ldislu yd my = iïm; a wud;hdxyh fjΩu 7 wxl 1 2005 ckjd
TRANSCRIPT
eccccd;sl fi!Nd.H Wfoid lDIsldr®ñl wxYfhka úYsIaG †hqKqjla w;alr .ksuq
fmardfo◊h" lDIslu_ fomdr®;fïka;=fõ m%ldYkhls'lDIslu_ yd mY= iïm;a wud;HdxYh
fjΩu 7 wxl 1 2005 ckjd˙-fmnrjd˙®
fuh n;,f.dv ù mr®fhaIK yd ixjr®Ok wdh;kh
úiska ù j.djg y∫kajd fok kj;u fCI;% ixia:dmk l%uhhs'
fuh §merIqÜ l%uh¶ f,i o y∫kajhs'
f.dhï me, isgqùu ù Ydlfha jr®Okhg jdis
/ila ,ndfok kuq;a ta i|yd jeä lïlre Y%uhla jeh fõ'
jeä lïlre l=<sh yd lïlre ysÛh ksid wm rfÜ f.dùkaf.ka
jeä fofkla ù jems¯ug fhduqù we;'
fuu wjdis uÛye¯u i|yd îc jems¯u;a" me, isgqùu;a
hk fCI;% ixia:dmk l%u foflysu jdis talrdYsjQ l%uhla f,i
fuu kj l%uh y∫kajd ° we;' fuys° l=vd l=á iys; ma,diaála
;eáhl" l=á ;=<g uv fhd∞ ta u; ù me,fldg †k 12-
15 l° ;eáfhka mia l=Üáh;a iuÛ .,jd.;a f.dhï me,
fCI;%hg ùis lrkq ,efí' fuys úfYaIFjh jkafka wvq Y%uhlska
yd myiqfjka j.dj fCI;%fha ixia:dmkh l< yelsùuhs' fuh
m<uqfjkau fouqyqï ù j.dfõ° îc i|yd hk úhou wvq
ls¯ug wvq îc m%udKhla Ndú;d ls¯u i|yd y∫kajd fok
,o w;r miqj fuu l%uh kquqyqï ù m%fNao i|ydo idr®:lj
Ndú;d l< yels neõ fmkS f.dia we;'
;jdka ;eá
;jdka ;eáh fi'ó' 59 ‹fi'ó' 34 ‹fi'ó' 2 m%udKfha
ma,diaála ;eáhls ^remh 1&' tla ;eáhl l=vd l=á 425 la
we;' wlalrhl îc me, jems¯u i|yd ;eá 313 la wjYH
jk w;r ;eá ;eîu i|yd j._ ógr 100 l muK N+ñ
m%udKhla wjYH fõ' tla ;eáhla lkak lsysmhla Ndú;d l<
yelsfõ'
;jdka oeóu
;jdka ieliSu wdldr follg l< yel'
i. uv ;jdk
j.d lrk l=Uqfr®u fldgil fyd¢ka ìï ilid wÛ,a
4 la Wi wä 2 1$2 la m<, md;a;s ilia lrkak' ;jdfka
†. ;ukag wjYH m˙† ilid.; yel' ;jdfka uv ±äùu
i|yd ;jdfka ;eá ;eîug meh 5-6 lg fmr md;a;s ilid
.; hq;=h' ±ä jq md;a;s u; tlsfklg fyd¢ka .Efjk fia
;eá fma,s 2 la ;nd ms≥re ;Kfld< len,s yd .,aleg jeks
wmøjH rys; fyd¢ka †h jq uv ;eáfha l=á j,ska 3$4 la
muK msfrk fia oud ;eáu; jeämqr we;s uv bj;a ls¯u
i|yd tla me;a;lg w;ska msi oukak' ;eáj,g oeóu i|yd
je,smia iq≥iq ke;' ishqï ueá iys; mi Ndú;d l< hq;=h'
bkamiqj ? folla hyka l< ù ^lKq lemqk ù& ;eáfha tla
l=áhlg tllaj;a jefgk fia m%fõYfuka ;eá u; jmqrkak'
bkamiqj ;eá ∞rj, we;s ù weg yd uv bj;a ls¯u i|yd"
w; j;=frka f;ud tla me;a;lg muKla msi oukak'
ii. f.dv ;jdk
fyd¢ka wdf,dalh ,efnk" c,h ,nd.; yels Wiaìul"
f.ñ≥,l fyda ms,l jqjo ;jdk ±ñh yel' fï i|yd by;°
fuka md;a;s ±óu wkjYHh' ;o fmdf<dj u; tl ,Ûska
isák fia ;eá fma,s 2 la w;=rd ;eáj, 3$4 muK msfrk
fia" wmøjH rys; ueá iys; ishqï úh,s mia oud by;°
fuka îc jmqrkak' f.dv ;jdk i|yd me, fkdl< ^lel=Ω
ù& fyda †k folla hykafldg lKq lemqKq îc fhd∞.; yel'
bkamiq îc jeiShk fia ;=kS mia ;Ügqjla oud ;eáj, ∞ru;=jk
fia fldiailska fifuka w;=.d fyda msi jeämqr we;s mi bj;a
lrkak' bkamiqj fyd¢ka f;fuk fia ;eá u;g u,a nd,a†hlska
c,h biskak'
ù j.dfõ kj fCI;% ixia:dmk l%uhla
§me, jems¯u ¶
rEmh 1( ;jdka ;eáhla
;jdkg fmdfydr fh°u
f.dv yd uv ;jdka i|yd mia fhdok úg wlalrhl;jdkla i|yd á%m,a iqmr® fmdiafmaÜ .%Eï 750 la" ñhq˙fhaÜT*a fmdgEIa .%Eï 250 la yd iskala i,afmaÜ .%Eï 100 lafyd¢ka mia iuÛ ñY% lrkak' me, j,g †k 7-8 la .shmiq" wlalrhl ;jdklg hq˙hd .%Eï 500 la bi m;% f;óhk fia Wfoa iji †k 2 la c,h biskak'
îc wjYH;djh
wlalrhl ;jdkla i|yd ;eá 313 la wjYH jk w;r
fuu ;eá .Kfka we;s l=á .Kkg wjYH îc m%udKh .Kkh
fldg ;jdkg bish hq;=h' tla l=áhlg îc 2 la jefÜ kï
wlalrhlg îc ls'.%E' 8 lao" tla l=áhlg îc 3 la jefÜ
kï wlalrhlg îc ls'.%Eï 12 la o wjYH fõ' fouqyqï
ù i|yd tla l=áhlg îc tlla muKla oeñh hq;= ksid
wlalrhla i|yd îc ls'.%Eï 4 la iEfya'
;jdka ±uQ miq jr®Idfjka wdrCId lr .ekSu i|yd
úhk ,o fmd,a w;=j,ska wdjrKh lrkak' †k follg miq
wdjrKh bj;a lrkak'
c,h iemhSu
uv ;jdka kï ;eáj, f;;uk ;;ajh n,d wjYH
kï u,a nd,a†hlska c,h fhdokak' ;eá hgjk fia c,h
ne°fuka j,lskak' f.dv ;jdfka ù me,fjk f;la †klg
jrla o" me,jQ miq †klg fojrlao u,a nd,a†fhka c,h
oukak'
me, jems¯u
†k 12-15 l° f.dhï me, jems¯ug iQ∞kïh
^rEmh 2&' fï jk úg me, wÛ,a 4 muK Wig jeã we;'
me, jems¯u i|yd l=Uqr fyd¢ka ms<sfh, fldg uÜgï fldg
c,h lmd ye˙h hq;=h' f.dhï me, iys; ;eá ;ks ;ksj
w;ska Tijd f.k fyda me, .,jd Ndckhl oud tla wyqrlg
me, 15-20 la muK issák fia f.k l=Uqrg biskak' ,sh†
l=vd kï ,sheoaog fkdnei kshfr® isgu me, ùisl< yel'
idr®:l wiajekakla i|yd jr®. ógrhlg me,
30-35 la jefgk f,i jems˙h hq;=h' m∫re ±óu jeä ls¯u
i|yd yels iEu úgu c,h wvqfjka n¢kak' fCI;%fha ixiA:dmkh
ls¯fuka miq idudkH wdldrhg wfkla ksr®foaYs; j.d l%u
wkq.ukh lrkak'
Y%u wjYH;dj
wlalrhla j.d ls¯ug" wjYH m˙† ;jdka oud .,jdme, jems¯u i|yd ñksia †k 6-8 la wjYHjk w;r idudkHme, isgqùfï° wlalrhlg ñksia †k 12-14 la jeh fõ'
me, jems¯fï l%ufha jdis
;jdka ±óu" me, .e,ùu yd fCI;% ixia:dmkh i|yd
hk lïlre wjYH;djh" idudkH me, isgqùfï l%uhg
jvd 50] lska muK wvqlr.; yel'
†k 12-15 muK jhie;s ,má me, mi u;=msgg bisk
ksid m∫re ±óu jeäù m∫rl ire lr,a .Kk jeä
fõ'
f.dhï me, mia l=ááh;a iuÛ .e,ù tk ksid idudkH
me, isgqùfï° fuka uq,a fkdlefâ' fï ksid b;d blaukska
me, fCIa;%fha ia:dms; fõ' kuq;a idudkH l%uhg isgjQ
me< m%lD;s ;;ajhg meñ”ug †k 7l muK ld,hla
(transplant shock) .; fõ' tksid w;ska isgqjkjdg jvdme, jems¯fï° †k 7-8 lg l,ska wiajkq fk,d .;
yel'
;jdk l=Uqfrka neyerj mj;ajd .ekSug yels ksid c,
wjYH;djh wvqfõ' tfiau me, bisk úg ;jdk i;s
2 la muK jeã we;s ksid me, m%lD;s ;Fjhg meñ”ug
ld,hla .; fkdjk neúka" w;ska isgqjkjdg jvd blaukska
wiajkq fk,sh yel' fï ksid c,uqr 2 la muK b;s˙
lr .; yelsh' fuh uyd jd˙udr®. hgf;a l=Uqre j.dfõ°
,nd.; yels úYd, jdishls'
jeämqr m∫re ouk ksid wlalrhlg îc lsf,da.%Eï
8-12 la iEfyk neúka wlalrhlg îc lsf,da 8-10 la
muK b;s˙ lr.; yel ^idudkH l%uhg wlalrhla
jems¯ug îc ls'.%Eï 40 la yd me, isgqùug îc ls'.%Eï
20 la wjYH fõ&'
iskala jeks wxY=ud;% uQ,øjH yd lDñkdYl wd†h ;jdklg
fh†h yels ksid tajdfha ldr®hCIu;djh jeäù fhdok
m%udKho wvq lr .ekSu ;=<ska uqo,a o b;s˙ lr .;
yel' tfiau m˙irhg jk ydksho wvq fõ'
idudkHfhka îc jems¯fï° yd idudkH uv ;jdka ±ófï°
l=re,a,kaf.ka îc j,g jk ydks fuu l%ufha ° wju
fõ'
ksrmrdfoa îc wmf;a hk wê >k;aj ^wlalrhlg îc
ls'.%E' 80-120& îc biSfï m%jK;djh îc me, biSu
m%p,s; jkjd;a iuÛ wvqùug we;s bvlv jeäfõ'
uQ,dY%h ( tia'tka' chjr®Ok" mr®fhaIK ks,Od¯" tia'ví' wfífialr" mr®fhaIK ks,Od¯"wdpdr®h iqñ;a wfíis˙jO_k wOHCI& ù mr®fhaIK yd ixjr®Ok wdh;kh"n;,f.dv" bínd.uqj'
2;dCI◊l f;dr;=re m;%sldj - lDIslu_ fomdr®;fïka;=j fjΩu 7" wxl 1
rEmh 2( jems¯ug iq≥iq ;;ajfha me,
lDIslu_ fomd;_fïka;=j úiska 2004 Tlaf;danr® uimeje;s m%fNao ksr®foaY ls¯fï lñgqfõ° kj m%fNao 7 la j.dls¯u i|yd ksr®foaY lrk ,°'
At 306 - iqj| iys; ndiau;S wdldr kj ù
m%fNaohlA
jeä wiajkq ,ndfok wO_l=re me,Eá iajrEm iys; ùm%fNao y∫kajd°u;a iu. mdrïm˙lj j.d jQ isyska †.eáiy,a iys; ù m%fNao j.dls¯u l%ufhka wvqúh' flfia kuq;aiqj¢ka hq;= isyska †.eá iy,aj,g ia:djdr b,a¨ula mj;skw;r" tneúka ndiau;s wdldrfha iy,a ie,lsh hq;= m%udKhlajdr®Islj YS% ,xldjg wdkhkh flfr®' fï ksid úfoaY úksuhb;s˙ lr .ekSu Wfoid;a" foaYSh md˙fNdackh i|yd by<.=Kd;aufhka hq;= iy,a iemhSu i|yd;a jeä wiajkq fok isyska†. iy,a iys; m%fNaohka ixjr®Okh wjYH ù we;'
ndiau;S hkq jvd;a by, .=Kd;aufhka hq;=njg cd;Hka;rjms<s.;a m%fNaohka jk w;r" wfkla iy,a m%fNao j,g jvdby< fjf<|fmd, w.hhla thg ysñù ;sfí' fuu iy,a m%OdkjYfhka bka†hdj" mdlsia:dkh iy ;dhs,ka;h jeks rgj,aúiska ksmojkq ,efí'
foaYShj ksmhQ ndiau;S wdldr m%fNaohla At 405 fyj;a,xld iuDoaê f,i oekgu;a ksr®foaY lr y∫kajd ° ;sfí'flfia kuq;a tu m%fNaoh f.dla ueiaid ydkshg b;d md;S% w;r"OdkH ≥r®jr®K ùuo olakg ,efí' ;jo ù lr, u;=ùuiy msiQ iyf,a .=Kd;auho ;rula ≥r®j, neúkaA At 405m%fNaoh f.dùka w;r fukau foaYSh md˙fNda.slhka w;ro t;rïckms%h fkdfõ'
fï ksid jvd †hqKq l< m%fNaohla f,i At 306 m%fNaohye¢kaúh yels w;r th †jhsfka ishΩ ù j.d m%foaY i|ydksr®foaY lr we;' udi 3 la jhie;s isyska †." iqj¢ka hq;=OdkH iys; fuu m%fNaofha úNj wiajekak fyla' fgdka 6'5la fõ' úúO mr®fhaIK o;a; hgf;a ,nd≥ka wiajekak j.=wxl 1 ys i|yka fõ' fuh Ydl weojeàug yd m%Odk m<sfndaOlyd frda.hkag m%;sfrdaê fõ'
n;aj, .=Kd;auh At 405 g jvd by, ;;a;ajfhka mj;S'fuu m%fNaoh cd;Hka;r iy,a mr®fhaIK wdh;kfhka y∫kajd≥kafm<m;la jk IR 49517-41-16-23" yd At 405 hk m%fNao w;rfouqyqka j,ska Wmojd we;'
fuu m%fNaoh At 306 f,i ksr®foaY lr ksl=;a ls¯ugfmr" m¯CIK mj;ajk ,oafoa At 576 hk kdufhks ^j.=j2&'
j.=j 1( úúO mr®fhaIK ;;aj hgf;a ,nd≥ka wiajekak
w;ay∞ne,Sï w;ay∞ne,Sï OdkH
is≥l< ixLHdj wiajekak
wdldrh ^fylaghdrhg
fgdka&
mr®fhaIK wdh;k w;ayodne,Sï 05 5'5
iïnkaêlrK w;ay∞ ne,Sï 23 3'9
m%fNao wkqjr®;s;d mr®fhaIK 34 4'4
uqΩ uOHia:dk ixLHdj 62 4'3
j.=j 2( At 306 iy At 405 ,xld iuDoaê& m%fNaoj,
jeo.;a ,CIK
,CIK At 306 At 405
fmd≥ ,CIK
me,Eá Wi ^fi'ó'& 9'2 10'8lr,a t<shg u;=ùu fyd|hs ≥r®j,hsfï¯ug .;jk ld,h^îc jems¯fï isg& 90 120
OdkH
†. ^ñ'ó'& 10'7 10'0 m<, ^ñ'ñ'& 2'2 2'0 OdkH 1000 l nr ^.%Eï& 26'0 22'0
iy,a j, ,CIK
†. ^ñ'ó'& 7'5 6'9 m<, ^ñ'ñ'& 1'8 1'7 yevh isyska †.eá isyska †.eá
iy,a ieliSu
uqΩ iy,a wiajekak] 78'5 80'5
fkdlevqkq iy,a] 44'0 58
msiSfï ,CIK
wkqmd;slj †laùu 1'51 1'47
wef,k iqΩ nj wvqhs jeähs
iqj| we; we;
ffcj yd md˙i˙l n,mEïj,g m%;sls%hdlrk wdldrh
weo jeáu Tfrd;a;= foa Tfrd;a;= foa
≥Uqre me, lSvEjd R MR f.dla ueiaid MS SS me, uelald MR/MS MS fld, mdΩj MR MS nelaà˙hd fld< wx.udrh MR MS
R - m%;sfrdaë MR - uOHia: m%;sfrdaë
MS - uOHia: md;s% S S - md;s%
uQ,dY%h ( î'ã' m;skdhl" ia:dkNdr mr®fhaIK ks,Od¯" ù mr®fhaIK wdh;kh"wïn,kaf;dg'
jdikd - f;;a l<dmhg ksr®foaYs; kj wuqñ˙ia
(Capsicum annum L) m%fNaohla
lDIslu_ fomd;_fïka;=j úiska tï'whs-1" tï'whs-2" fla'ta'-
2 iy wrekΩ f,i ñ˙ia m%fNao 4la ksr®foaY lr we;' úh<s
ñ˙ia ksIamdokhg jvd;a iq≥iqùu ksid tï'whs-2 m%fNaoh f.dùka
w;r ckms%h ù we;' wuqñ˙ia i|yd by< wmkhk b,aÆula"
úfYaIfhka ueo fmr†. l<dmfhka olakg ,efí' tfy;a ±kg
ksr®foaYs; m%foaYj, lr,a" wuqñ˙ia f,i l,a;nd .ekSfï
.=Kd;auh ≥r®j, uÜgul mj;sk neúka .=Kd;aufhka by<
wuqñ˙ia i|yd iq≥iq m%fNaohla y∫kajd°fï mr®fhaIK
wjYH;djhla mek ke.=◊' fï wkqj me<eá cdk iïm;a
uOHia:dkfha cdkma,diau tl;=j yd y∫kajd ≥ka or®Y Ndú;d
lr iq≥iq m%fNaohla i|yd mr®fhaIK mj;ajk ,°'
lDIslu_ fomdr®;fïka;=fjka ksl=;a lrk ,o kj m%fNao
3fjΩu 7" wxl 1 ;dCI◊l f;dr;=re m;%sldj - lDIslu_ fomdr®;fïka;=j'
ta w;=˙ka f;dard.;a or®Yh §jdikd¶ kñka f;;a l<dmh
i|yd iq≥iq m%fNaohla f,i ksr®foaY lr we;' fuu m%fNaoh
nelaà˙hd ysgq ue¯ug iy m;% isyskaùfï widudk;djhg Tfrd;a;=
foa' idudkH wiajekak fylaghdrhg fgdkaa 14'5 la muK
fõ'
,xld fhf,da jelaia - kj udΩ ñ˙ia m%fNaohla
fuu m%fNaoh iS ta-8 yd ykaf.a˙hka fhf,da jelaia hk
m%fNao w;r fouqyqfuka ksmojd we;' ykaf.a˙hka fhf,da jelaia
m%fNaoh YS% ,dxlSh f.dùka w;r jvd;a ckm%sh m%fNaohls' tfy;a
th nelaà˙hd ysgq ue˙ug jvd;a md;s% neúka b†˙ lkak i|yd
iajhx îc ksIamdokh f.dùka uqyqK fok m%Odk .egΩjls'
fï ksid fndfyda úg wdkhkh l< îc ñ<° .ekSug is≥fõ'
tfukau lDIslu_ fomd;_fïka;= ksr®foaYs; m%fNaoh jk iSta'8
m%fNaoh nelaà˙hdkq ysgq ue˙ug uOHia: m%;sfrdaêNdjhla fmkajk
kuq;a lr,a j, wl%uj;a yd taldld¯ fkdjk iajrEmhla ksid
f.dùka w;r t;rï ckms%h;djhla fkdue;' fï ksid by;
;;a;aj fndfyda ≥r uÛyrjd .ekSu i|yd kj m%fNaoh y∫kajd
° we;' ,xld fhf,da jelaia nelaà˙hd ysgque¯ug Tfrd;a;=
fok w;r" by< .=Kd;aufhka hq;= lr,a iys; fõ' idudkH
wiajekak fylaghdrhg fgdka 30-40 la muK fõ'
iïm;a-kj fouqyqï nvb˙Û= m%fNaohla
fuh uybÆmam,a,u mr®fhaIK wdh;kh úiska ksmojk
,o fouqyquls' m˙k;ùu i|yd †k 105-110 l muK ld,hla
.;fõ'
h, iy uy lkak foflysu j.d ls¯u i|yd WÑ;
fõ' úYd, †.= lr,a iys;" by< wiajkq ,nd fok m%fNaohls'
uOHia: me,Eá Wilska hq;= w;r" Ydl weo jeàug Tfrd;a;=
foa' fmdfydr iy ksjer† c, md,khg by< m%;spdrhla
olajhs' §iïm;a¶ f,i kïlr we;s fuu m%fNaoh YS% ,xldfõ
ksmojk ,o m%:u fouqyqï nvb˙Û= m%fNaoh f,i ye¢kaúh
yel'
msms[a∆ m%fNao
by< wiajkq ,nd fok kj m%fNao 2 la ksr®foaY lr
we;' idudkH wiajekak fylaghdrhg fgdka 20-25 la muK
fõ' ;s;a; rih f.äj, olakg fkd,eîu fuu fojr®.fhau
úfYaIs; .=Kdx.hla f,i ye¢kaúh yelsh' mrmrd.Kh jk
m%fNaohka fõ'
udl∫r jrKh
wdlr®Y◊h ndysr fmkqula iys; M," iq≥uh fld<
meye;s fõ'
pEïma 320
†.eá M, fld< meye;s fõ' fkdfïre f.äj, fuu
fld< meyeh jvd;a ;Sj% fõ' fï ksid fuh wmkhkh i|yd
fhda.H" i,do wdldr m%fNaohla f,i y∫kajd ° we;'
ìka≥ - ;síngq m%fNaohla
;síngq iajmrd.kh is≥jk" f.j;= yd f.j;= wdYs%;
m%foaY j, olakg ,efnk Ydlhls' ;síngq i|yd mj;sk by<
fjf<|fmd< w.h ksid jd◊c j.djka f,i j.dj i|yd jeä
úNjhla olakg ,efí' tfy;a fï i|yd ksr®foaYs; m%fNaohka
fkdue;s jQ neúka ¶ìka≥¶ hk kdufhka ;síngq m%fNaohla y∫kajd
fok ,†' idudkH wiajekak fylaghdrhg fgdka 12-14 la muK
fõ' udi 6 l muK j.d ld,hla iys; m%fNaohls'
uQ,dY%h ( cd;sl m%fNao ksr®foaY ls¯fï lñgqj
4 ;dCI◊l f;dr;=re m;%sldj - lDIslu_ fomdr®;fïka;=j fjΩu 7" wxl 1
fuu m;%sldj" fmardfo◊h lDIslu_ fomdr®;fïka;=fõ jHdma;s yd mqyqKq uOHia:dkfha m˙.Kl wxYfha msgq ilia lr .kafk`rejlDIslu_ uqøKd,fha ° uqøKh lrk ,°'
rd'fia'ms'uqøs; øjHhNdr fkd≥kfyd;a wdmiq fhduq lrkak(
wOHCI"jHdma;s yd mqyqKq uOHia:dkh";e'fm' 18"lDIslu_ fomdr®;fïka;=j"fmardfo◊h'
jeä≥r f;dr;=re i|yd úuikak ( wOHCI" jHdma;s yd mqyqKq uOHia:dkh" ;e'fm' 18" lDIslu_ fomdr®;fïka;=j" fmardfo◊h'
ixialrKhchka;d b,kafl`ka
lDIslu_" mY= iïm;a" bvï yd jd˙ud._ wud;HdxYhg wh;a lDIslu_ fomdr®;fïka;=fõ jHdma;s yd mqyqKq uOHia:dkh u.skam%ldYhg m;a fl˙ks'
lDIs - ;dCIK ''''''' Æyqçka
ld,Sk ;dCI◊l f;dr;=re ixCIsma;j ;dCIKfõ°ka" úfYaIfhkau jHdma;s ks,OdrSka fj; ,nd°fï wruqK
Wfoid lDIs - ;dCIK m;%sldj jHdma;s yd mqyqKq uOHia:dkh úiska j˙ka jr ks;=;a lrkq ,efí' fuu m;%sldfõ
wvx.= f;dr;=re fndfyduhlau m%Njh ù we;af;a lDIslu_ fomdr®;fïka;=fõ úúO wdh;k iy uOHia:dk
j,sks' ;jo" fjk;a kEu uQ,dY%hlska Wmqgd .; yelsjQo" fCIa;%fha m%dfh`.slj fhdod.; yelsjQo" f;dr;=re
fõ kï" tjeks oE o lDIs - ;dCIK m;%sldfjys wka;r®.; jkq we;'
- ixialdrl -
eccccd;sl fi!Nd.H Wfoid lDIsldr®ñl wxYfhka úYsIaG †hqKqjla w;alr .ksuq
fmardfo◊h" lDIslu_ fomdr®;fïka;=fõ m%ldYkhls'lDIslu_ yd mY= iïm;a wud;HdxYh
fjΩu 7 wxl 2 2005 udr®;=- wfma%,a
wpdr®h iS' l=vd.uf.a uy;d kj lDIslu_ wOHCI ckrd,a OQrhg m;afõ
fjkqfjka 1980 ° ckdêm;s iïudkfhka o f,dal wdydr yd
lDIslu_ ixúOdkfhka ms˙kuk fifria iïudkfhka o" 1998
° cd;sl lDIslu_ m%;sm;a;s iNdfjka ms˙keuQ CARP iïudkfhkao Tyq ms≥ï ,eîh'
yïnkaf;dáka oyhshd j,g fyd| ñ,la
wdpdr®h iS' l=vd.uf.a uy;d lDIslu_ wOHCI ckrd,a OQrfha
rdcld˙ Ndr.;a wjia:dj
wf,úh i|yd ilid we;s oyhshd wÛ=re f;d.hla
.re lDIslu_" mY= iïm;a" bvï yd jd˙ ud._ weu;s
wkqr l=udr †idkdhl uy;df.a wj∞khg fhduql< wjia:dj
ù j.dj i|yd ldnksl fmdfydr fh°ug f.dùka †˙.ekaùu
i|yd Y%u∞khla iuÛ fCIa;% jevigykla lDIslu_" mY= iïm;a"
bvï yd jd˙ ud._ weu;s .re wkqr l=udr †idkdhl uy;df.a
m%OdkFjfhka 2005 wfma%,a ui 25 †k yïnkaf;dg ner.u hdfha°
meje;aú◊'
ldnksl fmdfydrla f,i ù j.djg oyhshd wÛ=re fh°u f.dùka
w;r m%p,s; fjñka mj;S' lDIslu_ fomdr®;fïka;=j úiska y∫kajd
≥ka ir, l=ka;dka kï WmlrKh Ndú;d lr f.dùka ;ukaf.a l=Uqrg
wjYH oyhshd wÛ=re m%udKh ^wlalrhg lsf,da .%Eï 250 la muK&
ksmojd .ks;s' oyhshd wÛ=re j,g mj;sk by< b,a¨u fya;=fjka
oyhshd wÛ=re wf,úlr wu;r wd∞hula ,nd .ekSug o f.dùka
fhduq ù we;' idudkHfhka wlalrhla i|yd wjYH oyhshd wÛ=re
m%udKh remsh,a 600 l muK uqo,lg tu m%foaYfha° wf,õ lrkq
,nhs'
lDIslu_ fomdr®;fïka;=fõ kj wOHCI ckrd,a jrhd
f,i wdpdr®h pkaøis˙ l=vd.uf.a uy;d lDIslu_" mY= iïm;a"
bvï yd jd˙ud._ wud;HdxYh úiska m;alr we;' YS% ,xld
lDIslu_ fiajfha f–HIaG;u ks,Od˙hd jk Tyq wOHCI ckrd,a
yeáhg m;a ùug m%:u lDIslu_ fomdr®;fïka;=fõ WoHdk fnda.
mr®fhaIK iy ixjr®Ok wdh;kfha wOHCI f,i lghq;= lf<ah'
1972 ° fmardfo◊h úYaj úoHd,fha lDIslu_ mSGfhka
úoHd Wmdêh ,enQ l=vd.uf.a uy;d 1974 ° mr®fhaIK
ks,Od˙fhl= f,i lDIslu_ fomdr®;fïka;=jg we;=,;a úh'
lDIslu_ fomdr®;fïka;=fõ ish rdcld¯ ld,fhka jeä l,la
lSg úoHd mr®fhaIKfhys ksr; jQ t;=ud jr®I .Kkdjla lDñ
m%;sfrdaë ù m%fNao wNsckk ldr®hdj,shg o iïnkaO úh' weu˙ld
tlai;a ckmofha mr®ähq úYaj úoHd,fhka úoHdfõ° (M.Sc)yd Ydia;%m;s (Ph.D) Wmdê Wmhd.;a l=vd.uf.a uy;d jr®I14 la n;,f.dv ù mr®fhaIK wdh;kfha fiajh lr we;'
1994 ° .kafkdrej WoHdk fnda. mr®fhaIK wdh;kfha ksfhdacH
wOHCI ^mr®fhaIK& OQrhg m;a jQ Tyq 1999 ° tu wdh;kfha
wOHCI OQrhg m;aúh'
lDñ m%;sfrdaë ù m%fNao wNsckk iy taldnoaO m,sfndaO
md,kh i|yd Tyqf.ka ,enqKq úYsIaG mr®fhaIK ∞hlFjh
ù j.djg ldnksl fmdfydrla f,i oyhshd wÛ=re fh°fuka jdis
/ila ,nd.; yels nj ù j.d lrk f.dú uy;=kg lDIslu_
fomdr®;fïka;=fjka ,ndfok úfYaIs; m◊jqvhls' oyhshd wÛ=re fh°fuka
fhdok ridhksl fmdfydr j, ldr®hCIu;dj jeä fõ' tkï fh¥
ridhksl fmdfydr oyhshd j, ;srlr fifuka ksl=;a ls¯u ksid
fmdaIl jeäld,hla r|jd ;ndf.k fnda.hg ksoyia ls¯u is≥fõ'
oyhshd wÛ=re fyd| is,slka m%Njhla jk w;r tuÛska fnda.hgfrda. yd m<sfndaO ;Fjhkg Tfrd;a;= °fï yelshdj ,ndfohs'
mfia we;sjk ,jK ;;aj ksid fnda.hg jk n,mEu wju lrjhs'
mfia c,h r|jd ;nd .ekSfï yelshdj jeä lrhs'
mdxY= jd;kh iy mdxY= jHqyh o †hqKq lrhs'
fuu fCIa;% jevigyk i|yd yïnkaf;dg †ia;s%la mdr®,sfïka;=uka;S% ksyd,a .,mam;a;s uy;d" m<d;a iy m%dfoaYSh iNd uka;S%jre lsysmfofklao iyNd.S úh'
l=ka;dka WmlrKh Ndú;fhla lr l< oyhshd c,h fhd∞
isis,a lrk wjia:djla
.kafkdrej Y%jH oDIH uOHia:dkh úiska m%Odk fnda.
13 la i|yd fuu nyqudOH ix.; ;eá ksmojd tu uOHia:dk
j,g ,nd° we;' isxy, udOHfhka ksmojd we;s fuu ix.;
;eá mrs.Kl ms<sn| m<mqreoaola fkdue;s whg jqjo myiqfjka
Ndú;d l< yels wdldrhg ir,j ilid we;' Wmfoia ,nd
.ekSug yd .egΩ y∫kd .ekSug meñfKk f.dùkag fuu ;eá
Ndú;d lr w∞, ±kqu ,nd .ekSug fï ksid yels fõ'
fldïmshqgrh Ndú;d lr tu ;eáj, wvx.= jeo.;a
lreKq fhd∞ f.dú mqyqKq mx;s i|yd wjYH jk mqyqKq wdOdrl
ksmoùug yels myiqlñ j,skao fuu tallh iukaú; fú'
msgq fmr,kh (flip chart) jeks wvq úhoñ mqyqKq wdOdrl ksmojd
mqyqKq lghq;= i|yd fhdod .ekSu o fuhska n,dfmdfrd;a;=
fú' fuu ;eá ´kEu wfhl=g ñ<° .ekSug yels w;r" jeä
úia;r .kafkdrej Y%jH oDIH uOHia:dkfhka ,nd .; yel'
oekg ñ,° .; yels ix.; ;eá(
1' ù j.dj 8' r;=ΩEKq j.dj2' wr®;dm,a j.dj 9' ñ˙ia j.dj3' flfi,a j.dj 10' msgqfmr,k ieliSu4' ;lald,s j.dj 11' weka;+˙hï j.dj ^bx.S%is&5' ngq j.dj 12' rdclSh WoaNso WoHdkh ^bx.S%is&6' ìïu,a j.dj 13' t<jΩ j.dfú lDñ m<sfndaO
7' îΩEKq j.dj md,kh ^bx.S%is&
uq,dY%h ( wdpdr®h wdr®' úf–fldaka" i'lD'w' Y%jH oDIH uOHia:dkh .kafkdrej
oshqKq rgj, f.dùka lDIsldr®ñl ;dlaIKh ,nd .ekSfñ
lghq;= i|yd ihsnr® jHdma;s l%u jeks wka;r® cd,h Ndú;d
jk kùk úoq,s ixfoaY l%u Wmfhda.S lr .kS' fï ksid f.dùkag
ish j.djkag w∞, jk ;dCI◊l f;dr;=re b;d myiqfjka
yd blau◊ka ,nd .ekSug uÛ ie,iS we;' jeä m%udKhla
≥mam;a f.dú ck;djf.ka iukaú; YS% ,xldj jeks rgj,g
tjeks f;dr;=re ixksfúok ;dlaIKh yd ihsnr® jHdma;sh jeks
l%u lrd hdu ;ju;a m%dfhda.sl fkdfõ' thg m%Odk fya;=
f,i ≥rl:k iñnkaO;djh ,nd .ekSfñ .egΩ yd ixksfúok
myiqlñ i|yd jeh jk wêl ñ, kñ l< yelsh' tfyhska
ä‚g,a ;dCIK jHdma;s l%ufõofha jdis YS% ,xldfõ f.dúuy;=ka
yg ,nd°u i|yd fjk;a úl,am ihsnr® jHdma;s l%uhla y∫kajd
°ug lDIslu_ fomd;_fñka;=j iu;aù we;' fuu l%uh Ndú;fhka
lDIs ;dCIKh yd f.dú .egΩ úi£u blau◊ka fukau
wdlr®Y”h whq˙ka is≥ l, yels fõ'
fuh .%dóh lDIslu_ jHdma;s uOHia:dk f.dúck flakaø&
35 l fjfik f.dú ck;dj i|yd kshuq uágñka ls%hd;aul
jk w;r" ta i|yd OdkHd.dr jev igyk yd lDIslu_ m%;sm;a;s
iNdj úiska uQ,HdOdr imhkq ,nhs'
fuu äcsg,a jHdma;s tall wka;r® ls%hdld¯ nyqudOH
ix.; ;eá (Interactive Multimedia CD ROM), m˙.Klhla"
ialEka hka;%hla" äcsg,a leurdjla" fldñmshqgr® uqøK hka;%hla
hk wx. j,ska iukaú; fú'
hdh ksIamdok f.dú iñ;s ia:dms; lsrSu ms<sn| úfYaI uQ,Ok jHdmD;sh
2
äcsg,a lDIs jHdma;s l%ufúoh (DIGITAL AGRICULTURE EXTENSION)
;dCI◊l f;dr;=re m;%sldj - lDIslu_ fomdr®;fïka;=j fjΩu 7" wxl 2
YS% ,xldfõ lDIslu_fha kshef,k f.dú ck;djg n,mdk
úúO .egΩ uÛyrjd .ekSu i|yd ls%hdld¯ iúu;a f.dú
iñ;s ìys ls¯u lDIslu_" mY= iñm;a" bvñ yd jdrsud._
wud;HdxYfha uQ,sl wruqK ù we;' tu fhdackdj ls%hd;aul
lsrsfñ wruqKska lDIslu_ fomd;_fñka;=fú jHdma;s yd mqyqKq
wxYh 2005 jr®Ifha° hdh ksIamdok f.dú iñ;s ia:dms;
lsrSu ms<sn|jQ úfYaI jHdmD;Ska ls%hd;aul lsrSug mshjr f.k
we;'
oekg msysgqjd we;s hdh ksIamdok f.dú iñ;s iún,
.ekaùu fuu jHdmD;sfhys uQ<sl wruqK fú' iduqysl ls%hdldrlñ
;=,ska hdh ksIamdok iñ;s idudcsl f.dùkaf.a fNda. ksIamdok
M,∞hs;dj m%jr®Okh ls¯ugo" wf,ú yelshdjka jr®Okhg
fukau" fj<|fmd< ;rÛld¯Fjhg ixúOdkd;aulj uqyqK oSug
o iún, .ekaùu i|yd wjYH iydh ,nd°ug jHdmD;sh
uÛska lghq;= lrkq we;' fuys° rdcH yd rdcH fkdjk ixúOdk
iuÛ iñnkaO;dj f.dvkxjñka f.dú iñ;s ls%hdYs,Sj yd
;sridrj mj;ajdf.k hdug wjYH uQ,sl miqìu ilia flfr®'
jHdmD;sh mshjr lSmhlska osh;a flfr®' uQ,slj f.dú
iñ;s l%shdj,sfha myiqlï i,iajkakka f,i ls%hd;aul jk
ks,Od¯kayg ta i|yd l=i,;d jr®Okhgo" iyNd.s;aj
ie,iqïlrKh ms,sn|j ±kqu jr®Okhgo mshjr .kq we;'
fojkqj Tjqkaf.a iydfhka f.dú iyNd.s;ajh Wm˙u f,i
fhok m˙† iyNd.s;aj m%fõYhlska hdh ksIamdok iñ;s 3000la
i|yd l%shdld¯ ie,iqï ilia ls¯ug lghq;= lrkq we;' fufia
3fjΩu 7" wxl 2 ;dCI◊l f;dr;=re m;%sldj - lDIslu_ fomdr®;fïka;=j'
ilia lrkq ,nk m%cd l%shdj,s i|yd wjYH m˙† wkq.%yhka
,nd°ugo lghq;= flfr®' f.dùka iún, .ekaùu fya;=fldgf.k
ksIamdok m%jr®Okhlg fhduqùula bgqjk w;ru" uq,Huh
jYfhka Yla;su;a ùug yelsjk m˙† iñ;s i|yd plS%h
wruqo,la msysgqùug wä;d,uo iliajkq we;' rch úiska
iqΩ m˙udk jd◊cuh t<jΩ j.djla i|yd iQr®h n, ìx≥ c, iïmdokh
noaO uex.=iaàka j.dj fkd,eìK' fuhg wu;rj w;= ne£fï l%u w;ay∞ neÆj;a
thskao idr®:l m%;sM, fkd,eìKs'
±kg we;s úúO jhia ldKavhg wh;a uex.=iaàka noaO
me< fï mr®fhaIK j,ska ìysjQ w;r jeäu jhila jQ uex.=iaàka
noaO me<hg jhi wjqre≥ 19 ls' fuu noaO me< j, .%dylh
iy wkqch hk fofldgiu uex.=iaáka jk w;r l+CoaCo
noaO l%uhg ieliQ tajd fõ'
noaO me< j, jr®Okh
îc me,hla f,iu noaO me< j,o jr®Okh is≥jkafka
b;d fiñks' jir 19 lajQ noaO me<hl Wi ógr 2 la jk
w;r" tu jhfia jQ îc me<hl Wi ógr 6 la fõ' ;jo
fujeks jhfia jQ noaO me<hl Ydl úhfka m<, ógr 3la
YS% ,xldfõ l=vd f.dúìï,dNSkag kùk lDIsldr®ñl
;dCIKhla jk iQr®h n, ìx≥ c, iïmdokh hgf;a t<jΩ
fnda. j.d ls¯u i|yd wjia:djla W∞ ù we;' lDIslu_" bvï"
mY= iïm;a yd jd˙ud._ wud;HdxYh uÛska ´iafÜ%,shdkq rcfha
iyk Khla f,i ,ndfok jHdmD;shla f,i ls%hd;aul fuu
jev igyk ;sridr lDIslu_ c, l<uKdlrk jHdmD;sh f,i
kï lr we;'
miq.sh jir 10 lg wdikak ld,hl ìx≥ c, iïmdok
;dCIKfhka ,o w;a±lsï mokï lr f.k iQr®hdf,dalfhka
ú≥,sh ckkh lr tuÛska ú≥,s c, fmdïmhla ls%hd;aul lr
wlalr 1$2 g wdikak bvï m%udKhlg ìx≥ l%uh uÛska c,h
iemhSu fuys uQ,sl ,CIKh fõ'
ú≥,s ckkh i|yd fjdÜ 150 l iQr®h mek,hla" ú≥,s
ckl fjda,aáh md,l WmlrKhla" úfYaIs; c, fmdïmhla"
fmdfydr fh°fï Wmdx. lÜg,hla yd wlalr 1$2 lg wdikak
m%udKhl ìx≥ c, k, moaO;shla hk Wmdx. fuu lÜg,hg
wh;a fõ'
iQr®h mek,fhka ckkh jk ú≥,sh" ú≥,s ckl fjda,aáh
Wmdx. lÜg,h uÛska ã'iS' ú≥,sh njg yerùfuka miq tuÛska
c, fmdïmh ls%hd;aul ù ìx≥ c, moaO;sh ls%hd;aul fõ'
ìx≥ c, k, moaO;sfha mr;rh ógr® 1'2 jk w;r tuÛska
idr®:lj t<jΩ j.d l< yels fõ'
ú≥,sh fyda bkaOk jeh ùulska f;dr ysre t<sh mj;sk
†kj,° †klg c,h ,Sgr® 8000 l Wm˙uhlg hg;aj †klg
meh 07 l muK ld,hl° c,h ,Sgr® 6000 - 7500 la
j.dj i|yd ìx≥ l%uh hgf;a ,nd†h yels fõ'
fuu l%uh Ndú;fhka c,h fukau ú≥,sh yd bkaOk
b;s˙ lr .; yels ùu" t<jΩ wiajkq fo.=K lr .; yels
ùu" t<jΩ j.dfõ wjdrhka b,lal lr wiajkq ,nd .;
yelsùu yd by< .=Kd;aul wiajkq ,nd .; yelsùu ;=<ska
by< fj<|m, ñ,la ,nd.; yelsùu hk m%;s,dN iqΩ f.dùkag
w;am;a lr .; yels fõ' iqΩ f.dùkag fuu moaO;shla ,nd
.ekSu i|yd .Dyia: <s|la fyda lDIs <s|la iys; wlalr
1$2 l f.dv bvula ysñ úh hq;=hs' f.dúck fiajd m%dfoaYSh
ks,Od˙ fyda lDIslu_ WmfoaYl uÛska fï i|yd b,a¨ï l<
hq;=h' jir 03 l kv;a;=j yd fiajd lghq;= we;=,;a fuu
moaO;sfha uqΩ jákdlu re' 3"00"000$ la muK jk w;r
re' 5"000$ l uq,sl f.ùula lr fuhg ∞hl úh yel'
m<uq jir ;=<° moaO;sfha jákdlu i|yd f.ùï is≥ls¯fuka
ksoyia jkq we;' jir 10 la jeks ld,hla ;=< iyk Kh
l%uhlg fmd,S rys;j moaO;sfha jákdlu f.dúck nexl=j
yryd mshùug wjYH lghq;= i,id we;'
lDIslu_ fCIa;%fha ks,Od˙ka yd f.dùka mqyqKq ls¯fuka
w∞, ;dCI◊l ±kqu f.dùkag ,nd fok w;r ,xldfõ úh<s
yd wka;r® udOH l,dmSh iqΩ f.dùkaf.a wd∞hï ;Fjh jeä
†hqKq ls¯u i|yd fujeks jd˙ lÜg, 5000 la f.dùka fj;
,nd°ug ie,iqï lr we;'
kshdul jHdmD;sh .f,afj," uyj wêld¯.u iy
rkafo◊., m%foaY j, f.dùka iu. ls%hd;aul lr we;s w;r"
mqyqKq ls fï lghq;= i|yd wdor®Y lÜg, lDIslu_ fomdr®;fïka;=fõ
jd˙hfmd," wÛ=Kfld<me,eiai" ìì," wkqrdOmqr - mq,shkal=,u
hk mqyqKq uOHia:dkj, ia:dms; lr we;'
uQ,dY%h( wdr®'tia' úf–fialr uy;d i'lD'w'^jHdma;s yd mqyqKq& wxYh"fmardfo◊h'
,ndfok uq,H wdOdrh uqo,a f,i fkdj fhojqï f,i f.dú
iñ;shg ,nd°ug ie,iqï lr we;' jHdmD;sh ls%hd;aul
lsrSfñ° lDIslu_ fomd;_fñka;=fú jHdma;s ldr®h uKav,h fukau
ishΩu m<d;a lDIslu_ fomd;_fñka;=o odhl;ajh orhs'
uQ,dY%h( tia'tÑ'tñ'Â' iurisxy uhd" wOHCI ^jHdma;s yd mqyqKq& wxYh"fmardfo◊h'
b;d ñys˙ m<;=rla jk uex.=iaàka j.dfõ m%Odk .egΩ
2 ls' tkï îc u.ska m%jdrKh flfrk fuu m<;=re jr®.fhka
m<uq wiajekak ,nd .ekSug jir 10-12 lg jvd jeä ld,hla
.;ùu yd f.ähg ls˙ jEiaiSfï ;;ajh ksid tu f.ä wdydrhg
.ekSug fkdyels ùuh' fï ksid flá l,lska wiajkq ,nd
.ekSug bjy,a jk noaO l%u Ndú;fhka me< ilia ls¯u
ms<sn| mr®fhaIK 1982 jr®Ifha° wdrïN lrk ,°' fï i|yd
l+CoaCo noaO l%uh Wmfhda.s lr.kq ,eîh' uex.=iaàka .fia
uQ, moaO;sh ≥r®j,h' ta ksid Yla;su;a uQ, moaO;shla we;s
uex.=ia mjqf,a wfkla idud‚lhka jk f.drld iy rg f.drld
j._o uQ, .%dyl (root stock) f,i fhd∞ .ekSfï yelshdj
w;ay∞ neÆj;a thska t;rï idr®:l m%;sM, tu ld,fha
jk w;r" îc me<hl Ydl úhk ógr 7 l m<,lska hqla; úh' fuu
jO_l jr®Okfhka fmfkkafka uex.=iaáka noaOh u.ska l=re Ydlhla we;sù
we;s njh' îc uex.=iaáka .i fukau jevqk noaO uex.=iaáka .ila fla;=
wdldr iajrEmhla .kS' tfy;a fuu noaO .ia j, w;= m;r mr;rh wvq
ksid fNda. úhk b;d ixhqla; wdldrhla .kS ^rEmh I&'
M, yg .ekSu
fndfyda uex.=iaáka noaO me< j,ska jir 2-3 w;r ld,hl° M,
yg .kS' .i l=vd ksid fujeks .ia j,ska f.ä 3-4 lg jvd yg
fkd.ekq◊' jir 10 la muK jkúg noaO .ia j,ska ,enqfKa f.ä
25-30 la mu◊' jir 19 la jk noaO .ilska ,nd.; yels jQ wiajekak
jQfha f.ä 70-80 ls' tu jhfia jQ îc me<hlska f.ä 300 l muK
wiajekakla ,nd .; yels úh'
f.ä j,ska ls˙ jEiaiSfï ;;a;ajh$.ïfnda‚ frda.h
fuu m;%sldj" fmardfo◊h lDIslu_ fomdr®;fïka;=fõ jHdma;s yd mqyqKq uOHia:dkfha m˙.Kl wxYfha msgq ilia lr .kafk`rejlDIslu_ uqøKd,fha ° uqøKh lrk ,°'
rd'fia'ms'uqøs; øjHhNdr fkd≥kfyd;a wdmiq fhduq lrkak(
wOHCI"jHdma;s yd mqyqKq uOHia:dkh";e'fm' 18"lDIslu_ fomdr®;fïka;=j"fmardfo◊h'
jeä≥r f;dr;=re i|yd úuikak ( wOHCI" jHdma;s yd mqyqKq uOHia:dkh" ;e'fm' 18" lDIslu_ fomdr®;fïka;=j" fmardfo◊h'
ixialrKhchka;d b,kafl`ka
lDIslu_" mY= iïm;a" bvï yd jd˙ud._ wud;HdxYhg wh;a lDIslu_ fomdr®;fïka;=fõ jHdma;s yd mqyqKq uOHia:dkh u.skam%ldYhg m;a fl˙ks'
4 ;dCI◊l f;dr;=re m;%sldj - lDIslu_ fomdr®;fïka;=j fjΩu 7" wxl 2
rEmh I ( wjqre≥ 18 la jhie;s noaO uex.=ia .ila
l=vd bv m%udKhls' wvq mr;rhla we;sj uex.=iaáka noaO
me< isgqjd .ekSfuka tall N=ñ m%udKhlska ,nd .; yels
wiajkq m%udKh jeälr .; yelsh' flfia kuq;a" uyd m˙udK
j.djka i|yd noaO uex.=iaáka me< ksr®foaY l< fkdyelsh'
uq,dY%h ( wdpdr®h' B'tï'oikdhl ^ysgmq iïnkaëlrK ks,Od˙ - uex.=iaáka&me<eá ffjri y∫kd .ekSfï uOHia:dkh" fydaud.u
uex.=iaáka kgqj †f.a §ly meye;s ls˙¶ f.ähg jEiaiSu
ksid tjeks f.ä wdydrhg .ekSug fkdyels ;;ajhlg m;aùu
.ïfnda‚ frda.h f,i y∫kajhs' fuh ldhsl úoHd;aul ;;ajhls'
fuu whym;a ,laIKh noaO uex.=iaáka .ia j,o mj;S' îc
me<j, fuu ;;ajh uÛyrjd .ekSu i|yd m%Odk uQ, øjH
ksisf,i ,nd†u" mig yqKq fh°u" fndafrdaka jeks wxY= ud;%
uQ,øjH fh°u jeks m%;sldrl Ndú;d lr mr®fhaIK oYlhla
uqqΩ,af,a is≥l,;a t;rï msgqjy,la fkdú◊'
j.d lrkakka yg ksr®foaY
noaO uex.=iaáka ms<sn|j oYl 2 l ld,hla ;=< is≥
flrek mr®fhaIK j,ska ms<sìTq jkafka fujeks .ia l=vd
f.j;a;lg b;d iq≥iq njh' noaO uex.=iaáka Ydl §l=re
iajrEmhla ¶ .kakd neúka" fujeks .ia j,g wjYH jkafka
lDIs - ;dCIK ''''''' Æyqçka
ld,Sk ;dCI◊l f;dr;=re ixCIsma;j ;dCIKfõ°ka" úfYaIfhkau jHdma;s ks,OdrSka fj; ,nd°fï wruqK
Wfoid lDIs - ;dCIK m;%sldj jHdma;s yd mqyqKq uOHia:dkh úiska j˙ka jr ks;=;a lrkq ,efí' fuu m;%sldfõ
wvx.= f;dr;=re fndfyduhlau m%Njh ù we;af;a lDIslu_ fomdr®;fïka;=fõ úúO wdh;k iy uOHia:dk
j,sks' ;jo" fjk;a kEu uQ,dY%hlska Wmqgd .; yelsjQo" fCIa;%fha m%dfh`.slj fhdod.; yelsjQo" f;dr;=re
fõ kï" tjeks oE o lDIs - ;dCIK m;%sldfjys wka;r®.; jkq we;'
- ixialdrl -
eccccd;sl fi!Nd.H Wfoid lDIsldr®ñl wxYfhka úYsIaG †hqKqjla w;alr .ksuq
fmardfo◊h" lDIslu_ fomdr®;fïka;=fõ m%ldYkhls'lDIslu_ yd mY= iïm;a wud;HdxYh
¥˙hka mqIam mrd.kfhka by< wiajekakla
.kafka m'j' 6'00 ka miqjh' ;jo fm'j' 11'00 muK isg
l,xlh .%dySùu wdrïN fõ' kuq;a j._ wkqj yd m˙irfha
wdf,dal ;Sj%;djh wkqj fuu ld, j, iqΩ fjkialï olakg
,eì◊' mrd.kh is≥ ls¯fï° by; i|yka m˙† mrd. ,nd.;
hq;af;a fjk;a .ilsks' mrd. msgjkafka m'j' 6'00 ka miqj
neúka oyj,a ld,fha mrd.kh i|yd fmr †k lvd YS;lrKfha
;enQ u,a fhd∞ .kakd ,°' m'j' 6'00 ka miqj kï t†ku
msfmk u,a fï i|yd fhd∞ .; yel' ;rula ≥˙ka msysá
.ilska mrd. ,nd.kafka kï myiqj i|yd m'j' 4'00 g muK
msfmk u,a lvd tys kgqj j;=r n∫kl nyd ;eîfuka wjYH
fõ,djg mrd.Kh i|yd fhd∞.; yel' mrd.OdkS u; meye†,sj
±l .; yels ,d ly meye;s mrd. wfkla uf,a l,xlh
u; ;ej¯fuka mrd.kh is≥ lrkq ,efí' fuu mr®fhaIKfhka
m'j' 1'00 isg m'j' 7'00 olajd lD;s%u mrd.Kh is≥ ls˙fuka
idr®:l m%;sM, ,eìh yels nj ikd: úh' fuu ld, mrdifhka
o m'j' 7'00 g muK mrd.Kh is≥ ls˙fuka b;d by< M,
ixLHdjla ,nd.; yels nj fidhd .kakd ,°' fmr†k mrd.
YS;lrKhl .nvd lr miq†k mrd.kh i|yd fhd∞.; yels
nj o fidhd .kakd ,°'
¥˙fhda isfn;skia (Durio zibethinus) hk úoHd;aul kdufhka
y∫kajk ¥˙hka" wdishdfõ we;s b;d ckms%h m<;=rls' th
b;du;a ri m<;=rla fukau ñ, b;d wêl" fmdaIK .=Kfhka
wkQk m<;=rls' ¥˙hka .il wêl u,a ixLHdjla yg .;a;
o idfmaCIj M, yg .kafka iqΩ jYfhks' u,a ksis f,i
mrd.Kh fkdùu óg fya;= fj;ehs fidhdf.k we;' iajdNdúl
;;aj hgf;a fïjd mrd.Kh lrkq ,nkafka jjq,ka yd rd;S%fha
ie˙irk lDókaa jk w;r mqIam iajmrd.Kh b;du;a iqΩfjka
is≥jk nj i|yka fõ' lD;s%uj w;ska mrd.Kh ls¯fuka
mrd.Kh idr®:lj lr jeä wiajekakla ,nd.; yels nj
mr®fhaIK u.ska fidhd f.k we;' by, m%;sM, ,nd .ekSug
fuu lD; su
mrd.Kh is≥l< hq;=
kshu wjia:dj fyda
tu ld, mr;rh
fidhd .ekSu i|yd
.kafkdrej WoHdk
fNda. mr®fhaIK yd
ixjr®Ok wdh;kfha
° mr®fh aIKhla
is≥lrk ,°' u,aj,
,CIK yd pr®hdj
fidhd ne,Su i|yd
¥˙hka j._ 05 la jk GA, KN8, KN22, KN61, KN62 mr®fhaIK
i|yd fhd∞ .kakd ,°' iajmrd.Kh is≥jkjd ±hs fidhd ne,Sug
by; ¥˙hka j._ 05 ka u,a 25 ne.ska wdjrKh ls¯fuka
iajmrd.Kh jkakg i,iajk ,°'
¥˙hka u,a fmdl=re jYfhka mdr®Yaúl w;=j, yg.kS
^rEmh 1&' tl fmdl=rg idudkHfhka u,a 25 la muK yg.kakd
w;r Wm˙u jYfhka u,a 66 la mj;sk wjia:d o we;' u,a
yg.kakd wjia:dfõ isg újD; ùu olajd ld,h ojia 40-
50 muK fõ' uf,ys úúO fldgia j, úYd,Fjh" fr®Kq ixLHdj
yd fm;sj, meyeh wd†fhys olajk úúOFjh ¥˙hka j._
y∫kd .ekSug fhd∞ .; yel'
¥˙hka iajmrd.Kh i|yd b;d wvq keUqre;djla fmkajk
neúka 0] - 10]& jd◊c j.djla i|yd ksr®foaYs; j._ lsysmhla
j.d ls¯u iq≥iq fõ' u,a iïmqr®Kfhka újD; jkafka m'j'
4'00 muK jk w;r mrd.Odks mqmqrd mrd. msgùug mgka
fjΩu 7 wxl 3 2005 uehs- cQks
rEmh 1 - ¥˙hka mqIam
rEmh 2-M, yg.kakd noaO ¥˙hka YdLhla
idudkHfhka îc me< j,ska yg.;a ¥˙hka Ydl b;d
Wig jefjk neúka lD;su mrd.kh ls¯u wmyiqh' tfy;a
noaO ¥˙hka me< j.d lr Ydl mqyqKq ls¯u yd lmamd≥ ls¯u
uÛska Wi fkdhk j.djla mj;ajd.; yelsh ^rEmh 2&' tjeks
Ydl j, w;=j, yg.kakd ¥˙hka u,a myiqfjka mrd.kh
l< yels fõ'
uq,dY%h whs' ueof.dv" à'tï'fla' f;kakfldaka"ví'tï'f–'fla' pkaør;ak" tka'ã'iS'mS' kdlkao, WoHdk fnda.mr®fhaIK yd ixjr®Ok wdh;kh" .kafkdrej" fmardfo◊h'
2;dCI◊l f;dr;=re m;%sldj - lDIslu_ fomdr®;fïka;=j fjΩu 7" wxl 3
flfi,a .=,a,df.ka f;dr frdamK øjH ksIamdokhg myiq l%uhla
flfi,a .=,a,d" YS% ,xldfõ ishΩu flfi,a j.d lrk
m%foaYj, olakg ,efnk" ishΩu flfi,a m%fNao j,g ydks
lrk" flfi,a j.djg b;du jeo.;a m,sfndaOlhd f,i ye¢kaúh
yel'
fnda. ikSmdrCIdj yd lDñkdYl Ndú;h fuu m<sfndaOlhd
md,kh i|yd ±kg Ndú;d lrk l%u fõ' flfia kuq;a YIH
l%u Ndú;fhka o fuu lDñhd md,kh l< yelsh' m<sfndaOlhd
f.ka f;dr frdamK øjH Ndú;h ñka b;d jeo.;a l%uhhs'
my; i|yka YIH úoHd;aul l%u flfi,a .=,a,d md,khg
fhd∞ .; yels nj f;,s–cú, m%dfoaYSh lDIslu_ mr®fhaIK
uOHia:dkfha ° is≥ lrk ,o m¯CIK j,° wkdjrKh úh'
i. flfi,a me< c,fhka hg ls¯u
fuu l%ufha° isgqùu i|yd .,jd.;a me< j, fldauh
fldgi muKla ms˙is≥ c,fha meh 48 la .s,ajd ;nkq
,efí' frdamK øjH j, m;% fyda uq,a lmd ±óula is≥
fkdlrkq ,nkqfha uq,a uÛska c, wjfYdaIKh is≥ lrkq
,nk neúks' fuf,i meh 48 la c,fha .s,aùu uÛska
fldauh ;=< jeä c, idkaøKh fya;=fjka .=,a,df.a ì;a;r"
lSg wjia:d iy iqyqUq,a .=,a,d iïmQrKfhka úkdY fõ'
fuf,i m%;sldr l< me< ldfnda*shqrdka ridhksl m%;sldrh
fkdue;sj fl,skau fCIa;%fha isgqúh yelsh'
ii. ;dm m%;sldrh
me< ,nd .ekSug fhda‚; uõ Ydlhg fuu m%;sldrh
lrkq ,efí' fuys° uõ Ydlh fmdf<dj uÜgñka lmd
oud thg Wäka fld< frdvq oud fyd¢ka .sks ;eîu
is≥ lrkq ,nhs' fuf,i .sks ;nd †k 2 lg miq jr®Idj
fkdue;s kï c, iïmdokh l< hq;=fõ' fuu l%ufhka
.=,a,dg wu;rj j,a me<eá fukau j,a îc o úkdY
fõ' mig fmdgEishï tl;=ùu o wu;r jdishls' jr®Idj
fyda c, iïmdokh iuÛ fmdgEishï mi ;=,g hdfuka
fudfrhshka jr®Okhg Wmld˙ fõ' udi 2 - 2 1$2 l
ld,iSudjl flfi,a .=,a,df.ka f;dr ksfrda.S frdamK
øjH isgqùu i|yd ,nd.; yelsh'
fuu wdldr folgu jd◊c fukau jd◊c fkdjk j.djka
i|yd myiqfjka flfi,a .=,a,df.ka f;dr frdamK øjH
,nd.; yelsfõ'
uQ,dY%h( wdpdr®h iqcd;d ùrisxy" m%Odks" Wmfhda.s;d mr®fhaIK uOHia:dkhud;r'
mq,ia;s - nyq ldr®h flfi,a m%fNaohla
INIBAP iyfhda.s;d jev igyk hgf;a fn,a‚hï
cd;Hka;r ñhqid iïfma%IK uOHia:dkh úiska y∫kajd ≥ka
p;=r®.=K fouqyqï flfi,a m%fNaohls' fuys cdk ixhq;sh AABB
fõ'
fuu m%fNaoh 2002 jifr® isg ,xldfõ ishΩu flfi,a
j.d m%foaYj, fyd¢ka j.d l< yels m%fNaohla f,i Wiia
Wmfhda.s;djhla fmkajk ,°' Wiia md,k ;;a;aj hgf;a ls'.%Eï'
25 la nr leka ,nd fok ,°' fuu m%fNaoh c, ysÛ ;;a;aj
j,g m%;sfrdaê" wr®O l=re m%fNaohla jk w;r" iq<x iys;
m%foaY j,go WÑ; fõ' Yla;su;a" flá jHdc l| iys; fuu
m%fNaoh wdka;sl bvï j, o fyd¢ka j.d l< yelsh' tfukau
lΩ is.fgdald frda.h m%;sfrdaê m%fNaohla f,i o i,lkq ,nhs'
fuu m%fNaofha meiqKq f.ä" ckms%h m%fNaohla jk wΩ
flfi,a j,g wdfoaYlhla f,i y∫kajhs' tfukau fm%aiaá ksIamdok
^flá lEu& i|yd wr®;dm,a fjkqjg Ndú;d l< yelsh' thg
wu;rj neo .;a fm;s j,g ñ˙ia fyda Ækq fyda iSks tlalr
rij;a iakelaia wdydrhla f,i ilia lr .; yelsh' fkdb∫kq
flfi,a f.ä lsf,da .%Eï 01 lska ne|.;a fm;s .%Eï 300 l
ms<sfh, lr.; yels w;r" th ms<sfh, ls¯ug remsh,a 40 la
jehfõ ^lïlre Y%uho we;=,;ah&'
fuu ksIamdokhg ne|.;a rglcq" fidahd fndaxÑ" iQ hldka;
weg" .S%kamSia" lcq jeks ≤ tla ls¯fuka jvd;a rij;a lr.;
yelsh' fuh ±kg fj<| fmdf,a we;s lD;S%u rildrl iys;
wdydr fjkqjg y∫kajd †h yels tfukau iqΩ m˙udK .DydYs%;
lr®udka;hla f,i fukau jdKsc uÜgfï lr®udka;hla f,i o
úNjhka iys; ksIamdokhls' mq,ia;s m%fNaofhka ksmojk fuu
wdydrfha ;;a;ajh ±kg YS% ,xldfõ we;s fï i|yd fhd∞ .;
yels wfkl=;a m%fNao j,ska lrk ksIamdok j,g jvd fnfyúka
Wiia fõ'
fuhg wu;rj ;ïnd.;a f.ä fmdaIH∞hS W≤ik wdydrhla
f,i o ye¢kaúh yel' fkdb∫Kq fld< meye;s f.ä ;eïîu"
jdIamfhka ;eïîu fyda fmd;= iys;j W≥kl ms<siaiSu l< yelsh'
uOH uD≥ njg m;ajQ miq flfi,a f,,a, myiqfjka .,jd bj;a
l< yelsh' fuu flfi,a f.ä ;Sre f,i lmd ¨kq" .ïñ˙ia"
iaj,amhla tlalr .d.;a fmd,a iuÛ ms<s.ekaúh yelsh'
W∫fka ms<siaiQ flfi,a ;Sre" .d.;a fmd,a yd Ñ,S fmaiaÜ
fyda lÜg iïn,a iuÛ fmdaIH∞hS rij;a W≤ik wdydrhla
f,i Ndú;d l< yelsh'
uq,dY%h( wdpdr®h iqcd;d ùrisxy m%Odks" Wmfhda.s;d mr®fhaIK uOHia:dkh"ud;r'
bka†hdfõ fldfydU Ydl ñ,shk 14 la muK we;s w;r"
iEu .ilskau jirlg fldfydU f.ä ls'.%Eï' 50 l muK
wiajekakla ,ndfoa' tla fldfydU .ilska fldfydU uo m,amh
ls'.%Eï' 20 la jirlg ,nd fok w;r" fuh m%fhdackhg
fkd.kakd neúka" úkdY ù hhs' wÆ;a uo m,amfhys f;;ukh
40-50]" ldfndayhsÜfÜ%Ü 6'5]" fm%daàk 0'65]" weiafldaìla wï,h
0'024]" wΩ 8'3]" úgñk iy weuhsfkda wï, wvx.= fõ'
óueis md,kh bka†hdfõ .%dóh Pk;djg jvd;a fhda.H
lDIs jHmdrhla fõ' fnda. j.djkaj, mrd.kh jeä ls¯u
u.ska jeä wiajekakla ,nd .ekSug Wmld¯ùu iy óme◊
ksIamdokh hk ls%hd∞u ;=<sska mjqf,a wd∞hu jeäls¯u yd
/lshd ckkh fuuÛska is≥fõ' tfy;a óueis md,kfha° we;sjk
m%Odk .egΩjla kï cqks" cq,S udij, we;sjk u,a yd mrd.
wfyaks ld,h ;=< óueis ckdjdi kv;a;= ls¯uhs' fhda.H iy
m%udKj;a wdydr m%Njhka ;sîu óueis ckdjdi j, meje;au
i|yd b;d jeo.;a fõ' wdydr wfyaksh ksid ≥r®j, jQ ckdjdi
l,yld¯ ;;a;ajhg m;aùu fyda m,dhdu is≥fõ'
bka†hdkq úoHdhska (Unirevsity of Agriculture &
technologe, Kumargni, India) ms˙ila úiska mrd. iy u,a meKs
fukau wdydr m%Njhla f,i fldfydU îcfha m,amh Ndú;d
ls¯u ms<sn|j m¯CIK meje;ajq◊' fldfydU f.äj, îch
w;ska bj;a lr ,nd.;a m,amh óueiaikag (Apis mellifera)
wdydr f,i iemhSu lrk ,°' Tjqkaf.a ks¯CIK wkqj wdydr
wfyaks ld,h ;=<° ^fldfydU uo m,amh iy isrma& óueis
ckdjdi úiska fyd¢ka Wmfhda.S lr.;a nj fmkq◊' tuZÛska
ó ueis ckdjdifha Yla;ssu;a nj" jr®Okh iy ixjr®Okh ie,lsh
hq;= uÜgñka jeä †hqKq úh' fldfydU uo m,amh yd isrma
Ndú;d l< ckdjdij, óme◊ ksIamdokfha idudkH iy
ckdjdifha .ykh jeäùu iSks isrma Ndú;d l< ckdjdi j,g
jvd fo.=Khlg jvd jeä úh' tfukau ì;a;r ouk m%foaYh"
/‚kf.a ì;a;r oeófï ldr®hCIu;dj" ckdjdifha Yla;su;anj"
óme◊ ksIamdokh iy .yKh jeäùu hk lreKq jeä †hqKq
ls¯ug th fya;= úh'
fï ksid fldfydU uo m,amh" jákd óueis wdydrhla
njg m;a ls¯u bka†hka óueis lr®udka;fha jeä †hqKqj i|yd
jeo.;a ;dlaIKhla f,i y∫kajd we;'
uQ,dY%h( SAIC Newsletter, vol. 14 No. 2, April - June 2004www.Saic-dhaka.org
3fjΩu 7" wxl 3 ;dCI◊l f;dr;=re m;%sldj - lDIslu_ fomdr®;fïka;=j'
fldfydU uo m,amh- wdydr wfyaks ld<hg óueis lr®udka;h
i|yd Ndú;d l< yels wdydr m%Njhla
mqΩ,a f;dr;=re l<uKdlrkh iy fCIa;% Ndú;h ;=<ska fNda.
jk.; or®Y ia:dkSh ixrCIK jHdmD;sh
YS% ,xldfõ fNda. m%fNao jeä †hqKq ls¯u i|yd wm
rfÜ we;s fNda. j, jk.; or®Y (Crop Wild Relatives) ;ju;aksishdldrj Ndú;dlr fkdue;' ,xldfõ iuyr fNda. jk.;
or®Y" lDIslu_ fomd;_fïka;=fõ me<Eá cdk iïm;a uOHia:dk
cdk nexl=fõ ixrlaIKh ^m˙ndysr ixrlaIKh& lr we;s
kuq≥" fndfyduhla jk.; or®Y ,xldfõ wfkl=;a ffcj
úúO;ajh fukau" ñksid flakaøfldg jQ ls%hdldrlï ksid j|ùhdfï
;r®ckhg uqyqKmd we;' fuu jákd ffcj iïm;a ixrlaIKh
lr .ekSu i|yd" m˙ir yd iajdNdúl iïm;a wud;HdxYh
iu. tlaj lDIslu_ fomd;_fïka;=j kj jHdmD;Shla ls%hd;aul
lr we;' tlai;a cd;Skaf.a m˙ir jHdmD;sh UNEP& yd f.da,Shm˙ir myiqlï iemhSfï wdh;kh (GEF) uÛska uQ,Huh
myiqlï imhk fuu jHdmD;sh wka;r®cd;sl me<eá cdk iïm;a
wdh;kh u.ska f,djmqrd l%shd;aul lrhs' YS%% ,xldjg wu;rj
wdfïkShd" fnd,súhd" uev.ialr® yd Wiafnlsia:dka hk rgj,
o fuu jHdmD;sh ls%hd;aul fõ'
fnda. jk.; or®Y ia:dkSh ixrCIKh iy tajd Ndú;h
jeä †hqKq ls¯u i|yd fuu rgj, we;s o;a; yd f;dr;=re
fhd∞.ekSug rgj,g we;s i;H;dj jeä †hqKq ls¯u iy wka;r®
cd;sl f;dr;=re moaO;shla iu. iïnkaO úh yels fnda.
jk.; or®Y ms<snoj cd;sl f;dr;=re l<uKdlrk moaO;shla
f.dv kexùu fuu jHdmD;sfha uQ,sl wruqKqq fõs'
Y%S ,xldfõ fuu jHdmD;sh l%shd;aul ls¯fï,d jk „ú
ixrlaIK fomd;_fïka;=j" jk ixrlaIK fomd;_fïka;=j"
nKavdrKdhl wdhqr®fõo mr®fhaIK wdh;kh" wmkhk lDIslu_
fomd;_fïka;=j" uOHu m˙ir wêld˙h" úYaj úoHd, yd ffcj
úúO;aj f,alï ldr®hd,h jeks wdh;k rdYShla ∞hl fõ'
jHdmD;sfha l%shdldrlï ;=<ska thg iïnkaOjk wdh;khkays
ks,Od¯ka i|yd f;dr;=re l<uKdlrkh" Ydl ia:dkSh ixrlaIKh
yd Ndú;h" Ydl ms<sn| N+f.da,Sh m˙ir (eco geograpic) ióCIK
meje;aùu ms<sn| mqyqKq ,nd°u is≥ls¯u fukau fnda. jk.;
or®Y y|qkd .ekSu yd ixrlaIKfha jeo.;alu ms<sn|j fmd≥
ck;dj ±kqj;a ls¯ug ie,iqï ilid we;'
jHdmD;shg ∞hljk wdh;k w;r iïnkaëlrKh lDIslu_
wOHCI ckrd,af.a wëCIKh hgf;a WoHdk fNda. mr®fhaIK
yd ixjr®Ok uOHia:dkfha msysgqqjd we;s jHdmD;s l<uKdlrK
tallh u.ska lrkq ,nhs' fuu jHdmD;sh wjqre≥ myl
ld,iSudjla ;=< ls%hd;aul ùug kshñ;h'
uQ,dY%h( wdpdr®h wkqr úf–fialr cd;sl jHdmD;s iudfhdacl" fNda. jk.;or®Y jHdmD;sh'
foaYshj ksIamdokh l< tmamdj, iska.,a iqmr®
fmdiafmaÜ (Single Super phosphate) y∫kajd °fï
jev igyk
tmamdj, fmdiafmaÜ ksêh wm rgg jákd iïm;la jqj;a
fï rfÜ Ndú;d lrk fmdiafmaÜ fmdfydr j,ska úYd, m%udKhla
;ju;a msgráka wdkhkh lrhs' fuu ksêfhka ksmojk frdla
fmdiafmaÜ tys ≥r®j, c, ødjH;dj fya;=fjka m%Odk jYfhkau
f;a iy fjk;a nyq jdr®Isl fnda. i|yd muKla Ndú;d fõ'
ù yd w;sfr®l wdydr fnda. jeks fláld,Sk fnda. j, fmdiamriaaaaaa
fmdaIl wjYH;dj imqrd,Su i|yd iïmQr®Kfhka Ndú;d jkqfha
wdkhkh l< ;s%;aj iqmr® fmdiafmaÜ fõ' tneúka tmamdj,
fmdiafmaÜ ksêfhka jeä ∞hl;ajhla foaYfha lDIs lr®udka;hg
,nd°u wruqKq fldgf.k ù" w;sfr®l fnda. iy t,jΩ jeks
fláld,Sk fnda. i|yd Ndú;d l< yels wdldrfha fmdfydr
j._hla ksIamdokh ls¯ug ,xld fmdiafmaá ,sñgâ rdcH iud.u&
úiska wdrïN lr we;' iska.,a iqmr® fmdiafmaÜ f,i y∫kajk
fuu fmdfydr j, fmdgEishï fmdiafmaÜ (P 2O
5) 17'1] la wvx.=
fõ' ù j.dj i|yd fuu iska.,a iqmr® fmdiafmaá (ESP) Ndú;hms<sn|j mr®fhaIK is≥ flfrñka mj;sk w;ru" lDIslu_
fomd;_fïka;=j yd fmdiafmaÜ iud.u taldnoaOj fCIa;% w;ay∞
ne,Sï 100 la †ia;s%la uÜgñka meje;aùfï lghq;= 2004 jifr®°
wdrïN lrk ,°'
fuys° ±kg lDIslu_ fomd;_fïka;=j uÛska ù j.dfõ°
ksr®foaYs; idkaø iqmr® fmdfiafmaÜ fmdfydr yd tmamdj, iqmr®
fmdiafmaÜ Ndú;fhka ,efnk wiajekak iei£fuka m%;sM,
úYaf,aIKh lrkq ,efí' 2004-2005 uy lkakfha m%;sM, wkqj
tmamdj, iska.,a iqmr® fmdiafmaÜ Ndú;fhka o wiajekafka
fjkila olakg fkd,enqK w;r" idr®:l m%;sM, fmkajd we;s
nj o" wkdjrKh úh' tfy;a tmamdj, iqmr® fmdiafmaÜ Ndú;h
4 ;dCI◊l f;dr;=re m;%sldj - lDIslu_ fomdr®;fïka;=j fjΩu 7" wxl 1
fuu m;%sldj" fmardfo◊h lDIslu_ fomdr®;fïka;=fõ jHdma;s yd mqyqKq uOHia:dkfha m˙.Kl wxYfha msgq ilia lr .kafk`rejlDIslu_ uqøKd,fha ° uqøKh lrk ,°'
rd'fia'ms'uqøs; øjHhNdr fkd≥kfyd;a wdmiq fhduq lrkak(
wOHCI"jHdma;s yd mqyqKq uOHia:dkh";e'fm' 18"lDIslu_ fomdr®;fïka;=j"fmardfo◊h'
jeä≥r f;dr;=re i|yd úuikak ( wOHCI" jHdma;s yd mqyqKq uOHia:dkh" ;e'fm' 18" lDIslu_ fomdr®;fïka;=j" fmardfo◊h'
ixialrKhchka;d b,kafl`ka
lDIslu_" mY= iïm;a" bvï yd jd˙ud._ wud;HdxYhg wh;a lDIslu_ fomdr®;fïka;=fõ jHdma;s yd mqyqKq uOHia:dkh u.skam%ldYhg m;a fl˙ks'
ms<sn|j ksr®foaYhka ,nd°u i|yd ;j;a lkak lsysmhl m%;sM,
ú.%y l<hq;=h'
tfukau ù j.djg wu;rj w;sfr®l wdydr fnda. yd
t<jΩ i|yd o fuu mr®fhaIK w;ay∞ ne,Sï mqΩ,a ls¯ugo
;SrKh lr we;'
iudc wdr®:ßl yd ie,iqï uOHia:dkfhka
m◊úvhla
lDIslu_ fomdr®;fïka;=fõ iudc wdr®:ßl yd ie,iqï
uOHia:dkh uÛska jdr®Islj m%ldYhg m;alrk my; i|yka
.%ka: ±ka Tng ñ,° .; yelsh'
2004 h, Cost of Cultivation
YS% ,xldfõ m%Odk;u lDIs fnda. j._ jk ù" nvb˙Û="
ΩEKq" w, j._" Wvrg yd my;rg t<jΩ j._ j,
ksIamdok úhoï yd wd∞hï ms<sn| o;a; úYaf,aIKh'
fmd;l ñ, re' 250$
AgStat 2005
úúO wdh;kh uÛska m, lrkq ,nk lDIsldr®ñl o;a;
j.dìï jmi˙h" wdkkhk wmkhkh o;a; úúO fnda.
j, f;d. yd is,a,r ñ, wd° o;a; we;=,;a idr ix.%yh'
fmd;l ñ, re' 50$
ñ<° .; yels ia:dk
iudc wdr®:ßl yd ie,iqï uOHia:dkh
;e'fm' 07" fmardfo◊h'
≥rl:kh wxlh ( 081 - 2388206 $ 2388081
*elaia wxlh ( 081 - 2388206
lDIs m%ldYk uOHia:dkh"
;e'fm' 31" fmardfo◊h'
≥rl:k wxlh ( 081 - 2388123
http://www.agridept. gov.lk uÛska jeä úia;r ,nd.;
yelsh'