licodu.cois.it http://licodu.cois.it/?p=389

KUSHTETUTA E REPUBLIKS SE SHQIPRIS

Aprovuar nga Kuvendi i Republiks s Shqipris m 21 tetor 1998

Ne, Populli i Shqipris, krenar dhe t vetdijshm pr historin ton, me prgjegjsi pr t ardhmen, mebesim te Zoti dhe/ose te vlera t tjera universale, me vendosmrin pr t ndrtuar nj shtet t s drejts,demokratik e social, pr t garantuar t drejtat dhe lirit themelore t njeriut, me frymn e tolerancs dhet bashkjetess fetare, me zotimin pr mbrojtjen e dinjitetit dhe t personalitetit njerzor, si dhe prprosperitetin e t gjith kombit, pr paqen, mirqenien, kulturn dhe solidaritetin shoqror, me aspiratnshekullore t popullit shqiptar pr identitetin dhe bashkimin kombtar, e thell se drejtsia, paqja,harmonia dhe bashkpunimi ndrmjet kombeve jan ndr vlerat m t larta t njerzimit,

Vendosim kt Kushtetut:

PJESA E PAR

PARIME THEMELORE

Neni 1

1. Shqipria sht republik parlamentare.

2. Republika e Shqipris sht shtet unitar dhe i pandashm.

3. Qeverisja bazohet n nj sistem zgjedhjesh t lira, t barabarta, t prgjithshme e periodike.

Neni 2

1. Sovraniteti n Republikn e Shqipris i prket popullit.

2. Populli e ushtron sovranitetin nprmjet prfaqsuesve t tij ose drejtprsdrejti.

http://licodu.cois.ithttp://licodu.cois.it/?p=389

3. Pr ruajtjen e paqes dhe t interesave kombtar, Republika e Shqipris mund t marr pjes n nj sistemsigurimi kolektiv, n baz t nj ligji t miratuar me shumicn e t gjith antarve t Kuvendit.

Neni 3

Pavarsia e shtetit dhe trsia e territorit t tij, dinjiteti i njeriut, t drejtat dhe lirit e tij, drejtsiashoqrore, rendi kushtetues, pluralizmi, identiteti kombtar dhe trashgimia kombtare, bashkjetesafetare, si dhe bashkjetesa dhe mirkuptimi i shqiptarve me pakicat jan baza e ktij shteti, i cili ka prdetyr t'i respektoj dhe t'i mbroj.

Neni 4

1. E drejta prbn bazn dhe kufijt e veprimtaris s shtetit.

2. Kushtetuta sht ligji m i lart n Republikn e Shqipris.

3. Dispozitat e Kushtetuts zbatohen drejtprsdrejti, prve rasteve kur Kushtetuta parashikon ndryshe.

Neni 5

Republika e Shqipris zbaton t drejtn ndrkombtare t detyrueshme pr t.

Neni 6

Organizimi dhe funksionimi i organeve t parashikuara n kt Kushtetut rregullohen me ligjet e tyre prkatse,prve rasteve kur n Kushtetut parashikohet ndryshe.

Neni 7

Sistemi i qeverisjes n Republikn e Shqipris bazohet n ndarjen dhe balancimin ndrmjet pushteteveligjvns, ekzekutiv dhe gjyqsor.

Neni 8

1. Republika e Shqipris mbron t drejtat kombtare t popullit shqiptar q jeton jasht kufijve t saj.

2. Republika e Shqipris mbron t drejtat e shtetasve shqiptar me banim t prkohshm ose t prhershmjasht kufijve t vet.

3. Republika e Shqipris u siguron ndihm shtetasve shqiptar q jetojn e punojn jasht shtetit pr t ruajtur epr t zhvilluar lidhjet me trashgimin kulturore kombtare.

Neni 9

1. Partit politike krijohen lirisht. Organizimi i tyre duhet t prputhet me parimet demokratike.

2. Partit politike dhe organizatat e tjera, programet dhe veprimtaria e t cilave mbshteten n metoda totalitariste,q nxitin e prkrahin urrejtjen racore, fetare, krahinore ose etnike, q prdorin dhunn pr marrjen e pushtetit osepr t ndikuar n politikn shtetrore, si edhe ato me karakter t fsheht jan t ndaluara sipas ligjit.

3. Burimet financiare t partive, si dhe shpenzimet e tyre bhen kurdoher publike.

Neni 10

1. N Republikn e Shqipris nuk ka fe zyrtare.

2. Shteti sht asnjans n shtjet e besimit e t ndrgjegjes dhe garanton lirin e shprehjes s tyre njetn publike.

3. Shteti njeh barazin e bashksive fetare.

4. Shteti dhe bashksit fetare respektojn n mnyr t ndrsjellt pavarsin e njri-tjetrit dhebashkpunojn n t mir t secilit dhe t t gjithve.

5. Marrdhniet ndrmjet shtetit dhe bashksive fetare rregullohen mbi bazn e marrveshjeve t lidhurandrmjet prfaqsuesve t tyre dhe Kshillit t Ministrave. Kto marrveshje ratifikohen n Kuvend.

6. Bashksit fetare jan persona juridik. Ato kan pavarsi n administrimin e pasurive t tyre sipasparimeve, rregullave dhe kanoneve t tyre, pr sa nuk cenohen interesat e t tretve.

Neni 11

1. Sistemi ekonomik i Republiks s Shqipris bazohet n pronn private e publike, si dhe n ekonomin etregut dhe n lirin e veprimtaris ekonomike.

2. Prona private dhe publike mbrohen njlloj me ligj.

3. Kufizime t liris s veprimtaris ekonomike mund t vendosen vetm me ligj dhe vetm pr arsye trndsishme publike.

Neni 12

1. Forcat e armatosura sigurojn pavarsin e vendit, si dhe mbrojn trsin territoriale dhe rendin e tijkushtetues.

2. Forcat e armatosura ruajn asnjansin n shtjet politike dhe i nnshtrohen kontrollit civil.

3. Asnj forc e huaj ushtarake nuk mund t vendoset dhe as t kaloj n territorin shqiptar, si dhe asnj forcushtarake shqiptare nuk mund t drgohet jasht, prvese me nj ligj t miratuar me shumicn e t gjithantarve t Kuvendit.

Neni 13

Qeverisja vendore n Republikn e Shqipris ngrihet n baz t parimit t decentralizmit t pushtetit dheushtrohet sipas parimit t autonomis vendore.

Neni 14

1. Gjuha zyrtare n Republikn e Shqipris sht shqipja.

2. Flamuri kombtar sht i kuq me nj shqiponj t zez dykrenore n mes.

3. Stema e Republiks s Shqipris paraqet nj shqyt me fush t kuqe me nj shqiponj t zez dykrenore nmes. N krye t shqytit, me ngjyr t art, sht vendosur prkrenarja e Sknderbeut.

4. Himni kombtar sht "Rreth Flamurit t Prbashkuar".

5. Festa Kombtare e Republiks s Shqipris sht Dita e Flamurit, 28 Nntori.

6. Kryeqyteti i Republiks s Shqipris sht Tirana.

7. Forma dhe prmasat e simboleve kombtare, prmbajtja e tekstit t himnit kombtar, si dhe prdorimi i tyrerregullohen me ligj.

PJESA E DYT

T DREJTAT DHE LIRIT THEMELORE T NJERIUT

KREU I

PARIME T PRGJITHSHME

Neni 15

1. T drejtat dhe lirit themelore t njeriut jan t pandashme, t patjetrsueshme e t padhunueshme dheqndrojn n themel t t gjith rendit juridik.

2. Organet e pushtetit publik, n prmbushje t detyrave t tyre, duhet t respektojn t drejtat dhe lirit themeloret njeriut, si dhe t kontribuojn n realizimin e tyre.

Neni 16

1. T drejtat e lirit themelore, si dhe detyrimet e parashikuara n Kushtetut pr shtetasit shqiptar vlejnnjlloj edhe pr t huajt e pr personat pa shtetsi n territorin e Republiks s Shqipris, me prjashtimt rasteve kur Kushtetuta e lidh n mnyr t posame me shtetsin shqiptare ushtrimin e t drejtave e

t lirive t caktuara.

2. T drejtat dhe lirit themelore, si dhe detyrimet e parashikuara ne Kushtetut vlejn edhe pr personatjuridik, pr aq sa prputhen me qllimet e prgjithshme t ktyre personave dhe me thelbin e ktyre tdrejtave, lirive dhe detyrimeve.

Neni 17

1. Kufizime t t drejtave dhe lirive t parashikuara n kt Kushtetut mund t vendosen vetm me ligjpr nj interes publik ose pr mbrojtjen e t drejtave t t tjerve. Kufizimi duhet t jet n prpjestim megjendjen q e ka diktuar at.

2. Kto kufizime nuk mund t cenojn thelbin e lirive dhe t t drejtave dhe n asnj rast nuk mund ttejkalojn kufizimet e parashikuara n Konventn Europiane pr t Drejtat e Njeriut.

Neni 18

1. T gjith jan t barabart prpara ligjit.

2. Askush nuk mund t diskriminohet padrejtsisht pr shkaqe t tilla si gjinia, raca, feja, etnia, gjuha,bindjet politike, fetare a filozofike, gjendja ekonomike, arsimore, sociale ose prkatsia prindrore.

3. Askush nuk mund t diskriminohet pr shkaqet e prmendura n paragrafin 2, nse nuk ekziston njprligjje e arsyeshme dhe objektive.

Neni 19

1. Kushdo q lind duke pasur qoft edhe njrin prej prindrve me shtetsi shqiptare, e fiton vetiu shtetsinshqiptare. Shtetsia shqiptare fitohet edhe pr shkaqe t tjera t parashikuara me ligj.

2. Shtetasi shqiptar nuk mund ta humbas shtetsin, prvese kur ai heq dor prej saj.

Neni 20

1. Personat q u prkasin pakicave kombtare ushtrojn n barazi t plot para ligjit t drejtat dhe lirit e

tyre.

2. Ata kan t drejt t shprehin lirisht, pa u ndaluar as detyruar, prkatsin e tyre etnike, kulturore, fetaree gjuhsore. Ata kan t drejt t'i ruajn e zhvillojn ato, t msojn dhe t msohen n gjuhn e tyreamtare, si dhe t bashkohen n organizata e shoqata pr mbrojtjen e interesave dhe t identitetit t tyre.

KREU II

LIRIT DHE T DREJTAT VETJAKE

Neni 21

Jeta e personit mbrohet me ligj.

Neni 22

1. Liria e shprehjes sht e garantuar.

2. Liria e shtypit, e radios dhe e televizionit sht e garantuar.

3. Censura paraprake e mjeteve t komunikimit ndalohet.

4. Ligji mund t krkoj dhnien e autorizimit pr funksionimin e stacioneve t radios ose t televizionit.

Neni 23

1. E drejta e informimit sht e garantuar.

2. Kushdo ka t drejt, n prputhje me ligjin, t marr informacion pr veprimtarin e organeve shtetrore, si dhet personave q ushtrojn funksione shtetrore.

3. Kujtdo i jepet mundsia t ndjek mbledhjet e organeve t zgjedhura kolektive.

Neni 24

1. Liria e ndrgjegjes dhe e fes esht e garantuar.

2. Secili sht i lir t zgjedh ose t ndryshoj fen ose bindjet, si dhe t'i shfaq ato individualisht osekolektivisht, n publik ose n jetn private, nprmjet kultit, arsimimit, praktikave ose kryerjes s riteve.

3. Askush nuk mund t detyrohet ose t ndalohet t marr pjes n nj bashksi fetare ose n praktikat esaj, si dhe t bj publike bindjet ose besimin e tij.

Neni 25

Askush nuk mund t'i nnshtrohet torturs, dnimit apo trajtimit mizor, njerzor ose poshtrues.

Neni 26

Askujt nuk mund t'i krkohet t kryej nj pun t detyruar, prvese n rastet e ekzekutimit t nj vendimigjyqsor, t kryerjes s shrbimit ushtarak, t nj shrbimi q rrjedh nga nj gjendje lufte, nga nj gjendje ejashtzakonshme ose nga nj fatkeqsi natyrore, q krcnon jetn ose shndetin e njerzve.

Neni 27

1. Askujt nuk mund t'i hiqet liria, prvese n rastet dhe sipas procedurave t parashikuara me ligj.

2. Liria e personit nuk mund t kufizohet, prvese n rastet e mposhtme:

a) kur sht dnuar me burgim nga gjykata kompetente;

b) pr moszbatim t urdhrave t ligjshm t gjykats ose pr moszbatim t ndonj detyrimi t caktuar me ligj;

c) kur ka dyshime t arsyeshme se ka kryer nj vepr penale ose pr t parandaluar kryerjen prej tij t veprspenale ose largimin e tij pas kryerjes s saj;

) pr mbikqyrjen e t miturit pr qllime edukimi ose pr shoqrimin e tij n organin kompetent;

d) kur personi sht prhaps i nj smundjeje ngjitse, i paaft mendrisht dhe i rrezikshm pr shoqrin;

dh) pr hyrje t paligjshme n kufirin shtetror, si dhe n rastet e dbimit ose t ekstradimit.

3. Askujt nuk mund t'i hiqet liria vetm pr shkak se nuk sht n gjendje t prmbush nj detyrim kontraktor.

Neni 28

1. Kushdo, t cilit i hiqet liria, ka t drejt t njoftohet menjher n gjuhn q ai kupton, pr shkaqet e ksajmase, si dhe pr akuzn q i bhet. Personi, t cilit i sht hequr liria, duhet t njoftohet se nuk ka asnj detyrim tbj ndonj deklarat dhe ka t drejt t komunikoj menjher me avokatin, si dhe t'i jepet mundsia prrealizimin e t drejtave t tij.

2. Personi, t cilit i sht hequr liria sipas nenit 27, paragrafi 2, nnparagrafi c, duhet t drgohet brenda 48 orveprpara gjyqtarit, i cili vendos paraburgimin ose lirimin e tij jo m von se 48 or nga asti i marrjes sdokumenteve pr shqyrtim.

3. I paraburgosuri ka t drejt t ankohet kundr vendimit t gjyqtarit. Ai ka t drejt t gjykohet brenda nj afati tarsyeshm ose t procedohet i lir prkundrejt nj garancie pasurore sipas ligjit.

4. N t gjitha rastet e tjera, personi, t cilit i hiqet liria n rrug jashtgjyqsore, mund t'i drejtohet n do kohgjyqtarit, i cili vendos brenda 48 orve pr ligjshmrin e ksaj mase.

5. do person, t cilit i sht hequr liria sipas nenit 27, ka t drejtn e trajtimit njerzor dhe t respektimit t dinjitetitt tij.

Neni 29

1. Askush nuk mund t akuzohet ose t deklarohet fajtor pr nj vepr penale, e cila nuk konsiderohej e till meligj n kohn e kryerjes s saj, me prjashtim t veprave, t cilat n kohn e kryerjes s tyre, prbnin krime lufteose krime kundr njerzimit sipas s drejts ndrkombtare.

2. Nuk mund t jepet nj dnim m i rnd se ai q ka qen parashikuar me ligj n kohn e kryerjes s veprspenale.

3. Ligji penal favorizues ka fuqi prapavepruese.

Neni 30

Kushdo quhet i pafajshm prderisa nuk i sht provuar fajsia me vendim gjyqsor t forms s prer.

Neni 31

Gjat procesit penal kushdo ka t drejt:

a) t vihet n dijeni menjher dhe hollsisht pr akuzn q i bhet, pr t drejtat e tij, si dhe t'i krijohet mundsiapr t njoftuar familjen ose t afrmit e tij;

b) t ket kohn dhe lehtsit e mjaftueshme pr t prgatitur mbrojtjen e vet;

c) t ket ndihmn pa pages t nj prkthyesi, kur nuk flet ose nuk kupton gjuhn shqipe;

) t mbrohet vet ose me ndihmn e nj mbrojtsi ligjor t zgjedhur prej tij; t komunikoj lirisht dhe privatisht met, si dhe t'i sigurohet mbrojtja falas, kur nuk ka mjete t mjaftueshme;

d) t'u bj pyetje dshmitarve t pranishm dhe t krkoj paraqitjen e dshmitarve, t ekspertve dhe tpersonave t tjer, t cilt mund t sqarojn faktet.

Neni 32

1. Askush nuk mund t detyrohet t dshmoj kundr vetvetes ose familjes s vet dhe as t pohoj fajsin e tij.

2. Askush nuk mund t deklarohet fajtor mbi bazn e t dhnave t mbledhura n mnyr t paligjshme.

Neni 33

1. Kushdo ka t drejt t dgjohet para se t gjykohet.

2. Nga kjo e drejt nuk mund t prfitoj personi q i fshihet drejtsis.

Neni 34

Askush nuk mund t dnohet m shum se nj her per t njjtn vepr penale dhe as t gjykohet srish, meprjashtim t rasteve kur sht vendosur rigjykimi i shtjes nga nj gjykat m e lart, sipas mnyrs sparashikuar me ligj.

Neni 35

1. Askush nuk mund t detyrohet, prvese kur e krkon ligji, t bj publike t dhna q lidhen me personin e tij.

2. Mbledhja, prdorimi dhe brja publike e t dhnave rreth personit bhet me plqimin e tij, me prjashtim trasteve t parashikuara me ligj.

3. Kushdo ka t drejt t njihet me t dhnat e mbledhura rreth tij, me prjashtim t rasteve t parashikuara meligj.

4. Kushdo ka t drejt t krkoj ndreqjen ose fshirjen e t dhnave t pavrteta ose t paplota ose t mbledhuran kundrshtim me ligjin.

Neni 36

Liria dhe fshehtsia e korrespondencs ose e do mjeti tjetr t komunikimit jan t garantuara.

Neni 37

1. Paprekshmria e baness sht e garantuar.

2. Kontrollet e baness, si dhe t mjediseve q njsohen me t, mund t bhen vetm n rastet dhe n mnyrat eparashikuara me ligj.

3. Askujt nuk mund t'i bhet kontroll vetjak jasht procesit penal, me prjashtim t rasteve t hyrjes n territorin eshtetit dhe t daljes prej tij ose pr t mnjanuar nj rrezik q i kanoset sigurimit publik.

Neni 38

1. Kushdo ka t drejt t zgjedh vendbanimin si dhe t lviz lirisht n do pjes t territorit t shtetit.

2. Askush nuk mund t pengohet t dal lirisht jasht shtetit.

Neni 39

1. Asnj shtetas shqiptar nuk mund t dbohet nga territori i shtetit.

2. Ekstradimi mund t lejohet vetm kur sht parashikuar shprehimisht n marrveshjet ndrkombtare n tcilat Republika e Shqipris sht pal, dhe vetm me vendim gjyqsor.

3. Ndalohet dbimi kolektiv i t huajve. Dbimi i individve t huaj lejohet n kushtet e prcaktuara me ligj.

Neni 40

T huajt kan t drejtn e strehimit n Republikn e Shqipris sipas ligjit.

Neni 41

1. E drejta e prons private sht e garantuar.

2. Prona fitohet me dhurim, me trashgimi, me blerje dhe me do mnyr tjetr klasike t parashikuar n KodinCivil.

3. Ligji mund t parashikoj shpronsime ose kufizime n ushtrimin e s drejts s prons vetm pr interesapublik.

4. Shpronsimet ose ato kufizime t s drejts s prons q barazohen me shpronsimin, lejohen vetm

prkundrejt nj shprblimi t drejt.

5. Pr mosmarrveshjet lidhur me masn e shprblimit mund t bhet ankim n gjykat.

Neni 42

1. Liria, prona dhe t drejtat e njohura me Kushtetut dhe me ligj nuk mund t cenohen pa nj proces t rregulltligjor.

2. Kushdo, pr mbrojtjen e t drejtave, t lirive dhe t interesave t tij kushtetues dhe ligjor, ose n rastin eakuzave t ngritura kundr tij, ka t drejtn e nj gjykimi t drejt dhe publik brenda nj afati t arsyeshm nga njgjykat e pavarur dhe e paanshme e caktuar me ligj.

Neni 43

Kushdo ka t drejt t ankohet kundr nj vendimi gjyqsor n nj gjykat m t lart, prvese kur n Kushtetutparashikohet ndryshe.

Neni 44

Kushdo ka t drejt t rehabilitohet dhe/ose t zhdmtohet n prputhje me ligjin, n rast se sht dmtuar prshkak t nj akti, veprimi ose mosveprimi t paligjshm t organeve shtetrore.

KREU III

LIRIT DHE T DREJTAT POLITIKE

Neni 45

1. do shtetas q ka mbushur tetmbdhjet vje, qoft edhe ditn e zgjedhjeve, ka t drejtn t zgjedh dhe tzgjidhet.

2. Prjashtohen nga e drejta e zgjedhjes shtetasit e deklaruar me vendim gjyqsor t forms s prer si t paaftmendrisht.

3. T dnuarit q jan duke vuajtur dnimin me heqje t liris, kan vetm t drejtn pr t zgjedhur.

4. Vota sht vetjake, e barabart, e lir dhe e fsheht.

Neni 46

1. Kushdo ka t drejt t organizohet kolektivisht pr fardo qllimi t ligjshm.

2. Regjistrimi n gjykat i organizatave ose i shoqatave bhet sipas procedurs s parashikuar me ligj.

3. Organizatat ose shoqatat q ndjekin qllime antikushtetuese jan t ndaluara sipas ligjit.

Neni 47

1. Liria e tubimeve paqsore dhe pa arm, si dhe e pjesmarrjes n to sht e garantuar.

2. Tubimet paqsore n sheshe dhe n vendet e kalimit publik bhen sipas procedurave t parashikuara me ligj.

Neni 48

Kushdo, vet ose s bashku me t tjer, mund t'u drejtoj krkesa, ankesa ose vrejtje organeve publike, t cilatjan t detyruara t prgjigjen n afatet dhe kushtet e caktuara me ligj.

KREU IV

LIRIT DHE T DREJTAT EKONOMIKE, SOCIALE DHE KULTURORE

Neni 49

1. Secili ka t drejt t fitoj mjetet e jetess s tij me pun t ligjshme, q e ka zgjedhur ose pranuar vet. Aisht i lir t zgjedh profesionin, vendin e puns, si dhe sistemin e kualifikimit t vet profesional.

2. T punsuarit kan t drejtn e mbrojtjes shoqrore t puns.

Neni 50

T punsuarit kan t drejt t bashkohen lirisht n organizata sindikale pr mbrojtjen e interesave t tyre tpuns.

Neni 51

1. E drejta e t punsuarit pr grev q ka t bj me marrdhniet e puns, sht e garantuar.

2. Kufizime pr kategori t veanta t punsuarish mund t vendosen me ligj pr t'i siguruar shoqris shrbimet edomosdoshme.

Neni 52

1. Kushdo ka t drejtn e sigurimeve shoqrore n pleqri ose kur sht i paaft pr pun, sipas nj sistemi tcaktuar me ligj.

2. Kushdo, kur mbetet pa pun pr shkaqe t pavarura nga vullneti i tij dhe kur nuk ka mjete t tjera jetese, ka tdrejtn e ndihms n kushtet e parashikuara me ligj.

Neni 53

1. Kushdo ka t drejt t martohet dhe t ket familje.

2. Martesa dhe familja gzojn mbrojtjen e veant t shtetit.

3. Lidhja dhe zgjidhja e martess rregullohen me ligj.

Neni 54

1. Fmijt, t rinjt, grat shtatzna dhe nnat e reja kan t drejtn e nj mbrojtjeje t veant nga shteti.

2. Fmijt e lindur jasht martese kan t drejta t barabarta me t lindurit nga martesa.

3. do fmij ka t drejt t jet i mbrojtur nga dhuna, keqtrajtimi, shfrytzimi dhe prdorimi pr pun, eveanrisht nn moshn minimale pr punn e fmijve, q mund t dmtoj shndetin, moralin ose t rrezikojjetn a zhvillimin e tij normal.

Neni 55

1. Shtetasit gzojn n mnyr t barabart t drejtn pr kujdes shndetsor nga shteti.

2. Kushdo ka t drejt pr sigurim shndetsor sipas procedurs s caktuar me ligj.

Neni 56

Kushdo ka t drejt t informohet pr gjendjen e mjedisit dhe pr mbrojtjen e tij.

Neni 57

1. Kushdo ka t drejtn pr arsimim.

2. Arsimi shkollor i detyrueshm caktohet me ligj.

3. Arsimi i mesm i prgjithshm publik sht i hapur pr t gjith.

4. Arsimi i mesm profesional dhe i lart mund t kushtzohet vetm nga kritere aftsie.

5. Arsimi i detyrueshm, si dhe arsimi i mesm i prgjithshm n shkollat publike sht falas.

6. Nxnsit dhe studentt mund t arsimohen edhe n shkolla jopublike t t gjitha niveleve, t cilat krijohen efunksionojn n baz t ligjit.

7. Autonomia e institucioneve t arsimit t lart dhe liria akademike jan t garantuara me ligj.

Neni 58

1. Liria e krijimit artistik dhe e krkimit shkencor, vnia n prdorim si dhe prfitimi prej arritjeve t tyre jan tgarantuara pr t gjith.

2. E drejta e autorit mbrohet me ligj.

KREU V

OBJEKTIVAT SOCIAL

Neni 59

1. Shteti, brenda kompetencave kushtetuese dhe mjeteve q disponon, si dhe n plotsim t nisms dhe tprgjegjsis private, synon:

a) punsimin n kushte t prshtatshme t t gjith personave t aft pr pun;

b) plotsimin e nevojave t shtetasve pr strehim;

c) standardin m t lart shndetsor, fizik e mendor, t mundshm;

) arsimimin dhe kualifikimin sipas aftsive t fmijve dhe t t rinjve, si dhe t personave t pazn me pun;

d) nj mjedis t shndetshm dhe ekologjikisht t prshtatshm pr brezat e sotm dhe t ardhshm;

dh) shfrytzimin racional t pyjeve, ujrave, kullotave dhe burimeve t tjera natyrore mbi bazn e parimit tzhvillimit t qndrueshm;

e) prkujdesjen dhe ndihmn pr t moshuarit, jetimt dhe invalidt;

) zhvillimin e sportit dhe t veprimtarive riprtritse;

f) riaftsimin shndetsor, edukimin e specializuar dhe integrimin n shoqri t t paaftve, si dhe prmirsimin nvazhdimsi t kushteve t tyre t jetess;

g) mbrojtjen e trashgimis kombtare, kulturore dhe kujdesin e veant pr gjuhn shqipe.

2. Prmbushja e objektivave social nuk mund t krkohet drejtprdrejt n gjykat. Ligji prcakton kushtet dhemasn n t cilat mund t krkohet realizimi i ktyre objektivave.

KREU VI

AVOKATI I POPULLIT

Neni 60

1. Avokati i Popullit mbron t drejtat, lirit dhe interesat e ligjshm t individit nga veprimet ose mosveprimet epaligjshme e t parregullta t organeve t administrats publike.

2. Avokati i Popullit sht i pavarur n ushtrimin e detyrs s tij.

3. Avokati i Popullit ka buxhet t veant, t cilin e administron vet. Ai e propozon buxhetin sipas ligjit.

Neni 61

1. Avokati i Popullit zgjidhet nga tri t pestat e t gjith antarve t Kuvendit pr nj periudh prej 5 vjetsh, me tdrejt rizgjedhjeje.

2. Avokati i Popullit mund t jet do shtetas shqiptar, me arsim t lart, me njohuri dhe veprimtari t njohura nfushn e t drejtave t njeriut dhe t ligjit.

3. Avokati i Popullit gzon imunitetin e gjyqtarit t Gjykats s Lart.

4. Avokati i Popullit nuk mund t bj pjes n asnj parti politike, nuk mund t kryej veprimtari tjetr politike,shtetrore ose profesionale dhe as t marr pjes n organizmat drejtues t organizatave shoqrore, ekonomikedhe tregtare.

Neni 62

1. Avokati i Popullit mund t shkarkohet vetm me krkes t motivuar t jo m pak se nj s trets sdeputetve.

2. N kt rast Kuvendi vendos me tri t pestat e t gjith antarve t tij.

Neni 63

1. Avokati i Popullit paraqet raport vjetor prpara Kuvendit.

2. Avokati i Popullit raporton prpara Kuvendit kur i krkohet prej ktij, si dhe mund t'i krkoj Kuvendit t dgjohetpr shtje q ai i mon t rndsishme.

3. Avokati i Popullit ka t drejt t bj rekomandime dhe t propozoj masa kur vren shkelje t t drejtave dhelirive t njeriut nga administrata publike.

4. Organet dhe funksionart publik jan t detyruar t'i paraqesin Avokatit t Popullit t gjitha dokumentet dheinformacionet e krkuara prej tij.

PJESA E TRET

KUVENDI

KREU I

ZGJEDHJA DHE AFATI

Neni 64

1. Kuvendi prbhet nga 140 deputet. 100 deputet zgjidhen drejtprdrejt n zona njemrore me numr tprafrt zgjedhsish. 40 deputet zgjidhen nga listat shumemrore t partive dhe/ose koalicioneve t partive sipasrenditjes n to.

2. Numri i prgjithshm i deputetve t do partie dhe/ose koalicioni partish prcaktohet n raport sa m t afrtme votat e vlefshme t marra prej tyre n t gjith vendin n raundin e par t zgjedhjeve.

3. Partit q marrin m pak se 2.5 pr qind dhe koalicionet e partive q marrin m pak se 4 pr qind t votave tvlefshme n t gjith vendin n raundin e par t zgjedhjeve, nuk prfitojn nga listat shumemrore prkatse.

Neni 65

1. Kuvendi zgjidhet pr katr vjet.

2. Zgjedhjet pr Kuvendin zhvillohen 60 deri n 30 dit para mbarimit t mandatit dhe jo m von se 45 dit passhprndarjes s tij.

3. Mandati i Kuvendit vazhdon deri n mbledhjen e par t Kuvendit t ri. N kt ndrkoh Kuvendi nuk mund tnxjerr ligje ose t marr vendime, me prjashtim t rasteve t vendosjes s masave t jashtzakonshme.

Neni 66

Mandati i Kuvendit zgjatet vetm n rast lufte dhe pr aq koh sa vazhdon ajo. Kur Kuvendi sht i shprndar, airithirret vetiu.

Neni 67

1. Kuvendi i porsazgjedhur thirret n mbledhjen e par nga Presidenti i Republiks jo m von se 20 dit ngaprfundimi i zgjedhjeve.

2. N rast se Presidenti i Republiks nuk e ushtron kt kompetenc, Kuvendi duhet t mblidhet vet brenda 10

ditve nga mbarimi i afatit t parashikuar n paragrafin 1 t ktij neni.

KREU II

DEPUTETT

Neni 68

1. Kandidatt pr deputet mund t paraqiten vetm nga partit politike, nga koalicionet e partive, si dhe ngazgjedhsit.

2. Rregullat pr caktimin e kandidatve pr deputet, pr organizimin dhe zhvillimin e zgjedhjeve, si dheprcaktimi i zonave zgjedhore dhe kushtet e vlefshmris s zgjedhjeve rregullohen nga ligji pr zgjedhjet.

Neni 69

1. Nuk mund t kandidojn e as t zgjidhen deputet, pa hequr dor nga detyra:

a) gjyqtart, prokurort;

b) ushtarakt e shrbimit aktiv;

c) punonjsit e policis dhe t sigurimit kombtar;

) prfaqsuesit diplomatik;

d) kryetart e bashkive dhe t komunave, si dhe prefektt n vendet ku kryejn detyrat e tyre;

dh) kryetart dhe antart e komisioneve t zgjedhjeve;

e) Presidenti i Republiks dhe funksionart e lart t administrats shtetrore t parashikuar nga ligji.

2. Mandati i fituar n kundrshtim me paragrafin 1 t ktij neni sht i pavlefshm.

Neni 70

1. Deputett prfaqsojn popullin dhe nuk lidhen me asnj mandat detyrues.

2. Deputett nuk mund t ushtrojn njkohsisht asnj detyr tjetr shtetrore, prve asaj t antarit t Kshillitt Ministrave. Rastet e tjera t papajtueshmris caktohen me ligj.

3. Deputett nuk mund t kryejn asnj veprimtari fitimprurse q buron nga pasuria e shtetit ose e pushtetitvendor dhe as t fitojn pasuri t ktyre.

4. Pr do shkelje t paragrafit 3 t ktij neni, me mocion t kryetarit t Kuvendit ose t nj s dhjets santarve t tij, Kuvendi vendos pr drgimin e shtjes n Gjykatn Kushtetuese, e cila konstatonpapajtueshmrin.

Neni 71

1. Mandati i deputetit fillon ditn q ai shpallet i zgjedhur nga komisioni prkats i zgjedhjeve.

2. Mandati i deputetit mbaron ose sht i pavlefshm, sipas rastit:

a) kur ai nuk bn betimin;

b) kur heq dor nga mandati;

c) kur vrtetohet nj nga kushtet e pazgjedhshmris ose papajtueshmris t parashikuara n nenet 69, 70paragraft 2 dhe 3;

) kur mbaron mandati i Kuvendit;

d) kur mungon pa arsye mbi 6 muaj rresht n Kuvend;

dh) kur dnohet me vendim gjyqsor t forms s prer pr kryerjen e nj krimi.

Neni 72

Para fillimit t ushtrimit t mandatit deputett bjn betimin n Kuvend.

Neni 73

1. Deputeti nuk mban prgjegjsi pr mendimet e shprehura n Kuvend dhe pr votat e dhna prej tij. Kjodispozit nuk zbatohet n rastin e shpifjes.

2. Deputeti nuk mund t ndiqet penalisht pa autorizimin e Kuvendit. Autorizimi krkohet edhe n rastin kur ai do tarrestohet.

3. Deputeti mund t ndalohet ose t arrestohet pa autorizim kur kapet n kryerje e sipr ose menjher paskryerjes s nj krimi t rnd. N kto raste, Prokurori i Prgjithshm njofton menjher Kuvendin, i cili, kurkonstaton se nuk ka vend pr procedim, vendos pr heqjen e mass.

4. Pr rastet e parashikuara n paragraft 2 dhe 3 t ktij neni, Kuvendi vendos me votim t fsheht.

KREU III

ORGANIZIMI DHE FUNKSIONIMI

Neni 74

1. Kuvendi i zhvillon punimet vjetore n dy sesione. Sesioni i par fillon t hnn e tret t janarit dhe sesioni idyt t hnn e par t shtatorit.

2. Kuvendi mblidhet n sesion t jashtzakonshm, kur krkohet nga Presidenti i Republiks, nga Kryeministri osenga nj e pesta e t gjith deputetve.

3. Sesionet e jashtzakonshme thirren nga Kryetari i Kuvendit n baz t nj rendi dite t prcaktuar.

Neni 75

1. Kuvendi zgjedh dhe shkarkon Kryetarin e vet.

2. Kuvendi organizohet dhe funksionon sipas rregullores s miratuar nga shumica e t gjith antarve.

Neni 76

1. Kryetari kryeson debatin, drejton punimet, siguron respektimin e t drejtave t Kuvendit dhe t antarve t tij,si dhe prfaqson Kuvendin n marrdhniet me t tjert.

2. Npunsi m i lart civil i Kuvendit sht sekretari i prgjithshm.

3. Shrbimet e tjera t nevojshme pr funksionimin e Kuvendit kryhen nga npuns t tjer, si prcaktohet nrregulloren e brendshme.

Neni 77

1. Kuvendi zgjedh nga gjiri i tij komisione t prhershme, si dhe mund t caktoj komisione t posame.

2. Kuvendi ka t drejt dhe, me krkes t nj s katrts s t gjith antarve t tij, sht i detyruar t caktojkomision hetimi pr t shqyrtuar nj shtje t veant. Prfundimet e tyre nuk jan detyruese pr gjykatat, pormund t'i njoftohen prokuroris, e cila i vlerson sipas procedurs ligjore.

3. Komisionet e hetimit veprojn sipas procedurs s parashikuar me ligj.

Neni 78

1. Kuvendi vendos me shumicn e votave, n prani t m shum se gjysms s t gjith antarve t tij, prverasteve kur Kushtetuta parashikon nj shumic t cilsuar.

2. Mbledhjet e deputetve q mbahen pa u thirrur sipas rregullores, nuk sjellin asnj pasoj.

Neni 79

1. Mbledhjet e Kuvendit bhen t hapura.

2. Me krkesn e Presidentit t Republiks, t Kryeministrit ose t nj s pests s deputetve mbledhjet eKuvendit mund t bhen t mbyllura, kur pr kt kan votuar shumica e t gjith antarve t tij.

Neni 80

1. Kryeministri dhe do antar tjetr i Kshillit t Ministrave sht i detyruar t'u prgjigjet interpelancave dhepyetjeve t deputetve brenda tri javve.

2. Antari i Kshillit t Ministrave ka t drejt t marr pjes n mbledhjet e Kuvendit ose t komisioneve t tij; atij ijepet fjala sa her q e krkon.

3. Drejtuesit e institucioneve shtetrore, me krkes t komisioneve parlamentare, japin shpjegime dheinformojn pr shtje t ndryshme t veprimtaris s tyre pr sa e lejon ligji.

KREU IV

PROCESI LIGJVNS

Neni 81

1. T drejtn pr t propozuar ligje e ka Kshilli i Ministrave, do deputet, si dhe 20 mij zgjedhs.

2. Miratohen me tri t pestat e t gjith antarve t Kuvendit:

a) ligjet pr organizimin dhe funksionimin e institucioneve, t parashikuara nga Kushtetuta;

b) ligji pr shtetsin;

c) ligji pr zgjedhjet e prgjithshme dhe vendore;

) ligji pr referendumet;

d) kodet;

dh) ligji pr gjendjen e jashtzakonshme;

e) ligji pr statusin e funksionarve publik;

) ligji pr amnistin;

f) ligji pr ndarjen administrative t Republiks.

Neni 82

1. Propozimi i ligjeve, kur sht rasti, duhet t shoqrohet kurdoher me raportin q prligj shpenzimet financiarepr zbatimin e tij.

2. Asnj projektligj joqeveritar q bn t nevojshme rritjen e shpenzimeve t buxhetit t shtetit ose q pakson tardhurat, nuk mund t miratohet pa marr mendimin e Kshillit t Ministrave, i cili duhet t shprehet brenda 30ditve nga data e marrjes s projektligjit.

3. N qoft se Kshilli i Ministrave nuk shprehet brenda afatit t msiprm, projektligji kalon pr shqyrtim sipasprocedurs s zakonshme.

Neni 83

1. Projektligji votohet tri her: n parim, nen pr nen dhe n trsi.

2. Kuvendi, me krkes t Kshillit t Ministrave ose t nj s pests s t gjith deputetve, mund t shqyrtoj e

t miratoj nj projektligj me procedur t prshpejtuar, por jo m par se nj jav nga fillimi i procedurs sshqyrtimit.

3. Procedura e prshpejtuar nuk lejohet pr shqyrtimin e projektligjeve t parashikuara n nenin 81 paragrafi 2,me prjashtim t nnparagrafit dh.

Neni 84

1. Presidenti i Republiks shpall ligjin e miratuar brenda 20 ditve nga paraqitja e tij.

2. Ligji quhet i shpallur, n qoft se Presidenti i Republiks nuk ushtron t drejtat e parashikuara n paragrafin 1 tktij neni dhe n paragrafin 1 t nenit 85.

3. Ligji hyn n fuqi me kalimin e jo m pak se 15 ditve nga botimi i tij n Fletoren Zyrtare.

4. N rastet e masave t jashtzakonshme, si dhe n rast nevoje e urgjence, kur Kuvendi vendos me shumicn et gjith antarve dhe Presidenti i Republiks jep plqimin, ligji hyn n fuqi menjher, vetm pasi t jet njoftuarpublikisht. Ligji duhet t botohet n numrin m t par t Fletores Zyrtare.

Neni 85

1. Presidenti i Republiks ka t drejt ta kthej ligjin pr rishqyrtim vetm nj her.

2. Dekreti i Presidentit pr rishqyrtimin e nj ligji e humbet fuqin, kur kundr tij votojn shumica e t gjithantarve t Kuvendit.

PJESA E KATRT

PRESIDENTI I REPUBLIKS

Neni 86

1. Presidenti i Republiks sht Kryetar i Shtetit dhe prfaqson unitetin e popullit.

2. President mund t zgjidhet vetm shtetasi shqiptar q nga lindja, me qndrim jo m pak se 10 vjett e fundit nShqipri dhe q ka mbushur moshn 40 vje.

Neni 87

1. Kandidati pr President i propozohet Kuvendit nga nj grup prej jo m pak se 20 deputetsh. Nj deputet nuklejohet t marr pjes n m shum se nj grup propozues.

2. Presidenti i Republiks zgjidhet me votim t fsheht dhe pa debat nga Kuvendi me nj shumic prej tri tpestave t t gjith antarve t tij.

3. Kur n votimin e par nuk arrihet kjo shumic, brenda 7 ditve nga kryerja e votimit t par bhet nj votim idyt.

4. N rast se edhe n votimin e dyt nuk arrihet kjo shumic, brenda 7 ditve bhet nj votim i tret.

5. Kur ka m shum se dy kandidat dhe asnjri prej tyre nuk ka marr shumicn e krkuar, brenda 7 ditvebhet nj votim i katrt ndrmjet dy kandidatve q kan marr numrin m t madh t votave.

6. N rast se edhe n votimin e katrt asnjri prej dy kandidatve nuk ka marr shumicn e krkuar, bhet njvotim i pest.

7. N rast se edhe pas votimit t pest asnjri prej dy kandidatve nuk ka marr shumicn e krkuar, Kuvendishprndahet dhe brenda 60 ditve bhen zgjedhjet e reja t prgjithshme.

8. Kuvendi i ri zgjedh Presidentin sipas procedurs s parashikuar nga paragraft 1 deri n 7 t ktij neni. N rastse edhe Kuvendi i ri nuk e zgjedh Presidentin, ai shprndahet dhe brenda 60 ditve bhen zgjedhje t reja tprgjithshme.

9. Kuvendi pasardhs zgjedh Presidentin e Republiks me shumicn e t gjith antarve t tij.

Neni 88

1. Presidenti i Republiks, n do rast, zgjidhet pr 5 vjet, me t drejt rizgjedhjeje vetm nj her.

2. Procedura pr zgjedhjen e Presidentit fillon jo m von se 30 dit para mbarimit t mandatit presidencialparaardhs.

3. Presidenti fillon n detyr pasi bn betimin para Kuvendit, por jo m par se t ket mbaruar mandati iPresidentit q largohet. Presidenti bn kt betim:

"Betohem se do t'i bindem Kushtetuts dhe ligjeve t vendit, do t respektoj t drejtat dhe lirit e shtetasve, do tmbroj pavarsin e Republiks s Shqipris dhe do t'i shrbej interesit t prgjithshm dhe prparimit t PopullitShqiptar." Presidenti mund t shtoj edhe: "Zoti m ndihmoft!"

4. Presidenti q jep dorheqjen para mbarimit t mandatit t vet, nuk mund t kandidoj n zgjedhjenpresidenciale q bhet pas dorheqjes s tij.

Neni 89

Presidenti i Republiks nuk mund t mbaj asnj detyr tjetr publike, nuk mund t jet antar partie dhe as tkryej veprimtari tjetr private.

Neni 90

1. Presidenti i Republiks nuk ka prgjegjsi pr aktet e kryera n ushtrim t detyrs s tij.

2. Presidenti i Republiks mund t shkarkohet pr shkelje t rnd t Kushtetuts dhe pr kryerjen e nj krimi trnd. Propozimi pr shkarkimin e Presidentit n kto raste mund t bhet nga jo m pak se nj e katrta eantarve t Kuvendit dhe duhet t mbshtetet nga jo m pak se dy t tretat e t gjith antarve t tij.

3. Vendimi i Kuvendit i drgohet Gjykats Kushtetuese, e cila, kur vrteton fajsin e Presidentit t Republiks,deklaron shkarkimin e tij nga detyra.

Neni 91

1. Kur Presidenti i Republiks sht n pamundsi t prkohshme pr t ushtruar funksionet e tij ose kur vendi i tijmbetet vakant, Kryetari i Kuvendit z vendin dhe ushtron kompetencat e tij.

2. N rast se Presidenti nuk mund t ushtroj detyrn pr m shum se 60 dit, Kuvendi, me dy t tretat e t gjithantarve, vendos drgimin e shtjes n Gjykatn Kushtetuese, e cila vrteton prfundimisht faktin epamundsis. N rast t vrtetimit t pamundsis, vendi i Presidentit mbetet vakant dhe zgjedhja e Presidentit tri fillon brenda 10 ditve nga dita e vrtetimit t pamundsis.

Neni 92

Presidenti ushtron edhe kto kompetenca:

a) i drejton mesazhe Kuvendit;

b) ushtron t drejtn e faljes sipas ligjit;

c) jep shtetsin shqiptare dhe lejon lnien e saj sipas ligjit;

) jep dekorata e tituj nderi sipas ligjit;

d) jep gradat m t larta ushtarake sipas ligjit;

dh) me propozim t Kryeministrit, emron dhe liron prfaqsuesit e plotfuqishm t Republiks s Shqipris nshtetet e tjera dhe n organizatat ndrkombtare;

e) pranon letrat kredenciale dhe trheqjen e prfaqsuesve diplomatik t shteteve t tjera dhe t organizatavendrkombtare t akredituara n Republikn e Shqipris;

) lidh marrveshje ndrkombtare sipas ligjit;

f) me propozim t Kryeministrit, emron drejtorin e shrbimit informativ t shtetit;

g) emron Kryetarin e Akademis s Shkencave dhe rektort e universiteteve sipas ligjit;

gj) cakton datn e zgjedhjeve pr Kuvendin, pr organet e pushtetit vendor dhe pr zhvillimin e referendumeve;

h) krkon mendim dhe t dhna me shkrim nga drejtuesit e institucioneve shtetrore pr shtje q kan t bjnme detyrat e tyre.

Neni 93

Presidenti i Republiks, n zbatim t kompetencave t tij, nxjerr dekrete.

Neni 94

Presidenti i Republiks nuk mund t ushtroj kompetenca t tjera prve atyre q i njihen shprehimisht meKushtetut dhe q i jepen me ligje t nxjerra n pajtim me t.

PJESA E PEST

KSHILLI I MINISTRAVE

Neni 95

1. Kshilli i Ministrave prbhet nga Kryeministri, zvendskryeministri dhe ministrat.

2. Kshilli i Ministrave ushtron do funksion shtetror, i cili nuk u sht dhn organeve t pushteteve t tjerashtetrore ose t qeverisjes vendore.

Neni 96

1. Presidenti i Republiks, n fillim t legjislaturs, si dhe kur vendi i Kryeministrit mbetet vakant, emronKryeministrin me propozim t partis ose koalicionit t partive, q ka shumicn e vendeve n Kuvend.

2 .N qoft se Kryeministri i emruar nuk miratohet nga Kuvendi, Presidenti emron nj Kryeministr t ri brenda10 ditve.

3. N qoft se edhe Kryeministri i emruar rishtas nuk miratohet nga Kuvendi, brenda 10 ditve Kuvendi zgjedhnj Kryeministr tjetr. N kt rast Presidenti emron Kryeministrin e ri.

4. Kur Kuvendi nuk arrin t zgjedh Kryeministrin e ri, Presidenti i Republiks shprndan Kuvendin.

Neni 97

Kryeministri i emruar sipas nenit 96, nenit 104 ose 105, i paraqet pr miratim Kuvendit, brenda 10 ditve,programin politik t Kshillit t Ministrave s bashku me prbrjen e tij.

Neni 98

1. Ministri emrohet dhe shkarkohet nga Presidenti i Republiks, me propozim t Kryeministrit, brenda 7 ditve.

2. Dekreti shqyrtohet brenda 10 ditve nga Kuvendi.

Neni 99

Para fillimit t detyrs, Kryeministri, zvendskryeministri dhe ministrat betohen para Presidentit t Republiks.

Neni 100

1. Kshilli i Ministrave prcakton drejtimet kryesore t politiks s prgjithshme shtetrore.

2. Kshilli i Ministrave merr vendime me propozim t Kryeministrit ose t ministrit prkats.

3. Mbledhjet e Kshillit t Ministrave bhen t mbyllura.

4. Aktet e Kshillit t Ministrave jan t vlefshme, kur nnshkruhen nga Kryeministri dhe ministri propozues.

5. Kshilli i Ministrave nxjerr vendime dhe udhzime.

Neni 101

Kshilli i Ministrave, n rast nevoje dhe urgjence, nn prgjegjsin e tij, mund t nxjerr akte normative q kanfuqin e ligjit, pr marrjen e masave t prkohshme. Kto akte normative i drgohen menjher Kuvendit, i cilimblidhet brenda 5 ditve nse nuk sht i mbledhur. Kto akte humbasin fuqin q nga fillimi, n qoft se nukmiratohen nga Kuvendi brenda 45 ditve.

Neni 102

1. Kryeministri:

a) prfaqson Kshillin e Ministrave dhe kryeson mbledhjet e tij;

b) koncepton dhe paraqet drejtimet kryesore t politiks s prgjithshme shtetrore dhe prgjigjet pr to;

c) siguron zbatimin e legjislacionit dhe t politikave t miratuara nga Kshilli i Ministrave;

) bashkrendon dhe kontrollon punn e antarve t Kshillit t Ministrave dhe t institucioneve t tjera tadministrats qendrore t shtetit;

d) kryen detyra t tjera t parashikuara n Kushtetut e n ligje.

2. Kryeministri zgjidh mosmarrveshjet ndrmjet ministrave.

3. Kryeministri, n zbatim t kompetencave t tij, nxjerr urdhra.

4. Ministri, brenda drejtimeve kryesore t politiks s prgjithshme shtetrore, drejton nn prgjegjsin e tijveprimtarin q ka n kompetenc. Ministri, n zbatim t kompetencave t tij, nxjerr urdhra dhe udhzime.

Neni 103

1. Ministr mund t caktohet kushdo q ka cilsit pr deputet.

2. Ministri nuk mund t ushtroj asnj veprimtari tjetr shtetrore dhe as t jet drejtues ose antar i organeve tshoqrive fitimprurse.

3. Antart e Kshillit t Ministrave gzojn imunitetin e deputetit.

Neni 104

1. N rast se mocioni i besimit i paraqitur nga Kryeministri refuzohet nga shumica e t gjith antarve tKuvendit, Kuvendi, brenda 15 ditve, zgjedh nj Kryeministr tjetr. N kt rast Presidenti emron Kryeministrin eri.

2. Kur Kuvendi nuk arrin t zgjedh Kryeministrin e ri, Presidenti i Republiks shprndan Kuvendin.

3. Votimi i mocionit nuk mund t bhet pa kaluar 3 dit nga paraqitja e tij.

Neni 105

1. N rast se mocioni i mosbesimit i paraqitur nga nj e pesta e deputteve miratohet nga shumica e t gjithantarve t Kuvendit, Kuvendi, brenda 15 ditve, zgjedh nj Kryeministr tjetr. N kt rast Presidenti emronKryeministrin e ri.

2. Kur Kuvendi nuk arrin t zgjedh Kryeministrin e ri, Presidenti i Republiks shprndan Kuvendin.

3. Votimi i mocionit nuk mund t bhet pa kaluar 3 dit nga paraqitja e tij.

Neni 106

Kryeministri dhe ministrat jan t detyruar t qndrojn n detyr deri n formimin e Kshillit t Ministravepasardhs.

Neni 107

1. Npunsit publik zbatojn ligjin dhe jan n shrbim t popullit.

2. Npunsit n administratn publike caktohen me konkurs, me prjashtim t rasteve t parashikuara nga ligji.

3. Garancit e qndrimit n detyr dhe trajtimi ligjor i npunsve publik rregullohen me ligj.

PJESA E GJASHT

QEVERISJA VENDORE

Neni 108

1. Njsit e qeverisjes vendore jan komunat ose bashkit dhe qarqet. Njsi t tjera t qeverisjes vendorerregullohen me ligj.

2. Ndarjet administrative-territoriale t njsive t qeverisjes vendore caktohen me ligj mbi bazn e nevojave e tinteresave t prbashkt ekonomik dhe t tradits historike. Kufijt e tyre nuk mund t ndryshohen pa u marrme par mendimi i popullsis q banon n to.

3. Komuna dhe bashkia jan njsi baz t qeverisjes vendore. Ato kryejn t gjitha detyrat vetqeverisese, meprjashtim t atyre q me ligj u jepen njsive t tjera t qeverisjes vendore.

4. Vetqeverisja n njsit vendore ushtrohet nprmjet organeve t tyre prfaqsuese dhe referendumevevendore. Parimet dhe procedurat pr zhvillimin e referendumit vendor parashikohen me ligj n prputhje edhe menenin 151 paragrafi 2.

Neni 109

1. Organet prfaqsuese t njsive baz t qeverisjes vendore jan kshillat, t cilt zgjidhen do tre vjet mezgjedhje t prgjithshme, t drejtprdrejta dhe me votim t fsheht.

2. Organi ekzekutiv i bashkis ose i komuns sht kryetari, i cili zgjidhet drejtprdrejt nga populli n mnyrn eparashikuar n paragrafin 1 t ktij neni.

3. T drejtn e zgjedhjes n kshillat vendor dhe si kryetar bashkie ose komune e kan vetm shtetasit q janme banim t prhershm n territorin e njsis vendore prkatse.

4. Organet e njsive t qeverisjes vendore kan t drejt t formojn bashkime dhe institucione t prbashkta menjri-tjetrin pr prfaqsimin e interesave t tyre, t bashkpunojn me njsit vendore t vendeve t tjera, si dhet prfaqsohen n organizatat ndrkombtare t pushteteve vendore.

Neni 110

1. Qarku prbhet nga disa njsi baz t qeverisjes vendore me lidhje tradicionale, ekonomike e sociale dhe tinteresave t prbashkt.

2. Qarku sht njsia ku ndrtohen e zbatohen politikat rajonale dhe ku ato harmonizohen me politikn shtetrore.

3. Organi prfaqsues i qarkut sht kshilli i qarkut. Bashkit dhe komunat delegojn antar n kshillin eqarkut n prpjestim me popullsin e tyre, por pr do rast t paktn nj antar. Kryetart e komunave dhe tbashkive jan kurdoher antar t kshillit t qarkut. Antart e tjer t tij zgjidhen me lista prpjestimore ndrkshilltart bashkiak ose komunal nga kshillat prkats.

4. Kshilli i qarkut ka t drejt t nxjerr urdhresa dhe vendime me fuqi detyruese t prgjithshme pr qarkun.

Neni 111

1. Njsit e qeverisjes vendore jan persona juridik.

2. Njsit e qeverisjes vendore kan buxhet t pavarur, i cili krijohet n mnyrn e parashikuar me ligj.

Neni 112

1. Njsive t qeverisjes vendore mund t'u delegohen me ligj kompetenca t administrats shtetrore. Shpenzimetq kryhen pr ushtrimin e delegimit, prballohen nga shteti.

2. Organeve t qeverisjes vendore mund t'u vihen detyrime vetm n prputhje me ligjin ose sipas marrveshjeveq ato lidhin. Shpenzimet q lidhen me detyrimet q u vihen me ligj organeve t qeverisjes vendore prballohennga buxheti i shtetit.

Neni 113

1. Kshillat komunal, bashkiak dhe t qarkut:

a) rregullojn dhe administrojn n mnyr t pavarur shtjet vendore brenda juridiksionit t tyre;

b) ushtrojn t drejtat e prons, administrojn n mnyr t pavarur t ardhurat e krijuara, si dhe kan t drejt tushtrojn veprimtari ekonomike;

c) kan t drejt t mbledhin dhe t shpenzojn t ardhurat q jan t domosdoshme pr ushtrimin e funksionevet tyre;

) kan t drejt t vendosin, n prputhje me ligjin, taksa vendore, si dhe nivelin e tyre;

d) caktojn rregullat pr organizimin dhe funksionimin e tyre n pajtim me ligjin;

dh) krijojn simbolet e qeverisjes vendore, si dhe titujt vendor t nderit;

e) ndrmarrin nisma pr shtje vendore prpara organeve t caktuara me ligj.

2. Organet e njsive t qeverisjes vendore nxjerrin urdhresa, vendime dhe urdhra.

3. T drejtat pr vetqeverisje t njsive t qeverisjes vendore mbrohen n gjykat.

Neni 114

Kshilli i Ministrave cakton prefektin si prfaqsues t tij n do qark. Kompetencat e prefektit caktohen me ligj.

Neni 115

1. Organi i zgjedhur drejtprdrejt i njsis qeverisse vendore mund t shprndahet ose t shkarkohet nga Kshillii Ministrave pr shkelje t rnda t Kushtetuts ose t ligjeve.

2. Organi i shprndar ose i shkarkuar mund t ankohet n Gjykatn Kushtetuese brenda 15 ditve, dhe n ktrast vendimi i Kshillit t Ministrave pezullohet.

3. N rastin e mosushtrimit t s drejts s ankimit brenda 15 ditve, ose n rastin e lnies n fuqi t vendimit tKshillit t Ministrave nga Gjykata Kushtetuese, Presidenti i Republiks cakton datn e zgjedhjeve n njsinvendore prkatse.

PJESA E SHTAT

AKTET NORMATIVE DHE MARRVESHJET NDRKOMBTARE

KREU I

AKTET NORMATIVE

Neni 116

1. Aktet normative q kan fuqi n t gjith territorin e Republiks s Shqipris jan:

a) Kushtetuta;

b) marrveshjet ndrkombtare t ratifikuara;

c) ligjet;

) aktet normative t Kshillit t Ministrave.

2. Aktet q nxirren nga organet e pushtetit vendor kan fuqi vetm brenda juridiksionit territorial q ushtrojn ktoorgane.

3. Aktet normative t ministrave dhe t organeve drejtuese t institucioneve t tjera qendrore kan fuqi n t gjithterritorin e Republiks s Shqipris brenda sfers s juridiksionit t tyre.

Neni 117

1. Ligjet, aktet normative t Kshillit t Ministrave, t ministrave, t institucioneve t tjera qendrore marrin fuqijuridike vetm pasi botohen n Fletoren Zyrtare.

2. Shpallja dhe botimi i akteve t tjera normative bhet sipas mnyrs s parashikuar me ligj.

3. Marrveshjet ndrkombtare q ratifikohen me ligj, shpallen dhe botohen sipas procedurave q parashikohenpr ligjet. Shpallja dhe botimi i marrveshjeve t tjera ndrkombtare bhet sipas ligjit.

Neni 118

1. Aktet nnligjore nxirren n baz dhe pr zbatim t ligjeve nga organet e parashikuara n Kushtetut.

2. Ligji duhet t autorizoj nxjerrjen e akteve nnligjore, t prcaktoj organin kompetent, shtjet q duhenrregulluar, si dhe parimet n baz t t cilave nxirren kto akte.

3. Organi i autorizuar me ligj pr t nxjerr akte nnligjore, si specifikohet n paragrafin 2 t ktij neni, nuk mundt'ia delegoj kompetencn e tij nj organi tjetr.

Neni 119

1. Rregulloret e Kshillit t Ministrave, t ministrive e t institucioneve t tjera qendrore, si dhe urdhrat eKryeministrit, t ministrave e t drejtuesve t institucioneve qendrore kan karakter t brendshm dhe jan tdetyrueshme vetm pr njsit administrative q varen prej tyre.

2. Kto akte nxirren n baz t ligjit dhe nuk mund t shrbejn si baz pr t marr vendime n lidhje meindividt dhe subjektet e tjera.

3. Rregulloret dhe urdhrat nxirren n baz dhe pr zbatim t akteve q kan fuqi juridike t prgjithshme.

Neni 120

Parimet dhe procedurat pr nxjerrjen e akteve juridike vendore parashikohen me ligj.

KREU II

MARRVESHJET NDRKOMBTARE

Neni 121

1. Ratifikimi dhe denoncimi i marrveshjeve ndrkombtare nga Republika e Shqipris bhet me ligj n rastetkur ato kan t bjn me:

a) territorin, paqen, aleancat, shtjet politike dhe ushtarake;

b) t drejtat dhe lirit e njeriut, si edhe detyrimet e shtetasve, si parashikohen n Kushtetut;

c) antarsimin e Republiks s Shqipris n organizatat ndrkombtare;

) marrjen prsipr t detyrimeve financiare nga Republika e Shqipris;

d) miratimin, ndryshimin, plotsimin ose shfuqizimin e ligjeve.

2. Kuvendi, me shumicn e t gjith antarve, mund t ratifikoj edhe marrveshje t tjera ndrkombtare q nukparashikohen n paragrafin 1 t ktij neni.

3. Kryeministri e njofton Kuvendin sa her q Kshilli i Ministrave nnshkruan nj marrveshje ndrkombtare qnuk ratifikohet me ligj.

4. Parimet dhe procedurat pr ratifikimin dhe denoncimin e marrveshjeve ndrkombtare parashikohen me ligj.

Neni 122

1. do marrveshje ndrkombtare e ratifikuar prbn pjes t sistemit t brendshm juridik pasi botohet nFletoren Zyrtare t Republiks s Shqipris. Ajo zbatohet n mnyr t drejtprdrejt, prve rasteve kur nuksht e vetzbatueshme dhe zbatimi i saj krkon nxjerrjen e nj ligji. Ndryshimi, plotsimi dhe shfuqizimi i ligjevet miratuara me shumicn e t gjith antarve t Kuvendit pr efekt t ratifikimit t marrveshjeve ndrkombtarebhet me t njjtn shumic.

2. Nj marrveshje ndrkombtare e ratifikuar me ligj ka eprsi mbi ligjet e vendit q nuk pajtohen me t.

3. Normat e nxjerra prej nj organizate ndrkombtare kan eprsi, n rast konflikti, mbi t drejtn e vendit, kur nmarrveshjen e ratifikuar nga Republika e Shqipris pr pjesmarrjen n at organizat, parashikohetshprehimisht zbatimi i drejtprdrejt i normave t nxjerra prej asaj.

Neni 123

1. Republika e Shqipris, n baz t marrveshjeve ndrkombtare, u delegon organizatave ndrkombtarekompetenca shtetrore pr shtje t caktuara.

2. Ligji me t cilin ratifikohet nj marrveshje ndrkombtare, si parashikohet n paragrafin 1 t ktij neni,miratohet me shumicn e t gjith antarve t Kuvendit.

3. Kuvendi mund t vendos q ratifikimi i nj marrveshjeje t till t bhet me referendum.

PJESA E TET

GJYKATA KUSHTETUESE

Neni 124

1. Gjykata Kushtetuese garanton respektimin e Kushtetuts dhe bn interpretimin prfundimtar t saj.

2. Gjykata Kushtetuese i nnshtrohet vetm Kushtetuts.

Neni 125

1. Gjykata Kushtetuese prbhet nga 9 antar, t cilt emrohen nga Presidenti i Republiks me plqimin eKuvendit.

2. Gjyqtart emrohen pr 9 vjet, pa t drejt riemrimi, nga radht e juristve me kualifikim t lart dhe meprvoj pune jo m pak se 15 vjet n profesion.

3. Prbrja e Gjykats Kushtetuese prtrihet do tre vjet n nj t tretn e saj sipas procedurs s caktuar meligj.

4. Kryetari i Gjykats Kushtetuese emrohet nga radht e antarve t saj nga Presidenti i Republiks, meplqimin e Kuvendit, pr nj periudh prej 3 vjetsh.

5. Gjyqtari i Gjykats Kushtetuese vazhdon n detyr deri n emrimin e pasardhsit t tij.

Neni 126

Gjyqtari i Gjykats Kushtetuese nuk mund t ndiqet penalisht pa plqimin e Gjykats Kushtetuese. Gjyqtari iGjykats Kushtetuese mund t ndalohet ose t arrestohet vetm n qoft se kapet n kryerje e sipr t nj krimiose menjher pas kryerjes s tij. Organi kompetent njofton menjher Gjykatn Kushtetuese. Kur GjykataKushtetuese nuk jep plqimin brenda 24 orve pr drgimin n gjykat t gjyqtarit t arrestuar, organi kompetentsht i detyruar ta liroj at.

Neni 127

1. Mandati i gjyqtarit t Gjykats Kushtetuese mbaron kur:

a) dnohet me vendim t forms s prer pr kryerjen e nj krimi;

b) nuk paraqitet pa arsye n detyr pr m shum se 6 muaj;

c) mbush moshn 70 vje;

) jep dorheqjen;

d) me vendim gjyqsor t forms s prer deklarohet i paaft pr t vepruar.

2. Mbarimi i mandatit t gjyqtarit deklarohet me vendim t Gjykats Kushtetuese.

3. N rast se vendi i gjyqtarit mbetet vakant, Presidenti i Republiks emron, me plqimin e Kuvendit, nj gjyqtart ri, i cili qndron n detyr deri n prfundimin e mandatit t gjyqtarit t larguar.

Neni 128

Gjyqtari i Gjykats Kushtetuese mund t shkarkohet nga Kuvendi me dy t tretat e t gjith antarve t tij prshkelje t Kushtetuts, pr kryerjen e nj krimi, pr paaftsi mendore a fizike, pr akte e sjellje q diskreditojnrnd pozitn dhe figurn e gjyqtarit. Vendimi i Kuvendit shqyrtohet nga Gjykata Kushtetuese, e cila, kur vrtetonse ekziston nj nga shkaqet e msiprme, deklaron shkarkimin nga detyra t antarit t Gjykats Kushtetuese.

Neni 129

Gjyqtari i Gjykats Kushtetuese fillon detyrn pasi bn betimin para Presidentit t Republiks.

Neni 130

Qenia gjyqtar i Gjykats Kushtetuese nuk pajtohet me asnj veprimtari tjetr shtetrore, politike ose private.

Neni 131

Gjykata Kushtetuese vendos pr:

a) pajtueshmrin e ligjit me Kushtetutn ose me marrveshjet ndrkombtare, si parashikohet n nenin 122;

b) pajtueshmrin e marrveshjeve ndrkombtare me Kushtetutn para ratifikimit t tyre;

c) pajtueshmrin e akteve normative t organeve qendrore dhe vendore me Kushtetutn dhe me marrveshjet

ndrkombtare;

) mosmarrveshjet e kompetencs ndrmjet pushteteve, si dhe ndrmjet pushtetit qendror dhe qeverisjesvendore;

d) kushtetutshmrin e partive dhe t organizatave t tjera politike, si dhe t veprimtaris s tyre, sipas nenit 9 tksaj Kushtetute;

dh) shkarkimin nga detyra t Presidentit t Republiks dhe vrtetimin e pamundsis s ushtrimit t funksionevet tij;

e) shtjet q lidhen me zgjedhshmrin dhe papajtueshmrit n ushtrimin e funksioneve t Presidentit tRepubliks dhe t deputetve, si dhe me verifikimin e zgjedhjes s tyre;

) kushtetutshmerin e referendumit dhe verifikimin e rezultateve t tij;

f) gjykimin prfundimtar t ankesave t individve pr shkeljen e t drejtave t tyre kushtetuese pr nj proces trregullt ligjor, pasi t jen shteruar t gjitha mjetet juridike pr mbrojtjen e ktyre t drejtave.

Neni 132

1. Vendimet e Gjykats Kushtetuese kan fuqi detyruese t prgjithshme dhe jan prfundimtare. GjykataKushtetuese ka vetm t drejtn e shfuqizimit t akteve q shqyrton.

2. Vendimet e Gjykats Kushtetuese hyjn n fuqi ditn e botimit n Fletoren Zyrtare. Gjykata Kushtetuese mundt vendos q ligji ose akti tjetr normativ t shfuqizohet n nj dat tjetr. Mendimi i pakics botohet bashk mevendimin.

Neni 133

1. Pranimi i ankesave pr gjykim vendoset nga nj numr gjyqtarsh, si prcaktohet me ligj.

2. Gjykata Kushtetuese vendos me shumicn e t gjith antarve t saj.

Neni 134

1. Gjykata Kushtetuese vihet n lvizje vetm me krkes t:

a) Presidentit t Republiks;

b) Kryeministrit;

c) jo m pak se nj s pests s deputetve;

) Kryetarit t Kontrollit t Lart t Shtetit;

d) do gjykate sipas rastit t nenit 145 pika 2 t ksaj Kushtetute;

dh) Avokatit t Popullit;

e) organeve t qeverisjes vendore;

) organeve t bashksive fetare;

f) partive politike dhe organizatave t tjera;

g) individve.

2. Subjektet e parashikuara nga nnparagraft dh, e, , f dhe g t paragrafit 1 t ktij neni mund t bjnkrkes vetm pr shtje q lidhen me interesat e tyre.

PJESA E NNT

GJYKATAT

Neni 135

1. Pushteti gjyqsor ushtrohet nga Gjykata e Lart, si dhe nga gjykatat e apelit e gjykatat e shkalls s par, tcilat krijohen me ligj.

2. Kuvendi mund t krijoj me ligj gjykata pr fusha t veanta, por n asnj rast gjykata t jashtzakonshme.

Neni 136

1. Antart e Gjykats s Lart emrohen nga Presidenti i Republiks me plqimin e Kuvendit.

2. Njri nga antart emrohet Kryetar sipas procedurs s parashikuar n paragrafin 1 t ktij neni.

3. Kryetari dhe antart e Gjykats s Lart qndrojn n detyr pr 9 vjet pa t drejt riemrimi.

4. Gjyqtart e tjer emrohen nga Presidenti i Republiks me propozim t Kshillit t Lart t Drejtsis.

5. Gjyqtar mund t jen vetm shtetasit me arsim t lart juridik. Kushtet dhe procedura e zgjedhjes caktohen meligj.

Neni 137

1. Gjyqtari i Gjykats s Lart mund t ndiqet penalisht vetm me miratimin e Kuvendit.

2. Gjyqtari i Gjykats s Lart mund t ndalohet ose t arrestohet vetm n qoft se kapet n kryerje e sipr t njkrimi ose menjher pas kryerjes s tij. Organi kompetent njofton menjher Gjykatn Kushtetuese. Kur GjykataKushtetuese nuk jep plqimin brenda 24 orve pr drgimin n gjykat t gjyqtarit t arrestuar, organi kompetentsht i detyruar ta liroj at.

3. Gjyqtart e tjer mund t ndiqen penalisht vetm me miratim t Kshillit t Lart t Drejtsis.

4. Gjyqtari mund t ndalohet ose t arrestohet vetm n qoft se kapet n kryerje e sipr t nj krimi osemenjher pas kryerjes s tij. Organi kompetent njofton menjher Kshillin e Lart t Drejtsis. N qoft seKshilli i Lart i Drejtsis nuk jep plqimin brenda 24 orve pr drgimin n gjykat t gjyqtarit t arrestuar, organikompetent sht i detyruar ta liroj at.

Neni 138

Koha e qndrimit t gjyqtarve n detyr nuk mund t kufizohet; paga dhe prfitimet e tjera t tyre nuk mund tulen.

Neni 139

1. Mandati i gjyqtarit t Gjykats s Lart mbaron kur:

a) dnohet me vendim gjyqsor t forms s prer pr kryerjen e nj krimi;

b) nuk paraqitet n detyr pa arsye pr m shum se 6 muaj;

c) mbush moshn 65 vje;

) jep dorheqjen;

d) deklarohet i paaft pr t vepruar me vendim gjyqsor t forms s prer.

2. Mbarimi i mandatit t gjyqtarit deklarohet me vendim t Gjykats s Lart.

Neni 140

Gjyqtari i Gjykats s Lart mund t shkarkohet nga Kuvendi me dy t tretat e t gjith antarve t tij pr shkeljet Kushtetuts, pr kryerjen e nj krimi, pr paaftsi mendore a fizike dhe pr akte e sjellje q diskreditojn rndpozitn dhe figurn e gjyqtarit. Vendimi i Kuvendit shqyrtohet nga Gjykata Kushtetuese, e cila, kur vrteton seekziston nj nga shkaqet e msiprme, deklaron shkarkimin e tij nga detyra.

Neni 141

1. Gjykata e Lart ka juridiksion fillestar dhe rishikues. Ajo ka juridiksion fillestar kur gjykon akuzat penale kundrPresidentit t Republiks, Kryetarit dhe antarve t Kshillit t Ministrave, deputetve, gjyqtarve t Gjykats sLart dhe gjyqtarve t Gjykats Kushtetuese.

2. Pr njsimin ose ndryshimin e praktiks gjyqsore, Gjykata e Lart ka t drejt t trheq pr shqyrtim nkolegjet e bashkuara shtje t caktuara gjyqsore.

Neni 142

1. Vendimet gjyqsore duhet t jen t arsyetuara.

2. Gjykata e Lart duhet t'i botoj vendimet e saj, si dhe mendimet e pakics.

3. Organet e shtetit jan t detyruara t ekzekutojn vendimet gjyqsore.

Neni 143

Qenia gjyqtar nuk pajtohet me asnj veprimtari tjetr shtetrore, politike ose private.

Neni 144

Gjykatat kan buxhet t veant, t cilin e administrojn vet. Ato e propozojn buxhetin e tyre sipas ligjit.

Neni 145

1. Gjyqtart jan t pavarur dhe u nnshtrohen vetm Kushtetuts dhe ligjeve.

2. Kur gjyqtart mojn se ligjet vijn n kundrshtim me Kushtetutn, nuk i zbatojn ato. N kt rast, atapezullojn gjykimin dhe ia drgojn shtjen Gjykats Kushtetuese. Vendimet e Gjykats Kushtetuese jan tdetyrueshme pr t gjitha gjykatat.

3. Ndrhyrja n veprimtarin e gjykatave ose t gjyqtarve passjell prgjegjsi sipas ligjit.

Neni 146

1. Gjykatat i japin vendimet n emr t Republiks.

2. Vendimet gjyqsore shpallen publikisht n do rast.

Neni 147

1. Kshilli i Lart i Drejtsis prbhet nga Presidenti i Republiks, Kryetari i Gjykats s Lart, ministri iDrejtsis, 3 antar t zgjedhur nga Kuvendi, si dhe 9 gjyqtar t t gjitha niveleve, t cilt zgjidhen ngaKonferenca Gjyqsore Kombtare. Antart e zgjedhur qndrojn n detyr pr 5 vjet pa t drejt rizgjedhjeje tmenjhershme.

2. Presidenti i Republiks sht Kryetar i Kshillit t Lart t Drejtsis.

3. Kshilli i Lart i Drejtsis, me propozim t Presidentit, zgjedh nga radht e tij nj zvendskryetar.Zvendskryetari organizon veprimtarin e Kshillit t Lart t Drejtsis, si dhe kryeson mbledhjet e tij nmunges t Presidentit t Republiks.

4. Kshilli i Lart i Drejtsis vendos pr transferimin e gjyqtarve, si dhe pr prgjegjsin e tyre disiplinore sipasligjit.

5. Transferimi i gjyqtarve nuk mund t bhet pa plqimin e tyre, prvese kur kt e diktojn nevojat eriorganizimit t sistemit gjyqsor.

6. Gjyqtari mund t shkarkohet nga Kshilli i Lart i Drejtsis pr kryerjen e nj krimi, pr paaftsi mendore afizike, pr akte e sjellje q diskreditojn rnd pozitn dhe figurn e gjyqtarit ose pr pamjaftueshmriprofesionale. Kundr ktij vendimi gjyqtari ka t drejt t ankohet n Gjykatn e Lart, e cila n kt rast, vendosme kolegje t bashkuara.

PJESA E DHJET

PROKURORIA

Neni 148

1. Prokuroria ushtron ndjekjen penale, si dhe prfaqson akuzn n gjyq n emr t shtetit. Prokuroria kryen edhedetyra t tjera t caktuara me ligj.

2. Prokurort jan t organizuar dhe funksionojn pran sistemit gjyqsor si nj organ i centralizuar.

3. N ushtrimin e kompetencave t tyre prokurort u nnshtrohen Kushtetuts dhe ligjeve.

Neni 149

1. Prokurori i Prgjithshm emrohet nga Presidenti i Republiks me plqimin e Kuvendit.

2. Prokurori i Prgjithshm mund t shkarkohet nga Presidenti i Republiks, me propozim t Kuvendit, pr shkeljet Kushtetuts ose pr shkelje t rnda t ligjit gjat ushtrimit t funksioneve t tij, pr paaftsi mendore a fizike,pr akte e sjellje q diskreditojn rnd pozitn dhe figurn e Prokurorit.

3. Prokurort e tjer emrohen dhe shkarkohen nga Presidenti i Republiks me propozim t Prokurorit tPrgjithshm.

4. Prokurori i Prgjithshm informon her pas here Kuvendin pr gjendjen e kriminalitetit.

PJESA E NJMBDHJET

REFERENDUMI

Neni 150

1. Populli, nprmjet 50 mij shtetasve me t drejt vote, ka t drejtn e referendumit pr shfuqizimin e nj ligji, sidhe t'i krkoj Presidentit t Republiks zhvillimin e referendumit pr shtje t nj rndsie t veant.

2. Kuvendi, me propozimin e jo m pak se nj s pests s deputetve ose me propozimin e Kshillit tMinistrave, mund t vendos q nj shtje ose nj projektligj i nj rndsie t veant t shtrohet n referendum.

3. Parimet dhe procedurat pr zhvillimin e referendumit, si dhe vlefshmria e tij parashikohen me ligj.

Neni 151

1. Ligji i miratuar me referendum shpallet nga Presidenti i Republiks.

2. shtjet q lidhen me trsin territoriale t Republiks s Shqipris, me kufizimin e lirive dhe t drejtavethemelore t njeriut, me buxhetin, taksat e detyrimet financiare t shtetit, me vendosjen dhe heqjen e gjendjes sjashtzakonshme, me deklarimin e lufts dhe t paqes dhe me amnistin nuk mund t shtrohen n asnjreferendum.

3. Referendumi pr t njjtn shtje nuk mund t prsritet prpara se t ken kaluar tre vjet nga zhvillimi i tij.

Neni 152

1. Gjykata Kushtetuese shqyrton paraprakisht kushtetutshmrin e shtjeve t shtruara pr referendum sipasnenit 150 paragraft 1 e 2, nenit 151 paragraft 2 e 3 edhe sipas nenit 177 paragraft 4 e 5 brenda 60 ditve.

2. Rndsia e shtjeve t veanta, t parashikuara n nenin 150 paragraft 1 e 2 nuk sht objekt gjykimi nGjykatn Kushtetuese.

3. Data e referendumit caktohet nga Presidenti i Republiks brenda 45 ditve pas shpalljes s vendimit pozitiv tGjykats Kushtetuese ose pas kalimit t afatit brenda t cilit Gjykata Kushtetuese duhet t shprehej. Gjat vititreferendumet zhvillohen vetm n nj dit.

PJESA E DYMDHJET

KOMISIONI QENDROR I ZGJEDHJEVE

Neni 153

Komisioni Qendror i Zgjedhjeve sht nj organ i prhershm q prgatit, mbikqyr, drejton dhe verifikon t gjithaaspektet q kan t bjn me zgjedhjet dhe me referendumet dhe shpall rezultatet e tyre.

Neni 154

1. Komisioni prbhet nga 7 antar, t cilt zgjidhen pr nj mandat 7-vjear. Dy antar zgjidhen nga Kuvendi, 2nga Presidenti i Republiks dhe 3 antar t tjer nga Kshilli i Lart i Drejtsis.

2. Prbrja e Komisionit Qendror t Zgjedhjeve prtrihet do tre vjet sipas procedurs s prcaktuar me ligj.

3. Antarsia n Komision nuk pajtohet me asnj veprimtari tjetr shtetrore dhe politike.

4. Subjektet elektorale caktojn prfaqsuesit e tyre pran Komisionit. Ata nuk kan t drejt vote.

5. Antari i Komisionit gzon imunitetin e antarit t Gjykats s Lart.

6. Komisioni ka buxhetin e vet.

PJESA E TREMBDHJET

FINANCAT PUBLIKE

Neni 155

Taksat, tatimet dhe detyrimet financiare kombtare e vendore, lehtsimi ose prjashtimi prej tyre i kategorive tcaktuara t paguesve, si dhe mnyra e mbledhjes s tyre caktohen me ligj. N kto raste ligjit nuk mund t'i jepetfuqi prapavepruese.

Neni 156

Shteti mund t marr e t garantoj hua dhe kredi financiare, kur autorizohet me ligj.

Neni 157

1. Sistemi buxhetor prbhet nga buxheti i shtetit dhe nga buxhetet vendore.

2. Buxheti i shtetit krijohet nga t ardhurat e mbledhura prej taksave, tatimeve dhe detyrimeve t tjera financiare, sidhe nga t ardhura t tjera t ligjshme. Ai prfshin t gjitha shpenzimet e shtetit.

3. Organet vendore caktojn dhe mbledhin taksa dhe detyrime t tjera si prcaktohet me ligj.

4. Organet e pushtetit qendror dhe atij vendor jan t detyruara t'i bjn publike t ardhurat dhe shpenzimet.

Neni 158

1. Kryeministri, n emr t Kshillit t Ministrave, i paraqet Kuvendit projektligjin pr buxhetin e shtetit gjatsesionit t vjeshts, i cili nuk mund t mbyllet pa e miratuar at.

2. N qoft se projektligji nuk arrin t miratohet deri n fillim t vitit t ardhshm financiar, Kshilli i Ministravezbaton do muaj nj t dymbdhjetn e buxhetit t vitit paraardhs, derisa t miratohet buxheti i ri.

3. Kuvendi miraton buxhetin e ri brenda 3 muajve nga dita e mbarimit t vitit t kaluar financiar, prvese n rastete vendosjes s masave t jashtzakonshme.

4. Kshilli i Ministrave sht i detyruar t'i paraqes raport Kuvendit lidhur me zbatimin e buxhetit dhe me borxhinshtetror pr vitin e kaluar.

5. Kuvendi vendos prfundimisht pasi dgjon edhe raportin e Kontrollit t Lart t Shtetit.

Neni 159

Parimet dhe procedurat pr hartimin e projektbuxhetit, si dhe pr zbatimin e buxhetit prcaktohen me ligj.

Neni 160

1. Gjat vitit financiar Kuvendi mund t bj ndryshime n buxhet.

2. Ndryshimet n buxhet bhen sipas procedurs s parashikuar pr hartimin dhe miratimin e vet buxhetit.

3. Shpenzimet e parashikuara me ligje t tjera nuk mund t ulen sa koh q kto ligje jan n fuqi.

Neni 161

1. Banka Qendrore e shtetit sht Banka e Shqipris. Ajo ka t drejtn ekskluzive t nxjerrjes e t qarkullimit tmonedhs shqiptare, t zbatimit t pavarur t politiks monetare dhe t mbajtjes e t administrimit t rezervavevalutore t Republiks s Shqipris.

Banka e Shqipris drejtohet nga nj kshill, i cili kryesohet nga Guvernatori. Guvernatori zgjidhet nga Kuvendime propozim t Presidentit t Republiks pr 7 vjet, me t drejt rizgjedhjeje.

PJESA E KATRMBDHJET

KONTROLLI I LART I SHTETIT

Neni 162

1. Kontrolli i Lart i Shtetit sht institucioni m i lart i kontrollit ekonomik e financiar. Ai u nnshtrohet vetmKushtetuts dhe ligjeve.

2. Kryetari i Kontrollit t Lart t Shtetit zgjidhet dhe shkarkohet nga Kuvendi me propozim t Presidentit tRepubliks. Ai qndron n detyr pr 7 vjet, me t drejt rizgjedhjeje.

Neni 163

Kontrolli i Lart i Shtetit kontrollon:

a) veprimtarin ekonomike t institucioneve shtetrore e t personave t tjer juridik shtetror;

b) prdorimin dhe mbrojtjen e fondeve shtetrore nga organet e pushtetit qendror dhe atij vendor;

c) veprimtarin ekonomike t personave juridik, n t cilt shteti ka m shum se gjysmn e pjesve ose taksioneve, ose kur huat, kredit dhe detyrimet e tyre garantohen nga shteti.

Neni 164

1. Kontrolli i Lart i Shtetit i paraqet Kuvendit:

a) raport pr zbatimin e buxhetit t shtetit;

b) mendim pr raportin e Kshillit t Ministrave pr shpenzimet e vitit t kaluar financiar para se t miratohet ngaKuvendi;

c) informacion pr rezultatet e kontrolleve sa her q krkohet nga Kuvendi.

2. Kontrolli i Lart i Shtetit i paraqet Kuvendit raportin vjetor t veprimtaris s tij.

Neni 165

1. Kryetari i Kontrollit t Lart t Shtetit mund t ftohet t marr pjes dhe t flas n mbledhjet e Kshillit tMinistrave, kur shqyrtohen shtje q lidhen me funksionet e tij.

2. Kryetari i Kontrollit t Lart t Shtetit ka imunitetin e gjyqtarit t Gjykats s Lart.

PJESA E PESEMBDHJET

FORCAT E ARMATOSURA

Neni 166

1. Shtetasit shqiptar kan pr detyr t marrin pjes n mbrojtjen e Republiks s Shqipris, si parashikohet

n ligj.

2. Shtetasi q, pr arsye ndrgjegjeje, nuk pranon shrbimin me arm n forcat e armatosura, sht i detyruar tkryej nj shrbim alternativ, si parashikohet n ligj.

Neni 167

1. Ushtarakt e shrbimit aktiv nuk mund t zgjidhen ose t emrohen n detyra t tjera shtetrore dhe as tmarrin pjes n parti ose n veprimtari politike.

2. Pjestart e forcave t armatosura ose personat q kryejn shrbim alternativ, gzojn t gjitha t drejtat dhelirit kushtetuese, prve rasteve kur ligji parashikon ndryshe.

Neni 168

1. Forcat e Armatosura t Republiks s Shqipris prbhen nga forcat toksore, detare dhe ajrore.

2. Presidenti i Republiks sht Komandant i Prgjithshm i Forcave t Armatosura.

3. Kshilli i Sigurimit Kombtar sht organ kshillimor i Presidentit t Republiks.

Neni 169

1. Presidenti i Republiks, n koh paqeje, ushtron drejtimin e Forcave t Armatosura nprmjet Kryeministrit dheministrit t Mbrojtjes.

2. Presidenti i Republiks, n kohe lufte, emron dhe shkarkon Komandantin e Forcave t Armatosura mepropozim t Kryeministrit.

3. Presidenti i Republiks, me propozim t Kryeministrit, emron dhe shkarkon Shefin e Shtabit t Prgjithshm, sidhe, me propozim t ministrit t Mbrojtjes, emron dhe shkarkon komandantt e forcave toksore, detare dheajrore.

4. Kompetencat e Presidentit t Republiks si Komandant i Prgjithshm i Forcave t Armatosura dhe ato tKomandantit t Forcave t Armatosura dhe varsia e tyre nga organet kushtetuese, caktohen me ligj.

PJESA E GJASHTEMBDHJET

MASAT E JASHTZAKONSHME

Neni 170

1. Masat e jashtzakonshme mund t vendosen pr shkak t gjendjes s lufts, gjendjes s jashtzakonshme osegjendjes s fatkeqsis natyrore dhe zgjatin pr aq koh sa vazhdojn kto gjendje.

2. Parimet e veprimtaris s organeve publike dhe shkalla e kufizimit t t drejtave dhe lirive t njeriut gjat gjithperiudhs s ekzistencs s gjendjeve q krkojn marrjen e masave t jashtzakonshme, prcaktohen me ligj.

3. Ligji duhet t prcaktoj parimet, fushat dhe mnyrn e kompensimit t humbjeve q vijn si rezultat i kufizimitt t drejtave dhe lirive gjat marrjes s masave t jashtzakonshme.

4. Aktet q ndrmerren si pasoj e marrjes s masave t jashtzakonshme, duhet t jen n prpjestim meshkalln e rrezikut dhe duhet t synojn rivendosjen sa m t shpejt t kushteve pr funksionimin normal tshtetit.

5. Gjat gjendjeve q krkojn marrjen e masave t jashtzakonshme, nuk mund t ndryshohet asnj prej ktyreakteve: Kushtetuta, ligjet pr zgjedhjet pr Kuvendin dhe pr organet e pushtetit vendor, si dhe ligjet pr masat ejashtzakonshme.

6. Gjat periudhs s zbatimit t masave t jashtzakonshme nuk mund t zhvillohen zgjedhje vendore, nuk mundt zhvillohet referendum, si dhe nuk mund t zgjidhet nj President i ri i Republiks. Zgjedhjet vendore mund tbhen vetm aty ku nuk zbatohen masat e jashtzakonshme.

Neni 171

1. N rast agresioni t armatosur kundr Republiks s Shqipris, Presidenti i Republiks, me krkes tKshillit t Ministrave, shpall gjendjen e lufts.

2. N rast krcnimesh t jashtme ose kur detyrimi pr mbrojtje t prbashkt buron nga nj marrveshjendrkombtare, Kuvendi, me propozim t Presidentit t Republiks, shpall gjendjen e lufts, vendos gjendjen emobilizimit dhe t mobilizimit t prgjithshm ose t pjesshm.

Neni 172

1. N rastin e nenit 171 paragrafi 1, Presidenti i Republiks i paraqet Kuvendit dekretin pr vendosjen e gjendjess lufts brenda 48 orve nga nnshkrimi i tij, duke specifikuar t drejtat q kufizohen.

2. Kuvendi merr n shqyrtim menjher dhe vendos me shumicn e t gjith antarve pr dekretin e Presidentit.

Neni 173

1. N rast rreziku pr rendin kushtetues dhe pr sigurin publike, Kuvendi, me krkes t Kshillit t Ministrave,mund t vendos n nj pjes ose n t gjith territorin e shtetit gjendjen e jashtzakonshme, e cila zgjat pr aqkoh sa vazhdon rreziku, por jo m shum se 60 dit.

2. Me vendosjen e gjendjes s jashtzakonshme ndrhyrja e forcave t armatosura bhet me vendim t Kuvenditdhe vetm kur forcat e policis nuk jan n gjendje t rivendosin rendin.

3. Zgjatja e afatit t gjendjes s jashtzakonshme mund t bhet vetm me plqim t Kuvendit do 30 dit, pr njperiudh jo m shum se 90 dit.

Neni 174

1. Pr parandalimin ose mnjanimin e pasojave t nj fatkeqsie natyrore ose aksidenti teknologjik, Kshilli iMinistrave mund t vendos, pr nj periudh jo m t gjat se 30 dit, gjendjen e fatkeqsis natyrore n njpjes ose n t gjith territorin e shtetit.

2. Zgjatja e gjendjes s fatkeqsis natyrore mund t bhet vetm me plqimin e Kuvendit.

Neni 175

1. Gjat gjendjes s lufts ose gjendjes s jashtzakonshme nuk mund t kufizohen t drejtat dhe lirit eparashikuara nga nenet: 15, 18, 19, 20, 21, 24, 25, 29, 30, 31, 32, 34, 39 paragrafi 1, 41 paragraft 1, 2, 3 dhe 5,42, 43, 48, 54, 55.

2. Gjat gjendjes s fatkeqsis natyrore mund t kufizohen t drejtat dhe lirit e parashikuara nga nenet: 37, 38,41 paragrafi 4, 49, 51.

3. Aktet pr shpalljen e gjendjes s lufts, gjendjes s jashtzakonshme ose t gjendjes s fatkeqsis natyroreduhet t cilsojn t drejtat dhe lirit q kufizohen sipas paragrafve 1 dhe 2 t ktij neni.

Neni 176

Kur Kuvendi nuk mund t mblidhet gjat gjendjes s lufts, Presidenti i Republiks, me propozim t Kshillit tMinistrave, ka t drejt t nxjerr akte q kan fuqin e ligjit, t cilat duhet t miratohen nga Kuvendi n mbledhjene tij m t par.

PJESA E SHTATMBDHJET

RISHIKIMI I KUSHTETUTS

Neni 177

1. Nisma pr rishikimin e Kushtetuts mund t ndrmerret nga jo m pak se nj e pesta e antarve t Kuvendit.

2. Asnj rishikim i Kushtetuts nuk mund t ndrmerret gjat kohs kur jan vendosur masat e jashtzakonshme.

3. Projekti miratohet nga jo m pak se dy t tretat e t gjith antarve t Kuvendit.

4. Kuvendi mund t vendos, me dy t tretat e t gjith antarve t tij, q projektamendamentet kushtetuese tvotohen me referendum. Projektligji pr rishikimin e Kushtetuts hyn n fuqi pas ratifikimit me referendum, i cilibhet jo m von se 60 dit nga miratimi i tij n Kuvend.

5. Amendamenti kushtetues i miratuar i nnshtrohet referendumit, kur kt e krkon nj e pesta e t gjithantarve t Kuvendit.

6. Presidenti i Republiks nuk ka t drejt ta kthej pr rishqyrtim ligjin e miratuar nga Kuvendi pr rishikimin eKushtetuts.

7. Ligji i miratuar n referendum shpallet nga Presidenti i Republiks dhe hyn n fuqi n datn e parashikuar nkt ligj.

8. Rishikimi i Kushtetuts pr t njjtn shtje nuk mund t bhet prpara se t ket kaluar nj vit nga dita errzimit t projektligjit n Kuvend dhe jo m prpara se t ken kaluar 3 vjet nga dita e rrzimit t tij nreferendum.

PJESA E TETMBDHJET

DISPOZITA KALIMTARE DHE T FUNDIT

Neni 178

1. Ligjet dhe aktet e tjera normative t miratuara para dats s hyrjes n fuqi t ksaj Kushtetute do t zbatohenderisa nuk jan shfuqizuar.

2. Kshilli i Ministrave i paraqet Kuvendit projektligjet e nevojshme pr vnien n zbatim t ksaj Kushtetute.

Neni 179

1. Mandati i organeve kushtetuese q do t ekzistojn me hyrjen n fuqi t ksaj Kushtetute mbaron me afatet eparashikuara n ligjin nr.7491, dat 29.4.1991 "Pr dispozitat kryesore kushtetuese", me ndryshimet dheplotsimet prkatse.

2. Antart e Gjykats s Kasacionit vazhdojn veprimtarin e tyre si antar t Gjykats s Lart, sipas mandatitt mparshm.

3. Antart e Kshillit t Lart t Drejtsis t zgjedhur nga radht e prokurorve zvendsohen me antar t rinjt zgjedhur nga mbledhja e prgjithshme e gjyqtarve.

4. Organet e pushtetit vendor vazhdojn veprimtarin deri n mbarim t mandatit t tyre.

Neni 180

1. Marrveshjet ndrkombtare t ratifikuara nga Republika e Shqipris para hyrjes n fuqi t ksaj Kushtetutekonsiderohen t ratifikuara sipas ksaj Kushtetute.

2. Kshilli i Ministrave i paraqet Gjykats Kushtetuese marrveshjet ndrkombtare, t cilat prmbajn dispozitaq vijn n kundrshtim me kt Kushtetut.

Neni 181

1. Kuvendi, brenda dy deri tre vjetve nga hyrja n fuqi e ksaj Kushtetute, nxjerr ligje pr rregullimin e drejt tshtjeve t ndryshme q lidhen me shpronsimet dhe konfiskimet e kryera para miratimit t ksaj Kushtetute,duke u udhhequr nga kriteret e nenit 41.

2. Ligjet dhe aktet e tjera normative t miratuara para dats s hyrjes n fuqi t ksaj Kushtetute dhe q kan tbjn me shpronsimet dhe konfiskimet, do t zbatohen kur nuk vijn n kundrshtim me t.

Neni 182

Ligji nr.7491, dat 29.4.1991 "Pr dispozitat kryesore kushtetuese", si dhe ligjet e tjera kushtetuese shfuqizohenditn e hyrjes n fuqi t ksaj Kushtetute.

Neni 183

Kjo Kushtetut hyn n fuqi me shpalljen nga Presidenti i Republiks.

K R Y E T A R I

Sknder GJINUSHI

Nr. 8417

Dat: 21.10.1998

GB FB

ALBANIAN CONSTITUTION

Approved by the Albanian Parliament on 21 October 1998

Table of contents Part No. TITLE CHAPTER

Part One Basic Pricipals Chapter I

Part Two The Fundamental Human Rights and Freedoms Ch I Ch II Ch III Ch IV Ch V Ch VI

Part Three The Assembly Ch I Ch II Ch III Ch IV

Part Four The President of the Republic Ch I

Part Five The Council of Ministers Ch I

Part Six Local Government Ch I

Part Seven Normative Acts and International Agreements Ch I Ch II

Part Eight Constitutional Court Ch I

Part Nine The Courts Ch I

Part Ten The Office of the Prosecutor Ch I

Part Eleven Referendum Ch I

Part Twelve Central Election Commission Ch I

Part Thirteen Public Finances Ch I

Part Fourteen The High State Control Ch I

Part Fifteen Armed Forces Ch I

Part Sixteen Extraordinary Measures Ch I

Part Sevente. Revision of the Constitution Ch I

Part Eighteen Transitory and Final Dispositions Ch I

We, the people of Albania, proud and aware of our history, with responsibility for the future, and with faithin God and/or other universal values, with determination to build a social and democratic state based onthe rule of law, and to guarantee the fundamental human rights and freedoms, with a spirit of toleranceand religious coexistence, with the pledge for the protection of human dignity and personhood, as well as

for the prosperity of the whole nation, for peace, well-being, culture and social solidarity, with thecenturies-old aspiration of the Albanian people for national identity and unity, with a deep conviction thatjustice, peace, harmony and cooperation among nations are among the highest values of humanity,

We establish this Constitution:

PART ONE

BASIC PRINCIPLES

Article 1

1. Albania is a parliamentary republic.

2. The Republic of Albania is a unitary and indivisible state.

3. Governance is based on a system of elections that are free, equal, general and periodic.

Article 2

1. Sovereignty in the Republic of Albania belongs to the people.

2. The people exercise sovereignty through their representatives or directly.

3. For the maintenance of peace and national interests, the Republic of Albania may take part in a system ofcollective security, on the basis of a law approved by a majority of all the members of the Assembly.

Article 3

The independence of the state and the integrity of its territory, dignity of the individual, human rights andfreedoms, social justice, constitutional order, pluralism, national identity and inheritance, religiouscoexistence, as well as coexistence with, and understanding of Albanians for, minorities are the bases ofthis state, which has the duty of respecting and protecting them.

Article 4

1. The law constitutes the basis and the boundaries of the activity of the state.

2. The Constitution is the highest law in the Republic of Albania.

3. The provisions of the Constitution are directly applicable, except when the Constitution provides otherwise.

Article 5

The Republic of Albania applies international law that is binding upon it.

Article 6

The organization and functioning of the organs contemplated by thisConstitution are regulated by their respective laws, except when thisConstitution provides otherwise.

Article 7

The system of government in the Republic of Albania is based on theseparation and balancing of legislative, executive and judicial powers.

Article 8

1. The Republic of Albania protects the national rights of the Albanian people who live outside its borders.

2. The Republic of Albania protects the rights of its citizens with a temporary or permanent residence outside itsborders.

3. The Republic of Albania assures assistance for Albanians who live and work abroad in order to preserve anddevelop their ties with the national cultural inheritance.

Article 9

1. Political parties are created freely. Their organization shall conform with democratic principles.

2. Political parties and other organizations, the programs and activity of which are based on totalitarian methods,which incite and support racial, religious, regional or ethnic hatred, which use violence to take power or influencestate policies, as well as those with a secret character, are prohibited pursuant to the law.

3. The financial sources of parties as well as their expenses are always made public.

Article 10

1. In the Republic of Albania there is no official religion.

2. The state is neutral in questions of belief and conscience, and also, it guarantees the freedom of theirexpression in public life.

3. The state recognizes the equality of religious communities.

4. The state and the religious communities mutually respect the independence of one another and worktogether for the good of each of them and for all.

5. Relations between the state and religious communities are regulated on the basis of agreementsentered into between their representatives and the Council of Ministers. These agreements are ratified bythe Assembly.

6. Religious communities are juridical persons. They have independence in the administration of theirproperties according to their principles, rules and canons, to the extent that interests of third parties arenot infringed.

Article 11

1. The economic system of the Republic of Albania is based on private and public property, as well as on a marketeconomy and on freedom of economic activity.

2. Private and public property are equally protected by law.

3. Limitations on the freedom of economic activity may be established only by law and for important publicreasons.

Article 12

1. The armed forces secure the independence of the country, as well as protect its territorial integrity andconstitutional order.

2. The armed forces maintain neutrality in political questions and are subject to civilian control.

3. No foreign military force may be situated in, or pass through, the Albanian territory, as well no Albanian militaryforce may be sent abroad, except by a law approved by a majority of all members of the Assembly.

Article 13Local government in the Republic of Albania is founded upon the basis of the principle of decentralization of powerand is exercised according to the principle of local autonomy.

Article 141. The official language in the Republic of Albania is Albanian.

2. The national flag is red with a two-headed black eagle in the center.

3. The seal of the Republic of Albania presents a red shield with a black, two-headed eagle in the center. At the topof the shield, in gold color, is the helmet of Skanderbeg.

4. The national anthem is "United Around Our Flag."

5. The National Holiday of the Republic of Albania is Flag Day, November 28.

6. The capital city of the Republic of Albania is Tirana.

7. The form and dimensions of the national symbols, the content of the text of the national anthem, and their useshall be regulated by law.

PART TWOTHE FUNDAMENTAL HUMAN RIGHTS AND FREEDOMS

CHAPTER I

GENERAL PRINCIPLES

Article 15

1. The fundamental human rights and freedoms are indivisible, inalienable, and inviolable and stand at the basis ofthe entire juridical order.

2. The organs of public power, in fulfillment of their duties, shall respect the fundamental rights and freedoms, aswell as contribute to their realization.

Article 16

1. The fundamental rights and freedoms and the duties contemplated in this Constitution for Albaniancitizens are also valid for foreigners and stateless persons in the territory of the Republic of Albania,except for cases when the Constitution specifically attaches the exercise of particular rights andfreedoms with Albanian citizenship.

2. The fundamental rights and freedoms and the duties contemplated in this Constitution are valid alsofor juridical persons so long as they comport with the general purposes of these persons and with thecore of these rights, freedoms and duties.

Article 17

1. The limitation of the rights and freedoms provided for in this Constitution may be established only bylaw for a public interest or for the protection of the rights of others. A limitation shall be in proportion withthe situation that has dictated it.

2. These limitations may not infringe the essence of the rights and freedoms and in no case may exceedthe limitations provided for in the European Convention on Human Rights.

Article 181. All are equal before the law.

2. No one may be unjustly discriminated against for reasons such as gender, race, religion, ethnicity,language, political, religious or philosophical beliefs, economic condition, education, social status, orancestry.

3. No one may be discriminated against for reasons mentioned in paragraph 2 if reasonable and objectivelegal grounds do not exist.

Article 191. Everyone born of at least one parent with Albanian citizenship gains automatically Albanian citizenship. Albaniancitizenship is gained also for other reasons provided by law.

2. An Albanian citizen may not lose his citizenship, except when he gives it up.

Article 201. Persons who belong to national minorities exercise in full equality before the law the human rights andfreedoms.

2. They have the right to freely express, without prohibition or compulsion, their ethnic, cultural, religiousand linguistic belonging. They have the right to preserve and develop it, to study and to be taught in theirmother tongue, as well as unite in organizations and societies for the protection of their interests andidentity.

CHAPTER II

PERSONAL RIGHTS AND FREEDOMS

Article 21The life of a person is protected by law.

Article 22

1. Freedom of expression is guaranteed.

2. The freedom of the press, radio and television are guaranteed.

3. Prior censorship of a means of communication is prohibited.

4. The law may require the granting of authorization for the operation of radio or television stations.

Article 231. The right to information is guaranteed.

2. Everyone has the right, in compliance with law, to get information about the activity of state organs, as well as ofpersons who exercise state functions.

3. Everybody is given the possibility to follow the meetings of collectively elected organs.

Article 24

1. Freedom of conscience and of religion is guaranteed.

2. Everyone is free to choose or to change his reli