kürt ulusal hareketinin sorunları - demir küçükaydın

8/8/2019 Krt Ulusal Hareketinin Sorunlar - Demir Kkaydn

1/222

K K rrtt UUlluussaall HHaarreek k eettiinniinn

SSoorruunnllaarrzzeerriinnee

Y Y aazzllaarr DDeemmiirr K K k k aa y y ddnn


2/222

2

Krt Ulusal Hareketinin Sorunlar zerine Yazlar

Demir Kkaydn

Bu kitapta yer alan yazlar daha nce eitli gazete ve internet sitelerindeyaynlanmtr.

Derleme tarihi: 04.03.2006

kinci Versiyon: 24.03.2009

Kxz Dijital Yaynlarndir Bas Dat

Bu kitap kxz sitesinin dijital yayndr.

ndirmek, dijital olarak basmak ve datmak serbesttir.Alntlarda kaynak gsterilmesi dilenir.


3/222

3

Krt Ulusal Hareketinin Sorunlar zerine Yazlar

indekiler

Krdistan Presse Yazlar ................................................................................................... 6

Krtlerin Tarihi ve Krt Burjuvazisi.................................................................................. 6Evrensel Tarih Balamnda Kurtulu Savalar .................................................................8

Krdistan Kurtuluunun Baz Sorunlar........................................................................... 12

Krdistan Kurtuluunun Baz Sorunlar (2) ..................................................................... 14

Hibir Krt Organnda Yaynlanmayan Yaz................................................................. 20

Krt Ulusal Kurtulu Hareketi ve P.K.K.......................................................................... 20

PKK'nn Baz zellikleri.............................................................................................. 20

Krt Ulusal Hareketi'nin ve PKK'nn Zorluklar ve Snrlar....................................... 24

zgr Gndeme Yazlar .................................................................................................. 29

Tarih, Politika ve Uluslar ................................................................................................. 29

Krt Sorunu mu Trk Sorunu mu?................................................................................... 33

u Aznlklar Konusu ....................................................................................................... 36

zgr Gndem Yayn Kurulu'na "Avrupa" Sayfasylalgili neriler ............................ 42

zgr Politikaya Yazlar.................................................................................................. 45 Krt Ulusal Hareketi ve Avrupa'daki Krtler ..................................................................45

Politik Beklentiler ve Kltrel Snrlar ............................................................................ 49

Kadnlar ne .................................................................................................................... 53

Bir Deiimde Deiim .............................................................................................. 57

Aksayan Ayak ve Kadnlar .............................................................................................. 85

Arafat ve calan............................................................................................................... 87

HADEP, Seimler ve Baraj .............................................................................................. 90

HADEPe Ak Mektup ................................................................................................... 93


4/222

4

Coku Duymayandan Kuku Duy!................................................................................... 97

Bloun Gc ve Gszl..........................................................................................100

Ankaraya Giden Yolstanbuldan Geer...................................................................... 103

Bar Hareketi ve Krtler ............................................................................................... 106Dost Ac Syler ..............................................................................................................109

Glerin Yeni Bir Diziliine Doru ............................................................................... 112

Zihinsel Deneyler ...........................................................................................................115

Farkl Ulusuluklar ve Yeni Dnem .............................................................................. 118

Irak'ta da Demokratik Bir Cumhuriyet...........................................................................121

Doruluk ve Baar......................................................................................................... 124

Zor Dnem ..................................................................................................................... 127

Bamsz Bir Krt Devleti ve Demokratik Cumhuriyet................................................. 131

Dier Devletlerdeki Krtler ve Demokratik Cumhuriyet .............................................. 134

Krdistandaki Aznlklar ve Demokratik Cumhuriyet.................................................. 137

Egemen Ulustan Bir Sosyalist Olmann Zorluklar........................................................ 140

KADEKte rgtsel Dnm Projesi zerine Dnceler .........................................146

Olas Tarihlerden Biri Olarak Tarih............................................................................... 149

Siz Olsaydnz Ne Yapardnz? ......................................................................................152

Devam Ama Nasl? ........................................................................................................ 156

lkede zgr Gndeme Yazlar ................................................................................... 160

Krtlerin ve Trklerin Kurucu Olduu Bir Cumhuriyet Niin Gerici Bir Taleptir?...... 160

lkede zgr Gndem Gazetesi Redaksiyonuna, ......................................................... 162

Salto Mortale..................................................................................................................168

Geliyorum Diyen Felaket ............................................................................................... 170Akntya Kar ................................................................................................................172

u Aznlklar Tartmas................................................................................................. 174

Salto Mortale..................................................................................................................176

Bildiri ve Sonrasnn Dndrdkleri .......................................................................... 178

Son Gelimeler ve calann Durumu ........................................................................... 180

Seimler, Taktikler, Program vedeoloji ....................................................................... 182

Kassandrann Laneti...................................................................................................... 185

Demokratik Toplum Hareketinin Gelecei ................................................................187


5/222

5

Irak Seimlerinin Dndrdkleri................................................................................ 189

calana Kar calan ................................................................................................... 191

Demek Doru Yoldayz ................................................................................................. 194

eitli Sitelerde Yazlar ................................................................................................... 196 PKKda Neler Oluyor?................................................................................................... 196

Tarihsel Nedenler ve Nesnel Snrlar ............................................................................. 203

Ezilen ounluun ki Kanad ve Konumlar............................................................ 203

Snflarn Tarihsel ve Kltrel Konumlan ..............................................................205

Kk Burjuvazi, Burjuvazi ve Demokrasi ...............................................................208

ki izgi: Gnay Aslan ve Yaar Kaya ...................................................................... 211

Sosyalist ve Devrimci Demokrat Krdistanllara Mektuplar......................................... 215

Sunu .......................................................................................................................... 215

Freud, Gdk Fiiler ve Snfsal Eilimler ..................................................................218


6/222

6

Krdistan Presse Yazlar

Krtlerin Tarihi ve Krt Burjuvazisi

Gnmz, gnmzdeki atmalar anlamann en iyi yollarndan biri de, gemi zerineama gnmzde yazlanlar yani tarihleri okumaktr. nk, sanlann aksine, Tarih, Tarih'tenziyade bugnle ilgilidir. Onlar, yazarlarnn gnmz atmalar iindeki tezlerini Tarih ile

kantlama abasndan baka bir ey deildirler. Bunun iindir ki, Tarih'i pek deil amagnmz; yaanm bulunan Tarih'i deil ama yaanan Tarih'i; bu Tarih iihde atangleri; onlarn karlarn ve ideolojilerini anlamann en iyi yollarndan biri de Tarihkitaplarn okumaktan geer. Keza, yaanm bulunan Tarih de, en keskin izgileriyle, Tarih'inTarihinden karlabilir.

Emperyalist lkelerin ya da ezen uluslarn burjuvazisi, dier uluslar zerindeki smr veegemenliini hakl gsterebilmek iin, o halklar geri ve barbar, kendisini de uygar olaraksunar. Oryantalistik'ten Antropolojiye kadar, tarih ve ilkel toplumlarla ilgili btn szdebilimlerin kaynanda bu kayg vardr. (Bu bilimlerin dou ve gelimeleriyle, smrgeciliinve emperyalizmin gelimesi arasndaki iliki gerekten incelenmeye deer bir konudur. )

Ezilen uluslar kurtulu savalarna girerken, ezilen uluslarn burjuvazisi de, kendi Tarihiniyeniden yazar. Bu Tarihler, smrenlerin iddialarnn aksini, yani ne kadar uygar olduklarnya da bir zamanlar nasl uygarlklar kurduklarn anlatr. Btn bunlar doru da olabilir,nk kapitalizm ncesinin btn byk uygarlk beikleri, emperyalizmin smrgesi ya dayar, yeni smrgesi olmulardr.

Ne var ki, bunu yaparken, ezilen ulus tarihilii, ezen ulusun tarihiliinin tm yanllarn vevarsaymlarn paylam olur, onun ufkuna hapis olur. Kendisinin nice medeniyetler

kurduunu, nice uygar olduunu kantlamaya alrken zmnen kendisini ezenlerinuvarsaymn kabullenmi olur: medeni olmayanlar ya da "yksek bir kltrden" gelmeyenler,medeniletirilmelidirler.

Yllar nce Gine Bissau Kurtulu Sava'nn nderi A. Cabral'n bir yazsn okuyordum.Cabral, byk bir gayretle Gine'de bir zamanlar ne kadar yksek bir kltr ve uygarlkbulunduunu anlatmaya alyordu. Sanki bunu kantlasa, savas olduu kurtulu savanadaha bir hakllk kazandracakm gibi.

Cabral, tarihsel olarak hakl ve ilerici de olsa, bu abalaryla, farkna bile varmadan,

kendilerini ezenlerin llerini, deerlerini, varsaymlarn kabul etmi oluyordu.Dier yandan, Sahra'nn gneyindeki Afrika'da, - Etiyopya hari - hemen hi bir medeniyetvarolmadndan, ister istemez, gerek olmayan bir tarihi yaratmak zorunda kalyordu.


7/222

7

Kapitalist smrgeciliin geliine kadar Siyah Afrika hemen hemen sadece ilkel sosyalizmineitli aamalarndaki topluluklardan oluuyordu.

Afrika'da byk medeniyetler kurulmu olmamas niye utanlacak birey olsun? Aksine,Afrika'nn Tarih'e ge girii onun gerek tarihsel avantaj olamaz m? Daha 500 yl kadar

nce, Avrupa'nn kuzeyi, in, Hint ve n Asya medeniyetleri karsnda, bugnk Afrika'nndurumunda deil miydi? ...

Benzer bir eilime Krt tarihiliinde de rastlanyor. Krt burjuva ve kk burjuva tarihleri,egemen uluslarn tarihiliine, onlarn varsaymlaryla, deerleriyle kar kmaya alyor.Bu eilim Krt tarihiliinde olduka gldr de, nk, zellikle Trk burjuva tarihilii,dnyadaki btn ulus ve medeniyetleri Trk yapp, Krtlerin varln bile anmay affedilmezbir su addedince, Krt tarihilii, buna tepki iindeekillenme durumunda kalyor. rneinMed'ler ve dier birok n Asya medeniyetleri Krt yaplyor.

Krtlerin ya da Trklerin ya da Herhangi bir ulusun hi bir medeniyet kurmam olmas niyebir eksiklik olsun? Herhangi bir ulusun ya da topluluun, ayrlma hakkn elde etmek iin,buna meruluk kazandrmak iin, daha nce bir veya birok medeniyet kurduuna dair birsertifika gstermesi gerekmez.

Krdistan ve Krtlerin Tarihini, bylece ezen uluslar burjuvazisinin varsaymlarerevesinde ele alnmaya ve anlatlmaya allmas, Krdistan burjuvazisi ve kkburjuvazisinin konumundan ve karlarndan kaynaklanr. Ve bu anlay, potansiyel olarak,koullar deitiinde, baka uluslarn kendi kaderini tayin hakknn reddedilmesinintemellerini oluturur.

Krt burjuvazisinin bu Tarih anlay, burjuva ideolojisinin egemenliinin bir ifadesi olmaklakalmaz, ayn zamanda, Krdistan'n kurtulu mcadelesine iki ynl bir zarar verir. Biryandan, Krdistan'da, hi de kmsenmeyecek bir sayda bulunan, Krt olmayan aznlklar,Krdistan'n kurtulu mcadelesinden soutur; dier yandan, ayrlma hakkn, sadece ulusolmakla snrlayan bir anlay kabullenmi ve savunmu olur. Ve nihayet, Krt Tarihirneinde, gerei deitirdii iin, dmanlarnn eline silah verir.

Krt sosyalistlerinin bir grevi de, Maddeci Tarih Anlaynn metodolojisi ile, Krtlerin veKrdistan'n tarihini yazmaktr; Tarih'i tahrif eden, gerici varsaymlara dayanan, Krdistan'n

kurtulu mcadelesini zayflatan burjuva tarihiliine kar mcadele etmektir. Krdistansosyalistlerinin, Krt ulusunun kurtulu mcadelesini zafere gtrmek ve bu mcadeleyegerekten nder olabilmek iin, burjuvaziye kar entelektel zaferlere ihtiyac vardr.

17. 9. 1986

Bu yazya ilikin not:

Bu yaz Celal Aydn imzasyla yazld. Krdistan Press'de yaynlanp yaynlanmad nhatrlamyorum. A a yukar ayn, baz de i iklikler ieren ba ka bir versiyonu daha sonrazgr Gndem'de yaynlard.

05 ubat 1999 Cuma 17: 13


8/222

8

Evrensel Tarih Balamnda Kurtulu Savalar

Krdistan Press, Krdistan'n kurtulu mcadelesine "karnca kaderince" destek olmak; bumcadele iinde proleter, sosyalist ve enternasyonalist bir dnya grnn, bir metodun, birprogramn, bir stratejinin ve bir rgt anlaynn giderek netlemesine ve arlnnartmasna katkda bulunmak iin kyor.

Bizlerin tm abalarnn eksenini oluturan ve bundan sonra daha ne kadar da oluturacakolan Krdistan'n kurtuluu, hatta genel olarak Kurtulu Savalar, evrensel tarih iinde naslbir yere sahiptir? Birka kuaktan milyonlarca emekinin ve savann tm hayatlarna veabalarna anlam veren Ulusal Kurtulu, Evrensel Tarih'in ak iinde nerede bulunmaktadr?

Bu soru sorulmaldr, nk proletarya sosyalizmi, bu soruyu ortaya koyarak ve ona verdiicevapla dier eilimlerle ayrm izgilerini izebilir.

Dnyaya Krdistan'dan deil, ama Krdistan'a Dnyadan bakmak; ya da baka bir ifadeyle,amz ve Dnya Tarihini Krdistan'n kurtuluu bakmndan deil, ama Krdistan'nKurtuluu'nu Evrensel Tarih iindeki yeri bakmndan kavramak, proletarya sosyalizmi iinolmazsa olmaz n kouldur.

nk Proletarya, "Dnya Tarihsel" (Marks) bir snftr, yani o, ancak evrensel lde veevrensel Tarih balamnda var olabilir. Proletaryann gc de gszl de tam bu noktada

bulunmaktadr.yle ki, Proletarya, evrensel Tarih leinde ve evrensel olarak var olabildiiiin, herhangi bir ulusun proletaryas gerekte henz bir snf deildir. Evrensel lde varolabilen bir snfn bir zmresi, bir bldr. Bir ulusun proletaryas, o ulusun proletaryasolarak kald srece, bir snf olamad iin, bamsz bir dnya gr, bir programgelitiremez. Herhangi bir ulusun proletaryas, eer ait olduu ulusun ezilenlerininmcadelesini rgtlemek ve ona nderlik etmek istiyorsa, nce o ulusun proletaryasolmaktan kmak, Marks-Engels'in bir zamanlar vnle kendilerini tanmladklar gibi:Kozmopolit olmak, ancak bundan sonra, btnn bir paras olarak kendi ulusal sava mevziinde yerini almak zorundadr. Yani inkarn inkar. Ancak bunu yapabildii takdirde,

ulusun dier snflar karsnda bir kar kutup, bir alternatif yaratp ideolojik bir hegemonyakurabilir.

Krdistan Proletaryas'nn da Krdistan'n Kurtulu mcadelesini rgtleyebilmesi iin, nce,Dnya Tarihsel bir metot ve dnya grne, programa, strateji ve rgt anlayna ihtiyacvardr. Bu da kendi mcadelesini, evrensel Tarih iinde yerli yerine koymakla olabilir. Bu ilkadm atlmadan daha ileriye gidilemez. Onun iin bu ilk yazmzn konusu: "Evrensel TarihBalamnda Kurtulu Savalar"dr.

***

Ulusal Kurtulu Savalar, evrensel Tarih leinde, retici glerin ar olgunlamlnaramen, proletaryann Tarihsel grevlerini, yani yeryznde sosyalizmi kurma grevini,


9/222

9

znel nedenlerle yapamamasnn bir sonucu olarak ortaya kmlardr. Dier bir ifadeyle,Ulusal Kurtulu Savalar, Tarihsel ak iinde var olmas zorunlu bir aama deildirler.

Soyut gibi grnen bu nermeyi ve onun sonularn iyi kavramak gerekiyor. Var olmasnesnel olarak zorunlu bir aama, ne demektir? rnein insanlk, diyelim ki eski Grek

medeniyetinden direk kapitalizme frlayamazd, ne retici glerin gelimilik; ne de metaretiminin yaygnlk dzeyi buna izin vermezdi. Bu bakmdan, aradaki Dou medeniyetlerinive Avrupa derebeyliini, dnya tarihinin gidii iinde zorunlu olmayan bir aama olaraktanmlayamayz.

Ama amz, tamamen bunun aksi bir nitelie sahiptir. En azndan Birinci DnyaSava'ndan bu yana Tarih, Tarihsel akn nesnel nedenlerine dayanan bir aama iindedeildir. Bugn yaanan Tarih, yaanmas zorunlu olan tek tarih deildir. Tarih, bambaka biryol, bilimsel sosyalizmin kurucularnn ngrd trden bir yol izleyebilirdi. Ve budurumda, milyonlarca insann, birka kuan tm mcadelesinin eksenini oluturan UlusalKurtulu Savalar diye birey olmazd.

Yirminci yzyln banda ya da daha sonralar, emperyalist lkelerin proletaryas sosyalistdevrimi baarabilseydi, smrge ve yar smrge lkeler, hi bir savaa girme gereiolmadan, iktidara gelmi ileri lkeler proletaryasnn yardmyla otomatikman, kendiliindenbamszlklarn kazanr ve kapitalist olmayan bir yoldanimdiye dek rahat rahat sosyalizmegemi olurlard. Sovyet Orta Asya cumhuriyetleri ve Moolistan rnei, daha sonrakiyozlamann yol at sorunlar ve tkanklklar yok saylrsa, Rus Proletaryasnn yaptnAvrupa Proletaryasnn yapabilmi olmas halinde, ya da yeryznn "altda bir yeryz"

kadar olmas halinde, Tarihin nasl bir mecraya akm olacan kolaylatran bir rnekoluturabilir.

Tarih byle bir yol izlemediyse, bu, ne retici glerin yeterince olgunlamam olmasndan,ne de proletaryann Antik Tarihin kle ya da serflerine benzer biimde yeni ve st bir toplumkuracak nesnel yetenei olmamasndandr. Bu, tamamen, proletaryann kendi iindekiihanetler nedeniyle bu yetenei gsterememesinden, yani znel nedenlerdendir.

Krt, Trk ve dier bir ok lke devrimcilerinin temel yanlgs, tam da amzn bu tayinedici karakteristiini anlamamalarnda yatmaktadr. Onlar, dnya tarihine ve amza kendi

mcadelelerinin ekseninden baktndan, ama kendi mcadelelerine dnya tarihininekseninden bakmadklarndan, bugn yaanan Tarihi yaanabilecek tek tarihmi gibigryorlar, dolaysyla Ulusal Kurtuluu, ya da kendi lkelerinde proletarya diktatrlklerininkurulmas mcadelesini, tarihin geilmesi zorunlu bir aamasym gibi kavryorlar. Ama tamda bu noktada, mantki sonularyla, farkna bile varmadan Bilimsel Sosyalizmi reddetmi oluyorlar.

Evet, sosyalizme ne kadar itenlikle inanrsak inanalm, nesnel olarak, bugn yaanan Tarihiyaanmas zorunlu tek Tarihmi gibi grmek; ya da dier bir ifadeyle ulusal kurtulu savalarn, dolaysyla Emperyalizmi ve yeni/yar/ tam smrgeleri tarihsel akn gemesi

zorunlu bir aamasym gibi grmek: Tarihin bu tarz gidiinin nesnel nedenlerdenkaynaklandn kabullenmek, dolaysyla Marksizm'in temelinde bulunan nermelerireddetmek anlamna gelir.


10/222

10

Ne olabilir bu objektif nedenler, amzn byle akmasna yol aan? retici glerinsosyalizm iin olgunlamad ya da baka bir ifadeyle, kapitalizmin 20. yzyldaemperyalizm yani rme ana girmedii... Bu ise, Emperyalizm teorisinin ve onundayand tm Marksist ekonomi politiin yanll demektir.

Bir dier nesnel neden, Proletaryann, kapitalizm rme ana girmi olmasna ramen,kle ya da serfler gibi, stn bir dzen kurma yeteneinden yoksunluu yani devrimci birsnf olmad olabilir. Bu da Marksizm'in bir temel nermesinin reddi demektir.

Birinci eilim, yani Tarihin bugnk gidiini normal ve zorunlu bir aama olarak grmek,kapitalizmin mrn doldurmad anlayna dayanyorsa, bu otomatikman reformizme yolaar. Madem ki gler sosyalizm iin olgunlamamtr, o halde sosyalist devrim gnn acilbir sorunu deildir. Sosyal Demokrat partiler aka, Komnist partiler zmnen bu anlayadayanmaktadrlar.

kinci eilim, yani bugnk ak zorunlu gr, proletaryann nesnel olarak devrimci bir snf olmad, ya da artk bu vasfn kaybettii grne dayanyorsa, bu da devrimi yapacakbaka bir g aranmas sonucunu ortaya karmaktadr. Bu g, kimine gre: nc Dnyahalklar, kimine gre lmpenler, kimine gre tketiciler vs. olabilir. Bu da pratikte, kkburjuva topyaclnn ve sosyalizminin ifadesidir.

Her ikisi de Marksizm'i redde varan bu grler ya da gizli varsaymlarn anlamadklar ya dagremedikleri birey var: eer Marksizm yanl ise, Marksizm'in yanl olduu bir dnyada,doann tahribi korkun bir hzla srerken ve insanl birka kez yok edecek gteki atomsilahlar tepemizde dururken, insanln yaama ans yoktur.

Ama Marksizm yanll kantlanamayacak bir retidir de, nk eer insanlk yok olsabile, bu Marksizm'in yanlln kantlamaz: "ya sosyalizm ya barbarlk" dilemmasn ortayakoyup, bu yok olu tehlikesini herkesten nce grp anlar alanlar hep Marksistlerolmutur. Ve bu Marksistlerin varlndr, proletaryann znel yeteneksizliinin ve ihanetlerinonun grevini yapmasn engelleyeney olduunun kant; Tarihin zorunlu bir dnemdengemediinin kant. Marksistlerin "ya barbarlk" feryaddr, insanln var olaca umudunuyaatan.

nsanln kaderi, nmzdeki birka on yl iinde kesin bir sonuca ulaacaa benzer. Ve bu

kaderin ne olacana dair tayin edici kavgann son sz emperyalist lkelerde sylenecektir.Geri lkelerin birok devrimcisinde, Tarihin bundan sonraki gidiine ilikin yle bir kavray gryoruz: Bat Avrupa ve Amerika'da Proletarya devrim yapamayacak, nc Dnyalkeleri ve Smrgeler bamszlklarn kazanp proletarya iktidarlarna yol aacak, giderekzayflayacak olan Bat Emperyalizmi kendi proletaryasn satn alamayacak, ondan sonra daemperyalist lkeler proletaryas ayaklanacak.

Bu grtekiler, sadece proletaryann devrimci kapasitesini inkar etmi ve tarihin bugnkakn zorunlu grm olmuyorlar, ama ayn zamanda, Tarihin byle bir yol izlemesi halinde,

byle uzun bur evirme yapacak zaman da olmadn grmyorlar.nsanln batt bir dnyada ulusal kurtulu olanakszdr. Bunu iyi kavramak gerekiyor.Ulusal Kurtulu Mcadeleleri, eer emperyalizmi biraz sarsabilir, dnya ve zellikle ileri


11/222

11

lkeler proletaryasna biraz itilim verebilirse, ona glerini toplamak iin biraz zamankazandrabilirse ne mutlu.

lk bakta, meselenin byle bir konuluu, Krdistan zelinde sanki mcadele azminibaltalarm gibi grnebilir.

"Eer sonu ileri lkelerde belirlenecekse, ve insanln batt bir dnyada ulusal kurtulu olanakszsa, kurtulu savana girmenin ne anlam var" diye dnlebilir. Ancak, bykdevrimler bunun tam tersini kantlamaktadr. Rus devrimcilerinin ulat fedakarlk ve bilindzeyine henz hi bir lkenin devrimcileri ulaamad. Ama Rus devrimcileri, Rusemekilerini kurtarmak iin deil, dnya proletaryasnn kurtuluuna azami katkdabulunduklar iin o destanlar yaratabiliyorlard. Lenin, Rus iilerini, Kendilerinikurtarmalar iin deil, ayaklanan alman bahriyelilerine destek olmak iin ayaklanmayaaryordu. Krdistan'daki Kurtulu Mcadelesini btn gcmzle destekleyeceiz, ondayer alacaz, ama insanln batt bir dnyada Krdistan'n kurtuluunun bir anlamtamadn bile bile, insanln kurtuluuna bir katkda bulunabilmek iin.

19. 09. 1986

Celal Aydn


12/222

12

Krdistan Kurtulu unun Baz Sorunlar

Krt ulusu, sadece bamszl iin savarsa, belli dengeler ortamnda belki bu bamszlkazanabilir. Ancak, yllardr sren Krt Ulusal Kurtulu Savann ortaya kard bir gerekvardr: sadece Krtlerin ulusal bamszl iin savamak, Krdistan'n kurtuluunugeciktirmekte, gerek mttefikleriyle balar kurmasn engellemekte, yenilgilere ve moralbozukluklarna yol amaktadr.

lk bakta, yle bir akl yrtme, son derece mantki gibi grnmektedir. Ulusal kurtulu hedefi en geni cepheyi kurmay salar, ondan sonra ikincil sorunlar gndeme gelir. Buanlayn programatik ifadesi, nasl bir ekonomi temeli ve styap (devlet vs. ) sorularn ak

brakarak, bamsz bir Krt devleti iin savamak olmaktadr.Ne yazk ki, ya da okkr, Tarih, dz ya da metafizik manta gre hareket etmiyor.Bamsz bir Krt devleti uruna mcadele, Krt sosyalistlerini Krt burjuvazisininkuyruuna takmakta, dolaysyla kk ve clz ve korkak Krt burjuvazisini kazanaymderken, en geni mttefiklerini kaybetmesine, proletaryann kendi bamsz programngelitirememesine yol amaktadr. Sonuta, burjuvazinin tm korkaklklar, yalpalamalar,uzlamalar Krt Ulusal Kurtulu Mcadelesine damgasn vurmakta, yenilgiler veumutsuzluklar birbirini izlemektedir.

Krdistan sosyalistleri ve proletaryas, bamsz bir Krt devleti iin deil, ama Demokratikbir Cumhuriyet, bir tek kyn bile kendi kaderini tayin hakknn engellenemeyecei gerektendemokratik bir cumhuriyet iin savatklar takdirde, belki Krt burjuvazisinikaybedeceklerdir ama ok daha byk gleri kazanacaklardr. Ulusal Kurtulu, bununotomatik yan rn olacaktr.

Bugn Irak veran'n bir blm Krt gerillalarn elindedir.ran, Irak ve Trkiye'de binlercedevrimci, aydn, sosyalist kendi burjuvazilerinin saldrlar karsnda mlteci olarak, bublgelere deil de Avrupa'ya kayor. Niin? nk, bamsz bir Krt devletieklindekiprogram, demokratik cumhuriyetin nne gemi durumda. Krdistan'n dalk blgelerine

hakim olan gerillalar,ran'da, Trkiye'de ve Irak'ta, gerekten demokratik cumhuriyetler iinsavasalar, buralar tm devrimcilerin toplap glerini dzenledikleri birer ekim merkezihaline gelirler.

Krdistan'da birok aznlklar bulunmaktadr. Bunlar Krdistan nfusunun hi dekmsenemeyecek bir blmn oluturmaktadr. Bu aznlklar iin de, ayn nedenlerle,bamsz bir Krt devleti kurma sava bir ekim merkezi oluturmuyor. Bu aznlklarn genkuaklar Avrupa'ya snyor.

Krt sosyalistleri, Krt burjuvazisini kaybetmeyi, kendi bamsz programlarn gelitirmeyigze aldklar takdirde, kendilerini ezen uluslarn ii ve kyllerini, Krdistan'daki aznlklarkazanabilirler. Krtlerin kurtuluu, Krtlerin, kendilerini ezen uluslarn emekilerini dekurtarmay hedeflemelerinden geer.


13/222

13

Bamsz bir Krt Devleti program, ne ezen ulusun ii ve kyllerini ne de Krdistan'naznlklarn harekete geiremez. Bu ynlar, Enternasyonalist grevlerinin hatrlatlmasylaseferber edilemez ve rgtlenemez. Bunun tek yolu, ezen ulusun ezilenlerine, onlarn canyakan sorunlarna cevap veren alternatif bir program gelitirmektir.

Krdistan'daki aznlklar kazanmann da tek yolu budur. Gerekten Demokratik BirCumhuriyet, planl ekonomi, toprak reformu, tm bu gleri mcadeleye kazanabilir. Egemenuluslarn burjuvazisi ancak byle tecrit edilebilir.

Krdistan'da burjuva ve proleter programlarn fark budur. Kk burjuvazi ise bamsz birprogram gelitiremiyor. Burjuvazinin programn benimsiyor ve sadece mcadelebiimlerinde radikal olarak ayrm izgisini ekmeye alyor.

17. 09. 1986

Celal Aydn


14/222

14

Krdistan Kurtulu unun Baz Sorunlar (2)

Krdistan Press'e daha yaynna balamadan, birbirini tamamlayan ama farkl sorunlar elealan bir seri makale yollamtm. Bunlardan yukardaki bal tayan biri de 2. saydayaynland. Bu makaleleri yazp yollamaktaki amacm, Krdistan Press'in sadece Krdistan veKrt Ulusal Kurtulu Mcadelesindeki olay ve gelimelerin aktarld bir gazete olmaklakalmayp, ayn zamanda Ulusal Kurtulu Mcadelesine ilikin temel programatik ve stratejiksorunlarn tartld bir forum fonksiyonu da grmesine katkda bulunmakt.

Yazy yazarken, onun yanl anlalacan ve sylemedii eylerden tr epey eletiriekeceini tahmin ediyordum. Fakat, ancak, yanl da olsa, eletiriler geldii takdirde fiilen

bu forum gereklemi olur ve yanl anlamalar giderilebilirdi.Beklenen oldu. Krdistan Press'in 9. saysnda, hem yaznn anlalmadn, hem de yaygnnyarglar yanstan Lokman Polat imzal ve "Krdistan Kurtuluunun Sorunlar MetafizikMantklazah Edilemez" balkl eletiri yaynland. Bu eletirinin yaynlanm olmasnaherhalde hi kimse eletiriye urayandan daha fazla memnun olmamtr. nk, umutediyoruz ki, bu vesileyle, Krdistan'n kurtuluunun temel sorunlar zerine bir program vestrateji tartmas balar.

***

L. Polat'n eletirisininahsmla ilgili ve yanl bilgilerle dolu ksmlarna girmeyi gereksizgryorum. Bu tr ine batrlarndan rahatsz olmayacak derecede kaln bir derim var. Ama,ahsm vesile edilerek H. Kvlcml ve "Trokizm" hakknda baz pein yarglar sralanyorki, esas konuya gemeden nce ksaca bunlara deinmek gerekiyor.

Kvlcml hakkndaki kmseyici ve hor grc ifadeler ancak onun hakkndaki tam bircehaletin rn olabilirler. Kvlcml'nn l93O'lu yllarda yazd "htiyat Kuvvet: Milliyet"adl eseri yaynlanal yedi yldan fazla oluyor. Acaba L. Polat ya da baka bir yazar, aradanyarm asr gemi olmasna ramen, ne Trkiyeli ne de Krdistanl sosyalistler arasnda buayarda bir eser ortaya karlabilmi olduunu iddia edebilir mi?

H. Kvlcml, zellikle l96O-7O'li yllarda Ulusal Sorun konusunda zaman zaman susmuturda. Ama bunun kayna, onun Sovyetlerin politikasnn sadk bir takipisi olmasndadr. Buvesileyle Krdistan Press sayfalarnda Trk Solunun hastal olarak ve de hakl olarakbelirtilen milliyetiliin, sadece Trk Solunun deil ama l926'dan sonra III. Enternasyonal veSovyet izgisinin, dolaysyla uluslararas bir hastalk olduunun grmezden geliniine dedeinmek gerekir. Ayn hastalk Krt Solunda da vardr, ama Krt ulusunun Kurtulu Savaverdii bugnk koullarda, milliyetiliin ilerici yan dolaysyla Trk Solu'nda olduu kadarsrtmamaktadr.

Gelelim "Trokizm"e. L. Polat "Trokist"lerin Lenin'i bir referans noktas olarak grmediklerigibi ok yanl bir nyargya sahip. Aynenyle yazyor: "Dedik ki, C. Aydn bir Trokistdir;eer bir Leninist olsayd Lenin'in ezilen halklarn ulusal kurtulu savalaryla ve de ulusal


15/222

15

demokratik devrimlerle ilgili syledii bir ok szlerin ve nc Enternasyonal'in bukonuyla ilgili bir ok kararn buraya aktarrdk".

Bildiimiz kadaryla "Trokist"ler kendilerini' "Trokist" diye tanmlamazlar, "DevrimciMarksist" ya da "Bolevik Leninist" olarak tanmlarlar ve onlar, Marks, Engels, Lenin'in

geleneinin en sadk, en Ortodoks ve en tutarl izleyicileri olduklar iddiasndadrlar ve / veyaen azndan byle olmaya alrlar. Byle olup olamadklar ayr bir sorun, ama L. Polatarkadan sandnn aksine Marks-Engels-Lenin ve III. Enternasyonal'in ilk drt kongresininkararlarn referans alarak her zaman "Trokist'lerle tartmaya girebilirsiniz, nk onlarzaten bu referans noktalarndan hareket etmektedirler.

Bu vesileyle L. Polat'n kartrd bir noktaya daha deinelim. Bir grn taraftar, taraftarolduu gr her zaman hakkyla ve doru olarak savunamayabilir ve onu rezil edebilir. Budurumda, o toy savunucuya bakarak, o gr hakknda bir karar vermeye ya da o greletirmeye kalkmak metodolojik olarak yanl, ahlaki olarak da bir kyl kurnazlnnifadesi olur. C. Aydn da, taraftan olduu grn toy ve onu rezil edici bir savunucusuolabilir. Belki ileri srd neriler, savunduunu iddia ettii grlerle ilgisiz olabilir. Budurumda, C. Aydn'n yazdklarndan hareketle, onun kendisini taraftar kabul ettii izgiyimahkum etmeye kalkmak, en hafif bir ifadeyle bilimsel bir sorumsuzluu yanstr.

L. Polat arkadamz muhakkak ki Marksizm-Leninizm'e inanyor olsa gerek. Ama bu rneingsterdii gibi, bu inancn ok toyca ve inand fikri rezil ederek savunuyor.imdi birininkp da, L. Polat'n dediklerinden hareketle Marks veya Lenin'in dncesini rtmeyekalkmas sama olur. Ayn samala dmemeyi, herhalde bakalarnn da L. Polat'tan

bekleme hakk olsa gerek.***

L. Polat'n eletirisine konu ettii yaznn temel teziyle ifade edilebilir: "Krt Ulusubamszln elde edebilmek iin, bamszlktan daha fazla bireyler iin savamaldr." yada baka bir ifadeyle: "Krt ulusu, kendini ulusal baskdan kurtarmak iin, kendini ezenuluslarn ezilenlerini de kurtarmaya kalkmaldr.

Bu "Daha fazla birey" de yazdayle somutlanmaktadr:

"Krdistan sosyalistleri ve proletaryas. bamsz bir Krt devleti iin deil; ama demokratikbir cumhuriyet, bir tek kyn bile kendi kaderini tayin hakknn engellenemeyecei gerektendemokratik bir cumhuriyet iin" savamaldrlar. Yaznn dier blmleri bu fikringerekelendirilii ve tad potansiyellerin sergileniidir.

Okuduunu biraz anlayan herkes iin, yukardaki nermelerden, L. Polat'n iddia ettii trden,Krtlerin ayrlma hakkn ya da Krt ulusal kurtulu savan inkar etmek ya da kmsemekgibi bir anlam kmaz. Aksine, yukardaki nermeler, Krt Ulusal Kurtulu Hareketinin hangistrateji ve programla baarya ulaabilecei sorununu tartmaktadr. Yukardaki nermeler,Krt Ulusal Kurtulu Hareketinin kmsedii asndan deil, ama belki, bu harekete,

potansiyellerinin ve limitlerinin stnde devasa grevler ykledii, Kylln ya da UlusalKurtulu Hareketlerinin devrimci potansiyelini abartt iin eletirilebilir. Yazy yazarken,okuduunu anlayan bir okuyucunun, tezleri bu adan tartmas gerektiini dnmtm.


16/222


17/222

17

Niin byle bir cmlecie gerek grdk? nk bu fikir, gerek Krt gerek Trk soluna sonderece yabanc ve Marks-Engels-Lenin'in hemen hi anlalamam bir yann ortaya koyuyor.nk, bu fikirden hareketle, bamsz bir devletten te bireyler iin savamak gerektiikarsamasn yapyorum.

Krt ve Trk solunda Kendi Kaderini Tayin Hakk, ancak ulus olunca sahip olunabilecek birey olarak anlalm ve Krtlerin bamsz devlet kurma hakkm savunmak iin hep Krtlerinbir ulus olduu kantlanmaya allmtr. (Burada kastl arptmalara imkan vermemek iinKrtlerin bir ulus olduunu aka belirtelim. ) Ama sorunun buekilde koyuluu tersinden,ulus olmayan, tarihsel, corafi, sosyolojik ya da psikolojik olarak kendine ulus olduuna dairbir sertifika bulamayan bir topluluun ayrlma ve bamsz bir devlet kurma hakkndan szedilemeyecei varsaymn ierir.

Tartmay yeniden balatmak, ama bir st dzeyde balatmak ve ilerde ok gerici sonulardouracak bu varsaymn yanllm gstermek iin, iddia ediyoruz ki: ayrlma hakk iinulus, milliyet vs. olmak gibi bir nkoul yoktur ve olmamaldr. Bu, Marks-Engels-Lenin'inDemokratik Cumhuriyeti ve Ayrlma Hakk anlaydr. Gerek demokratik cumhuriyette,isteyen ky, mahalle, ya da blge halk, istedii takdirde derhal ayrlabilmeli ve bunuengelleyecek ne hukuki, ne idari bir mekanizma olmamaldr.

rnein Lenin, Devlet vehtilal'de Engels'ten alnt yapyor:

"O halde, merkezi cumhuriyet. Ama, l798'de kurulmu, imparatorsuz imparatorluktan bakabir ey olmayan bugnk Fransz Cumhuriyeti anlamnda deil. l792'den l798'e kadar, herFransz ili, her komn (Gemeinde), Amerikan modeline gre, tam idari zerkliine sahipti;bizim de aynen sahip olmamz gerekeney budur. Bu zerkliin nasl rgtlenebileceini vebrokrasiden nasl vazgeilebileceini, Amerika ve Birinci Fransz Cumhuriyeti bizegstermi bulunuyor. (s. 95)

Ve Lenin'in konuya ilikin yorumu:

"Engels bakmndan, merkeziyetilik, 'komnler' ve blgelerin devlet birliini tamamen kendiarzularyla (a. b. . ) savunmalarartyla, her trl brokratizm ve her trl yukardan'buyurma'y sz gtrmez biimde ortadan kaldran geni bir mahalli idari zerklii aslabertaraf etmez" (s. 95)

Ne yazk ki, ne Krt ne de Trk sosyalistleri, bugne kadar, kendi kaderini tayin hakknnulus olma kouluna balanamayaca seklindeki bu anlaya hi deinmemilerdir. Trklerasndan byle bir program, otomatikman Krtlerin bamsz devlet kurma hakk demektir,Krtler iin de ayndr. Ve byle bir programn, bamsz bir Krt devletine kar olmas diyebir ey sz konusu deildir. Otomatikman bunu da ierir.

Byle bir program savunmakla, sadece Krtlerin ayr devlet kurma hakk deil, ama aynzamanda, Krt Kurtulu Savana, kendilerini ezen uluslarn emekilerini de kurtarma greviyklenmi olur. Ama byle bir program, bamsz bir devlet kurma hedefinden farkl bir

eydir. Bamsz bir devlet kurma program, bu devletin alabilecei somut biimleri elealmaz. Ama sadece bu da deil, bamsz bir devleti de gletirir.


18/222

18

Bir kyn bile isterse ayrlabilecei ve her trl topluluun kendi zgr iradeleriylebirletikleri bir Demokratik Cumhuriyet ne gibi devrimci potansiyeller tamaktadr?

Ezen Uluslar Asndan: Krt Ulusal Kurtulu Hareketi, byle bir program savunan birncle sahip olduu takdirde, ezen ulusun ezilenlerini aktif olarak yanna kazanabilir ve

program uruna mcadele iin rgtleyebilir. nk byle bir program, ayn zamanda, ezenuluslarn brokratik, militer devlet cihazlarnn paralanmasyla gerekletirilebilir.

Byle bir program, ezen uluslar tarafndan ezilen dier uluslar da yanna kazanabilir. rneinran'da Azeriler de ezilen bir ulusturlar. Ama bamsz bir Krt devleti hedefi, Azerileri, KrtDevleti uruna mcadeleye sevk etmez, ama Demokratik Cumhuriyet, onlarn mcadelesinide ateleyip, ivmelendirebilir.

Byle bir program, Krdistan'daki aznlklar da aktif olarak mcadeleye eker. Unutmayalm,Krdistan'daki Krt olmayan aznlklar, nfusun neredeyse yarya yaknn kapsamaktadr.

Sadece bamsz bir Krt Devleti program, bu aznlklarn mcadeleye girmesi iin ekicideildir, nk ayrlmay ulus olmaya balamaktadr. Ama yukardaki gibi bir programKrdistan'daki aznlklaraunu demi olur: "Sizler, Sryaniler, Keldaniler, Nasturiler,Yezidiler, Araplar, Azeriler, Trkler vb., bizim programmza gre, eer istediiniz takdirde,bir tek ky bile olsanz ve ayrlmay istiyorsanz ayrlabilirsiniz.

Ama Krt burjuvazisi ve milliyetilii byle bir program iin savamad ve savamyor.Bundan dolay da, Krt ulusunu son derece geni potansiyel mttefiklerinden yoksunbrakyor. Ve tam da bu nedenle, sadece bamsz bir Krt devleti iin savatndan dolay,bamsz bir Krt Devletini kuramyor.

Krt Ulusal Kurtulu Savann, kendini ezen uluslarn emekilerini de kurtarmak gibi birprogram olmazsa, baarya ulamas zordur. ("Olanakszdr" demiyorum. Belli dengelerortamnda olabilir. Ama bu fiilen yeni bir Yalta demektir). Paradoksal bir ifadeyle, Krtler,kendilerini ezen uluslarn emekilerini kurtarmaya kalkarlarsa kendilerini de kurtarabilirler.Ama byle bir program da ancak, Krdistan Proletaryas ortaya koyabilir. Bununimdiyekadar ortaya koyulamamas, Krt Ulusal Kurtulu Hareketi'ninran, Irak, Trkiye arasndakigene, yani ayn zamanda Krdistan'n en geri, Proletaryann en zayf olduu yere skm olmasndandr. Krt Ulusal Kurtulu Hareketi bu elikinin iinde bunalyor. Buralarda gl

olan akmlar, yukardaki gibi bir program gelitiremedii, kendini ezenlerin ezilenlerini dekurtarma mcadelesine girmedii iin, daima devletler aras elikilere dayanmak zorundakalyorlar. Ve tam da bu nedenle, daima ihanete uruyorlar ve Krt Ulusu binlerce evladnyitirip aclar iinde kvranmaya devam ediyor. Tarihten karlacak ders budur.

L. Polat da, Krt ulusunu yenilgilere mahkum eden bu anlay, bizi eletirirken en akbiimdeyle ifade ediyor:

"Krt sosyalistleri bamsz bir devlet kurmadan demokratik cumhuriyeti nasl olutururlar? "

Kymetli eletirmen, bizi metafizik mantkla suluyor ama, tam da metafizik yaklam

kendisi ifade etmi oluyor. Tarih ve sosyoloji bunun tersinin doru olduunu gstermitir.Yani "Krt sosyalistleri, demokratik bir cumhuriyet program ve bunun rn olan bir


19/222

19

ittifaklar manzumesi kurup Ulusal Kurtulu hareketine nclk etmeden, Krtler'in bamszbir devlet kurmaz ok zordur.

te ortada iki ayr stratejinin iki zl ifadesi. Her ikisi de Krtlerin Ulusal Kurtulu Savannbaarsn amalyor ama ayr program ve stratejiler neriyor. Burada, kolaycla kamadan

tartlmas gereken bu iki ayr program ve stratejidir. Krdistan Press, ayn zamanda bu canalc konunun tartld bir forum olmaldr.

L. Polat, yukarda aktarlan satrlaryla, bizi eletirirken farkna varmadan iddiamz dadorulam olmaktadr. Yani kendisi bir sosyalist olarak, Krdistan'da egemen olan tmakmlarla ayn gr paylam oluyor: "nce bamsz bir devlet". Bizim iddiamz da,imdiye kadar mcadelenin bu ama iin yrtldyd.

L. Polat, ne demek istediimi anlamak iin kafa yormadndan, sylemediimiz eylerdendolay bizi eletiriyor. Bir iki rnek verelim:

"Krt, Arap, Fars ya da Trk hangi devrimci kurtarlm blgelere gitmi de oradankovulmutur? " diye soruyor. Yazmn hi bir yerinde kimsenin kovulduundan sz etmedim.Kurtarlm blgelerin bir ekim merkezi olmadndan sz ettim. Yani oraya gitmiyorlar kikovulsunlar. Bu gitmeyi de o insanlarn niyetleriyle, mcadeleden kamalaryla vs.aklanamaz. Gerekte bu insanlar ancak nerdiimiz trden bir program iin oraya gidipsavarlar. Ancak yle bir program, bu insanlarda cokunun zirvelerini ve sabrn derinlikleriniharekete geirebilir.

Eri oturup doru konualm. Bugn Krdistan'n kurtarlm blgelerinde bir demokrasidendeil ama belki paternalist bir hogrden sz edilebilir. Elbette bunun nesnel temellerivardr. Ama gerek de budur. Ve bu gerek, rnein bir spanya Savana btn dnyailerici entelijansiyasnn akmas gibi bir cokunun harekete geiinin nnde bir engelolmaktadr.

Ayn ey Krdistan'daki aznlklar iin de geerli. Bu insanlarn da Egemen devletlerin baskskarsnda Krdistan'n kurtarlm blgelerine deil de Avrupa'ya gittiini ya da Ezenuluslarn ibirliine yneldiini grmezden gelemeyiz. Onlar, "Krtler savat iinAvrupa'ya kayorlar" demedim. Sorarm L. Polat'a, Hangi Krt partisi Krdistan'dakiaznlklara, kendi kaderini tayin hakkn garanti eden bir program sunuyor? Yok byle bir

parti. Krt bamszlk hareketi, Krdistan'daki aznlklara da paternalist bir hogryleyaklamaktadr. Ama byle bir yaklam, o glerin enerjisini ve fedakarln hareketegeiremez.

Krt Ulusal Kurtulu Hareketi, her yaptn alklayanlarn deil, bir yandan kendisiyledayanrken, dier yandan kendisine en ar eletirileri yneltenlerin gerek dostlarolduunu anlamaldr. Krt yoldalarmza: onlarda yanl grdklerimizi sylemeyerekten,onlarn sempatisini kazanmak istemiyoruz ve gerek Krt sosyalistlerinin de eletirenleridman gibi grmeyecek bir olgunluk iinde olduuna inanyor ve bizlerden bunu beklediinisanyoruz.

l8. 02. l987

C. Aydn


20/222

20

Hibir Krt Organnda Yaynlanmayan Yaz

Krt Ulusal Kurtulu Hareketi ve P.K.K. Bir Trk tarihisi, bir zamanlar Osmanlmparatorluunun egemenliinden kurtulan sonulusun Trkler olduunu sylemiti. Bu nermeyi bugnyle bir paradoksal nermeyletamamlamak gerekiyor: Osmanlmparatorluu'nun egemenliinden hala kurtulamam sonulus da Krtlerdir. Krtlerdir, nk Trk modernlemesi ya da "burjuva devrimleri" -yineparadoksal bir ifadeyle- burjuvaziye kar yaplm burjuva devrimleridirler. Bu "devrimler"Osmanl Egemenlii altndaki Hristiyan uluslarn burjuvazisine kar Osmanl "DevletSnflar" tarafndan rgtlenen ve ynetilen hareketler olmulardr. Bu nedenledir ki Trkiye

Cumhuriyeti Devleti Osmanlmparatorluunun yaayan Ruhu olmutur.Osmanlmparatorluu egemenlii altndaki Hristiyan uluslar bu egemenlie ilkbakaldranlar oldular. Ancak bu ba kaldr, Balkanlarda ve Anadolu'da zt sonulara yolat. Balkanlarda Hristiyan Kapitalizmi, Mslman Prekapitalizmini yenip srerek baaryaular ve Balkan uluslarnn yolunu aarken, Anadolu'da Krt-Trk Mslman PrekapitalizmiRum-Ermeni Hristiyan Kapitalizmini srerek ve yok ederek tasfiye etti. Bu sre ktaAvrupas ve Britanya Adalar arasndaki geliim ztlklarna benzetilebilir. Kta Avrupa'sndaSen Barthelmi katliamlaryla burjuva geliimi bir ka yz yl geciktirilirken,ngiltere moderngeliimin yoluna giriyordu. Trkiye Cumhuriyeti kurulduunda Eski Ermeni ve Rum burjuva

konaklar, Krt ve Trk feodallerinin evlerine ya da Osmanl'dan miras Cumhuriyet adnalm devletin hkmet konaklarna dnmt. Bu tersine gidi Krt Ulusal Kurtulu Hareketinin de gerilemesine yol at. Bundan sonraki dnemde Krt Ulusal Kurtulu Hareketi'nin arlk merkezikinci Dnya Savann zel koullar nedeniyle nceran'a (Ksamrl Mehabat Krt Cumhuriyeti),ran'daki yenilgiden sonra da Irak'a kayd. Bu dnemboyunca Trkiye Krdistan'nda (Kuzey Krdistan) hemen hemen hi bir ciddi ve kitlesel birdireni grlmez. Krt emeki ynlar zor ve dini tarikatlar araclyla Trk gericiliinin oydeposu olarak kalrlar.

PKK'nn Baz zellikleri

1960'l yllarda Trkiye'de kapitalist geliimin hzlanmas ve ii hareketinin douuylabirlikte yeniden doan Trk Sosyalist Hareketi (lk dou Ekim Devrimi Yllarnda olmutur)Krt ulusunun memnuniyetsizliinde doal bir mttefik buldu. Trkiye'deki Krt UlusalKurtulu Hareketi, Trk Sosyalist Hareketi'nin rahminde onunla ayn Marksist vokablerikullanarak gelimeye balad. 60'l yllar boyunca ayr bir kiilii olmad, 70'li yllar TrkSosyalist Hareketinden kopma ve Kendi Kiiliini Bulma mcadelesiyle geti, 80'li yllarTrkiye Krdistannda Bamsz bir Krt Ulusal Kurtulu Hareketinin douuna tanklk etti.90'l yllarda ise mthi kitlesellemesi grlyor. Bu kitleselleen ve radikalleen hareket ise

rgtsel ve politik ifadesini P.K.K. da buluyor.


21/222


22/222

22

cret artlar salayabiliyordu. Bu, sz konusu radikalleme dneminde ayn zamanda ve bunedenlei Snfnn sanayi ekirdei arasnda reformist sosyalizmin ve SosyalDemokrasinin (TKP ve CHP) glenmesini de aklar. Krdistan ise daha geri toplumsalilikiler nedeniyle radikallemede geri kalmt. 1978'lere gelindiinde artk radikallemi

kk burjuva ve isiz kitleler yorulmaya balamken ilerin ve Krt yoksullarnnradikallemesi balamtr. te PKK bu dnemde domutur, ve zellikle kasaba veehirlerinyoksul genlii arasnda taban bulmu ve onun eilimlerinin ifadesi olmutur. PKK en sondoan Krt hareketidir Trkiye Krdistannda.

Dier yandan PKK'nn en az bilinen bir zellii de Krt ve Trk devrimcilerinin kuruculararasnda birlikte yer ald ilk ve tek Krt hareketi olmasdr. Btn dier Krt hareketlerisadece Krtler tarafndan kurulmutur.

PKK kkeni itibariyle Kastrist saylabilecek Trk hareketlerinin geleneindenkaynaklanmakla ve onlarn Krdistan'daki paraleli olmakla birlikte, gl bir Stalinistvokablerle konuur. Ama bu onun Stalinist olduu anlamna gelmez. Stalinist Krthareketleri daha ziyade reformist sosyalist Krt hareketleridir. O daha ziyade Vietnam vein'deki kyl ve Ulusal Kurtulu hareketleriyle Kba ve Nikaragua'daki Kastrist veSandinist hareketlerin arasnda bir yerdedir. PKK'nn anti-demokratik eilimleri onunStalinizm'inden deil, ulusal kurtulu hareketlerinin kendi karakterinden gelmektedir. Buzellikler hangi ideolojiye bal olursa olsun btn hareketlerde grlmektedir. DnyadaPKK'nn yapt trden iler yapmam ve yapmayan bir tek Ulusal Kurtulu Hareketigsterilemez. Namibya, Filistin, Bask,rlanda vs. gibi btn ulusal kurtulu hareketlerindebenzer pratikler grlmtr ve grlr. Garip olan nokta onlarda ho grlen bu pratiklerinPKK'ya ve Krt Ulusal Kurtulu Hareketi'ne gelince ifte standarda tabi klnmasdr.

Krt Ulusal Kurtulu Hareketi'ninhanet ya da Mcadele arasnda nc bir yola olanaktanmayan sert ve keskin elikileri her trl demokrasi ve tartma denemesini olanakszklmaktadr. Savaan bir ordu, kendi saflar arasnda farkl strateji ya da tereddtlere toleransgsteremez. Orada siyasetin deil, savan fizik yasalar belirleyicidir. Burjuva ordularnnmutlak itaat ile salad tek bir iradeye gre davranabilme zellii, Krt Ulusal Kurtulu Hareketi'nde de ancak tereddtllerin ya da farkl strateji nerenlerin tasfiyesiylesalanabilmektedir. Tarihteki en geni demokrasi kltrn alm, en entelektel devrimciler

bile, rnein Bolevikler ve Jakobenler savan fizik yasalarna uymak zorunda kalmlardr.Teoride bu davranlarn politik ilkeler haline getirmeseler bile.

Bu zellik, dier yandan PKK hareketinin plebiyen-jakoben karakterinin bir yansmasdr.Krt Ulusal Kurtulu Hareketi ve PKK iinde modern ii snf ve bu snfla kader birliietmi, radikal ve devrimci bir entelijansiya ok az bir arla sahiptir. nk Krdistan'ngeri kalm sosyal gereklii her eyden nce byle bir oluumun nn kesmitir.

Ulus, imajiner bir gereklik olarak varolabilmek iin "Biz"i tanmlamak zorundadr. "Biz" iseancak "Bakas" ile tanmlanabilir. Ulusal uyanlar ve bilinlenmeler bu "Bakas"n hemen

daima dier uluslarda bulmutur. Hemen hemen btn ulusal kurtulu hareketleri veuluslama sreleri bir veya bir ka dman ulusa gre kendilerini tanmlamlardr. rnein


23/222

23

Hristiyan balkan halklar, Yunanllar, Ermeniler iin bu "bakas" Trkler, Trkler iin deErmeniler ve Rumlar olmulardr.

PKK'nn bugn nderlik ettii hareketin bir dier zellii de szde ve eylemde gerekdmann ve "bakas"n dta deil ite aramasdr. PKK Trk ulusunu Dman olarak

gstermez, srarla T.C.'den sz eder, yani Trk Burjuvazisinin devletinden ve OsmanlDevletinin yaayan ruhundan. Eyleminde de Trk sivili ldrmekten ekinir, Trk askeri vepolisi ldrr. Ama Krtler sz konusu olduunda sivili ldrmekten ekinmez. Bununnedeni ise PKK'nn klelemi ve kleletirilmi Krt ulusunun kle ruhunu atmadka hi birey yapamayaca tespitindedir. PKK kle ruhlu, ibirliki krde kar yrtmtr gereksavan ve aslnda hala da buna kar yrtmekte, Krt ulusuna bir kiilik kazandrmaya, onukle ruhundan kurtarmaya, ba kaldrmay retmeye almaktadr. Krt Ulusu'nu baka birulusa kar tanmlayarak deil, kendi kleliine kar tanmlamaya almaktadr. PKK'nnnderlik ettii Krt Ulusal Kurtulu Hareketi'nde "Biz"i tanmlamaya yarayan "Bakas",

Trk emekilerini de ezen T.C. ve "Kle Ruhlu", "teslimiyeti" Krt'tr.Bunun tarihe yaklam bakmndan da ilgin sonular ortaya kmaktadr. Burjuva sosyalistve reformist Krt hareketler, hemen hemen btn uluslarn yapt gibi her zaman var olmu bir binlerce yllk Kr Tarihi yaratmaya alrlarken ve Med'lerden beri Dou Anadolu'dakurulmu btn devletleri Krt olarak vaftiz ederlerken, PKK bu eilime taviz vermez hattaonla alay eder. Bu, uluslama srecinde ve ulus bilincinin oluumunda pek rastlanlmayanolduka yeni bir olgudur. Bu yaklam ve zgnlk kavranamazsa PKK'nn niye daha okKrt ibirlikilere saldrd ve belki de Trkten fazla Krt ldrd anlalamaz. Onunyzeysel gzlemlerle en ok eletirilmi bu yan aslnda en ilgin ve takdir edilmesi gerekenyandr.

PKK Krdistan'n var olan en modern kitle hareketidir. PKK'dan nce az ok ciddiye alnacakgce erimi btn hareketler ya bir airete ya da mezheplere dayanyordu. Bu da onlarntemel zaafn oluturuyor, eski paradigmalar ap (din ya da soy kardelii gibi) onlarnyerine bir Ulus paradigmasn egemen klmakta yetersiz kalyorlar nispeten blgesel olmaktankurtulamyorlard (Barzani, Talabani vb.). PKK hi bir airet ya da mezhebe dayanmayan,btnyle Ulus paradigmasna gre ortaya km ilk kitlesel gc byk harekettir. Bumodern zellii nedeniyledir ki PKK sadece belli bir airet, mezhep ya da belli bir lke

topraklar iinde deil, btn Krdistan'da (Trkiye, Irak, Suriye,ran Krdistanlarnda)btn mezhep, din ve airetler arasnda taraftar bulabilen ve rgtl ilk harekettir.

PKK zellikle 1984 atlmndan sonra Trkiye Krdistannda artan bir hzla kitlesellemeyebalamtr. Gcnn artmasyla birlikte daha fazla kendine gven ve esneklik dekazanmaktadr. Bu gn Trkiye Krdistannda rgtl ve savaan tek g vardr ve o daPKK'dr.

PKK'nn esas kayna ii, isiz ve yoksul kyl Krt genliidir. PKK'nn nderlik ettiigerilla hareketi ayn zamanda Trkiye Krdistannda Kapitalizm ncesinin tm toplumsal

ilikilerini de havaya uurmaktadr. Bundan daha bir ka yl nce en atlgan hayal gcnnbile kavrayamayaca deiiklikler gerekleiyor. Airet balar paralanyor. Oullar vekzlar kle ruhlu ve bazen da ibirliki babalarna kar kan ve soy balarn hie sayp ulus


24/222

24

ban n plana kararak isyan ediyor. kayor ve PKK saflarna katlyor. zellikle kadnlarPKK'ya byk destek veriyor. PKK saflarna katlarak ev kleliinden kurtuluyorlar, gerillaoluyorlar. Erkek gerillalarla ayn ii yapyorlar.ktisadi gelimenin onlarca yldagerekletirebilecei deiiklikleri PKK hareketi, hem de en zor alanda, kltr alannda birka

ylda baarm durumda. Bugn PKK gerillalarnn te birine yaknn kadn ve kzlaroluturuyor. PKK hareketinin bu bakmdan sonular 1968'in Bat dnyasnda yaptklarnabenzetilebilir. 1968 bir toplumsal hareket olarak yenilmitir ama politika ve kltr hayatndaartk geri dnlmesi bile dnlmeyecek yeni deerler, yeni kltrel eler getirmitir.Kadn Hareketi iin de benzereyler sylenebilir. PKK da yenilebilir, ama onun araclylagerekleen bu deiiklikler, bu kltrel alt st olu bir daha yok edilemez.

Krt Ulusal Hareketi'nin ve PKK'nn Zorluklar ve Snrlar Ge gelmenin yukarda bazlarna deinilen olumluluklarn tayan PKK, ge kalmannolumsuzluklarn da yayor. PKK hareketinin nderlik ettii Krt Ulusal Hareketinin enbyk talihsizlii, dnya tarihinin, belki de birka bin ylda bir grlen en byk alt stolularnn yaand; evrensel bir paradigma deiikliinin sanclarnn ekildii; DouAvrupa'da olduu gibi Ulusal Hareketlerin bile ulusal imtiyazlarn korunmas (zenginlik) veyazenginler arasna alnma (Baltk Cumhuriyetleri, Hrvatistan, Slovenya, Dou Almanya) gibiegoist, zenginlik tarafndan batan karlm, ifal edilmi zelliklere dayand; Gezegenapnda bir apartheit sistemininekillendii; dnyann koca bir Gney Afrika'ya dnt;Kapitalizmin Tarihsel bir zafer kazand; toplumu deitirmeye alan politik savalnyerini kendini deitirmeye alan sufiliin ald; Epikryen bir ahlakn egemen olduu;hemen hi bir devrimci kabarn grlmedii bir dnyada ge kalm bir ykselii yaamaktaoluudur. PKK ve Krt Ulusal Hareketinin son yllardaki ykselii 1968'lerin devrimcikabarnn son kuu ldr. Ama bu l iitecek kimse yoktur artk.

Bu durum Krt Ulusal Kurtulu Hareketi'ni ve PKK'y geni manevra alanlarndan ve geni mttefiklerden yoksun klmaktadr. Bu durum PKK'nn snrlar ve zayflklarnda belirleyiciolmaktadr.

PKK'nn baar iin sadece kendi gc yetmez. Egemenlerin elikilerinden yararlanabildiikadar Trkiye ve Dnyadaki ezilenlerin desteini ve sempatisini de kazanmak zorundadr.

Dnyadaki ezilenlerin destei nasl kazanlabilir? Burjuva uygarln aynadaki aksi olan birplanl, eitliki ve demokratik toplum ideali Bat'nn ezilenlerinde hi bir titreime yol aamazartk. Sosyalistler Burjuva uygarlndan baka bir uygarl programlatrmak zorundadrlar.Yeni Sosyal Hareketler, Proletarya nasl baskc ve brokratik burjuva devlet cihazn snfszbir topluma gidi iin bir ara olarak kullanamaz ise, bu uygarln maddi aralarn dakullanamayacan gstermitir. Bu evler, bu yollar, bu otomobiller vs. ile her trl bask vesmr ortadan kaldrlamaz.

Brakalm byle bir programn taslaklatrlmasn, henz bu sorun bile dnyada henz oksnrl bir kesimde bir problem olarak tartlmaya balanrken, ne kltrel birikimi, ne snfsal

dayana, ne de paradigmas bu sorunlar ortaya koymaya olanak vermeyen Krt UlusalHareketi ve PKK'dan byle bir baka uygarl programlatrabilmesi beklenemez. Ve bu da,marjinal gruplar bir yana, PKK'nn dnyann ezilenlerinin sempati ve desteini kazanmaans


25/222

25

olmad anlamna gelir. Vietnam savann salad destek gibi bir destek PKK iinolanaksz grnyor.

Elbet Krt Ulusal Kurtulu hareketinde bu dolayl yedek g belirleyici deildir. Bu olmadanda baar kazanlabilir.

PKK'nn baar iin esas sava yrtt Trkiye'nin ezilenlerinin desteini ya da sempatisinikazanmas gerekir. Ancak bylece Trk burjuvazisini ve T.C. devletini tecrit edebilir. PKK bugerekliliin bilincindedir de, bu destei kazanabilmek iin elinden geleni yapt da inkaredilemez. Ancak burada da benzer snrlarla karlayor.

PKK Trkiye Krdistannda ve Trkiye'nin batsna gm byk metropollerin neredeyseyarsn oluturan iiler ve yoksullar arasnda byk bir sempati ve destee sahip olmaklabirlikte bunu rgtleme ve mcadeleye sokma yetenei gsterememektedir. PKK'nn esasegemenlik alan Trkiye Krdistannn en geri blgeleriyle snrl olmaya devam etmektedir.

Bu durum hereyden nce onun Ulusal kurtuluu programatik snrlarndankaynaklanmaktadr. PKK Krdistanehirlerini ve Trkiye'nin de ii ve ezilenlerinikazanabilmek iin, mcadelesinin nesnel sonularndan te onlar iin de bir programgelitirmek zorundadr. Ama bunu yapabilmesi iin onun bir Ulusal kurtulu Partisi olmaktankp bir Sosyal Devrim partisi olmas gerekir. Bu ise Krt Ulusal Kurtulu Hareketi'nin kendiiinde bir devrim yaamasn gerektirir. Ne yazk ki PKK iinde byle bir dnmnunsurlar ok zayftr ve Ulusal Mcadelenin baarlarnn cokusu altnda giderek dezayflamaktadr.

PKK baar iin Trkiye'nin ezilenlerini kazanmak gerektiini sezmektedir,ehirlereyerlemesi gerektiini sezmektedir, bu yndeki skntlarn da gizlememektedir ama sorununprogramatik ve stratejik boyutunu grememekte, zm taktik ve rgtsel giriim vetedbirlerde aramaktadr. rnein artk fiilen bir toplumsal g olmayan. dalm Trk Solunaher trl destei sunarak bu zaafn gidermeye alyor. Ama o cesedin artk kmldamasolanaksz gibi grnyor. Ya da eylem ve propagandasnda Trk ezilenleriyle bir hesabolmadn srekli vurgulamaya zen gsteriyor. Ama bu seferehirlerde olumu ve bir trlrgtleyemedii taraftarlarnn kontrolsz davranlar (rnein bir maazaya yangn bombasatlmas ve panik iinde sivillerin lmesi) btn propaganda ve eylemin mesajn bir anda yokedebiliyor ve kendisi ou kez kendisini destek amacyla yaplm bu eylemcilerigcendirmemek iin bu giriimlere sahip kmak zorunda kalyor.

Bu durumda mcadelenin kendi dinamikleri yeni almlar ortaya karmad srecePKK'nn Trk ezilenlerinin sempati ve desteini kazanmas da ehirlerdeki Krt aznlklarrgtleyebilmesi de pek beklenemez.

Bu snrlar aamayan PKK baz zel konjonktrden ve egemenler arasndaki elikilerdenyararlanarak kendine bir manevra alan yaratmaya alyor. Ama bu da onun manevra alannaslnda uzun vadede snrlyor ve gven sarsc tutarszlklara yol ayor. Bunlar arasnda Trkdevletiyle elikileri olanran Yunanistan gibi devletlerin ok snrl sempati ve hogrleri

saylabilir. Krfez savandan sonra Irak Krdistannda Batl lkelerin korumas altndakiblgedeki manevra olanaklar da PKK'nn lehine almtr. zellikle Barzani ve Talabanigibi geleneksel liderliklerin uzlamaclndan ylm ve onlara gvenini yitirmi birok Krt


26/222

26

ve Pemerge PKK'ya katlmaktadr. PKK bugn Irak Krdistannda da hesaba katlmasgereken ve genliini soluyan, giderek glenen bir g olmutur. Bu gelime Barzani veTalabani'nin ayaklarnn altndan kayan topra tutabilmek iin T.C. ile daha yakn ibirliiiine girmelerine yol amaktadr. PKK'nn Irak Krdistannda paraleli olan rgt de bir

sosyal devrim partisine dnme yeteneinden yoksundur ve hatta daha da elverisiz birkonumdadr. Irak'taki bu geici durum uzun vadede PKK'nn baarsn garanti etmez. Batllkeler ve Trkiye'nin garantrl altnda Irak'ta kurulacak bir zerk Krt blgesi (TrkHkmeti buna tene olduunu bir resmi politika olarak aklad) geleneksel nderlikleringc ve Irak Krtlerinin yorgunluu da gz nne alnrsa PKK'y bu desteinden vegelimesinden yoksun klar.

Geriye Suriye kalyor. Suriyeimdiye kadar Trkiye'nin GAP projesine kar bir pazarlkkozu olarak PKK'ya tolerans gsterdi ve hatta destek verdi. Bunu iyi deerlendiren PKK hemBekaa vadisinde emin bir s buldu hem de Suriye Krdistanndaki Krtler arasnda ok

byk bir destek elde etti. Suriye Krdistanndaki Krtler Suriye vatanda bilesaylmamalarna ramen PKK Suriye ile uzlamasn bozmamak iin, bizzat o Krtlerin deonay ile Suriye rejimine kar hi bir rgtlenme ve hareket gelitirmiyor, hatta Suriyerejimine bu Krtlerin desteini sunuyor. Aslnda bir aznla dayanan Suriye rejiminin de budestee ihtiyac var. PKK'nn bulunduu zor artlar iinde, bizzat Suriye Krtlerinin deonayn alan bu uzlama elbette anlalr bir durumdur.

Ancak Krfez sava ve Sovyetler Birlii'nin knden beri kprlerin altndan ok sularakt. Suriye artk ABD'nin bir mttefikidir. Filistin'de bir uzlama ile de desteklenebilecek birTrkiye ve ABD basks Suriye'nin PKK'ya verdii destei ve tolerans bir anda kaldrmasnnyolunu aabilir. Bu durumda PKK'nn tek esas dayana yine Trkiye Krdistan olarak kalr.Burada PKK yllarca ne byyp ne klen bir gerilla hareketi olarak bir sava srdrebilir.Ama bu bir baar getirmez ve uzun vadede onun gcnn azalmasna yol aar.

Trk egemen snflarimdi bu avantajlarnn bilincinde olarak PKK'y Irak ve Suriye'dekidestek slerinden yoksun brakarak, Trkiye'de Krtlere szde bir dil serbestlii salayarak veMT araclyla Trkleri rk bir temelde rgtleyip Krt'lere jenosit ve srgn tehdidinikullanarak ve PKK ve onu destekleyen kitleleri askeri bakmdan ezerek PKK'y kitledesteinden yoksun hale getirme plann uyguluyorlar.

Bu kmaz iindeki PKK ise, zamana kar bir yar iinde bu gnk elverili konumunda hiolmazsa Krt Ulusuna bireyler koparabilmek iin, bir yandan askeri baarlar elde ederek vesava batya yayma tehdidini kullanarak sertleiyor, dier yandan Trk Hkmetinimzakere masasna aryor ve amacnn ayrlmak olmadn, Krt gerekliinintannmasn istediini sylyor.

Ama Trk burjuvazisinin bu arya iki nedenle kulaklar sardr. Birincisi PKK bir ezilenyn hareketidir artk. Onunla uzlamak isyan etmi ynlarla ba edebilmenin zorluu kadardier ezilenlere verecei cesaret bakmndan da tehlikelidir. Dier yandan Trk Ordusu

Krdistan'da kesinlikle bir uzlamadan ve Krt gereini tanmaktan yana deildir ve ordununarl eskisi gibi srmektedir. Dolaysyla Trk burjuvazisi bu gnk g dengeleriyle henz


27/222

27

politik bir zm kabul etme noktasndan ok uzaktr. Bu da Krt halk daha ok aclarekecek demektir.

Bugnk verili durumda PKK'nn Krt Ulusal Kurtulu Hareketi'ni baarya ulatrmas iinbir mucize lazm. Bu mucize Trkiye'deki Krt ynlarn bir ayaklanmas ya da ani bir Kriz

durumunda Burjuvazi ve ordunun tecrit olmas ve blnmesi gibi bir durum olabilir. Ancakimdilik byle bir belirti yok. Ksa vadede Politik bir zm de yok. En byk olaslk gerillahareketinin kroniklemesidir. Bu da onun gszlemesini getirir.

Bu arada unutulmamas gereken baka bir gelime var. Trk ordusu ve burjuvazisi 200 yldrBat Burjuva uygarlna olumaya o aile iine katlmaya alt. Bat burjuvazisi ise onu hepdlad, daha dorusu ne iine ald ne de tam karya itti. 200 yllk maceras olan bumodernleme abalarnn ideolojisi Kemalizm ise Bir yandan bat uygarlnn da snrlarnnortaya kmasyla ve Trkiye'nin dlanmasyla, dier yandan Krt ulusal Hareketininvarlyla fiilen tm birletirici gcn yitirmi iflas etmi bir ideolojidir. Trk burjuvazisininise onun yerine ikame edebilecei bir ideolojisi ve gc de yok. Bu Kemalist ideolojiyi ncesosyalistler zellikle 1970'li yllarn ykseliinde amalar bakmndan deil, o amalaraulaamamas ve yol at bask ve eitsizlikler nedeniyle epey eletirip yprattlar, sonraykselen Krt hareketi Trkovenizmi ve Krt gerekliini yok saymas bakmndaneletirdi. imdi iseslami hareket bizzat hedefinin kendisi bakmndan eletiriyor. Batuygarlnn insanlara mutluluk getirmediini sylyor. Ne olduu belli olmayan birslamUygarl neriyor.

Trkiye'de son yllarda yoksulluk iyice artt.iler vesizler ihtiyalar olan ideolojiyi artk

sosyalizmde bulamyorlar bu daslamc Akmlarn giderek ykselmesine yol ayor. Bugnstanbul'uni Mahallelerindeslamc Refah Partisiimdiden en byk partidir.slamc birykseliin nndeki en byk engel PKK'nn yrtt Krt Ulusal Kurtulu Hareketidir. Buhareketin yenilgisi ve demoralizasyon Krdistan'n ezilenlerini yakn zamana kadar olduugibi tekrarslamc partilere yneltebilir. Bu takdirde Bykehirlerin iileri ve Krtyoksullarnn desteini alanslamc Hareket iktidara gelir.slamclk burjuvazi iin de birtehdit oluturmaz. nk o retim Aralarnn mlkiyetini sorgulamaz. Ayrca Burjuvaziyeihtiyac olan ideolojiyi de salar. Krt-Trk nemli deil, hepimiz Mslmanz diyebilir.Bat Dlyorsa kapitalist-Hristiyan uygarla kar slam Dnyas diyebilir ve bu ona Orta

Asya pazarlarnda avantajlar da salayabilir.Bu durumda byk bir olaslkla PKK'nn yenilgisislamclarn zaferi anlamna gelebilir.Ancak PKK'nn zaferi Trkiye'yi Yunanistan veyaspanya benzeri, ikinci snf ta olsa birAvrupal yapar ve Trk burjuvazisini Osmanl art Kemalist Trk Ordusunun vesayetindenkurtarabilir.

Tarihin garip alay. PKK'nn temsil ettii Krt Ulusal Kurtulu hareketi, 200 yldr modern-kapitalist Bat'y rnek alm Trk burjuvazisinin ona benzemek iin sonansdr. Trkburjuvazisi ve Ordusu ise (ki bu ordu Trk modernlemesinin itici gc ve arac olmutur)

PKK'y ezerek bu sonansn kendi elleriyle ve kanla bomaya alyor ve yllardr reddettiislamcla zaferi kendi elleriyle sunuyor.


28/222

28

Biz ezilenler asndan ise PKK'nn mcadelesi, zafere ulaamasa bile, gezegen apnda birGney Afrika'ya dnen dnyada, siyahlarn beyazlara kar mcadelesi iinde bize, ncekendi kle ruhumuzla savamamz gerektiini gsteren rnei, gc ve gszlkleriylegemi ve gelecek arasnda bir kpr olacaktr.

C. Aydn02.04.1992

Stockholm


29/222

29

zgr Gndeme Yazlar

Tarih, Politika ve Uluslar

Gnmz, gnmzdeki atmalar anlamann en iyi yollarndan biri de, gemi zerine amagnmzde yazlanlar, yani Tarihleri okumaktr. Sanlann aksine Tarih, Tarih'ten ziyadebugnle ilgilidir. Tarihler, yazarlarnn gnmz atmalar iindeki tezlerini Tarih ile

kantlama abasndan baka bir ey deildirler.Bunun iindir ki, Tarih'i deil ama gnmz; yaanm bulunan Tarih'i deil ama,u an ya-anan Tarih'i; bu Tarih iinde atan gleri; onlarn karlarn ve ideolojilerini anlamann eniyi yollarndan biri de, Tarih kitaplarn okumaktan geer. Aynekilde yaanm bulunan Tarihde, en belirgin izgileriyle yine Tarih'in Tarihi'nden anlalabilir.

Burjuvazi iin Tarih bir Dnya Tarihi deildir. Tarih uluslarn tarihidir ve uluslar da Tarihboyunca var olmulardr. O halde, bir ulusun bir ulus olabilmesi iin ulus olarak bir tarihiolmas gerekir.

Emperyalist lkelerin ya da ezen uluslarn burjuvazisi, dier uluslar zerindeki smr veegemenliini hakl gsterebilmek iin, o halklar geri ve barbar, kendisini de uygar olarak sunar.Aslnda Oryantalistik'ten Antropolojiye kadar btn szde bilimlerin kaynanda bu kaygvardr. (Bu bilimlerin dou ve gelimeleriyle, smrgeciliin ve emperyalizmin gelimesiarasndaki iliki gerekten incelenmeye deer bir konudur.)

Ceza suun cinsindendir. Ezilen uluslar kurtulu savalarna girerken, ezilen uluslarn burjuva-zisi de kendi Tarihini yeniden yazar. Bu tarihler, ou kez kendilerini ezen ve smrenleringizli varsaymlarn paylaarak ama ezenlerin tezlerinin aksini kantlamaya alarakekillenirler. Bunlar kendilerini smrenlerin iddialarann aksini, yani ne kadar uygurolduklarn, ya da bir zamanlar nasl byk uygurlklar kurduklarn anlatr.

Btn bunlar bir anlamda doru da olabilir, nk kapitalizm ncesinin btn byk uygarlkbeikleri kapitalizmin geliimiyle birlikte yeni/yar ya da tam smrge olmulardr.

Bu tarz bir tarih yazm, ezilen bir ulusun kendine gvenini ve mcadele gcn arttrd, oezilmeye kar mcadeleyi glendirdii lde tarihsel olarak hakl ve ilerici bir grev degrebilir ve bir ok durumda grmtr de.

Ne var ki, bunu yaparken, ezilen ulus tarihilii, ezen uluslarn tarihiliinin tm yanllarn veideolojik hegemonyasn kabullenmi olur; onun ufkuna hapsolur. Bu hapsolu da azlnda ezilenuluslarn burjuvazilerinin toplumsal konumlaryla ve kk burjuvazilerinin tarihsel snrllkla-ryla (burjuvazinin ufkunu ama yeteneinde olmaylaryla) dorudan balantldr.


30/222

30

Ezilen ulus tarihilii, kendisinin nice uygar olduunu, nice medeniyetler kurduunukantlamaya alrken, zmnen kendisini ezen ulusunu varsaymn da kabullenmi olur:Medeni olmayanlar ya da"yksek bir kltr"den gelmeyenler ulus deildirler ve uluslaratannan haklardan yararlanamazlar; o halde medeniletirilmelidirler.

Yllar nce Gine Bissau'daki Kurtulu Sava'nn nderi A. Cabral'n bir yazsn okuyordum. A.Cabral bu yazsnda, byk bir gayretle Gine'de bir zamanlar ne kadar yksek bir kltr veuygarlk olduunu anlatmaya alyordu. Sanki bunu kantlasa, savas olduu kurtulu savana daha bir hakllk kazandracakm gibi...

Cabral'n bu abas elbette ilerici ve haklyd. Ama bu abalar tarihsel olgulara denk dseydibile, kendilerini ezenlerin, smrgecilerin llerini, deerlerini, varsaymlarn kabul etmi oluyordu.

Ama bunun yan sra, Sahra'nn gneyindeki Afrika'da -Etiyopya hari- hemen hi bir

medeniyet var olmadndan, ister istemez gerek olmayan bir tarih yaratmak zorundakalyordu. Kapitalizmin giriine kadar Sahra'nn gneyi hemen hemen sadece ilkel sosyalizmineitli aamalarndaki topluluklardan oluuyordu.

Afrika'da byk medeniyetler kurulmam olmas niye utanlacak birey olsun? Aksine, Afri-ka'nn Tarih'e ge girii onun gerek tarihsel avantaj olamaz m? Daha 500 yl nce, Avrupa'nnkuzeyi, yani bugnk Kapitalist uygarln beii, in, Hint ve Akdeniz uygarlklar karsndabugnk Afrika'nn durumunda deil miydi?

Hakl olsa da, Cabral'n ki gibi bir tarih burjuva ideolojisinin egemenliini glendiriyor vedier yandan da gereklere denk dmediinden, olgular dzeyinde ezen uluslarn tarihiliikarsnda g duruma dyordu. Btn bunlarn yan sra, Gine Bissau halknn ilerde baka"tarihsiz halklar" ezmesinin ideolojik temelini atyordu. Sonraki gelimeler bunu ac acgsterdi.

***

Benzer bir eilime Krt tarihiliinde de rastlanyor. Krt tarihileri kendilerini ezen uluslarntarihlerine ve tarihiliine, onlarn varsaymlar ve deerleriyle kar kmaya alyorlar. Orta-dou'da Med'lerden beri kurulmu bir ok medeniyet ya da hanedann Krtler tarafndan kurul-duu ilan ediliyor. Tarih uluslarn bir tarihi olarak ele alnp bir Krt ulusal tarihi yaratlyor.

Krt tarihi ve tarihilii zellikle Trk burjuvazisinin dnyadaki btn ulus ve medeniyetleriTrk yapan ve Krtlerin varln bile anmay affedilmez bir su addeden tarihine karmcadeledeekillenmek durumunda kald iin bu eilim olduka gldr de.

19 yzyln sonlarnda Trk milliyetiliinin ortaya kyla birlikte doan Trk tarihiliindebir A. Cabral'n ya da bu gnk Krt tarihiliinin hakll ve ilericilii de olmamtr. Osmanlimparatorluu her ne kadar bir yar-smrge idiyse de Trkler bu devlet iinde egemen ulusuoluturuyorlard ve Trk tarihiliinin bir Trk tarihi yaratma abalar daha bandan beriemperyalizme kar olmaktan ziyade dier uluslar zerindeki Trk egemenliini salamlatrm-

aya ve merulatrmaya ynelik olmutur.


31/222

31

Bylesine bir tarih ve tarihilik, kedi lanetini ve seviyesizliini ona kar ekillenen Krt tarihi-liine de bulatryor. Ama Krt burjuva tarihiliinin bu seviyesizlii bylesine kolaycakapvermesinin nesnel toplumsal bir temeli de var. nk krdistan ayn zamanda bir uluslarmozayiidir. Yarn bamsz bir Kdistan kurulursa, Krdistan'daki aznlk uluslarn kendi

kaderini tayin abalarna kar imdiden igdsel olarak hazrlk yaplyor.Trkler de Krtler de tarih boyunca herhangi bir medeniyet kuramamlardr. Osmanl impara-torluu bir Trk medeniyeti deil, slam ve Bizans (ama daha ok Bizans) medeniyetinin birrnesansdr. Eyyubiler bir Krt devleti deil, bir islam devletiydi. Herhangi bir ulusun hi birmedeniyet kuramamas niye bir eksiklik olsun? Herhangi bir ulusun ya da topluluun, ayrlmahakkn elde etmek iin, buna meruluk kazandrmak iin, daha nce bir veya bir okmedeniyet, devlet kurduuna dair bir sertifika gstermesi gerekmez.

Uluslara birer tarih yaratma abalar, son derece somut bir program sorununa verilen bir cevaplailgilidir. Kurulacak devletin rgtlenme biimine ilikin bir sorundur bu.

Tarih'i u veya bu ulusun baarlarnn, medeniyetlerinin tarihi olarak anlatma ve anlama,zmnen, tarihi olmayan uluslarn -gerekte uluslarn bir tarihi de yoktur- ulus olmad,dolaysyla da bamsz bir devlet kurma, kendi kaderini tayin haklar olmad varsaymn,gizli olarak iinde tar. Bu, ulus olmayan insan topluluklarnn, ulus olduuna dair bir sertifikagsteremeyenlerin ayrlma hakknn olmayaca anlamna gelir; dier bir deyile, brokratik vemiliter bir devlet cihaznn varln merulatrmaya yarar.

Trkiye Sosyalist hareketindeKendi Kaderini Tayin Hakkdaima bir ulus olup olmamaerevesinde tartld. Aslndabilimsel sosyalizmin klasiklerinde, kendi kaderini tayinhakk bir ulus olup olmamaya bal olarak ele alnmaz. Herhangi bir insan topluluunun,bu topluluun "biz" duygusu ya da bilinci neye dayanrsa dayansn (rnein bir blgede, ya dabir mahallede yaamak gibi), kendi kaderini tayin ya da ayrlma hakkn kullanmayengellemiyecek birdemokratik cumhuriyet balamnda ele alnr.

Gerek demokratik cumhuriyet"zgr komnler" in zgr iradeleriyle gnll birliindenoluabilir ve olumaldr. Marks, Engels, Lenin sorunu hep byle ele almlardr. Bu demektirki, birky ya da mahalle halk bile, ayrlma hakkna sahip olmaldr ve bu ayrlmahakknn kullanlmasn engelleyebilecek hi bir kurum olmamaldr.

Burjuvazi ayrlma hakkn bu geni kapsamyla katiyen kabul edemez. nk byle bir devletkk bir smrc aznln byk bir ezilenler kitlesine kar basksnn arac olamaz. Bunedenledir ki burjuvazi, ayrlma hakkn ulus olmaya balamakta, bunun iin bir ulus olduunukantlamak, ulus olduunu kantlamak iin de bir ulus tarihi yaratmak; yoksa da icat etmekzorunda kalmaktadr.

Krt burjuvazisinin Tarih yaz da, sadece gerei tahrif etmekle kalmaz; sadece burjuvazininhi de demokratik olmayan bir devlet zlemini aa vurmakla kalmaz ama ayn zamanda Kr-distan'daki Kurtulu Sava'na da zarar verir. Krdistan topraklar zerinde, Sryaniler, Trkler,Keldaniler, Asuriler, Zazalar, Araplar, erkezler vs. hi de kmsenmeyecek bir aznlklartoplam oluturmaktadrlar.Kendi kaderini tayin hakkn bir devlet biimi sorunu deil, bir


32/222

32

ulus sorunu olarak ele almak, bu aznlklar mcadelenin dnda brakmakta ; hatta zamanzaman ezen ulus burjuvazisinin kucana atmaktadr.

Ezenlere kar verilen her sava ezilenlerin iindeki bir i savala birlikte yrr. Krdistan'dakikurtulu sava ve ona damgasn vuran hareket her gn biraz daha olgunlarken, dier yandan

da radikalleme eilimi gsteriyor. Bu hareket reformist eilimlere kar mcadelede nemlipolitik mevziler kazand ve kazanyor. Ne var ki, ideolojik mcadele alannda politik alan kadarbaar grlmyor. Hatta bu alanda burjuva ideolojisinin kesin bir egemenliinden szedilebilir. Hatta bu egemenlik nedeniyledir ki, radikallik, burjuva ideolojisinin egemenliiningc lsnde radikalliini mcadele biimleri ve taktikler dzeyinde ifade etmek; bu nedenlede zaman zaman tm potansiyelleri harekete geirememek durumunda kalyor.

Krdistan proletaryasnn Krt Ulusal Kurtulu savandaki arl giderek artarken; buykseli kendi ideolojik ifadesini de bulmak zorundadr. rnein, Krt proletaryas ve sosyalist-leri, Krt burjuva tarihiliinin karsna sosyalist tarihilikle kmak zorundadr. Bu tarihilikhi de burjuvazinin varsaymlarn paylamayacaktr. O dnyann "barbar" ya da "uygar"halklar arasnda bir ayrm yapmayacaktr. O Tarihi uluslarn tarihi deil, gerek devrimci,devrimci de gereki olmak zorunda olduu iin, bir btn insanln tarihi olarak alacaktr.

Krdistan sosyalistlerinin, Krdistan'daki ulusal kurtulu savana nderlik edebilmeleri iinburjuvazi karsnda entellektel zaferlere de ihtiyac vardr. Burjuva tarihileine kar birmcadele verilmeden de byle bir zafer kazanlamaz. Ama aslnda bu entellektel zaferdemo-kratik cumhuriyet diye ifade edilebilecek bir programatik hedefin ta kendisinden baka bireyde olmayacaktr.

Krdistandaki ulusal kurtulu mcadelesinde giderek arl artan Krt sosyalist ve iilerindenbunu beklemek ona limitlerinin zerinde bir grev yklemek olmuyor mu? Sanmyoruz.Krdistan'n en ileri kesiminde ykselen hareket byk lde 68'in ocuudur ve Krdistan'da-ki i snf herhalde Ekim Devrimi'ni yapan iilerden kltrel bakmdan daha geri venicelike de daha az deildir.

Demir Kkaydn

05.08.1991


33/222

33

Krt Sorunu mu Trk Sorunu mu?

Toplumsal olaylara deiik koordinat sistemlerinden baklabilir. Baklan koordinat sistemipolitik almann muhataplarn, znesini, nesnesini, ieriini ve nihayet dilini bile belirler.Ama yeni znelerin ortaya k ister istemez o gne kadar kabul grm koordinatsistemlerini ve baklarn sorguya eker.

Bunun en bilinen rnei Eurosentrizmdir (Avrupa merkezcilik). Bu anlayta, Avrupa (bazanda ABD ve Kanada) toplumun ve tarihin znesi ve merkezi durumundadr. Herey onlaragre durumu iinde deerlendirilir.nsanln byk ounluunu oluturan "nc Dnya" insanlar (ki bu"nc Dnya"tanm da Avrupa merkezlidir.) sadece bir nesne olarak

hesaplanrlar. Bu yaklamn en kaba ve bilinen rnei dnya haritalardr. Bu haritalardaaslnda dnyann"kenarnda" bulunan Avrupa hep merkezdedir.

Trk solu"Krt Sorunu"nu bu gne kadar, eer tabiri caiz ise, hep"Trk merkezli"olaraktartmtr. Bu "Trk Merkezlilik"daha sorunun adlandrlmasnda bile grlr:"Krt Sorunu"!.. Yani sorun olan Krtlerdir, Trkler deil. Ama aslnda sorun Krtlerden deilTrklerden kaynaklanmaktadr; sorun olan Trklerdir.

Sorun bir kere byle koyulunca bumuhatab ve zneyide belirler:"Krt Sorunu"ndan szederseniz:muhatabnz Krtler deil Trkler olur. Sorunu zecekzneolarak da Krtlerideil Trkleri veya"Trkiye i Snfn"veya baka bir Trk kesimini (rnein Burjuvaziyiveya Devleti) grm olursunuz. Krtler tartmalarn, politikann hepnesnesi durumundadrlar.

Tipik bir rnei hatrlatmakla yetinelim. Dr. Hikmet Kvlcml'nn 1930'larn bandaTrkiye'deki ulusal sorun ile ilgili olarak, strateji balamnda yazd ve Trk solunun halaalamam en radikal tavr allarn yanstan kitabinin ad: " htiyat Kuvvet: Milliyet ( ark)"tr (Yeni Trke'siyle:Yedek G: Ulus (Do u) gibi ifade edilebilir). Yani kitaptaKrtler yedek bir g olarak ele alnmaktadr. Kitabn ad Trki Snf merkezlidir.

Kvlcml'nn bu kitab yazd dnemlerde bu tarz bir ele aln meru bir yan da vard.Kitap iiler ve onlarn ncleri iin yazlmt ve o zamanlar Krdistan'da bir ii snf yokdenecek kadar azd.

Ve nihayet Trk sosyalist ve devrimcilerinin"Krt Sorunu"ndan bahsetmelerinin genel olarakanlalr bir yan da vardr, nk onlarn gerek muhatab Trk veya Trkiye iileri,aydnlar ve ezilenleriydi.

Ama bu gn, Krt ulusu bir zne olarak tarih sahnesine kmken, hele heleKrtaydnlarnn, solcularnn, sosyalistlerininhala bir"Krt Sorunu"ndan sz etmeleri vetartmalar, Krt solununkle dilinden hala kurtulamadn ve henzKrt halkna ve

kendine gvenemediini gsteriyor.


34/222

34

Krt solu 1960'larda Trk solunun iinde ve onunla birlikte ama onun egemenlii altndadodu; Trk solunun 60'larda yrtt strateji tartmalar iindeekillendi. Trk solununstrateji tartmalarnda Krtler bir nesne, bir yedek g olarak ele alnyorlard ve bu nedenlede bir "Krt Sorunu"ndan sz edilmesi kendi iinde az ok tutarl oluyordu. Krt Solu da

fazla dnmeden Trk Solu'nun kulland kavramlar alyordu. Bu Krt Ulusal Kurtulu Hareketinin henz yeterince gelimemiliinin; kendine gvenemeyiinin bir yansmasydda. Ve btn ezilen ulus ve rk hareketlerinin ilk aamalarnda grld gibi yalvarc,klece bir yan vard. Ruha kle edilmilik dile de yansyordu. Ama bu gn, artk Krthareketi btn heybetiyle ortaya kmken Krt sosyalistlerinin bu gbek balarndankurtulmas gerekiyor.

Krt solu bugn yeniden bir strateji tartmas yapmak zorundadr. Sadece son yllardadnyadaki ve onu kavraytaki deimeler nedeniyle deil, deiik bir zne asndan; yaniKrdistan i Snf ve Krt Ulusal Kurtulu hareketi asndan da tartmak zorundaolduu iin. Byle bir koordinat sistemi deiiklii eliinde Krt Ulusal Kurtulu Hareketinin Sorunlar ("Krt Sorunu"deil) tartlmadka, Krt solu bamszln vekiiliini kazanamaz. Byle bir koordinat sistemi deiikliinin balamas bile kendi banaKrt solunun rtn ispat ettiinin bir kant olur.

Krt solunun tartmas gereken artk"Krt Sorunu"deildir. Krdistan'daki UlusalKurtulu Hareketinin; Krt ii ve halk hareketinin sorunlardr. Krt Ulusal kurtulu hareketi hangi glerle, hangi glere kar mcadele etmeli veya edebilir?

Ama sorun bir kere byle koyuldu mu o zaman"Trk Sorunu"nu tartma gerei de ortaya

kar. Trk veya Trkiye sol hareketi nasl kendi strateji tartmalar iinde"Krtleri bir yedek g olarak nasl kazanabiliriz?"sorusunu sordu ve Krtler iin program gelitirdiyseya da gelitiremediyse; Krt solu da"Trklerin ezilenleri kazanlabilir mi; kazanmak iin ne yapmak; nasl bir program sunmak gerekir"i; dier bir deyile "Trk Sorunu"nu tartmakzorundadr.

imdiye kadar hepTrk ii ve ezilenlerinin Krtleri nasl kurtaraca ya da onlarnaslkazanaca ya da onlara ne verip ne vermeyecei tartld. Bugn iin Trk ii veezilenlerinin Krtlere birey verebilecek ya da onlar kurtarabilecek bir hali yok; en azndanksa vadede byle grnyor. Ama ortada canl ve hzla ykselen bir ulusal uyan; bir UlusalKurtulu Hareketi var. Bu hareketin ncs de en azndan kendisini Sosyalist gryor. BukoullardaKrtlerin Trk ezilenlerini nasl kurtaracan; onlara ne verebileceinitartmak gerekiyor. Bu tartmannmuhatab ve znesi Krt sosyalistleri ve iileriolacaktr; nesnesi ise Trk sosyalistleri ve iileri.

Byle bir tartma sadece Krt Ulusal Kurtulu Hareketi, Krt Solu vei snf iin gereklideil. Trk solunun da (Krt solunun yllarca olduu gibi) bir tartmann nesnesi olmann nemene birey olduunu kaslarnda sinirlerinde hissedebilmesi; bizzat "Krt Sorunu"nutartmann ve ondan sz etmenin bile Krtlerin ezilmiliini yeniden nasl rettiini

kavrayabilmesi; mesiyanizminden kurtulabilmesi; ksacaTrk solunun eitimi iin degerekli.


35/222

35

Ulusal Kurtulu Hareketleri tarihine bakldnda bu hareketlerin kendi"Trk Sorun"larnpek tartmadklarn; bu sorunun onlarn ufku dnda kaldn gryoruz. Bu aslnda Ulusalkurtulu Hareketleri iinde Proletaryann ve sosyalist gelenein zayflnn bir sonucuydu.Krt Ulusal Kurtulu hareketi modern snflarn hareketi olarak tarihe ge girdi; denebilir ki,

Krt Ulusal Kurtulu Hareketi en ge kalm Ulusal hareketlerden biridir. Ama bu gegelmilik onun ayn zamanda gcn oluturabilir. Modern ii snfnn gc ve harekettekiarl lsnde bundan nceki Kurtulu Hareketleri gibi sadece ezilen ulusu deil; kendiniezen ulusun ezilenlerini de nasl kurtaracan bilinli bir grev olarak; sadece nesnel biryardm olarak deil; nne koyabilir ve sonuncu ulusal kurtulu hareketlerinden biri olduugibi ilk ulusal temeldeekillenmi bir sosyal kurtulu hareketi de olabilir.

Kvlcml'ya nazire: htiyat Kuvvet: Ezen Ulusun Ezilenleri (Bat) y yazmal KrtSosyalist vei Hareketi. En azndan byle bir giriimde bulunabileceine dair ok emarelervar. Ve de sorunu koymak zmn yarsdr.

te bundan sonraki yazlarda"Trk Sorunu" nu ya da dier bir ifadeyleKrt UlusalKurtulu Hareketinin Sorunlarn amaya alacaz. Ama katiyen"Krt Sorunu"nu deil.

Demir Kkaydn

11.08.1991


36/222

36

u Aznlklar Konusu

Aznlklar Konusu Trkiye'deki tartmalarda"Ulusalarn Kendi Kaderini Tayin Hakk" sorununun; daha somut ifade etmek gerekirse "Krt Sorunu"nun glgesinde kalm bulunuyor. Bu yazdaaznlklar sorununun tartlmasna bir giri yapmay deneyeceiz.

Bir yanl anlamaya meydan vermemek iin hemen belirtelim ki, "ulusal sorun" herhangi birtoprak parasnda yaayan insanlarn byk ounluunun kendilerini kader ortakl vs.iinde hissedip bir "ulus" olarak kendi kaderini belirleme hakkyla ilgilidir. Somut bir rnekverirsek, rnein Trkiye'nin dousundaki birok blgede kendilerini Krt olarak tanmlayan

insanlar ounluktadrlar. Uygar, insan haklarna saygl, demokratik bir lkede bu sorun sonderece sancsz ve basit bir biimde, rnein son zamanlarda Slovaklarn eklerden, eskidende Norve'insve'ten ayrlmasnda olduu gibi, zlebilir. nce bir genel oylamayla kiminkendini hangi ulustan addettii ortaya karlr; farkl uluslarn ounluk olduklar alanlarherhangi bir tartmaya yol amayacakekilde net olarak belirlenir. Bylece snrlarbelirlenmi uluslar kendi demokratik seimlerini yapp meclislerini kurarlar ve dier uluslarlabirlikte bir federasyon mu, konfederasyon mu, ortak bir devlet mi kuracaklarna kendilerikarar verirler. Sorunun normal ya da somut tarihte anormal derecede az grlen zm byleolabilir. Aslnda"Ulusal Sorun"zm teorik dzeyde en basit olan sorundur. Pratik

dzeyde ok zor olmasnn nedeni bu hakkn kullanlmasn engellemeyecek trden birdemokrasinin son dere-ce nadir bulunan bir rejim olmasndandr.

Bizim bu yazda tartmak istediimiz bu "Ulusal Sorun" ya da klasik ifadesiyle "UluslarnKendi Kaderini Tayin Hakk" deil; " Aznlklar Sorunu".

" Aznlklar Sorunu" ise, teorik dzeydebile okdaha karma k bir sorundur ve zellikleson bir ka ylda da grld gibi potansiyel yakcl hi de ulusal sorundan daha azdeildir.

Hi bir lkede, bu lke en demokratik ve uygar biimlerle belirlenmi bile olsa, sadece bir tekulustan insanlar yoktur. Gerektarihten gelen, gerekmodern igc gndendolay ortayakan aznlklar vardr.

rnein Trkiye'de Krtler, Krdistan'da Trkler aznlk durumundadr. Her ikisinde deingenelerden erkezlere, Sryanilerden Araplara kadar onlarca aznlk vardr.

Eer bu aznlklar sadece belli kylerde, mahallelerde veyaehirlerde yekpare olarakbulunuyor olsalard, sorun yine "Ulusal Sorun" gibi zlebilirdi.

Ama modern toplumehirleri ve Metropolleri yaratmtr. Modern toplumun nfusunun o-unluu ehirlerde yaar. ehirler modern toplumun sinir dmleridir. Ve modernehirler,Ortaa kentlerinde Yahudilere yapld gibi aznlklargetto lara tkamazlar. Getto benzeriyerleimler (New York'ta Harlem, Berlin'deKreuzberggz nne getirilsin) grlse de


37/222

37

bunlar hukuki dayatmalarla deil, kendiliinden olumu younlamalardr ve hi bir zamanortaa gettolar gibi yekparelik gstermezler.

Tartmaya amak istediimiz sorunudur: Bu aznlklarn zgl sorunlar naslzlecektir?

yle mi denecektir?

"Demokrasi aznl n o unlu a uymasn ilke olarak kabul eden idare eklidir. O halde bizo unluk olarak hangi dili konu uyorsak, hangi dilde gazeteler karyor, radyo televizyon yaynlar yapyorsak, hangi dilde e itim yapyorsak aznlklar da buna uymaldr. Bu son de-rece demokratik bir zmdr".

Evet gerekten de bu demokratik bir "zm" olur! Fakatgenel olarak demokratik. Buradagenel olarak demokrasi ile zel bir trden demokrasi ayrmna biraz girelim.

Genel olarak demokrasi, gericiliin, ovenliin, baskcln arac olmaya msaittir.(Marksist gelenei benimseyen okuyucular iin hemenunu belirtelim ki, genel olarak de-mokrasinin bu baskclkla, ezici bir milliyetilikle, her trl aznlklarn ezilmesiyle badaa-bileceini Lenin de sylyor: " Demokrasi genel anlamyla, sava ve ezici bir milliyetilikleba da abilir " diyor.)

Gerekten de genel olarak demokrasi ounlua karar hakkn vererek btn silahlar onasunar. ounluk, pek ala demokratik birekilde ounluk olmasna dayanarak, aznlk olan,yine demokratik birekilde, bire kadar kltan geirme karar alabilir. Bu bir abartk ifadeysede genel olarak demokrasinin ne olduunu kavramay kolaylatrr. Somutta henz kimse

kltan geirmiyorsa da bir ok durumda taksitle ldrebiliyor. Gnlk hayattan bir rnekverelim. Bir ok toplantda, zellikle geri lkelerin insanlarnn toplantlarnda, sigara ienlerounluktadr. Genellikle sigara imeyenlerden sigara iilmemesi ynnde neriler gelir.Toplantda oylamaya sunulur ve sigara ien ounluun kararyla sigara iilebilmesine kararverilir. Yani sigara imeyenlerin de ienlerin dumanyla taksitle ldrlmesine. Genel olarakdemokrasi byledir.

Ama zel bir demokraside, daha balangtan,"hi kimsenin ba kasnn sa l na onun rzashilafna bir zarar veremeyece i" gibi bir ilke, rnein bir Anayasa Maddesi olmas gerekir.Byle bir demokraside, on bin kiilik bir toplantda, 9999'unun da sigara itii bir toplantda,bir tek kii dahi sigara iilmemesi nerisinde bulunduu zaman, artk bu neri"demokratik bir ekilde" oylanmaz, sadece neriyeuyulur. Eer uyulmazsayasa dna dlm, batakonulan ilke ihlal edilmi demektir. Bu durumda o bir kii 9999 kiiyi mahkemeye veriphapse tktrabilir.zel bir demokrasi, ounluun karar alma hakkn birtakm ilkelerlesnrlar.

Aslnda demokrasinin gelimesinin tarihi, ounluun karar alma alanna yeni snrlargetirilmesinin tarihidir. rnein bugn Avrupa lkelerinin ounda homosekseller, sakatlar,ocuklar, yallar, sigara imeyenler, uyuturucu mptelalar ounluun karar alma alann

kendilerine ilikin sorunlarda snrlam bulunuyorlar. ounluk homoseksel olmasa dakendi ahlakn homoseksellere dayatamyor.ki erkein ya da iki kadnn "ailesi" bir oklkede yasallam durumda. Sakatlar da rnein merdivenlerin yannda tekerlekli


38/222

38

sandalyelerin hareket edebilecei dz yollar veya asansrler vs. talep ediyor. ounluk "hayr vergilerimizi kk bir aznl n bu talebine harcayamayz"diyemiyor. rnekleroaltlabilir.

u soru sorulabilir:"Nasl oluyor da e itli aznlklar o unlu a kendi karar alann

snrlandracak bir ilkeyi o unluk karar olarak kabul ettirebiliyor?" Bu kabulde elbette geleneklerin, kltrn, yerleik daha genel ilkelerin bir rol vardr. Ancakbir de "ekonomi politi i" var gibi grnyor. Aznln direniinin ounlua o hakknverilmemesinden daha pahalya patlayaca grlnce o haklar bir ilke haline dnyor. Birdier tarihsel eilim de bir toplumun zenginlii lsnde bu snrlarn ve ilkelerin oalmaeilimi gstermesidir.

Demek ki, "aznlklar sorunu"nu genel olarak demokrasisnrlar iinde ele almak, aslnda"aznlklar sorunu" diye bir sorunun varln reddetmek; sorunu ve aznlklar bask altna

kürt ulusal hareketinin sorunları - demir küçükaydın

Documents