kuzey kibris tÜrk cumhurİyetİ’nde gayrİsafİ yurtİÇİ … · dÜnya ve kktc ekonomİsİne...

KUZEY KIBRIS TÜRK CUMHURİYETİ’NDE GAYRİSAFİ YURTİÇİ HASILA

GERÇEKLEŞME VE TAHMİN ÇALIŞMA SONUÇLARI

“2012 YILI 1. ÇEYREK EKONOMİ ÖZET RAPORU VE

GSYİH (BÜYÜME) TAHMİNİ”

GERÇEKLEŞME DÖNEMİ: 2009-2010 TAHMİN DÖNEMİ: 2011-2013

(REVİZE)

DEVLET PLANLAMA ÖRGÜTÜ 3 AĞUSTOS 2012

DÜNYA VE KKTC EKONOMİSİNE BAKIŞ

1

Önsöz

Saygıdeğer Halkımız,

KKTC hükümetinin benimsemiş olduğu ekonomimizin daha da

iyileştirilmesi, yatırımların artması, istihdam olanaklarının daha da

geliştirilmesi ve halkımızın refah seviyesinin artırılması hedefine kendi

çalışma alanında politikalar ve stratejiler üretmek için çalışan KKTC

Ekonomi ve Enerji bakanlığı olarak, KKTC tarihinde bir ilk olarak yeni bir

yayını sizlerle paylaşmanın mutluluğunu ve gururunu yaşamaktayız.

2010-2012 Ekonomi protokolünün uygulaması ile Ekonomimizde planlı

bir şekilde yürütülen mali istikrar ve ekonomi gelişim politikalarının

neticesinde 2010 ve 2011 yıllarında iyileşmenin başlamıştır.

Unutulmaması gereken en önemli nokta, 2007-2009 döneminde

toplamda %10 küçülen KKTC ekonomisi, yine ayni dönemde toplamda

%33,9 oranında enflasyona maruz kalarak alım gücü üzerinde son

derece olumsuz bir etki yaşamıştır. Bu nedenledir ki 2010 ve 2011

yıllarında yaşanan %3,6 ve %4,5 oranındaki büyüme halen alım gücü ve

istihdam olanakları üzerindeki tesirini hissettirememiştir. Bu nedenle,

KKTC hükümeti olarak 2013, 2014 ve 2015 yıllarını kapsayan dönemde

ülkemizin ciddiyetle ele alınmış, büyüme hedeflerine uygulanabilir,

çağdaş, rasyonel ve dış dünyaya açık, planlanmış bir ekonomi yönetimi

dönemine ihtiyacı vardır.

2011 yılında bakanlığımıza bağlanan Devlet Planlama Örgütü ile bir

süredir yürütülen çalışmalar sonuçlandırılarak, ilk kez cari yıl içerisinde

çeyrek döneme ait ekonomi özet rapru ve büyüme tahmini bu vesilyle

yayınlanmış bulunmaktadır. DPÖ, bu raporla KKTC ekonomisine ilişkin


2

gelişmelerin tespitini yapmak ve öngörülebilirlik sağlamak hedefiyle

erken ve güncel rapor hazırlama ve Makroekonomik veri sağlama

kabiliyetini bu somut yayınla ortaya koymuştur. Bu başlangıcın

devamlılığının sağlanması, ve raporun her çeyrekte dönemlik olarak

yayınlanma geleneğinin oluşması Ekonomi ve Enerji Bakanlığının

çalışma programı içerisinde yerini almış bulunmaktadır. Bundan böyle,

her yıl içerisinde o yıla ait GSYİH tahminleri ve makroekonomik verileri

çeyreklik dönem raporları halinde yayınlanacaktır. Bu yayınla, en güncel

verileri üreten ve buna ihtiyaç duyan tüm çevrelerle paylaşır hale gelmiş

bir Ekonomi bakanlığı vardır. Artık en güncel ekonomik verilerin iki yıl

geriden geldiği dönemler de artık geride kalmış ve KKTC de diğer

çağdaş ülkeler gibi güncel verileri hazırlar ve yayınlar hale gelmiştir. Her

dönem bu yayının daha da geliştirilmesi ve çeşitlendirilmesinin

sağlanması da bir diğer hedefimizdir. Elbette her çağdaş ülkede

uygulandığı gibi veriler güncellenmeye tabi olacaktır.

Raporu incelerken, 2007 yılından itibaren her yıl, GSYİH’daki (büyümeye

ilişkin) gelişimin, dünya ekonomilerindeki gelişimle ayni paralelde olduğu

görülmektedir. Bu, ekonomimizin dünya ekonomisine entegrasyonunun

ve açıklığının güçlenerek sürdürülmesi gerekliliğini ortaya koymaktadır.

Yine rapordan anlaşılacak diğer bir tespit, Mayıs 2007 tarihinden

günümüze, petrol fiyatları ve enflasyon arasında ciddi bir korelasyon

meydana geldiğidir.

Elbette, ekonomimizde gelişimin sürmesi, gerek ekonominin kalkınması

gerekse bireylerin refah seviyesinin artması yönüyle önemlidir. Ekonomi

içerisinde sürdürülebilir büyüme sağlama niteliği olan Tarım, Ticaret,


3

Sanayi, Turizm ve Eğitim sektörlerinde daha da gelişim sağlanması,

ekonomimiz içerisindeki ağırlığının daha da artırılması ve kaynakların bu

sektörlerde değerlendirilmesi gerekmektedir. Bunun içinse sektörel

stratejiler oluşturulup devlet politikası haline getirilecektir. KKTC’nde ilk

kez sivil toplum örgütlerinin, akademisyenlerin, üniversite temsilcilerinin,

sendika ve meslek örgütlerinin katılımı ile hazırlanmakta olan “2013-

2015 Ekonomi Programı”, hedeflenen döneme ilişkin planlı bir ekonomi

programı olacaktır. Yine bakanlığımızın en önemli çalışmalarından bir

diğeri olan “2013-2015 Ekonomi Programı”, halkın tüm kesimlerinden

sivil toplum örgütü, akademi dünyası, sendika ve meslek örgütleri

temsilcilerinden oluşan 186 katılımcının emekleriyle hazırlanan,

KKTC’nin ilk geniş katılımla oluşan Ekonomi Programıdır.

Amacımız daha fazla üreten, kaynak verimliliğine odaklanmış, tüketici

refahı ve haklarının daha da geliştirildiği, dış yatırıma açık, her yıl daha

fazla istihdam olanakları meydana getiren bir ekonomi yapısı

sağlamaktır.

KKTC tarihinde ilk kez güncel bir ekonomik tahmin çalışmasını meydana

getiren ve bu başarılı raporu hazırlayan Devlet Planlama Örgütü

Müsteşarlığımızı ve uzmanlarımızı kutluyorum. Bu ilk yayının

Devletimize ve Halkımıza hayırlı olmasını diliyorum.

Sunat Atun,

KKTC Ekonomi ve Enerji Bakanı.

3 Ağustos 2012.


4

ÖZET

2007 yılında düşüş trendine giren KKTC ekonomisi %2.8 büyüme kaydederken,

2008 yılında yaşanan yapısal sorunlar nedeniyle durgunluk sürecine girmiş ve

GSYİH’da %2.9 oranında bir düşüş kaydedilmiştir. Küresel krizle birleşen mali

sorunlar nedeniyle 2009 yılında GSYİH’da reel bazda %5.5 oranında daralma

yaşanırken 2010 yılında reel olarak %3.7 büyüme gerçekleşmiştir.

Haziran 2012’deki tahminlerimize göre KKTC ekonomisinin reel olarak 2011

yılında %3.3 büyüyeceği öngörülmüştür. Ekonomik büyümenin 2010 yılına göre

daha yavaş bir seyir izleyeceği aylık vergi gelirleri kullanılarak oluşturulan

Faaliyet Endeksinde de görülmektedir. Reel GSYİH’nın 2012 yılında %2.4 ve

2013 yılında ise %3.0 büyüyeceği öngörülmüştür. Bu tahmin dönemi içinde

trenddeki büyüme, geçtiğimiz on yıla kıyasla daha düşüktür.

Döviz kurları ve dünya petrol fiyatlarında oluşan dalgalanmalar, KKTC’deki

enflasyon üzerinde önemli bir rol oynamaktadır. 2010 yılında enflasyon bir

önceki yılın aralık ayına göre % 3.3, 2011 yılında ise %14.7 olarak

gerçekleşmiştir.

Tahminlerimize göre enflasyonun 2012 yılında bir önceki yılın aralık ayına

göre %4.5, 2013 yılında ise %5.4 olarak gerçekleşeceği öngörülmüştür.

GSYİH ve enflasyon tahminleri, Dünya ekonomisinde yaşanan gelişmelerin

etkisiyle Kasım 2011 tahminlerinden daha düşük öngörülmüştür.


5

1. GLOBAL EKONOMİK GELİŞMELER IMF tarafından açıklanan “World Economic Outlook” Nisan 2012

raporuna göre, 2011 yılı ikinci yarısı ve 2012 yılı ilk yarısındaki zayıf

ekonomik aktivite nedeniyle 2011 yılında %4 civarında olan dünya

GSYİH büyüme oranının, 2012 yılında %3.5’e gerilemesinin beklendiğini

ortaya koymaktadır. Ocak 2012’de yayımlanan “World Economic

Outlook Update” tahminleri, ağırlıklı olarak Euro bölgesinde yaşanan

bankacılık sektörü sorunları ve kamu borçlarındaki kötüleşme nedeniyle

Eylül 2011’de açıklanan “World Economic Outlook” tahminlerine göre

önemli ölçüde aşağı yönlü revize edilirken, Nisan 2012 tahminlerinin

Euro bölgesi de dahil olmak üzere pek çok ekonomi için Ocak 2012

tahminlerine göre biraz daha ılımlı olduğu görülmektedir. Yine 2012

yılında ekonomik aktivitenin hızlanması durumunda, dünya GSYİH

büyüme oranının 2013 yılında %4’ü aşması öngörülmektedir.

Grafik 1

-8

-6

-4

-2

0

2

4

6

8

10

12

14

16

-8

-6

-4

-2

0

2

4

6

8

10

12

14

16

00 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 13

ULUSLARARASI VE KKTC EKONOMİLERİNİN GSYİH BÜYÜME ORANLARI (%)

GELİŞMİŞ ÜLKELER DÜNYA EURO BÖLGESİ GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELER KKTC

Kaynak: IMF, WORLD ECONOMIC OUTLOOK, NİSAN 2012, DEVLET PLANLAMA ÖRGÜTÜ

TAHMİN


6

Bu öngörülere rağmen, piyasa baskılarına karşılık uygulanan mali

konsolidasyon politikaları, bankacılık sektöründe yaşanan kriz, kamu

borç krizi ve genel güven kaybının sonucu olarak Euro bölgesinde 2012

yılında hafif bir durgunluk yaşanacağı tahmin edilmektedir. Dolayısıyla

Avrupa’daki problemler nedeniyle gelişmiş ülkelerde ekonomik

aktivitenin 2012’de %1.4, 2013’te ise %2 ile sınırlı bir büyüme

göstermesi beklenmektedir.

Rapora göre, Türkiye ekonomisi 2011 yılında %8.5 büyürken, 2012 ve

2013 yılı önemli ölçüde aşağıya çekilerek sırasıyla %2.3 ve %3.2 olması

beklenmektedir.

Grafik 2

-8

-6

-4

-2

0

2

4

6

8

10

12

14

16

-8

-6

-4

-2

0

2

4

6

8

10

12

14

16

00 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 13

TÜRKİYE VE KKTC EKONOMİLERİN GSYİH BÜYÜME ORANLARI (%)

TÜRKİYE KKTC

Kaynak: IMF, WORLD ECONOMIC OUTLOOK, NİSAN 2012, DEVLET PLANLAMA ÖRGÜTÜ

TAHMİN


7

2. KKTC EKONOMİSİNDEKİ GELİŞMELER 2.1. Gayrisafi Yurtiçi Hasıla

2007 yılında düşüş trendine giren KKTC ekonomisi 2008 yılında ortaya

çıkan ve bütün dünya ülkeleri yanında KKTC’ni de etkisi altına alan

küresel ekonomik krizin de etkileri ile durgunluk sürecine girmiştir.

Yaşanan gelişmeler sonucunda Gayri Safi Yurtiçi Hasıla’da (GSYİH) reel

bazda 2007 yılında %2.8 büyüme, 2008 ve 2009 yıllarında ise sırasıyla

%-2.9 ve %-5.5 olarak gerçekleşmiştir. 2010 yılında ise alınan ekonomik

tedbirler sonucunda KKTC ekonomisinde iyileşme süreci başlayarak

GSYİH’da reel olarak %3.7 büyüme gerçekleşmiştir.

Haziran 2012 makroekonomik tahmin çalışmalarında, KKTC Çimento

Satış Göstergelerine göre (en büyük çimento üreticisi verilerine göre

toplam KKTC piyasası) 2011 yılında bir önceki yıla göre %9.7 ve 2012

yılının ilk 5 aylık satış rakamlarında önceki yılın aynı dönemine göre

%5.2 oranında bir azalma olduğu gözlemlenmiştir. Kaydedilen bu

düşüşün inşaat sektörünü olumsuz etkileyeceği düşünülmüştür.

Yine aynı çalışmalarda, ABD Doları bazında gerçekleşen 2011 ithalat

rakamları önceki yıla göre %6.9 oranında artış gösterirken, 2012 yılının

ilk üç ayında önceki yılın aynı dönemine göre %3.0’lık bir düşüş

kaydettiği gözlenmiştir. Gerçekleşen ihracat verilerine göre ise, 2011

yılında 2010 yılına göre %26.7 oranında artış gösterirken, 2012 yılının ilk

üç ayında önceki yılın aynı dönemine göre %13.0’lık bir düşüş kaydettiği

gözlenmiştir. Bu gelişmeler ışığında İthalat Vergileri ile Toptan ve

Perakende Ticaret Sektöründe yaşanması öngörülen büyümenin önceki

tahmin çalışmalarına göre daha düşük gerçekleşmesi beklenmektedir.


8

2011 yılında üretim sektörleri içerisinde büyük paya sahip olan tarım

sektörü, ülkeye düşen yıllık yağışların verimi artırmasıyla reel olarak %8

ve sanayi sektöründe yaşanan gelişmeler sonucunda %2.7 büyüyeceği

öngörülmektedir. Hizmetler sektöründe ise; otel ve lokantacılık, toptan ve

perakende ticaret ile mali müesseseler sektörlerinde yaşanan olumlu

gelişmeler neticesinde %3.2 oranında büyüme kaydedilmesi

beklenmektedir (Tablo 1).

Cari fiyatlarla GSYİH’daki gelişmeler Tablo 2’de görüldüğü gibidir.


9

2009 2010 2011 2012 2013

1. TARIM 1,014.8 1,116.4 1,206 1,272 1,323 2. SANAYİ 1,324.5 1,321.9 1,358 1,384 1,436 2.1. Taşocakçılığı 49.7 49.7 50 50 50 2.2. İmalat sanayi 986.1 970.0 994 1,009 1,039 2.3. Elektrik-Su 288.7 302.2 314 325 346 3. İNŞAAT 1,670.8 1,734.6 1,743 1,761 1,7964. HİZMETLER SEKTÖRÜ 8,447.8 8,536.3 8,813 9,013 9,263 4.1. TİCARET 2,304.6 2,726.9 2,831 2,885 3,010 4.1.1 Toptan Perakende Tic. 1,881.8 2,286.3 2,355 2,390 2,491 4.1.2. Otel.-Lokanta 422.7 440.6 476 495 520 4.2. ULAŞT.-HABERLEŞME 1,415.3 1,132.5 1,172 1,201 1,239 4.3. MALİ MÜESSESELER 558.0 559.6 588 605 626 4.4. KONUT GELİRLERİ 703.8 731.7 754 776 800 4.5. SERBEST MES. VE HİZ. 1,655.9 1,567.7 1,615 1,663 1,696 4.6. KAMU HİZMETLERİ 1,810.3 1,817.9 1,854 1,882 1,891

5. BRÜT KATMA DEĞER (1…4) 12,458.0 12,709.2 13,120 13,430 13,817

6. İTHALAT VERGİLERİ 1,392.0 1,651.5 1,718 1,760 1,822 7. GSYİH (1…..6) 13,850.0 14,360.7 14,838 15,191 15,639 8. NET DIŞ ALEM FAKTÖR GELİRLERİ 100.4 90.5 112 119 115

9. GSMH (7+8) 13,950.4 14,451.2 14,949 15,310 15,755

2009 2010 2011 2012 2013

1. TARIM 8.2 10.0 8.0 5.5 4.0 2. SANAYİ -9.1 -0.2 2.7 1.9 3.7 2.1. Taşocakçılığı -15.5 0.0 0.0 0.0 0.0 2.2. İmalat sanayi -10.7 -1.6 2.5 1.5 3.0 2.3. Elektrik-Su -2.0 4.7 4.0 3.5 6.5 3. İNŞAAT -18.5 3.8 0.5 1.0 2.0 4. HİZMETLER SEKTÖRÜ -3.1 1.0 3.2 2.3 2.8 4.1. TİCARET -8.7 18.3 3.8 1.9 4.3

4.1.1 Toptan Perakende Tic. -11.4 21.5 3.0 1.5 4.2

4.1.2. Otel.-Lokanta 5.4 4.2 8.0 4.0 5.0 4.2. ULAŞT.-HABERLEŞME -2.8 -20.0 3.5 2.5 3.1 4.3. MALİ MÜESSESELER 1.7 0.3 5.0 3.0 3.5 4.4. KONUT GELİRLERİ 3.8 4.0 3.0 3.0 3.0 4.5. SERBEST MES. VE HİZ. 3.4 -5.3 3.0 3.0 2.0 4.6. KAMU HİZMETLERİ -5.0 0.4 2.0 1.5 0.5 5. BRÜT KATMA DEĞER (1…4) -5.3 2.0 3.2 2.4 2.9

6. İTHALAT VERGİLERİ -7.1 18.6 4.0 2.5 3.5 7. GSYİH (1…..6) -5.5 3.7 3.3 2.4 3.0 8. NET DIŞ ALEM FAKTÖR GELİRLERİ -39.3 -9.9 0.0 0.0 0.0

9. GSMH (7+8) -5.7 3.6 3.3 2.4 2.9

BÜYÜME ORANI (%)

1977 YILI FİYATLARIYLA (TL)

GERÇEKLEŞME TAHMİN

TABLO-1 GAYRİSAFİ YURTİÇİ HASILA VE GAYRİ SAFİ MİLLİ HASILA


Kaynak: Devlet Planlama Örgütü


10


2009 2010 2011 2012 2013

1. TARIM 300.6 330.3 375 411 436 2. SANAYİ 516.7 552.8 603 650 717 2.1. Taşocakçılığı 35.5 35.6 36 37 38 2.2. İmalat sanayi 171.8 130.9 145 154 167 2.3. Elektrik-Su 309.4 386.3 422 458 513 3. İNŞAAT 346.4 312.1 345 366 3924. HİZMETLER SEKTÖRÜ 3,765.0 3,882.6 4,417 4,886 5,335 4.1. TİCARET 766.3 900.0 1,033 1,138 1,237 4.1.1 Toptan Perakende Tic. 484.1 598.0 678 743 805 4.1.2. Otel.-Lokanta 282.2 302.0 356 396 432 4.2. ULAŞT.-HABERLEŞME 597.3 525.2 625 705 763 4.3. MALİ MÜESSESELER 388.4 404.4 446 482 524 4.4. KONUT GELİRLERİ 202.5 220.6 250 283 321 4.5. SERBEST MES. VE HİZ. 609.3 652.3 739 799 856 4.6. KAMU HİZMETLERİ 1,201.2 1,180.1 1,324 1,478 1,634

5. BRÜT KATMA DEĞER (1…4) 4,928.7 5,077.8 5,740 6,313 6,880

6. İTHALAT VERGİLERİ 447.6 536.3 342 466 482 7. GSYİH (1…..6) 5,376.3 5,614.1 6,081 6,779 7,363 8. NET DIŞ ALEM FAKTÖR GELİRLERİ 39.0 35.4 37 40 43

9. GSMH (7+8) 5,415.3 5,649.5 6,119 6,819 7,405

2009 2010 2011 2012 2013

1. TARIM 16.0 9.9 13.4 9.7 6.1 2. SANAYİ -4.8 7.0 9.1 7.8 10.4 2.1. Taşocakçılığı -16.0 0.3 2.0 2.0 2.0 2.2. İmalat sanayi -15.3 -23.8 10.7 6.6 8.1 2.3. Elektrik-Su 3.9 24.9 9.2 8.7 11.8 3. İNŞAAT -4.4 -9.9 10.6 6.1 7.1 4. HİZMETLER SEKTÖRÜ 7.6 3.1 13.8 10.6 9.2 4.1. TİCARET 6.2 17.5 14.8 10.2 8.7

4.1.1 Toptan Perakende Tic. -1.6 23.5 13.3 9.6 8.4

4.1.2. Otel.-Lokanta 22.8 7.0 17.7 11.3 9.2 4.2. ULAŞT.-HABERLEŞME -2.8 -12.1 19.0 12.8 8.3 4.3. MALİ MÜESSESELER 8.5 4.1 10.3 8.1 8.7 4.4. KONUT GELİRLERİ 15.1 8.9 13.3 13.3 13.3 4.5. SERBEST MES. VE HİZ. 16.0 7.1 13.3 8.2 7.1 4.6. KAMU HİZMETLERİ 8.8 -1.8 12.2 11.7 10.6 5. BRÜT KATMA DEĞER (1…4) 5.7 3.0 13.0 10.0 9.0

6. İTHALAT VERGİLERİ 7.4 19.8 -36.3 36.4 3.5 7. GSYİH (1…..6) 5.8 4.4 8.3 11.5 8.6 8. NET DIŞ ALEM FAKTÖR GELİRLERİ -9.5 -3.6 1.7 3.3 2.2

9. GSMH (7+8) 5.6 4.3 8.3 11.5 8.6

TABLO-2 GAYRİSAFİ YURTİÇİ HASILA VE GAYRİ SAFİ MİLLİ HASILA


CARİ FİYATLARIYLA (MİLYON TL)


BÜYÜME ORANI (%)


11

Son 1-1.5 yıllık gelişmeleri açıklayabilmek amacıyla KKTC Faaliyet

Endeksi oluşturulmuştur. Endeks hesaplanırken Maximum Likelihood

faktör modeli kullanılmıştır (Detay için Bknz Ek-1). Dahilde Alınan Katma

Değer Vergisi, Kurumlar Vergisi, Gelir Vergisi ve İthalat Vergilerinin

Ocak-2000 Mayıs-2012’ye kadar aylık gerçekleşen ve enflasyondan

arındırılmış verileri kullanılarak oluşturulan Faaliyet Endeksi’ne göre

2011 yılında ekonominin 2010 yılında kaydedilen büyümenin biraz

altında gerçekleşeceği tahmin edilmektedir (Grafik 3).

Grafik 3

-12

-8

-4

0

4

8

12

00 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11

GSYİH (Yıl lık Değişim)FAALİYET ENDEKSİ KULLANILARAK HESAPLANMIŞ TAHMİNİ GSYİH (Yıl lık Değişim)

GSYİH ve FAALİYET ENDEKSİ KULLANILARAKHESAPLANAN TAHMİNİ GSYİH (HP FİLTRELİ, REEL)

%


12

Grafik 4’de görüldüğü üzere, 2000 yılında yaşanan ekonomik krizinin

etkileri 2000 – 2002 döneminde uygulanan ekonomik ve mali istikrar

politikaları neticesinde 2002 yılında azalmış ve ekonomi toparlanma

sürecine girmiştir. 2004 yılında ise inşaat sektöründeki gelişme

neticesinde iyileşme süreci hızlanmış ve GSYİH trend üzerinde bir

büyüme kaydetmiştir.

2008 yılındaki krizin ardından ekonomide düşüş yaşanmış ve 2010

yılından itibaren yapısal yönde yapılan yeniden yapılandırma, mali

disiplinin sağlanması ve reel sektörün gelişimine yönelik desteklerin

artırılmasını içeren politikalar neticesinde toparlanma sürecine girmiştir.

2011, 2012 ve 2013 yıllarını kapsayan tahmin döneminde ise büyümenin

ekonomik trend seviyesinde olması beklenirken trenddeki büyümenin de

önceki yıllara göre biraz daha düşük olacağı öngörülmektedir.

Grafik 4

4000

6000

8000

10000

12000

14000

16000

GSYİH ve EKONOMİK TREND

GSYİH (1977 Fiyatlarıyla, TL)

EKONOMİK TREND (Hodrick Prescott Filter)

-15-10

-505

1015

90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 00 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 13

TREND FARKI (%)


13

Yukarıda belirtilen gelişmeler de dikkate alınarak yapılan tahmin

çalışmaları sonucunda KKTC ekonomisinin reel olarak 2011 yılında

%3.3, 2012 yılında %2.4 ve 2013 yılında ise %3.0 büyüyeceği tahmin

edilmektedir (Grafik 5).

Grafik 5

-7.5

-5.0

-2.5

0.0

2.5

5.0

7.5

10.0

12.5

15.0

90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 00 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 13

GSYİH (%) TAHMİN

GSYİH (%)


14

2.2. Enflasyon

KKTC, küçük bir ekonomiye sahip olmasından dolayı dışa bağımlı bir

ekonomik yapıya sahip olup özellikle döviz kurları ve dünya petrol

fiyatlarında oluşabilecek dalgalanmalar enflasyon değişimi üzerinde

önemli bir rol oynamaktadır.

Döviz kurlarında 2011 yılında yaşanan yüksek artış, enflasyonun

artmasına sebep olmuştur. Döviz kurlarında yaşanan artışlar özellikle

ithalat fiyatlarını yükseltmiş, bunun sonucunda da ithal ürünlerin piyasa

fiyatlarını artırmıştır. 2011 yılı sonu ve 2012’nin ilk 5 ayındaki

gerçekleşme verilerine göre döviz kurlarındaki düşüşün de etkisiyle

enflasyon önceki yıla oranla daha düşük seyretmektedir (Grafik 6).

Petrol fiyatlarındaki değişimin enflasyon üzerindeki etkisi (Grafik 7),

döviz kurlarındaki değişimin enflasyon üzerindeki etkisi ile benzerlik

göstermektedir.

2008 yılının ortasından itibaren petrol fiyatlarındaki düşüş ve 2009

yılından itibaren döviz kurlarındaki düşüşe bağlı olarak 2009 ve 2010

yıllarında enflasyon önceki yıllara göre daha düşük gerçekleşmiştir.


15

Grafik 6

Grafik 7

-50

-40

-30

-20

-10

0

10

20

30

40

50

0.0

2.5

5.0

7.5

10.0

12.5

15.0

17.5

20.0

22.5

25.0

12007

5 9 12008

5 9 12009

5 9 12010

5 9 12011

5 9 12012

5

ENFLASYON - DÖVİZ KURU (Bir Önceki Yılın Aynı Ayına Göre Değişim, %)

ENFLASYON (Sol Aksis)DÖVİZ KURU TL/ABD $ (Sağ Aksis)

0

15

30

45

60

75

90

105

120

135

150

0.0

2.5

5.0

7.5

10.0

12.5

15.0

17.5

20.0

22.5

25.0

12007

5 9 12008

5 9 12009

5 9 12010

5 9 12011

5 9 12012

5

ABD $

Bir Ö

ncek

i Yılı

n Ay

nı A

yım

a Gö

re D

eğişi

m , %

ENFLASYON - PETROL FİYATLARI

ENFLASYON, % (Sol Aksis)PETROL FİYATLARI, ABD $ (Sağ Aksis)


16

2011 yılı boyunca TL bazında petrol fiyatlarındaki %42 civarındaki artış,

Tüketici fiyatları endeksinin ana harcama guruplarından ulaştırmanın

%28.2 ile konut, su elektrik, gaz ve diğer yakıtların %18.3 oranında

artmasına sebep olmuş bu da enflasyonu bir önceki yılın aralık ayına

göre %14.7 artırmıştır. 2011 yılında tüketici fiyatları endeksi ortalama

olarak %9.7 artmıştır.

2012 yılının ilk 6 ayında %0.7 olarak gerçekleşen enflasyon rakamları

dikkate alınarak yapılan tahmin çalışmaları sonucunda enflasyonun

2011 yılına göre daha düşük bir seyir izleyerek 2012 yılında %5.6 ve

2013 yılında ise %5.4 olarak gerçekleşeceği tahmin edilmektedir.

Ortalama enflasyon ise 2012 ve 2013 yıllarında sırasıyle %9.3 ve %6.2

olarak gerçekleşeceği varsayılmaktadır (Tablo 3).

TABLO 3

YILLIK ORTALAMA

DEĞİŞİM

BİR ÖNCEKİ YILIN ARALIK AYINA GÖRE

DEĞİŞİMİLK 6 AYLIK DEĞİŞİM

07 14.2 9.4 2.1 08 13.9 14.5 8.5 09 5.8 5.7 0.6 10 4.2 3.3 0.3 11 9.7 14.7 5.9 12 9.3 5.6 0.7 13 6.2 5.4 2.9

TÜFE (2008=100 TEMEL YILI)

%


Tahmin çalışmaları Haziran-2012’den itibaren petrol fiyatlarının ve döviz

kurlarının çok fazla değişmeyeceği..teknik varsayımı dikkate alınarak

yapılmıştır.


17

EK-1

Faaliyet Endeksi Oluşturmada Kullanılan Faktör Analiz Methodu

-0.4

0.0

0.4

0.8

1.2

1.6

2.0

I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II

2008 2009 2010 2011 2012

EKONOMİK TREND FAALİYET ENDEKSİ

KKTC FAALİYET ENDEKSİ (Reel)Endeks

Factor Method: Maximum Likelihoo d Date: 06/14/12 Time: 14:38 Covariance Analysis: Ordinary Correlation Sample: 2000M01 2012M05 Included observations: 149 Number of factors: User - specified Prior communalities: Squared multiple correlation Convergence achieved a fter 4 iterations Loadings

F1 Communality Uniqueness TAXIVAT 0.929797 0.864523 0.135477 TAXCO 0.707125 0.500026 0.499974 TAXIN 0.780998 0.609958 0.390042

TAXIMD 0.918176 0.843047 0.156953

Factor Var iance Cumulative Difference Proportion Cumulative F1 2.817553 2.817553 --- 1.000000 1.000000

Total 2.817553 2.817553 1.000000 Model Independence Saturated

Discrepancy 0.018808 2.775331 0.000000 Chi - square

statistic 2.783550 4 10.7491 --- Chi - square prob. 0.2486 0.0000 ---

Bartlett chi - square 2.730262 404.7358 --- Bartlett

probability 0.2553 0.0000 --- Parameters 8 4 10 Degrees - of -

freedom 2 6 ---


18

EK-2

2007 2008 2009 2010 2011

İTHALAT (Milyon ABD $)1 1,539.2 1,680.7 1,326.2 1,604.2 1,625.1İHRACAT (Milyon ABD $) 83.7 83.7 71.1 96.4 115.2DAHİLDE ALINAN KDV (Milyon TL) 135.6 140.6 138.0 158.4 191.8İTHALATTAN ALINAN KDV (Milyon TL)

241.3 248.1 220.0 251.5 278.0İSTİHDAM EDİLEN KİŞİ SAYISI 89,787 91,223 91,550 93,498 97,103İŞSİZ SAYISI 9,361 9,881 12,941 12,619 10,411TOPLAM İŞGÜCÜ 99,148 101,104 104,491 106,117 107,514İŞSİZLİK ORANI (%) 9.4 9.8 12.4 11.9 9.7SOSYAL SİGORTA PRİM TAHSİLATLARI1 (Milyon TL)

256.3 294.4 287.4 284.6 286.9

2007 2008 2009 2010 2011

İTHALAT (Milyon ABD $)1 11.8 9.2 -21.1 21.0 1.3 İHRACAT (Milyon ABD $) 22.9 0.0 -15.1 35.6 19.5 DAHİLDE ALINAN KDV (Milyon TL) 4.7 3.6 -1.8 14.7 21.1 İTHALATTAN ALINAN KDV (Milyon TL)

9.4 2.8 -11.3 14.3 10.5 İSTİHDAM EDİLEN KİŞİ SAYISI -2.2 1.6 0.4 2.1 3.9 İŞSİZ SAYISI -2.0 5.6 31.0 -2.5 -17.5 SOSYAL SİGORTA PRİM TAHSİLATLARI1 (Milyon TL)

- 14.8 -2.4 -1.0 0.8

2007 2008 2009 2010 2011 2012

İTHALAT (Milyon ABD $) 319.1 416.4 243.7 337.2 406.2 353.0İHRACAT (Milyon ABD $) 29.5 21.8 16.0 24.5 34.3 29.9DAHİLDE ALINAN KDV (Milyon TL) 31.6 32.4 34.3 34.5 41.9 49.5İTHALATTAN ALINAN KDV (Milyon TL)

45.6 51.7 44.6 47.7 52.8 56.0SOSYAL SİGORTA PRİM TAHSİLATLARI1 (Milyon TL)

61.6 68.2 74.1 71.6 73.8 90.2

2007 2008 2009 2010 2011 2012

İTHALAT (Milyon ABD $) 6.1 30.5 -41.5 38.4 20.5 -13.1 İHRACAT (Milyon ABD $) 35.2 -26.2 -26.5 53.1 39.8 -12.8 DAHİLDE ALINAN KDV (Milyon TL) 19.8 2.4 5.9 0.8 21.3 18.1İTHALATTAN ALINAN KDV (Milyon 13.9 13.3 -13.9 7.1 10.7 5.9SOSYAL SİGORTA PRİM TAHSİLATLARI1 (Milyon TL)

- 10.7 8.6 -3.3 3.0 22.2

BAZI GÖSTERGELERİN YILLIK VE 1. ÇEYREK DÖNEMKARŞILAŞTIRMALI VERİLERİ

% DEĞİŞİM

% DEĞİŞİM

1. ÇEYREK KARŞILAŞTIRMASI

YILLIK KARŞILAŞTIRMA

Kaynak: Ticaret Dairesi, Gelir ve Vergi Dairesi, Sosyal Sigortalar Dairesi 1 Elektrik santralinde kullanılan akaryakıt hariç.


19

EK-3

2006 2007 2008 2009 2010

GSMH (Cari Fiyatlarla, Milyon TL) 4,101.4 4,671.3 5,128.3 5,415.3 5,649.5

GSMH (Milyon $) 2,845.2 3,598.8 3,995.6 3,502.5 3,750.6

Reel Büyüme Hızı (%) 13.2 1.5 -3.4 -5.7 3.6

Fert Başına GSMH (Cari Fiyatlarla, TL)

17,063.0 19,165.0 20,739.0 21,537.8 22,147.1

Fert Başına GSMH ($) 11,837.0 14,765.0 16,158.0 13,930.0 14,703.0

Enflasyon Oranı (%) 19.2 9.4 14.5 5.7 3.3

Bütçe Açığı (Milyon $)1 287.3 221.2 369.6 491.0 375.8

Banka Mevduatları (Milyon $)2 3,330.4 4,239.2 3,678.6 4,207.4 4,691.6

Döviz Rezervi (Milyon $) 2,030.9 2,072.1 1,802.6 1,974.7 2,069.1

İhracat (Milyon $) 68.1 83.7 83.7 71.1 96.4

İthalat (Milyon $) 1,376.2 1,539.2 1,680.7 1,326.2 1,604.2

Dış Ticaret Dengesi (Milyon $) -1,308.1 -1,455.5 -1,597.0 -1,255.1 -1,507.8

İhracat / İthalat (%) 4.9 5.4 5.0 5.4 6.0

Gelen Turist Sayısı (1,000 Kişi) 715.7 791.0 808.7 800.4 902.4

Türkiye 572.6 634.6 650.4 638.7 741.9

Diğer 143.1 156.5 158.3 161.7 160.5

Net Turizm Geliri (Milyon $) 303.2 381.0 383.7 390.7 405.8

Yatak Sayısı 13,755.0 16,180.0 15,784.0 16,177.0 17,358.0

Öğrenci Sayısı 41,865.0 38,799.0 43,021.0 45,634.0 40,431.0

İstihdam 91,815.0 89,787.0 91,223.0 91,550.0 93,498.0

İşsiz Sayısı 9,552.0 9,361.0 9,881.0 12,941.0 12,619.0

İşsizlik Oranı (%) 9.4 9.4 9.8 12.4 11.9

1 Devlet bütçe dengesi tablosundaki finansman dengesini ifade etmektedir.2 Türk Lirası mevduatlar ile döviz mevduatları ve tevdiatlarını içermektedir.

TEMEL EKONOMİK VE SOSYAL GÖSTERGELER


20

EK-4

2006 2007 2008 2009 2010

1. Tarım 1,141.7 1,146.5 938.1 1,014.8 1,116.41.1. Bitkisel 579.3 580.0 423.7 476.1 555.11.2. Hayvancılık 489.6 478.1 434.0 461.1 482.21.3. Ormancılık 21.2 24.9 19.5 15.0 18.01.4. Balıkçılık 51.6 63.5 60.8 62.6 61.22. Sanayi 1,638.4 1,624.4 1,457.6 1,324.5 1,321.92.1. Taşocakçılığı 64.1 64.8 58.8 49.7 49.72.2. İmalat Sanayii 1,313.3 1,274.7 1,104.3 986.1 970.02.3. Elektrik-Su 261.0 284.9 294.5 288.7 302.23. İnşaat 2,136.9 2,227.3 2,049.0 1,670.8 1,734.64. Ticaret-Turizm 2,650.7 2,578.9 2,524.8 2,304.6 2,726.94.1. Toptan ve Perakende Ticaret 2,296.6 2,199.8 2,123.7 1,881.8 2,286.34.2. Otelcilik ve Lokantacılık 354.1 379.1 401.1 422.7 440.65. Ulaştırma-Haberleşme 1,478.0 1,425.0 1,456.2 1,415.3 1,132.56. Mali Müesseseler 470.7 500.5 548.7 558.0 559.67. Konut Sahipliği 631.8 660.6 678.3 703.8 731.78. Serbest Meslek ve Hizmetler 1,440.2 1,534.7 1,600.9 1,655.9 1,567.79. Kamu Hizmetleri 1,741.0 1,884.0 1,906.1 1,810.3 1,817.910. İthalat Vergileri 1,344.5 1,509.5 1,497.8 1,392.0 1,651.511. GSYİH 14,673.9 15,091.3 14,657.4 13,850.0 14,360.812. Net Dış Alem Faktör Gelirleri 416.8 219.5 139.7 100.4 90.5GSMH 15,090.7 15,310.8 14,797.2 13,950.4 14,451.3

2006 2007 2008 2009 2010

1. Tarım 0.4 -18.2 8.2 10.01.1. Bitkisel 0.1 -26.9 12.4 16.61.2. Hayvancılık -2.3 -9.2 6.3 4.61.3. Ormancılık 17.5 -21.7 -23.1 20.01.4. Balıkçılık 23.1 -4.3 3.0 -2.2 2. Sanayi -0.9 -10.3 -9.1 -0.2 2.1. Taşocakçılığı 1.1 -9.3 -15.5 0.02.2. İmalat Sanayii -2.9 -13.4 -10.7 -1.6 2.3. Elektrik-Su 9.2 3.4 -2.0 4.73. İnşaat 4.2 -8.0 -18.5 3.84. Ticaret-Turizm -2.7 -2.1 -8.7 18.34.1. Toptan ve Perakende Ticaret -4.2 -3.5 -11.4 21.54.2. Otelcilik ve Lokantacılık 7.1 5.8 5.4 4.25. Ulaştırma-Haberleşme -3.6 2.2 -2.8 -20.0 6. Mali Müesseseler 6.3 9.6 1.7 0.37. Konut Sahipliği 4.6 2.7 3.8 4.08. Serbest Meslek ve Hizmetler 6.6 4.3 3.4 -5.3 9. Kamu Hizmetleri 8.2 1.2 -5.0 0.410. İthalat Vergileri 12.3 -0.8 -7.1 18.611. GSYİH 2.8 -2.9 -5.5 3.712. Net Dış Alem Faktör Gelirleri -47.3 -36.4 -28.2 -9.8 GSMH 1.5 -3.4 -5.7 3.6


GSYİH'DAKİ SEKTÖREL GELİŞMELER

1977 Yılı Fiyatlarıyla, (TL)

Büyüme Oranı (%)


21

EK-5

2006 2007 2008 2009 2010

1. Tarım 249.4 288.2 259.2 300.6 330.31.1. Bitkisel 128.2 161.3 137.7 154.2 169.91.2. Hayvancılık 107.6 110.4 105.1 127.7 137.41.3. Ormancılık 0.8 1.0 0.9 0.7 0.91.4. Balıkçılık 12.9 15.4 15.4 18.0 22.02. Sanayi 377.5 430.8 542.8 516.7 552.82.1. Taşocakçılığı 41.1 48.7 42.3 35.5 35.62.2. İmalat Sanayii 180.8 204.3 202.7 171.8 130.92.3. Elektrik-Su 155.6 177.8 297.7 309.4 386.33. İnşaat 314.8 364.4 362.2 346.4 312.14. Ticaret-Turizm 617.5 630.3 721.7 766.4 900.04.1. Toptan ve Perakende Ticaret 455.0 435.5 491.9 484.1 598.04.2. Otelcilik ve Lokantacılık 162.5 194.8 229.8 282.2 302.05. Ulaştırma-Haberleşme 437.2 533.4 614.5 597.3 525.26. Mali Müesseseler 259.3 309.4 357.8 388.4 404.47. Konut Sahipliği 117.7 144.2 175.9 202.5 220.68. Serbest Meslek ve Hizmetler 441.9 493.5 525.2 609.3 652.39. Kamu Hizmetleri 808.0 1,003.5 1,104.0 1,201.2 1,180.110. İthalat Vergileri 364.7 406.7 416.6 447.6 536.311. GSYİH 3,988.1 4,604.3 5,079.9 5,376.3 5,614.112. Net Dış Alem Faktör Gelirleri 113.3 67.0 48.4 39.0 35.4GSMH 4,101.4 4,671.3 5,128.3 5,415.3 5,649.5

2006 2007 2008 2009 2010

1. Tarım 6.3 6.3 5.1 5.6 5.91.1. Bitkisel 3.2 3.5 2.7 2.9 3.01.2. Hayvancılık 2.7 2.4 2.1 2.4 2.41.3. Ormancılık 0.0 0.0 0.0 0.0 0.01.4. Balıkçılık 0.3 0.3 0.3 0.3 0.42. Sanayi 9.5 9.4 10.7 9.6 9.82.1. Taşocakçılığı 1.0 1.1 0.8 0.7 0.62.2. İmalat Sanayii 4.5 4.4 4.0 3.2 2.32.3. Elektrik-Su 3.9 3.9 5.9 5.8 6.93. İnşaat 7.9 7.9 7.1 6.4 5.64. Ticaret-Turizm 15.5 13.7 14.2 14.3 16.04.1. Toptan ve Perakende Ticaret 11.4 9.5 9.7 9.0 10.74.2. Otelcilik ve Lokantacılık 4.1 4.2 4.5 5.2 5.45. Ulaştırma-Haberleşme 11.0 11.6 12.1 11.1 9.46. Mali Müesseseler 6.5 6.7 7.0 7.2 7.27. Konut Sahipliği 3.0 3.1 3.5 3.8 3.98. Serbest Meslek ve Hizmetler 11.1 10.7 10.3 11.3 11.69. Kamu Hizmetleri 20.3 21.8 21.7 22.3 21.010. İthalat Vergileri 9.1 8.8 8.2 8.3 9.611. GSYİH 100.0 100.0 100.0 100.0 100.012. Net Dış Alem Faktör Gelirleri 2.8 1.5 1.0 0.7 0.6GSMH 102.8 101.5 101.0 100.7 100.6


GSYİH'DAKİ SEKTÖREL GELİŞMELER

% Pay

Cari Fiyatlarla, Milyon TL


22

EK-6

-3.0

-2.0

-1.0

0.0

1.0

2.0

3.0

4.0

2007

2008

2009

2010

%GA

YRİ S

AFİ M

İLLİ

HAS

ILAD

AKİ S

EKTÖ

RLER

İN B

ÜYÜ

MEY

E KAT

KISI

1. Ta

rım2.

Sana

yi3.

İnşa

at

4. Ti

care

t-Tur

izm5.

Ula

ştırm

a-Ha

berle

şme

6. M

ali M

üess

esel

er

7. K

onut

Sah

ipliğ

i8.

Serb

est M

esle

k ve

Hizm

etle

r9.

Kam

u Hi

zmet

leri


23

EK-7

0.0

2,00

0.0

4,00

0.0

6,00

0.0

8,00

0.0

10,0

00.0

12,0

00.0

14,0

00.0

16,0

00.0

2006

2007

2008

2009

2010

GSYİ

H'YA

SEKT

ÖREL

KAT

KI (

1977

fiya

tlarıy

la, T

L)

1. Ta

rım2.

Sana

yi3.

İnşa

at4.

1. To

ptan

ve P

erak

ende

Tica

ret

4.2.

Ote

lcilik

ve Lo

kant

acılık

5. U

laştır

ma-

Habe

rleşm

e6.

Mali

Müe

sses

eler

7. Ko

nut S

ahip

liği

8. Se

rbes

t Mes

lek v

e Hi

zmet

ler

9. Ka

mu

Hizm

etle

ri10

. İtha

lat V

ergil

eri


24

EK-8

2006 2007 2008 2009* 2010*

1. Toplam Kaynaklar 16,170.6 16,376.1 16,242.6 14,211.5 15,514.0 1.1. GSMH 15,090.7 15,310.8 14,797.2 13,950.4 14,451.3 1.2. Dış Açık 1,079.9 1,065.3 1,445.4 261.1 1,062.7 2. Toplam Yatırımlar 3,745.8 3,570.0 3,027.2 2,438.6 2,684.8 2.1. Sabit Sermaye 3,556.7 3,488.4 3,066.3 2,396.7 2,600.2 2.1.1. Kamu 1,134.8 859.2 771.0 419.0 517.5 2.1.2. Özel 2,421.9 2,629.1 2,295.4 1,977.7 2,082.6 2.2. Stok Değişimleri 189.1 81.6 -39.1 41.9 84.6 2.2.1. Kamu 27.1 -21.8 39.9 57.9 -54.1 2.2.2. Özel 162.0 103.4 -79.0 -16.0 138.8 3. Toplam Tüketim 12,424.8 12,806.1 13,215.5 11,773.0 12,829.2 4. Kamu Harcanabilir Geliri 2,781.6 2,965.3 3,190.1 2,105.5 2,508.5 4.1. Kamu Tüketimi 3,638.5 4,035.8 3,942.7 3,832.2 3,959.5 4.2. Kamu Tasarrufu -856.9 -1,070.5 -752.6 -1,726.7 -1,451.0 4.3. Kamu Yatırımı 1,161.9 837.5 810.9 476.9 463.4 4.4. Kamu Tasarruf-Yatırım Farkı -2,018.8 -1,907.9 -1,563.5 -2,203.6 -1,914.4 5. Özel Harcanabilir Gelir 12,309.1 12,345.5 11,607.0 11,844.9 11,942.8 5.1. Özel Tüketim 8,786.3 8,770.3 9,272.7 7,940.8 8,869.7 5.2. Özel Tasarruf 3,522.8 3,575.2 2,334.3 3,904.2 3,073.1 5.3. Özel Yatırım 2,583.9 2,732.5 2,216.3 1,961.7 2,221.4 5.4. Özel Tasarruf-Yatırım Farkı 938.9 842.6 118.0 1,942.5 851.7 Özel Tasarruf Oranı (%) 28.6 29.0 20.1 33.9 25.7 6. Toplam Yurtiçi Tasarruflar 2,665.9 2,504.7 1,581.7 2,177.4 1,622.1 Yatırımlar/GSMH (%) 24.8 23.3 20.5 17.5 18.6 Tasarruflar/GSMH (%) 17.7 16.4 10.7 15.6 11.2

2006 2007 2008 2009* 2010*

1. Toplam Kaynaklar 1.3 -0.8 -12.5 9.2 1.1. GSMH 1.5 -3.4 -5.7 3.6 1.2. Dış Açık -1.4 35.7 -81.9 306.9 2. Toplam Yatırımlar -4.7 -15.2 -19.4 10.1 2.1. Sabit Sermaye -1.9 -12.1 -21.8 8.5 2.1.1. Kamu -24.3 -10.3 -45.7 23.5 2.1.2. Özel 8.6 -12.7 -13.8 5.3 2.2. Stok Değişimleri -56.8 -147.9 -207.0 102.1 2.2.1. Kamu -180.4 -283.1 45.1 -193.5 2.2.2. Özel -36.2 -176.4 -79.7 -966.5 3. Toplam Tüketim 3.1 3.2 -10.9 9.0 4. Kamu Harcanabilir Geliri 6.6 7.6 -34.0 19.1 4.1. Kamu Tüketimi 10.9 -2.3 -2.8 3.3 4.2. Kamu Tasarrufu 24.9 -29.7 129.4 -16.0 4.3. Kamu Yatırımı -27.9 -3.2 -41.2 -2.8 4.4. Kamu Tasarruf-Yatırım Farkı -5.5 -18.1 40.9 -13.1 5. Özel Harcanabilir Gelir 0.3 -6.0 2.0 0.8 5.1. Özel Tüketim -0.2 5.7 -14.4 11.7 5.2. Özel Tasarruf 1.5 -34.7 67.3 -21.3 5.3. Özel Yatırım 5.8 -18.9 -11.5 13.2 5.4. Özel Tasarruf-Yatırım Farkı -10.3 -86.0 1,546.2 -56.2 6. Toplam Yurtiçi Tasarruflar 1.4 -30.7 68.7 -24.1 Kaynak: Devlet Planlama Örgütü* Gerçekleşme Tahmini (Ödemeler Dengesi Gerçekleşme Tahmini kullanılmıştır.)

EKONOMİNİN GENEL DENGESİ


Değişim (%)


25

EK-9

2006 2007 2008 2009* 2010*

1. Toplam Kaynaklar 4,394.9 4,996.3 5,629.3 5,516.7 6,056.4 1.1. GSMH 4,101.4 4,671.3 5,128.3 5,415.3 5,649.5 1.2. Dış Açık 293.5 325.0 501.0 101.4 406.9 2. Toplam Yatırımlar 1,018.0 1,089.2 1,049.1 946.6 1,049.6 2.1. Sabit Sermaye 966.7 1,064.3 1,062.7 930.3 1,016.5 2.1.1. Kamu 308.4 262.1 267.2 162.6 202.3 2.1.2. Özel 658.2 802.1 795.5 767.7 814.2 2.2. Stok Değişimleri 51.4 24.9 -13.6 16.3 33.1 2.2.1. Kamu 7.4 -6.6 13.8 22.5 -21.2 2.2.2. Özel 44.0 31.5 -27.4 -6.2 54.3 3. Toplam Tüketim 3,376.8 3,907.1 4,580.1 4,570.0 5,015.4 4. Kamu Harcanabilir Geliri 756.0 904.7 1,041.5 751.9 980.6 4.1. Kamu Tüketimi 988.9 1,231.3 1,366.5 1,487.6 1,547.9 4.2. Kamu Tasarrufu -232.9 -326.6 -325.0 -735.7 -567.2 4.3. Kamu Yatırımı 315.8 255.5 281.0 185.1 181.2 4.4. Kamu Tasarruf-Yatırım Farkı -548.7 -582.1 -606.0 -920.8 -748.4 5. Özel Harcanabilir Gelir 3,345.4 3,766.5 4,086.8 4,663.3 4,668.9 5.1. Özel Tüketim 2,387.9 2,675.8 3,213.7 3,082.5 3,467.5 5.2. Özel Tasarruf 957.4 1,090.8 873.2 1,580.9 1,201.4 5.3. Özel Yatırım 702.3 833.7 768.1 761.5 868.4 5.4. Özel Tasarruf-Yatırım Farkı 255.2 257.1 105.0 819.4 333.0 Özel Tasarruf Oranı (%) 28.6 29.0 21.4 33.9 25.7 6. Toplam Yurtiçi Tasarruflar 724.6 764.2 548.2 845.2 634.1 Yatırımlar/GSMH (%) 24.8 23.3 20.5 17.5 18.6 Tasarruflar/GSMH (%) 17.7 16.4 10.7 15.6 11.2

2006 2007 2008 2009* 2010*

1. Toplam Kaynaklar 110.2 108.5 110.8 102.6 107.9 1.1. GSMH 102.8 101.5 101.0 100.7 100.6 1.2. Dış Açık 7.4 7.1 9.9 1.9 7.2 2. Toplam Yatırımlar 25.5 23.7 20.7 17.6 18.7 2.1. Sabit Sermaye 24.2 23.1 20.9 17.3 18.1 2.1.1. Kamu 7.7 5.7 5.3 3.0 3.6 2.1.2. Özel 16.5 17.4 15.7 14.3 14.5 2.2. Stok Değişimleri 1.3 0.5 -0.3 0.3 0.6 2.2.1. Kamu 0.2 -0.1 0.3 0.4 -0.4 2.2.2. Özel 1.1 0.7 -0.5 -0.1 1.0 3. Toplam Tüketim 84.7 84.9 90.2 85.0 89.3 4. Kamu Harcanabilir Geliri 19.0 19.6 20.5 14.0 17.5 4.1. Kamu Tüketimi 24.8 26.7 26.9 27.7 27.6 4.2. Kamu Tasarrufu -5.8 -7.1 -6.4 -13.7 -10.1 4.3. Kamu Yatırımı 7.9 5.5 5.5 3.4 3.2 4.4. Kamu Tasarruf-Yatırım Farkı -13.8 -12.6 -11.9 -17.1 -13.3 5. Özel Harcanabilir Gelir 83.9 81.8 80.5 86.7 83.2 5.1. Özel Tüketim 59.9 58.1 63.3 57.3 61.8 5.2. Özel Tasarruf 24.0 23.7 17.2 29.4 21.4 5.3. Özel Yatırım 17.6 18.1 15.1 14.2 15.5 5.4. Özel Tasarruf-Yatırım Farkı 6.4 5.6 2.1 15.2 5.9 6. Toplam Yurtiçi Tasarruflar 0.7 0.6 0.4 0.6 0.5 Kaynak: Devlet Planlama Örgütü* Gerçekleşme Tahmini (Ödemeler Dengesi Gerçekleşme Tahmini kullanılmıştır.)

EKONOMİNİN GENEL DENGESİ


GSYİH'daki Pay (%)


26

EK-10

(Milyon ABD$)Sektörler 2006 2007 2008 2009* 2010*

1.Cari İşlemler

1.1. Dış Ticaret

1.1.1. Dışsatım 68.1 83.7 83.7 71.1 96.4

1.1.2. Dışalım 1,376.2 1,539.2 1,680.7 1,326.2 1,604.2

Dış Ticaret Dengesi -1,308.1 -1,455.5 -1,597.0 -1,255.1 -1,507.8

GSYİH'daki Payı (%) -47.3 -41.0 -40.4 -36.1 -40.5

1.2. Görünmeyen İşlemler

1.2.1. Turizm (Net) 303.2 381.0 383.7 390.7 405.8

1.2.2. Diğer Görünmeyenler (Net) 801.3 824.1 823.0 799.0 826.2

Görünmeyen İşlemler Dengesi 1,104.5 1,205.1 1,206.7 1,189.7 1,232.0

Cari İşlemler Dengesi -203.6 -250.4 -390.3 -65.4 -275.8

GSYİH'daki Payı (%) -7.4 -7.1 -9.9 -1.9 -7.4

2. Sermaye Hareketleri

2.1. TC Yardım ve Kredileri 218.0 209.1 337.1 425.3 363.9

2.2. Diğer Sermaye Hareketleri(Net) 172.9 125.9 73.4 69.7 74.6

Sermaye Hareketleri Dengesi 390.9 335.0 410.5 495.0 438.5

Genel Denge 187.3 84.6 20.2 429.6 162.7

GSYİH'daki Payı (%) 6.8 2.4 0.5 12.4 4.4

3. Rezerv Hareketleri (- Artış, + Azalış) -433.3 -41.2 269.5 -172.1 -94.4

4. Net Hata ve Noksan 246.0 -43.4 -289.7 -257.5 -68.3Ortalama ABD $ Kuru (1$=TL) 1.4415 1.2980 1.2835 1.5461 1.5063* Gerçekleşme TahminiKaynak: Devlet Planlama Örgütü

ÖDEMELER DENGESİ


27

EK-11

2006 2007 2008 2009 2010

1. Toplam Yatırımlar 3,745.8 3,570.0 3,027.2 2,438.6 2,684.81.1. Sabit Sermaye 3,556.7 3,488.4 3,066.3 2,396.7 2,600.21.1.1. Kamu 1,134.8 859.2 771.0 419.0 517.51.1.2. Özel 2,421.9 2,629.1 2,295.4 1,977.7 2,082.61.2. Stok Değişimleri 189.1 81.6 -39.1 41.9 84.61.2.1. Kamu 27.1 -21.8 39.9 57.9 -54.11.2.2. Özel 162.0 103.4 -79.0 -16.0 138.82. Toplam Tasarruflar 3,745.8 3,570.0 3,027.2 2,438.6 2,684.82.1. Yurtiçi Tasarruflar 2,665.9 2,504.7 1,581.7 2,177.4 1,622.12.2. Dış Tasarruflar 1,079.9 1,065.3 1,445.4 261.2 1,062.7

2006 2007 2008 2009 2010

1. Toplam Yatırımlar -4.7 -15.2 -19.4 10.11.1. Sabit Sermaye -1.9 -12.1 -21.8 8.51.1.1. Kamu -24.3 -10.3 -45.7 23.51.1.2. Özel 8.6 -12.7 -13.8 5.31.2. Stok Değişimleri -56.8 -147.9 -207.1 102.01.2.1. Kamu -180.4 -283.1 45.1 -193.51.2.2. Özel -36.2 -176.4 -79.8 -967.32. Toplam Tasarruflar -4.7 -15.2 -19.4 10.12.1. Yurtiçi Tasarruflar -6.0 -36.9 37.7 -25.52.2. Dış Tasarruflar -1.4 35.7 -81.9 306.8Kaynak: Devlet Planlama Örgütü

YATIRIM - TASARRUF DENGESİ


Değişim (%)


28

EK-12

2006 2007 2008 2009 2010

1. Toplam Yatırımlar 1,018.0 1,089.2 1,049.1 946.6 1,049.61.1. Sabit Sermaye 966.7 1,064.3 1,062.7 930.3 1,016.51.1.1. Kamu 308.4 262.1 267.2 162.6 202.31.1.2. Özel 658.2 802.1 795.5 767.7 814.21.2. Stok Değişimleri 51.4 24.9 -13.6 16.3 33.11.2.1. Kamu 7.4 -6.6 13.8 22.5 -21.21.2.2. Özel 44.0 31.5 -27.4 -6.2 54.32. Toplam Tasarruflar 1,018.0 1,089.2 1,049.1 946.6 1,049.62.1. Yurtiçi Tasarruflar 724.6 764.2 548.2 845.2 634.12.2. Dış Tasarruflar 293.5 325.0 501.0 101.4 415.4GSYİH 3,988.1 4,604.3 5,079.9 5,376.3 5,614.1

2006 2007 2008 2009 2010

1. Toplam Yatırımlar 25.5 23.7 20.7 17.6 18.71.1. Sabit Sermaye 24.2 23.1 20.9 17.3 18.11.1.1. Kamu 7.7 5.7 5.3 3.0 3.61.1.2. Özel 16.5 17.4 15.7 14.3 14.51.2. Stok Değişimleri 1.3 0.5 -0.3 0.3 0.61.2.1. Kamu 0.2 -0.1 0.3 0.4 -0.41.2.2. Özel 1.1 0.7 -0.5 -0.1 1.02. Toplam Tasarruflar 25.5 23.7 20.7 17.6 18.72.1. Yurtiçi Tasarruflar 18.2 16.6 10.8 15.7 11.32.2. Dış Tasarruflar 7.4 7.1 9.9 1.9 7.4GSYİH 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0Kaynak: Devlet Planlama Örgütü


GSYİH'daki Pay (%)

YATIRIM - TASARRUF DENGESİ


29

EK-13

2006 2007 2008 2009 2010 2011

I. BÜTÇE GELİRLERİ 1,509.5 1,912.0 1,928.8 1,850.6 2,094.9 2,284.0 1. Yerel Gelirler 1,215.6 1,628.5 1,635.0 1,577.8 1,791.2 1,952.1 1.1. Vergi Gelirleri 765.4 954.2 1,153.9 1,145.2 1,272.1 1,380.5 1.1.1. Dolaysız Vergiler 323.6 392.1 489.5 554.0 584.1 597.9 1.1.2. Dolaylı Vergiler 441.8 562.0 664.4 591.2 688.0 782.6 1.2. Diğer Gelirler 193.6 225.4 162.6 148.9 170.4 165.5 1.3. Fon Gelirleri 256.7 449.0 318.5 283.7 348.8 406.1 2. Dış Yardımlar 293.9 283.6 293.8 272.8 303.6 331.9 2.1.1. Türkiye Cumhuriyeti 293.8 283.3 293.6 272.7 303.3 331.4 2.1.2. Diğer 0.1 0.2 0.2 0.1 0.3 0.5 II. BÜTÇE GİDERLERİ 1,923.7 2,125.1 2,364.7 2,575.1 2,661.0 2,844.7 1. Cari Giderler 742.5 932.6 1,025.0 1,103.4 1,140.0 1,159.0 1.1. Personel Giderleri 624.0 756.0 866.3 936.2 947.4 989.5 1.2. Diğer Cari Giderler 118.5 176.5 158.7 167.2 192.6 169.6 2. Transferler 784.5 844.9 974.6 1,154.3 1,169.4 1,254.4 3. Savunma 118.8 120.0 146.8 167.4 163.3 200.0 4. Yatırımlar 277.8 227.6 218.4 150.0 188.1 231.4 III. BÜTÇE DENGESİ -414.2 -213.0 -435.9 -724.5 -566.1 -560.7 IV. AVANSLAR 0.0 -74.0 -38.5 -34.7 0.0 0.0 V. FİNANSMAN DENGESİ -414.2 -287.1 -474.4 -759.2 -566.1 -560.7 VI. FİNANSMAN 414.2 287.1 474.4 759.2 566.1 560.7 1. Türkiye Cumhuriyeti Kredileri 320.1 271.4 432.7 659.2 548.1 508.8 2. İç Borçlanma 94.1 15.7 41.7 100.0 18.0 51.9 GSMH 4,101.4 4,671.3 5,128.3 5,415.3 5,649.5 6,651.7

2006 2007 2008 2009 2010 2011

I. BÜTÇE GELİRLERİ 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 1. Yerel Gelirler 80.5 85.2 84.8 85.3 85.5 85.5 1.1. Vergi Gelirleri 50.7 49.9 59.8 61.9 60.7 60.4 1.1.1. Dolaysız Vergiler 21.4 20.5 25.4 29.9 27.9 26.2 1.1.2. Dolaylı Vergiler 29.3 29.4 34.4 31.9 32.8 34.3 1.2. Diğer Gelirler 12.8 11.8 8.4 8.0 8.1 7.2 1.3. Fon Gelirleri 17.0 23.5 16.5 15.3 16.6 17.8 2. Dış Yardımlar 19.5 14.8 15.2 14.7 14.5 14.5 2.1.1. Türkiye Cumhuriyeti 19.5 14.8 15.2 14.7 14.5 14.5 2.1.2. Diğer 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 II. BÜTÇE GİDERLERİ 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 1. Cari Giderler 38.6 43.9 43.3 42.8 42.8 40.7 1.1. Personel Giderleri 32.4 35.6 36.6 36.4 35.6 34.8 1.2. Diğer Cari Giderler 6.2 8.3 6.7 6.5 7.2 6.0 2. Transferler 40.8 39.8 41.2 44.8 43.9 44.1 3. Savunma 6.2 5.6 6.2 6.5 6.1 7.0 4. Yatırımlar 14.4 10.7 9.2 5.8 7.1 8.1 1 2011 Yılı GSMH değeri Tahmindir.Kaynak: Devlet Planlama Örgütü


% Pay

DEVLET BÜTÇE DENGESİ


30

EK-14

2006 2007 2008 2009 2010

I. BÜTÇE GELİRLERİ 37.9 41.5 38.0 34.4 37.3 1. Yerel Gelirler 30.5 35.4 32.2 29.3 31.9

1.1. Vergi Gelirleri 19.2 20.7 22.7 21.3 22.7

1.1.1. Dolaysız Vergiler 8.1 8.5 9.6 10.3 10.4

1.1.2. Dolaylı Vergiler 11.1 12.2 13.1 11.0 12.3

1.2. Diğer Gelirler 4.9 4.9 3.2 2.8 3.0

1.3. Fon Gelirleri 6.4 9.8 6.3 5.3 6.2

2. Dış Yardımlar 7.4 6.2 5.8 5.1 5.4

2.1.1. Türkiye Cumhuriyeti 7.4 6.2 5.8 5.1 5.4

2.1.2. Diğer 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0

II. BÜTÇE GİDERLERİ 48.2 46.2 46.6 47.9 47.4 1. Cari Giderler 18.6 20.3 20.2 20.5 20.3

1.1. Personel Giderleri 15.6 16.4 17.1 17.4 16.9

1.2. Diğer Cari Giderler 3.0 3.8 3.1 3.1 3.4

2. Transferler 19.7 18.3 19.2 21.5 20.8

3. Savunma 3.0 2.6 2.9 3.1 2.9 4. Yatırımlar 7.0 4.9 4.3 2.8 3.4 III. BÜTÇE DENGESİ -10.4 -4.6 -8.6 -13.5 -10.1 IV. AVANSLAR 0.0 -1.6 -0.8 -0.6 0.0 V. FİNANSMAN DENGESİ -10.4 -6.2 -9.3 -14.1 -10.1 VI. FİNANSMAN 10.4 6.2 9.3 14.1 10.1

1. Türkiye Cumhuriyeti Kredileri 8.0 5.9 8.5 12.3 9.8 2. İç Borçlanma 2.4 0.3 0.8 1.9 0.3


DEVLET BÜTÇE DENGESİ (GSYİH'DAKİ PAYI, %)

kuzey kibris tÜrk cumhurİyetİ’nde gayrİsafİ yurtİÇİ … · dÜnya ve kktc ekonomİsİne...

Documents