعه بندر.عدم اطلاع دقیق از معارضین و طرح

تشریح و طرح ایده چهارم ) انتقال مسیر طرح مبنا به غرب اتوبان خمیر و تا محدوده دیوار غربی . 4-5-4

بندر ) حذف دریاچه ((

شرح گزینه (1

محدوده بندر جهت هکتاری به منظور آزاد سازی اراضی بیشتر در 222هدف اصلی مسیر کانال هدایت سیلاب به بیرون از محدوده الیه باشد. در این روش، آب سیلاب مناطق شمال بندر از طریق یک کانال خاکی به منتهیبرداران و نیز حذف دریاچه میواگذاری به بهره

ی عوارض زمین در بالادست ) غرب ( جاده خمیر هدایت شده و پس از عبور از زیر جاده خمیر، پس از تجمیع با آب خروجی از خندق جنوب شود.نهایتا توسط توسط یک کانال خاکی به دریا هدایت می

اجزا گزینه (2

بند کانال شمال جاده کشوری. احداث دو دستگاه پل. یک دستگاه حوضچه آرامش. متر 19و 8، 5کانال خاکی با عرض های. متر 7کانال بتنی انتقال سیلاب خندق جنوبی با عرض.

مزایا و معایب (3

مزایا

13

طرح مبنا بدون تغییر باقی می ماند.کلیه مزایای هکتاری را خواهد داشت. 222کاهش تداخل با طرح احتمالی توسعه های ناشی از احداث دریاچه موقت.کاهش ریسک .کاهش ریسک ورود سیلاب مقطعی با ممانعت از ورود سیلاب غالب به محدوده عملیات بندری متر مکعب بر ثانیه. 35اکی تا زمان سیلاب بعدی و بروز سرریز آوری سیلاب بند خهای ناشی از جمعکاهش ریسک

معایب های ناشی از جمع آوری سیلاب پشت بند خاکی شمال جاده کشوری که باید توسط مشاور طراح کنترل شود.ریسک د.هکتاری که باید توسط مشاور طراح کنترل شو 222ریسک ناشی از کانال خاکی در غرب جاده خمیر برای اراضی

های اعمال گزینهشرایط و حساسیت (4

باشد.هکتاری مشخص نمی 222قطعیت انطباق با طرح توسعه های کلان و جامع توسعه بندر.عدم اطلاع دقیق از معارضین و طرح

فاز ارائه :. 6-4

ارائه شده اند: 1-8با توجه به بررسی صورت گرفته در مرحله توسعه نتایج حاصل از آن، ارزیابی نهایی شده که نتایج در جدول

های منتخب و محاسبه شاخص ارزشمقایسه کل گزینه . 1-8جدول

) هزینه ها میلیون ریال و هزینه طول عمری میلیارد ریال می باشد (

فردی

شرح گزینه

کد گزینه

تهزینه ساخ

ت و تکمیل طرح ) هزینه ساخ

ب (ت سیلا

کانال هدای

ی ی جمع آور

ت براجمع هزینه ساخ

ی سطحیب ها

کل آ

جمع هزینه طول عمر ) میلیارد

ریال (

نرمال هزینه

یی و عملکرد

نمره کیفی

ی و عملکردنرمال کیف

شص ارز

شاخ

1

کانال بتنی با مقطع متغییر در محل بند کانال و دریاچه خور غربی ساختو کانال هدایت 1موقت در فاز

2سیلاب در آینده و فاز

طرح مبنا 1912222

922222 2812222

22332 22115

5

22282

2272

2 ) 4انحراف طرح مبنا در امتداد محور

بصورت کانال روباز (

2

1942262

922222 28422262

22513 22124

522 22283

2267

3 ) 4مبنا در امتداد محور انحراف طرح

کالورت ( -بصورت جاده

2

2582762

922222 3482762

12412 22272

5

22282

1215

14

4 انحراف مسیر طرح مبنا در امتداد

کالورت و _بصورت جاده 4محور ایجاد بند کانال در غرب اتوبان خمیر

2

1712822

922222 2612822

12488 22274

524 22287

1218

5 انتقال مسیر طرح مبنا به غرب اتوبان خمیر و تا محدوده دیوار غربی بندر )

حذف دریاچه (

2

1432232

652222 2282223

12229 22261

627 22127

1277

مطالعات میلیارد بوده است که با اجرای به هنگام 92میلیارد ریال و احداث کانال هدایت سیلاب حدود 192برآورد ساماندهی خور غربی وژه به های ساخت پرارزش طبق برنامه زمانبندی بدون هیچگونه تاخیر و تغییر در برنامه از نکات برجسته این مطالعات بود. کاهش هزینه

درصد برآورد اولیه پروژه به همراه ارتقا همزمان کیفیت، عملکرد و کاهش ریسک پروژه از دستاوردهای 82میلیارد ریال معادل 142میزان طالعات ارزش بود، که مورد پذیرش کلیه عوامل پروژه قرار گرفت.م

. پیشنهادیه مطالعه مهندسی ارزش:5

طرح مبنا : .1-5

اند از:اجزاء طرح مبنا عبارت

جنوبی –غربی -کانال بتنی شمالی

دو دستگاه حوضچه آرامش

دستگاه پل 3احداث

کانال خاکی ساحلی

بند کانال و دریاچه موقت

کانال هدایت سیلاب

د از:انتشاخص های طرح مبنا عبار

:227شاخص ارزش

:5نمره کیفی و عملکردی

:میلیارد ریال 2232هزینه طول عمری

:میلیارد ریال 281هزیته ساخت

. پلان کلی طرح ساماندهی خور غربی 1-5شکل

15

گزینه منتخب:. 2-5

اند از:اجزا گزینه منتخب عبارت

کانال شمال جاده کشوریبند.

احداث دو دستگاه پل.

کانال هدایت سیلاب.

222غربی در زیر خندق جنوبی فقط برای انتقال سیلاب خندق جنوبی و روان آب ساماندهی کانال خاکی در مسیر فعلی خور .هکتاری

اند از:مزایای گزینه منتخب عبارت

ماند.یای طرح مبنا بدون تغییر باقی میکلیه مزا

هکتاری را خواهد داشت. 222کمترین تداخل با طرح احتمالی توسعه

های مقطعی با ممانعت از ورود سیلاب غالب به محدوده عملیات بندری.حذف ریسک ورود سیلاب

متر مکعب بر ثانیه. 35بعدی و بروز سرریز بند خاکی تا زمان سیلاب آوری سیلاب پشتهای ناشی از جمعکاهش ریسک

گزینه منتخب: هایشاخص

2223شاخص ارزش

:624نمره کیفی و عملکردی

:میلیارد ریال 1224هزینه طول عمری.

:میلیارد ریال 142هزینه ساخت.

نتیجه گیری: . 6

سازی شده در این مطالعات مهندسی ارزش مورد تایید ارزش پروژه شامل کارشناسان محترم مشاور طراح، کارشناسانکلیه نتایج تصمیم

بیشینه های پیشنهادی،های اجرای گزینهرار گرفته است. در محاسبات هزینهبیرونی مطالعات ق همحترم کارفرما، بهره بردار و کارشناسان خبرسد در برخی روسط مشاور طراح تهیه و به نظر میها تمختلف قرار گرفته است، این گزینههای ی قابل پیشبینی برای اجرای گزینههاهزینه

لیات مبایست تا حد امکان از ورود سیلاب به محدوده عارش شده نیز باشد. پس میهای گزواقعی اجرای گزینه کمتر از هزینههای رد هزینهمواها و شرایط کند اما باید تمام ریسکیهایی انتخاب گردد که از ورود سیلاب به محدوده عملیات بندری اجتناب مبندری اجتناب گردد و گزینه

مده مسیرهای انتخاب شده در دقت بررسی و کنترل شود. همچنین عهسط مشاور طرح مربوطه در فازهای طراحی فاز یک و صفر بآن تو کند و در آمد ناشی از آن قابل ملاحضه برای کارفرما خواهد بود.می های محدوده بندری را بیشتر حفظهای ارائه شده زمینگزینه

تشکر و قدردانی:. 7

ستای تدوین این مقاله یاری ی همه اساتید، دوستان و همکارانی که بی دریغ در راها و همکاری صمیمانه، زحمات، راهنمایینگارندگان

: به ویژه دارد.ی خویش را به حضور ایشان بیان میشناساند ارج نهاده، سپاسگزاری و قدرنموده

16

.ایرانعضو هیأت علمی دانشکده مهندسی عمران، دانشگاه علم و صنعت جناب دکتر مصطفی خانزادی . 1 .دانشجوی دکترای رشته عمران گرایش مهندسی و مدیریت ساخت، دانشگاه علم و صنعت ایرانجناب مهندس علیرضا چاله کایی . 2خانه کمیته مطالعات مهندسی ارزش سازمان حمید خلیلی سرپرست محترم اداره نظارت بر سواحل و دریانوردی و مسئول دبیر جناب مهندس. 3

بنادر و دریانوردی. رضا راکبی کارشناس دبیرخانه کمیته مطالعات مهندسی ارزش سازمان بنادر و دریانوردی.جناب مهندس محمد. 4

منابع: . 8

[1] A Guide to the Project Management Body of Knowledge (PMBOK Guide), Third Edition ,Project

Management Institute, 2015.

[2] Value Engineering a Practical Approach for Owners, Designers and Contractor, Zimmerman, L.W

and GDHART, 1982.

[3] ARTHURE E. MUDGE-"VALUE ENGINEERING-A SYSTEMATIC APPROACH"- MCGROW

HILL-1971.

. سازمان مدیریت و برنامه "جایگاه مهندسی ارزش در مدیریت پروژه "د. قوامی فر، کامران. عباسی، مزدک. جبل عاملی، محمد سعی ] 4[ .1383ریزی کشور.

.1383دکتر یعقوب قلی پور، حمید بیرقی. کتاب مبانی مهندسی ارزش، انتشارات ترمه، تهران. ] 5[

مهندسی ارزش خور غربی بندر شهید "شرق، شرکت مشاور سامان گستر شریف، سازمان بنادر و دریانوردی ج.ا.ا، شرکت آبراه سازه ] 6[ .1393. تهران، دیماه "رجایی

طرح کنترل، مهار و هدایت سیلاب "شرکت مهندس مشاور آبراه سازه شرق، شرکت مشاور سامان گستر شریف، گزارش مهندسی ارزش ] 7[ .1393، تهران، "در منطقه خور غربی بندر شهید رجایی