klas: tumult maak het!...2 /Õ Õ ÌÊuÊ i ` } soms is cultuur ook kunst. bijvoorbeeld de...
TRANSCRIPT
In dit dossier:Alles is kunst!Hoe werken kunstenaars?
Maak zelf kunstwerkenSchilderijen, muziek, film
en nog veel meer!
Dit dossier is van:
Klas:
Klas1-2
Tumult Maak het!Kunst en cultuur in de onderbouw
2 Tumult ’08-’09
Inleiding 1
1. Vertel een verhaal 7
2. Maak een compositie 29
3. Zet iets in elkaar 51
4. Bepaal de waarde 73
Maak het!
In dit dossier vind je deze hoofdstukken:
In dit dossier zie je deze pictogrammen:
Zo werkt Tumult:
Tumult Antwoordnummer 475631070 WE AmsterdamTel. 020 – 421 51 [email protected]
ISBN 978-94-6114-307-5© Tumult, 2016 Alle rechten voorbehouden
Van werken van beeldende kunstenaars aangesloten bij een CISAC-organisatie is het auteursrecht geregeld met Pictoright te Amsterdam. © c/o Pictoright Amsterdam 2016
= Tip
= Weetje
= Opdracht
= Keuzeopdracht
= Groepsopdracht
= Verwijzing naar www.tumult.nl
= Bruikbaar bij andere vakken
= Samenvatting
Dossier www.tumult.nl
+In dit dossier maak je individueel, in groepjes of klassikaal opdrachten die je in de les kunt doen.
Op www.tumult.nl vind je na inloggen opdrachten, les-brieven, digilessen, testen en handige studiekaarten.
1
Cultuur is het tegenovergestelde van natuur. Het is alles wat door mensen gemaakt of bedacht is. Zoals de kleren die je aan hebt, het huis waar je woont en de wetten en regels van je land.
1 Cultuur of natuur?
➜ Knip alle plaatjes op pagina 3 uit.
Welke plaatjes zijn volgens jou natuur? En wat is cultuur? Maak twee stapeltjes.
➜ Bewaar de cultuurplaatjes.
Deze heb je nodig voor de volgende opdracht. De natuurplaatjes mag je weggooien.
NatuurMaak hier een stapeltje
met natuurplaatjes
CultuurMaak hier een stapeltje
met cultuurplaatjes
InleidingKunst en cultuur heb je overal. Het plaatselijke museum, de muziek die je luistert, Facebook, reclameborden op straat … Maar wat is kunst precies? En cultuur? En wat heeft dat te maken met de dingen die jij maakt? Daarover gaat dit hoofdstuk.
Na dit hoofdstuk kun je:
dingen jij hebt gemaakt.
2
Soms is cultuur ook kunst. Bijvoorbeeld de schilderijen die in een museum hangen. Een film in de bioscoop. Of een dansvoorstelling in het theater. Kunst is het werk van kun-stenaars. Kunst laat je op een nieuwe manier naar dingen kijken.
2 Kunst of cultuur?
➜ Pak alle cultuurplaatjes erbij en bekijk ze nog eens goed.
Welke plaatjes vind je cultuur? En welke plaatjes zijn volgens jou kunst? Maak weer twee stapeltjes.
➜ Maak een cultuurcollage.
Plak de cultuurplaatjes op het vel met ‘Cultuur is …’, dat achterin dit dossier zit. Schrijf in de tekstballonnen alles op wat volgens jou cultuur is.
Voorbeeld:Cultuur is …… typisch Nederlands eten zoals boerenkool met worst.… mijn smartphone.… naar de kerk gaan.
➜ Maak een kunstcollage.
Plak de kunstplaatjes op het vel met ‘Kunst is …’, dat achterin dit dossier zit. Schrijf in de tekstballonnen alles op wat volgens jou kunst is.
Voorbeeld:Kunst is …… dingen die in een museum hangen.… klassieke muziek.… wat kunstenaars maken.
➜ Presenteer je posters aan de klas.
Bespreek met elkaar de kenmerken van kunst en cultuur.
Schrijf alles op wat je te
binnen schiet. Niets is gek!
Je mag ook zelf plaatjes
zoeken of er tekeningetjes bij maken. Wees creatief, maak er iets moois van!
CultuurMaak hier een stapeltje
met cultuurplaatjes
KunstMaak hier een stapeltje
met kunstplaatjes
3
✁
4
5
Kunstenaars zijn creatieve mensen. Ze vinden het leuk om dingen te bedenken en maken. Ze zijn graag met hun handen bezig. Vaak als kind al. Je kunt in heel veel dingen creatief zijn. Teken jij graag? Zet je mooie websites in elkaar? Of vind je het leuk om je kamer steeds opnieuw in te richten? Dan ben je creatief bezig!
3 Creatief!
➜ Kruis aan wat jij leuk vindt om te doen.
Welke creatieve dingen doe jij graag? Kruis dat aan.
Tekenen Verhalen schrijven Foto’s maken Rappen Zingen Websites bouwen Ergens aan sleutelen Muziek maken Toneelspelen Knutselen Je kamer inrichten Filmpjes maken Schilderen Dansen Iets bouwen Plakboek maken Gedichten schrijven Dj’en
Anders, namelijk
➜ Bekijk hoe creatief jij bent.
Hoeveel dingen heb jij aangekruist? Geef dat op de thermometer aan en lees af hoe creatief jij bent!
SUPER CREATIEF (meer dan 5)
ERG CREATIEF (3 tot 5)
BEHOORLIJK CREATIEF (1 of 2)
CREATIEF TALENT IN DE DOP (0)
7654321
Creatief betekent dat je goed
bent in dingen bedenken en maken. Iedereen kan leren om creatief te zijn! Dat ontdek je in dit dossier.
Iedereen is een beetje kunstenaar. Je hebt vast al een hele-boel mooie dingen gemaakt en gedaan. Misschien heb je wel eens een grappig filmpje gemaakt en op YouTube gezet. Een briljante Sinterklaassurprise bedacht voor je zusje. Of je had een mooie rol in de eindmusical op je basisschool.
4 Jouw kunst
➜ Maak een top 3 van dingen die jij hebt gemaakt.
Wat heb jij allemaal gemaakt? Waar ben je echt trots op?
Voorbeeld:1. Fotoboek van de zomervakantie in Frankrijk, omdat ik
er heel lang op de computer mee bezig was.2. Toneelstukje op de klassenavond, omdat we dat zelf bedacht hadden en iedereen het heel grappig vond.
1. , omdat:
2. , omdat:
3. , omdat:
Dit hoofdstuk ging over ...
… cultuur.Cultuur is alles wat door mensen gemaakt of bedacht is. Het is dus eigenlijk alles wat geen natuur is.
… kunst.Sommige cultuur is kunst. Kunst is het werk van kun-stenaars. Zij maken bijzondere dingen. Daarmee proberen ze mensen te raken.
… creatief.Kunstenaars zijn creatieve mensen. Ze zijn goed in dingen bedenken en maken. Vaak als kind al. Maar creatief zijn kun je ook leren.
… jouw kunst.Iedereen is een beetje kunstenaar. Kijk maar naar alle mooie dingen die je in je leven al gemaakt en gedaan hebt.
6
Als je zelf iets maakt, is dat altijd
iets om trots op te zijn!
In ieder verhaal gebeurt iets. Bijvoorbeeld: je loopt op straat. Plotseling stap je in een gat. Daarmee is het verhaal begon-nen. Misschien verdwijn je in het gat en is dat het begin van een reeks vreemde gebeurtenissen.
1 Vertel een verhaal
➜ Maak het onderstaande verhaal af.
Het kan iets zijn wat je echt hebt meegemaakt. Maar je mag ook iets verzinnen.
Ik ging vanmorgen de deur uit ...
➜ Vertel jouw verhaal aan je buurman en andersom.
Raad van elkaar of het wel of niet echt is gebeurd. Heb je het goed geraden? Waar lag dat aan?
Ja,
Nee,
7
1 Vertel een verhaalVerhalen zijn overal. Als je thuiskomt van school vertel je bijvoorbeeld wat je hebt meegemaakt. Je kijkt je favoriete soap of speelt een game. Dat zijn allemaal verhalen. Maar ook een foto of schilderij kan een verhaal vertellen. In dit hoofdstuk leer je alles over verhalen.
Na dit hoofdstuk kun je een verhaal vertellen:
in een toneelscène.
Mensen vertellen elkaar altijd al verhalen. In de prehistorie maak-ten ze daar rots-
tekeningen van. En in het oude Griekenland gingen verhalen van mond tot mond in de vorm van hele lange gedichten (met soms wel 10.000 dichtregels!).
8
Verhalen zijn er in alle soorten en maten: kort, lang, spannend, saai, grappig, serieus, echt gebeurd of niet echt gebeurd. Om erachter te komen waar een verhaal over gaat, kun je de vijf W-vragen stellen:
1. Waar speelt het zich af?2. Wanneer speelt het zich af?3. Wie is de hoofdpersoon?4. Wat gebeurt er?5. Waarom gebeurt het?
2 De vijf W-vragen
➜ Kijk nog eens naar jouw verhaal op pagina 7.
Beantwoord de vijf W-vragen.
Waar?
Wanneer?
Wie?
Wat?
Waarom?
➜ Beantwoord de vijf W-vragen voor het verhaal van de Titanic.
TitanicOp 10 april 1912 vertrekt de Titanic vanuit Ierland richting Amerika. Het is de eerste reis van dit grootste en meest luxe schip ter wereld. Aan boord zijn ruim 2200 passagiers waaronder Rose DeWitt Bukater en Jack Dawson. Rose is van rijke komaf en staat op het punt te trouwen met haar saaie verloofde. Jack is een arme zwerver die toevallig een ticket heeft gewonnen voor de bootreis. Hoewel er een wereld van verschil tussen hen ligt, worden ze smoorverliefd op elkaar. Maar op 14 april 1912 vaart de Titanic tegen een ijsberg en zinkt. 1522 mensen verdrinken. Rose overleeft het, maar ze verliest haar geliefde in het ijskoude water. Vanaf nu noemt ze zichzelf Rose Dawson als eerbetoon aan Jack.
Waar?
Wanneer?
Wie?
Wat?
Waarom?
9
➜ En nu omgekeerd: maak in tweetallen een verhaal met deze vijf W’s.
WAAR WANNEER WIE WAT WAAROM
Bedenk eerst samen het
verhaal en schrijf het dan netjes op. Begin bijvoor-beeld met: ‘Er was eens …’ Vertel wat er gebeurt (‘En toen …’). Vergeet niet te vertellen hoe het afloopt.
10
Vertel een verhaal in foto’s
Je kunt een verhaal in woorden vertellen. Maar je kunt ook beelden gebruiken, bijvoorbeeld foto’s. Vaak laten foto’s een momentopname uit een verhaal zien. Of je kunt er een ver-haal bij bedenken.
1 Foto’s en verhalen
➜ Geef met nummers aan welke foto bij welke zin past.
1. Ze zijn smoorverliefd op elkaar. 2. Het lijkt een onmogelijke opgave. 3. Er kwam geen einde aan het wachten.
In een fotostrip vertel je een verhaal met foto’s. Eigenlijk is het een stripverhaal, maar dan met foto’s. Je gebruikt weinig tekst. Een goede foto zegt immers meer dan duizend woorden!
2 Fotostrip
➜ Vorm groepjes van drie of vier leerlingen.
Maak met elkaar een fotostrip van zes foto’s. Een fotostrip maak je zo:
Stap 1: Maak een taakverdelingVerdeel de taken in je groepje. Je kunt ook een dubbele taak hebben. Zorg voor een eerlijke taakverdeling!
Wie heeft de leiding?
Wie schrijft alles op?
Wie tekent het storyboard?
Wie acteren er?
Wie zet de fotostrip in elkaar?
Foto-opdracht 1.1
Zorg bij de taakverde-ling dat
iedereen doet waar hij of zij goed in is. Dat werkt het best.
11
Stap 2: Bedenk een verhaalBedenk een kort verhaal dat zich op school afspeelt. Doe dat met behulp van de vijf W’s:
Waar? Op school
Wanneer?
Wie?
Wat?
Waarom?
LET OP! Geef je verhaal een duidelijk begin, een (spannend) midden en een einde.
Stap 3: Maak een storyboard Maak eerst een storyboard. Daarin teken je wat je op de foto gaat zetten. Schrijf de tekst eronder.
Zorg dat je idee prak-tisch haal-
baar is! Overleg daarover met je docent.
12
Stap 4: Maak foto’sStoryboard klaar? Dan kun je nu gaan fotograferen!
Tips:Check de camera: weet je hoe die werkt?Houd je aan het storyboard.Maak meerdere versies van elke foto, zodat je later de beste foto’s kunt uitkiezen.Zorg voor afwisseling: totaalfoto’s, foto’s van dichtbij, of houd je camera eens scheef.
Stap 5: Maak er een fotostrip vanZet je foto’s op de computer. Je kunt dan op twee manieren de fotostrip maken:1. Print de foto’s uit en plak ze op. Schrijf de teksten erbij.2. Maak de strip op de computer met Word of een ander
programma.
3 Fotopresentatie
➜ Leg alle fotostrips naast elkaar op een rij tafels.
Loop met je groepje langs en schrijf bij elke presentatie op een Post-it één ding wat je top vindt. En één tip voor de volgende keer.
Voorbeeld:
Je kunt de foto’s ook scheef zet-
ten of er stukken uit knip-pen. Of schrijf de tekst in tekstballonnen. Maak er wat moois van!
13
Stop je verhaal in een kistje
Kun je een verhaal vertellen met een voorwerp? Bijvoorbeeld met een beeldhouwwerk of ander kunstobject? Veel kunste-naars maken voorwerpen waar een verhaal bij hoort.
1 Verhaal in een kist
➜ Bekijk de foto.
Het is een kist van de kunstenaar Bertus Halfwerk.
Niet iedereen mag zien wat erin zit. Waaraan zie je dat?
Wat voor dingen zou jij zelf in deze kist stoppen?
1.2Handvaardig-heid opdracht
Bertus Halfwerk,
Droogboeket, 1989,
20x80x50cm
Kunstenaar Bertus Halfwerk (1951) is opge-groeid in Olst, een dorpje aan de IJs-
sel. In veel van zijn kunst-werken verwerkt hij de verhalen uit zijn jeugd.
14
➜ Bekijk de foto.
In het kistje zit een gedroogd vosje dat op distelknoppen ligt. Bedenk welk verhaal hierbij zou kunnen horen.
Waar komt het vandaan?
Wanneer is dit gebeurd?
Wie waren erbij?
Wat is er gebeurd?
Waarom is het gebeurd?
➜ Bespreek klassikaal wat jullie hebben opgeschreven.
En vergelijk het met het echte verhaal van de kunstenaar. Dat staat helemaal achterin dit dossier.
Een herinnering is eigenlijk een verhaal van iets wat jij ooit hebt meegemaakt. Vaak roepen bepaalde voorwerpen een herinnering op. Bijvoorbeeld een foto of een souvenir uit een land waar je ooit op vakantie bent geweest. Of je knuffel van vroeger. Daar zit dan een heel verhaal achter.
2 Jouw mooiste herinnering
➜ Maak een houten kistje met jouw mooiste herinnering erin.
Bertus Halfwerk,
Droogboeket, 1989,
20x80x 50cm
Gebruik je fantasie. Alles wat
je bedenkt is goed, niets is gek!
15
Stap 1: Je mooiste herinneringSchrijf op wat je mooiste herinnering is.
Voorbeeld:— De zomervakantie in Spanje.— Dat we kampioen werden met ons voetbalteam.
Stap 2: Bedenk voorwerpenSchrijf zoveel mogelijk voorwerpen op die bij je herinnering horen.
Voorbeeld:— Schelpen, snorkel, vakantiefoto’s etc.— Voetbal, foto van het kampioensteam, wisselbeker etc.
Stap 3: Bedenk de kleurenSchrijf op welke kleuren bij je herinnering horen.
Voorbeeld:— Blauw (de kleur van de zee en de lucht), geel (kleur van het strand en de zon). — Zwart en wit (kleuren van een voetbal), groen (voetbalveld).
Neem voor de volgende
les een aantal kleine voor-werpen mee van huis. Zoals foto’s, schelpen of voetbal-plaatjes. Die kun je dan in je kistje stoppen.
16
Stap 4: Schets de binnenkant van je kistjeVoor de binnenkant mag je verschillende materialen gebruiken, zoals stof, hout, verf, plaatjes, kleine voorwerpen …Maak een schets van de binnenkant van je kist. Kleur de schets in en zet erbij welke materialen je gaat gebruiken. Maak zo nodig nog een tweede schets op een apart blaadje.
Stap 5: Maak je kistjeBespreek de schets met je docent. Voer daarna je schets uit en timmer je kistje in elkaar.
➜ Log in op www.tumult.nl. Bekijk de techniekkaart Timmeren. Handig om te gebruiken bij het timmeren van je kistje.
3 Jouw verhaal
➜ Schrijf in ongeveer 50 woorden het verhaal dat bij jouw kistje hoort.
➜ Presenteer je kistje aan de klas en vertel je verhaal erbij.
Een schets is een eenvoudige teke-ning van hoe je het wilt gaan doen. Zo kun je dingen
voor je zien en ook aan een ander laten zien welke ideeën je hebt.
17
Vertel je verhaal met geluid
Toen nog niet iedereen een televisie had, luisterden mensen op de radio naar hoorspelen. Je hoort dan bij het verhaal allemaal geluiden en muziek. Bijvoorbeeld een deurbel als er aangebeld wordt. Of spannende muziek. Zo maak je het ver-haal duidelijk met geluiden.
1 Geluiden
➜ Geef aan hoe je de volgende geluiden kunt nadoen.
De wind:
Een klaslokaal tijdens een toets:
Een achtervolging:
➜ Log in op www.tumult.nl. Bekijk het filmpje Hoorspel.
Welke geluiden hoor je? Hoe maken ze die? Geef drie voorbeelden.
Geluid Hoe
1.
2.
3.
Muziekopdracht 1.3
18
Voor een hoorspel heb je allerlei spullen nodig waarmee je geluiden kunt maken. Dat kunnen gewone spullen zijn, zoals een wekker of keukengerei. Maar je kunt ook muziekinstru-menten of andere voorwerpen gebruiken om geluiden na te bootsen.
2 Hoorspel
➜ Maak in groepjes van vijf een hoorspel.
Volg daarvoor het stappenplan.
Stap 1: Team up!Maak groepjes van vijf personen en verdeel de taken. Je kunt ook een dubbele taak hebben. Zorg voor een eerlijke taakverdeling!
Wie heeft de leiding?
Wie schrijft alles op?
Wie spreken de teksten in?
Wie maken de geluiden?
Wie neemt het hoorspel op?
Stap 2: Verhaal bedenkenLees het begin van het hoorspel op pagina 19. Bedenk met elkaar hoe dit afloopt. Je kunt het zo gek/grappig/spannend maken als je zelf wilt. Vul je verhaal in bij de kolom ‘tekst’.
Stap 4: Geluiden makenBedenk nu geluiden die bij de tekst passen. Schrijf die op in de kolom ‘geluid’. Er zijn al wat voorbeelden ingevuld.
Stap 5: OefenenBedenk dan hoe je de geluiden kunt maken en welke spullen je daarvoor nodig hebt. Schrijf dat op in de kolom ‘hoe’. Oefen het maken van de geluiden.
Achter-grondmu-ziek bepaalt
de sfeer. Zoek bijvoorbeeld filmmuziek op YouTube.
Ook bij films is muziek en geluid vaak heel belang-rijk voor het ver-haal. Kijk maar
eens een enge film terwijl je het geluid uit zet; het is meteen een stuk minder eng!
19
Teks
tG
elui
den
Hoe
?
Flo
ria
n e
n M
eike
zijn
all
een
th
uis
. H
un
ou
der
s zi
jn n
aa
r h
et t
hea
ter.
B
uit
en s
torm
t h
et.
- G
elu
id v
an
de
win
d-
Reg
en t
egen
de
ram
en-
Ach
terg
ron
dm
uzi
ek
- Tu
ssen
je h
an
den
bla
zen
- M
et je
na
gel
s o
p d
e ta
fel
tikken
- Zo
ek p
ass
end
e m
uzi
ek
De
tele
foo
n g
aa
t. M
eike
nee
mt
op.
- R
ing
ton
e-
Met
je t
elef
oo
n
MEI
KE:
Met
Mei
ke
Ad
ema
.R
uw
E ST
EM:
Ha
llo
Mei
ke,
met
Dic
k P
lan
tin
ga
. Ik
zo
u b
ij ju
llie
no
g e
ven
ee
n h
am
er k
om
en l
enen
. K
an
da
t n
u?
Flo
ria
n e
n M
eike
kij
ken
elk
aa
r a
an
. M
enee
r P
lan
tin
ga
is
de
bu
urm
an
,
ma
ar
hij
is
hee
l en
g.
MEI
KE:
Ku
nt
u h
et n
iet
mo
rgen
oph
ale
n?
Da
n z
ijn
mij
n o
ud
ers
er.
MEN
EER
: Ik
heb
‘m e
cht
nu
no
dig
. Ik
wee
t w
aa
r h
ij l
igt,
du
s ik
ko
m e
raa
n.
- Sp
an
nen
de
mu
ziek
- V
oet
sta
ppen
op
het
gri
nd
pad
- D
eurb
el
FLO
RIA
N:
Oh
nee
, d
aa
r h
eb je
hem
al!
20
Stap 6: UitvoerenVoer nu jullie hoorspel uit voor de rest van de klas. Laat één persoon uit je groepje het opnemen, bijvoorbeeld met de audio-recorder van een mobieltje.
3 Recensie
➜ Schrijf een korte recensie over het hoorspel van een ander groepje.
In een recensie geef je jouw mening en leg je uit waarom je dat vindt. Volg de vragen hieronder.
Over welk groepje gaat de recensie:
Hoe leuk/spannend/grappig vond je het? Leg uit waarom.
Wat vond je het meest originele geluid dat ze bedacht hebben?
Raad je anderen aan om naar het hoorspel te luisteren?
Ja, want:
Nee, want:
21
Teken een verhaal
Schilderijen laten vaak een verhaal zien. Die verhalen kunnen over van alles gaan. Over superhelden, over de geschiede nis, of over het dagelijkse leven. De schilderijen van Jan Steen vertellen bijvoorbeeld over het dagelijks leven in zijn tijd (17e eeuw). Ze spelen zich vaak af in een woonkamer of keuken. En er gebeurt van alles.
1 Huiselijke tafereeltjes
➜ Bekijk het schilderij van Jan Steen aandachtig en beantwoord de vragen.
Waar speelt het zich af? Hoe zie je dat?
Wanneer speelt het zich af? Hoe zie je dat?
Wie staan er op het schilderij?
Tekenopdracht 1.4
Jan Steen,
Vrolijk huisgezin,
1668, 110,5x141cm.
In de 17e eeuw was Nederland een van de rijk-ste en machtig-ste landen van
de wereld. Daarom heet het de Gouden Eeuw. Veel beroemde schilders, zoals Rembrandt van Rijn, Johannes Vermeer en Jan Steen, komen uit die tijd.
22
Wat gebeurt er allemaal?
Jan Steen leefde in de 17e eeuw. Maar stel je voor dat hij in deze tijd een schilderij zou maken van het dagelijkse leven in een woonkamer of keuken. Dat zou er heel anders uitzien!
2 Jouw dagelijkse leven
➜ Maak een tekening die iets vertelt over jouw dagelijkse leven.
Lees hieronder hoe je dat doet:
Stap 1: BedenkenBedenk wat er op jouw tekening komt. Beantwoord daarvoor de vier W-vragen hieronder.
Voorbeeld:Waar? In de woonkamerWanneer? ZondagmiddagWie? Mijn vader en moeder, broertje, zus en een
vriendinnetje, de hond.Wat? Mijn moeder zit in haar stoel de krant te lezen.
M’n vader doet een spelletje met m’n broertje, m’n vriendinnetje en mij. M’n zus zit achter haar laptop. De hond probeert de zoutjes van tafel te pakken te krijgen.
Waar?
Wanneer?
Wie?
Wat?
Beschrijf echt alles wat je ziet
op het schilderij: welke mensen erop staan, wat voor kleren ze aanhebben, wat ze doen etc.
Stel je een moment voor bij jul-
lie thuis. Bijvoorbeeld met elkaar tv-kijken, internetten, samen avondeten. Wie is daarbij? En wat gebeurt er allemaal?
23
Stap 2: SchetsenMaak met potlood twee schetsen voor jouw tekening.
Stap 3: TekenenMaak van je beste schets met (kleur)potloden een tekening in het groot. Doe dit op een apart A4’tje. Gebruik het hele tekenvel. Maak je tekening dus niet te klein.
In een schets kun je dingen
uitprobe ren. Het is een soort kladversie. Dat maakt het makkelijker om daarna een mooie tekening te maken.
24
3 Terugkijken
➜ Kijk terug op deze tekenopdracht en het resultaat.
Wat vind je goed gelukt aan je tekening?
Wat heb je geleerd van de tekenopdracht?
➜ Geef één tip aan een leerling die deze opdracht ook gaat maken.
25
Zet een verhaal in scène
Ook theatermakers vertellen verhalen. Ze zetten verhalen in scène op het toneel. Vaak gebruiken ze daarbij dialogen. Dat wil zeggen dat twee of meer personages met elkaar in gesprek zijn. Tussen de regels door wordt het verhaal duide-lijk. Zo’n dialoog staat in een toneeltekst.
1 Toneeltekst
➜ Lees de toneeltekst op pagina 26 en beantwoord de vragen.
Waar speelt het zich af?
Wanneer speelt het zich af?
Over wie gaat het?
Wat gebeurt er?
Waarom gebeurt dat?
➜ Leg uit wat je van dit verhaal vindt (bijv. spannend, grappig, saai) en waarom.
, want:
➜ Log in op www.tumult.nl. Bekijk het filmpje Liga.
Wat valt je op aan de manier waarop de acteurs de scène spelen? Noem twee dingen.
1.
2.
Is je mening over het verhaal veranderd nu je het filmpje hebt gezien?
Ja/Nee, want:
Theateropdracht 1.5
Een toneel tekst wordt vaak pas leuk als je de uitvoering in het theater ziet.
Dan zie je wat de theater-makers met de tekst heb-ben gedaan en hoe ze het spelen.
26
BUITEN IN DE TUIN – AVOND
VROUW 1: Mmmmmmm.
MAN 1: Lekker.
MAN 2: Ja, ik vind het ook lekker.
MAN 1: Ja, lekker. VROUW 1: Ja, ’t is lekker. Lekker, ja.
VROUW 2: Lekkere smaak ook.
ALLEMAAL (ongelijktijdig): Ja.
VROUW 1: Dat is een eeh typische barbecuesmaak hè?! Toch? MAN 2: Ja, ja, ja, ja. MAN 3: Ja, het is rokerig van de barbecue.
ALLEMAAL (ongelijktijdig): Ja.
MAN 1: Dat komt van de kooltjes denk ik hè?! Door het vuur.
MAN 2: Ja, precies, ja.
VROUW 1: Dan krijg je precies die eeh typische smaak van de barbecue hè?!
MAN 2: Ja. MAN 2 + MAN 3 nemen een slok van hun bier.
MAN 3: Nou, het bier is ook eeh lekker fris hè?!
MAN 1: Ja. Ja, mmmm.
MAN 2: Ja heerlijk. Is ook lekker, hè?! Voor als het zo warm is.
MAN 3: Ja.
MAN 2: Echt een dorstlesser.
VROUW 1: Is echt lekker.
MAN 2: Ja.
VROUW 1: Hou jij niet van bier, Willemijn?
VROUW 2: Nee.
MAN 1: Nou, dat kan ook toch?
MAN 2 + MAN 3: Ja.
Uit: Liga,
theatergroep
Kassys (2007)
27
Je kunt hetzelfde stukje verhaal op heel veel verschillende manieren spelen. Je kunt het bijvoorbeeld spelen alsof je ver-drietig bent of juist heel blij. Of je kunt de omgeving veran-deren. Dan laat je het bijvoorbeeld op de Noordpool afspelen. Eigenlijk vertel je dan steeds een ander verhaal!
2 Spelen
➜ Speel de scène hieronder op verschillende manieren.
Maak tweetallen en volg het stappenplan.
Stap 1: De tekstLees de tekst hieronder. Het is een korte dialoog.
PERSOON 1: Hoi.PERSOON 2: Hoi.PERSOON 1: Hoe gaat het?PERSOON 2: Goed. En met jou?PERSOON 1: Gaat wel.
Stap 2: Rollen verdelenBepaal wie welke persoon speelt.
PERSOON 1:
PERSOON 2:
Stap 3: OefenenLeer jouw tekst uit je hoofd. En oefen met elkaar de tekst. Zodat jullie het zonder spieken kunnen spelen.
Stap 4: SpelenSpeel de scène vier keer. Kies hieronder op welke vier manieren je dat gaat doen. En bedenk zelf ook één manier.
Jullie zijn allebei heel verlegen. Jullie zijn heel erg blij elkaar te zien. Jullie zitten in een tentje op de Noordpool. Jullie zijn eigenlijk boos op elkaar. Jullie staan in een disco met harde muziek. Jullie zijn in de bibliotheek en moeten stil zijn. Jullie zijn heel erg moe.
Leef je in de situatie in. Denk
bijvoorbeeld aan een keer dat je echt verlegen of boos was. Of stel je voor dat je echt in de disco staat.
28
3 Optreden
➜ Bespreek de opdracht in tweetallen.
Hoe was het om de scène steeds anders te spelen? Leg je antwoord uit.
, want:
Wat vonden jullie de leukste of beste scène van jezelf en waarom?
, want:
➜ Speel deze scène voor de klas.
Iedereen krijgt een daverend applaus!
Dit hoofdstuk ging over …
… verhalen.Verhalen zijn overal. Op televisie, in boeken, in schilderijen en noem maar op.
… vertel een verhaal in foto’s.Je kunt een verhaal vertellen in foto’s. Bijvoorbeeld in een fotostrip.
… stop je verhaal in een kistje.Je kunt een verhaal vertellen met een voorwerp. Bijvoorbeeld door je herinneringen in een kistje te stoppen.
… vertel je verhaal met geluid.Je kunt een verhaal vertellen met geluiden en muziek. Bij-voorbeeld in een hoorspel.
… teken een verhaal.Je kunt een verhaal ook tekenen. Bijvoorbeeld door een teke-ning te maken van een moment uit jouw leven.
… zet een verhaal in scène.Je kunt een verhaal in scène zetten. Dat betekent dat je er een toneelstukje van maakt.
Veel mensen vinden
het best eng om toneel te spelen. Moedig elkaar dus aan. Praat er niet doorheen. En geef iedereen applaus!
29
Compositie is hoe je jouw kunstwerk bedacht hebt. Het is het gevoel dat alles klopt. e
1 Voorkant
➜ Vertel: wat vind je van de voorkant van dit boekje?
Ik vind de voorkant , want:
➜ Teken de compositie in een paar lijnen na.
Bekijk het plaatje van de voorkant door je oogwimpers. Teken de belangrijkste vormen die je ziet in een paar lijnen na.
In dit dossier:Alles is kunst!Hoe doen kunstenaars dat?
Maak zelf kunstwerkenSchilderijen, muziek, film
en nog veel meer!
Dit dossier is van:
Klas:
Klas1-2
Tumult Maak het!Kunst en cultuur in de onderbouw
2 Maak een compositieKunstenaars doen niet zomaar wat. Zet je het onder-werp links, rechts of midden op je schilderij? Waar zet je de camera voor de foto? Welke instrumenten wil je laten horen in je muziekstuk? Uit welke danspassen bestaat je dans? Over al die dingen moet je nadenken. Het resultaat van je keuzes is de compositie.
Na dit hoofdstuk kun je:
naam.
Het woord com-positie komt van componeren. Dat betekent ‘orde scheppen in de chaos’.
30
De vormgever heeft de voorkant van dit boekje zo bedacht. Maar het kan natuurlijk ook anders!
2 Jouw compositie
➜ Bedenk een nieuwe compositie voor de voorkant.
Stap 1: KnippenKnip de plaatjes op pagina 31 uit.
Stap 2: UitproberenLeg de vormen op het groene vlak hieronder. Schuif ermee totdat je een mooie compositie hebt gevonden.
Stap 3: PlakkenPlak jouw compositie hieronder op.
Je hoeft niet alle plaatjes
te gebruiken. Probeer van alles uit. Als je één ding ergens anders zet of weg-laat, verandert de hele com-positie.
31
De vormgever heeft de voorkant zo bedacht. Maar het kan natuurlijk ook anders!
Tumult Maak het!Kunst en cultuur in de onderbouw
Tumult Maak het!Kunst en cultuur in de onderbouw
Tumult Maak het!Kunst en cultuur in de onderbouw
Klas 1-2
Klas 1-2
Klas 1-2
Dit dossier is van:
Klas:
Dit dossier is van:
Klas:
32
33
Zet je camera op de juiste plaats
Fotografen zijn altijd bezig met compositie. Hoe zet je de modellen zo neer dat het een mooi plaatje wordt? Hoeveel lucht laat je zien en hoeveel landschap? Waar zet je de camera neer? Al die dingen bepalen de compositie. Als fotograaf moet je vooral heel goed kijken.
1 Letters zien
➜ Bekijk het plaatje hieronder van vliegtuigstrepen in de lucht.
Welke letters zien jullie hier allemaal in?
➜ Stel jij bent de fotograaf en je wilt de letter X laten zien.
Welk deel van de foto zou je dan laten zien? Geef dat aan door een rechthoek te tekenen in de foto.
➜ Doe hetzelfde voor de letter T en de letter A.
Je mag je rechthoek ook schuin tekenen als je de letter dan beter kunt laten zien.
Foto-opdracht 2.1
Wat je wel en niet laat zien van
de omgeving noem je de beelduitsnede. Je snijdt als het ware een rechthoek uit wat je voor je ziet. Hoe je dat doet bepaalt of je com-positie interessant is.
Je kunt er zeker tien letters in
zien. Dus geef het niet te snel op!
34
Als je goed kijkt, kun je overal om je heen letters ontdekken. Als je een beker van boven bekijkt zie je de letter O. En een deurklink maakt de letter L.
2 Jouw naam in foto’s
➜ Schrijf je eigen naam in foto’s!
Hoe je dat aanpakt, lees je in het stappenplan hieronder.
Stap 1: Tweetallen vormenVorm tweetallen en zorg dat je per tweetal een camera hebt.
Stap 2: ZoekenGa in tweetallen op zoek naar de letters van jullie namen. De docent vertelt waar je in en rond het schoolgebouw wel en niet mag komen.
LET OP! Het mogen geen ‘echte’ letters zijn, zoals de letter op een aanplakbiljet of van informatieborden! Maar het moeten vormen zijn die op een letter lijken.
Stap 3: FotograferenAls je een letter gevonden hebt, zet je hem zo duidelijk mogelijk op de foto. Maak meerdere foto’s van elke letter. Zo kun je later de beste foto uitkiezen.
Schrijf hieronder de letters van je naam. En kruis steeds aan welke letter je hebt gehad.
Stap 4: Je naam ‘schrijven’Kies van elke letter de beste foto uit. Je kunt nu op twee manieren je naam ‘schrijven’:
1. Print de foto’s uit. Plak ze op een groot vel achter elkaar zodat jouw naam te lezen is.
2. Zet de foto’s achter elkaar op de computer. Bijvoorbeeld met Word of Paint.
Je kunt een letter duidelijk
in beeld krijgen door van dichtbij te fotograferen. Als je te veel van de omgeving ziet, leidt dat af.
35
3 Fotowedstrijd
➜ Geef jouw foto’s aan de docent. Die stalt ze uit op de tafels.
Wie heeft de beste foto’s gemaakt? Dat gaan jullie samen bepalen.
➜ Loop langs alle foto’s en probeer te lezen welke naam er staat.
Schrijf op welke naam je het duidelijkst vindt. Leg uit waarom.
, want:
Schrijf ook op welke naam je het mooist gefotografeerd vindt. En leg uit waarom.
, want:
➜ Tel alle stemmen in de klas.
Er zijn twee winnaars:
Winnaar categorie ‘duidelijkste naam’:
Winnaar categorie ‘mooiste foto’s’:
36
Maak een poppetje met losse vormen
Je kunt met kleine vormen een grote vorm maken, zodat er een nieuwe compositie ontstaat. De kunstenaars van de kunststroming De Stijl deden dat. Voor hen was compositie het belangrijkste onderdeel van hun kunstwerken.
1 Theo van Doesburg
➜ Bekijk de plaatjes hieronder.
Kunstenaar Theo van Doesburg maakte het kunstwerk rechts (plaatje 2). Hij liet zich inspireren door het beeldje (plaatje 1).
Wat heeft hij gedaan met de vormen van het beeldje?
➜ Bekijk nu plaatje 3 hiernaast.
Welke kleuren heeft Theo van Doesburg gebruikt?
Wat voor soort vormen gebruikt hij?
➜ Zoek de rechterfiguur van plaatje 2 in plaatje 3.
Je kunt het plaatje twee keer zien. Wie het ’t eerste ziet wint!
Handvaardig-heidopdracht
2.2
Anoniem, Krishna met fluit (Krishna Venugopala),
brons
Theo van Doesburg, Danseressen, 1916, olieverf op asbest panelen, elk paneel 48×30cm
Theo van Doesburg, Dans I, 1916-1917glas in lood, 47×27cm
z
De Stijl is een kunststro ming die ontstaan is na de eerste wereld-oorlog (1917).
Het is een voorbeeld van abstracte kunst. Dat bete-kent dat het vooral om de vormen en kleuren gaat. Bekende kunstenaars van De Stijl zijn: Piet Mondri-aan, Gerrit Rietveld en Theo van Doesburg.
21
3
37
Theo van Doesburg maakte met losse geometrische vormen een nieuwe compositie. Als je goed kijkt, zie je in de vormen een dansend poppetje. Dat kun jij ook!
2 Maak je eigen compositie
➜ In deze opdracht maak je met losse vormen een nieuwe compositie.
Je gaat jouw compositie met ijzerdraad aan elkaar solderen. Volg het stappenplan.
Stap 1: Verdeel het vlakTeken met potlood een vlak van 15x15 cm op een apart blaadje. Gebruik je liniaal en passer! Teken in het vlak 20 geometrische vormen. Varieer in grote en kleine vormen.
Stap 2: Kleur de vormenJe ziet dat er nu allemaal vormen zijn ontstaan. Kleur deze in met kleurpotlood. Gebruik de kleuren van De Stijl: rood, blauw, geel, zwart, wit en grijs.
Stap 3: Maak de compositieKnip alle vormen uit en leg ze voor je. Schuif net zo lang met de stukjes tot je een mooie compositie hebt gevonden. Plak die op een vel papier.
Let op: gebruik alle stukjes en verander ze niet. Ze mogen wel overlappen.
Stap 4: Soldeer de compositie in ijzerdraadMaak nu je figuur na met ijzerdraad. Daarvoor ga je solderen.
➜ Log in op www.tumult.nl. Bekijk de techniekkaart Solderen. Handig om erbij te pakken als je gaat solderen.
Stap 1 Stap 2 Stap 3
De kunstenaars van De Stijl gebruikten veel geometrische vor-men. Dat zijn vor-
men die je met je passer of geodriehoek kunt maken. Zoals een vierkant, cirkel of driehoek.
38
Stap 5: Plak vloeipapier achter de compositieBekijk op je tekening welke kleuren je hebt gebruikt. Pak vloei-papier in die kleuren. Plak het vloeipapier achter je werkblad.
➜ Log in op www.tumult.nl. Bekijk de techniekkaart Vloeipapier plakken. Handig om erbij te pakken als je met vloeipapier gaat werken.
3 Kijken en vergelijken
➜ Vergelijk jouw werkstuk met plaatje 3 op pagina 36.
Schrijf op wat hetzelfde is en wat verschillend is.
Hetzelfde:
Verschillend:
39
Maak een muziekstuk van je naam
Een muziekstuk maken begint met het bedenken van een muzikale bouwsteen. Dit noem je een motief. Door met het motief te spelen en er allerlei trucjes mee uit te halen wordt een muziekstuk steeds langer. Zo ontstaat dan een compo-sitie.
1 Maak je eigen motief!
➜ Bedenk drie manieren waarop je jouw naam kunt uitspreken of zingen.
Bedenk ook hoe je dat zou noteren en hoe je het zou uitleggen aan iemand anders.
Voorbeeld:
➜ Nu jij! Vul het schema in.
Muziekopdracht 2.3
Manier:San dra
S S S S S S S Sandra
S.A.N.D.R.A.
Ziet eruit als:
------- __ _
- - - - - -
Klinkt als:Twee korte tonen, de eerste hoog, de tweede lager.
Zeven korte s’ en daarna de gesproken naam.
Elke letter spellen (fluisteren).
Manier:
Ziet eruit als: Klinkt als:
Probeer het hardop uit. Fluister
je naam, stotter hem, zing hem, rap hem. Hoe klinkt dat? En hoe zou je het opschrijven als je het aan iemand anders moet uit-leggen?
Bij het maken van een compositie gebruik je een motief op verschillende manieren. Je kunt het herhalen, korter of lan-ger maken of iets veranderen. Zolang het maar herkenbaar blijft, mag alles. Zoiets simpels als je naam, kan zo de basis zijn voor een complete compositie.
2 Maak samen een compositie
➜ Maak een muziekcompositie met je naam.
Volg het stappenplan.
Stap 1: GroepjesMaak groepjes van vier personen. Luister eerst naar de manieren die iedereen bedacht heeft om zijn naam uit te spreken.
Stap 2: RitmeKies één van de namen uit de groep uit die geschikt is als ritme, bijvoorbeeld een korte naam. Dit is de basis van jullie compositie. Maak een ritme van acht tellen, verdeeld over twee maten van vier tellen.
➜ Nu jullie!
Stap 3: MelodieDe melodielaag wordt vaak gezongen. Je maakt dan een combina-tie van ritme en toonhoogte. Je zingt als het ware je naam. Zoek uit de namen van de groep een naam die je goed kunt zingen, bijvoor-beeld een langere naam.
Voorbeeld:
1 2 3 4 1 2 3 4Ritme Tim Tim Tim Timtim Tim Tim Timtim Timtim
1 2 3 4 1 2 3 4
Ritme
Voorbeeld:
Zang 1 2 3 4 1 2 3 4Hoog EEEE EEEE EEEE EEEEMidden Li LiLaag Ne Ne
40
Een mu ziekstuk is altijd
verdeeld in gelijke stukjes. Zo’n stukje noem je een maat. Ieder maat bestaat uit evenveel tellen.
41
➜ Nu jullie!
Stap 4: Een complete compositie Als je nu stap 2 en 3 gaat combineren, krijg je een ritme met een melodie. Maak de compositie af door de andere twee namen toe te voegen.
➜ Nu jullie!
Zang 1 2 3 4 1 2 3 4
Hoog
Midden
Laag
Voorbeeld:
1 2 3 4 1 2 3 4Ritme Tim Tim Tim Timtim Tim Tim Timtim Timtim
ZangHoog EEEE EEEE EEEE EEEEMidden Li LiLaag Ne Ne
Schreeuw BAS! BAS!
Fluister Stefa Nie Stefa Nie
1 2 3 4 1 2 3 4
Ritme
Zang
Hoog
Midden
Laag
42
Stap 5: OptredenOefen nu je compositie met je groep totdat het ritmisch klopt. Voer dan de compositie uit voor de klas! Gefeliciteerd met je eerste eigen muziekstuk!
3 Voor herhaling vatbaar
➜ Kijk terug op deze muziekopdracht en de samenwerking.
Wat vond je van de opdracht? Leg je antwoord uit.
De samenwerking in onze groep ging ,
want:
Wat zou je de volgende keer anders doen en waarom?
Welke tip heb je voor een groep die de opdracht nog moet doen?
43
Ontwerp je eigen tas
Heb je wel eens goed naar een plastic tas gekeken? Het ont-werp op de tas is niet toevallig ontstaan. Over de composi-tie heeft iemand nagedacht. Dit gebeurt in opdracht van een winkel of een bedrijf. Een reclamebureau zorgt voor een goed ontwerp van de tas.
1 Soorten compositie
➜ Bekijk de plaatjes hieronder en lees de tekst erbij.
1. Symmetrische compositie Je kunt een denkbeeldige lijn van boven naar beneden trekken. Links en rechts is dan bijna elkaars spiegelbeeld. Dat komt even-wichtig over.
2. Asymmetrische compositieHet beeld is niet aan beide kanten gelijk zoals bij een symmetrische composi-tie. Daardoor is er meer dynamiek in het beeld.
3. Overall compositie De vormen zijn regelmatig over het vlak verdeeld in een soort patroon. Het lijkt of het eindeloos doorgaat.
➜ Nu jij!
Zet bij de onderstaande tassen wat voor soort compositie jij denkt dat het is. Je kunt kiezen uit: symmetrisch, asymmetrisch of overall.
Welke tas vind jij het mooiste en waarom?
, want:
Tekenopdracht 2.4
1
A B C
3
2
44
Je hebt gekeken naar tassen die gemaakt zijn door ontwer-pers. Bij de volgende opdracht ben jij de ontwerper. Je gaat nadenken over de compositie van een tas. Je doet niet zomaar wat!
2 Ontwerp je eigen tas
➜ Ontwerp een tas voor je favoriete winkel.
Stap 1: Jouw favoriete winkelSchrijf op voor welke winkel wil jij een tas wilt ontwerpen. Neem een plastic tas mee van die winkel als voorbeeld. Maak daar een schets van. Denk aan het logo en de kleuren.
Ik ga een tas ontwerpen voor:
Stap 2: SloganBedenk een nieuwe slogan voor jouw winkel. Die slogan zet je straks op de tas.
Voorbeeld: Gewoon bij Albert Heijn.
Slogan:
Stap 3: Jouw ontwerpOntwerp een nieuwe tas voor jouw favoriete winkel. Gebruik in ieder geval het logo van de winkel en je slogan.
Schets drie ontwerpen:1. Een symmetrische compositie2. Een asymmetrische compositie3. Een overall compositie
Schets je ontwerpen met potlood en kleur ze in met kleurpotlood.
Een slogan of slag-zin is een
korte tekst die je gebruikt om reclame mee te maken. Bijvoorbeeld: ‘Geen punt bij Karwei’, ‘Hallo Jumbo!’.
45
2. Asymmetrische compositie 3. Overall compositie
Stap 4: Achterkant van de tasSchets een ontwerp voor de achterkant van de tas.
Stap 5: Maak de tasTeken op stevig papier/karton (A2-formaat) het patroon voor de tas zoals dat hieronder staat.
1. Symmetrische compositie
Maak kopieën van het logo.
Zorg voor grote en kleine logo’s. De teksten kun je ook op de computer uitwer-ken en dan natekenen. Met carbonpapier kun je het logo en de teksten handig overnemen.
46
Stap 6: SchilderenKies je beste ontwerp uit. Teken dat in het groot na op de tas. Daarna ga je de tas schilderen.
➜ Log in op www.tumult.nl en bekijk de techniekkaart Schilderen. Handig om te gebruiken als je de tas gaat schilderen.
Stap 7: Zet de tas in elkaarSnijd de tas uit. Vouw het papier langs de stippellijnen. Zet de tas in elkaar en plak ’m vast met lijm.
3 Juryrapport
➜ Schrijf een juryrapport voor de tas van een klasgenoot.
Wissel van dossier met je klasgenoot. Bekijk zijn/haar tas en schrijf jouw mening op.
Juryrapport van voor
Deze compositie heeft de tas:o Symmetrisch o Asymmetrischo Overall
Dit vind ik goed gelukt aan de tas:
, want:
Deze tip heb ik voor de volgende keer:
➜ Bespreek jouw juryrapport met je klasgenoot.
Leg elkaar uit wat je van elkaars tas vindt.
47
Dans je naam
In een dansvoorstelling is niets toevallig. Iemand bedenkt hoe de dansers bewegen, welke danspassen ze maken, waar ze staan. Zo iemand noem je een choreograaf. Het resultaat is de compositie. Een ander woord daarvoor is choreografie.
1 Choreografie
➜ Bekijk de foto hieronder.
Je ziet een choreograaf aan het werk met een aantal dansers.
[foto]
Wat doet een choreograaf precies? Omschrijf dat in je eigen woorden.
Hoe zorgt de choreograaf dat de dansers precies zo bewegen als hij/zij wil, denk je?
Voor wie heb je het meeste bewondering? Voor de choreograaf, die de dans bedenkt? Of voor de dansers, die de dans uitvoeren?
o Choreograaf, want: o Dansers, want:
Dansopdracht 2.5
Ook bekende sterren als Beyoncé en Chris Brown werken met choreografen.
Die bedenken de dansen voor hun videoclips en live optredens.
48
Elke beweging kun je dans noemen. Je hoeft niet altijd inge-wikkelde passen te maken. Vaak kunnen simpele bewegingen een heel mooi resultaat hebben.
2 Jij bent de choreograaf
➜ Bedenk een danscompositie op basis van je naam.
Volg het stappenplan.
Stap 1: Warming upGa in tweetallen tegenover elkaar staan. De ene persoon gaat bewegen en de ander doet het precies na. Alsof je naar je eigen spiegelbeeld kijkt. Wissel na een tijdje om.
Stap 2: Schrijf je naam met je lichaamSchrijf nu de eerste vier letters van je naam met je lichaam. Dat doe je zo:
De eerste letter schrijf je met je hoofd in de ruimte. De tweede letter met je armen. De derde letter met je benen. De vierde letter met je hele lichaam.
Als je alle vier de letters achter elkaar doet, heb je een heel klein stukje dans gemaakt!
Studeer je naam goed in zodat je precies weet wat je doet.
Stap 3: Samen dansenVorm tweetallen en leer jouw naam aan de ander. En andersom. Oefen dit ook heel goed met elkaar. Maak er één geheel van.
Beweeg bij het spiege-len niet te
veel door de ruimte, maar blijf op je plaats. Dan kun je je beter concentreren op de bewegingen.
49
3 Voorstelling
➜ Dans nu samen met je danspartner jullie namen voor de rest van de klas.
Doe dat een paar keer op verschillende plekken in de ruimte:
Tegenover elkaar Naast elkaar Met de ruggen naar elkaar toe Heel ver van elkaar Heel dichtbij elkaar
➜ Bespreek de opdracht na met de klas.
Wat is jullie conclusie? Hoe kun je de ruimte gebruiken in je dans? Welk effect heeft het dansen op verschillende plekken in de ruimte?
Tegenover elkaar:
Naast elkaar:
Ruggen naar elkaar:
Ver van elkaar:
Dichtbij elkaar:
Anders:
Ga achter degene staan die
zijn of haar naam aan jou gaat leren. En kijk heel goed, zodat je het precies na kunt doen.
Je kunt de letter in de ruimte
schrijven. Maar je kunt ook met je lijf de letter maken. Bij de letter A zet je bijvoor-beeld je voeten wijd uit elkaar en maakt de verbin-dingsstreep met je arm.
50
Dit hoofdstuk ging over …
… compositie.Compositie is hoe je jouw kunstwerk bedacht hebt. Alles moet met elkaar kloppen.
… schrijf je naam in foto’s.Compositie is hoe je iets in beeld brengt op de foto. Als je goed om je heen kijkt, kun je bijvoorbeeld de letters van je naam in beeld brengen.
… maak een poppetje met losse vormen.Je kunt ook een compositie maken met losse vormen. Dan schuif je net zo lang met de vormen tot je tevreden bent.
… maak een muziekstuk van je naam.Bij een muziekcompositie is het motief de muzikale bouw-steen. Je kunt bijvoorbeeld een compositie maken met je naam als motief.
… ontwerp je eigen tas.Als je een tas ontwerpt, moet je ook nadenken over de com-positie. Je kunt bijvoorbeeld een symmetrische compositie maken, een asymmetrische of een overall compositie.
… dans je naam.In een dansvoorstelling bedenkt de choreograaf de compo-sitie. Je kunt ook je eigen danscompositie maken door de letters van je naam te dansen.
3 Zet iets in elkaarTechniek is hoe je iets maakt. Van welke materialen je kleren zijn gemaakt. Hoe je zorgt dat een gebouw niet instort. Maar ook hoe je als zanger je stem gebruikt. Dat heeft allemaal met techniek te maken. Daarover gaat dit hoofdstuk.
Na dit hoofdstuk kun je:
een game decor ontwer-
je lichaam bewegen als een robot.
51
Techniek begint bij uitzoeken hoe iets in elkaar zit. Bijvoor-beeld je schoenen. Je loopt er elke dag op. Maar hoe zijn ze eigenlijk gemaakt?
1 Jouw schoenen
➜ Onderzoek hoe jouw schoen in elkaar zit.
Trek je schoen uit of leg je voet op je knie. En beantwoord de vragen hieronder.
Wat voor schoenen heb je aan?
Voorbeeld: Laarzen, sneakers.
Van welke materialen is je schoen gemaakt? Noem echt alles wat je ziet.
Voorbeeld: Rubberen zool, leer.
52
Hoe zit je schoen in elkaar? Hoe is alles aan elkaar vastgemaakt?
Voorbeeld: Gelijmd, genaaid.
Wat voor gereedschappen waren denk je nodig om je schoen te maken?
Voorbeeld: Naald en draad.
Wat vind je het allermooiste aan jouw schoenen?
Kunst is vaak uniek. Dat wil zeggen dat er maar één van is. Zoals van een paar handgemaakte schoenen. Misschien zijn jouw schoenen ook uniek. Bijvoorbeeld omdat je ze zelf versierd hebt. Of omdat ze een bijzondere kleur hebben.
2 Schoen van de klas verkiezing
➜ Vertel aan de klas wat jouw schoen bijzonder maakt.
Waarom is jouw schoen de mooiste van de klas?
Vind jij dat jouw schoen kunst is? Ja/Nee, want:
➜ Houd een ‘schoen van de klas’ verkiezing.
Schrijf op een briefje welke schoen jij het mooiste vindt. Je mag niet op je eigen schoen stemmen. Degene met de meeste stemmen heeft gewonnen!
Schoon-heid zit in details. Het
zijn vaak kleine dingetjes die iets bijzonder maken. Let daar eens op bij jouw schoenen.
53
Maak een animatiefilmpje
Als je een heleboel plaatjes snel achter elkaar vertoont, zie je beweging. Dat komt omdat je hersenen dan geen afzonder-lijke beelden meer waarnemen. De techniek van (animatie-)films werkt volgens dit principe.
1 Animatietechnieken
➜ Lees de informatie over verschillende animatietechnieken.
Filmopdracht 3.1
Shrek
techniek: techniek: techniek:
Stop-motion:Je zet een voorwerp neer en neemt met de camera één beeld op. Dan verander je het een klein beetje en neemt weer één beeld op. Dit doe je een heleboel keer. Als je al die beelden achter elkaar afspeelt, lijkt het net of het voorwerp beweegt.
Tekenfilm:Je tekent met de hand één voor één afzonderlijke beelden op papier. Deze teken je over op transparante vellen. Met een speciale camera zet je dit over op film en je tekeningen bewegen.
3D computeranimatie:Hierbij doe je alles met speciale computerprogramma’s: de figuren en hoe ze bewegen, het decor, de belichting. Al die dingen regel je met de computer.
➜ Bekijk de plaatjes: welke animatietechniek is er gebruikt?
Wallace and Gromit Sneeuwwitje
54
Een eenvoudige manier om zelf een animatiefilmpje te maken, is een flipboekje. Dat is een boekje met daarin een korte tekenfilm.
2 Flipboekje
➜ Maak een flipboekje.
Stap 1: VoorbereidingJe hebt nodig:
Potloden en stiften Schaar Nietmachine Eventueel stevig papier/karton
Knip de acht vakjes op pagina 55 langs de stippellijnen uit. Zorg dat je dit heel precies doet!
Stap 2: IdeeBedenk een simpele en korte beweging waar je een ‘filmpje’ van wilt maken.
Voorbeeld: De zon komt op, een poppetje gooit een bal weg, of een vis springt uit het water.
Beweging:
Stap 3: Tekenen Teken op elk tekenvlak steeds een achtereenvolgend stukje van de beweging. Teken eerst dun met potlood, zodat je nog dingen uit kunt gummen en veranderen.
Als je helemaal tevreden bent, trek je het met een stift over en kleur je de plaatjes in.
Stap 4: Boekje makenLeg alle tekeningetjes in de juiste volgorde en maak er met nietjes een boekje van. Je kunt de tekeningetjes ook eerst op stukjes stevig papier of karton plakken. Dan flipt het boekje beter.
Stap 5: KijkenLaat het boekje door je vingers ‘flippen’. Je ziet nu je zelfgemaakte animatie in beweging!
Je kunt er ook een achter-
grond bij tekenen. Maar houd die heel eenvoudig, want je moet acht keer pre-cies dezelfde achtergrond tekenen!
55
#
56
57
3 Feedback
➜ Bekijk het flipboekje van een klasgenoot en geef elkaar feedback.
Wat vind je goed aan het flipboekje van je klasgenoot?
Voorbeeld: De beweging klopt helemaal.
Welke tip geef je aan je klasgenoot voor een volgende keer?
Voorbeeld: Je zou nog iets netter kunnen werken.
Wat vind je van de feedback die jij van je klasgenoot hebt gekregen?
Geef feed-back waar de ander
wat aan heeft. Dus niet: ‘Je moet mooier tekenen.’ Maar: ‘Ik zie dat je moeite hebt om een vogel te teke-nen, misschien kun je de volgende keer proberen om er één na te tekenen.’ En begin altijd met iets posi-tiefs!
58
Bouw een knikkerbaan
Sommige kunstenaars maken kunstwerken die bewegen. Zo bouwde Mark Bischof 6 jaar aan een ‘reuzeknikkerbaan’. Het kunstwerk is 3 bij 3 meter en 2,5 meter hoog. Als de machine wordt aangedreven, beginnen tientallen knikkers door de baan te bewegen: ze rollen, vallen, schieten weg, hobbelen etc. Technisch zit dat heel knap in elkaar.
1 Bewegende kunst
➜ Bekijk de plaatjes van het kunstwerk Markrokosmos van Mark Bischof.
De één vindt het lijken op een enorme productiehal. De ander op een groot muziekinstrument, of een achtbaan …
Wat is het eerste wat in jou opkomt als je het kunstwerk ziet?
Welke materialen heeft de kunstenaar gebruikt?
Hoe heeft hij dat aan elkaar gemaakt?
Handvaardig- 3.2 heid opdracht
Kunstwerk: Mark Bischof,
Markrokosmos, 1998-2003,
300x300x250cm Beeld: Jan Wouter
van Reijen, Kinetic, 2004
(DVD)
De plaatjes komen uit een korte film van Jan Wouter van Reijen: Kinetic.
Hij brengt daarin het ritme van bewegende knikkers in de kunstwerken van Mark Bischof in beeld. Kijk op www.markbischof.nl voor meer informatie.
59
➜ Maak een schets van de beweging van de knikker.
Linksboven op het plaatje zie je een knikker. Maak een schets van de baan. Teken daarin hoe de knikker volgens jou gaat bewegen.
Kunstwerk: Mark Bischof, Markrokosmos,
1998-2003 Beeld: Jan Wouter van Reijen,
Kinetic, 2004 (DVD)
Kunstwerken die bewegen noem je kinetische kunst. Door natuur-krachten, zoals
wind, water en zwaarte-kracht of mechanische krachten zoals motoren en magneten komen de kunst-werken in beweging!
60
Om een knikkerbaan te bouwen, moet je technisch inzicht heb-ben. Bovendien kost het veel tijd om zoiets in elkaar te zetten.
2 Bouw je eigen knikkerbaan
➜ Maak in groepjes van drie een knikkerbaan.
Je mag daarvoor allerlei materialen gebruiken. En je werkt het af met een laagje papier-maché. Als je baan klaar is, schilder je hem in vrolijke kleuren.
Per groepje krijg je één knikker. De knikker legt een weg af in de baan en beleeft ten minste drie dingen. Hij moet 15 seconden of langer in beweging zijn.
Een knikkerbaan maken doe je zo:
Stap 1: Verdeel de takenMaak een groepje van drie personen. Verdeel de taken in je groepje.
Wie heeft de leiding?
Wie zorgt voor de materialen?
Wie bedenkt de technieken?
De baan maken jullie natuurlijk met elkaar!
Stap 2: Bedenk de bewegingenBedenk met elkaar wat de knikker gaat beleven.
Voorbeeld: Rollen, vallen, stuiteren, ronddraaien etc.
Schrijf ten minste drie bewegingen op.
1.
2.
3.
Stap 3: Maak de schetsenMaak alle drie een schets van de knikkerbaan en bespreek die met elkaar. Kies de beste ideeën uit en maak met elkaar de eindschets. Bespreek die met je docent.
Stap 4: Verzamel materialenVerzamel het materiaal dat jullie nodig hebben voor de machine. Je mag van alles gebruiken: karton, kokers, plastic bekertjes, ijzer-draad, hout, spijkers …
Op www.knikker-baan.nl
vind je een heleboel tips en ideeën voor het bouwen van een knikkerbaan.
61
Stap 5: Maak de knikkerbaanBouw jullie knikkerbaan volgens de schets. Probeer uit wat wel en niet werkt. Gebruik plakband om de kartonnen delen aan elkaar vast te maken.
Stap 6: Verf je baanBeplak de knikkerbaan op de plaatsen waar je plakband hebt gebruikt met een dun laagje papier-maché. Als de baan droog is, verf je hem in vrolijke kleuren. Schilder de plastic delen met acrylverf. En de papier-maché en kartonnen delen met plakkaatverf.
➜ Log in op www.tumult.nl. Bekijk de techniekkaart Papier-maché.
3 Het beste uit de test
➜ Test de knikkerbanen van de andere groepjes met het testrap-port hieronder.
Het groepje met de hoogste totaalscore heeft gewonnen!
Bouw de baan van beneden naar boven.
Dat is makkelijker! Test tussendoor de baan om te kijken of het werkt.
Mijn schets Eindschets
Groepje 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10Hoelang is de knikker onderweg? (schrijf de seconden op)
Hoeveel dingen beleeft de knikker? (schrijf het aantal op)
Zijn er originele oplossingen bedacht? (geef een cijfer)
Hoe ziet de knikkerbaan eruit? (geef een cijfer)
Totaal aantal punten(tel alles bij elkaar op)
62
Zing je eigen songtekst
Iedereen heeft een uniek stemgeluid: hoog, laag, warm, zacht, hees, helder … Als je zingt, is jouw stem je instrument. Hoe je je stem gebruikt, is dus ook techniek. Je kunt daar-mee een liedje helemaal van jou maken. Als je daarbij ook nog een eigen tekst schrijft, beheers je de techniek van het song-writen.
1 Jouw stem
➜ Vorm groepjes van vier: beschrijf elkaars stem in drie woorden.
De eerste begint en stelt zichzelf in een paar zinnen voor. De anderen luisteren heel goed naar zijn/haar stemgeluid. Wat maakt de stem van deze persoon uniek? Kies samen drie woorden om dat te beschrijven. Dan is de volgende aan de beurt.
Voorbeelden van woorden: Helder, diep, warm, hard, zacht, hees, hoog, laag etc.
Mijn stem klinkt volgens de anderen:
➜ Vertel aan de anderen wie jouw favoriete artiest is.
Dit is mijn favoriete artiest:
Dit vind ik bijzonder aan hem/haar:
Dit vind ik mooi aan zijn/haar stem:
➜ Log in op www.tumult.nl. Bekijk het filmpje Kelly Clarkson.
Hoe zou jij de stem van Kelly Clarkson omschrijven?
Hoe gebruikt Kelly Clarkson haar stem in de opbouw van het liedje? Noem twee dingen die je opvallen.
1.
2.
Muziek opdracht 3.3
Je kunt je stem gebruiken
om een liedje op te bou-wen. Bijvoorbeeld door zacht te beginnen en in de refreinen uit te halen.
63
Een mooie songtekst schrijven is een kunst op zich. Hoe bouw je het op? Waar leg je de klemtoon in de tekst? Wanneer haal je uit? Daar moet je allemaal op letten.
2 Jouw tekst
➜ Schrijf een songtekst op een bekend nummer.
Stap 1: Kies een nummerKies met je groepje een nummer dat jullie mooi vinden. Daar gaan jullie een nieuwe songtekst bij schrijven en zingen. Zoek de song-tekst op internet. Schrijf de tekst van het eerste couplet en het refrein op in de tabel op pagina 65 (linkerkolom).
Stap 2: LuisterenLuister goed naar het liedje dat je hebt gekozen. Schrijf in de tweede kolom van de tabel hoeveel lettergrepen er in elke regel tekst zitten. Geef ook aan waar de zanger(es) de klemtoon legt bij het zingen. Onderstreep die lettergrepen.
Stap 3: Kies een themaBedenk waar jullie tekst over moet gaan. Bijvoorbeeld over school of over die leuke jongen bij de supermarkt. Alles kan! Schrijf in het woordweb een aantal trefwoorden op die met je thema te maken hebben. Schrijf alles op wat in je opkomt!
Stap 4: Bedenk je eigen tekstBedenk een nieuwe tekst op het bestaande nummer en schrijf die in de derde kolom. Zorg dat je evenveel lettergrepen gebruikt als in de oude tekst en dat de klemtonen hetzelfde liggen.
Thema:
De tekst van een lied opzoeken
op internet kan eenvoudig door de titel in te tikken in combinatie met het woord lyrics. Dat is Engels voor songtekst.
Het refrein is dat deel van het lied wat de hele tijd terugkeert. De coupletten
hebben wel de hele tijd dezelfde melodie, maar ver-anderen van tekst.
64
Stap 5: Mission completeJullie songtekst is klaar, tijd om het lied uit te voeren. Spreek af wie wat zingt (samen zingen mag natuurlijk ook). Oefen met elkaar en zorg dat je de tekst uit je hoofd kent! Denk ook aan je performance. Maak er bijvoorbeeld een dansje bij.
3 The Voice, here we come!
➜ Houd met de klas een talentenjacht.
Elk groepje is een keer jury voor een andere groep. De docent maakt een indeling.
➜ Vul het juryrapport in voor het groepje waarvoor jij de jury bent.
Voorbeeld:
Originele tekst Lettergrepen Nieuwe tekst
Cuz we belong together now again 10 Ik zag je dansen in de discotheekForever united here somehow yeah 9 Ja, daar op de vloer ging je tekeerYou got a piece of me 6 Jij keek naar mij, en ikAnd honestly 4 Danste met jouMy life would suck without you 7 Die nacht was echt geweldig
Juryrapport:
Namen kandidaten:
Namen juryleden:
Onvoldoende Matig Voldoende Goed
Zang
Verstaanbaarheid
Tekst
Performance
Tip:
Top:
Welk eindcijfer geven jullie voor dit optreden?
65
Nummer: Nieuwe titel:
ORIGINELE TEKST LETTERGREPEN NIEUWE TEKST
1e Couplet
Refrein
66
Ontwerp een game decor
Als je een game speelt, lijkt het soms net alsof je in die ruimte staat. Dat komt omdat er diepte in het beeld zit. Je hebt verschillende technieken om diepte te tekenen. Eén ervan is perspectief tekenen.
1 Ontdek het perspectief
➜ Lees de informatie.
Tekenopdracht 3.4
Om in perspectief te tekenen, werk je met vluchtlijnen. Dat zijn lijnen die samenkomen op de horizon. Bijvoorbeeld de lijnen van een weg, of de gebouwen langs de weg. Het punt waar alle lijnen samenkomen noem je het verdwijnpunt. Door te werken met vluchtlijnen en verdwijnpunten, kun je iets heel realistisch met diepte tekenen.
➜ Zoek het verdwijnpunt.
Links staat een voorbeeld. Rechts ga je het zelf proberen.
➜ Volg de aanwijzingen.
1. Bekijk het plaatje goed en zoek naar vluchtlijnen. Teken de eerste twee lijnen die je vindt in het plaatje:
Bij éénpuntsperspectief heb je één verdwijnpunt Bij tweepuntsperspectief heb je twee verdwijnpunten
67
2. Kruisen deze lijnen elkaar op de horizon? Probeer dan nog meer lijnen te tekenen.
3. Het punt waar alle lijnen elkaar kruisen, is het verdwijnpunt. Teken het verdwijnpunt:
Als je de techniek van perspectief tekenen snapt, kun je ook zelf tekeningen met diepte maken. Bijvoorbeeld het decor voor een game. Een decor is de achtergrond, waar de game zich afspeelt. Bijvoorbeeld op straat.
2 Teken een game street
➜ Teken een straat voor een game in perspectief.
Stap 1: Bedenk een gameBedenk voor wat voor soort game jij een straat gaat maken. Bijvoorbeeld een autorace game of een fantasy game.
68
Stap 2: Teken de horizon en het verdwijnpuntNeem een A4-tekenvel. Teken de horizon en één verdwijnpunt ergens op de horizon. Gebruik een liniaal om nette rechte lijnen te maken (plaatje 1).
Stap 3: Teken de straatTeken vanuit het verdwijnpunt twee schuine lijnen naar beneden. Dit is de straat (plaatje 2). Stap 4: Teken de gebouwen
Teken twee verticale lijnen aan de rechterkant van de weg. Zorg dat de lijnen recht omhoog staan. Teken vanaf het verdwijnpunt een lijn naar de bovenkant van de
twee verticale lijnen (plaatje 3). Teken dan een horizontale lijn aan de boven- en onderkant van
het gebouw. Teken daar weer een verticale lijn tussen. Gum de horizon en hulplijnen weg. Het eerste gebouw staat!
(plaatje 4)
Herhaal deze stappen voor meer gebouwen aan de straat (ook aan de linkerkant). Maak de gebouwen af, bijvoorbeeld door er een deur in te maken of door ramen te tekenen.
Stap 5: Teken de omgevingTeken de omgeving, bijvoorbeeld een stoep, bomen, auto’s, perso-nen etc. Denk daarbij aan het soort game dat je hebt bedacht. Gebruik steeds het verdwijnpunt om het perspectief goed te tekenen.
Stap 6: Maak het afKies uit de volgende technieken om de tekening af te maken:
Kleuren met kleurpotlood. Kleuren met grijs potlood. Verven met aquarelverf.
Ik kies voor omdat:
1
2
3
4
69
3 Tentoonstelling
➜ Maak een omschrijving bij jouw tekening.
Voorbeeld:Titel: Happy streetMaker: JuliaMateriaal: Kleurpotlood op papierOmschrijving: Vrolijke straat met zuurstokkleuren. Hier wil iedereen wel wonen. Of is er iets vreemds aan de hand?
Titel:
Maker:
Materiaal:
Omschrijving:
➜ Maak met de klas een tentoonstelling van jullie werk.
Hang alle tekeningen op, bijvoorbeeld in het lokaal of op een muur in de school. Maak bij ieder kunstwerk een kaartje met de omschrij-ving.
Bedenk met elkaar een leuke titel voor de tentoonstelling.
Titel:
Er zijn nog meer trucjes
om diepte te tekenen. Bijvoorbeeld door figuren op de achtergrond kleiner te maken dan op de voor-grond. Of ze te laten over-lappen. Je kunt ook de ach-tergrond iets minder scherp maken.
70
Beheers je lichaam
Ook voor toneelspelen heb je techniek nodig. Je lijf is dan je gereedschap. Het ziet er soms misschien makkelijk uit, maar je hebt veel techniek nodig om je lichaam goed te beheersen.
1 Knap
➜ Vertel: welk bijzonder trucje kun jij met je lichaam?
Kun jij op je handen lopen? Je oren bewegen? Een voetbal hoog houden? Noem iets wat jij kunt met je lichaam.
Ik kan
Het leukste is natuurlijk als je jouw trucje ook echt aan de klas kunt laten zien!
➜ Log in op www.tumult.nl. Bekijk de filmpjes Robot en Stoelendans van de Ashton Brothers.
Wat vond je het leukste stukje? Leg uit waarom.
, want:
Wat moet je allemaal goed kunnen als je in een show van de Ashton Brothers zou meespelen? Bedenk minimaal drie dingen.
1.
2.
3.
Net als topsporters oefenen acteurs hoe ze hun lichaam en stem optimaal kunnen gebruiken. Daarvoor zijn er verschil-lende speltechnieken. In de volgende opdracht ga je dat zelf oefenen.
2 Robot
➜ Oefen hoe je met je lichaam een robot kunt naspelen.
Theater opdracht 3.5
71
Volg de stappen.
Stap 1: Warming-upGa met elkaar in een kring staan. Om de beurt stapt er iemand naar voren en die roept een kreet of doet iets met zijn lichaam. De rest van de kring doet dat na. Net zolang tot iedereen is geweest.
Stap 2: MachineMaak met elkaar een machine. Dat doe je zo:
De eerste persoon begint met een beweging en maakt er tegelijk een geluid bij.
Je blijft deze handeling herhalen. De volgende komt erbij staan en maakt ook een beweging en
een geluid. Als iedereen zich heeft aangesloten, is er één grote machine aan
het bewegen. Op het teken van de docent vertraag je de beweging steeds
meer alsof de machine langzaam tot stilstand komt.
Stap 3: RobotStel je voor dat je een robot bent. Loop door de ruimte en beweeg daarbij als een robot.
Bedenk een bepaalde beweging die je als robot kunt doen. Oefen die beweging.
Voorbeeld: Op je stoel gaan zitten, een deur open en dicht doen, iemand uitzwaaien.
Jouw beweging:
Stap 4: AfstandsbedieningVorm tweetallen en laat elkaar zien welke beweging je hebt bedacht. Daarna heeft één van de twee zogenaamd een afstands-bediening. Daarmee ga je de bewegingen van de ander controle-ren. Gebruik de volgende commando’s:
Links: Je beweegt als robot naar links.Rechts: Je beweegt als robot naar rechts.Beweging: Je doet de beweging die je hebt bedacht.Pauze: Je blijft stilstaan middenin de beweging. Slow: Je blijft de beweging maken, maar sterk vertraagd.Snel: Je maakt de beweging alsof die vooruit gespoeld wordt.Achteruit: Je maakt de beweging alsof er achteruit gespoeld wordt.
Stap 5: RepeterenBedenk nu met elkaar een kort toneelstukje (maximaal 1 minuut) waarin één van jullie de robot is en de ander de afstandbediening heeft. Je mag niet praten in het toneelstukje. Dus bedenk gebaren die degene met de afstandsbediening kan maken. Oefen je stukje met elkaar.
Denk aan bewegin-gen en
geluiden die machines maken. Beweeg bijvoor-beeld als een hefboom of een zaag. En maak een geluid als: tok, ping, woesj.
Denk niet te lang na, maar doe
gewoon wat in je opkomt. Ook als iemand zegt: “Ik weet niets”, gewoon nadoen!
72
3 Showtime!
➜ Speel jullie toneelstukje voor de klas.
Iedereen krijgt applaus! Schrijf op wat je van deze opdracht vond.
➜ Kijk nu terug op de opdracht en beantwoord de vragen.
Wat vond je het leukst om te doen? Leg uit waarom.
, want:
Wat vond je het moeilijkst om te doen? Leg uit waarom.
, want:
Waar ben je het meest trots op?
Dit hoofdstuk ging over …
… techniek.Techniek is hoe je iets maakt. Techniek begrijpen begint bij uitzoeken hoe het in elkaar zit.
… maak een animatiefilmpje.Als je een heleboel plaatjes achter elkaar laat zien, zie je bewe-ging. Zo werkt de techniek van animatiefilms.
… bouw een knikkerbaan.Als je een bewegend kunstwerk wilt maken, moet je veel van techniek weten. Bijvoorbeeld als je een knikkerbaan bouwt.
… zing je eigen songtekst.Bij zingen is je stem je gereedschap. Als je zelf een songtekst gaat schrijven en zingen, moet je dus ook op de techniek letten.
… ontwerp een game decor.Je hebt verschillende technieken om diepte te tekenen. Eén daarvan is perspectief tekenen. Zo kun je bijvoorbeeld een game decor in perspectief tekenen.
… beheers je lichaam.Ook voor toneelspelen heb je techniek nodig. Als je bijvoor-beeld een robot speelt, moet je je lichaam heel goed beheersen.
Als iets veel waard is, kun je daarmee bedoelen dat het veel geld waard is. Maar het kan ook betekenen dat het erg belangrijk voor je is.
1 Brand!
➜ Stel je voor: je huis staat in brand.
Je familie is al veilig. Van je spullen kun je één ding redden. Wat zou dat zijn?
Voorbeeld: Een fotoalbum, een kettinkje, je mobieltje.
Voorwerp:
Hoe duur is dit voorwerp ongeveer? €
Waarom is dit voorwerp van waarde voor jou?
Voorbeeld: — Het heeft veel geld gekost en daar heb ik heel lang voor gespaard.— Ik heb het nog van mijn oma gekregen en die is inmiddels overleden.
Soms zegt iemand: ‘De waarde
daarvan is niet in geld uit te drukken.’ Dan bedoelt hij/zij eigenlijk dat de gevoels-waarde heel erg groot is.
4 Bepaal de waardeKunst is geld waard. Een beroemd schilderij kan miljoe-nen opleveren. Terwijl je op de rommelmarkt een schilde-rijtje koopt voor een paar euro. Maar hoe bepaal je eigen-lijk wat kunst waard is? En kun je waarde altijd in geld uitdrukken? Daarover gaat dit hoofdstuk.
Na dit hoofdstuk kun je:vertellen wat voor jou van
uitleggen hoe je kunst
benoemen wat jij wel en
jouw eigen kunst op waarde schatten.
73
74
Je hebt een markt voor bloemen, voor groente en fruit, voor auto’s … En je hebt ook een markt voor kunst. Een plek waar je kunst kunt kopen is op een kunstveiling. Daar kun je bie-den op een kunstwerk dat je graag wilt hebben. Maar eerst wordt globaal de waarde geschat. Dat noem je taxeren.
2 Taxeren
➜ Kruis aan: wat speelt een rol bij het taxeren van kunst?
Bij taxeren bepaal je hoeveel een kunstwerk waard is. Waar let je dan allemaal op? Kruis dat aan.
Hoe oud het kunstwerk is. Wat voor weer het is. Of het werk echt is (geen namaak). Hoe zeldzaam het werk is. Of het werk van een beroemde maker is. Of veel mensen het willen hebben (vraag en aanbod). Wie de eigenaar van het werk is. Of het werk mooi is. Of het werk van dure materialen is gemaakt. Of er veel tijd voor nodig was om het werk te maken. Of het in goede staat is.
➜ Maak een top 3.
Wat is volgens jou het belangrijkste bij het bepalen van de waarde? Noem drie dingen.
1.
2.
3.
➜ Schat de waarde van de kunstwerken op pagina 75.
Geef met nummers aan welk bedrag volgens jou bij welk kunst-werk hoort.
➜ Stel je voor: je wint een miljoen euro in de loterij.
Zou jij je geld uitgeven aan kunst? Ja, want: Nee, want:
Hoeveel geld zou je over hebben voor een mooi kunstwerk?
€ , want:
75
Maker: Vincent van GoghTitel: Vaas met vijftien zonnebloemenJaartal: 1888Materiaal: olieverfAfmetingen: 93x73 cm
Gevoelswaarde:
Maker: Damien HirstTitel: For the love of GodJaartal: 2007Materiaal: platina, diamanten, tandenAfmetingen: formaat menselijke schedel
Gevoelswaarde:
Gevoelswaarde:
Gevoelswaarde:
Maker: onbekendTitel: Griekse vaasJaartal: 510-500 voor ChristusMateriaal: aardewerkAfmetingen: 35x35x40 cm
Maker: onbekendTitel: Zingend boerinnetjeJaartal: 20e eeuwMateriaal: aardewerkAfmetingen: 10x12x14 cm
Gevoelswaarde:
Maker: Ian ElliotTitel: Quiet Side Street, Fiesta TimeJaartal: 2000Materiaal: olieverfAfmetingen: 65x65 cm
Gevoelswaarde:
Maker: Jackson PollockTitel: no. 5Jaartal: 1948Materiaal: olieverfAfmetingen: 244x122 cm
€ 2
€ 500
€ 50.000
€ 30.000.000
€ 70.000.000
€ 100.000.000
1
2
3
4
5 6
76
Als er een veiling komt, wordt er eerst een catalogus gemaakt van de kunstwerken. Dat is een soort boekje met plaatjes van alle kunstwerken, informatie en de getaxeerde prijs. Als je geïnte resseerd bent, kun je de werken in de catalogus bekij-ken, of langskomen op één van de kijkdagen.
3 Kijken
➜ Kijk nog eens naar de kunstwerken op pagina 75.
Wat is voor jou de gevoelswaarde? Geef dat aan door veel of weinig hartjes in te kleuren.
= je vindt het erg mooi of bijzonder (hoge gevoelswaarde).
= je hebt er weinig mee (lage gevoelswaarde).
Bij welk kunstwerk heb je de meeste hartjes ingekleurd? Leg uit waarom.
, want:
Bij welk kunstwerk heb je de minste hartjes ingekleurd? Leg uit waarom.
, want:
Een kunst-werk kan ook een
hoge gevoelswaarde heb-ben omdat het heftige reac-ties oproept. Het hoeft dus niet altijd mooi te zijn.
77
Op de dag van de veiling kun je bieden op het kunstwerk dat je wilt hebben. De verkoper bepaalt een startprijs. Dan doet iemand in de zaal een bod dat net iets hoger is. Daar reageert weer iemand op die nog iets meer wil bieden etc. Als je het laatste bod hebt gedaan en niemand reageert met een hoger bod, dan is het kunstwerk voor jou.
4 Eenmaal, andermaal …
➜ Vorm groepjes van drie.
Stel je voor: jullie krijgen 100 miljoen euro om mee te doen aan een veiling. Op welk(e) kunstwerk(en) van pagina 75 zouden jullie bieden? Overleg samen en schrijf hieronder jullie keuze op.
Titel kunstwerk: Ons maximale bod:
➜ Wijs één persoon aan in jullie groepje die zo meteen gaat bieden.
➜ Houd met de klas een veiling van deze kunstwerken.
Dat gaat als volgt:
De docent is de veilingmeester en die bepaalt de startprijs. Begin met bieden. Steek je hand op als je een bod wilt doen. Elke keer als iemand zijn hand opsteekt, stijgt de prijs steeds
met 10%. Bied net zo lang tot je jullie maximale bod hebt bereikt. Het groepje dat het langst door blijft bieden, krijgt het kunst-
werk. Je mag meebieden op alle kunstwerken (als het maar binnen je
budget blijft).
LET OP! Je mag niet bieden boven het maximale bedrag dat je hebt opgeschreven.
Het groepje dat het kunstwerk (of de kunstwerken) met de meeste waarde heeft aangeschaft, heeft gewonnen!
Het oudste vei ling- huis ter wereld is Christie’s. James Christie organi-seerde de allereer-
ste veiling op 5 december 1766 in Londen. Tegenwoor-dig zijn er vestigingen over de hele wereld. Er wordt van alles geveild: kunst, meubelen, juwelen, gitaren van beroemde popsterren.
78
Christie’s en Sotheby’s zijn beroemde veilinghuizen waar kunstwerken voor soms miljoenen euro’s verkocht worden. Maar wat zij kunnen, kun jij ook. Misschien niet voor zoveel geld, maar toch. Stel je voor dat je een werk van jezelf zou veilen.
5 Jouw kunst
➜ Denk terug aan dingen die jij het afgelopen jaar hebt gemaakt.
Wat heb je allemaal gemaakt bij tekenen, handvaardigheid, muziek etc.?
Zou je dit werk willen verkopen op een veiling?
Ja, want:
Nee, want:
79
➜ Bedenk iets van jezelf dat je zou willen veilen.
Dat kan van alles zijn, als het maar iets met kunst te maken heeft.
Voorbeeld: — Een tekening die ik zelf heb gemaakt.— Een oud schilderijtje dat ik thuis heb liggen.
➜ Nu jij!
Maak een schets van het voorwerp. Zet erbij wat het is en waarom je ervoor hebt gekozen.
Wat:
Waarom heb je hiervoor gekozen?
Hoeveel schat je dat het waard is?
€
Met welke startprijs zou je de veiling beginnen? €
Sommige kunste-naars
verkopen hun kunstwerken niet. Soms heeft een zelfge-maakt werk zoveel persoon-lijke waarde dat je er geen afstand van kunt doen.
Kunstveiling op school
➜ Log in op www.tumult.nl. Doe het project Kunstveiling op school. Daarin organiseer je met je klas een kunstveiling.
Dit hoofdstuk ging over …
… waarde in geld en gevoelswaarde.De waarde in geld is hoeveel iets kost. De gevoelswaarde is hoe belangrijk het voor je is.
… taxeren.Op een kunstveiling kun je kunst kopen. De kunstwerken worden eerst getaxeerd. Dat betekent schatten hoeveel het waard is in geld.
… kijken.Als je een kunstwerk op een veiling wilt kopen, kun je de werken in de catalogus bekijken. Of je gaat langs op één van de kijkdagen.
… eenmaal, andermaal.Op een veiling kun je bieden op het kunstwerk dat jij graag wilt hebben. Als jij het laatste en hoogste bod doet, is het van jou.
… jouw kunst.Wat beroemde veilinghuizen als Christie’s en Sotheby’s kunnen, kun jij ook. Stel je voor wat jouw eigen kunst zou kunnen opbrengen.
80
Tumult
#
Cu
ltu
ur
is ..
.
82
#
Ku
nst
is
...
Tumult
84
Droogboeket Bertus Halfwerkverhaal bij het kunstwerk op pagina 13 en 14
Voor het vallen van de avond bereikten we onze bestemming. Het oude uit natuursteen opgetrokken huis lag verstild onder de breed uithangende takken van de oude kastanjeboom. Alsof het een eeuw geleden verlaten was en er sindsdien geen sterveling deze plek bezocht had. Een kwestie van aanpakken, dat wisten we. Luiken open, een paar uurtjes vegen en boenen, bramen snoeien, gras maaien, water aansluiten en de boel komt tot leven. Hoelang was het geleden dat ik met vrienden het dak had vernieuwd en het monumentale huis geschikt had gemaakt als vakantiehuis?
Anno 1664 stond er in sobere letters uitgeslagen boven de deur. Achter het huis waar het pad naar beneden afboog, bevonden zich de ruïnes van nog enkele huizen. Vroeger hadden de mensen hier dicht op elkaar gewoond. Gisje, onze jongste dochter, was daar dikwijls te vinden. Het lag er vol mysterieuze spullen uit een andere en voorbije tijd. Het was telkens een ontdekkingsreis door de donkere en volgestouwde gewelven en kelders. Gereedschappen, foto-boeken, huiswaar en koffers vol kleren, men zou er zo een museum mee kunnen vullen.
Ook toen, die eerste dag van onze vakantie, had Gisje al snel het pad weer gevonden dat was overwoekerd door de ranken van wilde druiven, hop en bramen. Juist toen ik voor de zoveelste keer het bovenpad af was komen dalen met de laatste twee tassen, sprong ze opgewonden uit de wildernis te voorschijn. Ik moest onmiddellijk de tas achterlaten en haar volgen. Ze had iets ontdekt zei ze, iets bijzonders en naar haar vaste overtuiging echt helemaal iets voor mij. Haar kennende was er weinig voor nodig mij te overtuigen. Ze had in haar jonge leven al een aan zienlijk deel van mijn verzameling voor haar rekening genomen. Ze had er oog voor, dat wist ik.
Ik volgde Gisje en baande mij een weg door het stekelige groen. Daar stond ze voor de opening van een verzakt kozijn. De deur hing nog half in zijn smeedijzeren scharnieren. De cementloze muren vertoonden gevaarlijke scheuren en het dak was ingestort. Binnen priemde een gouden lichtbundel door het kapotte raam. Op een hoopje dorre bladeren lag het uitgedroogde karkas van een vos. Was hij verhongerd? Was het ziek of oud? Hier was hij gaan liggen en gestorven. Door de droge wind, het dorre blad en de winterkou was het gemummificeerd. Een onvergetelijk tafereel: het donkere interieur, het fraaie binnenvallende licht, de kleine piramide van verdroogd loof waarop het dier was ingeslapen.
De ruimte was verder leeg, tussen de rotte planken van het plafond hingen resten lompen. De vloer kraakte en zou het weldra begeven. Hoe onbehoedzaam was het geweest hier zomaar binnen te gaan? Dat dacht ik, maar ik zei daar niets van. Ik maakte een compliment voor haar opmerkzaamheid. Samen bedachten we hoe we dit fraaie object konden vereeuwigen. Een fotoserie alleen was niet genoeg. Zie hier het resultaat.
4 Tumult ’08-’09
te weinig tumult
te veel tumult
geen tumult
veel tumult
9 789461 143075
ISBN 978-94-6114-307-5