lehen il-qala - jannar 2010

Fr JoshuaFr Joshuamal-Mulej fis-Sena Saçerdotalimal-Mulej fis-Sena Saçerdotali

Le˙en

il-Qala - Jan

nar 2

010

L-Arçipriet L-Arçipriet flimkien flimkien

mal-Kleru u mal-Kleru u l-Kunsill Pastorali l-Kunsill Pastorali

tal-Parroçça tal-Parroçça jixtieq lill-Poplu jixtieq lill-Poplu

tal-Qalatal-Qala

Is-SenaIs-Senait-Tajbait-Tajba

Le˙en il-Qala - Jannar 2010

1

Il-Kelma Il-Kelma tal-Arçipriettal-Arçipriet

Rev. Kan. Dr Joe Zammit

BiΩΩejjed tinzerta tkun miexi f’xi triq mimlija ˙wienet, tiΩjin u reklami biex tinduna li l-festa tal-Milied kull ma jmur qed tilbes xejra o˙ra, ferm differenti minn dik li nafu a˙na ta’ çerta età. Jekk hux progress jew rigress mhux tant façli tirrispondi. Jiddependi minn kif wie˙ed i˙ares bl-g˙ajnejn ta’ qalbu, g˙ax ‘fejn hemm it-teΩor tieg˙ek hemm ukoll qeg˙da qalbek’; hekk kien qal Dak li min˙abba fiH (suppost) ji©u l-festi tal-Milied! Ma jfissirx li l-bniedem ma g˙andux jifra˙ u jiççelebra, speçjalment biex ifakkar il-mi©ja tal-Feddej fid-dinja. Hija l-festa tal-˙elsien tal-bnedmin mill-jasar. Imma propju hawn qeg˙da l-kuntradizzjoni tas-soçjetà moderna, g˙ax minflok il-˙elsien veru tal-bnedmin, bil-mod kif ˙afna qeg˙din jiççelebraw il-Milied, qeg˙din juru kemm g˙adhom u jridu jibqg˙u mjassrin! Meta a˙na nag˙tu mportanza lil dak li nistg˙u nakkwistaw materjalment u mhux tant lil dak li nistg˙u nkunu minn ©ewwa, a˙na nkunu qed noqtlu tassew l-ispirtu veru tal-Milied. U biex niftehmu a˙jar nistaqsu lilna nfusna: ‘X’niΩΩilna fil-kalendarju tag˙na l-ewwel, il-lista tal-parties u tar-rigali... jew in-novena tal-Milied’? Minn dan nag˙rfu fejn qed t˙abbat qalbna, fejn huma ˙sibijietna, fejn huma u x’inhuma t-‘teΩori’ jew valuri ta’ ˙ajjitna... Mhux soltu nkun pessimista, imma r-realtà li qed ng˙ixu fiha u li qed ng˙addu lill-©enerazzjoni li tiela’ ma tistax ma t˙assibniex, speçjalment lilna li g˙andna g˙al qalbna valuri differenti. G˙alhekk dak li qed nipprova nispjega mhux tant aspett negattiv daqskemm wie˙ed reali, li qed jibdel dejjem aktar l-iskop u s-sens veru tal-Milied u ta’ tant festi o˙ra li niççelebraw... L-analisi li nag˙mlu wara li jg˙addu l-festi sbie˙ tal-Milied tista’ tg˙inna nifhmu a˙jar jekk il-miΩien

tas-soçjetà hux ixaqleb lejn is-sewwa, ji©ifieri lejn il-verità li tg˙ammar fil-kuxjenza ta’ kull bniedem ma˙luq xbieha ta’ Alla, u li tag˙ha l-Verb Mag˙mul Bniedem huwa xhieda per eççellenza, jew inkella lejn il-gidba, lejn il-qerq li g˙adu jiΩra fl-im˙u˙ ta’ bosta bnedmin ˙utna li jag˙tuh widen, propju lilu: ‘il-ÓaΩin’. Il-konsumiΩmu, il-materjaliΩmu, l-edoniΩmu, l-egoiΩmu... huma l-g˙elieqi tieg˙u fejn jiΩra’ b’idejh miftu˙a u qed isib art fertili fi qlub imqarrqa... Jekk minflok dawn ‘l-iΩmi’, x˙in in˙arsu lura naraw li l-familji tag˙na resqu iktar lejn xulxin, li l-knejjes tag˙na kienu çelebrazzjoni wa˙da ta’ fer˙ li ma jitfissirx, li triqatna mΩejna kienu iktar ˙ajjin bit-tfal tag˙na jilag˙bu fihom u ma’ xulxin, jekk fuq wiçç uliedna deher iktar is-sliem u f’qalbhom aktar im˙abba... allura nistg˙u nkunu kuntenti u sodisfatti, g˙ax iççelebrajna l-˙ajja u mhux il-mewt, il-verità u mhux il-qerq, il-˙elsien veru tal-bniedem u mhux il-jasar ta’ dinja bla Alla, il-fer˙ veru tal-qalb u mhux il-pjaçir ta’ mument li jg˙addi u j˙allina aktar vojta... Jekk wara dan kollu l-bwiet ta’ x’u˙ud mtlew iktar waqt li dawk tal-familji tag˙na tbattlu b’manjiera tali li kellna wkoll niddejnu, allura jkollna nammettu li ©ejna b˙al karozza bla brejkijiet! EΩempji o˙ra ta’ kriΩijiet morali u soçjali huma frott ie˙or qares ta’ soçjetà li qed tit˙assar dejjem aktar g˙ax qed titlef il-valuri veri, u g˙alhekk il-Milied b’xorti ˙aΩina g˙al ˙afna familji Maltin u G˙awdxin qed i©ib iktar diΩastru milli l-grazzja u l-barka ta’ Alla fuqna u fostna. B’xorti tajba na˙seb li g˙adna fil-˙in biex nipprevedu u nevitaw diΩastru totali ta’ soçjetà li tkun tilfet is-sens tal-veri valuri... Imma din is-salvazzjoni tiddependi minn kemm a˙na lesti li noqg˙odu g˙all-kelma ta’ Dak li min˙abba fiH niççelebraw il-Milied... Dak li ‘vvinta’’ f’Betlem elfejn sena ilu, fil-faqar u l-g˙era ta’ g˙ar/stalla...


2


EditorjalEditorjalminn Linda Buttigieg

F’Din il-Óar©aF’Din il-Óar©a

Is-37 Sena • Nº. 104 - Serje E - Nº14 • Jannar 2010

■ Direzzjoni u Amministrazzjoni: Uffiççju Parrokkjali, Pjazza San ÌuΩepp, Qala, G˙awdex. Tel/Fax: 2155 6684 • Mobile: 9940 3612■ To˙ro© tliet darbiet fis-sena, fix-xhur t’April, Awwissu u

Jannar, u titqassam b’xejn iΩda kull offerta ti©i aççettata.■ Il-fehmiet li jistqarru l-awturi u l-korrispondenti tal-artikli

li ji©u ppublikati m’humiex neçessarjament dawk tal-Bord Editorjali.

■ Kull korrispondenza g˙andha tintbag˙at lill-Bord Editorjali, “Le˙en il-Qala”, Dar Parrokkjali,

Pjazza San ÌuΩepp, Qala, G˙awdex.■ Isettjat u Stampat: A&M Printing Ltd. Qala. Tel: 2155 3217

Lehen il-Qala-

Il-Milied – ©ie, g˙adda u mar! Kemm Ωejjinna, sajjarna, kilna, ˙ri©na, xtrajna u fta˙na rigali! Donnu l-Milied sar okkaΩjoni ta’ kummerç, infiq u ˙ela bla raΩan. M’inix ng˙id li dak kollu li semmejt hu ˙azin. Imma mhux l-essenzjal. A˙na b˙ala nsara rridu nfittxu li mmantnu r-ru˙ l-ewwel u qabel kollox. Il-Milied jie˙u vera tifsira meta nippreparaw lil qalbna biex tilqa’ lil dik it-tarbija çkejkna ©o fiha. A˙na l-©enituri g˙andna responsabilità doppja – li mmantnu lil ru˙na u anke dik ta’ wliedna. Fuq spallejna tkun jekk a˙na nittraskuraw il-bΩonnijiet spiritwali ta’ wliedna. U dan irridu nag˙mluh mhux biss bil-priedki, imma iktar u iktar bl-eΩempju! X’©id ˙alla l-Milied fuq il-familja tag˙na? Tajjeb nirriflettu ftit. Kemm nie˙du gost naraw lil uliedna jifir˙u u jeçitaw ru˙hom huma u jift˙u r-rigali! Tista’ tg˙id hu rigal fih innifsu tarahom hekk fer˙anin imdawrin mieg˙ek isibu dak il-©ugarell li forsi ilhom jixxenqu g˙alih. Kienu sbie˙ ukoll iç-çelebrazzjonijiet tan-novena bil-kant ˙elu ta’ innijiet tal-Milied u bit-tfal kollha mi©burin fuq quddiem nett jipparteçipaw fil-quddies. It-temp kien favurina u stajna façilment induru nitpaxxew bil-presepji, g˙ax it-tfal ma jixbg˙u qatt jaraw dik l-arti tradizzjonali espressa b’modi differenti. Sbie˙ ukoll dawk il-waqtiet fejn iltqajna lkoll flimkien familja s˙i˙a u flimkien qsamna ikliet u x-xewqat sbie˙. Kemm hu important li lil uliedna, f’dan iΩ-Ωmien ta’ progress u teknolo©ija, ng˙addulhom is-sempliçità tal-g˙aqda u l-im˙abba – li ma tistax to˙loqhom b’xi programm tal-kompjuter, imma trid tfittixhom fil-qalba ta’ qalbek. Jekk a˙na ma ng˙inux lil uliedna biex isibu dawn il-valuri, jil˙qu jikbru u jkun tard wisq biex isibuhom fil-personalità tag˙hom. Xi xahrejn ilu, waqt li kont fil-klassi waqt lezzjoni tar-reli©jon, wie˙ed mill-istudenti tieg˙i qajjem il-kwistjoni tal-kurçifiss u b’espressjoni inkwetanti fuq wiççu qalli: “Teacher, issa jekk jiddeçiedu li nne˙˙u s-salib mill-klassi, a˙na hekk ukoll ikollna nag˙mlu?” Jien dak il-˙in ˙arist lejn it-tfal kollha – kollha jistennew li jisimg˙u l-opinjoni tieg˙i. Bdejt nispjega li l-kurçifiss ma jistax ikun ta’ xkiel g˙al ˙add – lanqas g˙al dawk li ma jemmnux fi Kristu, g˙ax Kristu li hu msallab g˙aΩel li jissallab anke g˙al dawk li ma jemmnux fih. Mela Kristu msallab hu simbolu qaddis mhux biss g˙alina li a˙na nsara, imma g˙all-umanità kollha. Imma jekk g˙ad ni©u f’din is-sitwazzjoni, jien stess nilbes salib imdendel f’katina m’g˙onqi – u hekk il-klassi tag˙na ma tkun nieqsa qatt mill-Kurçifiss! Waqaft in˙ares lejn it-tfal, u trid tara l-espressjoni ta’ wiççhom, min jitbissem u min jidher kuntent – kien mument li fih veru ˙assejt sodisfazzjon li x-xog˙ol tieg˙i jaf jag˙tini. Kemm hu sabi˙ li tisma’ u titkellem mat-tfal – u kemm hu Ωbaljat min ja˙seb li t-tfal ma jirra©unawx! Nittama li s-sena 2010 i©ibilkom f’qalbkom u fil-familji tag˙kom hena, sa˙˙a u kuntentizza – dak kollu li l-Bambin Ìesù biss jista’ jag˙tina.

Il-Kelma ta’ l-Arçipriet 1Editorjal 2Fr Joshua Muscat 3Il-ministeru saçerdotali fil-Bibbja 10Tifkira tal-25 Anniversarju 12KatekeΩi 24Fuq tlieta toqg˙od il-borma! 28Nilqg˙u lil Ìesù f’qalbna 30Omelija dwar San ÌuΩepp 32Festa titulari ta’ l-Immakulata Kunçizzjoni 34Riflessjonijiet ta’ wara l-Festa 36Ir-Restawr tal-Pedestall 38Australian Qala Association 40American Qala Association 43O Ωmien ˙elu… 45Mid-djarju ta’ ÌuΩepp Debono 49Skeda Festa Kunçizzjoni u Milied 5213-il sena ta’ xandir 66Gozo International Celebration 71Attivitajiet tal-G˙aqda MuΩikali ‘Ite ad Joseph’ 74Pjan Pastorali 2009-2010 77Tag˙lim nisrani g˙al kull kategorija 78Koppji miΩΩew©a 79L-abbatini tal-Qala 80Pa©na Ωg˙aΩag˙ u adoloxxenti 82Il-professjoni tieg˙i fi ˙dan il-Fondazzjoni OASI 84Niskopru lil San Piju tal-Pjagi 87Grazzi Madonna g˙ax int tista’ tfejjaqna 88Kronaka tal-Parroçça 91Mill-Uffiççju Parrokkjali 104


33

Mhux façli fi ftit kliem nitkellem fuq persuna straordinarja kif kien u g˙adu Dun Joshua. Bniedem twajjeb, ferrie˙i, intelli©enti, li jaf i˙obb, sieket, attent g˙al dak li ji©ri madwaru, kura©©juΩ... u fl-istess ˙in bniedem ta’ talb, profond fi ˙sibijietu, g˙aqli, determinat, immotivat mill-van©elu, eΩemplari, kuntent bil-˙ajja tieg˙u, soçjevoli ˙afna, riΩervat... G˙alhekk Joshua kien jg˙aqqad fil-karattru tieg˙u l-estremi, kellu sintesi u b’effett ta’ dan, identità partikulari, kien biex ng˙id hekk uniku. G˙axxaq il-qalb ta’ Alla li ma damx ma sejja˙lu g˙aliH l-ewwel b˙ala saçerdot tieg˙u u ftit wara biex imur igawdiH. Ilni nafu g˙al dawn l-a˙˙ar 12 il-sena, meta hu kien g˙ad g˙andu 15 u jien kont wasalt minn Ruma biex

nibda l-ministeru tieg˙i fid-djoçesi ta’ G˙awdex fejn fost l-o˙rajn kont nie˙u ˙sieb il-Preseminarju tad-djoçesi u li permezz tieg˙u ltqajna g˙all-ewwel darba flimkien. Minn dak in-nhar il-Mulej kiteb fina storja straordinarja li waslet lilu g˙all-qdusija u lili biex induq minn issa l-©enna li qed jg˙ix fiha. Il-qdusija ma timproviΩahiex u Joshua tg˙allem mument b’mument minn dak li kont ng˙addilu u li jiena ˙adt mill-ispiritwalità ta’ l-unità fi ˙dan il-Moviment tal-Fokolari. Mhux ta’ b’xejn li g˙all-a˙˙ar jiem ried li jkollu quddiemu biss Salib Ωg˙ir li mieg˙u kien immedeΩima ru˙u. U fl-ispiritwalità ta’ l-unità is-salib hu determinanti. Naf kemm kienet g˙al qalbu l-fraΩi li lili kienet immarkatli l-˙ajti u s-saçerdozju tieg˙i ‘meta jien ©ejt fostkom ma ppretendejtx li naf xi ˙a©a o˙ra g˙ajr lil Kristu u lil dan imsallab’. FraΩi li g˙amilha verament tieg˙u u g˙alhekk a˙na konna, u g˙adna n˙ossu ru˙na a˙wa. Ftit qabel ma ntilef minn sensih Joshua qaddes, f’çertu sens, l-a˙˙ar quddiesa, fis-sodda sintendi, hekk semg˙u jitlob ˙uh Paul li kien jassistih f’dak l-a˙˙ar lejl. Ma kellux il-partikoli tal-˙obΩ u l-inbid, kellu l-©isem tieg˙u mtertaq u demmu li kien inixxi ©o fih, wara marda qalila ta’ kwaΩi sena u nofs. Setà tassew jg˙id: ‘Dan hu ©ismi, dan hu demmi’. Hekk kont rajtu u g˙idtlu ftit jiem qabel, li kien wasal biex jg˙ix fl-essenzjal, ji©ifieri f’Alla, li kien ˙siebu biss fil-©id ta’ l-o˙rajn, dejjem jistaqsi lil min iΩuru kif kien i˙ossu, u b˙al Kristu li minn fuq is-salib ©ibed il-bnedmin kollha lejh, hekk hu ©ibed lejn Alla tant qlub mog˙nija ©a bil-grazzja ta’ Alla b˙al ma huma l-isqfijiet tag˙na u bosta saçerdoti li Ωaruh u qlub o˙ra tal-qrib u tal-bog˙od li ˙assewhom interpellati minnu, vittma safja u qaddisa mog˙©uba minn Alla.

(Apprezzament fuq il-Ìurnal ’il-Ìens’)

Fr Joshua MuscatFr Joshua Muscat07-02-1982 – 31-08-2009

Kitba ta’ Dun Joe Zammit, Arçipriet tal-Qala


44

B˙al s˙aba ©errejja fis-sema tal-˙ajjali Alla jsellifna bl-im˙abba fiΩ-Ωmien,xerridt minnha barka fil-qalb ta’ kull bniedemli mieg˙ek ltaqa’ f’kull post, kullimkien. B˙al an©lu li rabat id-dinja mal-©ennaf’titjira ˙afifa li reb˙et id-dnub,fik Grazzja msoqqija fil-wied tat-tbatijau s-sliem Ωerg˙et b’seng˙a fil-fond ta’ tant qlub. B˙al vittma qaddejja tal-pjan tal-kbir Allahekk tlajt l-artal hieni sa l-a˙˙ar ta˙bittal-qalb tieg˙ek nobbli u twajba Dun Joshuab’hekk ˙arstek tas-sema tkun xhieda, ˙abib.

(PoeΩija g˙al jum il-funeral tieg˙u)

Qala, 10 t’Awwissu 2009G˙aΩiΩ tieg˙i Joshua, Nixtieqek g˙andek ri©lejja biex ti©ri, g˙ajnejja biex tara, sa˙˙ti biex ma tbatix u bil-lejl tistrie˙. Nixtieqni g˙andi qalbek, imfawwra kif inhi bl-im˙abba g˙al Alla; is-serenità tieg˙ek, li tag˙ti xhieda ta’ twemminek; it-tbissima tieg˙ek, li ti©bed irreΩistibilment l-erwie˙ lejn Alla. Nixtieqni g˙andi l-prova kbira tieg˙ek biex insir qaddis daqshekk. Ikun x’ikun il-futur tag˙na, a˙na nibqg˙u mag˙qudin, g˙ax ir-rabta li hemm bejnietna mhix tad-dinja. Kristu di©a’ reba˙ il-mewt fina, meta laqqag˙na, ˙abbibna, u Ωammna daqshekk flimkien biH f’nofsna. Ikun x’ikun il-futur tag˙na, qalbna tibqa’ t˙abbat g˙aliH flimkien... u g˙al xulxin.Sia fatta, si, la tua volonta’ Signore!

(Ittra lilu meta kien da˙al l-a˙˙ar darba l-isptar)


55

Forsi misteru tal-kif u g˙aliex! ‘Miskin! Fr Joshua ˙alliena...!’. Hekk lissnu ˙afna, tnikktu, u waqfu hemm. U ma fehmux il-preΩenza tal-Misteru fil-misteru tal-˙ajja... Biex nifhmu l-misteru fil-˙ajja qasira ta’ Dun Joshua, irridu nag˙mlu qabΩa mhux Ωg˙ira fil-mo˙˙ çkejken tag˙na. L-esperjenza li g˙ex fuq l-art, hi wa˙da li iktar tappartjeni lid-Divin milli lill-bnedmin. G˙ax il-Misteru tad-Divin jista’ jidher aktar çar fil-misteru tad-dg˙ufija umana. U sakemm a˙na ma nsirux safja b˙at-tifel zg˙ir tal-Van©elu, ma nifhmu xejn minn dak li g˙adda minnu Joshua speçjalment fl-a˙˙ar sena u erba’ xhur tal-˙ajja tieg˙u, Ωmien il-kalvarju li Alla, fil-pjan ta’ l-im˙abba tieg˙u, ˙ejjielu sa mill-eternità... g˙ax ˙abbu b˙al ma ˙abb lil Ibnu l-Wa˙dieni. Ikun wisq fqir il-profil tieg˙u kieku kellna n˙arsu lejh prinçipalment bl-g˙ajnejn umani, b˙ala ©rajja kronolo©ika u daqshekk; Dun Joshua jixraqlu profil ie˙or, li jixhed g˙an-nobilta’ tal-karattru tieg˙u, g˙all-©enwinità tal-persuna tieg˙u, g˙all-qdusija ta’ ru˙u. Dun Joshua, aktar milli tag˙na, kien rigal specjali ta’ Alla lilna. Tnax il-sena ta’ konoxxenza, mill-preseminarju fejn kont g˙alih direttur tal-˙ajja, sal-jum tal-mewt fejn hu kien g˙alija direttur tar-ru˙, mhux biss bix-xhieda imma wkoll bil-kelma. Niftakar mument partikulari fejn f’çarezza interjuri kbira, bil-ftit vuçi li kien baqg˙alu, spjegali kif g˙andi nag˙mel, akkost ta’ kollox, ir-rieda ta’ Alla, hu li tag˙ha kien sar espert bil-fatti. G˙alhekk kien kapaçi jsir offerta safja u s˙i˙a f’Ωog˙Ωitu! Kliemu u ˙ajtu kienu saru ˙a©a wa˙da, ˙ajtu kienet titkellem u kliemu kien jixhed. B˙al Kristu, li meta ma setà jag˙mel xejn iktar, g˙amel l-ikbar opra, il-fidwa, hekk Joshua minn fuq is-sodda tal-mewt ta ˙ajtu g˙all-˙ajja ta’ bosta. Fi ˙sieb Mons Isqof, waqt l-omelija tal-funeral kbir tieg˙u, Joshua rnexxielu jinterpella l-kuxjenza lajka dwar is-sens veru tal-˙ajja. U dan huwa wie˙ed mill-ikbar frott li saçerdot jista’ jag˙mel, g˙ax mentalità ma tibdilhiex kif ©ieb u la˙aq. Mhux ta’ b’xejn it-tnehida ta’ Ìesù: ‘G˙andhom g˙ajnejn u ma jarawx...’. Ma na˙sibx li kien diffiçli g˙all-Mulej

li jtennilu: ‘Ejja qaddej g˙aqli u fidil, id˙ol fil-fer˙ ta’ Sidek’. U dan g˙aliex, jekk kien hemm karatteristika li tiddistingwi lil Dun Joshua, din kienet id-doçilità tieg˙u, g˙al dak li hu tajjeb, sabi˙, veru, prezzjuΩ... tassew dak kollu li a˙na nattribwixxu lil Alla kien jidher f’wiçç Joshua. Joshua kien mi©nun fuq Alla! U dan Alla kien jafu u g˙alhekk sejja˙lu, imma qabel ˙adu riedu jduq l-esperjenza sagrifikali ta’ Ibnu l-Ma˙bub! Niftakar bosta mumenti fejn konna kwaΩi nintilfu nitkellmu fuq Alla u hu jisma’ u jixrob qisu sponΩa bil-g˙atx. Sa l-a˙˙ar jiem, fejn darba minnhom il-preΩenza ta’ Alla kienet tant qawwija fil-kamra tieg˙u li ndunajna iktar biha milli bil-limiti umani tal-marda tieg˙u – li kienet avanzat sewwa – u tad-dieqa tal-firda, li konna nafu li kienet imminenti. F’qalbna kien hemm il-milja, espressa f’kommozzjoni kbira u nazzarda ng˙id, f’fer˙... forsi tas-Sema. Dik il-kamra çkejkna ma kienetx ambjent kiefer ta’ mewt, g˙ax il-mewt kienet ©a mirbu˙a... Il-kamra mtliet bl-atmosfera ta’ dak il-Misteru li San Pawl kien rah u ddeskrivih f’sitt kelmiet: ‘X’lesta Alla g˙al dawk li j˙obbuh!’.

(Apprezzament fuq il-Ìurnal ‘Il-Óajja f’G˙awdex’)


66


77


8

G˙aΩiΩ Fr Joshua, kont ˙abib sincier tag˙na u qaddej umli tal-Mulej. Il-Óallieq g˙o©bu jsellifna lilek g˙al dawn l-a˙˙ar snin imΩejjen bil-grazzja, bil-kura©© u bl-umiltà. Issa riedek mieg˙u fost l-an©li tas-sema. Wara li tg˙ajtna eΩempju bil-˙ajja qaddisa tieg˙ek fuq din l-art, issa jmiss lill-Img˙allem Divin li jgawdi dik it-tbissima tieg˙ek li kienet tolqot bosta qlub, anke meta int, Fr. Joshua kont g˙addej minn mumenti daqstant diffiçli. Fil-jum tal-31 ta’ Awwissu, kellha din l-art wisq g˙aΩiΩa ta’ G˙awdex tag˙na titlef Saçerdot ta’ kura©© liema b˙alu; li ˙alla jibkuh mhux biss il-familjari tieg˙u, iΩda ukoll ˙bieb li ©ejjin mill-erbat irjie˙ tal-gΩira G˙awdxija, kif ukoll ˙bieb o˙rajn li ©ejjin barra minn xtutna. Jiena qeg˙da n˙arbex dawn il-ftit versi f’isem iΩ-Ωg˙aΩag˙ u adoloxxenti ta’ din il-parroçça li kont tafna lkoll b’isimna, g˙ax fiΩ-Ωmien li int kont djaknu inti g˙amilt esperjenza pastorali f’ra˙alna. L-Arçipriet ˙abrieki tag˙na fik sab spalla li tista’ tafda. Kont tg˙amlilna laqg˙at ta kull ©img˙a li kienu jkunu nformattivi u nteressanti, dejjem b’attendenza kbira. Kienu laqg˙at li ma tkunx tixtieq li dik is-sieg˙a tg˙addi. Laqg˙at li fihom mhux biss konna nisimg˙u x’tg˙idilna il-bibbja, iΩda konna niddiskutu is-slaleb tal-˙ajja, il-waqg˙at tad-dnub u fuq kollox a˙na min a˙na u x’inhu r-rwol tag˙na fis-soçjetà. Ta’ kull nhar ta’ Sibt kont tie˙u paçenzja bina biex wara l-quddiesa konna niltaqg˙u ç-Çentru u naraw DVD li dejjem kellu xi messa©© ta’ ©id warajh. Niftakru b’mod partikolari dawk l-erbg˙a t’ijiem li a˙na Ω-Ωg˙aΩag˙ konna qattajna ilkoll flimkien f’dar ta’ l-irtiri ©ewwa Malta. Hemmhekk inti kont ta’ eΩempju kbir g˙alina. In˙arsu lura ng˙idu kemm konna d˙aqna flimkien!

Sentejn ilu, ilkoll ©e jna n i ççe l eb raw m i e g ˙ e k l - E w w e l Quddiesa Solenni fil-BaΩilika majestuΩa ta’ ra˙al twelidek in-Nadur. Konna tassew fra˙na mieg˙ek, u fuq wiççek rajna dawl jiddi, dawl li kien ˙iereg minn dik qalbek li issa ˙assitha verament ˙a©a wa˙da mal-Mulej. G˙aΩiΩ ˙una, int g˙alina kont xempju ta’ Sidna Ìesù Kristu, g˙ax b˙alu erfajt salib xejn ˙afif, iΩda g˙ax fdajt fiH, dan is-salib ©arrejtu u ˙addantu mieg˙ek sat-tmiem. Qatt ma nafu li smajniek tgerger jew rajniek xi darba mdejjaq. Il-kliem ta’ kura©© u m˙abba li kont tlissen lilna u lejn Alla qatt ma naqsu. G˙al l-SMS’s ta’ kura©© li konna nibg˙atulek kont tirrispondina b’dawn il-kelmtejn: “Nirringrazzjakom ta’ dawn il-messa©©i sbie˙. Alla vera kien u g˙adu jag˙mel affarijiet sbie˙ mieg˙i bis-sa˙˙a tag˙kom ilkoll. God Bless u ˙udu ˙sieb!” Fik Fr Joshua, a˙na rajna dawl, li g˙adu ma ntefiex u lanqas se jintefa matul is-snin. Kont bniedem ©entlom tant li dak li tippriedka twettqu int stess biex tkun ta’ eΩempju g˙al ta’ madwarek. Int mhux biss erfajt is-salib tieg˙ek, iΩda wiΩint ukoll lil min b˙alek kellu salib, billi b’wiççek minn quddiem tkellimt dwar il-marda kiefra li ˙akmitek f’laqg˙at li g˙amilt fiΩ-Ωmien ir-Randan, ©ewwa l-Qala kif ukoll ©ewwa l-Iskola post-sekondarja r-Rabat. Kliemek ma jintesiex biΩ-Ωmien g˙ax irnexxielu jinfed il-qlub ta’ bosta. Fr Joshua, nafu li qieg˙ed f’post fejn biki ma jeΩistix, fejn tbatija ma hemmx aktar, nitolbuk sabbar lilna li ˙allejtna warajk f’din id-dinja, u mill-

Ìenna fejn qieg˙ed, itlob lil Alla mhux biss g˙all-gΩejjer tag˙na, iΩda g˙ad-dinja kollha, sabiex jibg˙at iktar qaddejja fil-g˙alqa tieg˙u li b˙alek, b’sabar u g˙aqal, jg˙inu lill-proxxmu tag˙hom. Minn dawn il-qlub imnikkta tag˙na, ner©g˙u ntennulek GRAZZI GÓAÛIÛ ÓABIB FR JOSHUA. J’Alla jkollna l-grazzja li nimxu fuq il-˙ajja eΩemplari tieg˙ek, sabiex qatt ma naqtg˙u qalbna quddiem il-mew© tal-˙ajja.

Tibqa’ dejjem f’qalbna,Maria MerciecaGrupp Adoloxxenti u Ûg˙aΩag˙ Qalin

Ferrie˙ wisq resaq quddiem il-Mulej Alla, Fr Joshua, ma˙sul fit-tbatija,il-Mulej g˙annqu mieg˙u, biesu, fuqu nefa˙ ˙ajja dejjiema


99

Wara sena esperjenza pastorali, li qatt ma ninsa, fil-parroçça tag˙kom tal-Qala, sewwa sew hekk kif f’Ìunju ©ejt ordnat saçerdot, ˙allejt lil art twelidi biex nibda l-ministeru tieg˙i ©ewwa belt fil-periferija ta’ Turin. Matul din is-sena kont qed nag˙mel esperjenza pastorali propju f’Nichelino, çittadina b’madwar 50 elf ru˙. Il-parroçça li fiha qieg˙ed hija wa˙da minn erbg˙a li hemm f’din iç-çittadina, iddedikata lis-Santissima Trinità u tla˙˙aq madwar 22 elf ru˙. Hija parroçça kbira mmens u l-esperjenza li qed nie˙u hija wa˙da verament vasta u li Ωgur tg˙inni u tibnini sew fil-bidu tal-ministeru saçerdotali tieg˙i. Hija parroçça attiva f’bosta oqsma u l-˙idma tag˙ha hija mifruxa b’tali mod li til˙aq lil kull kategorija ta’ nies... tfal, Ωg˙aΩag˙, adulti, koppji Ωg˙aΩag˙, familji, emigranti, anzjani, morda, dawk li sabu ru˙hom f’xi vizzju qerriedi, studenti fi skola professjonali, scouts, footballers... eçç! Dan kollu hu frott il-˙idma kontinwa u fraterna tas-saçerdoti flimkien ma’ ˙afna lajçi ddedikati. Jiena çert li jekk tonqos din l-attitudni ta’ kollaborazzjoni, din il-˙idma tisfa fix-xejn u x-xog˙ol mag˙mul ikun kollu g˙alxejn! F’ambjent b˙al dan Ωgur li saçerdot novell b˙alma kont jien isib g˙alqa tajba li fiha jista’ ja˙dem u jg˙in fil-pastorali tal-parroçça. Dan kien ta’ vanta©© g˙alija g˙aliex stajt malajr ninserixxi ru˙i fil-ministeru saçerdotali f’˙idma s˙i˙a mal-poplu ta’ Alla. Punt poΩittiv ie˙or kien il-fatt li jiena dan l-ambjent kont di©à nafu xi ftit mhux ˙aΩin, peress li snin ilu kont g˙amilt fl-istess parroçça l-esperjenza tas-sena intermedjarja li s-Seminarju jipproponi fil-programm ta’ formazzjoni tieg˙u! Però is-sitwazzjoni kienet inbidlet ftit mhux ˙azin... in-nuqqas ta’ saçerdot G˙awdxi ie˙or li mieg˙u kont, u l-fatt li ©ie ukoll kappillan ©did kien ifisser li mill-©did irrid niskopri dan l-ambjent mibdul. Il-˙idma tieg˙i kienet wa˙da ordinarja, anke min˙abba l-fatt li fil-bidu tal-ministeru wie˙ed irid jitg˙allem minn ˙addiehor g˙ax hu jkun g˙adu ming˙ajr esperjenza. Però nista’ ng˙id li dan ma kienx diffiççli g˙ax is-saçerdoti ˙adu ˙siebi sew u dejjem raw kif jag˙mlu biex jag˙tuni

“Ma ppretendejtx li kont naf xi ˙a©a fostkom, ˙lief lil Ìesù Kristu, u ‘l dan imsallab” (1 Kor 2:2)

minn Dun Joshua Muscat

l-eΩempji tag˙hom biex nimxi fuqhom. Apparti s-sagramenti li kont namministra, speçjalment l-Ewkaristija ta’ kuljum, kelli wkoll grupp ta’ adolexxenti li segwejt matul din is-sena, kont immur wkoll fiç-çentru sportiv fejn mijiet ta’ tfal u Ωg˙aΩag˙ j i©u ta’ kuljum jittrenjaw u jilg˙abu l-futbol... kont ukoll nattendi g˙al bosta laqg˙at ta’ programmazzjoni u ta’ formazzjoni li l-parroçça kienet torganizza tul iΩ-Ωmien. Fi ftit kliem, ippruvajt induq ftit minn kollox tul din is-sena biex ikolli anke ideja ©enerali ta’ kif timxi parroçça u fuq kollox ta’ kif g˙andha tkun il-˙idma saçerdotali fl-g˙alqa tal-Mulej. Verament in˙oss li rçevejt ˙afna matul din is-sena, g˙alkemm jiena ppruvajt nag˙ti wkoll minn dak li l-Mulej g˙o©bu jag˙tini. Fil-fatt sinçerament inqis li adottajt il-kliem ta’ l-Appostlu Missierna meta jikteb lin-nies ta’ Korintu u jg˙id: “...jiena ©ejt g˙andkom dg˙ajjef, mbaΩΩa’ u mrieg˙ed; il-kelma u l-predikazzjoni tieg˙i ma kienux imlibbsa bil-kliem qawwi ta’ l-g˙erf, imma bil-wiri ta’ l-Ispirtu u l-qawwa, sabiex il-fidi tag˙kom tinbena mhux fuq l-g˙erf tal-bniedem, imma fuq il-qawwa ta’ Alla” (1 Kor 2:3-5). Din il-Kelma g˙amiltha ˙afna aktar tieg˙i meta l-Mulej g˙o©bu jag˙tini programm naqra differenti minn kif kont imma©inajtu jien u li allura g˙al ftit taΩ-Ωmien g˙andi ner©a nkun lura f’art twelidi, bix-xewqa li ner©a’ lura mill-aktar fis! Mhux façli taççetta s-salib ming˙and il-Mulej, però huwa possibbli meta flimkien mas-salib tag˙raf ukoll il-Grazzja li jag˙tik biex i©©orru... din hija l-esperjenza profonda li minnha qed jg˙addini b˙alissa l-Img˙allem u li jiena çert li qed t˙alli ˙afna frott mhux biss fija iΩda wkoll f’dawk kollha ta’ madwari! G˙alhekk minn qalbi nag˙laq din l-esperjenza tieg˙i billi nawguralkom li tag˙rfu dejjem taççettaw ir-rieda tal-Mulej, anke jekk xi kultant ma tkunx tiftihem... eΩattament kif g˙amel San ÌuΩepp fil-ministeru tieg˙u ta’ missier putattiv ta’ Ìesù. Hekk verament inkunu nistg˙u ng˙idu flimkien ma’ San Pawl, li “ng˙ix, imma mhux iΩjed jien, iΩda jg˙ix fija Kristu” (Gal 2:20), g˙ax inkunu qed nipparteçipaw fil-pjan salvifiku tal-Missier Etern. ■

ARTIKLU LI DEHER F’LEÓEN IL-QALA - FESTA 2008


10

Dan l-artiklu bibbliku dwar is-saçerdozju qieg˙ed jidher f’din ir-rivista fl-okkaΩjoni tas-Sena Saçerdotali Speçjali 2009-2010 mnehdija mill-Papa Benedittu XVI fl-okkaΩjoni mill-150 sena mill-mewt ta’ San Ìwann Marija Vianney jew a˙jar kif inhu mag˙ruf b˙ala l-Kurat ta’ Ars, kif ukoll f’©ieh Fr Joshua Muscat saçerdot ˙abib tag˙na li ng˙aqad mal-Mulej proprju f’din is-sena speçjali..

INTRODUZZJONIL-ewwelnett il-kelma ‘ministru’ ©ejja mil-latin ‘minus stare’, li tfisser ‘tkun inqas quddiem ˙addie˙or’, ji©ifieri li tkun ‘qaddej’. Il-kelma Griega li tittraduçi dan il-˙sieb hija ‘diakonia’ li tfisser ‘qadi’ jew ‘servizz’. Dan huwa l-qofol tas-saçerdozju, li s-saçerdot ordnat b˙ala ministru ta’ Alla jkun tassew qaddej ta’ Alla. F’dan l-artiklu ser naraw g˙alhekk kif il-bibbja t˙ares lejn id-don tas-saçerdozju.

FL-ANTIK TESTMENTIl-ministeru ordnat tas-saçerdozju b˙ala t-tieni grad tas-sagrament tal-Ordni Sagri huwa mwaqqaf minn Kristu Sidna. Huwa jaqdi l-uffiççju tieg˙u bis-setg˙a ta’ Kristu nnifsu u fil-persuna tieg˙u kif jg˙idilna l-KatekiΩmu tal-Knisja Kattolika f’paragrafi 1545 u 1548. Fir-reli©jon Lhudija kif naraw fit-Testment il-Qadim, kien hemm di©a’ tip ta’ saçerdozju, is-saçerdozju Levitiku, li kien mit-tribu’ ta’ Levi, wie˙ed mit-tnax il-tifel tal-Patrijarka Ìakobb kif naraw tajjeb fil-ktieb tan-Numri 1:50: “Er˙i fi ˙sieb il-leviti

l-G˙amara tax-xhieda, il-g˙odod kollha tag˙ha u kull ma g˙andha. Huma jerfg˙u l-G˙amara u l-g˙odod tag˙ha kollha, huma u jaqdu l-G˙amara u madwarha jg˙ammru.’’ Dan it-tribu’ ta’ Levi ma kellux l-art tieg˙u b˙at-tribujiet l-o˙ra ta’ IΩrael meta da˙lu fl-Art l-Imweg˙da u g˙alhekk, g˙aliex kien mag˙Ωul minn Alla g˙al din is-sej˙a partikulari, kien jiddependi mit-tribujiet l-o˙ra. Il-qassis il-Kbir kien i©orr fuq sidru tnax-il ©awhra prezzjuΩa, dawn kienu jirrappreΩentaw it-tnax il-tribu’ ta’ IΩrael. Tliet karatteristiçi tas-saçerdozju Lhudi kienu; iΩ-Ωelu g˙all-interessi ta’ Jahweh, kienu jkunu distinti mill-poplu permezz tal-ilbies differenti tag˙hom, u fuq kollox kienu jkunu kkonsagrati lil Alla. Il-ministeru tag˙hom kien jinkludi; li jxandru l-Kelma ta’ Alla, li jg˙allmu lill-poplu, u permezz tal-kult u s-sagrifiççji kienu jkunu ta’ interçessjoni u ta’ g˙aqda bejn Alla u l-poplu. Kemm Mosè u G˙eli (ara l-Ewwel ktieb ta’ Samwel) kienu ©ejjin minn dan it-tribu’ ta’ Levi. Wara da˙let familja o˙ra ta’ qassisin, dik ta’ Sadok li kienet imnissla minn Aronne, hu Mose’ u g˙alhekk mit-tribu’ ta’ Levi ukoll u li dan kien il-qassis il-kbir fiΩ-Ωmien ir-re Salamun. Óafna jsostnu li s-Sadduçej jafu l-origini tag˙hom lil din il-persuna ta’ Sadok. Din il-familja ta’ qassisin maΩ-Ωmien saret hekk qawwija, li kellha dritt kbir tas-saçerdozju Lhudi sa˙ansitra aktar mil-leviti. Kien filfatt qabel l-eΩilju ta’ Babilonja (586-538 Q.K.), li da˙let din id-differenza fost il-Lhud bejn il-qassisin u l-leviti. L-uffiççju ta’ dawn il-qassisin Lhud meqjusin b˙ala persuni sagri kien jg˙addi mill-missier g˙all-iben u mhux b’xi ordinazzjoni.

FIT-TESTMENT IL-ÌDID Fl-erba’ evan©elji naraw il-˙ajja u l-ministeru ta’ Kristu, is-Saçerdot Perfett u l-missjoni tal-appostli (it-Tnax) mibg˙uta minnu stess biex ifejjqu l-morda, jeΩorçizzaw u s-setg˙a li ‘jorbtu’ u ‘j˙ollu’ d-dnubiet. Naraw ukoll lid-dixxipli li huma mibg˙uta biex jippriedkaw u jfejqu l-morda. Ìesù waqqaf is-sagrament tal-Ordni Sagri fil-©rajja kbira ta’ l-A˙˙ar Çena li kienet l-Ewwel Ewkaristija flimkien mal-

“Ag˙mlu dan b’tifkira tieg˙i”

(Luqa 22:19)

IL-MINISTERU SAÇERDOTALI FIL-BIBBJA

minn Fr Charles Buttigieg


11

appostli, l-ewwel saçerdoti tieg˙u meta qalilhom: “Ag˙mlu dan b’tifkira tieg˙i’’(Lq 22:19). San Pawl fl-ittri tieg˙u jurina li b˙alma fil-©isem hemm ˙afna membri, hekk ukoll fil-Knisja hemm diversi ministeri jew kariΩmi sabiex inkunu tassew qaddejja fil-komunità (ara 1 Kor 12:4-6). Huwa kien konxju ta’ l-azzjoni ta’ l-Ispirtu s-Santu li jag˙zel lil xi u˙ud biex imexxu l-poplu ta’ Alla “g˙all-bini tal-©isem ta’ Kristu’’ (Ef 4:12). Huwa jsemmi fuq kollox lill-appostli, it-tnax mag˙Ωula minn Kristu u xhieda tal-˙ajja u l-Qawmien tieg˙u. Isemmi ukoll fost o˙rajn, lil dawk li kienu jservu b˙ala profeti, li kienu l-kapijiet tal-komunitajiet u li kienu jmexxu eΩortazzjonijiet fil-laqg˙at tal-litur©ija. Dawn il-ministri ta’ Kristu kellhom fuq kollox ixandru l-Evan©elju, u jwaqqfu u jorganizzaw komunitajiet ©odda ta’ nsara. Fl-Atti tal-Appostli nsibu l-appostli, id-djakni, u l-profeti (ara 1:17; 6:1-4; 20:24) u jitkellem ukoll mill-presbiteri (il-kelma Griega ‘presbyteroi’ tfisser ‘bniedem matur u mimli bil-g˙erf’), li kienu l-anzjani li kienu jiffurmaw l-kunsill u li minnhom bdew ji©u mag˙Ωula s-suççessuri ta’ l-Appostli sabiex imexxu l-Knisja f’postijiet differenti. L-Ittra ta’ San Ìakbu ukoll turina b’mod çar li l-insara kienu jie˙du l-morda tag˙hom g˙and il-presbiteri ˙alli dawn jitolbu

g˙alihom u jidilkuhom biΩ-Ωejt f’isem il-Mulej. Fl-a˙˙arnett insibu l-Ittra lill-Lhud li titkellem dwar Kristu, il-Qassis uniku u g˙alhekk is-saçerdozju l-©did mwaqqaf minnu huwa parteçipazzjoni mis-saçerdozju Tieg˙u g˙aliex Kristu wa˙du hu Saçerdot veru, l-o˙rajn huma ministri tieg˙u.

KONKLUÛJONIF’din il-˙arsa ©enerali lejn l-iskrittura naraw mela li s-saçerdot hu dak mag˙Ωul minn Alla sabiex jie˙u ˙sieb il-mer˙la nisranija fil-Knisja ta’ Kristu, fuq kollox huwa msejja˙ biex ixandar il-Bxara t-Tajba u jaqdi lill-o˙rajn. Dan huwa d-don tas-saçerdozju. Permezz tas-saçerdot Kristu jkompli jing˙ata lill-bnedmin. Infatti dan kollu huwa mi©bur fit-talba Konsagratorja waqt l-ordinazzjoni ta’ saçerdot mill-Isqof li ssemmi t-tmexxija pastorali tas-saçerdot, il-funzjoni u r-rwol tieg˙u fil-litur©ija u l-funzjoni ta’ evan©eliΩΩazzjoni. Dan huwa l-kobor tas-saçerdozju. Ejjew nag˙rfu l-importanza tieg˙u u nkomplu nitolbu f’din is-sena sçerdotali, sabiex il-Mulej ikompli jsejja˙ aktar g˙al warajH u dawk li g˙andhom il-vokazzjoni g˙andhom kuljum jitolbu ma’ San Pawl Missierna: “NiΩΩi ˙ajr lil Kristu Ìesù Sidna li tani l-qawwa g˙al dan ix-xog˙ol u li deherlu li kienet tist˙oqqli l-fiduçja tieg˙u u g˙amilni ministru tieg˙u” (1 Timotju 1:12).

Tel: 2155 4941Mob: 9946 0725 9988 5457

● For all kind of Concrete Works● CRANE HIRE

Mario Camilleri

“Camilleri Family” 21, Independence Street, Qala, Gozo.

IN-NAJSI


12

“Orate fratres!… Itolbu ˙uti!”.

I Stedina, din, li s-saçerdot Kattoliku jag˙mel lill-komunità Kristjana fil-bidu tal-Litur©ija Ewkaristika fil-Quddiesa. Stedina, imma, li m’hix tas-saçerdot li jag˙milha imma hi ta’ Ìesù Kristu li s-saçerdot jirrappreΩenta. Stedina li, iva, hi mlissna mis-saçerdot li minnu l-©emg˙a litur©ika tkun qed ti©i ppreseduta, iΩda b’kelmiet li m’humiex tas-saçerdot imma ta’ Kristu, b˙allikieku hu Kristu nnifsu li qed itenniha u jag˙milha. “Orate fratres!… Itolbu ˙uti!”. Sej˙a li permezz tas-saçerdot ministerjali, is-Saçerdot il-Kbir u Wa˙dieni, Ìesù Kristu, jag˙mel lill-Knisja f’kull çelebrazzjoni tal-Quddiesa. X’dinjità kbira hi dik li ΩΩejjen lill-komunità msej˙a

minn Kristu nnifsu biex titlob mieg˙u b˙al a˙wa ma’ Óuhom divin! X’missjoni g˙olja tirrivelalha! Xi qdusija ta’ l-g˙a©eb hi mistennija… minnek, Ìesù Kristu, li “int wa˙dek qaddis”, fina, imsej˙in minnek biex nitolbu mieg˙ek u hekk mieg˙ek nid˙lu fl-istess relazzjoni tieg˙ek mal-Missier. U jekk kbira hija d-dinjità, il-missjoni u l-qdusija li ΩΩejjen il-komunità Kristjana li tirçievi din l-istedina, mela kemm hi akbar il-qdusija mistennija, kemm hi og˙la l-missjoni mog˙tija, u kemm hi ta’ l-g˙a©eb id-dinjità li biha huwa mog˙ni s-saçerdot ministerjali li (b˙ala rappreΩentant sagramentali ta’ Kristu, ji©ifieri b˙ala bniedem mag˙Ωul minn fost il-bnedmin li Kristu kkonsagrah biex jirrappreΩentah fid-dinja) hu fdat bl-istedina: “Orate fratres, ut meum ac vestrum sacrificium fiat acceptabile apud Deum Patrem Omnipotentem”.

Fil-Knisja Arçipretali tal-Qala...Fil-Knisja Arçipretali tal-Qala......fejn qed ng˙ix ...fejn qed ng˙ix

TIFKIRA TAL-25 ANNIVERSARJU TA’ L-ORDINAZZJONI SAÇERDOTALI


13

“Orate! Itolbu”, isej˙ilna s-saçerdot, ikkonsagrat propju biex jag˙mlilna din is-sej˙a. “Itolbu… Itolbu, g˙ax is-sagrifiççju li sa niççelebra jien irridkom tiççelebrawh mieg˙i ˙alli jkun mhux biss is-sagrifiççju tieg˙i imma wkoll tag˙kom… Itolbu, biex is-sagrifiççju li sa niççelebraw flimkien ikun jog˙©ob lil Alla l-Missier li jista’ kollox”. “Intom tafu”, irid jg˙idilna Ìesù, “li s-sagrifiççju tal-Golgota li offrejt jien hu di©à mog˙©ub mill-Missier. Imma s-sagrifiççju tag˙kom, li intom il-©isem tieg˙i fuq l-art, is-sagrifiççju ta’ l-altar, ikun mog˙©ub biss skond il-fidi u d-devozzjoni tag˙kom, ji©ifieri, skond il-˙ajja li tg˙ixu fija”. “Itolbu, mela”, jistedinna Ìesù Kristu, “permezz tas-saçerdot Kattoliku… Orate, itolbu… biex permezz tas-sagrifiççju ta’ l-altar… tkunu mog˙©uba minn Alla”.

II Stedina, din, li inti, g˙aΩiΩ ˙ija fis-saçerdozju, Joe, tennejtha f’isem is-Sinjur tag˙na Ìesù Kristu g˙al ˙amsa u g˙oxrin sena, ta’ kuljum, minn fuq altari f’nofs bosta komunitajiet Kristjani, f’diversi artijiet tad-dinja, b’mod partikulari f’din il-gΩira tag˙na. Ma˙bubin ˙uti, iltqajna f’din l-g˙odwa ta’ Jum il-Mulej, f’sena speçjali g˙alina g˙ax hi sena ddedikata g˙as-saçerdoti, biex irroddu ˙ajr lil Alla g˙all-˙amsa u g˙oxrin sena ta’ grazzja saçerdotali mog˙tija lilna fil-persuna g˙aΩiΩa tal-Kan. Dr Joe Zammit: duttur fil-Li©i Kanonika u Çivili, imma wisq aktar fis-sensibbiltà umana; im˙allef fit-tribunali ekkleΩjastiçi tal-Knisja f’Malta u G˙awdex, imma, aktar minn im˙allef, tabib tal-qlub midruba u tal-˙ajja mi©ru˙a; arçipriet tal-parroçça tal-Qala u, b˙ala tali, rag˙aj ta’ l-erwie˙, ˙abib fid-djar Kristjani u sajjied g˙al vokazzjonijiet ©odda ta’ ˙ajja Kristjana u kkonsagrata. Iltqajna f’din il-knisja parrokkjali li laqg˙etu meta l-©enituri tieg˙u – ÌuΩeppi, il-lum fis-Sema, u Katie, hawn fostna u mimlija bil-g˙omor – ©abuh fuq dirg˙ajhom biex jirçievi s-sagrament tal-Mag˙mudija, u li fiha rçieva l-Konfirmazzjoni u g˙amel l-Ewwel Tqarbina. Iltqajna f’din l-g˙odwa biex, b˙alma g˙amel ˙amsa u g˙oxrin sena ilu meta mill-baΩilika ta’ San Pietru f’Ruma, fejn irçieva l-ordinazzjoni saçerdotali, ©ie fil-baΩilika Ìor©jana biex jiççelebra l-ewwel Quddiesa ta’ radd il-˙ajr, il-lum il-Kan. Joe Zammit jiççelebra mill-©did l-istess Quddiesa ta’ radd il-˙ajr, issa, mhux tant g˙all-grazzja ta’ l-ordinazzjoni rçivuta, daqskemm g˙all-istess grazzja meg˙juxa g˙al ˙amsa u g˙oxrin sena s˙a˙ b’perseveranza, b’dedizzjoni u bi profitt g˙alina. Nifir˙ulek, g˙aΩiΩ Dun Joe. Nifir˙u mieg˙ek, g˙aΩiΩ Kanonku tal-kolle©©jata tag˙na. Nifir˙u g˙alik, g˙aΩiΩ Arçipriet! U rridu, bl-g˙ajnuna ta’ Alla, napprezzaw fik id-don tas-saçerdozju Kattoliku li minnu l-Knisja rçiviet tant grazzji u titlob li tibqa’ tirçievi.


14

III “Orate fratres!… Itolbu, ˙uti, biex is-sagrifiççju tieg˙i u tag˙kom ikun jog˙©ob lil Alla l-Missier li jista’ kollox”. Tlieta huma l-kelmiet-˙olqa tal-misteru rrivelat f’din l-istedina tas-saçerdot fil-Quddiesa: il-kelma “itolbu”… il-kelma “sagrifiççju”… il-kelma “g˙o©ba”. Dawn it-tliet kelmiet jevokaw tliet sej˙at li jolqtu lis-saçerdot innifsu qabel ma jaslu g˙and il-©emg˙a litur©ika u l-komunità Kristjana. G˙ax is-sej˙a li s-saçerdot jag˙mel lill-komunità biex tit lob tesi©i qabel xejn minnu l i jkun inkarnazzjoni tat-talba tal-komunità, hekk li hu nnifsu jsir it-talba tag˙ha. G˙ax is-saçerdot hu l-bniedem ikkonsagrat biex isir talba… Isir talba fi Kristu, li kien u hu t-talba ta’ l-Iben lill-Missier, biex il-Missier jitfa’ fuqna ˙arsa ta’ m˙abba. Kelma o˙ra importanti li tirrivela l-misteru ta’ l-istedina fl-Orate fratres hi l-kelma “sagrifiççju”. Din il-kelma “sagrifiççju” titfag˙na immedjatament fuq stedina u sej˙a o˙ra li s-saçerdot Kattoliku jag˙mel aktar ’il quddiem fil-Quddiesa, meta in persona Christi, ji©ifieri f’isem Kristu, b˙allikieku hu Kristu – li fil-fatt sagramentalment hu – jie˙u f’idejh il-˙obΩ u l-kalçi bl-inbid, u jg˙id: “Accipite, et manducate… Óudu u kulu, dan hu Ìismi”, u “Accipite, et bibite… Óudu u ixorbu, dan hu Demmi…”. Dawn huma kelmiet sagrifikali appuntu g˙ax il-˙obΩ li Ìesù qed jag˙ti b’ikel u l-inbid b’xorb huma Ìismu u Demmu mog˙tija lill-Missier g˙all-ma˙fra ta’ dnubiet il-kotra. Il-˙obΩ! “Hoc est corpus meum…”. U l-inbid! “Hic est calix sanguinis mei…”. Bil-˙obΩ f’idejh: “Dan hu Ìismi”, jg˙id is-saçerdot. Bil-kalçi f’idejh: “Dan hu Demmi”, iΩid jg˙id f’isem Kristu! U kif jista’ qatt is-saçerdot Kattoliku jtenni dawn il-kelmiet li jillustraw is-sagrifiççju ta’ Kristu jekk is-saçerdot Kattoliku ma jkunx hu nnifsu sagrifiççju! Ma jkunx hu nnifsu – b˙al Kristu, anzi fi Kristu, ma’ Kristu u bi Kristu – sagrifiççju! Is-saçerdot, ˙uti, hu l-bniedem ikkonsagrat biex isir sagrifiççju. Isir sagrifiççju fi Kristu, li fuq l-art kien u fis-Sema hu s-sagrifiççju glorjuΩ ta’ l-Iben lill-Missier, sagrifiççju g˙all-ma˙fra ta’ dnubietna. Is-saçerdot hu msejja˙ jinkarna fih is-sagrifiççju ta’ Kristu u tal-Knisja. Kelma o˙ra li, flimkien mal-kelmiet “itolbu” u “sagrifiççju” insibuha fl-“Orate fratres ut meum ac vestrum sacrificium fiat acceptabile apud Deum” hi l-kelma “acceptabile”, “mog˙©ub”! Is-saçerdot Kattoliku, fil-Quddiesa, i˙e©©e© lill-Kristjani biex jitolbu ˙alli s-sagrifiççju tieg˙u – ji©ifieri ta’ Kristu – u tag˙na – ji©ifieri tal-Knisja – ikun jog˙©ob minn Alla. Intenni ma’ dak li di©à g˙idt: b˙alma s-saçerdot g˙andu mhux biss isejja˙ il-komunità biex titlob imma g˙andu jsir it-talba tag˙ha, u b˙alma s-saçerdot g˙andu mhux biss isejja˙ il-komunità sabiex tipparteçipa fis-sagrifiççju ta’ Kristu imma jsir l-istess sagrifiççju parteçipat mill-komunità Kristjana, hekk ukoll is-saçerdot hu mistenni mhux biss li jsejja˙ il-©emg˙a Kristjana biex tara li sehemha fis-sagrifiççju


15

ta’ Kristu jkun mog˙©ub minn Alla l-Missier, imma g˙andu hu nnifsu jkun l-g˙o©ba, ji©ifieri l-komunità mog˙©uba, quddiem il-Missier. Kif? Billi jkun il-qaddej tal-komunità li tfittex l-g˙o©ba ta’ Alla. U x’g˙andha tag˙mel il-Knisja biex il-parteçipazzjoni tag˙ha fis-sagrifiççju ta’ Kristu tkun mog˙©uba mill-Missier? G˙andha tag˙ti widen g˙al sej˙a o˙ra li s-saçerdot Kattoliku jag˙mel lill-komunità mi©mug˙a g˙al-litur©ija fil-Quddiesa. Is-sej˙a “Offerte vobis pacem…”, “Ag˙tu l-paçi lil xulxin”. Iva, g˙eΩieΩ ˙uti! It-talba li jrid minna Sidna Ìesù Kristu biex is-sagrifiççju tieg˙u parteçipat minna jkun jog˙©ob lill-Missier tesi©i minna li n˙alluh joftomna minn kull ˙aΩen u jg˙aqqadna ma’ Alla u bejnietna, u jittrasformana f’komunità mag˙quda fil-paçi li hi Kristu nnifsu.

IV Hekku, mela, it-tliet kelmiet-sej˙a preΩenti fl-istedina tas-saçerdot: Orate fratres – “Itolbu ˙uti”. Tliet kelmiet sej˙a li huma fl-istess ˙in mifruxin mal-Quddiesa kollha, appuntu, fis-sej˙a “Orate fratres…” – “Itolbu…”; fis-sej˙a “Manducate… Bibite…” – “Kulu… Ixorbu…”; u fis-sej˙a “Offerte…” – “Ag˙tu…”. It-tlieta li huma, dawn, huma sej˙at jew stediniet li s-saçerdot jag˙mel b˙ala rappreΩentant ikkonsagrat ta’ Kristu. L-ewwel stedina: “Itolbu biex is-sagrifiççju tieg˙i u tag˙kom”. “Tieg˙i”, g˙ax hu Kristu li qed jitkellem. G˙alhekk ikun qed jitbieg˙ed mis-sens tal-misteru dak is-saçerdot li, b’kull intenzjoni tajba, waqt konçelebrazzjoni jg˙id: “Itolbu, ˙uti, biex is-sagrifiççju ‘tag˙na’ u ‘tag˙kom’”. Le! Is-sagrifiççju m’hux tal-˙afna li qed jikkonçelebraw, imma hu biss ta’ Kristu li kull konçelebrant qed jirrappreΩenta u li b’fomm il-president litur©iku jkun qed jitkellem. Isir tag˙na biss bi grazzja ta’ Kristu! It-tieni stedina, li ˙jiel tag˙ha jinsab fl-Orate fratres: “Óudu u kulu, dan hu Ìismi… Óudu u ixorbu, dan hu Demmi…”! Is-saçerdot jg˙id “Ìismi” u “Demmi”, imma b’dawn mhux qed jirriferi g˙all-©isem tieg˙u, fiΩiku, imma g˙all-Ìisem u d-Demm sagramentali ta’ Kristu, ta’ dak Kristu li s-saçerdot Kattoliku ©ie kkonsagrat biex jirrappreΩenta. G˙all-grazzja ta’ Alla hawnhekk ma jsirux Ωbalji. Qatt ma kont preΩenti f’konçelebrazzjoni li fiha nstemg˙u l-kelmiet “©isimna” jew “demmna”. Imma b’xorti ˙aΩina nkun sikwit f’Quddies li fih is-saçerdot jg˙id il-kelmiet: “Nag˙tu l-paçi lil xulxin”. Minkejja kull intenzjoni tajba anki hawn is-saçerdot ikun qed jiΩbalja. Ikun qed jiΩbalja litur©ikament g˙ax il-kelmiet g˙andhom ikunu: “Offerte…”, “Ag˙tu…”. Imma jkun jiΩbalja wkoll teolo©ikament g˙ax a˙na l-bnedmin m’g˙andna l-ebda paçi vera x’nag˙tu lil xulxin. L-unika paçi vera hi Kristu. U meta s-saçerdot jistedinna nag˙tu l-paçi lil xulxin ikun qed jistedinna nag˙tu lil Kristu lil xulxin. “Il-paçi tal-Mulej (ji©ifieri ‘il-paçi li hu l-Mulej’) tkun dejjem


16

mag˙kom”, ikun qalilna! “U issa li tajtkom il-paçi li hu Kristu, g˙adduh lil Kristu lil xulxin: Ag˙tu l-paçi lil xulxin!”. U intom il-Kristjani tag˙tu lil Kristu lil xulxin bis-sa˙˙a ta’ l-awtorità tas-saçerdot Kattoliku li f’isem Kristu jkun qalilkom: “Ag˙tu l-paçi lil xulxin”! Ta’ l-g˙a©eb il-qdusija mistennija mis-saçerdot Kattoliku… g˙olja l-missjoni tieg˙u… kbira tassew hi d-dinjità li biha hu mΩejjen. Hija dinjità, ma˙bub Kan. Joe Zammit, li inti rçivejt permezz tal-Vigarju ta’ Kristu, il-Qaddej ta’ Alla Ìwanni Pawlu II, u li g˙al ˙amsa u g˙oxrin sena inti g˙amilt ˙iltek biex turiha fl-im©iba saçerdotali tieg˙ek f’soçjetà li tilfet tant is-sens tad-dinjità tal-preΩenza ta’ Alla f’nofsha. L-img˙oddi saçerdotali tieg˙ek, Dun Joe, hu pedament tajjeb g˙all-©ejjieni tieg˙ek. Issokta rfina l-libsa saçerdotali li libbsek Kristu biex fik naraw lilu u biex bit-talb tieg˙ek – biex g˙at-talba li inti int – naslu biex nilbsu b’mod a˙jar id-dinjità li rçivejna minn Alla l-Missier. Il-lum irridu rroddulek ˙ajr ukoll g˙ax-xhieda li, matul il-˙amsa u g˙oxrin sena li g˙addew, tajtna fil-mod kif qdejt il-missjoni g˙olja tieg˙ek, il-missjoni li, fi Kristu, tkun sagrifiççju b’risq l-erwie˙ fdati f’idejk fl-oqsma kollha tal-˙idma tieg˙ek b˙ala rag˙aj spiritwali, im˙allef ˙anin, promotur tal-vokazzjonijiet saçerdotali, predikatur mag˙ruf tal-Kelma u, mhux inqas minn dawn kollha, kantur tas-seb˙ ta’ Kristu; f’tant modi, u mhux inqas fil-kor Laudate Pueri tag˙na! U rroddulek ˙ajr ukoll g˙all-˙amsa u g˙oxrin sena ta’ ta˙bit – g˙ax ma jistax ikun mod ie˙or! – biex tit˙e©©e© bil-qdusija ta’ Kristu! G˙ax inti, g˙aΩiΩ Arçipriet, g˙araft id-dmir ta’ kull saçerdot, ji©ifieri li biex nog˙©bu lil Alla rridu n˙alluh ji©bidna lejh, i˙abbibna mieg˙u, jittrasformana fih u jqaddisna sakemm insiru tabil˙aqq qaddisin. B˙ala mudell, f’din is-sena ddedikata g˙at-ti©did tag˙na s-saçerdoti, l-Imqaddes Missierna Benedittu XVI tana lis-saçerdot ta’ Ars: dawl g˙alina u g˙ajnuna biex nindiehsu mal-Qalb Divina ta’ Kristu li hi l-g˙ajn ta’ kull qdusija. G˙andek mudell ie˙or, u jiena – u b˙alna kull min jismu ÌuΩeppi – mieg˙ek. G˙andek lil San ÌuΩepp! Jissu©©erixxi San ÌuΩepp lilek, g˙aΩiΩ Dun Joe, u lilna s-saçerdoti kollha, il-kwalitajiet fundamentali tal-qdusija saçerdotali. Insemmi biss wa˙da minn dawn: l-im˙abba lejn l-Immakulata. Min fost il-bnedmin ˙abb lill-Immakulata daqskemm ˙abbha ÌuΩeppi, li mag˙ha kien qalb wa˙da, mag˙ha kien talba wa˙da, mag˙ha kien xewqa wa˙da, mag˙ha kien qdusija wa˙da, u m˙abba wa˙da lejn Alla u Ibnu mag˙mul bniedem! Imma a˙na, li ninsabu mi©bura f’dan it-tempju fil-qalba tal-fidi Kristjana ta’ din il-gΩira, nafu li g˙andna preΩenza o˙ra ta’ qdusija li trid tg˙inna fil-mixja tag˙na lejn il-qdusija. San Ìor©! Ix-xhud ta’ Kristu sa bit-tixrid ta’ demmu! Il-Patrun tag˙na! Hija l-istess litur©ija tal-Knisja li tag˙tihulna b˙ala mudell meta tg˙idilna li “fil-martirju tieg˙u sar jixbah lil Ìesù Kristu Sidna”.


17

San Ìor© hu mudell g˙all-komunità Kristjana kollha f’din il-gΩira li sa mill-bidu tal-konverΩjoni tag˙ha fis-seklu erbg˙a laqg˙etu b˙ala protettur tag˙ha. San Ìor© hu g˙ajnuna g˙al kull membru tal-komunità parrokkjali tag˙na li jrid jeg˙leb dak li jdag˙jfu fis-sej˙a tieg˙u u jista’ jfixklu fix-xewqa li jkun dixxiplu mog˙©ub ta’ Kristu. Imma San Ìor© hu mudell u g˙ajnuna u, fuq kollox, ispirazzjoni g˙as-saçerdoti kollha tag˙na li jixtiequ jil˙qu l-massimu u l-quççata tal-qdusija li ma tintla˙aqx ming˙ajr it-tixrid, almenu spiritwali, tad-demm. Tbieg˙ed qatt, Dun Joe, qalbek minn San Ìor©! Twarrab qatt g˙ajnejk minn fuq San Ìor©! Tonqos qatt mill-fiduçja tieg˙ek fl-interçessjoni ta’ San Ìor©! Tiddejjaq qatt tixhed g˙all-©miel ta’ San Ìor© u tehda qatt tkanta l-glorja tieg˙u. U waqt li tibqa’ fi ˙siebi, ma˙bub ˙ija fis-saçerdozju, indur lejkom, g˙eΩieΩ ˙uti fi Kristu: irrikkmandawna, lilna s-saçerdoti tag˙kom, lil San Ìor©, il-ma˙bub tag˙na. Ifir˙u bina – lil hemm minn nuqqasijietna, anzi, propju min˙abba n-nuqqasijiet li tistg˙u taraw fina – u roddu ˙ajr lil Alla g˙alina, g˙ax minkejja dg˙ufijietna qed nag˙mlu ˙ilitna biex nog˙©buh u nkunu ta’ g˙ajnuna g˙alikom. Isimg˙u u ag˙tu widen g˙as-sej˙at li, in persona Christi, f’isem Kristu, nag˙mlulkom. Ftakru f’tant saçerdoti tag˙na – u˙ud minnhom bi fdalijiethom hawn f’dan it-tempju imma ru˙hom fil-Ìenna – ftakru f’tant saçerdoti tag˙na li bil-˙idma tag˙hom g˙amlu l-qaddisin tal-parroçça tag˙na li, g˙alhekk, huma wkoll flimkien mag˙hom fil-Ìenna.

V Minn hawn u ftit ie˙or, g˙aΩiΩ Kan. Joe Zammit, inti sa tissokta bil-˙idma ta’ kuljum tieg˙ek li tqaddes il-poplu ta’ Alla. “Itolbu, ˙uti…”, sa tistedinna; “Orate fratres, ut meum ac vestrum sacrificium fiat acceptabile apud Deum Patrem Omnipotentem”. F’isem Kristu inti sa ssej˙ilna mill-©did, kif sejja˙tilna tul il-˙amsa u g˙oxrin sena li g˙addew, biex mieg˙ek insiru talba, mieg˙ek insiru sagrifiççju u mieg˙ek insiru g˙o©ba lill-Missier. Issokta, iva, kun qaddej ta’ din il-grazzja saçerdotali li tag˙milna mog˙©uba minn Alla. Issokta, iva, f’din il-˙idma qaddisa! Din hi t-talba tag˙na g˙alik! U bl-interçessjoni ta’ l-Immakulata, Omm Alla u Ommna, ta’ San ÌuΩepp, l-g˙arus kastissmu tag˙ha, u ta’ San Ìor©, patrun tag˙na, ˙a tkun l-istess it-talba tieg˙ek g˙alina, talba sabiex biex b˙alek u mieg˙ek nistinkaw biex inkunu talba, sagrifiççju u g˙axqa tal-Missier.

Hekk ikun! Ikun imfa˙˙ar Ìesù Kristu!

Pani©ierku mog˙ti minn Mons. ÌuΩeppi Farrugia, Arçipriet emeritu, il-Óadd 16 t’Awwissu 2009

BaΩilika San Ìor©, Victoria


18


19


2020

Can. Dr Joe Zammit, archpriest of Qala,

Judge in the Ecclesiastical Tribunal and

Gozo Channel Chaplain, celebrated the

25th anniversary of his priesthood (31st

May 1984) with a thanksgiving mass on

the 26 July 2009 at the Qala church newly

decorated with a magnificent canopy. The

mass was transmitted on the Radio Le˙en il-

Qala, the radio for which the archpriest has

strived so much to open two new studios

with high quality equipment. His Excellency

the Bishop of Gozo, the Emeritus Bishop

of Gozo and the Hon. Minister for Gozo

attended for the Mass. Music was provided

by the Qala Band Ite ad Joseph which

accompanied the archpriest to the church.

The orchestra was directed by maestro

Frankie Debono. The Bishop Emeritus for

Gozo, Nikol Cauchi, delivered the homily.

The Mayor of Qala, Mr Paul Buttigieg and

Mr Charlie Zammit, Father Joe’s brother

washed the archpriest’s hands in a symbolic

gesture as the archpriest’s godfathers.

At the end of the mass, the vicar of

the Qala Parish, Father Charles Buttigieg

read a message in which he referred to

the archpriest’s pastoral work. The Gozo

International celebration, the archpriest’s

brain wave which was praised as an

ecumenical initiative unique in the Maltese

islands by His Holiness Pope Benedict XVI,

the Lectio Divina Group and the formation

of married couples which was blessed by the

Papal Legate and President of the Pontifical

Council for the Family, His Em. The Cardinal

Ennio Antonelli. Then other messages were

read. The Papal Benediction, signed by the

Papal Nuncio Mgr. Tommaso Caputo

himself, together with messages by the

Bishop of Gozo, the archbishop of Malta,

the archbishop Emeritus of Malta, the

General Vicar for Gozo, the Judicial Vicar

and the President of the Tribunal of Appeal

in the archdiocese of Malta, appeared in the

high quality Qala Parish magazine, Le˙en

il-Qala. After the mass a reception was held

for the people of Qala and friends of the

archpriest’s family who attended in a

massive number. Victor Grech

Il-Kan. Dr Joe Zammit, Arçipriet tal-parroçça tal-Qala, Im˙allef fit-Tribunal EkkleΩjastiku u Kappillan tal-Gozo Channel, iççelebra l-25 anniversarju tas-saçerdozju tieg˙u (31 ta’ Marzu 1984) b’quddiesa ta’ radd il-˙ajr fis-26 ta’ Lulju 2009 fil-knisja Arçipretali tal-Qala li fiha ΩΩanΩan it-tuΩell majestuΩ. Il-Quddiesa ©iet imxandra fuq Radju Le˙en il-Qala, ir-radju li g˙alih tant t˙abat l-Arçipriet biex infet˙u studjows ©odda b’apparat ©did u ta’ kwalità. G˙all-quddiesa attendew l-Eççellenza tieg˙u l-Isqof ta’ G˙awdex, l-Isqof Emeritu ta’ G˙awdex u l-Onor. Ministru g˙al G˙awdex. Il-muΩika ©iet ipprovduta mill-Banda tal-Qala, Ite ad Joseph li wasslet lill-Arçipriet sal-knisja u mill-orkestra mmexxija mill-Maestro Frankie Debono waqt il-quddiesa. L-omelija ©iet minsu©a mill-Isqof Emeritu Nikol Ì. Cauchi. Is-Sindku tal-Qala, is-Sur Paul Buttigieg u Charlie Zammit hu Father Joe ˙aslu idejn l-Arçipriet f’©est simboliku b˙ala parrini tieg˙u. Fi tmiem il-quddiesa nqraw messa©©i mill-Vigarju tal-Qala Father Charles Buttigieg li rrifera g˙all-˙idma pastorali ta’ l-Arçipriet, il-Gozo International Celebration li nbeda mill-Arçipriet u ©ie mfa˙˙ar b˙ala inizjattiva ekumenika uniku g˙all-gΩejjer tag˙na mill-Qdusija tieg˙u l-Papa Benedittu XVI, il-Grupp tal-Lectio Divina u l-formazzjoni tal-koppji miΩΩew©in dawn l-a˙˙ar g˙axar snin li ©iet imbierka mill-Legat tal-Papa u l-President tal-Kunsill Pontifiçju g˙all-familja l-Em.T. il-Kardinal Ennio Antonelli. Inqraw messa©©i o˙ra mis-Sindku tal-Qala u minn Anton Zammit. Messa©©i o˙ra li l-Arçipriet irçieva kienu dawk ta’ l-Isqof ta’ G˙awdex, ta’ l-Arçisqof ta’ Malta, u l-Arçisqof Emeritu, l-Isqof Emeritu ta’ G˙awdex, il-Vigarju Ìenerali ta’ G˙awdex, il-Vigarju Ìudizzjali u l-President tat-Tribunal ta’ l-Appell ta’ l-Arçidjoçesi, l-Isqof AwΩiljarju ta’ Malta u l-Isqof Emeritu tal-Kuwajt. Il-Barka tal-Papa ng˙atat jiem qabel lill-Arçipriet minn idejn in-Nunzju Apostoliku l-E.T. Mons. Tommaso Caputo, bil-firma tieg˙u. Wara l-quddiesa sar riçeviment g˙all-poplu tal-Qala u familjari u ˙bieb ta’ l-Arçipriet u l-familja tieg˙u, li attendew bi ˙©arhom.

Victor Grech


21

Fil-Knisja ta’ Fil-Knisja ta’ San Fran©isk, Victoria...San Fran©isk, Victoria...

...fejn trabbejt...fejn trabbejt


22

Fil-BaΩilika ta’ Fil-BaΩilika ta’ San Ìor© Martri, Victoria...San Ìor© Martri, Victoria...

...fejn tg˙ammidt...fejn tg˙ammidt


23


24

Ìesù kien g˙adu kemm tg˙ammed fix-xmara Ìordan. Waqt il-mag˙mudija, Ìesù ©ie mg˙arraf lid-dinja b˙ala l-Iben ta’ Alla mag˙mul bniedem meta le˙en il-Missier instema’ jg˙id, “Dan Hu Ibni il-g˙aΩiΩ li fih sibt il-g˙axqa tieg˙i, filwaqt li l-Ispirtu s-Santu deher fuqu ta˙t forma ta’ ˙amiema. Minn hawnhekk bdiet il-˙ajja pubblika tieg˙u. Però qabel ma’ beda l-predikazzjoni tieg˙u Ìesù, immexxi mill-Ispirtu, mar fid-deΩert fejn g˙adda erbg˙in jum ta’ talb u sawm. Qabel ma’ nkomplu naraw il-©rajja ta’ dawn l-erbg˙in jum nieqfu nirriflettu ftit fuq iç-çirkostanzi ta’ kif Ìesù mar fid-deΩert. Kif jg˙idilna l-Evan©elista San Luqa ‘Ìesù mimli bl-Ispirtu s-Santu re©a’ lura mill-Ìordan u l-Ispirtu ˙adu fid-deΩert.’ Ìesù il-bniedem, intelaq g˙al kollox f’idejn l-Ispirtu li kien g˙adu kemm irçieva u ˙alla lilu nnifsu jkun immexxi minnu. U l-Ispirtu mexxieh lejn erbg˙in jum ta’ talb u sawm f’solitudni s˙i˙a fejn tkellem biss ma’ Alla l-Missier. Ìesù kien g˙adu ma bediex il-predikazzjoni tieg˙u imma kien beda di©a’ jg˙allimna. Qieg˙ed jg˙allimna li a˙na wkoll fil-˙ajja tag˙na kull meta nkunu se nag˙mlu pass importanti, jew je˙tie© nie˙du deçiΩjonijiet responsabbli aktar u aktar meta dawn g˙andhom x’jaqsmu mat-twemmin nisrani tag˙na, hemm bΩonn nieqfu u’nirriflettu w’in˙allu lill-Ispirtu jmexxina. B˙al ma g˙amel Kristu, nitkellmu ma’ Alla l-Missier permezz tat-talb biex dak li niddeçiedu u nag˙mlu jkun skond dak l i Hu j i x t ieq minna b˙ala wliedu. Fi l - j iem l i Ìesù g˙adda f id-deΩert k i ene t l - uman i t à t i e g˙u l i l - i Ω j e d dehret. Hemm Ωew© affarij iet l i je˙tie© ninnotaw. B˙ala Alla, Ìesù la kellu g˙alfejn u anqas lil min jitlob. B˙ala Alla wkoll ma setax j i©i ttentat. Kien b˙ala bniedem li x-xitan ittentah g˙al darba, tnejn, tlieta. G˙alhekk in˙arsu lejn it-tentazzjonijiet li jg˙amillu. Beda biex i ttentah bi l -˙obΩ ; ‘Jekk inti Bin Alla, g˙id lil din il-©ebla ssir ˙obΩ.’ Wara tant jiem ming˙ajr ikel Ìesù kien bih il-©u˙. Il-©u˙ hu djg˙ufija ta’

©isem uman mhux ©isem divin, u nifhmu g˙alhekk li Ìesù ma rrikorriex g˙ad-divinità tieg˙u biex itaffi t-tbatija tal-umanità tieg˙u. Pass li narawh ji©i ripetut b’mod ˙afna u ˙afna iΩjed kiefer fuq il-Kalvarju. Dan il-fatt jag˙mi lix-xitan li jipprova jda˙˙al dubju li Ìesù mhux veru li hu l-Iben ta’Alla. Ma jg˙idlux, ‘La int Bin Alla’ g˙ax kieku kien ikun qieg˙ed jg˙arfu b˙ala tassew Bin Alla. Imma ‘Jekk’ u allura jipprova jitfa’ dubju fuq id-divinità ta’ Kristu. U Ìesù j˙allih b’dan id-dubju g˙ax g˙ax-xitan m’hemmx konverΩjoni, imma g˙alina hemm. U g˙alhekk ma jag˙mel l-ebda rimarka fuq l-ewwel kelmiet tax-xitan, iΩda jinsisti; ‘Hemm miktub li l-bniedem mhux bil-˙obΩ biss jg˙ix.’ Fl-Evan©elju ta’ San Mattew Ìesù jkompli ‘izda b’kull kelma li to˙ro© minn fomm Alla.’ Ix-xitan g˙aΩel li jittanta lil Kristu bil-˙obΩ min˙abba l-gu˙ li kien qieg˙ed i˙oss imma meta Ìesù jirrispondi bil-˙obΩ ukoll ma kienx qieg˙ed ifisser proprju ˙obΩ. Il-˙obΩ neçessarju g˙al-˙ajja g˙ax jag˙ti manteniment lill-©isem. Il-bniedem ifittxu u meta g˙andu l-˙obΩ g˙andu kollox. Imma mhux kuntent bil-˙obΩ biss u jfittex affarijiet o˙ra lil’ hemm mill-˙obΩ; ifittex g˙ana, poter, irid ikun dejjem a˙jar. G˙alhekk avolja fejn ma jonqosx il-˙obΩ issib tant skuntentezza. G˙alhekk fejn hemm il-kumdità ˙afna drabi ssib tant dwejjaq u swied il-qalb. Hi l-kilba tal-bniedem g˙all-affarijiet materjali li g˙andu kemm

g˙andu m’hu sodisfat qatt. Huma l-affarijiet li bihom jittantana x-xitan. U g˙alhekk Ìesù jg˙idilna li mal-˙obΩ ne˙tie©u wkoll i l -kelma l i to˙ro© minn fomm Alla. Hi l-kelma li tg˙allimna kif g˙andna ng˙ixu, tg˙allimna l-libertà tal-kuxjenza, l-onestà, il-virtù, l-im˙abba lejn xulxin, u fuq kollox il-fidi, fidi f’Missier li tg˙aqqadna flimkien b˙al a˙wa. G˙aliex ma g˙arafx d-divinità ta’ Kristu, ix-xitan jer©a’ g˙at-tieni darba jittentah. Din id-darba wkoll jipprova jinqeda bi djg˙ufija umana, il-©ibda g˙al-poter. Juri lil Kristu s-saltniet tad-dinja kollha f’daqqa bil-glorja tag˙hom

KATEKEÛI – IT-TENTAZZJONIJIET TA’ KRISTUminn Josette Buttigieg


25

kollha filwaqt li jg˙idlu li jag˙tih s-setg˙a fuqhom bil-glorja tag˙hom b’kollox g˙ax din is-setg˙a ng˙atat lilu, lix-xitan, u hu jtiha lil min irid imma ‘Jekk tixte˙et quddiemi u tag˙tini qima.’ Ix-xitan qieg˙ed jittanta lil Kristu bl-istess mod kif ittanta lill-ewwel ©enituri tag˙na fil-©nien tal-Eden, bil-weg˙da g˙al poter. Imma waqt li Adam u Eva g˙alkemm kienu g˙adhom bla ˙tija kienu bnedmin u waqg˙u, Kristu kien il-Bniedem Alla u ma setax jaqa’. Jirrispondi lix-xitan bil-kelmiet ‘Hemm miktub, Lill-Mulej tieg˙ek tag˙ti qima u lilu biss taqdi.’ G˙al darb’o˙ra Kristu g˙aΩel li ma jistqarrx id-divinità tieg˙u max-xitan imma jfittex li jg˙allem lilna. Lilna qieg˙ed isejja˙ Kristu biex nag˙tu qima biss lil Alla... Ix-xitan kien g˙adu kemm qal li hu kellu setg˙a fuq is-saltniet kollha tad-dinja u hu jag˙tiha lil min irid. Hu veru li x-xitan g˙andu din is-setg˙a, g˙ax filwaqt li hu kkundanat g˙all-infern hu liberu li jmur fejn irid fid-dinja. Is-setg˙a tieg˙u hi li jipprova jwaqqa’ lill-bniedem fid-dnub, li jisirqu minn idejn Alla. Lilna wkoll jittantana b’weg˙diet ta’ qawwa, rikkezzi, ˙ila u elf ˙a©a o˙ra u meta a˙na nçedu u naqg˙u ma nkunu qeg˙din nag˙mlu xejn iΩjed ˙lief li naduraw lix-xitan u ndawru wiççna minn Alla. Ir-risposta mqita ta’ Kristu lix-xitan hi sej˙a g˙alina biex tfakkarna li g˙andna ng˙ixu l-weg˙diet tal-mag˙mudija tag˙na. Bil-mag˙mudija a˙na sirna wlied Alla, ˙ut Kristu, u d˙alna niffurmaw parti fil-Ìisem Mistiku tieg˙u. Fl-istess mag˙mudija weg˙dna li niç˙du lix-xitan, bil-forzi tieg˙u kollha, u li nemmnu f’Alla l-Missier li jista’ kollox, f’Ìesù Kristu mag˙mul bniedem, fl-Ispirtu s-Santu, nemmnu li Kristu g˙ad ©urnata j k u n l - I m ˙ a l l e f t a g˙n a , l i g˙ a d ©urnata nqumu mill-imwiet g˙at-tgawdija jew Alla ˙ares qatt g˙all-kundanna ta’ dejjem. G˙at-tielet darba x - x i t a n j i t t a n t a l i l K r i s t u . Ó a d u Ìerusalem, qieg˙du fuq il-quççata tat-tempju u qallu, ‘Jekk inti Bin Alla, xte˙et minn hawn fuq g˙al-isfel. G˙ax hemm miktub li: lill-an©li tieg˙u jordnalhom biex jie˙du ˙siebek s ewwa , u l i f uq idejhom jerfg˙uk, ˙a l l i ma ta˙batx ri©lek ma’ xi ©ebla.’ Ix-xitan jer©a’ juΩa l-kelma ‘jekk’ mhux g˙ax ma jag˙rafx

imma g˙ax ma jridx jistqarr lil Kristu b˙ala l-Iben ta’ Alla. U Ìesù jer©a’ jag˙ti risposta li filwaqt li hi çanfira g˙ax-xitan hi fuq kollox tag˙lima g˙alina; “Jing˙ad, ‘I©©arrabx lill-Mulej Alla tieg˙ek’. Kristu lilna qieg˙ed issejja˙ biex ma n©arrbux lil Alla. Ix-xitan meta ttanta lil Kristu t-tielet darba, stiednu li jpo©©i l-fiduçja tieg˙u kollha f’Alla u jag˙mel ˙a©a ta’ riskju, jintefa’ g˙al isfel minn fuq it-tempju u jistenna li Alla j˙arsu minn kull deni li jista’ ji©rilu. Hi sej˙a g˙as-suppervja, tistenna li Alla jg˙inek f’sitwazzjonijiet diffiçli li tkun ˙laqt int g˙alik g˙ax deherlek li taf ˙afna jew kollox. Alla jg˙inna tassew imma meta nimxu bil-g˙aqal, bil-prudenza. Ji©ri li anke meta nkunu prudenti, xorta niltaqg˙u ma’ g˙aw©, imma jkun g˙aw© li ©ie miç-çirkostanzi tal-mument, b˙al per eΩempju kont fuq il-ba˙ar u qamet tempesta f’daqqa u kien hemm il-biΩa’ li teg˙req. F’mumenti b˙al dawn g˙andna kull dritt li npo©©u l-fiduçja tag˙na f’Alla u nirrikorru lejh g˙all-g˙ajnuna. Imma kif nippretendu li nitolbu l-g˙ajnuna ta’ Alla u nistennewh jag˙tihilna meta l-periklu nkunu fittixnieh b’idejna, min˙abba s-suppervja tag˙na g˙ax dehrilna li nafu jew nistg˙u kollox! Kristu li kien Alla setà liberament g˙amel dak li qallu x-xitan g˙ax bis-setg˙a tieg˙u kien isalva lilu nnifsu u jag˙ti risposta lix-xitan g˙ax jurih li Hu tassew Bin Alla. Imma a˙na konna nibqg˙u fl-g˙ama, ma nitg˙allmux u Kristu lilna ©ie biex jg˙allem u jsalva u mhux lix-xitan. Bir-risposta tieg˙u lix-xitan, Kristu qieg˙ed jag˙tina tag˙lima ohra. Alla jag˙tina l-g˙ajnuna imma wara li a˙na nkunu g˙amilna l-parti

tag˙na. Li nistennew li Alla jipprovdilna ming˙ajr ma a˙na n a g ˙m l u l - e b d a sforz biex nipprovdu g˙al ina nfusna hi prusunz joni . B˙a l dak l-istudent li ma ta l-ebda attenzjoni g˙ a l l - l e z z j o n i j i e t t ieg˙u, ma studja xejn u x’˙in waslet is-sieg˙a tal-eΩami, ©abar kemm santi sab u ˙adhom mieg˙u fil-kamra tal-eΩami g˙ a x j i s t e n n a l i Alla se jg˙inu. X˙in ma jirrispondi xejn mhux Alla jkun ja˙ti g˙ax ma g˙enux, imma ja˙ti hu g˙ax k ien tant ib lah l i stenna riΩultat tajjeb ming˙ajr ma g˙amel xejn biex jakkwistah. Ix-xitan ma g˙amel xejn ma’ Kristu. B˙ala


26

Alla Ωgur li ma seta jag˙mel xejn mieg˙u. B˙ala bniedem li kien Bniedem/Alla anqas ma setà jag˙mel xejn. Imma lil Kristu tah l-opportunità li jg˙allem lilna. G˙alhekk hemm bΩonn li na˙sbu fil-fond fuq it-tentazzjonijiet ta’ Kristu u r-risposti li Kristu jag˙ti biex nie˙du minnhom it-tag˙lim li Kristu qieg˙ed jag˙tina, tag˙lim li jekk nimxu fuqu jirnexxielna nirb˙u kull tentazzjoni li x-xitan jista’ jag˙mel lilna. X ’qeg˙d in n i tg˙a l lmu mi l l -© ra j j a t a t -tentazzjonijiet ta’ Kristu? Ìa rajna ˙afna tag˙lim li jo˙ro© minn din il-©rajja. L-ewwel ma rajna kien li kif Kristu fettex is-solitudni fid-deΩert biex i˙ejji ruhu g˙all-˙ajja pubblika tieg˙u hekk ukoll je˙tie© li nag˙mlu a˙na kull meta fil-˙ajja tag˙na je˙ti©ielna nie˙du deçizjonijiet importanti. Kristu ntelaq g˙al kollox f’idejn l-Ispirtu u ˙alla Lilu jmexxih. L-Ispirtu ˙adu fid-deΩert u hemmhekk g˙adda erbg˙in jum fit-talb qabel ma ˙are© jippriedka u jg˙allem. Kristu li kien Alla barra milli kien bniedem, ˙ass li g˙andu jipprepara lilu nnifsu tajjeb qabel ma’ jibda jg˙allem kien jaf lil liema kwalità ta’ nies kien sejjer jg˙allem u kemm ser ikun diffiçli li huma jifhmu tajjeb il-messa©© tieg˙u. Infatti narawh kemm il-darba jitkellem mad-dixxipli u jilmenta li wara li kien ilhom daqshekk Ωmien mieg˙u kienu g˙adhom ma jistg˙ux jifhmu dak li jg˙idilhom. Mela jekk Kristu ˙ass il-bΩonn li j˙alli lilu nnifsu ji©i mmexxi mill-Ispirtu u talab biex jag˙raf kif g˙andu jitkellem u jg˙allem kemm iΩjed a˙na g˙andna bΩonn li nitolbu u na˙sbu tajjeb fuq dak kollu li nkunu sejrin nag˙mlu. Dan ma jg˙oddx biss g˙all-˙ajja spiritwali tag˙na imma g˙al kwalunkwe pass li nkunu ser nie˙du fil-˙ajja tag˙na. BiΩΩejjed in˙arsu madwarna u naraw kemm gwaj hawn min˙abba nuqqas ta’ ˙sieb u preparazzjoni tajba. Kemm Ωwe©ijiet mkissra g˙aliex il-koppja ma g˙arfitx biΩΩejjed ir-responsabilta’ taΩ-Ωwie© nisrani. Kemm nsara abbandunaw il-fidi g˙ax ma fehmux li l-fidi tferra˙ u mhux ittaqqal il-˙ajja. Kemm individwi waqg˙u f’disperazzjoni g˙ax ma fettxewx is-ser˙an jew gwida tajba fil-problemi tag˙hom imma ˙asbu li jaslu g˙al soluzzjoni we˙idhom. B˙al Kristu je˙ti©ielna nintelqu f’idejn l-Ispirtu u n˙alluh imexxina, nitkellmu ma’ Alla l-Missier permezz tat-talb. Nifhmu wkoll li t-talb mhux kantaliena ta’ kurunelli, imma djalogu mal-Missier fejn inpo©©u il-problemi u l-bΩonnijiet tag˙na f’idejh, u nisktu biex in˙allu lilna nisimg˙u dak li jg˙idilna Hu. Kristu fettex is-solitudni fid-deΩert, u hekk ukoll a˙na fid-djalogu tag˙na mal-Missier irridu nwarrbu kollox minn quddiem g˙ajnejna u minn ˙sibijietna u nikkonçentraw fuq it-ta˙dita tag˙na mal-Missier. Imma g˙aliex, jekk Kristu ried jurina li je˙ti©ielna nwarrbu kull xkiel minn quddiem g˙ajnejna meta nkunu qed nitkellmu ma’ Alla, Hu ˙alla lix-xitan jittentah tliet darbiet? L-ewwel ra©uni nsibuha fl-umanità ta’ Kristu. Rajna kif fil-©rajja tat-tentazzjonijiet tieg˙u niltaqg˙u mal-umanità u mhux mad-divinità ta’ Kristu. Kristu jidentifika

ruhu mag˙na l-bnedmin u allura jissottometti lilu nnifsu g˙ad-djg˙ufijiiet tag˙na. B˙al ma b˙ala bniedem sofra l-©u˙ wara sawma twila hekk ukoll jippermetti t-tentazzjoni b’differenza li waqt li a˙na façli nçedu quddiem it-tentazzjoni, Kristu ma setax jaqa’. Però filwaqt li hu kien bla dnub hu ried ikun b˙alna f’kollox u g˙alhekk ˙a fuq spallejh in-nuqqasijiet u l-miΩerji kollha tag˙na bnedmin, piΩ li ©arr fuqu sal-a˙˙ar meta patta g˙alina fuq il-Kalvarju. It-tieni ra©uni hi li bl-ezempju tieg˙u ried jurina li g˙alkemm a˙na bnedmin dg˙ajfa però bil-grazzja ta’ Alla nistg˙u ng˙elbu kull tentazzjoni jekk a˙na ng˙arfu ni©©ieldu x-xitan bil-kalma, bla biza’ u b’rieda s˙i˙a. Kristu irrisponda lix-xitan bi kliem meqjus, imqit li fih hemm çanfira kif jazzarda jittanta lill-Iben ta’ Alla, imma qieg˙ed jurina kif g˙anhom ikunu r-risposti tag˙na g˙at-tentazzjonijiet tax-xitan, risposti li juru li l-fidi tag˙na mhix qasba tixxejjer mar-ri˙, imma fidi mibnija fuq is-sod u msejsa bit-tag˙lim ta’ Kristu. Kien hemm it-tielet raguni g˙ala Kristu ppermetta lix-xitan jittantah. Kristu, Adam il-©did, ried ipatti g˙all-waqg˙a tal-ewwel ©enituri tag˙na fil-©nien tal-Eden. Hemm ukoll ix-xitan ittanta lil Adam u lil Eva u g˙alkemm huma kienu bla dnub, kienu bnedmin, çedew u hekk da˙let il-mewt fid-dinja. Kristu ©ie biex jer©a jqajjem lill-bniedem mill-mewt. Bil-passjoni, il-mewt u l-qawmien tieg˙u Hu jirnexxilu jeqred il-mewt u jirba˙ g˙all-bniedem il-˙ajja ta’ dejjem. Niftakru fi kliem Alla l-Missier fil-©nien tal-Eden meta jg˙id lix-xitan, ‘Hu jis˙aqlek rasek u int tg˙attanlu g˙arqubu’. Kristu akkwista reb˙a s˙i˙a fuq ix-xitan meta feda l-bniedem u feta˙lu l-bibien tas-salvazzjoni. Imma x-xitan kull ma jista’ jag˙mel hu li jittanta, iittanta lil Kristu u jittanta lilna. Jiddependi minna jekk naqg˙ux jew le g˙at-tentazzjoni. Óa©a wa˙da nafu li x-xitan ikompli jittanta. ‘Meta temm dan it-ti©rib kollu telaq minn ˙dejh sa ma wasal il-waqt’ ifisser li x-xitan ma tax lilu nnifsu b’mirbu˙. Ma reba˙x lil Kristu direttament, jipprova jirba˙lu ndirettament meta jisraq lilna minn idejn Kristu. Il-’waqt’ g˙alih hu l-mument meta jsibna dg˙ajfa u jg˙elibna. G˙alhekk hemm bΩonn li ng˙assu, u nsa˙˙u lilna nfusna kontra kull ti©rib li nistg˙u niltaqg˙u mieg˙u. Niftakru fit-twissija ta’ Kristu lid-dixxipli meta kienet qeg˙da toqrob il-passjoni tieg˙u, ‘ishru u itolbu biex ma tid˙lux fit-tentazzjoni.’ Je˙ti©ielna ng˙assu, nitolbu, ma nkunux boloh, g˙ax jekk naqg˙u, mhux Kristu jkun tellief imma a˙na. Kristu bil-qawmien tieg˙u ˙are© rebbie˙ fuq il-mewt, il-mewt ma tistax iΩjed g˙alih u qieg˙ed fil-glorja tas-smewwiet minn fejn g˙ad ji©i m˙allef tag˙na l-bnedmin. It-telliefa nkunu a˙na jekk fil-jum tal-©udizzju tag˙na ninstabu nieqsa u minflok nid˙lu g˙al ˙ajja eterna li reb˙ilna Kristu nintilfu g˙al dejjem. Kristu g˙allimna kif g˙andna nirrispondu g˙at-tentazzjonijiet tax-xitan, u biss jekk nimxu fuq dan it-tag˙lim nistg˙u nirb˙u l-˙ajja ta’ dejjem.


27


28

TLIET KELMIET GRIEGI! - ix-xebh u l-iskop tal-Avvent u r-Randan

G˙adna kemm g˙addejna mill-esperjenza sabi˙a u ferrie˙ija, mimlija b’tama qaddisa (‘beatam spem’) ta’ Ωmien l-Avvent u l-Milied Imqaddes, u fi ftit ©img˙at o˙ra (fis-17 ta’ Frar) nid˙lu f’esperjenza o˙ra kbira u qaddisa ta’ konverΩjoni u ti©did spiritwali matul l-erbg˙in jum tar-Randan Imqaddes li jwasslu g˙at-Tridu Paskwali u l-G˙id il-Kbir. Ûew© esperjenzi f’Ωew© Misteri tal-Kummerç Divin (‘admirabile commercium’) tal-Im˙abba t’Alla lejna! Mill-Misteru tal-Inkarnazzjoni g˙all-Misteru tar-Redenzjoni; mill-faqar ta’ l-istalla ta’ Betlem g˙all-kefrija tal-g˙olja ˙arxa tal-Golgotha; minn maxtura tal-bhejjem b’tarbija ˙elwa ©o fiha, g˙al salib tal-kriminali li fuqu l-istess tarbija ti©i msammra b˙al Óaruf Issagrifikat... g˙alija, g˙alik, g˙al kul˙add! X’Ωew© Misteri kbar tal-Im˙abba Divina! Ninsabu fiΩ-Ωmien ferjali bejn esperjenza u o˙ra. G˙adda l-Avvent (l-istennija tal-wasla) u dalwaqt jibda r-Randan (l-iskop tal-wasla). Ûew© Ωminijiet qawwija fil-˙ajja u fil-litur©ija tal-Knisja, mill-‘Gloria!’ tal-Milied g˙all-‘Alleluia’ tal-G˙id! U waqaft na˙seb... Avvent u Randan qabel Ωew© festi hekk kbar u g˙eΩieΩ g˙alina... Imma g˙aliex hekk qrib? U x’inhu x-xebh li hemm bejniethom? U x’inhi r-ra©uni, il-baΩi, ir-‘raison d’etre’ (the reason of being) tat-tnejn li huma fil-qafas differenti imma fl-istess ˙in komuni, tal-˙ajja spiritwali, litur©ika u komunitarja tal-Ìisem Mistiku? A˙na! A˙na l-Knisja Tieg˙u... a˙na l-mifdi j in Tieg˙u... a˙na l-pellegrini

mexjin, a˙na l-midinbin li nemmnu Fih, li nimxu Warajh, li rridu naslu G˙andu! Imma kif?? U dehru f’mo˙˙i tliet kelmiet Griegi (biex tkompli tag˙qad!), qishom tliet kelmiet o˙ra, misterjuΩi b˙al dawk li kien ra s-sultan Baltassar ta’ Babilonja jinkitbu b’id mo˙bija fuq ˙ajt lixx daqs mo˙˙i! (ara Danjel, kap 5, vv. 5-30). U f’dawn it-tliet kelmiet griegi: METANOIA – KENOSIS – ASCESIS, l-Ispirtu mexxieni lejn tifsira s˙i˙a u eΩatta ta’ dak li jg˙aqqad l-Avvent mar-Randan, tax-xebh kbir bejniethom fil-mixja spiritwali, tal-essenza baΩika fil-maturità nisranija, kif fehmuha s-Santi Padri u l-G˙orrief Mistiçi fit-Tielet u r-Raba’ Sekli tal-Knisja, kif g˙adha tifhem u ta©ixxi l-Knisja fis-Sena Litur©ika tag˙ha u f’kull quddiesa li tibda’ bl-g˙ajta umli u qaddisa ta’ ‘Kyrie eleison!’ (Mulej, ˙niena!) g˙al tliet darbiet, l-g˙ajta kontinwa tal-eremiti qaddisa tad-deΩert fl-E©ittu u s-Sirja.

(1) ‘METANOIA’ – L-ewwel kelma, l-ewwel pass, l-ewwel deçiΩjoni, f’mixja kontinwa tal-Poplu t’Alla. L-ewwel g˙ajta taΩ-Ωmien l-Avvent minn ‘le˙en jg˙ajjat fid-deΩert’, Ìwanni l-Battista: ‘Óejju triq lill-Mulej, wittu l-mog˙dijiet tieg˙u...’ (ara Luqa, 3). Kliem profetiku ta’ IΩaija mijiet ta’ snin qabel. IΩaija u Ìwanni, iΩ-Ωew© ˙abbara tal-bidla me˙tie©a, tal-‘metanoia’ proklamata fl-Avvent u

fir-Randan. It-tnejn ixandru l-wasla, u x’inhu me˙tie© biex ‘ j i©©edded kollox’, biex ‘l-g˙amara tieg˙u tkun imsebb˙a’, biex ‘nifir˙u u nithennew bis-salvazzjoni tieg˙u’. It-tnejn ixandru l-konverΩjoni tal-mo˙˙, tal-qalb u tad-drawwiet komdi, fis-sahra, fit-talb u fil-penitenza: hawn il-qofol kemm ta’ Ωmien l-Avvent u kemm ta’ Ωmien ir-Randan.

Ingredjenti Spiritwali

Fuq tlieta toqg˙od il-borma!(4)

minn DUN ANTON SULTANA, Arçipriet Emeritu


29

U mal-profeti tal-img˙oddi q a b e l l - I n k a r n a z z j o n i , jing˙aqdu x-xhieda ©odda tal-wasla tas-Salvatur: ommu Marija li ru˙ha ‘tifra˙ f’Alla’ is-Salvatur tag˙ha u Mieg˙u tissie˙eb ‘wieqfa ˙dejn is-salib’; Ìwanni li ˙abbru u urieh meta wasal jiddikjara ‘Min Hu’ dak li lanqas hu mhu den i˙oll il-qafla tal-qorq tieg˙u: ‘Il-Óaruf t’Alla li jne˙˙i dnubiet id-dinja!’ (Ìw. 1, 29). Mhux ta’ b’xejn is-sej˙a tal-Knisja g˙all-‘metanoia’ kontinwa, kemm fl-Avvent u kemm fir-Randan. Aqra u ifli sewwa l-qari tal-quddies kollu f’dawn iΩ-Ωew© Ωminijiet qaddisa, u ara kif jin©abru f’sentenza wa˙da tal-Mulej Ìesù: ‘Indmu u emmnu fil-Bxara t-Tajba’ (Mark 1, 15). Indiema sinçiera u fidi s˙i˙a f’Dak li ©ie biex isalvana mid-dnub, l-ewwel pass tag˙na fil-bidla (metanoia) biex insiru ‘˙olqien ©did’, biex ‘nimxu f’˙ajja ©dida’, ‘mejtin g˙ad-dnub, ˙ajjin g˙al Alla’. (Aqra sew Rumani, kap 6).

(2) ‘KENOSIS’ – titbattal, tiççekken, tne˙˙i minn ©o fik innifsek kull sens ta’ kburija u suppervja. Dan it-tieni pass kontinwu huwa l-aktar iebes g˙an-natura tal-bniedem u jorbot il-maturità spiritwali tal-‘metanoia’ mal-‘ascesis’. Ma jkunux ©enwini u effikaçi dawn it-tnejn ming˙ajr din l-imbierka umilta’ tal-mo˙˙ u tal-qalb. Il-prinçipju tal-‘kenosis’ issibu jidwi u jdamdam f’ru˙ek kemm matul l-Avvent kif ukoll matul ir-Randan, u ©ie mfisser çar ˙afna minn San Pawl, meta ried jg˙aqqad il-Misteru tal-Inkarnazzjoni mal-Misteru tar-Redenzjoni f’misteru divin wie˙ed, fl-ittra tieg˙u lill-Filippin b’dan il-kliem famuΩ: ‘A˙sbuha b˙alma kien ja˙sibha Kristu Ìesù, li g˙alkemm kellu n-natura ta’ Alla, ma kienx iqis ru˙u u jfittex li jkun daqs Alla. Imma battal lilu nnifsu billi ˙a n-natura ta’ qaddej u sar jixbah lill-bnedmin, u deher minn barra b˙ala bniedem. Çekken lilu nnifsu u sar ubbidjenti sal-mewt, anzi sal-mewt tas-salib...’ (Fil. 2.5-8). Matul l-Avvent naraw il-˙tie©a essenzjali tal-‘kenosis’ iffigurata fl-umilta’ ta’ tliet persona©©i li jistqarru ç-çokon tag˙hom: (1) Marija: ‘Hawn jiena l-qaddejja tal-Mulej...’ (Lq. 1, 38); ‘G˙ax Hu ˙ares lejn iç-çokon tal-qaddejja tieg˙u’ (Lq. 1, 48); (2) EliΩabetta: ‘... l-Mulej xe˙et g˙ajnejh fuqi u ne˙˙a l-g˙ajb tieg˙i... (Lq 1, 25); ‘U mnejn ©ieni dan li omm il-Mulej ti©i g˙andi?!’ (Lq. 1, 43); (3) Ìwanni l-Battista: ‘... ©ej wie˙ed aqwa minni li jien ma jist˙oqqlix in˙oll il-qafla tal-qorq tieg˙u’ (Lq. 3, 16); ‘Hu je˙tie© jikber

u jien niçkien’ (Ìw. 3, 30). Matul ir-Randan, il-Litur©ija tal-Kelma kwaΩi ta’ kuljum f’erbg˙in ©urnata tkompli tenfasizza l -g˙aqda tal-‘metanoia’ mal-‘kenosis’ f’diversi lezzjonijiet, sa minn Ras i r -Randan bl-g˙ajta tal-profeta Ìoel: ‘Çarrtu qlubkom u mhux ilbieskom!’ (2, 13) u t-twissija ta’ Ìesù: ‘ I d d o q q x i t - t r u m b e t t a quddiemek’ (Matt. 6, 1-4).

Il-fta˙ir, il-kburija, l-ipokrisija, ix-xinxilli u l-filatteriji, l-unuri u l-privile©©i... dawn kollha frott is-suppervja tal-bniedem li jrid jikber u jiddandan bih innifsu, tant drabi anke fi ˙dan il-Knisja ta’ Kristu Msallab! Il-‘kenosis’, it-tbattil ta’ mo˙˙na u ta’ qalbna minn suppervja u superfiçjalità, vanità u vanaglorja, ambizzjoni u kompetizzjoni umana, trijonfaliΩmu u awtoritarjaniΩmu... Dan kollu mhux l-ispirtu ta’ Kristu! Il-faqar tal-grotta ta’ Betlem u l-umiljazzjoni tal-Imsallab fuq il-Golgotha, huma l-aqwa prova. (Aqra sew Filippin, kap 3).

(3) ‘ASCESIS ’ – ‘Nerfg˙u qlubna ‘ l fuq – Nerfg˙uhom lejn il-Mulej!’ It-tielet kelma li tesprimi dak li fisser San Pawl fl-ittra tieg˙u lill-Efesin; din hi l-ittra li nistg˙u nsej˙ulha mill-bidu sal-a˙˙ar, ‘l-axxeΩi tan-Nisrani’ fil-‘g˙ana tal-wirt glorjuΩ fost il-qaddisin, u l-kobor bla qies tal-qawwa Tieg˙u fina li nemmnu’ (1, 18-19). Mhix l-axxetika rigoruΩa, legalistika, kwaΩi inumana b˙al dik tal-FariΩej; lanqas hi l-axxetika tal-iskrupli li twassal g˙all-biΩa’ u l-qtieg˙ il-qalb; jew dik li televa t-terrur tal-Ìustizzja t’Alla bit-theddid tal-kastigi t’Alla bl-infern b’kollox, aktar milli bil-Óniena Infinita ta’ Dak li ©ie biex isalva u mhux biex jeqred il-bniedem! (ara Ìw. 6, 38-40). Hija l-‘ascesis’ tat-tama, tal-fiduçja, tal-kura©© li jwasslu qalb il-bniedem li jemmen g˙al dik l-im˙abba, paçi u sliem fil-Mulej minn issa stess u aktar u aktar Mieg˙u fl-hena ta’ dejjem, kif imwieg˙ed minnu stess lil dawk li jemmnu fih, jimxu warajH u j˙obbuH b’fedelta’ sal-a˙˙ar (aqra sew Efesin kap 2). Hija l-‘ascesis’ li mill-Avvent twassal g˙all-glorja

u l-paçi m˙abbra mill-an©li fil-lejl tal-Milied (Lq. 2, 14), u li mir-Randan twassal g˙all-kant tal-‘Alleluia’ fl-G˙id il-Kbir! Hija l-‘ascesis’ tag˙na pellegrini mexjin lejn is-Sema PajjiΩna, biex minn ‘wied tad-dmug˙’ ng˙addu g˙al dak li l-Kardinal Basil Hume sej˙ilha: ‘utter excstacy in an unending embrace’! Din hija t-tama tas-sej˙a nisranija tag˙na.


30

Rigal lid-dinjaIt-twelid ta’ Sidna Ìesù Kristu huwa rigal kbir li Alla ta lid-dinja. Jekk naqraw l-ewwel kapitli tal-Ìenesi naraw li Alla ˙alaq id-dinja mix-xejn; ji©ifieri s-sema, l-art, l-ib˙ra u l-muntanji, il-pjanti u s-si©ar, l-annimali u l-bniedem. Dan kien miraklu mill-akbar. IΩda t-twelid ta’ Ìesù, li kellu jifdi d-dinja mid-dnub, huwa g˙a©eb akbar. L-Iben ta’ Alla kellu jsir bniedem b˙alna f’kollox minbarra mid-dnub u jmut fuq is-salib g˙alina l-bnedmin. It-twelid ta’ Sidna Ìesù Kristu sar ‘il bog˙od mill-g˙ag˙a tad-dinja. Ma sarx f’xi palazz iΩda f’g˙ar tal-annimali. Ma kinux preΩenti l-kbarat iΩda l-Ver©ni Marija u San ÌuΩepp, flimkien mar-rag˙ajja li marru jΩuruh. IΩda Ìesù ©ie g˙ad-dinja u fl-a˙˙ar tliet snin ta’ ˙ajtu beda l-˙ajja pubblika. Ìesù ©ie fid-dinja kemm biex jifdina mid-dnub u jg˙allimna. Ìie biex jid˙ol fil-qlub il-bnedmin. Anki l-figura ta’ tarbija tqanqilna biex naççettawh bil-fer˙, peress li kull twelid i©ib il-fer˙ fil-familja.

Kien hemm min ma laqg˙uhxIΩda mhux kul˙add laqa’ lil Ìesù. Naraw il-profezija ta’ Xmuni, il-profeta meta Marija u ÌuΩeppi ppreΩentaw lil Ìesù fit-tempju: “Ara, dan ikun ti©rif u qawmien g˙al ˙afna f’IΩrael, u sinjal li jmeruh, u int ukoll is-sejf g˙ad jinfidlek qalbek, biex jinkixfu l-˙sibijiet ta’ ˙afna qlub” (Lq 2, 34-35).

Fil-˙ajja pubblika ta’ Ìesù naraw li kellu l-appostli u d-dixxipli tieg˙u iΩda ˙afna kienu dawk li ma laqg˙uhx. Naraw kemm kienu dawk il-persuni li g˙amlulu oppoΩizzjoni iebsa. Dan l-atte©©jament kompla, tant li fl-a˙˙ar waslu biex sallbuh. Dan l-atte©©jament kompla matul iΩ-Ωmien. Jekk naqraw l-istorja tal-Knisja naraw kemm persuni mxew wara Ìesù, anki b’mod erojku, u emmnu fih b’g˙ajnejhom mag˙luqa. Emmnu fih li g˙alih g˙amlu kollox: bnew knejjes, marru fl-artijiet tal-missjoni, g˙exu ˙ajja tajba fis-satra u ssagrifikaw irwie˙hom. IΩda dan ma jfissirx li l-oppoΩizzjoni g˙al Ìesù spiççat. Il-Beatu Ìwanni XXIII jg˙idilna: “L-ilmijiet tal-Ìurdan niΩlu anki fuqek, ta˙t g˙ajnejn il-folla, iΩda ftit setg˙u jag˙rfuk: forsi min˙abba fidi immatura, jew indifferenza. Dan l-atte©©jament kompla matul is-sekli, u qanqal tbatija f’dawk kollha li j˙obbuk u rçevew il-missjoni li j˙abbruk lill-©nus” (Breviario, p.28). G˙alkemm Ìesù huwa d-dawl, madankollu sab min g˙amillu l-bsaten fir-roti. L-Evan©elju ta’ San Ìwann stess jg˙idilna: “Id-dawl jiddi fid-dlam, imma d-dlam ma laqg˙ux” (1,5). Forsi kien hemm min g˙amillu hekk g˙ax qalbu kienet ˙aΩina u ma riedx jaf bl-Evan©elju u forsi kien hemm min g˙amel hekk g˙ax ma g˙arfux biΩΩejjed.

Nilqg˙u lil Ìesù f’qalbnakitba ta’ Angelo Xuereb

Il-Milied huwa l-festa tat-twelid ta’ Sidna Ìesù Kristu.Imiss lilna li nilqg˙uh u napprofittaw mit-twelid tieg˙u.


31

‘Villa Loreto’ Bishop Buttigieg Str., QalaTel: 2155 4929 / 2137 6193

Mobile: 9944 6521

DAILY (from Monday to Friday)Transport of goods between Gozo

& Malta and Malta & GozoContact: Joseph Spiteri

IMPERIAL EAGLEGozo Truck Transport

Ikun ˙ela ta’ Ωmien jekk nintilfu f’dan ir-ra©unar u ma nistaqsux lilna nfusna jekk a˙niex naççettaw lil Kristu sewwa jew inkella b’mod superfiçjali. Lil Ìesù rridu naççettaw b’mod s˙i˙ u mhux kif jidhrilna a˙na.

L-atte©©jament tag˙na lejn ÌesùNaççettaw lil Ìesù billi ng˙ixu l-ewwel nett l-g˙axar kmandamenti. IΩda lanqas dawn ma huma biΩΩejjed. Ìesù jridna li n˙obbu lil xulxin u nag˙mlu minn kollox biex neg˙lbu lilna nfusna. Naççettaw lil Kristu, billi na˙sbu wkoll fl-o˙rajn. Niftakru ftit kemm Ìesù g˙en lill-proxxmu tieg˙u matul ˙ajtu. Anki a˙na nistg˙u nag˙mlu dan, forsi bi ˙wejje© Ωg˙ar: xi kelma poΩittiva ta’ inkura©©iment jew nevitaw xi rimarka li twe©©a’ jew li ma tag˙milx ©id. Dan kollu j irrikjedi sagrifiççju. IΩda dan huwa l-ispirtu ta’ Kristu. Naççettaw lil Kristu meta nistqarru li l-Iben ta’ Alla sar bniedem u li ©ie biex isalvana. IΩda nag˙mlu pass ‘i l quddiem jekk meta nkunu sejrin nag˙mlu xi ˙a©a nistaqsu: Kieku Kristu kien minfloki x’kien jag˙mel? U r-risposta to˙ro© wa˙idha: Kristu kien i˙obb, jag˙der, ja˙fer u jsofri. In˙allu lil Kristu jid˙ol f’˙ajjitna. Dan g˙andu jibdlilna qlubna. San Pawl g˙amel din l-esperjenza ta’ fidi u stqarr: “Mhux jien ng˙ix, iΩda Kristu jg˙ix fija” (Gal 2, 20). Meta n˙allu lil Kristu jid˙ol fina nsiru bnedmin ©odda. Ner©g˙u nitfg˙u ˙arsitna fuq il-©rajja tal-ewwel Milied. Insibu l-atte©©jament tar-rag˙ajja, ta’ Erodi u tal-Ma©i. Erodi, billi beΩa’ li Ìesù kien ser je˙odlu saltnatu, ried joqtlu u g˙amel tra©edja mit-tfal innoçenti. Insibu l-Ma©i li ©ew mill-Orjent, imqanqlin mill-g˙erf u mir-rieda tajba, biex isibuh u jag˙tuh qima. U nsibu wkoll r-rag˙ajja, li skont il-pjan ta’ Alla kellhom ikunu huma l-ewwel li jΩuruh. Dawn kienu n-nies emar©inati tal-Palestina. IΩda, bil l i kienu ta’ rieda tajba kienu huma l-ixxurtjati li marru l-ewwel li jΩuruh. Ejjew nixbhu lir-rag˙ajja u lill-Ma©i, billi n˙affu lejn Betlem. Dan nistg˙u nag˙mluh billi nΩuru lil Ìesù Ewkaristija.


32

Óa jinsi©lek, il-Missier etern, il-g˙anja f’dil-lejla smewwija. Flimkien ma’ l-Iben biex jg˙annilek tieg˙ek il-©ie˙. Jing˙aqad mag˙hom l-Ispirtu Divin f’dil-glorja, li fiha int tg˙ix Patrijarka rebbie˙. G˙ax inti, Qaddis ÌuΩeppi, il-g˙anja l-iktar li toqg˙odlok, u mhux il-kelma. Jifta˙ qalbu l-Missier mis-sema u fuqek jix˙et barkietu bis-s˙i˙, f’dil-festa sabi˙a, li din il-komunità qeg˙da tag˙mel g˙alik; ikompli l-Iben li bik jifra˙ g˙ax jiftakar fl-im˙abba tieg˙ek lejh b˙ala ˙arries, u jinΩel fuqek mill-©did l-Ispirtu u jimra˙ kif jaf ˙alli tibqa’ tkun g˙all-Knisja l-protettur qaddis. Óabbek sa mill-eternità il-Missier u fik nise© l-istorja ta’ l-Im˙abba l-Kbira g˙ax int kellek tkun il-˙arries ta’ Ibnu fuq l-art fejn kien ser jg˙ammar biex lill-bnedmin jg˙ollihom g˙ad-dinjità ta’ ulied Alla u ma j˙allihomx tax-xitan ilsiera. Óabbek l-Iben tieg˙u l-wa˙dieni fid-dar ˙elwa ta’ Nazareth, hemm fejn mieg˙ek trabba u mieg˙ek mexa t-triq tal-maturità fil-li©i ta’ IΩrael u tas-seng˙a ta’ mastrudaxxa. Óabbek mhux l-inqas l-Ispirtu s-Santu fil-©ie˙ li tak meta fik sawwar qdusija liema b˙alha hekk li minn kull ©ens u tribu’, minn kull poplu u lsien inti mag˙ruf b˙ala l-bniedem l-iktar ©ust fost il-poplu ta’ Alla. Ikbar il-pjan tas-salvazzjoni, ikbar il-persuna©©i li bihom imdawwal. Jilma l-artal ma©©ur tal-knisja monumentali tag˙na, bix-xbiehat tag˙hom fil-fidda m˙arsa. Abram: il-missier tal-fidi; Ìakobb li ismu jinbidel f’Israel; David: il-mexxej tas-saltna; Mose’: li

f’idejh g˙andu it-twavel tal-Li©i; ÌuΩeppi: li ta l-qam˙ lil ˙utu qarrieqa; Noe’: li bena l-arka u evita l-g˙arqa. Xbiehat ta’ darba li jwasslu biex fir-Rabta l-Ìdida joffru lid-dinja l-kbir Patrijarka, ÌuΩeppi bin David kif nafuk mill-Iskrittura. U hekk issir il-bniedem tal-fidi bhal Abram; b˙al Ìakobb tag˙raf tisma’ l-kelma ta’ Alla; tadura mas-slaten ma©i, b’tifkira ta’ David, it-Tarbija mimduda f’maxtura; lilha tg˙addi b˙al Mose’ il-weg˙diet ta’ Alla fil-Li©i mniΩΩla; b˙al ÌuΩeppi tmanti lill-Iben b’qam˙ ©did bix-xog˙ol tieg˙ek ta’ mastrudaxxa; lilu ssalva b˙al Noe’ mill-id qerrieda ta’ Erodi li ried mieg˙u jeqred il-weg˙da fejjieda ta’ Alla. Kien tassew pjan g˙oli dak ta’ Alla, g˙ax pjan ta’ fidwa. U int ©ejt mag˙Ωul u ma˙tur biex tkun tal-Feddej il-˙arries f’fiduçja s˙i˙a. Alla fada fik! Xi grazzja ikbar stajt qatt tirçievi b˙ala kreatura! Alla li jitbaxxa g˙alik u bilkemm jil˙qek tant kienet fik kbira l-umiltà li biha ru˙ek kienet misqija. G˙amlek Alla, fil-provvidenza tieg˙u divina, Missier legali ta’ Ibnu l-wa˙dieni li mieg˙u u ma’ l-Ispirtu Qaddis kien minn dejjem ta’ dejjem imma li fiΩ-Ωmien ˙a sura ©dida. U g˙ammar f’darek l-ewwel, biex ikun jista’ jg˙ammar fostna, kif xtaq u jibqa’ mag˙na. Tieg˙ek kienet l-ewwel tinda li tant minnha smajna dan l-a˙˙ar fil-qari tal-Iskrittura; warajha ©ew bosta o˙ra u waslet ukoll fil-knisja g˙aΩiΩa tag˙na biex fuq it-tabernaklu fejn baqa’ mag˙na, hemm ukoll ng˙amlulu tinda kif kien tassew jixraq. Tinda kapolavur, kif ©iet imsej˙a, frott il-g˙araq u s-seng˙a, jew iktar minn hekk, frott l-im˙abba u l-istima, il-˙sieb

OMELIJA DWAR SAN ÌUÛEPP TAT-TIELET JUM TAT-TRIDU MILL-ARÇIPRIET KAN. DR JOE ZAMMIT

NHAR IL-31 TA’ LULJU - FESTA 2009


33

u r-rieda ta’ min lilek San ÌuΩepp iΩommok b˙al ©awhra. G˙ax tinda li saret minn niesna, fis-santwarju tieg˙ek hawnhekk fil-Qala, fost il-g˙a©eb tal-barranin li ©ew jarawha. Minn kull fejn g˙addejt l-art tbiddlet fix-xejra tas-sema, g˙ax passejk ˙aΩΩu sinjal li d-dinja tixtieq tant ikollha, is-sens ta’ ©ustizzja jew a˙jar il-milja tal-qdusija. T˙assret il-©enna bid-dnub ta’ Adam u ntilfet minnha l-©ustizzja g˙ax il-bniedem ˙are© mill-ordni tieg˙u tan-natura u ried jil˙aq lil Alla. U inti, kbir f’dan l-isem li l-Iskrittura tirriΩerva g˙alik b˙al f’g˙ira siekta, il-bniedem ©ust li b˙al palma j˙addar, g˙ent qatig˙ biex is-sliem li hu frott tag˙ha jinΩera mill-©did fil-qalb tal-bniedem im˙awda. Hekk mar jitkellem minnek, f’dik l-okkaΩjoni li qatt il-poplu tag˙na ma jista’ jinsa u li fil-fatt ifakkar kull sena, ta’ meta il-Kardinal Giovanni Colombo, dak in-nhar tat-8 t’Awwissu 1971, hawn f’ri©lejk f’omelija qatt ippubblikata, imma li b’xorti tajba l-parroçça tag˙na rçeviet dan l-a˙˙ar mill-Italja, jara fik u jfisser bi ˙sieb u kelma milquta l-©ustizzja ta’ Alla. Ra©el ©ust ifisser bniedem ta’ kuxjenza, g˙ax jag˙Ωel it-tajjeb mill-˙aΩin u ma jfixkilx ˙a©a ma’ o˙ra; ra©el ©ust ifisser bniedem ta’ kelma, li jg˙id biss dak li ja˙seb u kif ikun ˙asbu u g˙alhekk il-kelmiet tieg˙u kienu ftit u meqjusa; ragel ©ust ifisser bniedem ta’ koerenza, g˙ax kliemu libbsu bil-g˙emil u ma ˙allihx fl-arja. Kemm a˙na çkejkna quddiemek, ikompli l-Eminenza Tieg˙u, filwaqt li jag˙laq ta’ dik iç-çelebrazzjoni l-omelija, imma dak li ma jirnexxilniex fid-dg˙ufija tag˙na ji©i mog˙ti lilna bl-interçessjoni qawwija tal-kbir Patrijarka. T˙ares lejk il-Knisja tal-Qedem fil-g˙a©eb u tilma˙ fik il-bniedem li g˙araf i˙ares is-sigrieti ta’ Alla. Lilek ukoll kellu f’mo˙˙u g˙alhekk Injazju ta’ Antjokja meta f’ittra tieg˙u jiffirma: ‘Il-prinçep ta’ din id-dinja ma indunax bil-ver©inità ta’ Marija, bit-twelid tal-Mulej, u bil-mewt tieg˙u, tliet misteri li jitkellmu qawwija, ‘ma li Alla ried mg˙ottija fis-silenzju’. T˙ares lejk il-Knisja tal-Qedem u tqisek b˙ala ˙arries tal-ver©inità tal-Immakulata kif tant tajjeb jag˙mel San Ìirolmu meta jilm˙ek fl-istess dawl tal-ver©inità ta’ Marija. Tkompli bix-xieraq t˙ares lejk il-Knisja tal-Qedem u tag˙raf fik il-missier putattiv ta’ Ìesù. Hekk Santu Wistin, li jqis il-paternità tieg˙ek iktar minn wa˙da adottiva g˙ax Ìesù huwa fil-fatt iben ta’ l-g˙arusa tieg˙ek vera u iben tali li ma g˙andux missier fost il-bnedmin; u hija wkoll paternità mill-aqwa g˙ax minkejja li m’hijiex paternità skond il-©isem, tag˙tek l-istess l-awtorità, il-qalb, ir-rikonoxximent ta’ missier veru (Ita ergo non solum debuit esse pater Joseph, sed maxima debuit). Fil-˙sieb ta’ Origene il-Knisja t˙ares

lejk, O Mqaddes ÌuΩeppi, tag˙ha u tag˙na, b˙ala mudell tan-nisrani biex ifittex b’˙erqa kbira lil Ìesù kif g˙amel hu fit-tempju, ji©ifieri fil-Knisja u fil-qari tal-Kotba Mqaddsa. U l-fomm tad-deheb, San Ìwann KriΩostmu jistqarr li b˙al San ÌuΩepp, in-nisrani ma g˙andux jiskandaliΩΩa ru˙u quddiem id-dispoΩizzjonijiet ta’ Alla, anki jekk ma jkunux jiftehmu. Isimg˙u ftit lil San Ambro© kif jitkellem minn San ÌuΩepp u jekk irridu, f’g˙aqda mal-komunità parrokkjali tag˙na: ‘Kif Marija kienet fekonda bl-opra ta’ l-Ispirtu s-Santu, minkejja li minn barra dehret g˙arusa ta’ ÌuΩeppi, hekk kull knisja hija fekonda minn ©ewwa bil-grazzja ta’ l-Ispirtu s-Santu, minkejja li minn barra tidher mag˙quda ma’ l-Isqof tag˙ha. U fl-a˙˙ar jitkellem Ilarju ta’ Poitiers li jara fik ÌuΩeppi xbieha ta’ l-appostli g˙ax kif huma ©arrew lil Kristu fid-dinja hekk int, qabilhom ©arrejtu lejn l-E©ittu u wara fil-Ìudea u fl-a˙˙ar fil-Galilija. G˙asses fuqna bix-xieraq ng˙idulek GlorjuΩ Patrijarka... Kemm to˙ro© ˙erqana din it-talba minn qalbna. G˙asses iva fuqna ˙alli l-familji tag˙na jibqa’ jkollhom il-fidi s˙i˙a li kellu Abram; g˙asses iva fuqna ˙alli uliedna jitilg˙u fil-g˙atx g˙all-kelma ta’ Alla b˙alma kellu Ìakobb; g˙asses fuqna ˙alli l-parroçça tag˙na tkun ta’ eΩempju mill-iktar sabi˙ fl-adorazzjoni kontinwa ta’ l-Ewkaristija fuq il-passi ta’ David is-sultan; g˙asses dejjem fuqna GlorjuΩ Patrijarka biex il-Knisja tibqa’ tkun l-g˙alliema tal-Verità b˙al Mosè u s-soçjetà tag˙na tasal biex tag˙ti b’idejha miftu˙a mill-©id li Alla jipprovdilha b˙al ÌuΩeppi; g˙asses fuqna u g˙inna biex ng˙ixu ta’ bnedmin ˙ielsa u b˙al Noè nikkontribbwixxu g˙all-˙elsien veru tad-dinja kollha. Kbir ÌuΩeppi lqag˙ha din l-g˙anja, illi ˙ier©a ˙erqana mill-qlub, u ibqa’ Ωejjen lill-parroçça tag˙na b’vokazzjonijiet ©odda u ˙ares lis-saçerdoti u s-seminaristi g˙eΩieΩ tag˙na; dawwar g˙ajnejk lejn it-tfal tag˙na u erfag˙hom minn kull periklu li jista’ j˙arbtilhom il-©ejjieni prezzjuΩ tag˙hom; id˙ol fil-qalb tarija taΩ-Ωg˙aΩag˙ tag˙na u weΩinhom fin-nuqqas ta’ kura©© li toffrilhom id-dinja tallum; t˙allix

nieqsa mill-g˙ajnuna tieg˙ek lill-familji tal-Qala biex iwarrbu dak kollu li mhux skond il-Li©i eterna ta’ Alla li qatt ma tinbidel g˙all-©id tal-istess familja; taffi d-dmug˙ tal-we©g˙at fi qlub li jg˙ixu wa˙edhom minkejja li wa˙edhom mhumiex imma li ftit issib min jag˙ti kaΩ tag˙hom; u fl-a˙˙ar u mhux l-inqas ag˙ti l-fara© lill-morda u s-sa˙˙a, huma li jsostnu l-parroçça tag˙na f’fedeltà g˙as-salib Ωonqrija u Ωur lil min idur bihom b’tant g˙oΩΩa u m˙abba... iva tassew Kbir ÌuΩeppi lqag˙ha din l-g˙anja, din it-talba, din il-karba, ta’ dal-poplu ˙abrieki tal-Qala, poplu minnek mag˙Ωul u ma˙bub.

Ikun imfa˙˙ar Ìesù Kristu!


34

Mit-22 sat-28 ta’ Novembru l-istatwa ta’ l-Immakulata Kunçizzjoni tkun g˙all-qima tag˙na fil-Knisja Arçipretali.

Il-Ìimg˙a 27 ta’ Novembru7.30pm Play Marjana bl-isem “Kull deni ˙udu b’©id’’ mtella’ mill-G˙aqda Armar San ÌuΩepp tal-Qala fiç-Çentru Parrokkjali. Kuljum, fil-5.30pm ikun hemm RuΩarju meditat, Kurunella ta’ l-Immakulata u Barka Sagramentali.

Is-Sibt 28 ta’ Novembru - L-Ewwel Jum tan-Novena. ‘MARIJA, LI NISSLET FI ÓDANHA L-KELMA’ - Jum il-Familja5.00pm Pellegrina©© mill-Knisja Arçipretali g˙as-Santwarju tal-Kunçizzjoni bl-istatwa ta’ l-Immakulata Kunçizzjoni bis-sehem tal-kleru, abbatini u fratelli. 6.00pm Quddiesa tal-Ewwel Jum tan-Novena bil-priedka minn Dun Geoffrey George Attard bis-sehem tal-familji tal-miΩΩew©in dawn l-a˙˙ar 10 snin. Tberik tal-Pedestall indurat mill-©did mill-Induratur Horace Farrugia ta’ l-Imdina, ta’ l-Istellarju rrestawrat bid-deheb u l-fidda mid-Ditta ‘Laga’ u tal-Bradella, xog˙ol ta’ Karmnu Portelli.

Il-Óadd 29 ta’ Novembru - It-Tieni Jum tan-Novena. L-Ewwel Óadd tal-Avvent. ‘MARIJA, SAÓÓA TAL-MORDA’ - Jum il-Morda9.00am Quddiesa bis-sehem tal-morda u nies bi bΩonnijiet speçjali. Isir l-Att ta’ Konsagrazzjoni tal-Morda kollha lill -Qalb bla Tebg˙a ta’ Marija. Wara ting˙ata tifkira lil dawk kollha preΩenti. 5.30pm Talb tar-RuΩarju Meditat. 6.00pm Quddiesa tat-Tieni Jum tan-Novena bil-priedka minn Dun Geoffrey George Attard. Fi tmiem il-quddiesa jitpo©©a l-brillant fil-girlanda ta’ l-istatwa tal-Immakulata.

It-Tnejn 30 ta’ Novembru - It-Tielet Jum tan-Novena. ‘MARIJA, OMM IT-TFAL KOLLHA’ - Jum it-Tfal5.30pm RuΩarju meditat bis-sehem tat-tfal u l-katekisti tal-parroçça u wara Barka Sagramentali. 6.00pm Quddiesa tat-Tielet Jum tan-Novena bil-priedka minn Dun Geoffrey George Attard. Fi tmiem il-quddiesa titpo©©a f’ri©lejn il-Madonna il-warda tad-deheb f’isem it-tfal kollha tal-Parroçça. Ikanta l-Kor Parrokkjali Magnificat.

It-Tlieta 1 ta’ Diçembru - Ir-Raba’ Jum tan-Novena. ‘MARIJA, TÓEJJINA GÓAT-TAMA’ - Jum il-Benefatturi5.30pm Talb tar-RuΩarju Meditat. 6.00pm Quddiesa tar-Raba’ Jum tan-Novena bil-priedka mill-Kan. Dun Ìor© Farrugia, li fiha jsir talb partikulari g˙all-benefatturi ˙ajjin u mejtin tas-

SANTWARJU NAZZJONALI IMMAKULATA KUNÇIZZJONI

QALA - GÓAWDEX mit-28 ta’ Novembru

sat-8 ta’ Diçembru 2009

FESTA TITULARI TA’ L-IMMAKULATA KUNÇIZZJONI

Motto: “MARIJA, OMM IL-KELMA INKARNATA”

“Ag˙mlu kull ma jg˙idilkom Hu” (Ìwanni 2 :5)


35

Santwarju. Issir ©abra speçjali g˙ar-restawr tal-˙itan ta’ ©ewwa l-kappella tas-Santwarju. L-Erbg˙a 2 ta’ Diçembru - Il-Óames Jum tan-Novena. ‘MARIJA, GÓAJNUNA TA’ L-INSARA’ - Jum il-G˙aqda tal-Knejjes Insara5.30pm Talb tar-RuΩarju Meditat. 6.00pm Quddiesa tal-Óames Jum tan-Novena bil-priedka mill-Kan. Dun Ìor© Farrugia. Isir talb g˙all-G˙aqda fil-Knisja ta’ Kristu bis-sehem ta’ ˙utna kattoliçi barranin li jg˙ixu fostna.

Il-Óamis 3 ta’ Diçembru - Is-Sitt Jum tan-Novena. ‘MARIJA, OMM IS-SAÇERDOTI U R-RELIÌJUÛI’ - Jum il-Vokazzjonijiet5.30pm Talb tar -RuΩar ju Meditat g˙a l l -vokazzjonijiet saçerdotali u reli©juΩi fil-parroçça. 6.00pm Quddiesa tas-Sitt Jum tan-Novena bil-priedka mill-Kan. Dun Ìor© Farrugia. Isir talb partikulari g˙all-vokazzjonijiet saçerdotali u g˙all-Óajja Reli©juΩa u Ikkonsagrata bis-sehem tar-Reli©juΩi G˙awdxin.

Il-Ìimg˙a 4 ta’ Diçembru - L-Ewwel Jum tat-Tridu. L-Ewwel Ìimg˙a tax-xahar. ‘MARIJA, ÌILJU SABIÓ TAL-WIDIEN TAGÓNA’ - Jum l-Adolexxenti u Ω-Ûg˙aΩag˙9.00am Quddiesa lit-Tfal ta’ l-Iskola Primarja tal-Qala. 5.30pm Talb tar-RuΩarju Meditat. 6.00pm Quddiesa bil-priedka tal-Ewwel Jum tat-Tridu mill-Kan. Dun Noel Saliba bis-sehem ta’ l-adolexxenti, iΩ-Ωg˙aΩag˙ u l-koppji g˙arajjes tal-parroçça. Wara Kurunella, Antifona u Barka Sagramentali. Ikanta l-Kor Parrokkjali ‘San ÌuΩepp’. Jing˙ata çertifikat tal-kors ta’ formazzjoni lill-koppji g˙arajjes.

Is-Sibt 5 ta’ Diçembru - It-Tieni Jum tat-Tridu. L-Ewwel Sibt tax-Xahar. ‘MARIJA OMM IL-GÓAQDA’ - Jum il-Paçi 5.00pm Adorazzjoni organiΩΩata mix-Xirka ta’ l-Isem Imqaddes ta’ Alla mmexxija minn Mons. Salv Grima. 6.00pm Quddiesa kantata bil-priedka tat-Tieni Jum tat-Tridu mill-Kan. Dun Noel Saliba. Wara Kurunella, Antifona u Barka Sagramentali. Ikanta l-Kor Parrokkjali ‘San ÌuΩepp’. Issir il-PreΩentazzjoni tat-Trabi lill-Immakulata Kunçizzjoni. Il-Óadd 6 ta’ Diçembru - It-Tielet Jum tat-Tridu. It-Tieni Óadd ta’ l-Avvent. ‘MARIJA, KENN TAL-MIDINBIN’ - Jum ir-Rikonçiljazzjoni5.30pm Talb tar-RuΩarju Meditat. 6.00pm Quddiesa bil-priedka tat-Tielet Jum tat-Tridu mill-Kan. Dun Noel Saliba bis-sehem tal-Ministri Straordinarji ta’ l-Ewkaristija. Wara Kurunella, Antifona u Barka Sagramentali. Ikanta l-Kor Parrokkjali ‘San ÌuΩepp’.

It-Tnejn 7 ta’ Diçembru - Lejlet is-Solennità.6.00am Quddiesa b’suffra©©ju tar-Retturi u l-Benefatturi tas-Santwarju. Fl-a˙˙ar tal-Quddiesa jitkanta l-Innu ta’ Radd il-Óajr, Te Deum f’g˙eluq in-Novena u t-Tridu. 1.00pm Pellegrina©© mill-Parroçça tax-Xewkija u Quddiesa minn Dun George Mercieca. 5.00pm Març mill-Banda tal-Qala Ite ad Joseph li jibda minn Triq il-Kunçizzjoni (mill-familja Mizzi) u jasal sas-Santwarju. 5.30pm Talb tar-RuΩarju Meditat. 6.00pm Translazzjoni u Konçelebrazzjoni Solenni mmexxija mill-W.R. Arçipriet Kan. Dr Joe Zammit bis-sehem tal-kleru tal-parroçça. Wara Kurunella, Antifona u Barka Sagramentali.

It-Tlieta 8 ta’ Diçembru - JUM IS-SOLENNITÀ TA’ L-IMMAKULATA KUNÇIZZJONIOrarju tal-Quddies: 4.15am, 5.00, 5.45, 6.30, 7.15, 8.00, 9.30, 10.45, 11.30, 12.30pm, 1.15, 3.00.4.15am Quddiesa mill-Arçipriet Kan. Dr Joe Zammit. 5.00am Pellegrina©© mill-Parroçça tan-Nadur. 5.45am Pellegrina©© mill-Parroçça tax-Xag˙ra. 6.30am Quddiesa mill-Kan. Daniel Xerri Rettur tas-Seminarju ta’ G˙awdex. 7.15am Pellegrina©© mill-Parroçça ta’ San Lawrenz. 8.00am Pellegrina©© mill-Parroçça t’G˙ajnsielem. 9.00am Talb tas-Salmi. 9.30am Konçelebrazzjoni Pontifikali Solenni mmexxija mill-E.T. Mons. Mario Grech, Isqof t’G˙awdex bis-sehem tal-kleru tal-parroçça. 10.45am Pellegrina©© mill-Parroçça ta’ l-G˙arb. 11.30am Pellegrina©© mill-Parroçça taΩ-Ûebbu©. 12.30pm Pellegrina©© mill-Parroçça ta’ Kerçem. 1.15pm Pellegrina©© mill-Parroçça ta’ Sannat. 1.30pm Tluq tal-55 Edizzjoni tal-Pellegrina©© Tradizzjonali tal-muturi, roti u karozzi mill -pjazza tas-Santwarju Ta’ Pinu. Mal-wasla tal-Pellegrina©© fil- pjazza tas-Santwarju tal-Kunçizzjoni, isir it-tberik tal-vetturi mill-W.R. Arçipriet Kan. Dr Joe Zammit. Jitqassmu rikordji lis-sewwieqa. 3.00pm Pellegrina©© mill-Parroçça tal-Fontana. 4.00pm Il-Banda tal-Qala Ite ad Joseph iddoqq marçi brijuΩi fit-triq prinçipali tas-Santwarju. 4.00pm G˙asar Solenni kantat immexxi mill-W.R. Mons. Lawrenz Xerri tal-Kapitlu tal-Katidral flimkien mal-kleru tal-parroçça. 5.00pm Óru© tal-purçissjoni bl-Istatwa devota ta’ l-Immakulata Kunçizzjoni. Il-Banda Ite ad Joseph iddoqq l-Innu ‘Lill-Ver©ni bla Tebg˙a tal-Qala’, muΩika tas -Surmast Vincenzo Ciappara u versi tal-Poeta G˙awdxi Ìor© Pisani, bis-sehem tal-Kor Parrokkjali ‘San ÌuΩepp’ u wara takkompanja b’marçi reli©juΩi. Imexxi l-Purçissjoni l-W.R. Dun Lawrenz Theuma, f’g˙eluq il-50 sena tas-Saçerdozju tieg˙u, flimkien mal-kleru, l-abbatini u l-Fratellanzi tal-Parroçça tal-Qala u ta’ l-Isla. Mad-d˙ul ta’ l-Istatwa titkanta l-‘Ave Maria’, l-Antifona u wara Barka Sagramentali.


36

Da˙let il-purçissjoni, ing˙atat il-Barka Sagramentali u wara ftit ˙in f’diskursati mal-˙bieb fejn naturalment ma naqsux il-kummenti fuq il-festa kul˙add in©abar lejn daru. Hekk intemmet l-festa tal-Kunçizzjoni tas-sena 2009. Kienet festa li g˙alkemm apparentement kienet b˙al ta’ snin o˙ra, però meta tieqaf ta˙seb issib li kien hemm punti li g˙amluha festa partikulari. Fost l-opri ©odda li saru fil-parroçça tul din is-sena kien hemm ir-restawr tal-pedestall u d-diadema tal-istatwa tal-Madonna, opra li tat lill-festa xejra differenti. Qabel ma nkompli irrid f’isem l-Arçipriet ng˙id grazzi kbir lil dawk kollha li taw is-sehem tag˙hom f’donazzjonijiet kbar u Ωg˙ar biex din l-opra setg˙et isse˙˙. Ng˙id liberament li t˙allset kollha minn dawn id-donazzjonijiet. G˙alhekk mill-©did grazzi kbir u nistieden lil kul˙add jag˙mel kura©© g˙all-opra bΩonjuΩa li jmiss, ir-restawr tal-˙ajt tal-kappella li ma jistax jit˙alla Ωmien iΩjed g˙ax inkella jkun tard wisq. Però ner©a’ ndur g˙all-pedestall u d-diadema restawrati. Kien dan li ta xejra ©dida lill-festa. Biex ikun apprezzat ix-xog˙ol u g˙as-sodisfazzjon ta’ dawk li kkontrebwew, il-pedestall ©ie espost g˙al ftit ©ranet fil-kappella ta’ Santa Marija tal-Qala fil-Knisja Arçipretali. Il-Óadd ta’ qabel il-bidu tan-

novena imbag˙ad in©iebet l-istatwa, tpo©©iet fil-Knisja u t˙alliet hemm g˙all-qima tan-nies sas-Sibt. Laqtitni l-qima li tassew wrew in-nies. Óadd ma kien jo˙ro© mill-knisja qabel ma’ jag˙ti tislima speçjali lill-Kunçizzjoni filwaqt li kont tilma˙ it-talb sieket ˙iere© mill-qalb, veru xhieda ta’ kemm hi miΩmuma b’qima u b’tama fil-fond tal-qlub tal-Qalin. Qima li spikkat iΩjed is-Sibt meta l-Istatwa ©iet me˙uda f’pellegrina©© bix-xemg˙a mill-knisja arçipretali g˙as-Santwarju tag˙ha. It-temp sabi˙ ta’ dakinhar, kwazi sajfi, sema çar bla ebda s˙ab u kalma perfetta g˙en bil-kbir biex il-pellegrina©© jirnexxi sa l-a˙˙ar. Óafna kienu dawk li mxew warajha, bix-xemg˙a f’id il-wa˙da u l-kuruna tar-ruΩarju fl-o˙ra. Ma kienitx xalata, kienet manifestazzjoni ta’ fidi, u nixtieq li tid˙ol drawwa u l-pellegrina©© jirrepeti ru˙u kull sena b˙ala bidu g˙all-festa tal-Kunçizzjoni. Ìurnata wara l-o˙ra u tgerrbu l-©ranet tan-novena. Kuljum il-knisja kienet mimlija, mhux biss bin-nies li jg˙ixu fl-in˙awi tas-santwarju imma nies anke mill-ibg˙ad partijiet tal-Qala u w˙ud minn barra mir-ra˙al. Ftakart kemm il-darba f’fatt ta’ meta ftit snin ilu konna qeg˙din infakkru fost anniversarji o˙rajn g˙eluq il-˙amsin sena tal-inkurunazzjoni tal-Kunçizzjoni. Xi Ωg˙aΩag˙ minn Bormla fejn ukoll

Riflessjonijiet Riflessjonijiet ta’ wara l-Festata’ wara l-Festa

8 TA’ DIÇEMBRU 2009 MINN JOSETTE BUTTIGIEG


37

jiççelebraw il-festa tal-Kunçizzjoni, kienu qeg˙din il-Qala g˙all-festa. Meta ˙ar©et i l -purçiss joni bi l -Madonna u San ÌuΩepp mexjin wara xulxin, wie˙ed minnhom dar lejja u qalli, ‘Allura intom tag˙mlu Ωew© festi, San ÌuΩepp u l-Kunçizzjoni?’ Meta g˙idtlu, iva b˙al skanta u qalli, ‘Imma Ωewg partiti?’ Irrispondejtu, ‘Le, San ÌuΩepp u l-Kunçizzjoni huma tar-ra˙al kollu, nag˙mlulhom festa t-tnejn mir-ra˙al kollu. Kif triduna nifirduhom! Mit-tnejn naraw grazzi kbar u t-tnejn mda˙˙lin fil-fond f’qalbna. U mhux talli jΩommu lilna mag˙qudin flimkien, imma t-tnejn ji©bdu nies minn kullimkien lejn is-Santwarji tag˙hom u min iΩur il-wie˙ed ma jonqosx li jΩur lill-o˙ra.’ Ner©g˙u g˙al ©urnata tal-lum. Wasal jum il-festa. Lejliet meta l-knisja re©g˙et kienet mimlija kont fis-sagristija nag˙ti daqqa t’id lil Stella li ma’ tal-familja u o˙rajn tant tie˙u ˙sieb il-knisja. Kien sar il-˙in u g˙idtilha, a˙jar nin©abru. Irrispondietni, ˙a mmur nistrie˙ g˙ax fit-tlieta ta’ filg˙odu rrid ner©a’ inkun hawn. Minn hemm beda’ jum il-festa jum ta’ temp perfett, b’sema ik˙al nir bla ebda s˙aba u xemx sabi˙a. U minn dak il-˙in sa tard filg˙axija g˙all-ebda mument is-santwarju ma kien vojt min-nies. Óarist lejn il-programm biex nara jekk kienx hemm parroçça wa˙da li ma ©ewx pellegrina©©. Kollha ©ew, minbarra dawk tar-Rabat fejn huma wkoll g˙andhom il-Kunçizzjoni u allura ma tistenniex li ji©u. Imma jekk ma ©ewx pellegrina©© ˙afna u ˙afna ©ew privatament, ©ew mhux biex igawdu l-briju tal-festa imma biex iΩuru l-Kunçizzjoni. Wasal nofsinhar, u x’ikla ikla ta’ festa, ˙add ma jaf x’qed jiekol g˙ax g˙ajnejhom fuq l-arlo©© g˙ax fis-sieg˙a u nofs jitlaq il-pellegrina©© tal-karrozzi minn Ta’ Pinu. Roti, muturi, karrozzi minn G˙awdex kollu u nies it-triq kollha. Kien pellegrina©© imponenti u g˙al darb’o˙ra, mhux xalata imma wirja ta’ fidi. Is-sewwieqa ©ew wara l-Kunçizzjoni biex jirringrazzjawha u jitolbu l-barka u l-˙arsien tag˙ha meta jkunu jsuqu. Ma stajtx ma nirrimarkax, festa ta’ fer˙ g˙ax it-tbissima kienet fuq wiçç kul˙add, imma fuq kollox festa ta’ devozzjoni. Stajt nara dan mill-attendenza g˙all-quddies, mit-tqarbin, u mill-qrar kontinwu fis-sagristija. Minn

filg˙odu kmieni sa wara l-purçissjoni, kien hemm konfessur fis-sagristija u n-nies fettxewh il-˙in kollu. Però l-aktar li tixhed id-devozzjoni lejn il-Kunçizzjoni kienet il-purçissjoni. Kontra ta’ dak li normalment ji©ri fil-festi l-purçissjoni ddur ir-ra˙al u n-nies jibqg˙u l-pjazza, il-purçissjoni tal-Kunçizzjoni kienet ma˙nuqa bin-nies. Innotajt li din is-sena in-numru ta’ dawk li mxew wara l-Madonna kien akbar mis-soltu u baqg˙u mexjin warajha sa l-a˙˙ar. U tg˙idx kemm fra˙t meta, x˙in kienet se titlaq il-purçissjoni, ˙assejt

minn imissni fuq spallejja, u ndawwar wiççi u nara ˙abiba OlandiΩa li toqg˙od il-Qala ©iet biex timxi fil-purçissjoni. Filg˙odu ©iet mieg˙i g˙all-Pontifikal, imma peress li mda˙˙la fiΩ-Ωmien u zzappap biex timxi ma stennejtx li ti©i g˙all-purçissjoni. Urietni bastun irqiq minn dawk li juΩaw stranieri biex jimxu fil-kampanja u l-g˙oljiet, ©ibitu mag˙ha biex isserra˙ fuqu u mxiet il-purçissjoni kollha. Ma kienitx l-unika stranjiera g˙ax ˙assew huma wkoll li l-festa tal-Kunçizzjoni hi festa tal-qlub. U biex veru tixhed kif nies minn kullimkien ˙assewha kwaΩi obbligu li fil-jum tal-festa jΩuru l-Madonna fis-Santwarju tag˙ha, kwaΩi, kwaΩi fl-a˙˙ar kellna ng˙idulhom biex jo˙or©u ˙alli nkunu nistg˙u ng˙alqu l-Knisja. Il-©uvnotti li kien ilhom minn kmieni jg˙inu fil-knisja, fir-radju, fis-cine camera, fid-daqq tal-qniepen, u f’elf ˙a©a li kien hemm bΩonn kienu g˙ejjew. Kien fadal wie˙ed li ried jag˙laq u l-˙arsa li tani biex jekk jista’ jkun immorru lejn id-dar kienet turi eΩattamnt kemm kien g˙ajjien. Dort lejn ommu u g˙idtilha, ibdew itfu d-dwal ˙alli mmorru g˙ax dawn g˙ejjew u g˙ada jridu jmorru g˙ax-xog˙ol. Dawk li kien baqa’ fil-knisja qalu l-a˙˙ar talba, qamu, ˙arsu lejna, tbissmulna tbissima ta’ sodisfazzjon u ˙ar©u. Hekk ©iet fi tmiemha l-festa. Mort lejn id-dar, imma qabel tlaqt ˙arist lejn iç-çimiterju fejn kien hemm paçi s˙i˙a, donnhom l-erwie˙ tal-ma˙bubin tag˙na wkoll gawdew mill-fer˙, u na˙seb li gawdew g˙ax kull minn ©ie offra talba Ωg˙ira g˙alihom. Ûgur li ma kienux minsijin fil-jum tal-festa. Wasalt id-dar u na˙seb li b˙al kull wie˙ed u wa˙da li llum f’xi ˙in ©ew fis-santwarju ©o qalbi ˙assejt mhux sodisfazzjon g˙all-festa sabi˙a, imma paçi.


38

IR-RESTAWR TAL-PEDESTALL TA’ L-ISTATWA TA’ L-IMMAKULATA KUNÇIZZJONI

minn Horace Farrugia – L-Induratur ta’ l-Imdina

Hekk kif ©ejt ikkummissjunat bix-xog˙ol ta’ restawr u induratura tal-pedestall tal-Kunçizzjoni tal-Qala, bdejt minnufih biex eΩaminajtu bir-reqqa u rajt x’kien hemm bΩonn isir. Bdejt biex qlajt l-ornat kollu, ne˙˙ejt il-bosta msiemer imsadda li kien fih u flokhom qig˙edt kavilji ta’ l-injam. Dawk l-imsiemer li ma setg˙ux jinqalg˙u, tnaddfu sew u tajthom passati grassi

ta’ gomma lakka biex ma jsaddux. Partijijet mill-pedestall ©ew miksija bix-xoqqa samra bil-kolla u wara beda l-proçess tal-©ibs. Ing˙ata bosta passati, ©ie rraxxkat u xkatlat biex jillixja u ©ie mg˙oddi ˙afif b’biçça xoqqa samra mxarrba ˙alli jimtlew il-pori ta’ l-arja li jitfaççaw fil-©ibs. Mill-©did tg˙addi b’sandpaper fina ˙afna ˙alli l-baΩi g˙at-tqeg˙id tad-deheb tkun f’qag˙da perfetta. Issa


39

jsiru t-trattizzi ˙alli ji©i spjegat tajjeb id-disinn li kellu l-pedestall. Jing˙ataw diversi passati ta’ boll u wara jibda t-tqeg˙id tal-folji tad-deheb. Meta jkun nixef, jibda l-proçess ta’ l-inbornier li jfisser li tuΩa l-inbornitur fejn trid li d-deheb ji©i jleqq. Partijiet jit˙allew matti biex ikun hemm kuntrast u d-disinn jo˙ro© isba˙. Issa jkun imiss ix-xog˙ol fuq l-ornat li kont

qlajt minn mal-pedestall. Kelli nsewwi bosta partijiet minnhom min˙abba li xpakkaw fejn kienu mwa˙˙la bl-imsiemer mal-pedestall. Il-proçess li sar fuq il-pedestall sar ukoll fuq l-ornat. Meta tlestiet l-induratura ta’ l-ornat, re©a’ twa˙˙al f’postu mal-pedestall. U hekk bil-˙idma ˙abrieka ta’ l-Arçipriet Rev. Kan. Dr Joe Zammit, tlestiet opra artistika o˙ra ad unur tal-Kunçizzjoni.


40

G˙eΩieΩ Qalin, insellmilkom. Re©g˙u g˙addew erba’ xhur o˙ra, mill-a˙˙ar li tkellimna ftit flimkien, permezz tal-kitba tieg˙i u anke permezz ta’ din ir-rivista tant popolari mag˙na l-Qalin. Kull meta nitkellmu ftit a˙na dejjem nibdlu l-ista©uni, u bir-ra©un g˙ax jkunu g˙addew erba’ xhur. A˙na qeg˙din fl-ista©un tar-rebbieg˙a, fejn is-si©ar jqumu mir-raqda tag˙hom xitwija u jarmaw l-weraq, ix-xtieli jift˙u l-fjuri u l-g˙asafar jo˙or©u mal-frie˙ tag˙hom jfittxu xi ftit tal-ikel u jsaffru. F’kelma wa˙da kollox jie˙u r-ru˙ u n-natura tibda ta˙dem u tqarrabna lejn is-sajf, ©ranet sbie˙ u twal. A˙na issa qeg˙din fil-˙in tas-sajf 10 sig˙at differenza mal-˙in tag˙kom. Hawn l-ista©uni dejjem jibdew fl-ewwel tax-xahar, ji©ifieri fl-1 ta’ Diçembru jibda s-sajf u jispiçça fit-28 ta’ Frar. Nist˙ajjilkom tg˙idu ‘ajma g˙all-erwie˙ g˙adda s-sajf’ g˙ax tistrie˙u ftit minn dik is-s˙ana u l-qilla tas-sajf u wara dik is-s˙ana kollha ji©i dak it-tag˙lik li a˙na veru ma a˙niex imdorrijin hawn bih. It-tfal jer©g˙u jibdew l-iskola u qisu kif jg˙addi is-sajf il-˙ajja ter©a ti©i g˙an-normal. Veru s-sajf sabi˙, jiena in˙obbu imma tag˙kom qalil aktar minn tag˙na. Il-Qalin li kienu bil-vaganzi Malta issa kollha re©g˙u lura lejn djarhom. Di©a’ rajthom u ©abuli ˙afna tislijiet minn kull min jafni. U kollha kelma wa˙da, x’Festa kellna fil-Qala, speçjalment dak in-nar sabi˙ u ©-©ig©ifogu meraviljuΩ. U rrid ng˙id prosit lill-G˙aqda tal-Briju San ÌuΩepp g˙al dik is-C.D. sabi˙a li ˙ar©u “Ìawhra ÌuΩeppina’’. Veru sabi˙a u prosit lill-kumitati inkarigati mix-xog˙ol tag˙hom. Prosit tassew u rrid nirringrazzja minn qalbi lil Dr Raymond Xerri talli bg˙attli dik is-C.D. Grazzi.

A˙barijiet minn Melbourne AwstraljaA˙na li qeg˙din noqorbu g˙as-sajf, qeg˙din jallarmawna biex noqog˙du ftit aktar attenti min-nirien ta’ dan is-sajf, speçjalment fejn kien qabad is-sajf li g˙adda g˙ax ja˙sbu li ser jer©a jkollna sajf s˙un u anke xi nirien. Nisperaw li ma jer©ax ji©ri b˙as-sena l-o˙ra. Issa g˙all-grazzja ta’ Alla g˙amlet ftit xita mhux ˙aΩin, ˙afna xmajjar, però g˙andhom pompi kbar biex l-ilma Ω-Ωejjed jitfg˙uh fi xmajjar o˙ra u

AUSTRALIAN QALA ASSOCIATIONL-ASSOÇJAZZJONI TAL-QALA FL-AWSTRALJA48 Cowper Avenue, St Albans, Victoria 3021, Australia. Tel: 0061 (03) 93674268

Tag˙rif mill-Awstralja dwar ˙utna l-Qalin emigranti, minn MICHAEL BUTTIGIEG,

President Australian Qala Association

riservoirs u ma j˙allu xejn li jer©a’ jmur lura l-ba˙ar. Anke ftit mid-dams kwaΩi jimlew u fil-kbar ˙afna jimtlew mhux ˙aΩin u ja˙sbu li sal-Milied jimtlew mhux ˙aΩin. Sa issa xorta g˙adna bir-restrizzjonijiet, però issa qeg˙din jibnu u jag˙mlu Desalation Plant li ser tkun lesta fis-sena 2011. U veru meta jag˙mlu xi ˙a©a hawn idumu ftit, però imbag˙ad darba jag˙mluha, ma ni©u neqsin mill-ilma qatt aktar. Fix-xahar ta’ Settembru l-popolazzjoni tal-Awstralja telg˙et g˙al 22 miljun ru˙ imxerrdin mal-istati kollha tal-Awstralja, f’Melbourne l-popolazzjoni hija ta’ ˙ames miljuni u nofs, nies li ji©u minn artijiet o˙ra u o˙rajn ji©u mill-istati o˙ra jg˙ixu f’Melbourne, g˙ax aktar hawn xog˙ol opportunitajiet akbar, divertiment u sports, is-subborgi ma humiex imbeg˙din daqs stati o˙ra.

Tag˙rif mill-g˙aqda tag˙naIssa li qeg˙din ner©g˙u noqorbu biex nispiççaw l-attivitajiet kollha g˙al din is-sena u nistrie˙u ftit, a˙na mal-kumitat tal-A.Q.A. g˙amilna l-a˙˙ar Ωew© trips, il-Óadd 15 ta’ Novembru kellna ˙ar©a ta’ ©urnata g˙al Sorrento fejn il-ba˙ar fejn bdejna minn

Il-Qala ‘l bog˙od mill-Qala


41

Geelong, g˙all-sieg˙a u nofs ˙adna l-breakfast u wara tlaqna g˙al Port Arlington fejn g˙amilna waqfa o˙ra u B.B.Q. lunch fejn kul˙add xtara xi ftit sea food frisk, wara tlaqna g˙al Queenscliff bajja o˙ra kbira u sabi˙a, fejn wara qbadna il-ferry u morna Sorrento, fejn bqajna hemm sa fil-g˙axija, fejn ukoll lag˙bu ftit boççi u min mar idur xi dawra mal-port kbir u sabi˙ ta’ Sorrento. Tard fil-g˙axija er©ajna lura lejn id-dar. Veru kienet ˙ar©a sabi˙a ‘around the bay’. Is-Sibt u l-Óadd 28 u 29 ta’ Novembru kellna l-a˙˙ar weekend away tour g˙all-border ta’ N.S.W. b’atmosfera ferri˙ija tal-Milied fejn nag˙mlu nofs sieg˙a briju ma’ Father Christmas Live fix-xarabank inkantaw Christmas Carols bl-ingliΩ u bil-malti, fejn inqasmu ˙afna ˙elu u çikkulata u Ωew© Christmas hampers kbar lotterija u anke il-Óadd a˙na u sejrin lura lejn id-dar nid˙lu f’farm fejn kul˙add jixtri kaxxi taç-cherries friski u b’hekk inkunu temmejna l-kalendarju kollu g˙al din is-sena u nie˙du ftit tal-mistrie˙. F’nofs Jannar 2010 ner©g˙u nibdew nippreparaw l-attivitajiet kollha u ja˙bat ukoll fil-15 il-sena ta’ kemm ilha mwaqqfa l-g˙aqda tag˙na A.Q.A. Nhar it-Tnejn 10 t’Awwissu 2009 Rita Mizzi (tal-Bebbi) it-teΩoriera mal-g˙aqda tag˙na A.Q.A. g˙amlet quddiesa fil-knisja ta’ Holy Eucharist Chruch, St Albans b’suffra©©ju g˙ar-ru˙ ir-ra©el tag˙ha Joe Mizzi fl-ewwel anniversarju mill-mewt tieg˙u fejn flimkien mal-kumitat tal-A.Q.A. ˙adu sehem ˙afna nies speçjalment Qalin fejn il-knisja kienet ippakkjata bin-nies “Ag˙tih o Mulej il-mistrie˙ ta’ dejjem, jistrie˙ hu fil-paçi, Amen.’’ Ix-xahar ta’ Novembru huwa x-xahar tal-erwie˙ u l-g˙aqdiet kollha clubs Maltin kollha jag˙mlu l-quddies anke fiç-çimiterji jkun hemm il-quddies. L-akbar tnejn li huma kbar isiru mill-G˙aqda tal-Lunzjata tat-Tarxien Social Club fiç-çimityerju ta’ Altona fejn hemm ˙afna u ˙afna Maltin u G˙awdxin midfunin. Però l-akbar wa˙da hija dik li ssir fiç-çimiterju ta’ Keilor fejn ikun hemm mal-elfejn ru˙, hemm ukoll ˙afna Maltin u G˙awdxin midfunin. Ix-xahar ta’ Diçembru hu x-xahar tal-Milied fejn lili l-Milied dejjem ifakkarni fi tfuliti fil-Qala. L-ewwel kont immur il-MuΩew biex nie˙u sehem f’dik il-purçissjoni sabi˙a bil-Bambin u nkantaw dawk

l-innijiet sbie˙ ta’ Ninni la tibkix iΩjed, Ninni Ìesù Bambin, wara l-quddiesa ta’ nofs il-lejl man-nanna Dolor u kif jispiçça kollox immorru lura lejn id-dar, nie˙du l-kafè u pasta (hi sinjura ma kinitx imma qatt ma naf li ˙allietni bil-©u˙). Immur norqod u kif inqum kont infittex ta˙t l-im˙adda u kont insib ftit ˙elu u lewΩ tal-Milied, li jkun ©abli l-Bambin, kos hux, o Ωmien ˙elu kif g˙addejtli. Il-Milied tag˙na fl-Awstralja huwa Milied sajfi u aktar hu mitfug˙ fuq kummerç, qisu dak il-fer˙ u l-ispirtu tal-Milied li konna nafu u trabbejna bih a˙na spiçça, hekk narah jien speçjalment hawn, però din hi opinjoni tieg˙i biss. O.K. Però ma jimpurtax a˙na nafu li l-Milied g˙alina huwa l-birthday ta’ Ìesù Bambin, il-Milied huwa Ωmien ta’ fer˙, hena u paçi kemm g˙all-kbar u sew g˙aΩ-Ωg˙ar. U hekk kienu kantaw l-an©li mill-g˙oli tas-smewwiet, paçi fl-art lill-bnedmin ta’ rieda tajba. Ara lili u lill-familja tieg˙i, din is-sena l-Milied veru ser i©ibilna l-fer˙, paçi u ©id fil-familja tag˙na g˙ax f’dan il-Milied ser insiru nanniet g˙all-ewwel darba. A˙bar sabi˙a ˙afna g˙andi g˙alikom, ©ew xi nies minn G˙awdex biex jiffilmjaw lill-g˙aqdiet G˙awdxin biss. B’kollox seba’ g˙aqdiet, il-programm jismu ‘G˙awdex illum’ u jintwera fuq it-T.V. u tarawna speçjalment tisimg˙u xi ftit tag˙rif fuq l-g˙aqda tag˙na A.Q.A. Anke sar filmjar ukoll ma’ ‘Malta star of the sea drama league’ fejn jien qed imda˙˙al mag˙hom u nag˙mlu teatrini u fares u anke çajt. Fil-fatt di©a’ g˙amilt tnejn mag˙hom u o˙ra saret fil-21 ta’ Novembru 2009. Il-producer tag˙na huwa mir-Rabat ta’ G˙awdex is-Sur Ìor© Cini (ir-Rixu). Oqog˙du attenti g˙all-programm meta jkun ser isir. Jiena ma nistg˙ax ng˙idilkom meta g˙ax ma nafx, araw intom u tinsewx dejjem id˙lu fil-website tag˙na tal-A.Q.A. fejn hemm ˙afna ritratti sbie˙ u please iktbulna fuq il-guestbook u ig˙idu ta’ min intom. Grazzi. www.aqa.net.au. Hija bridge bejna u bejnkom, ‘connecting people all over the world’. Nie˙du din l-opprtunità flimkien ma’ marti Rose biex nibg˙at l-isba˙ xewqat sbie˙ tal-Milied u l-Ewwel tas-Sena mimlija risq, hena, paçi u ©id, lill-W.R. Arçipriet Kan. Dr Joe Zammit, lil Fr Charles Buttigieg u lis-saçerdoti kollha tal-parroçça, lil John Paul Cefai u lil Krystof Buttigieg, lis-Sindku s-Sur Paul Buttigieg u lill-kunsilliera kollha u lill-familji tag˙hom, lil Dr Raymond Xerri u lill-familja kollha, lil Mrs Linda Buttigieg u l-familja kollha flimkien mal-board editorjali kollu tal-paçenzja li jie˙du bija, lil Ivan Cefai tar-Radju Le˙en il-Qala u l-istaff kollu tieg˙u, lis-Surmast u l-bandisti kollha tal-Banda Ite ad Joseph u lill-kumitat kollu tal-banda, u l-familji kollha tag˙hom, lis-St Joseph Football Club u lill-g˙aqdiet kollha fil-Qala u speçjalment lill-poplu kollu tal-Qala u lill-familji kollha tag˙hom, nixtieqilkom Milied mimli risq, hena u ©id u prosperità g˙as-sena 2010. Il-Milied u s-Sena t-tajba lil Kul˙add. Óudu pjaçir flimkien fil-jiem tal-Milied, però isimg˙u minni, min isuq xurban, l-ikbar ba˙nan! Sa˙˙a g˙al kul˙add.


42

L-Immakulata

“Sliema g˙alik, O mimlija bil-grazzja”.B’dawn il-kliem Gabriel mar sellimlek,

Waqt li f’talb u l-©abra Int kont qieg˙da,Fejn mibg˙ut mill-Mulej mar lissinlek.

Huwa kompla l-messa©© iwassallek,Kif mibg˙ut mill-Mulej jinfurmak,Illi Alla, il-Mulej huwa mieg˙ek,Imbierka Int, fost in-nisa onorak.

Huwa qallek li Inti ser tnissel,Fil-©uf ver©ni u Immakulat,

Tag˙ti d-dinja dak Ibnek wa˙dieni,Sehem l-Ispirtu, di©a’ kkonsagrat.

Int Marija lill-An©lu mort twie©eb,L-aççettajt dak li minnek mitlub,Fejn ir-rieda ta’ Alla titwettaq,

Anke jekk kellu jmut hemm mislub.

G˙ax dan Ibnek u wkoll l-Iben t’Alla,Kien mibg˙ut fostna, ilkoll l-bnedmin,

Biex jifdina mill-hemm u jsalvana,Fejn mill-©did ni©u lkoll rebbie˙in.

G˙alhekk f’Jum din il-Festa ad Unurek,Li kull sena a˙na nag˙mlu bil-kbir,

Ag˙mel Int, O Marija li qalbna,G˙al ©o ˙danek bl-im˙abba ittir.

Waqt li tg˙addi mit-toroq, qalb niesna,Ag˙ti ˙arsa ta’ ˙niena u ta’ Omm,

Bierek lilna, uliedek devoti,Lilna mieg˙ek marbuta Inti Ωomm.

Sabiex meta l-Mulej isej˙ilna,Biex nitilqu minn dal-wied tad-dmug˙,

Bil-g˙ajnuna u l-intervent tieg˙ek,Postna ‘hemm fuq’ ikun ˙dejkom merfug˙.

VIVA L-IMMAKULATA KUNÇIZZJONI

Euchar Mizzi - Diçembru 2009

Quddiem ix-Xbieha ta’ l-Immakulata Kunçizzjoni

Isma’ talbna ˙erqan, O Madonna qalbna mnikkta tittama biss fik hawn mix˙uta, g˙arkobbtejna quddiemek

b’fommna m˙abba u Ωelu g˙alik.

Inti t-tama, Omm l-aktar ˙anina inti tifhem u tag˙der u t˙oss

lejk kotrana ˙arsitna tissammar inti l-fara© - il-kenn - int l-irdoss.

G˙alenija fis-skiet u fil-©abra fik, l-im©arba jsibu s-ser˙an

int tifhimna, O stilla tas-sema f’˙o©rok jersaq dal-poplu, kotran.

Fik dal-©ens dejjem fada ˙ajjietu g˙inna nirb˙u waqtietu l-inkwiet nitolbuk, Ver©ni Mqaddsa Marija

f’©abra wa˙da, fil-˙emda, fis-skiet.

Il-miflu© u l-marid fittex sabbar int g˙alihom, ‘ser˙an it-tbatija’ ieqaf u g˙in, sultana tas-sema

lill-im©arrba, l-imbikkma, ‘l mifnija.

Tif˙ir fommna g˙all-kobor li inti minn x’˙in jisba˙ sa jdallam il-jum bl-akbar qima l-grazzi ntennulek ismek minna mfa˙˙ar, meqjurn.

O kbir AlIa tassew illi t˙obbna li ‘l Marija, lid-dinja tajt b’omm

tajtna l-G˙axqa tas-Sema ta’ l-An©li dan jistqarru l-©nus kollha bil-fomm.

Titlaqniex kewkba ˙elwa tas-sema ˙ares lejna, miflu©a, imnikktin

wennes u ieqaf mal-poplu tad-dinja ieqaf mag˙na l-Maltin u l-G˙awdxin.

Alfred Attard - Diçembru ‘08


43

by Rita Saliba Grech Who would have thought that 25 years after leaving my native village of Xewkija I would be writing about the Qala/American Association? I sure didn’t, but this association has done so much in such a short time and the members are so dedicated that I am honored to be a volunteer. This association is made up of a group of people who volunteer their time to organize parties and other festivities, so that people from all parts of the Maltese Islands can get together and celebrate. We have had BBQ’s by the beach, St Joseph the Worker parties and the best New Year’s Eve party. Guests who come to these gatherings attend knowing that they will have a good time, because there is no political agenda, no personal business, just a gathering of people who work hard and are thankful for our blessings. It is amazing to me that although all the money raised is donated to the Radju Lehen il-Qala, there is no partisanship. When we have raffles, people buy tickets, some even offer to help out with the preparations. Because of the generosity of everyone the Qala American Association has donated $10,000 to the Radio. The association is made up of Joe Muscat President, Anthony Debono Vice President, Anne Cremona Secretary, Joe Grech Treasurer, George Cremona Assistant Treasurer and Carmel Cefai. I attend the meetings which are held monthly at Anne and George Cremona’s house, and together we plan the events and discuss any other issues. All the spouses of the members are also dedicated to this association as well as others. Together we cook, set up, shop and clean up before and after each event. A big thank you goes to the President Frank Borg and members of the Maltese Club in Astoria, Queens. They have been generous with us and helpful. Although we are far away from our island, the upbringing that we had by our parents, and the love for God and the church are still deep in our hearts. We may not go to church everyday or sometime every Sunday due to work, but our beliefs and faith are still strong. The Association, members and guests gladly donate their time and money for the cause and we ask that you keep us in your prayers so that we may continue with our work. In the name of the Qala-American Association and everyone involved in any way, I would like to wish everyone a Good Holiday Season and a New Year filled with God’s Blessing.

IS-SENA T-TAJBA.

AMERICAN-QALA ASSOCIATIONL-ASSOÇJAZZJONI TAL-QALA FL-AMERIKAL-ASSOÇJAZZJONI TAL-QALA FL-AMERIKA

• 126, Chestnut Street, Garden City, N.Y. 11530, United States of America 001 516 742 9022 [email protected]

MESSAGE FROM THE COMMITTEEOF THE AMERICAN QALA ASSOCIATION

FISH MARKET

Fresh Fish Supplies

MGARR ROAD, GHAJNSIELEM, GOZOTEL: 21560 686 - 21555 668 - FAX: 21555 668 - MOBILE: 9943 9012


44


45

Liema kontinent fid-dinja jg˙ixu fih l-akbar numru ta’ Qalin? Fejn kienu l-ewwel postijiet li g˙exu u ˙admu dawn il-Qalin? G˙aliex g˙aΩlu li jemigraw lejn post ‘fit-tarf tad-dinja’? X’sar minnhom il-mijiet ta’ Qalin li emigraw u g˙aΩlu li jsej˙u l-Awstralja darhom?

L-Awstralja - “Art li tnixxi l-˙alib u l-g˙asel”B˙alma rajna fl-artikli preçidenti, meta l-gΩejjer tag˙na saru kolonja IngliΩa, l-G˙awdxin u l-Maltin kienu saru sudditi IngliΩi fejn kellhom id-dritt li jemigraw fil-pajjiΩi kollha li llum jiffurmaw il-komunità ta’ pajjiΩi li tissejja˙ il-Commonwealth. L-Awstralja u n-New Zealand kienu w˙ud minn dawn il-pajjiΩi. Fl-1861, l-Istat ta’ Queensland, fl-Awstralja kellu bΩonn ˙afna ˙addiema biex ja˙dmu l-g˙elieqi li jipproduçu iz-zokkor, u dawn il-˙addiema rieduhom li jkunu Maltin u G˙awdxin. G˙add ta’ G˙awdxin u Maltin kienu di©a’ jinsabu ja˙dmu hemm u dawn urew bΩulija kbira u g˙amlu isem tajjeb b˙ala ˙addiema. L-ewwel gvernatur ta’ dan l-istat Sir Harry Barron ˙a grazzja mal-emigranti G˙awdxin u Maltin u ried iΩid in-numri tag˙hom. Hu kien ˙abib ta’ Sir Gerald Strickland li kien g˙amel Ωmien gvernatur tal-istati tat-Tasmania, Western Australia and New South Wales u li fl-1927 Strickland kien ©ie elett

O ÛMIEN ÓELU…O ÛMIEN ÓELU…

L-Emigrazzjoni mill-Qalalejn l-AwstraljaRiçerka u Kitba ta’DR RAYMOND C. XERRI B.A.(Hons)(USA), E.U.Sch.(E.U.Law)(FRG), D.D.S., M.A.(Dip.St.)(Malta), L.F.I.B.A.(UK), D.G.(USA), P.hD. (Australia)

Prim Ministru ta’ Malta. Dawn it-tnejn flimkien mal-kaptan Henri Curmi, li kien l-ewwel rappreΩentant Malti fl-Awstralja ˙ajjar lil ˙afna Maltin u G˙awdxin jemigraw lejn l-Awstralja. Dan sar wara dibattitu s˙i˙ fil-Parlament Malti meta fl-1920, l-ewwel Prim Ministru ta’ Malta Joseph Howard kien stqarr: “Riçentament, G˙awdxi ©ie biex ikellemni u talabni sabiex in˙allih imur ja˙dem l-Awstralja fejn kellu xog˙ol jistenni˙. B˙alissa l-G˙awdxi ja˙dem minn kmieni filg˙odu sad-dlam, u filg˙axija peress li G˙awdex hu pajjiΩ Ωg˙ir, l-ir©iel m’g˙andhomx biΩΩejjed xog˙ol hemmhekk. Id-d˙ul tieg˙u, meta jkun hemm xi biçça xog˙ol, hi ta Ωew© xelini kuljum u l-prezz tal-bizzilla ma˙duma minn martu u l-bniet tieg˙u bilkemm huwa daqs n-nefqa tax-xiri tal-˙jut.” Dawn il-kummenti tal-Prim Ministru Howard nifhmuhom a˙jar fil-kuntest ta’ li kien qal il-Kaptan Lewis Ritchie fil-ktieb tieg˙u, The Epic of Malta; “L-G˙awdxin g˙andhom karratteristiçi distinti mill-poplu Malti. L-G˙awdxin huma iΩjed sodi fil-karattru, serji u huma verament bil-g˙aqal u pjonieri. Huma msej˙a l-IskoççiΩi tal-poplu Malti.” Dawn id-diskorsi jag˙tuna stampa çara ta’ minn x’hiex g˙addew il-Qalin u l-kumplament ta’ l-G˙awdxin fl-a˙˙ar Ωew© sekli. Dak in-nhar mijiet

ta’ G˙awdxin emigraw biex ja˙dmu fl-g˙elieqi enormi ta’ Mossland u Mackay.

L-Emigrazzjoni Maltija bejn is-Seklu dsatax u g˙oxrin - Awstralja

F l -1927 Str ick land k i e n e l e t t P r i m Ministru ta’ Malta u kien hu li la˙˙aq fl-1929 lil Kaptan Henry Curmi b˙ala l-ewwel r app re Ωen tan t t a ’ Malta f l -Awstra l ja , l-art li kellha futur g˙al dawk li kellhom il-˙sieb li jemigraw.


46

Wara l-1921 l-G˙awdxin u l-Maltin kienu qed jemigraw l-aktar lejn l-Awstralja milli lejn artijiet o˙rajn u sal-1926 kien hemm madwar 2000 G˙awdxi u Malti li kienu jg˙ixu hemm l-aktar fi Queensland. Fl-1944 Captain Curmi mar Malta biex jippjana l-mod ta’ kif ammont akbar ta’ nies setg˙u jemigraw lejn l-Awstralja. F’dik l-istess sena, il-Prim Ministru Awstraljan, Mr. John Curtin, esprima ix-xewqa tieg˙u li jrid aktar Maltin biex jemigraw lejn dan il-pajjiΩ. Fl-1948 ©ie affirmat l-Assisted Passage Agreement bejn Malta u l-Awstralja li permezz tieg˙u naqqas ˙afna problemi finanzjarji g˙all-emigranti prospettivi billi ipprovdielhom passa©© b’xejn jew issussidjat. Min-na˙a ta’ Malta, it-trasport bil-vapur lejn l-Awstralja kien regolari u fis-snin ta’ wara l-emigranti bdew jivja©©aw ukoll bl-ajruplan. Fl-1953 l-Arçisqof ta’ Malta, Mgr Michael Gonzi, mar g˙al-vista fl-Awstralja sa dak in-nhar in-numru ta’ l-emigranti G˙awdxin u Maltin lejn dan il-pajjiΩ, kien tant li fis-sena ta’ wara intla˙aq ir-rekord ta’ 8470 emigrant lejn l-Awstralja. Fl-1956, l-aktar Prim Ministru famuΩ tal-Awstralja, Mr. Robert Menzies, mar Malta u fa˙˙ar l-eluf ta’ Maltin u G˙awdxin li kienu jg˙ixu fl-Awstralja. Huwa qal li kien fer˙an ˙afna bihom u g˙amilha çara li l-Awstralja g˙andha bΩonn aktar ir©iel u nisa G˙awdxin u Maltin. Bejn 1946 u l-1974 l-G˙awdxin u l-Maltin li kienu telqu lejn l-Awstralja kienu jammontaw g˙al 137,205. Dawn kienu jinsabu l-aktar f’Victoria, NSW u Queensland, u f’ammonti Ωg˙ar fin-nofs in-nhar u fil-Punent ta’ l-Awstralja. Mi l l -a˙˙ar tas -sebg˙ in i j ie t ‘ l quddiem l-emigrazzjoni in©enerali bdiet tonqos sa kemm fl-a˙˙ar kwaΩi spiççat g˙al kollox, però l-emigrazzjoni minn G˙awdex kompliet. Il-preΩenza tad-dixxendenti G˙awdxin u Maltin fl-Awstralja tiΩgura li r-rabta ta’ bejn Malta u l-Awstralja tibqa’ g˙al dejjem. Il-Qalin li marru Queensland ma’ baqg˙ux hemm, dawn ©ew lura G˙awdex bil-flus li akkomulaw jew inkella marru jg˙ixu fil-bliet kbar ta’ Melbourne u Sydney. Mill-banda l-o˙ra l-biçça l-kbira ta’ dawk il-Qalin li

emigraw wara l-gwerra fill-ma©©or parti tag˙hom Ωaru l-Qala b’mod regolari u ˙afna wkoll ©ew lura u bnew darhom b’˙afna minnhom b’simboli ta’ l-Awstralja ma kullimkien.

In-New Zealand u l-gΩejjer tal-PaçifikuF’dawn il-gΩejjer ftit insibu Qalin li jg˙ixu hemm, però fil-bidu tas-seklu li g˙adda kien hemm numru Ωg˙ir li marru ja˙dmu hemm, però ˙afna rritornaw l-Awstralja jew lura l-Qala.

Il-Qalin fost il-pijunieri fl-Awstralja Ìeografikament, l-art imbieg˙da ta’ l-Awstralja suppost kienet l-a˙˙ar art li setg˙et tirçievi lill-emigranti G˙awdxin u Maltin. Imma ©ara bil-maqlub, imkien daqs l-Awstralja ma hemm Qalin, G˙awdxin u Maltin. Meta wie˙ed jifli l-arkivji Nazzjonali tal-passaporti sew fil-Kummissjoni G˙olja Maltija f’Kanberra kif ukol fiç-Çentru Nazzjonali ta’ l-Arkivji fl-Imdina jinduna li madwar ˙ames telef persuna li marru l-Awstralja matul is-seklu li g˙addha dan in-numru jinkludi lit-tfal tag˙hom li llum g˙andhom çittadinanza Maltija u lit-tfal tat-tfal tag˙hom, numru ferm aktar mill-Qala stess li f’Marzu tas-sena (2004) l-popolazzjoni kienet tla˙˙aq biss 1870. Fl-1991 kien hemm mal-57,778 persuna Maltija u G˙awdxija fl-Awstralja li t-twelid tag˙hom kien ire©istrat f’Malta. Skond il-gazzetta li kienet titkellem fuq Melbourne “Il-Maltija” ta’ l-1 t’Ottubru 1991, fl-Awstralja kien hemm mal-119,504 persuna li kienu ta’ ori©ini etnika Maltija.

Il-Qalin fl-Awstralja ta’ llumIllum insibu 2480 persuni mill-Qala li jg˙ixu madwar l-Awstralja kollha, çifra akbar minn dik tal-populazzjoni ta Qalin preΩenti fil-Qala, G˙awdex. Din iç-çifra kibret b’470 bejn l-2008-9 min˙abba l-bidla fil-Li©i taç-Çittadinanza f’Malta li bdiet tippermetti ç-çittadinanza doppja lill-numru akbar ta’ Maltin u G˙awdxin. Il-popolazzjoni tal-Qala fl-Awstralja llum tinsab

mifruxa mall-kontinent kollu però l-ma©©oranza ta Qalin jinsabu jg˙ixu fil-Belt ta’ Melbourne. G˙alkemm l-ewwel ©enerazzjoni l i emigraw, ˙admu fl-g˙elieqi ta’ Queensland, it-tfal tag˙hom illum ja˙dmu fil-fabbriki u Ω-Ωoni ndustrijali. Illum t-tfal tat-tfal jattendu l-Universitajiet, partikularment l -Un ivers i tà ta ’ V ic tor ia ©ewwa Melbourne fejn insibu bosta Qalin li huma professjonisti u nies bi snajja kbira. U b’x ieraq wkol l ns ibu wkol l l-Assoççjazzjoni tal-Qalin fl-Awstralja li ©iet mwaqqfa ˙mistax-il snin ilu u li tinsab fis-subborg ta’ St Albans. L-A.Q.A. sa mit-twaqqif tag˙ha ˙admet biex


47

taqg˙ad lill-Qalin fl-Awstralja u tiççelebra l-festi tal-Patrun Tag˙na San ÌuΩepp u l-Immakulata Kunçizzjoni. B’hekk il-Qalin fl-Awstralja jΩommu u jg˙oΩΩu dak li jag˙milna Qalin u jg˙allmuh lit-tfal tag˙hom. Fis-sekli dsatax u g˙oxrin l-emigrazzjoni mill-Qala kien fl-aqwa tieg˙u, sas-snin ˙amsin fis-seklu li g˙adda, vja©© lejn l-Awstralja kien jie˙u fuq xahar, rari f’inqas Ωmien. Min jaf kemm Qalin sellmu lill-familji tag˙hom g˙all-a˙˙ar darba, fejn g˙exu, ˙admu u mietu fl-Awstralja. Ittra kienet jdum bejn xahar u tlett xhur biex tasal. Wara da˙let it-telegrama, t-telefon, il-fax, l-email u llum il-webcam tara lil xulxin dak il-˙in. Missirijietna kienu fuq ix-xwiek biex jirçievu a˙bar mill-familji tag˙hom fil-Qala u l-istess mill-Awstralja. Kemm tinbidel it-teknolo©ija? O Ûmien Óelu...fejn int?

Referenzi• Attard, L. E. 1983, Man and Means – Early Maltese

Emigration 1900-1914, Gulf Publications, Valletta.• Attard, L.E. 1989, Man and Means – The Exodus, PEG Ltd.,

Malta.

• Attard, L.E. 1997, Man and Means – The Safety Value – A History of Maltese Emigration from 1964, PEG Ltd., Malta.

• Cauchi, M. N. 1998, A Picture of Gozo – Studies on Ethnographic, Educational and Health Aspects of Life in Gozo, Gozo Press, Gozo.

• Cauchi, M. N. 1999, Maltese-Migrant Experience, Gozo Press, Malta.

• Dibattiti Parlamentari ta’ l-1920.• Il-Popolazzjoni Stmata g˙al kull Lokalità, Il-Gazzetta tal-

Gvern ta’ Malta, It-30 ta’ April, 2004.• Xerri, R. C. 1996, Directory of Ships and Aircraft carrying

Maltese and Gozitan Migrants to Australia (15th June, 1934 through 30th December, 1964), Europe-Australia Institute, Victoria University, Melbourne.

• Xerri, R. C. 2000, Directory of Ships and Aircraft carrying Maltese and Gozitan Migrants to Australia (1st January, 1965 through 1st January 1995), Europe-Australia Institute, Victoria University, Melbourne.

• Xerri, R. C. 2002, Gozo in the World and the World in Gozo, The cultural impact of migration and return migration on an island community, Victoria University, Melbourne (TeΩi).

• Xerri, R. C. 2005, Gozitan Crossings, Gozo & the Gozitans Series No.1, A&M Printing Ltd, Qala.

• Xerri, R. C. 2005, A Decade of Australian-Qala Association 1995-2005, Gozo & the Gozitans Series No. 2, A&M Printing Ltd, Qala.


48

Hardw

are Best

quality lowest prices

Lill-Erwie˙ taç-Çimiterju tal-Qala

Óniena Mulej ma’ dawn l-erwie˙ imsejknaUri Mulej mag˙hom il-˙niena tieg˙ekÓerqana Ωgur Mulej g˙ad-dehra tieg˙ekSabiex ifa˙˙ru, jg˙annu l-kobor tieg˙ek.

G˙ad ji©i l-jum glorjuΩ u intom tqumuMal-g˙ajta tal-Mulej taraw il-GlorjaLi Hu kien wieg˙ed u ma jer©g˙ax luraU hemm tispiçça din il-kbira Storja.

Minn tarf sa tarf tinstema’ dik it-trombaTa’ l-An©li t’Alla, i˙abbru l-qawmienF’kull rokna ta’ l-i©sma tinstema’ tidwiJirxoxta kull nisel ming˙ajr dewmien.

Fi Ωgur li g˙ad jasal dal-jum glorjuΩNin©abru a˙na lkoll mal-MajestuΩ.

Il-Óarba

Ma qg˙adtx ta˙sibha xejn mal-˙olm tal-An©luQbadt lil Marija mbikkma , mbikkija;X’hinu qatt li ©ara ma˙bub ÌuΩeppiStaqsietu Marija bil-˙sieb mifnija.

ÌuΩeppi mar ji©ri dlonk xedt il-˙mara,Marija bil-©irja geΩwret lil binhaB’qabΩa ˙afifa dlonk rikbet il-˙maraÌuΩeppi bil-mixi g˙asra bin-nida.

G˙all-g˙onq it-triq telqu xema smewwija...Bil-˙or©a ma spalltu bl-g˙aslu© f’idejhÓsiebu kien dejjem li jsalva lil ibnuB’˙arsa ta’ ˙niena mitfug˙a spiss lejh.

Bl-eΩempji tieg˙ek ÌuΩeppi itmag˙na,B’˙ajja mifnija ÌuΩeppi ismag˙na.

Joseph Portelli90, Mgarr Rd, Qala


4949

F’din il-˙arga tal-Milied se nippubblika l-lista s˙i˙a ta’ Vittmi tat-Tieni Gwerra Dinjija li kienu mill-Qala. Dawn jinsabu lkoll fid-Djarju ta’ ÌuΩepp Debono, però qed nie˙u wkoll dettalji addizzjonali mill-Ktieb “il-Qilla tal-Gwerra fuq G˙awdex” tas-Sur Charles Bezzina, naturalment bil-permess ©entili tieg˙u, sabiex nelabora kemm nista’ dwar dawn ˙utna Qalin. Dan qed nag˙mlu kemm b’rispett lejn dawn ˙utna li mietu biex a˙na bqajna ng˙ixu, kif ukoll g˙all-benefiççju ta’ dawk li fortunatament ma jiftakru xejn mill-gwerra, a˙seb u ara kemm jafu lil dawn ˙utna Qalin. Meta tkunu r-Rabat G˙awdex, fil-Pjazza tat-Tokk, wie˙ed jista’ jara dawn l-ismijiet li huma mniΩΩla b’ittri tal-bronΩ fuq il-Monument ta’ Kristu Re, li jinsab jiddomina din l-istess Pjazza, faççata tal-Banka Guratale, binja storika li g˙andha storja sabi˙a u interessanti ˙afna, binja li tifforma parti sostanzjali mill-istorja ta’ GΩiritna. Dan il-Monument twaqqaf fuq inizzjattiva ta’ bosta nies prominenti G˙awdxin. Nies ©enwini u patrijottiçi li sa mill-1943, (dritt wara l-gwerra) ˙assew li tkun ˙a©a xierqa u sewwa li ˙utna l-G˙awdxin li sfaw vittmi tal-gwerra g˙andhom jibqg˙u mfakkra permezz ta’ Monument denju u xieraq f’post çentrali ta’ gΩiritna. Din l-idea sabet il-˙e©©a u r-rieda soda tal-mag˙ruf Pawlu Portelli (tal-Lingi), li waqqaf Kumitat apposta u xog˙lu kien li jara

Mid-Djarju ta’ {u\epp Debono Mid-Djarju ta’ {u\epp Debono (12)(12)Mi©bura u ppreΩentata minn: Euchar Mizzi

It-Tielet Kapitlu: It-Tieni Parti - Jaqbad mill-˙ar©a - Festa 2009:“ÓUTNA QALIN, VITTMI TAT-TIENI GWERRA”

dan il-pro©ett ji©i mwettaq fl-iqsar Ωmien possibli. Segretarju ta’ dan il-Kumitat kien is-Sur Koli Apap ukoll mir-Rabat li ovvjament illum ilkoll huma mejta. Dan il-Monument mag˙mul mill-blat samm ta’ Óondoq ir-Rummien, bi statwa kbira ta’ Kristu Re fil-bronΩ, kien inawgurat b’pompa kbira mill-Majesta’ tag˙ha r-Re©ina EliΩabetta II ta’ l-Ingilterra, nhar il-Ìimg˙a 7 ta’ Mejju 1954 u tbierek mill-Eççellenza Tieg˙u Monsinjur GuΩeppi Pace, Isqof ta’ G˙awdex. Kienu bosta l-personalitajiet distinti li kienu mistiedna u attendew g˙al din iç-çerimonja, fosthom kien hemm ukoll il-qraba ta’ dawk il-vittmi G˙awdxin li isimhom jidher illum fuq dan il-Monument ta’ l-Assedju. Huma diversi l-okkaΩjonijiet u l-kawΩi tal-mewt ta’ dawn it-talin. Hemm minn miet mg˙arraq fil-ba˙ar, hemm min miet mirdum ta˙t il-fdalijiet ta’ daru. Hemm ukoll minn kien milqut minn xi balla tal-g˙adu waqt l-‘air-raids’ li f’perijodu matul il-gwerra kienu jkunu regolari kuljum u anke spissi. L-informazzjoni li ser ng˙addilkom, apparti li kienet innotata mill-mezzi tax-xandir u mill-gazzetti li kienu jo˙orgu dak inhar, ©ew mi©bura wkoll mill-Arkivji tal-Parroçça, kif ukoll mill-Re©istru Pubbliku. Dawn instabu dokumentati wkoll xi okkaΩΩjonijiet u çirkostanzi li fihom tilfu ˙ajjithom.


5050

Dawn huma l-vittmi tal-gwerra li kienu mill-Qala”:1. Attard Joseph ta’ 32 sena, bin Salvatore u

Laurentia Butti©ie©, twielet il-Qala fit-2 ta’ Settembru 1910. Meta kiber imbarka u mar ja˙dem mal-vapur merkantil i Nova Scotia b˙ala Able Seaman li mieg˙u g˙ereq fit-28 ta’ Novembru 1942. Il-vapur tniΩΩel minn U.177.

2. Borg Mikiel ta’ 40 sena, bin ÌuΩepp u Carmela Portelli, Ωew© Marija Conçetta Butti©ie© (it-tieni mara), minn 168 Triq il-Wardija. Huwa twieled il-Qala fid-19 ta’ Jannar 1901 u g˙ereq mal-vapur merkantili SS Newbury li fuqu kien b˙ala Fireman and Trimmer fil-5 ta’ Settembru1941. Il-vapur tniΩΩel minn U. 94. Salvu Cutajar mill-Qala (ara nru.6) g˙ereq mieg˙u.

3. Butti©ie© Carmelo, Gunner 3rd LAA Regt RMA, 22 Bty 20368, ta’ 35 sena, bin ÌuΩepp u Marija Dolores Borg, Ωew© Pawla Butti©ie©, minn 25 Triq in-Nadur. Huwa twieled il-Qala fit-30 ta’ Marzu 1907 u miet aççidentalment f’Malta nhar is-6 ta’ Settembru 1942 bi spluΩjoni ta’ bomba. Jinsab midfun fiç-çimiterju militari tal-Pietà Malta.

4. Butti©ie© ÌuΩepp (tal-Marden) ta’ 60 sena, bin il-mejjet Salvu u RoΩa Bor©, minn 177 Triq il-Wardija. Huwa twieled il-Qala fis-6 ta’ Settembru 1882 u miet fis-7 ta’ April 1942 f’Malta. Huwa safa ferut gravi minn tiri ta’ Ωew© ajruplani ÌermaniΩi li f’dak il-jum tard filg˙oldu ˙abtu g˙ad-dg˙ajsa F.348 li fuqha huwa kien. Dan ©ara qrib l-A˙rax tal-Mellie˙a. Mieg˙u korrew o˙rajn.

5. Butti©ie© Pupull ta’ 45 sena, bin An©lu u ÌuΩeppa Abela minn Triq il-Qala. Tg˙ammed in-Nadur minn ©enituri mill-Qala f’Diçembru 1897 u g˙ereq mal-vapur merkantili SS Glenlea li fuqu

kien b˙ala Able Seaman fis-7 ta’ Novembru 1942. Il-vapur tniΩΩel minn U. 566. Çertu Frank Attard mix-Xag˙ra miet mieg˙u.

6. Cutajar Salvatore ta’ 49 sena, bin ÌuΩepp u RoΩarja Tabone, Ωew© Carmela Bi©eni, minn 63 Triq il-Kunçizzjoni. Huwa twieled il-Qala fid-29 ta’ Mejju 1892 u g˙ereq mal-vapur merkantili SS Newbury li fuqu kien b˙ala Fireman and Trimmer fil-15 ta’ Settembru 1941. Il-vapur tniΩΩel minn U. 94. Ma’ dan il-vapur g˙erqu tmien G˙awdxin li sitta minnhom kienu min-Nadur.

7. Falzon ÌuΩepp ta’ 42 sena, bin Fran©isk u Re©ina De Manuele, minn 34 Triq il-Wardija. Huwa twieled il-Qala fis-7 ta’ Lulju 1898 u ΩΩewwe© lil Carmela Micallef fil-Parroçça ta’ San Pawl tal-Belt fit-8 ta’ April 1919. G˙ereq mal-vapur merkantili SS Empire Engineer li fuqu kien b˙ala mastrudaxxa fit-2 ta’ Frar 1941. Il-vapur tniΩΩel minn U. 123.

8. Falzon Salvatore ta’ 41 sena, bin Mikiel u Gerita Attard, minn Triq il-Wardija. Twieled il-Qala fil-15 ta’ Novembru 1900. Meta kiber huwa ΩΩewwe© lil Ann u kien joqg˙od f’Burradon, Northumberland. Imbarka mat-tanker merkantili British Viscount b˙ala Able Seaman, iΩda miet fit-3 t’ April 1941. Il-vapur tniΩΩel minn U. 73.

9. Gauci ÌuΩeppi (ta’ Manini) ta’ 15-il sena, bin Pawlu u Carmela Camilleri mill-Qala. Twieled l-isptar, ir-Rabat, fit-22 ta’ Lulju 1926. Billi ommu, li kienet mill-Qala, mietet u ˙allietu Ωg˙ir, ÌuΩeppi Gauci trabba minn Ωijietu Salvu u RoΩa, li kienu joqog˙du f’numru 37 West Street, il-Belt. Zijuh kien ja˙dem mal-Patrijiet Fran©iskani tal-Belt u ÌuΩeppi kien ikun mieg˙u. ÌuΩeppi Gauci miet fl-20 ta’ Mejju 1941 waqt ˙bit mill-


5151

ajru fuq il-Belt Valletta u ndifen fiç-çimiterju tal-Addolorata.

10. Theuma Carmelo ta’ 30 sena, bin Salvatore u Re©ina Xerri, minn 26 Triq il-Forn. Twieled il-Qala fit-22 ta’ Settembru 1910. Meta kiber imbarka u kien Assistant Kok bin-numru E/LX 23469 mad-destroyer IngliΩa HMS Diamond. G˙ereq ma’ dan il-vapur fis-27 t’April 1941 qrib Nauplia, fil-ba˙ar Grieg, meta l-vapur tniΩΩel wara attakk mill-ajruplani. Dan il-vapur flimkien ma’ HMS Wryneck (li g˙ereq ukoll), kien qieg˙ed jipprova jsalva n-nies mitlufa fil-ba˙ar tal-vapur OlandiΩ Slamat li kien g˙adu kif tg˙arraq.

11. Xerri Pawlu ta’ 24 sena, bin ÌuΩepp u Marija Butti©ie© mill-Qala, minn 32 Triq il-Kunçizzjoni. Huwa twieled l-Isptar ir-Rabat fil-25 ta’ Settembru 1918 u g˙ereq mal-vapur merkantili Zouave li fuqu kien b˙ala Able Seaman fis-17 ta’ Marzu 1943. Il-vapur tniΩΩel minn U.305.

Din hija l-lista tan-nies mill-Qala li sfaw vittma tal-g˙adu fit-Tieni Gwerra Dinjija (1939 -1943). Dawn huma ˙utna l-Qalin li qatt m’g˙andna ninsew. G˙aldaqstant jiena n˙e©©e© minn hawn sabiex xi darba mhux fil-bog˙od, a˙na l-Qalin, permezz tal-Kunsill Lokali tag˙na, inwaqqfu mafkar bl-ismijiet ta’ dawn it-talin x’imkien fiç-çentru tar-ra˙al tag˙na sabiex jibqg˙u g˙al dejjem imfakkra mhux biss minna preΩenti iΩda mill-©enerazzjonijiet kollha li g˙ad iridu ji©u anke warajna. B’hekk inkunu almenu qed naqdu

dmirna sa fejn nistg˙u, billi nuru l-apprezzament u s-solidarjetà tag˙na l-Qalin ma’ ˙utna Qalin o˙rajn li g˙exu qabilna u li mietu vittma tal-gwerra, u˙ud minnhom waqt il-qadi tad-dmirijiethom jiddefendu lil pajjiΩhom u lill-art twelidhom.

~ ~ ~ Tmiem ~ ~ ~

Photo Copy Service & BindingCalculators, Fax Machines,

Ink Cartridges & Copy Paper

FOR ALL OFFICESUPPLIES &STATIONARY


52

IS-SIBT 28 TA’ NOVEMBRU 200905.00am Xandira diretta tal-Quddiesa mill-Knisja

Arçipretali06.30am RuΩarju07.00am MaΩ-Ûernieq fit-Talb - Josephine Cefai07.30am Xandira diretta tal-Quddiesa mill-Knisja

Arçipretali08.00am Angelus08.02am Ixtri Ìurnata08.15am Bon©u Qala – David u Doris Azzopardi09.30am Dil-Ìimg˙a fil-Ìurnali – Karmnu Portelli10.30am Sieg˙a ta’ Allegrija - Josianne Bajada, Rossana

Cremona, Miriam Mifsud, Amy Portelli, Marlene Rapa u Jessica Xerri

11.30am Nitolbu bl-Evan©elju – Karmnu Portelli12.00pm Angelus12.02pm Ixtri Ìurnata12.15pm RadjuDramm: Dawl u Dlam – kitba ta’ Louis

Azzopardi 12.45pm RuΩarju 01.15pm Mal-Bidu tal-Weekend – Rodiann Abela u

Anna Marie Xerri b’interventi sportivi minn Christoph Caruana u Malcolm Cefai kif ukoll ir-riçetta tal-©img˙a ma’ Melanie Cefai u Jason Pace

03.00pm Tislima lill-Immakulata Kunçizzjoni03.30pm Kosmos – Antoinette Camilleri, Sammy Grech

u Tony Tanti04.30pm Il-Knisja Tfakkar Illum – Glorianne Cefai04.40pm Ixtri Ìurnata04.45pm AvviΩi tal-Parroçça05.00pm Xandira diretta tal-Pellegrina©© mill-Knisja

Arçipretali g˙as-Santwarju Nazzjonali bl-istatwa ta’ l-Immakulata Kunçizzjoni

06.00pm Il-Quddiesa ta’ l-Ewwel Jum tan-Novena tal-

Kunçizzjoni u wara tberik tal-pedestall ta’ l-istatwa tal-Kunçizzjoni li ©ie ndurat mill-©did

06.50pm Talba tal-Benefatturi, Talba u Innu ta’ filg˙axija

06.55pm Ixtri Ìurnata07.00pm Ilwien MuΩikali – Marlene Debono08.30pm Irrid Infa˙˙rek – Joe Mejlaq09.30pm RadjuDramm ®10.00pm RuΩarju10.30pm Sieg˙a ta’ Allegrija ®11.30am Nitolbu bl-Evan©elju ®12.00am RuΩarju12.30am Kosmos ®01.30am Mal-Bidu tal-Weekend ®03.15am Il-Quddiesa ta’ l-Ewwel Jum tan-Novena tal-

Kunçizzjoni ®

IL-ÓADD 29 TA’ NOVEMBRU 200905.30am Xandira diretta tal-Quddiesa mill-Knisja

Arçipretali06.30am RuΩarju07.00am MaΩ-Ûernieq fit-Talb07.30am Nitolbu bl-Evan©elju ®08.00am Angelus 08.02am Ixtri Ìurnata08.15am Bon©u Qala – David u Doris Azzopardi09.00am Nitkellmu ma’ l-Arçipriet09.30am RuΩarju10.00am Xandira diretta tal-Quddiesa mill-Knisja

Arçipretali11.00am divertiment.com – Karl Buttigieg u Jessica

Cefai12.00pm Angelus12.02pm Ixtri Ìurnata12.05pm AvviΩi tal-Parroçça12.15pm RadjuDramm: Dawl u Dlam – kitba ta’ Louis

Azzopardi12.45pm RuΩarju01.15pm Iç-Çajt l-Aqwa Mediçina – Philip Pisani01.45pm MuΩikomania – Charles Portelli03.00pm Tislima lill-Immakulata Kunçizzjoni03.30pm Only Country – Ivan Cefai05.30pm Xandira diretta tar-RuΩarju mis-Santwarju

Nazzjonali06.00pm Il-Quddiesa tat-Tieni Jum tan-Novena tal-

Kunçizzjoni06.50pm Talba tal-Benefatturi, Talba u Innu ta’

filg˙axija06.55pm Ixtri Ìurnata07.00pm Sunday Mix – Antoine Farrugia08.30pm The Entertainers – Joe Zammit09.30pm RadjuDramm ®10.00pm RuΩarju10.30pm divertiment.com ®11.30pm Iç-Çajt l-Aqwa Mediçina ®12.00am RuΩarju12.30am Nitkellmu ma’ l-Arçipriet ®01.00am Only Country ®03.00am Il-Quddiesa tat-Tieni Jum tan-Novena tal-

Kunçizzjoni ®

IT-TNEJN 30 TA’ NOVEMBRU 200905.00am Xandira diretta tal-Quddiesa mill-Knisja

Arçipretali06.30am RuΩarju

SkedaFesta Kunçizzjoni

u Milied 2009

connecting connecting people people

all over the all over the worldworld


53

07.00am MaΩ-Ûernieq fit-Talb07.30am Xandira diretta tal-Quddiesa mill-Knisja

Arçipretali08.00am Angelus08.02am Ixtri Ìurnata08.15am Il-Knisja Tfakkar Illum – Glorianne Cefai08.30am Iç-Çittadin Ghandu Jkun Jaf – Euchar Mizzi09.30am Ìimg˙a MuΩewmina Qala, 2009: L-Ewwel Ta˙dita10.30am Vokali u Strumentali – John u Silvana Aguis11.30am Tjieba – Toni Caruana12.00pm Angelus12.02pm Ixtri Ìurnata12.15pm Rumanz: Ìuljetta – kitba ta’ Emilio Lombardi,

jaqra Alfred Attard12.45pm RuΩarju01.15pm Highlights – Albert Mizzi03.00pm Tislima lill-Immakulata Kunçizzjoni03.30pm Siesta – Christoph Caruana u Emer Vella 04.00pm Niftakru fl-Erwieh tal-Purgatorju – M’Antonia Mizzi04.30pm Il-Knisja Tfakkar Illum – Glorianne Cefai04.40pm Ixtri Ìurnata04.45pm AvviΩi tal-Parroçça05.00pm Nirriflettu Ftit – Agatha Vella05.30pm Xandira diretta tar-RuΩarju mis-Santwarju Nazzjonali06.00pm Il-Quddiesa tat-Tielet Jum tan-Novena tal-Kunçizzjoni06.50pm Talba tal-Benefatturi, Talba u Innu ta’

filg˙axija06.55pm Ixtri Ìurnata07.00pm La Maltija – Chelsi Cefai u Noella Mifsud08.00pm Monday Nig˙t Dance – Norbert Grima u Marcell Mejlaq09.30pm Rumanz ®10.00pm RuΩarju10.30pm Nitkellmu ma’ Arçipriet ®11.00pm Vokali u Strumentali ®12.00am RuΩarju12.30am Highlights ®02.15am Il-Quddiesa tat-Tielet Jum tan-Novena tal-Kunçizzjoni ®

IT-TLIETA 01 TA’ DIÇEMBRU 200905.00am Xandira diretta tal-Quddiesa mill-Knisja

Arçipretali06.30am RuΩarju07.00am MaΩ-Ûernieq fit-Talb07.30am Xandira diretta tal-Quddiesa mill-Knisja

Arçipretali08.00am Angelus08.02am Ixtri Ìurnata08.15am Il-Knisja Tfakkar Illum – Glorianne Cefai08.30am Il-Qala Tul iΩ-Ûmien – Dun Lawrenz Theuma09.00am Se˙er Naturali – Jacqueline Cefai u Chelsi Cefai09.30am Ìimg˙a MuΩewmina Qala, 2009: It-Tieni

Ta˙dita10.30am Mixja ta’ Vokazzjoni – Seminarista Daniel

Grech11.30am Youth 4 Life – Dar ÌuΩeppa Debono12.00pm Angelus12.02pm Ixtri Ìurnata12.15pm Rumanz: Ìuljetta – kitba ta’ Emilio Lombardi,

jaqra Alfred Attard

12.45pm RuΩarju01.15pm Mar-Ritmu tal-Banda – Karmnu Mizzi03.00pm Tislima lill-Immakulata Kunçizzjoni03.30pm Siesta – Chelsi Cefai 04.00pm Is-Sena Saçerdotali – Arçipriet Kan. Dr Joe

Zammit04.30pm Il-Knisja Tfakkar Illum – Glorianne Cefai04.40pm Ixtri Ìurnata04.45pm AvviΩi tal-Parroçça05.00pm Nirriflettu Ftit – M’Antonia Mizzi05.30pm Xandira diretta tar-RuΩarju mis-Santwarju

Nazzjonali06.00pm Il-Quddiesa tar-Raba’ Jum tan-Novena tal-


filg˙axija06.55pm Ixtri Ìurnata07.00pm Romantiçi – Josephine Xuereb08.00pm S&I – Savio Portelli u Ivan Cefai09.30pm Rumanz ®10.00pm RuΩarju10.30pm Youth 4 Life ®11.00pm Mixja ta’ Vokazzjoni ®12.00am RuΩarju12.30am Mar-Ritmu tal-Banda ®02.15am Il-Quddiesa tar-Raba’ Jum tan-Novena tal-

Kunçizzjoni ®

L-ERBGÓA 02 TA’ DIÇEMBRU 200905.00am Xandira diretta tal-Quddiesa mill-Knisja


Arçipretali08.00am Angelus08.02am Ixtri Ìurnata08.15am Il-Knisja Tfakkar Illum – Glorianne Cefai08.30am Fok – Ivan Cefai09.30am Ìimg˙a MuΩewmina Qala, 2009: It-Tielet

Ta˙dita10.30am Il-Milied u li J©ib Mieg˙u – Euchar Mizzi11.30am Stejjer Qosra ma’ Victor – Victor Grech12.00pm Angelus12.02pm Ixtri Ìurnata12.15pm Rumanz: Ìuljetta – kitba ta’ Emilio Lombardi,

jaqra Alfred Attard12.45pm RuΩarju01.15pm Mill-Kotba u l-Óajja ta’ San Ìor© Preca –

Joseph Said03.00pm Tislima lill-Immakulata Kunçizzjoni03.30pm Siesta – Joseph Tabone u Roxana Xuereb 04.00pm Mil-Le©jun ta’ Marija – Glorianne Cefai04.30pm Il-Knisja Tfakkar Illum – Glorianne Cefai04.40pm Ixtri Ìurnata04.45pm AvviΩi tal-Parroçça05.00pm Nirriflettu Ftit – Nancy Scerri05.30pm Xandira diretta tar-RuΩarju mis-Santwarju

Nazzjonali06.00pm Il-Quddiesa ta’ l-Óames Jum tan-Novena tal-

Kunçizzjoni06.50pm Talba tal-Benefatturi, Talba u Innu ta’ filg˙axija06.55pm Ixtri Ìurnata07.00pm Tag˙na f’Tag˙na – Charles Portelli


54

08.00pm Totally Music – Joe Loui Xerri09.30pm Rumanz ®10.00pm RuΩarju10.30pm Stejjer Qosra ma’ Victor ®11.00pm Il-Milied u li J©ib Mieg˙u ®12.00am RuΩarju12.30am Mill-Kotba u l-Óajja ta’ San Ìor© Preca ®02.15am Il-Quddiesa ta’ l-Óames Jum tan-Novena tal-

Kunçizzjoni ®

IL-ÓAMIS 03 TA’ DIÇEMBRU 200905.00am Xandira diretta tal-Quddiesa mill-Knisja


Arçipretali08.00am Angelus08.02am Ixtri Ìurnata08.15am Il-Knisja Tfakkar Illum – Glorianne Cefai08.30am Nippreparaw g˙as-Safar – Jacqueline Cefai09.00am It-Tfal Ìawhra Tag˙na – Christabel Cutajar09.30am Programm speçjali f’Jum il-Persuni b’DiΩabilita’10.00am L-Immakulata Kunçizzjoni fil-Pani©ierki –

Mons. Isqof Mario Grech10.30am Il-Belt tal-Qala - Le˙en l-Emigranti - Dr

Raymond C.Xerri11.30am Wil©a Bibblika – Fr Charles Buttigieg12.00pm Angelus12.02pm Ixtri Ìurnata12.15pm Rumanz: Ìuljetta – kitba ta’ Emilio Lombardi,

jaqra Alfred Attard12.45pm RuΩarju01.15pm Music Menu – Sammy Mejlaq03.00pm Tislima lill-Immakulata Kunçizzjoni03.30pm Siesta – Matthew Bartolo u Gabriel Vella 04.00pm Mill-Óajja tal-MuΩew tal-Bniet – MuΩew tal-

Bniet, Qala04.30pm Il-Knisja Tfakkar Illum – Glorianne Cefai04.40pm Ixtri Ìurnata04.45pm AvviΩi tal-Parroçça05.00pm Nirriflettu Ftit – Sika Theuma05.30pm Xandira diretta tar-RuΩarju mis-Santwarju

Nazzjonali06.00pm Il-Quddiesa tas-Sitt Jum tan-Novena tal-


filg˙axija06.55pm Ixtri Ìurnata07.00pm All Time Favourites – DJ JayCee08.00pm Men of Brass – Joe Zammit09.30pm Rumanz ®10.00pm RuΩarju10.30pm Wil©a Bibblika ®11.00pm Il-Belt tal-Qala - Le˙en l-Emigranti ®12.00am RuΩarju12.30am Music Menu ®02.15am Il-Quddiesa tas-Sitt Jum tan-Novena tal-

Kunçizzjoni ®

IL-ÌIMGÓA 04 TA’ DIÇEMBRU 200905.00am Xandira diretta tal-Quddiesa mill-Knisja

Arçipretali06.30am RuΩarju07.00am MaΩ-Ûernieq fit-Talb

07.30am Xandira diretta tal-Quddiesa mill-Knisja Arçipretali

08.00am Angelus08.02am Ixtri Ìurnata08.15am Il-Knisja Tfakkar Illum – Glorianne Cefai08.30am Fok – Ivan Cefai09.30am It-Tallab iΩ-Ûg˙ir – Play Ìimg˙a MuΩewmina

Qala, 200910.30am Is-Santwarju u l-Immakulata – Michael Carol

Bartolo11.00am Le˙en il-Kunsill Tieg˙ek – Ivan Cefai u l-Kunsill

Lokali tal-Qala11.30am Youth 4 Life – Dar ÌuΩeppa Debono12.00pm Angelus12.02pm Ixtri Ìurnata12.15pm Rumanz: Ìuljetta – kitba ta’ Emilio Lombardi,

jaqra Alfred Attard12.45pm RuΩarju01.15pm Highlights – Albert Mizzi03.00pm Tislima lill-Immakulata Kunçizzjoni03.30pm Siesta – Ritiana Gatt u Emer Vella 04.00pm Ìrajjiet il-Qasam tal-MuΩew tal-Qala – MuΩew

tas-Subien, Qala 04.30pm Il-Knisja Tfakkar Illum – Glorianne Cefai04.40pm Ixtri Ìurnata04.45pm AvviΩi tal-Parroçça05.00pm Nirriflettu Ftit – Josephine Cefai05.30pm Xandira diretta tar-RuΩarju mis-Santwarju

Nazzjonali06.00pm Il-Quddiesa ta’ l-Ewwel Jum tat-Tridu tal-


filg˙axija07.35pm Ixtri Ìurnata08.00pm Zoom – Karl Buttigieg u Patricia Buttigieg09.30pm Rumanz ®10.00pm RuΩarju10.30pm Youth 4 Life ®11.00pm Le˙en il-Kunsill Tieg˙ek ®11.30pm Is-Santwarju u l-Immakulata ®12.00am RuΩarju12.30am Highlights ®02.15am Il-Quddiesa ta’ l-Ewwel Jum tat-Tridu tal-

Kunçizzjoni ®

IS-SIBT 05 TA’ DIÇEMBRU 200905.00am Xandira diretta tal-Quddiesa mill-Knisja




11.30am Nitolbu bl-Evan©elju – Karmnu Portelli12.00pm Angelus12.02pm Ixtri Ìurnata12.15pm Rumanz: Ìuljetta – kitba ta’ Emilio Lombardi,

jaqra Alfred Attard12.45pm RuΩarju


55

01.15pm Mal-Bidu tal-Weekend – Rodiann Abela u Anna Marie Xerri b’interventi sportivi minn Christoph Caruana u Malcolm Cefai kif ukoll ir-riçetta tal-©img˙a ma’ Melanie Cefai u Jason Pace


u Tony Tanti04.30pm Il-Knisja Tfakkar Illum – Glorianne Cefai04.40pm Ixtri Ìurnata04.45pm AvviΩi tal-Parroçça05.00pm Nirriflettu Ftit – Mary Josette Scerri05.30pm Xandira diretta tar-RuΩarju mis-Santwarju

Nazzjonali06.00pm Il-Quddiesa tat-Tieni Jum tat-Tridu tal-

Kunçizzjoni 07.30pm Talba tal-Benefatturi, Talba u Innu ta’

filg˙axija07.35pm Ixtri Ìurnata07.40pm Ilwien MuΩikali – Marlene Debono08.30pm Irrid Infa˙˙rek – Joe Mejlaq09.30pm Rumanz ®10.00pm RuΩarju10.30pm Sieg˙a ta’ Allegrija ®11.30am Nitolbu bl-Evan©elju ®12.00am RuΩarju12.30am Kosmos ®01.30am Mal-Bidu tal-Weekend ®03.15am Il-Quddiesa tat-Tieni Jum tat-Tridu tal-

Kunçizzjoni ®

IL-ÓADD 06 TA’ DIÇEMBRU 200905.30am Xandira diretta tal-Quddiesa mill-Knisja


Arçipretali 11.00am divertiment.com – Karl Buttigieg u Jessica

Cefai12.00pm Angelus12.02pm Ixtri Ìurnata12.05pm AvviΩi tal-Parroçça12.15pm Rumanz: Ìuljetta – kitba ta’ Emilio Lombardi,

jaqra Alfred Attard12.45pm RuΩarju01.15pm Iç-Çajt l-Aqwa Mediçina – Philip Pisani01.45pm MuΩikomania – Charles Portelli03.00pm Tislima lill-Immakulata Kunçizzjoni03.30pm Only Country – Ivan Cefai05.30pm Xandira diretta tar-RuΩarju mis-Santwarju

Nazzjonali06.00pm Quddiesa tat-Tielet Jum tat-Tridu tal-


filg˙axija07.35pm Ixtri Ìurnata07.40pm Sunday Mix – Antoine Farrugia08.30pm The Entertainers – Joe Zammit

09.30pm Rumanz ®10.00pm RuΩarju10.30pm divertiment.com ®11.30pm Iç-Çajt l-Aqwa Mediçina ®12.00am RuΩarju12.30am Nitkellmu ma’ l-Arçipriet ®01.00am Only Country ®03.00am Il-Quddiesa tat-Tielet Jum tat-Tridu tal-

Kunçizzjoni ®

IT-TNEJN 07 TA’ DIÇEMBRU 2009LEJLIET IL-KUNÇIZZJONI05.00am Xandira diretta tal-Quddiesa mill-Knisja


Arçipretali08.00am Angelus08.02am Ixtri Ìurnata08.15am Il-Knisja Tfakkar Illum – Glorianne Cefai08.30am Iç-Çittadin Ghandu Jkun Jaf – Euchar Mizzi09.30am Il-Fliegu: il-Qala u l-Kunçizzjoni10.15am Tag˙rif dwar l-Induratura tal-Pedestall tal-

Immakulata Kunçizzjoni10.30am Vokali u Strumentali – John u Silvana Aguis11.30am Tjieba – Toni Caruana12.00pm Angelus12.02pm Ixtri Ìurnata12.15pm Rumanz: Ìuljetta – kitba ta’ Emilio Lombardi,

jaqra Alfred Attard12.45pm RuΩarju01.15pm Highlights – Albert Mizzi03.00pm Tislima lill-Immakulata Kunçizzjoni03.30pm Siesta – Christoph Caruana u Emer Vella 04.00pm Niftakru fl-Erwieh tal-Purgatorju – M’Antonia

Mizzi04.30pm Il-Knisja Tfakkar Illum – Glorianne Cefai04.40pm Ixtri Ìurnata04.45pm AvviΩi tal-Parroçça05.00pm Nirriflettu Ftit – Agatha Vella05.30pm Xandira diretta tar-RuΩarju mis-Santwarju

Nazzjonali06.00pm Translazzjoni u Konçelebrazzjoni Solenni ta’

Lejliet il-Festa tal-Kunçizzjoni07.30pm Talba tal-Benefatturi, Talba u Innu ta’

filg˙axija07.35pm Ixtri Ìurnata08.00pm Monday Nig˙t Dance – Norbert Grima u

Marcell Mejlaq09.30pm Rumanz ®10.00pm RuΩarju10.30pm Nitkellmu ma’ l-Arçipriet ®11.00pm Vokali u Strumentali ®12.00am RuΩarju12.30am Highlights ®03.00am Il-Konçelebrazzjoni ta’ Lejliet il-Festa tal-

Kunçizzjoni ®

IT-TLIETA 08 TA’ DIÇEMBRU 2009IL-KUNÇIZZJONI05.00am Xandira diretta tal-Quddiesa mill-Knisja

Arçipretali06.30am RuΩarju07.00am MaΩ-Ûernieq fit-Talb


56


08.00am Angelus08.02am Ixtri Ìurnata08.15am Il-Knisja Tfakkar Illum – Glorianne Cefai08.20am G˙odwa ta’ Festa 09.00am Xandira diretta tat-Talb tas-Salmi mis-

Santwarju Nazzjonali09.30am Konçelebrazzjoni Pontifikali 11.00am Awgurju ta’ Festa12.00pm Angelus12.02pm Ixtri Ìurnata12.15pm Rumanz: Ìuljetta – kitba ta’ Emilio Lombardi,

jaqra Alfred Attard12.45pm RuΩarju01.15pm Xandira diretta tal-55 edizzjoni tal-Pellegrina©© tal-Muturi u Karozzi mis-Santwarju Ta’ Pinu sas-Santwarju tal-Immakulata Kunçizzjoni02.30pm Jum il-Festa – Ivan Cefai04.00pm Xandira diretta ta’ l-Ghasar Solenni mis-

Santwarju Nazzjonali05.00pm Xandira diretta tal-Purçissjoni bl-istatwa

devota ta’ Marija Immakulata06.00pm Kollegamenti diretti ma’ l-Assoçjazzjonijiet tal-

Qala; fl-Awstralja u l-Istati Uniti06.30pm Barka Sagramentali u Çelebrazzjoni

Ewkaristika mis-Santwarju Nazzjonali07.00pm Talba tal-Benefatturi, Talba u Innu ta’

filg˙axija07.05pm Ixtri Ìurnata07.15pm Konçelebrazzjoni Pontifikali ®09.30pm Rumanz ®10.00pm RuΩarju10.30pm Jum il-Festa ®12.00am RuΩarju12.30am Ix-Xandira tal-Purçissjoni ®



Arçipretali08.00am Angelus08.02am Ixtri Ìurnata08.15am Il-Knisja Tfakkar Illum – Glorianne Cefai08.30am Fok – Ivan Cefai09.30am Ìimg˙a MuΩewmina Qala, 2008: L-Ewwel

Ta˙dita10.00am Ìimg˙a MuΩewmina Qala, 2008: It-Tieni



Joseph Said03.00pm Tislima lill-Immakulata Kunçizzjoni03.30pm Siesta – Joseph Tabone u Roxana Xuereb 04.00pm Mil-Le©jun ta’ Marija – Glorianne Cefai

04.30pm Il-Knisja Tfakkar Illum – Glorianne Cefai04.40pm Ixtri Ìurnata04.45pm AvviΩi tal-Parroçça05.00pm Nirriflettu Ftit – Nancy Scerri05.30pm Xandira diretta tar-RuΩarju mill-Knisja

Arçipretali06.00pm Quddiesa06.30pm Talba tal-Benefatturi, Talba u Innu ta’

filg˙axija06.35pm Ixtri Ìurnata06.40pm Tag˙na f’Tag˙na – Charles Portelli08.00pm Totally Music – Joe Loui Xerri09.30pm Rumanz ®10.00pm RuΩarju10.30pm Stejjer Qosra ma’ Victor ®11.00pm Il-Milied u li J©ib Mieg˙u ®12.00am RuΩarju12.30am Mill-Kotba u l-Óajja ta’ San Ìor© Preca ®



Arçipretali08.00am Angelus08.02am Ixtri Ìurnata08.15am Il-Knisja Tfakkar Illum – Glorianne Cefai08.30am Nippreparaw g˙as-Safar – Jacqueline Cefai09.00am It-Tfal Ìawhra Tag˙na – Christabel Cutajar09.30am Ìimg˙a MuΩewmina Qala, 2008: It-Tielet

Ta˙dita10.30am Il-Belt tal-Qala - Le˙en l-Emigranti – Dr

Raymond C.Xerri11.30am Wil©a Bibblika – Fr Charles Buttigieg12.00pm Angelus12.02pm Ixtri Ìurnata12.15pm Rumanz: Ìuljetta – kitba ta’ Emilio Lombardi, jaqra Alfred Attard12.45pm RuΩarju01.15pm Music Menu – Sammy Mejlaq03.00pm Tislima lill-Immakulata Kunçizzjoni03.30pm Siesta – Matthew Bartolo u Gabriel Vella 04.00pm Mill-Óajja tal-MuΩew tal-Bniet – MuΩew tal-

Bniet, Qala04.30pm Il-Knisja Tfakkar Illum – Glorianne Cefai04.40pm Ixtri Ìurnata04.45pm AvviΩi tal-Parroçça05.00pm Nirriflettu Ftit – Sika Theuma05.30pm Xandira diretta tar-RuΩarju mill-Knisja


filg˙axija06.35pm Ixtri Ìurnata06.40pm All Time Favourites – DJ JayCee08.00pm Men of Brass – Joe Zammit09.30pm Rumanz ®10.00pm RuΩarju10.30pm Wil©a Bibblika ®11.00pm Il-Belt tal-Qala - Le˙en l-Emigranti ®12.00am RuΩarju12.30am Music Menu ®


57



Arçipretali08.00am Angelus08.02am Ixtri Ìurnata08.15am Il-Knisja Tfakkar Illum – Glorianne Cefai08.30am Fok – Ivan Cefai09.30am L-Im©arraf Jinbena bl-Im˙abba – Play Ìimg˙a

MuΩewmina Qala, 200810.30am Is-Santwarju u l-Immakulata – Michael Carol




tas-Subien, Qala 04.30pm Il-Knisja Tfakkar Illum – Glorianne Cefai04.40pm Ixtri Ìurnata04.45pm AvviΩi tal-Parroçça05.00pm Nirriflettu Ftit – Josephine Cefai u Angela

Portelli05.30pm Xandira diretta tar-RuΩarju mill-Knisja


filg˙axija06.35pm Ixtri Ìurnata06.40pm O’ Ûmien Óelu – Dr Raymond C. Xerri 08.00pm Zoom – Karl Buttigieg u Patricia Buttigieg09.30pm Rumanz ®10.00pm RuΩarju10.30pm Youth 4 Life ®11.00pm Le˙en il-Kunsill Tieg˙ek ®11.30pm Is-Santwarju u l-Immakulata ®12.00am RuΩarju12.30am Highlights ®





11.30am Nitolbu bl-Evan©elju – Karmnu Portelli12.00pm Angelus

12.02pm Ixtri Ìurnata12.15pm Rumanz: Ìuljetta – kitba ta’ Emilio Lombardi,

jaqra Alfred Attard12.45pm RuΩarju01.15pm Mal-Bidu tal-Weekend – Rodiann Abela u



u Tony Tanti04.30pm Il-Knisja Tfakkar Illum – Glorianne Cefai04.40pm Ixtri Ìurnata04.45pm AvviΩi tal-Parroçça05.00pm Nirriflettu Ftit – Mary Josette Scerri 05.30pm Xandira diretta tar-RuΩarju mill-Knisja


filg˙axija06.55pm Ixtri Ìurnata07.00pm Ilwien MuΩikali – Marlene Debono08.30pm Irrid Infa˙˙rek – Joe Mejlaq09.30pm Rumanz ®10.00pm RuΩarju10.30pm Sieg˙a ta’ Allegrija ®11.30am Nitolbu bl-Evan©elju ®12.00am RuΩarju12.30am Kosmos ®01.30am Mal-Bidu tal-Weekend ®





jaqra Alfred Attard12.45pm RuΩarju01.15pm Iç-Çajt l-Aqwa Mediçina – Philip Pisani01.45pm Tislima lill-Immakulata Kunçizzjoni02.15pm MuΩikomania – Charles Portelli04.00pm Xandira diretta tar-RuΩarju mill-Knisja

Arçipretali04.30pm Quddiesa 05.30pm Talba tal-Benefatturi, Talba u Innu ta’

filg˙axija05.35pm Ixtri Ìurnata05.40pm Only Country – Ivan Cefai06.30pm Xandira diretta tat-Tlettax-il Edizzjoni tal-Gozo

International Celebration


58

08.30pm The Entertainers – Joe Zammit09.30pm Rumanz ®10.00pm RuΩarju10.30pm divertiment.com ®11.30pm Iç-Çajt l-Aqwa Mediçina ®12.00am RuΩarju12.30am Nitkellmu ma’ l-Arçipriet ®01.00am Only Country ®

IT-TNEJN 14 TA’ DIÇEMBRU 200905.00am Xandira diretta tal-Quddiesa mill-Knisja


Arçipretali08.00am Angelus08.02am Ixtri Ìurnata08.15am Il-Knisja Tfakkar Illum – Glorianne Cefai08.30am Iç-Çittadin Ghandu Jkun Jaf – Euchar Mizzi09.30am Ìimg˙a MuΩewmina Qala, 2007: L-Ewwel

Ta˙dita10.30am Vokali u Strumentali – John u Silvana Aguis11.30am Tjieba – Toni Caruana12.00pm Angelus12.02pm Ixtri Ìurnata12.15pm Rumanz: Ìuljetta – kitba ta’ Emilio Lombardi,


Mizzi04.30pm Il-Knisja Tfakkar Illum – Glorianne Cefai04.40pm Ixtri Ìurnata04.45pm AvviΩi tal-Parroçça05.00pm Nirriflettu Ftit – Agatha Vella05.30pm Xandira diretta tar-RuΩarju mill-Knisja


filg˙axija06.35pm Ixtri Ìurnata06.40pm La Maltija – Chelsi Cefai u Noella Mifsud08.00pm Monday Nig˙t Dance – Norbert Grima u

Marcell Mejlaq09.30pm Rumanz ®10.00pm RuΩarju10.30pm Nitkellmu ma’ Arçipriet ®11.00pm Vokali u Strumentali ®12.00am RuΩarju12.30am Highlights ®



Arçipretali08.00am Angelus08.02am Ixtri Ìurnata08.15am Il-Knisja Tfakkar Illum – Glorianne Cefai08.30am Il-Qala Tul iΩ-Ûmien – Dun Lawrenz Theuma

09.00am Se˙er Naturali – Jacqueline Cefai u Chelsi Cefai

09.30am Ìimg˙a MuΩewmina Qala, 2007: It-Tieni Ta˙dita

10.30am Mixja ta’ Vokazzjoni – Seminarista Daniel Grech

11.30am Youth 4 Life – Dar ÌuΩeppa Debono12.00pm Angelus12.02pm Ixtri Ìurnata12.15pm Rumanz: Ìuljetta – kitba ta’ Emilio Lombardi,

jaqra Alfred Attard12.45pm RuΩarju01.15pm Mar-Ritmu tal-Banda – Karmnu Mizzi03.00pm Tislima lill-Immakulata Kunçizzjoni03.30pm Siesta – Chelsi Cefai 04.00pm Is-Sena Saçerdotali – Arçipriet Kan. Dr Joe

Zammit04.30pm Il-Knisja Tfakkar Illum – Glorianne Cefai04.40pm Ixtri Ìurnata04.45pm AvviΩi tal-Parroçça05.00pm Nirriflettu Ftit – M’Antonia Mizzi05.30pm Xandira diretta tar-RuΩarju mill-Knisja

Arçipretali06.00pm Il-Quddiesa l-Ewwel Jum tan-Novena tal-

Milied06.50pm Talba tal-Benefatturi, Talba u Innu ta’

filg˙axija06.55pm Ixtri Ìurnata07.00pm Romantiçi – Josephine Xuereb08.00pm S&I – Savio Portelli u Ivan Cefai09.30pm Rumanz ®10.00pm RuΩarju10.30pm Youth 4 Life ®11.00pm Mixja ta’ Vokazzjoni ®12.00am RuΩarju12.30am Mar-Ritmu tal-Banda ®02.15am Il-Quddiesa l-Ewwel Jum tan-Novena tal-

Milied ®






Joseph Said03.00pm Tislima lill-Immakulata Kunçizzjoni03.30pm Siesta – Joseph Tabone u Roxana Xuereb 04.00pm Mil-Le©jun ta’ Marija – Glorianne Cefai04.30pm Il-Knisja Tfakkar Illum – Glorianne Cefai


59

04.40pm Ixtri Ìurnata04.45pm AvviΩi tal-Parroçça05.00pm Nirriflettu Ftit – Nancy Scerri05.30pm Xandira diretta tar-RuΩarju mill-Knisja

Arçipretali06.00pm Il-Quddiesa tat-Tieni Jum tan-Novena tal-


filg˙axija06.55pm Ixtri Ìurnata07.00pm Tag˙na f’Tag˙na – Charles Portelli08.00pm Totally Music – Joe Loui Xerri09.30pm Rumanz ®10.00pm RuΩarju10.30pm Stejjer Qosra ma’ Victor ®11.00pm Il-Milied u li J©ib Mieg˙u ®12.00am RuΩarju12.30am Mill-Kotba u l-Óajja ta’ San Ìor© Preca ®02.15am Il-Quddiesa tat-Tieni Jum tan-Novena tal-

Milied ®



Arçipretali08.00am Angelus08.02am Ixtri Ìurnata08.15am Il-Knisja Tfakkar Illum – Glorianne Cefai08.30am Nippreparaw g˙as-Safar – Jacqueline Cefai09.00am It-Tfal Ìawhra Tag˙na – Christabel Cutajar09.30am Xi Tfisser il-Quddiesa – Bro Claudio Mifsud10.00am Talk – Fr Marcello Ghirlando10.30am Il-Belt tal-Qala - Le˙en l-Emigranti – Dr

Raymond C. Xerri11.30am Wil©a Bibblika – Fr Charles Buttigieg12.00pm Angelus12.02pm Ixtri Ìurnata12.15pm Rumanz: Ìuljetta – kitba ta’ Emilio Lombardi,

jaqra Alfred Attard12.45pm RuΩarju01.15pm Music Menu – Sammy Mejlaq03.00pm Tislima lill-Immakulata Kunçizzjoni03.30pm Siesta – Matthew Bartolo u Gabriel Vella 04.00pm Mill-Óajja tal-MuΩew tal-Bniet – MuΩew tal-

Bniet, Qala04.30pm Il-Knisja Tfakkar Illum – Glorianne Cefai04.40pm Ixtri Ìurnata04.45pm AvviΩi tal-Parroçça05.00pm Nirriflettu Ftit – Sika Theuma05.30pm Xandira diretta tar-RuΩarju mill-Knisja

Arçipretali06.00pm Il-Quddiesa tat-Tielet Jum tan-Novena tal-


filg˙axija06.55pm Ixtri Ìurnata07.00pm All Time Favourites – DJ JayCee08.00pm Men of Brass – Joe Zammit09.30pm Rumanz ®10.00pm RuΩarju10.30pm Wil©a Bibblika ®11.00pm Il-Belt tal-Qala - Le˙en l-Emigranti ®

12.00am RuΩarju12.30am Music Menu ®02.15am Il-Quddiesa tat-Tielet Jum tan-Novena tal-

Milied ®



Arçipretali08.00am Angelus08.02am Ixtri Ìurnata08.15am Il-Knisja Tfakkar Illum – Glorianne Cefai08.30am Fok – Ivan Cefai09.30am Talk – Bro Claudio Spiteri10.30am Is-Santwarju u l-Immakulata – Michael Carol




tas-Subien, Qala 04.30pm Il-Knisja Tfakkar Illum – Glorianne Cefai04.40pm Ixtri Ìurnata04.45pm AvviΩi tal-Parroçça05.00pm Nirriflettu Ftit – Josephine Cefai u Angela

Portelli05.30pm Xandira diretta tar-RuΩarju mill-Knisja

Arçipretali06.00pm Il-Quddiesa tar-Raba’ Jum tan-Novena tal-


filg˙axija06.55pm Ixtri Ìurnata07.00pm O’ Ûmien Óelu – Dr Raymond C. Xerri 08.00pm Zoom – Karl Buttigieg u Patricia Buttigieg09.30pm Rumanz ®10.00pm RuΩarju10.30pm Youth 4 Life ®11.00pm Le˙en il-Kunsill Tieg˙ek ®11.30pm Is-Santwarju u l-Immakulata ®12.00am RuΩarju12.30am Highlights ®02.15am Il-Quddiesa tar-Raba’ Jum tan-Novena tal-

Milied ®



Arçipretali08.00am Angelus08.02am Ixtri Ìurnata


60

08.15am Bon©u Qala – David u Doris Azzopardi09.30am Dil-Ìimg˙a fil-Ìurnali – Karmnu Portelli10.30am Sieg˙a ta’ Allegrija - Josianne Bajada, Rossana


11.30am Nitolbu bl-Evan©elju – Karmnu Portelli12.00pm Angelus12.02pm Ixtri Ìurnata12.15pm Rumanz: Ìuljetta – kitba ta’ Emilio Lombardi,

jaqra Alfred Attard12.45pm RuΩarju01.15pm Mal-Bidu tal-Weekend – Rodiann Abela u




Arçipretali06.00pm Il-Quddiesa tal-Óames Jum tan-Novena tal-


filg˙axija06.55pm Ixtri Ìurnata07.00pm Ilwien MuΩikali – Marlene Debono08.30pm Irrid Infa˙˙rek – Joe Mejlaq09.30pm Rumanz ®10.00pm RuΩarju10.30pm Sieg˙a ta’ Allegrija ®11.30am Nitolbu bl-Evan©elju ®12.00am RuΩarju12.30am Kosmos ®01.30am Mal-Bidu tal-Weekend ®03.15am Il-Quddiesa ta’ l-Óames Jum tan-Novena tal-

Milied ®


Arçipretali06.30am RuΩarju07.00am MaΩ-Ûernieq fit-Talb07.30am Nitolbu bl-Evan©elju ®08.00am Angelus 08.02am Ixtri Ìurnata08.15am Bon©u Qala – David u Doris Azzopardi09.00am Nitkellmu ma’ l-Arçipriet09.30am RuΩarju10.00am Xandira diretta tal-Quddiesa tas-Sitt Jum tan-

Novena tal-Milied mill-Knisja Arçipretali 11.00am divertiment.com – Karl Buttigieg u Jessica


jaqra Alfred Attard12.45pm RuΩarju01.15pm Iç-Çajt l-Aqwa Mediçina – Philip Pisani

01.45pm Tislima lill-Immakulata Kunçizzjoni02.15pm MuΩikomania – Charles Portelli04.00pm Xandira diretta tar-RuΩarju mill-Knisja


filg˙axija05.35pm Ixtri Ìurnata05.40pm Only Country – Ivan Cefai07.00pm Sunday Mix – Antoine Farrugia08.30pm The Entertainers – Joe Zammit09.30pm Rumanz ®10.00pm RuΩarju10.30pm divertiment.com ®11.30pm Iç-Çajt l-Aqwa Mediçina ®12.00am RuΩarju12.30am Nitkellmu ma’ l-Arçipriet ®01.00am Only Country ®02.15am Il-Quddiesa tas-Sitt Jum tan-Novena tal-Milied ®



Arçipretali08.00am Angelus08.02am Ixtri Ìurnata08.15am Il-Knisja Tfakkar Illum – Glorianne Cefai08.30am Iç-Çittadin Ghandu Jkun Jaf – Euchar Mizzi09.30am Il-Milied f’Óarset il-Poeti – Kav. Joe M. Attard10.30am Vokali u Strumentali – John u Silvana Aguis11.30am Tjieba – Toni Caruana12.00pm Angelus12.02pm Ixtri Ìurnata12.15pm Rumanz: Ìuljetta – kitba ta’ Emilio Lombardi,



Arçipretali06.00pm Il-Quddiesa tas-Seba’ Jum tan-Novena06.50pm Talba tal-Benefatturi, Talba u Innu ta’


Marcell Mejlaq09.30pm Rumanz ®10.00pm RuΩarju10.30pm Nitkellmu ma’ Arçipriet ®11.00pm Vokali u Strumentali ®12.00am RuΩarju12.30am Highlights ®02.15am Il-Quddiesa tas-Seba’ Jum tan-Novena tal-

Milied ®


61



Arçipretali08.00am Angelus08.02am Ixtri Ìurnata08.15am Il-Knisja Tfakkar Illum – Glorianne Cefai08.30am Il-Qala Tul iΩ-Ûmien – Dun Lawrenz Theuma09.00am Se˙er Naturali – Jacqueline Cefai u Chelsi

Cefai09.30am L-Ghaxqa Tieg˙i, il-Milied – Kav. Joe M. Attard10.30am Mixja ta’ Vokazzjoni – Seminarista Daniel

Grech11.30am Youth 4 Life – Dar ÌuΩeppa Debono12.00pm Angelus12.02pm Ixtri Ìurnata12.15pm Rumanz: Ìuljetta – kitba ta’ Emilio Lombardi,

jaqra Alfred Attard12.45pm RuΩarju01.15pm Mar-Ritmu tal-Banda – Karmnu Mizzi03.00pm Tislima lill-Immakulata Kunçizzjoni03.30pm Siesta – Chelsi Cefai 04.00pm Is-Sena Saçerdotali – Arçipriet Kan. Dr Joe


Arçipretali06.00pm Il-Quddiesa tat-Tmien Jum tan-Novena tal-


filg˙axija06.55pm Ixtri Ìurnata07.00pm Romantiçi – Josephine Xuereb08.00pm S&I – Savio Portelli u Ivan Cefai09.30pm Rumanz ®10.00pm RuΩarju10.30pm Youth 4 Life ®11.00pm Mixja ta’ Vokazzjoni ®12.00am RuΩarju12.30am Mar-Ritmu tal-Banda ®02.15am Il-Quddiesa tat-Tmien Jum tan-Novena tal-

Milied ®



Arçipretali08.00am Angelus08.02am Ixtri Ìurnata08.15am Il-Knisja Tfakkar Illum – Glorianne Cefai08.30am Fok – Ivan Cefai09.30am Il-Milied, Festa Universali – Kav. Joe M. Attard10.30am Il-Milied u li J©ib Mieg˙u – Euchar Mizzi11.30am Stejjer Qosra ma’ Victor – Victor Grech12.00pm Angelus12.02pm Ixtri Ìurnata

12.15pm Rumanz: Ìuljetta – kitba ta’ Emilio Lombardi, jaqra Alfred Attard

12.45pm RuΩarju01.15pm Mill-Kotba u l-Óajja ta’ San Ìor© Preca –

Joseph Said03.00pm Tislima lill-Immakulata Kunçizzjoni03.30pm Siesta – Joseph Tabone u Roxana Xuereb 04.00pm Mil-Le©jun ta’ Marija – Glorianne Cefai04.30pm Il-Knisja Tfakkar Illum – Glorianne Cefai04.40pm Ixtri Ìurnata04.45pm AvviΩi tal-Parroçça05.00pm Nirriflettu Ftit – Nancy Scerri05.30pm Xandira diretta tar-RuΩarju mill-Knisja

Arçipretali06.00pm Il-Quddiesa tad-Disa’ Jum tan-Novena tal-


filg˙axija06.55pm Ixtri Ìurnata07.00pm Tag˙na f’Tag˙na – Charles Portelli u

Kollegament Dirett tal-Wasla ta’ Father Christmas

08.00pm Totally Music – Joe Loui Xerri09.30pm Rumanz ®10.00pm RuΩarju10.30pm Stejjer Qosra ma’ Victor ®11.00pm Il-Milied u li J©ib Mieg˙u ®12.00am RuΩarju12.30am Mill-Kotba u l-Óajja ta’ San Ìor© Preca ®02.15am Il-Quddiesa tad-Disa’ Jum tan-Novena tal-

Milied ®

IL-ÓAMIS 24 TA’ DIÇEMBRU 2009LEJLET IL-MILIED05.00am Xandira diretta tal-Quddiesa mill-Knisja


Arçipretali08.00am Angelus08.02am Ixtri Ìurnata08.15am Il-Knisja Tfakkar Illum – Glorianne Cefai08.20am Fl-G˙odwa ta’ Lejlet il-Milied09.30am O’ Lejl tas-Skiet – Play MuΩew Subien Nadur10.30am Il-Belt tal-Qala - Le˙en l-Emigranti – Dr Raymond C.Xerri11.30am Wil©a Bibblika – Fr Charles Buttigieg12.00pm Angelus12.02pm Ixtri Ìurnata12.15pm RadjuDramm: F’Salib it-Toroq – kitba ta’ Lino

Grech12.45pm RuΩarju01.15pm Music Menu – Sammy Mejlaq03.00pm Tislima lill-Immakulata Kunçizzjoni03.30pm Siesta – Matthew Bartolo u Gabriel Vella 04.15pm Il-Knisja Tfakkar Illum – Glorianne Cefai04.20pm Ixtri Ìurnata04.30pm Xandira diretta tal-Quddiesa tal-V©ili mill-

Knisja Arçipretali05.30pm Lejliet il-Milied Mag˙na06.30pm Xandira diretta tal-Purçissjoni tal-Bambin

Ìesu’07.30pm Programm f’©ieh Ìesu’ Bambin mill-Knisja

Arçipretali


62

09.00pm It-Tradizzjoni tal-Milied f’Malta – Ivan Cefai09.30pm RadjuDramm ®10.30pm Wil©a Bibblika ®11.00pm RuΩarju11.30pm Xandira diretta tat-Talb tas-Salmi mill-Knisja

Arçipretali12.00am Il-Quddiesa ta’ Nofs il-Lejl 12.30am Il-Programm f’©ieh Ìesu’ Bambin ®

IL-ÌIMG˙A 25 TA’ DIÇEMBRU 2009IL-MILIED 05.30am Xandira diretta tal-Quddiesa mill-Knisja

Arçipretali06.30am RuΩarju07.00am MaΩ-Ûernieq fit-Talb07.30am Strumentali08.00am Angelus 08.02am Ixtri Ìurnata08.15am Il-Knisja Tfakkar Illum – Glorianne Cefai08.20am Fl-Ghodwa tal-Milied09.30am RuΩarju10.00am Xandira diretta tal-Quddiesa mill-Knisja

Arçipretali11.00am Kosmos, Special – Antoinette Camilleri,

Sammy Grech u Tony Tanti12.00pm Angelus u l-Barka tal-Papa Benedittu XVI

diretta mill-Vatikan12.15pm Ixtri Ìurnata12.30pm RadjuDramm: F’Salib it-Toroq – kitba ta’ Lino

Grech12.45pm RuΩarju01.15pm Highlights – Albert Mizzi02.45pm Pasturi Jiççaqilqu – Play MuΩew Subien Qala 03.30pm Il-Milied fil-G˙ana Malti – Kav. Joe M. Attard 03.45pm Il-Knisja Tfakkar Illum – Glorianne Cefai03.50pm Ixtri Ìurnata04.00pm Xandira diretta tar-RuΩarju mill-Knisja


filg˙axija05.35pm Ixtri Ìurnata05.40pm Intervista ma’ Rag˙aj – Play MuΩew Bniet Qala06.00pm Il-Milied fil-MuΩika, PoeΩija u ProΩa – Kav. Joe

M. Attard08.00pm Tag˙hom hija s-Saltna tas-Smewwiet – Play

MuΩew Subien Qala09.00pm Kosmos, Special ® 09.30pm RadjuDramm ®10.00pm RuΩarju10.30pm Gozo International Celebration - it-Tlettax-il

edizzjoni ®12.00am RuΩarju12.30am Highlights ®

S-SIBT 26 TA’ DIÇEMBRU 200905.00am Xandira diretta tal-Quddiesa mill-Knisja


Arçipretali08.00am Angelus08.02am Ixtri Ìurnata08.15am Bon©u Qala – David u Doris Azzopardi

09.30am Dil-Ìimg˙a fil-Ìurnali – Karmnu Portelli10.30am Sieg˙a ta’ Allegrija - Josianne Bajada, Rossana


11.30am Nitolbu bl-Evan©elju – Karmnu Portelli12.00pm Angelus12.02pm Ixtri Ìurnata12.15pm Rumanz: Misteri tal-Wardija – kitba ta’ Arturo

Caruana, jaqra Alfred Attard12.45pm RuΩarju01.15pm Mal-Bidu tal-Weekend – Rodiann Abela u Anna

Marie Xerri b’interventi sportivi minn Christoph Caruana u Malcolm Cefai kif ukoll ir-riçetta tal-©img˙a ma’ Melanie Cefai u Jason Pace




filg˙axija06.55pm Ixtri Ìurnata07.00pm Ilwien MuΩikali – Marlene Debono08.30pm Irrid Infa˙˙rek – Joe Mejlaq09.30pm Rumanz ®10.00pm RuΩarju10.30pm Sieg˙a ta’ Allegrija ®11.30am Nitolbu bl-Evan©elju ®12.00am RuΩarju12.30am Kosmos ®01.30am Mal-Bidu tal-Weekend ® IL-ÓADD 27 TA’ DIÇEMBRU 200905.30am Xandira diretta tal-Quddiesa mill-Knisja



Cefai12.00pm Angelus12.02pm Ixtri Ìurnata12.05pm AvviΩi tal-Parroçça12.15pm Rumanz: Misteri tal-Wardija – kitba ta’ Arturo

Caruana, jaqra Alfred Attard12.45pm RuΩarju01.15pm Iç-Çajt l-Aqwa Mediçina – Philip Pisani01.45pm Tislima lill-Immakulata Kunçizzjoni02.15pm MuΩikomania – Charles Portelli04.00pm Xandira diretta tar-RuΩarju mill-Knisja

Arçipretali04.30pm Quddiesa 05.30pm Talba tal-Benefatturi, Talba u Innu ta’ filg˙axija


63

05.35pm Ixtri Ìurnata05.40pm Only Country – Ivan Cefai07.00pm Sunday Mix – Antoine Farrugia08.30pm The Entertainers – Joe Zammit09.30pm Rumanz ®10.00pm RuΩarju10.30pm divertiment.com ®11.30pm Iç-Çajt l-Aqwa Mediçina ®12.00am RuΩarju12.30am Nitkellmu ma’ l-Arçipriet ®01.00am Only Country ®



Arçipretali08.00am Angelus08.02am Ixtri Ìurnata08.15am Il-Knisja Tfakkar Illum – Glorianne Cefai08.30am Iç-Çittadin Ghandu Jkun Jaf – Euchar Mizzi09.30am Ìimg˙a MuΩewmina Qala, 2006: L-Ewwel

Ta˙dita10.30am Vokali u Strumentali – John u Silvana Aguis11.30am Tjieba – Toni Caruana12.00pm Angelus12.02pm Ixtri Ìurnata12.15pm Rumanz: Misteri tal-Wardija – kitba ta’ Arturo

Caruana, jaqra Alfred Attard12.45pm RuΩarju01.15pm Highlights – Albert Mizzi03.00pm Tislima lill-Immakulata Kunçizzjoni03.30pm Siesta – Christoph Caruana u Emer Vella 04.00pm Niftakru fl-Erwieh tal-Purgatorju – M’Antonia




Marcell Mejlaq09.30pm Rumanz ®10.00pm RuΩarju10.30pm Nitkellmu ma’ Arçipriet ®11.00pm Vokali u Strumentali ®12.00am RuΩarju12.30am Highlights ®



Arçipretali08.00am Angelus

08.02am Ixtri Ìurnata08.15am Il-Knisja Tfakkar Illum – Glorianne Cefai08.30am Il-Qala Tul iΩ-Ûmien – Dun Lawrenz Theuma09.00am Se˙er Naturali – Jacqueline Cefai u Chelsi

Cefai09.30am Ìimg˙a MuΩewmina Qala, 2006: It-Tieni

Ta˙dita10.30am Mixja ta’ Vokazzjoni – Seminarista Daniel

Grech11.30am Youth 4 Life – Dar ÌuΩeppa Debono12.00pm Angelus12.02pm Ixtri Ìurnata12.15pm Rumanz: Misteri tal-Wardija – kitba ta’ Arturo

Caruana, jaqra Alfred Attard12.45pm RuΩarju01.15pm Mar-Ritmu tal-Banda – Karmnu Mizzi03.00pm Tislima lill-Immakulata Kunçizzjoni03.30pm Siesta – Chelsi Cefai 04.00pm Is-Sena Saçerdotali – Arçipriet Kan. Dr Joe



filg˙axija06.35pm Ixtri Ìurnata06.40pm Romantiçi – Josephine Xuereb08.00pm S&I – Savio Portelli u Ivan Cefai09.30pm Rumanz ®10.00pm RuΩarju10.30pm Youth 4 Life ®11.00pm Mixja ta’ Vokazzjoni ®12.00am RuΩarju12.30am Mar-Ritmu tal-Banda ®




Ta˙dita10.30am Il-Milied u li J©ib Mieg˙u – Euchar Mizzi11.30am Stejjer Qosra ma’ Victor – Victor Grech12.00pm Angelus12.02pm Ixtri Ìurnata12.15pm Rumanz: Misteri tal-Wardija – kitba ta’ Arturo Caruana, jaqra Alfred Attard12.45pm RuΩarju01.15pm Mill-Kotba u l-Óajja ta’ San Ìor© Preca –

Joseph Said03.00pm Tislima lill-Immakulata Kunçizzjoni03.30pm Siesta – Joseph Tabone u Roxana Xuereb 04.00pm Mil-Le©jun ta’ Marija – Glorianne Cefai


64

04.30pm Il-Knisja Tfakkar Illum – Glorianne Cefai04.40pm Ixtri Ìurnata04.45pm AvviΩi tal-Parroçça05.00pm Nirriflettu Ftit – Nancy Scerri05.30pm Xandira diretta tar-RuΩarju mill-Knisja


filg˙axija06.35pm Ixtri Ìurnata06.40pm Tag˙na f’Tag˙na – Charles Portelli08.00pm Totally Music – Joe Loui Xerri09.30pm Rumanz ®10.00pm RuΩarju10.30pm Stejjer Qosra ma’ Victor ®11.00pm Il-Milied u li J©ib Mieg˙u ®12.00am RuΩarju12.30am Mill-Kotba u l-Óajja ta’ San Ìor© Preca ®

IL-ÓAMIS 31 TA’ DIÇEMBRU 2009LEJLET L-EWWEL TAS-SENA


06.30am RuΩarju07.00am MaΩ-Ûernieq fit-Talb07.30am Xandira diretta tal-Quddiesa mill-Knisja

Arçipretali08.00am Angelus08.02am Ixtri Ìurnata08.15am Il-Knisja Tfakkar Illum – Glorianne Cefai08.20am Fl-Ghodwa ta’ Lejlet l-Ewwel tas-Sena09.30am Nippreparaw g˙as-Safar – Jacqueline Cefai10.00am It-Tfal Ìawhra Tag˙na – Christabel Cutajar10.30am Il-Belt tal-Qala - Le˙en l-Emigranti – Dr Raymond C.Xerri11.30am Wil©a Bibblika – Fr Charles Buttigieg12.00pm Angelus12.02pm Ixtri Ìurnata12.15pm Rumanz: Misteri tal-Wardija – kitba ta’ Arturo

Caruana, jaqra Alfred Attard12.45pm RuΩarju01.15pm Music Menu – Sammy Mejlaq03.00pm Tislima lill-Immakulata Kunçizzjoni03.30pm Siesta – Matthew Bartolo u Gabriel Vella 04.00pm Mill-Óajja tal-MuΩew tal-Bniet – MuΩew tal-Bniet, Qala04.30pm Il-Knisja Tfakkar Illum – Glorianne Cefai04.40pm Ixtri Ìurnata04.45pm AvviΩi tal-Parroçça05.00pm Nirriflettu Ftit – Sika Theuma05.30pm Xandira diretta tar-RuΩarju mill-Knisja

Arçipretali06.00pm Il-Quddiesa tal-Velja ta’ l-Ahhar tas-Sena06.50pm Talba tal-Benefatturi, Talba u Innu ta’

filg˙axija06.55pm Ixtri Ìurnata07.00pm Men of Brass – Joe Zammit08.00pm Il-Belt tal-Qala - Le˙en l-Emigranti ®09.30pm Rumanz ®10.00pm RuΩarju10.30pm Wil©a Bibblika ®11.00pm Mat-Tokki tas-Sena 201012.30am RuΩarju01.00am Music Menu ®

IL-ÌIMGÓA 01 TA’ JANNAR 2010 L-EWWEL TAS-SENA 05.30am Xandira diretta tal-Quddiesa mill-Knisja

Arçipretali06.30am RuΩarju07.00am MaΩ-Ûernieq fit-Talb07.30am Nitolbu bl-Evan©elju ®08.00am Angelus 08.02am Ixtri Ìurnata08.15am Il-Knisja Tfakkar Illum – Glorianne Cefai08.20am Fl-Ghodwa tal-Ewwel tas-Sena09.30am RuΩarju10.00am Xandira diretta tal-Quddiesa mill-Knisja

Arçipretali11.00am Kosmos, Special – Antoinette Camilleri,

Sammy Grech u Tony Tanti12.00pm Angelus u l-Barka tal-Papa Benedittu XVI

diretta mill-Vatikan12.15pm Ixtri Ìurnata12.15pm Rumanz: Misteri tal-Wardija – kitba ta’ Arturo

Caruana, jaqra Alfred Attard12.45pm RuΩarju01.15pm Highlights – Albert Mizzi03.00pm Il-Kunçert ta’ l-Ewwel tas-Sena – Johann Straus04.00pm Xandira diretta tar-RuΩarju mill-Knisja


filg˙axija05.35pm Ixtri Ìurnata05.40pm Men of Brass – Joe Zammit07.15pm Il-Ìeneral Çkejken ta’ Karmanjola – Play

MuΩew Subien Qala08.20pm Kull Deni Óudu b’Ìid – Play Ghaqda Armar

San ÌuΩepp, 200909.30pm Rumanz ®10.00pm RuΩarju10.30pm Kosmos, Special ®12.00am RuΩarju12.30am Il-Kunçert ta’ l-Ewwel tas-Sena ®01.30am Highlights ®

IS-SIBT 02 TA’ JANNAR 201005.00am Xandira diretta tal-Quddiesa mill-Knisja




11.30am Nitolbu bl-Evan©elju – Karmnu Portelli12.00pm Angelus12.02pm Ixtri Ìurnata12.15pm Rumanz: Misteri tal-Wardija – kitba ta’ Arturo

Caruana, jaqra Alfred Attard12.45pm RuΩarju01.15pm Mal-Bidu tal-Weekend – Rodiann Abela u

Anna Marie Xerri b’interventi sportivi minn Christoph Caruana u Malcolm Cefai kif ukoll


65

ir-riçetta tal-©img˙a ma’ Melanie Cefai u Jason Pace




filg˙axija06.55pm Ixtri Ìurnata07.00pm Ilwien MuΩikali – Marlene Debono08.30pm Irrid Infa˙˙rek – Joe Mejlaq09.30pm Rumanz ®10.00pm RuΩarju10.30pm Sieg˙a ta’ Allegrija ®11.30am Nitolbu bl-Evan©elju ®12.00am RuΩarju12.30am Kosmos ®01.30am Mal-Bidu tal-Weekend ®

IL-ÓADD 03 TA’ JANNAR 201005.30am Xandira diretta tal-Quddiesa mill-Knisja



Cefai12.00pm Angelus12.02pm Ixtri Ìurnata12.05pm AvviΩi tal-Parroçça12.15pm Rumanz: Misteri tal-Wardija – kitba ta’ Arturo

Caruana, jaqra Alfred Attard12.45pm RuΩarju01.15pm Iç-Çajt l-Aqwa Mediçina – Philip Pisani01.45pm Tislima lill-Immakulata Kunçizzjoni02.15pm MuΩikomania – Charles Portelli04.00pm Xandira diretta tar-RuΩarju mill-Knisja


filg˙axija05.35pm Ixtri Ìurnata05.40pm Only Country – Ivan Cefai07.00pm Sunday Mix – Antoine Farrugia08.30pm The Entertainers – Joe Zammit09.30pm Rumanz ®10.00pm RuΩarju10.30pm divertiment.com ®11.30pm Iç-Çajt l-Aqwa Mediçina ®12.00am RuΩarju12.30am Nitkellmu ma’ l-Arçipriet ®01.00am Only Country ®

Building ContractorCrane & Generator Hire

Tal-Kelba‘RayRità, Triq it-Tempju, Qala, Gozo

Tel: 21557847 / 21562532 Mobile: 9949 3169

Contact: Raymond Cefai

Plot 24, Qasam Ta’ Dun Anton, Xag˙ra, Gozo.Tel: 2156 3457Fax: 2156 4285Mob: 9945 0523


66

Il-biduKien iΩ-Ωmien ta’ meta l-pluraliΩmu f’pajjiΩna beda jirrenja. Diversi stazzjonijiet televiΩivi u o˙rajn tar-radju bdew japplikaw biex ikollhom liçenzja biex ixandru. B’dan il-progress li kien qed isir f’dan il-qasam u bil-©id li wie˙ed jista’ jie˙u minnu, nibtet l-idea li f’ra˙al ta’ elf u ˙ames mitt ru˙ ikollu stazzjon komunitarju. Kienet ideja ©dida, xi ˙a©a imma©inattiva g˙all-Qala u anke g˙al G˙awdex. Óadd ma kien jaf eΩatt x’tirrikjedi, il-finanzi li trid, l-apparat u d-dedikazzjoni li je˙tie©, imma minn dan il-˙sieb vag f’mo˙˙ il-pijunieri twieldet realtà. Kien nhar il-25 ta’ Lulju 1996, fejn g˙all-ewwel darba instema’ le˙en lokali fuq is-sett tar-radjijiet tag˙na. U˙ud kienu xettiçi, o˙rajn ˙asbu li dan l-esperiment kien ser jibqa’ wie˙ed inizjali, bla qatt ma jimbarka. Kontra ta’ kif u˙ud ˙asbu, iΩda skont ix-xewqa ta’ ˙afna dan ir-radju kompla tul is-snin jeg˙leb l-ostakli, isolvi l-problemi li affaçja u jikkumbatti mal-mew© li tfaçça tul is-snin. Dan kollu g˙en biex dan l-istazzjon jakkumula esperjenza, irabbi l-kunfidenza u jimra˙ ‘l quddiem. G˙alkemm il-bidu deher impossibli, dan l-istazzjon wara tlettax-il sena g˙adu jwassal le˙nu b’dimensjoni akbar u aqwa.

StudjowsL-ewwel studjows ta’ dan l-istazzjon kienu jikkonsistu f’kamra Ωg˙ira fuq is-sagrestija tal-Knisja Arçipretali tal-Qala. B’apparat limitat, il-minimu possibli, bla ebda lussu iΩda b’˙afna m˙abba u sagrifiççju ©iet imtellg˙a l-ewwel skeda g˙all-festa ÌuΩeppina tal-1996. Minn dak in-nhar ‘l hawn, Radju Le˙en il-Qala, kellu jibdel kemm-il darba l-post minn fejn ixandar. L-g˙an kien li xi darba dan l-istazzjon ikollu studjows permanenti. Fl-a˙˙ar dan l-iskop intla˙aq nhar is-27 ta’ Lulju 2008 meta ©ew inawgurati uffiçjalment l-istudjows il-©odda. Studjows li jixirqu lil dan l-istazzjon. Studjows frott il-˙idma, is-sagrifiççju u l-g˙aqal tal-benefatturi ta’ Radju Le˙en il-Qala. Dawn l-istudjows urew kemm in-nies tal-lokal iΩommu lil dan l-istazzjon f’qalbhom. F’temp ta’ sitt ©img˙at il-Qalin ikkontribwew mat-€80,000 g˙al studjows ©odda. Wara diversi xhur ta’ ˙idma intensiva l-˙olma ta’ ˙afna twettqet. B’apparat addattat g˙al broadcasting li n©ieb mill-Italja, b’pariri tal-aqwa in©iniera Taljani (li mag˙hom jikkonsultaw ir-RAI), u wara li membri mill-amministrazzjoni Ωaru l-fabbriki tal-kumpaniji li ssuplixxu l-apparat, illum dan l-istazzjon g˙andu studjows ©odda, adattati u komdi u Ωgur li dan l-investiment ser ikompli jsa˙˙a˙ u jwitti t-triq tal-futur.

RAPPORT ANNWALI 2009

13-IL SENA TA’ XANDIR… IL-BIDU U SA FEJN WASALNA


67

SkediB’liçenzja li tkopri sena, RLQ iwassal le˙nu tul it-tnax-il xahar tas-sena. Meta tqis li kollox isir b’mod volontarju dan huwa ta’ sodisfazzjon akbar. Ovvjament meta tqis li ˙add ma jie˙u sold g˙al dak li jag˙mel ma tistax iΩΩomm l-istess ammont ta’ programmi g˙addejjin matul is-sena kollha. B’hekk l-enfasi prinçipali tkun fuq l-iskedi speçjali li jsiru minn Ωmien g˙all-ie˙or. Bejn dawn l-iskedi jsiru o˙rajn ridotti li g˙alkemm il-programmi jonqsu, tixg˙el x˙in tixg˙el dan l-istazzjon issib xi ˙a©a g˙addejja. Dan hu dejjem possibli grazzi g˙ad-dedikazzjoni ta’ tim mag˙qud li ˙afna drabi jinsa l-interessi personali biex jag˙ti lil ˙addie˙or. L-iskedi speçjali li jsiru matul is-sena huma dawk nhar:

G˙id il-Kbir

Festa ta’ San ÌuΩepp (Awwissu)

Kunçizzjoni u Milied

Ta’ min isemmi li l-qofol tal-iskedi ta’ dan l-istazzjon hija dik li ti©i mtella’ fl-okkaΩΩjoni tal-festa ÌuΩeppina f’Awwissu - b’seba’ ©img˙at ta’ xandir kontinwu minn kmieni filg˙odu sa’ tard billejl. Tul din l-a˙˙ar sena ©ew introdotti skedi ©odda b˙al dik Jannar – Marzu u April – Ìunju fejn differenti mis-snin ta’ qabel, f’dawn ix-xhur ix-xandir kien ikun biss filg˙axijiet issa beda jsir ukoll filg˙odu bi programmi anke live. L-g˙an huwa dejjem wie˙ed li nΩommu kumpanija lis-semmieg˙a tag˙na matul il-©urnata.

ProgrammiRadju Le˙en il-Qala jemmen f’Ωew© aspetti - li l-kwalità hija fundamentali u li l-varjetà hija essenzjali. A˙na nenfaziΩΩaw li l-programmi li jitwasslu lis-semmieg˙a jkunu ta’ livell. Nistg˙u ng˙idu li tul dawn it-tlettax-il sena f’dan il-qasam, RLQ g˙amel progress. Dan kien possibli anke grazzi g˙all-esperjenza li akkumulat matul is-snin.

KwalitàRLQ ma jissagrifikax il-kwalità g˙al-kwantità.

B’riΩorsi limitati, meta tqis li a˙na stazzjon komunitarju u kollox isir b’mod volontarju nippruvaw li kull ma jo˙ro© fuq dan l-istazzjon ikun prodott tajjeb, wara kollox dak li jixraq lis-semmieg˙a tag˙na. L-aspettattiva tas-semmieg˙a dejjem tiΩdied u allura huwa fundamentali li l-kwalità tal-programmi ti©i segwita b’mod regolari mill-amministrazzjoni. Il-progress li dan l-istazzjon komunitarju g˙amel f’dan il-qasam deher fiç-çar fl-2002 meta RLQ reba˙ l-award tal-Awtorità tax-xandir g˙all-a˙jar programm fil-kategorija tal-edukazzjoni u g˙al darba o˙ra s-sena ta’ wara re©a’ kien fuq il-podju jikkompeti ma’ stazzjonijiet nazzjonali.

VarjetàA˙na nemmnu li aktar kemm skeda tkun

imΩewqa bi programmi differenti aktar hemm çans li tolqot kategoriji differenti ta’ semmieg˙a. G˙alhekk fuq l-a©enda meta tkun ser ti©i mfassla skeda ©dida dejjem ikollha mehmuΩa temi differenti li jolqtu lil kull kategorija miΩ-Ωg˙ar, g˙aΩ-Ωg˙aΩag˙, g˙all-familji u anke g˙all-kbar. Pinzellati ta’ su©©etti differenti b’element edukattiv, storiku, kulturali, sportiv, umoristiku, atwali, reli©juΩ, muΩikali, kompetizzjoni, diskussjoni u divertiment jg˙inu biex inΩewqu l-iskedi tag˙na.

CrewRadju Le˙en il-Qala tul dawn is-snin laqa’ fi

˙dan il-familja tieg˙u diversi persuni ta’ kull età. PreΩentement g˙andna madwar disg˙in (90) persuna li jag˙tu l-kontribut minn b’mod u minn b’ie˙or g˙al ©id ta’ dan l-istazzjon. Dan mhux ammont Ωg˙ir meta tqis li kollox isir bla ˙las. Mhux façli fil-˙ajja tal-lum li ssib lil xi ˙add li jiddedika l-˙in tieg˙u g˙all-o˙rajn. U hekk dan it-tim ˙afna drabi jinsa l-interessi tieg˙u g˙al ©id ta’ ˙addie˙or.

Il-ma©©oranza tal-crew hija mag˙mula minn Ωg˙aΩag˙. Nistg˙u ng˙idu li dan l-istazzjon qed ikun mezz appostoliku modern fil-knisja g˙al ©id ta’ din il-kategorija fis-soçjetà. Mhux biss jg˙in biex iΩ-Ωg˙aΩag˙ jikbru b’mod spiritwali imma wkoll jg˙in biex niddevjaw liΩ-Ωg˙aΩag˙ mill-vizzji li jistg˙u jiltaqg˙u mag˙hom. Barra minn hekk nippruvaw li nuΩaw l-ener©ija dinamika u l-fervur tal-entuΩjaΩmu g˙al ©id tal-lokal. Ta’ dan ©ejna rikonoxxuti bl-award G˙arfien Nazzjonali Ûg˙aΩag˙ fis-Soçjetà fl-2003.

Il-bieb huwa miftu˙ g˙al kull min lest li jiddedika minn ˙inu, ikun serju f’dak li jag˙mel u juri mpenn. U g˙alkemm mhux kul˙add huwa maqtug˙ biex ikun preΩentatur, wie˙ed jista ‘jg˙in f’aspetti o˙ra b˙al ng˙idu a˙na dak tekniku. Rigward l-g˙aΩla tal-preΩentaturi, g˙alkemm a˙na nilqg˙u lil kull min juri nteress, l-amministrazzjoni tevalwa l-idejat ta’ programmi ©odda u anke lil dawk li juru x-xewqa li jkunu preΩentaturi. Óafna drabi nippruvaw li nersqu a˙na lejn dawk li na˙sbu li jistg˙u jag˙tu kontribut billi jtellg˙u xi programm fuq dan l-istazzjon.

I l - k o o r d i n a m e n t t a l - c r e w i s i r m i l l -amministrazzjoni mag˙mula minn chairman, kap tal-programmi u ˙ames membri. Meta g˙andek grupp daqshekk kbir huwa essenzjali li l-id tal-amministrazzjoni tg˙in biex kul˙add ji©bed f’direzzjoni wa˙da. G˙ax fejn tirrenja l-g˙aqda hemm is-sa˙˙a.

Tul is-sena Radju Le˙en il-Qala jie˙u ˙sieb li jorganizza ta˙ri© g˙al crew tieg˙u. It-ta˙ri© mhux biss jinkludi dak tekniku imma anke fuq su©©etti o˙ra b˙al ng˙idu a˙na dwar il-Malti mitkellem matul il-programmi. A˙na nemmnu li dan it-ta˙ri© isarraf f’investiment f’dawk li jattendu u anke g˙all-


68

istazzjon tag˙na. Barra li nkunu qed nedukaw lill-istaff, inkomplu ntejbu l-livell tal-programmi.

FinanziG˙alkemm kollox isir b’mod volontarju u ˙add mill-istaff ma jit˙allas, xorta wa˙da trid ammont sostanzjali ta’ flus biex tmexxi stazzjon tar-radju. Lista ta’ spejjeΩ li ma tispiçça kwaΩi qatt b˙al ng˙idu a˙na kontijiet tad-dawl u l-ilma, telefon, internet, liçenzji, tiswijiet u ˙afna o˙rajn. Ir-radju tag˙na jiddependi kompletament mill-©eneroΩità tas-semmieg˙a u fuq attivitajiet li jsiru b’mod regolari li jservu b˙ala fundraising biex itaffu ftit mill-ispejjeΩ.

Huwa fatt li g˙alkemm kull kontribuzzjoni ti©i aççettata, Radju Le˙en il-Qala ma jiddependix fuq ir-reklami. IΩda b˙al ma jg˙id il-Malti kull qatra tg˙odd u hawn ta’ min nie˙du punt biex nirrikmandaw lill-Awtorità biex tirrevedi kundizzjoni li teΩisti fejn radjijiet komunitarji ma jistg˙ux ixandru reklami jekk mhux tal-lokal: ‘community radio stations are to abide by their license conditions of obtaining adverts only from firms which are located within the boundaries of their respective community.’ (Call for Application 2008 pg 1, No. 6.). Fl-opinjoni tag˙na huwa diffiçli speçjalment fil-gΩira G˙awdxija fejn l-ir˙ula huma Ωg˙ar li dejjem tirrikorri g˙all-istess 10/15 stabilimenti li ssib fil-lokal. Barra minn hekk huwa ferm aktar utli li stabilimenti/˙wienet/persuni mhux mill-lokal jirreklamaw is-servizzi u l-prodotti tag˙hom mas-semmieg˙a tag˙na. Dan huwa ta’ ©id kemm g˙al dawk li jirreklamaw g˙ax ikopru firxa akbar u anke g˙as-semmieg˙a li jsiru aktar familjari u nfurmati fuq l-g˙aΩla li teΩisti fis-suq.

Óolqa mas-Semmieg˙aIn©enerali, ir-rispons tas-semmieg˙a huwa poΩittiv. Tliet kategoriji ta’ nies li l-aktar juru b’mod kontinwu l-apprezzament g˙ax-xandir ta’ dan l-istazzjon huma l-morda, l-anzjani u l-emigranti.

Tul dawn l-a˙˙ar snin indunajna kemm l-emigranti mxerrda mal-erbat irjie˙ tad-dinja jie˙du pjaçir li j˙ossuhom parti minn dak li jkun qed ji©ri f’ra˙al twelidhom. Permezz tal-websajt tal-istazzjon, wie˙ed jista jsegwi r-radju b’mod dirett minn kull parti tad-dinja. U hekk g˙amlu eluf ta’ emigranti matul dawn l-a˙˙ar snin li dan l-istazzjon jinsab online. Ta’ min jg˙id li matul din is-sena da˙lu mat-tmien t’elef (8,000) ru˙ fuq is-sit tag˙na, barra d-diversi emails li nirçievu minn Ωmien g˙al Ωmien mill-emigranti.

Barra minn hekk dan l-istazzjon komunitarju qed iservi biex l-anzjani, il-morda u dawk li ma jistg˙ux jo˙or©u minn djarhom ikunu jistg˙u jsegwu dak kollu li jkun qed ji©ri matul is-sena kollha. Ta’ min jinnota l-kummenti li nirçievu, speçjalment tax-xandir dirett tal-funzjonijiet li jsiru fil-knisja kif ukoll xandir ta’ attivitajiet o˙ra.

Il-fidbek li nirçievu jservi ta’ sodisfazzjoni, jimlina b’kura©© u jservi ta’ stimulu biex inkomplu na˙dmu biex kemm jista’ jkun inwasslu kull ma jkun qed ji©ri fil-lokal fid-djar tas-semmieg˙a.

Relazzjoni mal-awtorità tax-xandirMatul dan il-vja©© ta’ tlettax-il sena nistg˙u ng˙idu li r-relazzjoni mal-awtorità tax-xandir kienet wa˙da tajba. Il-battibekki tul is-snin ma naqsux. Imma din hija xi ˙a©a utli u inevitabbli b˙al meta koppja targumenta u wara ftit jer©g˙u g˙an-normal. Nistg˙u nsemmg˙u meta dan l-istazzjon kellu jibdel il-frekwenza ori©inali l-106.5FM, min˙abba stazzjon nazzjonali li ©ie mwaqqaf qrib ˙afna tieg˙u. Barra minn hekk kien hemm diversa nsistenza min-na˙a tag˙na rigward titjib fis-sa˙˙a tax-xandir. A˙na nemmnu li g˙ax tiddiskuti, tikkritika b’mod kostruttiv u b’mod diçenti u li f’xi deçiΩΩjonijiet ma taqbilx, sa kemm tobdi u timxi mar-regoli, ma fiha xejn ˙aΩin u fil-fatt tul dawn is-snin ta’ operat dan l-istazzjon qatt ma ©ie mmultat. Min-na˙a tag˙na nag˙mlu dejjem dak kollu possibli biex nobdu u nimxu mar-regolamenti ma˙ru©a minn zmien g˙all-ie˙or. Biex inkunu nistg˙u nirrekordjaw il-programmi b’mod a˙jar, matul din is-sena, investejna f’sistema di©itali u awtomatika biex tie˙u post il-log tapes tradizzjonali. B’dan l-investiment nistg˙u nipprovdu recordings ta’ programmi mitluba b’mod aktar effiçjenti u effikaçi. Fl-a˙˙ar ta’ dan ir-rapport nixtiequ nwasslu xi ftit su©©erimenti:1. Nixtiequ qabel xejn nirringrazzjawkom ta’ din

il-laqg˙a li saret fejn iltqajna flimkien u b’hekk id-distakk li forsi jista’ jeΩisti bejn l-awtorità u r-radjijiet komunitarji jonqos. Dawn it-tip ta’ laqg˙at ninkora©©ixxu li jsiru aktar frekwenti.

2. Min˙abba l-poΩizzjoni tar-ra˙al tag˙na (il-Qala), fit-tarf tal-gΩira u qeg˙din f’parti baxxa, partijiet mir-ra˙al tag˙na stess ma jkunux jistg˙u jsegwu l-istazzjon tag˙na b’mod çar b’˙afna interruzzjonijiet speçjalment minn stazzjonijiet Taljani. Nie˙du din l-opportunità biex nissu©©erixxu li tiΩdied xi ftit is-sa˙˙a li biha jo˙or©u t-trazmissjonijiet.

3. B˙alma di©a’ aççenajna g˙alih fir-rapport, nissu©©erixxu li r-reklami g˙andhom ji©u estiΩi g˙al G˙awdex kollu u mhux g˙all-lokal biss.

L-Amministrazzjoni ta’ Radju Le˙en il-Qala

2008 - 2010

Chairman: Rev. Kan. Dr Joe Zammit Kap tal-programmi: Ivan CefaiMembri: Josef Abela, Karl Buttigieg, Jacqueline Cefai, John Paul Cefai, Philip Pisani, Sammy Meilaq.


69

Kemm na˙lu flusKemm na˙lu flusMinn ©ol-karusMinn ©ol-karus

G˙al dan iΩ-ΩmienG˙al dan iΩ-ΩmienMinn tal-MiliedMinn tal-Milied

Xtaqt kieku nag˙tiXtaqt kieku nag˙tiRigal lill-foqraRigal lill-foqraBiex jifra˙ bihBiex jifra˙ bihÌesu’ Bambin.Ìesu’ Bambin.

Nistieden lilhomNistieden lilhomU ‘l ta’ madwarhomU ‘l ta’ madwarhom

Biex Ωgur jifir˙uBiex Ωgur jifir˙uB’dan il-festin.B’dan il-festin.

Qalbi ting˙afasQalbi ting˙afasJo˙ro©li d-dmug˙Jo˙ro©li d-dmug˙

X’˙in biss niftakarX’˙in biss niftakarF’tant n-nies bil-©u˙.F’tant n-nies bil-©u˙.

Tant nies mill-gwererTant nies mill-gwererHuma mwerwrinHuma mwerwrin

Mill-mard jittie˙edMill-mard jittie˙edHuma mheddin.Huma mheddin.

Lil dit-tarbija Lil dit-tarbija Li ©iet fid-dinjaLi ©iet fid-dinja

Biex lilna tifdiBiex lilna tifdiMid-dnub u l-˙tija.Mid-dnub u l-˙tija.

Lilek jitolbuLilek jitolbuIssa u kull ˙inIssa u kull ˙in

Int Alla tag˙homInt Alla tag˙homÌesù Bambin.Ìesù Bambin.

Patri ÌuΩi Mifsud O.S.A.Patri ÌuΩi Mifsud O.S.A.17/11/200817/11/2008

Milied ie˙or Milied ie˙or


70


71

Gozo International CelebrationGozo International CelebrationEDIZZJONI TAL-FESTA 2009EDIZZJONI TAL-FESTA 2009

Give Peace a chance John Lennon many years ago made this plea…asking mankind to give peace a chance. But perhaps few know that many centuries ago Jesus had already declared that “blessed are the peacemakers because they see God’. Peace is indeed the perfect state for mankind. But all along these years man has waged one war after another. Telling us that this war would stop all other wars but time proved man wrong and we are still today killing each other in the hope of achieving Peace. As if we have yet to learn that hatred breeds more hatred, violence breeds more violence and blood is contagious. And therefore war can never lead to everlasting peace. We have to travel along other roads if we are to give peace a chance. We dream about peace. We sing about it too. And many pages of newspapers are filled with praise and admiration for peace. Yet if we just look around us…if we just watch any evening news….if we just listen to the radio we are bound to hear about conflicts frictions and strife. World War 2 has ended over 60 years ago but hostilities

still go on almost uninterruptedly. Peace has become a very attractive ideal but as many other ideals we have rendered it unattainable. We are not really ready to give peace a chance. While the heads of state gather for high profile meetings with Peace being top of their agenda, their Foreign affairs ministers are trying hard to sell arms to Third World countries. Whoever is entrusted by the people to govern has a huge responsibility to at least be honest. Lack of


72

honesty will only lead to more conflict. Because giving peace a chance is not easy. It is not easy for any wife to keep her mouth shut to avoid a squabble with her erring husband. It is not easy for the latter to keep silent when his wife keeps on nagging him over some fault or failure. It is not easy to accept our neighbours who may have different skin colours, different cultures and customs. It is not easy to be nice to your colleagues at work especially those who are so hard to get along with. It is not easy for us to live up the Christian spirit. Speaking for myself it is not always easy to offer a smile to people who can make my life difficult. But we have got to try it even though it seems to be a hurdle too high for us all. God is on our side because our God is a God of peace who brings on his sun on us all even if not all the people deserve it. He loves us all despite our shortcomings. A story is told about two women in a railway carriage who were quarrelling about the window because one of the women wanted it open and the other wanted it shut One said “If you open the window I will catch a cold and die” The other replied “If you keep it shut I will die from suffocation” A passenger in the same cabin opted for an easy solution: “We will open the window for a while killing one of you and then we will shut it to kill the other. Thus we will have peace at last on this train.” Yes many still opt for a short cut road to peace. But shortcuts rarely lead to success.

That is the reason why peace is so elusive to us because if we cannot attain peace in our small environment it would never be possible to attain it in the world at large. And so our difficulties will be multiplied million times over unless all of us are ready to pay a price…a rather heavy price to give peace a chance. Living for peace is rather hard and surely not for the faint hearted. You have to be stand up to your ideals even though others do not. We are just straw in the ocean. We have no power over the world’s stage. But we can do our little part in our little area of influence. We can smile to our colleagues even on a Monday morning. We can say hello to our seat neighbour in a bus even if we have never met him or her. We can allow a hurried customer to be served before us even though we are in a hurry ourselves. We can give the right of way to a driver even if he is in actual fact breaking all the rules. Yes we can create a peaceful atmosphere in our small surroundings and thereby sowing the seeds of peace. The more seeds we plant the more flowers will appear. Peace

will take over if many hundreds follow suit. But this is easier said than done. We have to have a change of heart …we must re-educate our mind, fill it with a will for friendliness harmony, hugs and embraces. In so doing we will be giving peace a chance. But as all things in life, nothing comes free. We have to pay a price. We have to sideline our opinion, our ambition, and our ego when we feel that in so doing we will be planting more peace seeds in the world’s garden…our garden. Then and only then we will be giving peace a chance.

Rev. Dr Joe Zammit


73

a wide experience from their performances in Porto Roz in Slovenia, in Lanciano in Italy, in Serbia and in the Karlovy Vary International Folk Festival besides those in all the editions of the Qala International Folk Festival alongside renowned foreign groups, and in Mnarja il-Buskett, Festival tal-Frawli at Mgarr and Meritime Festival – Isla. During the GIC this group in their exquisite traditional attire gave their typically well organised and highly disciplined performances related to folkloristic themes. Local Soprano Ruth Portelli gave delightful interpretations in her typical way while up and coming soprano Patricia Buttigieg made her young talent evident in singing ‘You raise me up’. The local band Ite ad Joseph ably directed by Maestro Antoine Mercieca played ‘Innu Banda’ (Joseph Vella), ‘Give Peace a Chance’ (Antoine Mercieca) ‘Lion King – Can you feel the love Tonight’ (Elton John and Ron Sebregto) and other scores. In his message the Archpriest spoke about each one of us, obliged to contribute to peace in the family, in the street, in the place of work, in leisure places and in every place one is. One should plant happiness in one’s neighbour’s field to be able to reap joy and peace for oneself.

Victor Grech

The Festa Edition of the Gozo International Celebration (GIC of Qala) was held on Wednesday 29th July 2009 in the parish square thronged with foreigners and locals. The motto of this ecumenical event which is the brain child of Can. Dr Joe Zammit, is ‘Promoting Gozo’s Diversity of Cultures and Heritage’. The unique nature of this event in the Maltese islands has been fully appreciated and priased by His Holiness Pope Benedict XVI in a letter sent to Dr Joe Zammit Archpriest of Qala. Whereas the themes of the Christmas Edition and the Easter Edition for the year 2009 were ‘O come ye faithful’ and ‘Abide with me’ respectively, the motto theme for the Festa Edition was ‘Give Peace a Chance’. This theme was celebrated and conveyed in a highly artistic and effective way through very professional performances by musicians and singers. Dr Joseph Chetcuti e renowned violinist accompanied by Annmarie Chetcuti gave an excellent performance which created an aura of mystery and surrealism as he interpreted Salut d’Amour (Arr. Edward Elgar), the Swan from Carnival of Animals (Arr. Camille Saint Saens) and Intermezzzo from Cavalleria Rusticana (Arr. Pietro Mascagni) and other musical scores. The Men˙ir Qala Folk Group which has gleaned


74

F’dan il-messa©© nixtieq inwasslilkom tag˙rif fil-qosor fuq l-attivitajiet li l-G˙aqda Tag˙na g˙amlet matul it-tnax il-xahar li g˙addew.

LAQGÓAT TAL-KUMITATInΩammu kwaΩi regolarment Ωew© laqg˙at kull xahar. Dawn il-laqg˙at iservu biex il-membri tal-Kumitat flimkien, jamministraw ix-xog˙ol kollu involut fl-organizzazzjoni u tmexxija kemm tal-Banda kif ukoll ta’ xi attivitajiet o˙ra konnessi mag˙ha. G˙al dawn il-Laqg˙at ©ie li kien mistieden ir-Rev. Arçipriet Dr Joe Zammit, u anke is-Surmast Direttur, dejjem skont il-bΩonn tal-Banda. L-attendenza tal-membri kienet dejjem regolari, tant li min ma kienx jista’ jattendi kien javΩa qabel. Meta wie˙ed iqis li dan ix-xog˙ol kollu jsir fil-˙in liberu ta’ kull individwu, wie˙ed irid japprezza l-isforzi ta’ kull membru tal-Kumitat biex isiru dawn il-laqg˙at ta’ tmexxija, u kull xog˙ol ie˙or li jrid isir biex il-Banda tibqa’ ˙ajja; g˙ax barra il-laqg˙at kull membru jag˙mel xog˙ol assenjat lilu bejn laqg˙a u o˙ra. Sfortunatament f’Awwissu kellna ir-riΩenja ta’ tlett membri, is-sinjuri Joseph Farrugia, Joe Grima, u Raymond Vella li kienu V/President, A/Segretarju, u membru rispettivament. Lil dawn is-sinjuri nirringrazzjahom tas-servizz li taw lill-G˙aqda Tag˙na. Sa dan it-tant kien ©ie ko-optat fil-Kumitat is-Sur Kevin Abela, u wara diversi snin ©ie ma˙tur il-Wisq Rev. Dun Anton Sultana, Arçipriet Emeritus, b˙ala Direttur Spiritwali. Dan mela l-vojt li kien ilu jin˙ass mill-mewt ta’ Dun Mikiel Buttigieg. Hawn nixtieq nag˙mel appell lill-Bandisti nfushom, kif ukoll lill-familjari u ˙bieb tag˙hom biex

jit˙ajru jid˙lu b˙ala membri tal-Kumitat ˙alli mhux biss jimtlew il-postijiet vaganti t’Uffiçjali, imma jkun hemm aktar minn ja˙dem g˙all-©id tal-Banda. Meta ix-xog˙ol jinqasam bejn ˙afna jsir ˙afif g˙al kul˙add.

SERVIZZIB˙as-snin li g˙addew il-Banda esegwiet numru sabi˙ ta’ servizzi kemm fir-ra˙al, kif ukoll barra r-ra˙al. Mhux ser noqg˙od nid˙ol fid-dettalji; biΩΩejjed ng˙id li fir-ra˙al saru 10 servizzi (marçi), u 11 il-servizz (marçi) barra mir-ra˙al. Ma’ dawn ©ew ippreΩentati ukoll fir-ra˙al tag˙na tlett programmi muΩikali wie˙ed fl-OkkaΩjoni ta’ Jum il-Qala; ie˙or fl-OkkaΩjoni tal-GIC fil-Ìimg˙a tal-Festa ta’ San ÌuΩepp; u l-a˙˙ar wie˙ed fil-Ìimg˙a tal-Festa ta’ l-Immakulata Kunçizzjoni. Ta’ min isemmi li l-bandisti Qalin ma jit˙alsux meta jdoqqu fil-Qala. F’ismi u f’isem il-Kumitat nixtieq nirringrazzja lil dawn il-Bandisti tas-sehem tag˙hom.

Attivitajiet Tal-G˙aqda MuΩikaliAttivitajiet Tal-G˙aqda MuΩikali“Ite ad Joseph”“Ite ad Joseph”

Lulju 2008- Ìunju 2009Messa©© mis-Segretarju Carmelo Portelli

ARTIKLU LI BI ÛVISTA MA DEHERX FL-AÓÓAR ÓARÌA


75

BANDISTI U ALJEVISfortunatament ˙allewna numru ta’ Bandisti. U˙ud ma attendewx mill-bidu tas-Sena waqt li o˙rajn irreΩinjaw wara li spiççaw is-servizzi tal-Festi tas-sajf. Hawn nixtieq nag˙mel appell lill-Bandisti li g˙adhom jattendu biex i˙ossuhom fid-dmir li jitkellmu ma’ dawk il-Bandisti li telqu u j˙ajruhom biex jer©g˙u ji©u mag˙na. Il-Banda tag˙na g˙andha bΩonn kul˙add; u wie˙ed ma jridx jinsa’ li l-G˙aqda tag˙na investiet fihom. Jekk xi ˙add ˙ass li hemm xi intoppi minn na˙a ta’ xi membru tal-Kumitat, wie˙ed g˙andu jitkellem biex dawn id-differenzi jitran©aw. Imma mill-banda l-o˙ra, b’sodisfazzjon ng˙id li anke ˙ar©u jdoqqu mal-Banda erba’ bandisti ©odda Qalin, Ωew© subien u Ωew© bniet. Dawn huma, biex ng˙id hekk, frott tal-kura u tag˙lim li l-G˙aqda tag˙ti lill-Aljevi bandisti. U la semmejt l-Aljevi g˙andi pjaçir ng˙id li g˙andna numru inkora©©anti ˙afna ta’ tfal Qalin li qed jistudjaw il-muΩika biex ‘il quddiem, jekk Alla jrid, jsiru bandisti. Dan l-a˙˙ar t˙ajru jibdew jistudjaw il-muΩika mal-G˙aqda tag˙na numru ta’ Ωg˙aΩag˙ Sixth Formers u anke studenti ta’ l-Università, li lilna tal-Kumitat jg˙amlulna kura©© kbir, u fl-istess ˙in jag˙tu eΩempju lil Ωg˙aΩag˙ o˙ra biex jibdew jipprattikaw biex isiru bandisti.

Hawn ma nistax ma nsemmix lis-Sinjuri Toni Galea u Marvin Grech, Ωew© bandisti ta’ esperjenza, li b’dedikazzjoni kbira jie˙du ˙sieb u jg˙allmu lill-aljevi, u issa wkoll lil dawn l-istudenti li semmejna ta’ l-ewwel tijorija u strumenti tar-ram; waqt li tat-tieni strumenti tal-injam. Bi pjaçir insemmi wkoll il-gradwazzjoni t’aljevi fi gradi differenti fil-MuΩika li g˙all-ewwel darba kellna fl-G˙aqda tag˙na. Dan juri l-impenn tal-Kumitat li jibni t-tag˙lim tal-MuΩika fuq sisien sodi. Ta’ min ifakkar li g˙al dan it-tag˙lim l-aljevi ma j˙allsu xejn, il-Kumitat i˙allas kollox mill-fondi li ji©bor matul is-sena. G˙alhekk jekk jinqala’ xi sponsor dan nilqg˙uh bi pjaçir kbir g˙ax l-ispejjeΩ huma kbar. Nag˙mel appel lill-©enituri li g˙andhom tfal inklinati g˙all-muΩika biex jibg˙atu lill-uliedhom g˙al dan it-tag˙lim, li ma hu ser jtellifhom xejn mill-istudju akkademiku ta’ l-iskola, anzi jg˙inhom jiΩviluppaw it-talenti tag˙hom. B˙alma g˙amilna g˙al dawn l-a˙˙ar tlett snin, l-G˙aqda tag˙na re©g˙et tat il-Premju “Ìie˙ MariaAssunta Mifsud” li jing˙ata g˙all-a˙jar Bandist/a ta’ matul is-sena. Din id-darba mess lis-Sinjorina Jessika Xerri. Ing˙ata wkoll rikonoxximent g˙all-˙idma tag˙hom il-bandisti Michael Vella u Joseph Cutajar, kif ukoll lil Pawlu Spiteri li jg˙in lill-Banda fil-©arr tal-Katuba. Nappella lill-Bandisti kollha biex jag˙mlu ˙ilithom kollha biex xi darba jitniΩlu fil-lista ta’ riçevituri ta’ dan il-‘Ìie˙’.


76

ismijiet t’individwi biex ma ninsa lil ˙add. Grazzi lil kul˙add. Ringrazzjament speçjali jmur lill-familja Xerri li tat l-g˙amara tas-Sala. Meta kollox kien lest sar it-Tberik tal-KaΩin u d-Dwal li twa˙˙lu mal-Faççata ta’ barra mill-Arçipriet Dr Joe Zammit J.U.D.

2. Kull xahar ©ie organizzat ‘High Tea’ b˙ala fund raising.

3. Ìiet ippublikata r-rivista tal-G˙aqda ‘L-Eku tal-Banda’.

4. Saru laqg˙at g˙all-Bandisti kull erba’ xhur.5. Sar B.B.Q. f’Óondoq ir-Rummien g˙all-Bandisti u

˙bieb, wara li spiçça l-ista©un tal-Festi, kif ukoll l-Ikla tradizzjonali tal-Milied.

6. Saret serata ta’ G˙ana Folkloristiku bis-sa˙˙a ta’ Raymond Buttigieg u grupp ta’ G˙annejja Maltin.

7. Inkera mill-©did il-Bar tal-KaΩin wara li l-kuntratt ta’ qabel kien spiçça.

8. Sar it-TiΩjin g˙all-Milied tat-triq prinçipali 28 t’April 1688, wara li n˙adem tiΩjin ©did. Hawn nixtieq nirringrazzja lis-sinjuri Raymond Cefai u Joe Cutajar g˙all-g˙ajnuna indispensabbli tag˙hom biex intrema’ dan it-tiΩjin.

RINGRAZZJAMENTINag˙laq billi nirringrazzja l-ewwel lill-s˙abi tal-Kumitat, lill-Bandisti Qalin kollha u dawk barranin li matul is-sena daqqew mag˙na u lis-Surmast Direttur, u min g˙enu mill-qrib, li lkoll ˙admu biex l-isem tal-Banda tag˙na jinΩamm fil-g˙oli.• Nirringrazzja lill-Bord editorjali tar-Rivista tal-

G˙aqda.• Nirringrazzja lis-Soçi u membri kollha g˙as-sehem

u l-g˙ajnuna tag˙hom.• Nirringrazzja lid-ditti u entitajjiet kemm mill-Qala

kif ukoll barra r-ra˙al li b’xi mod g˙enu lill-G˙aqda tag˙na.

• Nirringrazzja lill-Helpers kollha g˙as-sagrifiççju li jag˙mlu biex jg˙inu matul is-sena.

• Nirringrazzja lil Raymond Buttigieg u l-G˙annejja s˙abu.

• Nirringrazzja lil Dun Anton Sultana, li mhux biss sar id-Direttur Spiritwali tag˙na imma wkoll jg˙inna materjalment.

• Nirringrazzja lill-Arçipriet u l-Kunsill Presbiterali g˙as-sapport morali tag˙hom, u l-uΩu, senza interessi, taç-Çentru Parrokkjali.

• Nirringrazzja lis-Sindku u l-Kunsilliera kollha tal-Kunsill Lokali Qala li jg˙inuna kemm moralment kif ukoll finanzjarjament.

Mill-Ìdid ner©a nirringrazzja lil kull min b’xi mod g˙en biex l-G˙aqda MuΩikali ‘Ite ad Joseph’ waslet fejn waslet, u b’hekk Ωgur li ma nkun ˙allejt lil ˙add barra. Il-Festa t-Tajba lill-Qalin Kollha, u nitolbu lil San ÌuΩepp ibierek l-isforzi u x-xog˙ol li kul˙add jag˙mel b’risq il-Banda ‘Ite ad Joseph’.

SURMAST DIRETTUR ÌDIDB˙alma forsi tafu di©a’, f’Jannar kellna r-riΩenja tas-Surmast Direttur Frankie Debono. Din g˙alina kienet b˙al sajjetta fil-bnazzi, g˙ax ˙add ma kien jistenniha.IL-Kumitat malajr tkellem ma’ diversi kandidati biex jimtela’ il-post ta’ Surmast Direttur, u fl-a˙˙ar intag˙Ωel is-Sur Antoine Mercieca minn Victoria. Dan is-surmast Ωag˙Ωug˙, li g˙andu repertorju vast fil-kitba tal-MuΩika kemm sagra kif ukoll profana (marçi u bçejjeç o˙ra) jidher li sejjer tajjeb ˙afna mall-bandisti g˙ax g˙amel riforma s˙i˙a fil-metodi ta’ ta˙ri© g˙all-Bandisti. Bis-sa˙˙a t’hekk xi bandisti li kienu ˙allewna re©g˙u ©ew lura mag˙na.

ATTIVITAJIET OÓRA LI SARU MATUL IS-SENA1. Ma nistax ma nibdiex billi nsemmi it-tisbieh tal-

KaΩin. Dan sewa ˙afna ˙in lill-individwi li ˙admu senza interessi biex din il-˙olma sse˙˙, fosthom il-President tal-Kumitat. Ma hiniex ser insemmi


77

A. Mixja ta’ fidi1. Intom ˙biebi, jekk tag˙mlu dak li jiena

nikkmandakom (Lq 15:14) Ottubru 2009 Ftu˙ tas-Sena Kateketika.2. Kif tridu li l-bnedmin jag˙mlu lilkom, hekk

ukoll ag˙mlu intom lilhom (Lq 6:31) Novembru 2009 Kungress Ewkaristiku Djoçesan.

3. Ag˙mlu l-˙aqq u s-sewwa u e˙ilsu l-ma˙qur minn id l-oppressuri u l-barrani, l-iltim u l-armla la tg˙akksuhomx (Ìer 22:3) Diçembru 2009 Festi tal-Immakulata Kunçizzjoni

u tal-Milied.4. Afda fil-Mulej, u ag˙mel it-tajjeb (Salm 37:3)

Jannar 2010 Missjoni tax-Xirka ta’ l-Isem Imqaddes ta’ Alla.

5. Ag˙mlu mela frott xieraq ta’ l-indiema (Mat 3:8) Frar 2010 Mixja penitenzjali tar-Randan.6. Kull ma tag˙mlu jew tg˙idu, ag˙mlu kollox

f’isem il-Mulej Ìesù, u roddu ˙ajr lil Alla l-Missier permezz tieg˙u (Kol 3:17) Marzu 2010 Seminar.

7. Mela, dment li g˙andna Ω-Ωmien ˙a nag˙mlu l-©id ma’ kul˙add, l-iktar ma’ qrabatna fil-fidi (Gal 6:10) April 2010

Tridu Paskwali u t-Tberik tal-Familji.8. Óobbu l-g˙edewwa tag˙kom, ag˙mlu l-©id

lil min jobg˙odkom... (Lq 6:27) Mejju 2010

Velja Djoçesana ta’ Pentekoste.9. Dan hu ©ismi li jing˙ata g˙alikom: ag˙mlu

dan b’tifkira tieg˙i (Lq 22:19) Ìunju 2010 G˙eluq tas-Sena Saçerdotali Speçjali.10. Fittxu li tg˙ixu fil-kwiet, kul˙add jag˙mel li

g˙andu jag˙mel u ta˙dmu b’idejkom (1 Tess 4:11) Lulju 2010

T˙ejjija g˙all-Festa ta’ San GuΩepp.11. Ag˙mlu kull ma jg˙idilkom hu (Ìw 2:5) Awissu 2010 Velja ta’ l-G˙id ta’ l-Assunta.12. Sew jekk tieklu, sew jekk tixorbu, tag˙mlu

x’tag˙mlu, ag˙mlu kollox g˙all-glorja ta’ Alla (1 Kor 10:31) Settembru 2010 Pellegrina©©.

B. Ministeri1. KatekeΩi (ara Programm ‘Tag˙lim nisrani

g˙al kull kategorija’).2. Litur©ija (ara Programmi taç-Çelebrazzjonijiet

litur©içi).3. Djakonija u promozzjoni umana

(L-Equipe tal-Professjonisti Qalin ‘Informa’).

C. Strumenti1. Kunsilli-Kumitati: Presbiterali, Pastorali, tal-

Familja, tal-Adolexxenti u Ω-Ûg˙aΩag˙, tal-GIC, Kateketiku, Litur©iku, ‘Informa’, Finanzjarju, tal-Fundraising.

2. L-Iskola tas-Sorijiet, Primarja u l-ITC3. Media: Bullettin parrokkjali / Radju tal-

Komunità / Website tal-parroçça / Rivista ‘Le˙en il-Qala’.

D. RiΩultata. Komunità ta’ kondiviΩΩjoni u solidarjeta’ - tag˙ti

Ω-Ωejjed u toffri l-bΩonn: kultura tal-g˙oti: ˙in, impenn, talenti.

b. Komunità li tinfeta˙ g˙al min hu fil-bΩonn - l-imwarrbin ta’ kull tip (familji bi problema, is-separati, min mhux miΩΩewwe© regolari, il-fqar, persuni ta’ konvinzjoni reli©juΩa differenti, iΩ-Ωg˙aΩag˙ diΩorjentati, id-drogati).

c. Komunità li timxi flimkien lejn Alla - iç-çelebrazzjonijiet fil-knisja.

d. Komunità familja - ̇ sieb ta’ l-anzjani u l-morda, mhux l-inqas iΩ-Ωjajjar fl-isptarijiet.

e. Komunità li tie˙u ˙sieb l-armonija - id-djar tal-knisja u l-knisja nnifisha / ir-relazzjonijiet bejn l-g˙aqdiet.

f. Komunità li tfittex li jkollha mentalita’ evan©elika - katekeΩi b˙ala mixja ta’ komunjoni u l-g˙ixien u l-qsim ta’ esperjenzi tal-Kelma ta’ Alla.

g. Komunità li tie˙u ˙sieb l-g˙aqda - taqsam il-˙ajja u l-a˙barijiet bil-mezzi ta’ komunikazzjoni li g˙andha.

“L-g˙erf bena d-dar tieg˙u,

waqqaf is-seba’ kolonni tag˙ha” (Pr 9,1)


78

Tag˙lim Nisrani Tag˙lim Nisrani g˙al kull g˙al kull

KategorijaKategorija

“Ag˙mlu kull ma “Ag˙mlu kull ma jg˙idilkom hu” jg˙idilkom hu”

(Ìw 2:5)(Ìw 2:5)

DAR NAZARETH• Grupp tal-VokazzjonijietL-Erbg˙a 5.00 - 5.30pm

DAR PARROKKJALI• AbbatiniIl-Óadd 9.00 - 9.30am

• Azzjoni KattolikaÛg˙arL-Erbg˙a 5.00 - 5.30pmOmmijietIl-Ìimg˙a 5.00 - 5.45pmNisa AdultiIt-Tnejn 3.00 - 4.00pm

• Le©jun ta’ MarijaStudentiIs-Sibt 3.00 - 4.00pmNisa 1It-Tlieta 9.15 - 10.15amNisa 2It-Tlieta 4.45 - 5.45pmIr©ielIl-Óamis 6.30 - 7.30pm

• FamiljiG˙arajjes: Il-Óadd fil-11.00am (Novembru u Marzu)MiΩΩew©in: Il-Óadd fil-11.00am (l-Ewwel Óadd tax-xahar)Ommijiet: Il-Ìimg˙a fil-5.00pm (waqt id-duttrina tat-tfal).Adoloxxenti u Ûg˙aΩag˙: Is-Sibt Form 2 - 3: 7.00 - 7.45pmIt-Tieni Óadd tax-xaharForm 3 ‘l fuq 11.00 - 11.45amIs-Sibt DVD flimkien 8.00 - 10.00pm• Komunità EwkaristikaL-Erbg˙a 6.45pm• Lectio DivinaIs-Sibt 7.00pm

FIL-KNISJA ARÇIPRETALI• Abbatini ÌoddaIl-Óadd 8.45 - 9.15am• Grupp ta’ Patri PijuL-ewwel Tnejn tax-xahar fil-11.00am.• Fl-Ewwel Ìimg˙a tax-xaharNisa: Laqg˙a fil-11.00am u wara quddiesa.Ir©iel: Laqg˙a fis-6.30pm wara l-quddiesa.• G˙al kul˙addIl-Komunità Parrokkjali tin©abar f’ri©lejn Ìesù Ewkaristija dritt wara l-quddiesa ta’ kull nhar ta’ Óamis filg˙axija.

RADJU LEÓEN IL-QALA • G˙all-komunità Parrokkjali kollhaProgrammi ta’ formazzjoni fosthom il-programm ‘Nitkellmu ma’ l-Arçipriet’ fejn infissru l-Pjan Pastorali u naraw il-Bulettin tal-©img˙a, kull nhar ta’ Óadd fid-9.00am.

DAR PARROKKJALI• Pre-Kinder u Kinder It-Tnejn 5.00 - 5.45pm

• Year 1 - Year 3It-Tnejn 5.00 - 5.45pmIl-Óamis 5.00 - 5.45pmIl-Ìimg˙a 5.00 - 5.45pm

MUSEUM BNIET• Year 4 - Form 1It-Tnejn 5.00 - 5.45pmIt-Tlieta 5.00 - 5.45pmIl-Ìimg˙a 5.00 - 5.45pm• Form 2 ‘l fuq, it-Tnejn, it-Tlieta u l-Óamis 6.30 - 7.00pm

MUSEUM SUBIEN• Year 4 - Year 6It-Tnejn 5.15 - 5.45pmIt-Tlieta 5.15 - 5.45pmIl-Óamis 5.15 - 5.45pmIl-Ìimg˙a 5.15 - 5.45pmIl-Óadd 11.00 - 11.15am• Form 1 - Form 5It-Tnejn 6.45 - 7.15pmIt-Tlieta 6.45 - 7.15pmIl-Óamis 6.45 - 7.15pmIl-Ìimg˙a 6.45 - 7.15pmIs-Sibt 7.00 - 7.30pmIl-Óadd 11.00 - 11.15am, 3.00 - 6.30pm


79

Wara Ω-Ωjajjar fid-djar marbutin mal-Missjoni Djoçesana G˙awdex 2008-2009, il-parroçça tal-Qala fuq l-inizjattiva tal-arçipriet Kan. Dr Joe Zammit introduçiet laqg˙at ta’ kull xahar g˙all-familji Qalin li ilhom inqas minn g˙axar snin miΩΩew©a. Intg˙aΩlet din il-faxxa biex familji ©odda li qeg˙din irabbu t-tfal Ωg˙ar ikunu jistg˙u jirçievu tag˙lim ta’ formazzjoni ˙alli jkunu jistg˙u jΩommu lil Alla f’post çentrali fil-˙ajja tal-familja u jg˙addu l-valuri nsara lil uliedhom miç-çokon. L-arçipriet wassal stedina personali lill-familji kollha Qalin li llhom miΩΩew©a inqas minn g˙axar snin u fl-istess ˙in tkellem mag˙hom. ‘Il fuq minn g˙oxrin koppja, il-biçça l-kbira di©a’ bit-tfal jew trabi, bdew ji©u g˙al dawn il-laqg˙at ta’ darba fix-xahar, li jsiru fil-11.00 ta’ filg˙odu l-Óadd, eΩatt wara l-quddiesa tal-10.00. L-arçipriet jag˙Ωel temi li jkunu sfida g˙all-familji tag˙na b˙alma huma l-˙tie©a tas-sagrifiççju, is-salib li jrid iressaqna lejn Alla permezz ta’ Kristu, il-ma˙fra, il-paçi, il-˙in g˙al Alla u affarijiet spiritwali fil-˙ajja mg˙a©©la u aljenata tallum, im©ieba prudenti fuq il-postijiet tax-xog˙ol u o˙rajn. Wara li jag˙mel kelmtejn konçiΩi u mfawra b’tifsir, l-arçipriet jistieden lill-koppji jitkellmu. G˙all-ewwel, ftit kienu jinvolvu ru˙hom b’mod attiv il-familji li jattendu, iΩda malajr draw lil xulxin u bdew jer˙u lsienhom u jesprimu l-idejat u l-biΩg˙at tag˙hom. L-arçipriet involva wkoll lil dawn il-koppji fil-purçissjonijiet u quddies tal-Óadd biex jintegraw mal-komunità parrokkjali billi ftit minn dawn il-koppji huma t-tnejn mill-Qala. Dan l-a˙˙ar ©ie fi tmiemu wkoll kors g˙all-g˙arajjes Qalin mifrux fuq ˙ames Ódud immexxi mill-arçipriet. Attendew sitt koppji u ng˙ataw çertifikat. G˙al dan ix-xog˙ol fil-qasam tal-familja l-arçipriet ikun meg˙jun kontinwament minn tliet koppji mpenjati fil-˙ajja tal-parroçça, b˙ala equipe tal-familja.

Victor Grech

Koppji miΩΩew©aKoppji miΩΩew©aDAWN L-AÓÓAR 10 SNINDAWN L-AÓÓAR 10 SNIN


80

L-Abbatini tal-QalaL-Abbatini tal-QalaJoey Camilleri f’isem l-abbatini kollhaJoey Camilleri f’isem l-abbatini kollha

Fil-˙dax ta’ Novembru 2009 l-abbatini tal-Qala u ta’ G˙awdex kollu marru g˙all-okaΩΩjoni fil-parroçça ta’ Kerçem. L-abbatini bdew de˙lin fil-knisja tnejn tnejn. Jien kont intg˙aΩilt biex intella’ l-offerti. Bdiet il-quddiesa u l-Isqof ˙a pjaçir bil-prezenza tag˙na. Qabel ma ntqalu t-talb tal-fidili g˙amilna l-weg˙diet ta’ meta d˙alna naqdu lil Alla. Malli spiççat il-quddiesa ˙rie©na fuq iz-zuntier u ˙adna ritratt ta’ l-abbatini kollha u wara kellna festin Ωg˙ir fuq iz-zuntier. Din kienet okkaΩjoni sabi˙a li ma ninsija qatt.


81


82

Fl-ewwel laqg˙a tal-Grupp ©did fil-parroçça tag˙na, taΩ-Ûg˙aΩag˙ u Adoloxxenti li saret il-Óadd 23 ta’ Awwissu fid-Dar Parrokkjali, l-Arçipriet spjegalna l-˙sieb tieg˙u u l-g˙an ewlieni wara dan il-grupp ji©ifieri biex in˙ejju programm tajjeb g˙aΩ-Ωg˙aΩag˙ u l-istudenti g˙al matul din is-sena. Flimkien ma’ Dun Richard Farrugia, preΩenti konna 9 membri: Loren Buttigieg, Patricia Buttigieg, Gabriella Curmi, James Mifsud, Mario Rapa, Joseph Tabone, Gabriel Vella, Annamarie Xerri u Joanne Xerri. Iddeçidejna li mmorru ‘live in’ fl-10 u l-11 ta’ Settembru, biex flimkien niddevertu, nidraw lil xulxin u no˙or©u b’xi ideat li jistg˙u jsiru fost is-sena. Il-‘live in’ sar f’Marsalforn fil-flats tal-Kurja l-Erbg˙a 9 u l-Óamis 10 ta’ Settembru. Attendejna 9 membri: Matthew Bonnici, Patricia Buttigieg, Gabriella Curmi, James Mifsud, Mario Rapa, Christoph Schweiger, Gabriel Vella, Annamarie Xerri u Joanne Xerri. Loren u Joseph ma setg˙ux ji©u. Kellna programm sabi˙ g˙ax interessanti u varjat.

L-Erbg˙a 9.00am Tluq9.30am Sistemazzjoni10.00am Ba˙ar1.00pm Ikel2.00pm Sharing4.00pm Ba˙ar7.00pm Quddiesa8.30pm Ikel10.00pm Discussion11.30pm Rqad

Pa©na Ûg˙aΩag˙ u AdoloxxentiPa©na Ûg˙aΩag˙ u Adoloxxenti

Il-Óamis 8.30am Breakfast10.00am Ba˙ar1.00pm Ikel2.00pm Programmazzjoni4.00pm Ba˙ar7.00pm Quddiesa8.30pm Ikel10.00pm G˙eluq


83

Mid-diskussjoni ˙ar©u dawn il-proposti g˙al kull xahar:L-ewwel Óadd – Quddiesa iddedikata g˙alina Ω-Ωg˙aΩag˙ kif ukoll animata minna.It-tieni Óadd – Laqg˙a ta’ formazzjoni fejn ikollna mistiedna differenti biex ikellmuna fuq su©©etti varji. Din tkun wara il-quddiesa ta’ l-g˙axra ta’ filg˙odu. It-tielet Óadd – Attività. Ir-raba Hadd – Ikun vojt, sabiex na˙sbu u n˙ejju g˙all-Ódud l-o˙ra. Ósibna wkoll li nqassmu x-xog˙ol bejnietna, hekk Joanne, Gabriel, Gabriella u Matthew jie˙du ˙sieb l-animazzjoni tal-quddies flimkien ma’ l-Arçipriet; Anna Marie flimkien ma’ Rodiann jie˙du ˙sieb il-laqg˙a ta’ formazzjoni; Mario, James u Christoph jie˙du ̇ sieb l-attivitajiet. Ósibna wkoll li b˙as-sentejn li g˙addew, inkomplu bil-laqg˙a ta’ formazzjoni u wara Dvd fid-Dar Parrokkjali kull nhar ta’ Sibt filg˙axija g˙all-forms 2 u 3, kemm subien u kemm bniet. Il-‘live in’ tant kien esperjenza sabi˙a li nixtiequ nag˙mlu ie˙or fil-vaganzi ta’ l-G˙id.

Patricia Buttigieg


84

Il-qawl Malti jg˙id li l-prevenzjoni a˙jar mill-kura. Il-parti l-kbira tal-˙in tieg˙i matul il-©img˙a ng˙addiha bil-˙sieb u l-˙idma li dan il-qawl ise˙˙ fir-realta’. Óafna drabi aktar nisimg˙u dwar çentri ta’ rijabilitazzjoni fejn il-qofol tal-˙idma tkun li ting˙ata g˙ajnuna lill-vittmi ta’ xi vizzju ˙alli dawn jo˙or©u mill-ixkora inkwiet li jkunu da˙˙lu fiha. Però teΩisti ˙idma li fiha il-qofol tax-xog˙ol hu impenn edukattiv biex tin˙oloq konoxxenza u kuxjenza fis-soçjeta biex il-poplu, iç-cittadini ja©©ornaw ru˙hom dwar dawk l-attitudnijiet u g˙emejjel tag˙na li jekk ma nevitawhomx iwaqqg˙una f’konsegwenzi negattivi li jwassluna f’inkwiet kbir. Fi ftit kliem ix-xog˙ol tieg˙i huwa ta’ koordinatriçi fi ˙dan id-dipartiment tal-Prevenzjoni Primarja ©ewwa l-Fondazzjoni OASI.

L - Fondaz z j on i OAS I h i j a G˙aqda Mhux Governattiva li twaqqfet nhar is-26 ta’ Ìunju 1991, bil-g˙an ewlieni tal-˙idma tag˙ha li • tag˙mel prevenzjoni fil-komunità• toffri interventi immedjati f’sitwazzjonji ta’ kriΩi

personali u• tmexxi programmi ta’ kura u rijabilitazzjoni.

Ix-xog˙ol kollu tal-Fondazzjoni OASI jinbena fuq il-prinçipji li “Il-Óajja Sabi˙a”, “Il-Prevenzzjoni a˙jar mill-kura” u li “Kull servizz soçjali biex ikunu tassew effettiv g˙andu jkollu l-g˙eruq tal-operat tieg˙u fil-komunità”. Niftakar qisu l-biera˙ meta madwar tliet snien ilu beda l-process tieg˙i g˙al din il-poΩizzjoni fit-Taqsima tal-Prevenzzjoni Primarja. Nibda nitbissem meta n©ib lura l-memorji ta’ dak t-tferfir ta’ qalb li kien ikolli qabel l-”interviews”, speçjalment meta kont irçivejt bil-miktub li kont ©ejt aççettata g˙al din il-kariga. Jekk ikolli nqabbel il-professjoni tieg˙i ma’ qawl Malti ng˙id li minn dak inhar ’l hawn ˙ajti professjonalment saret ”mimlija daqs bajda”. Jekk ikolli nqabbel ˙idmieti ma’ xi o©©ett nag˙Ωel il-”Qawsalla”. Niddeskrivi ix-xog˙ol tieg˙i b’dan il-mod min˙abba diversi ra©unijiet, fosthom min˙abba l-varjetà ta’ xog˙ol li jinbidel minn Ωmien g˙all-ie˙or matul is-sena u g˙ad-diversità ta’ nies, speçjalment studenti, tfal u Ωg˙aΩag˙ li

niltaqa’ mag˙hom fil-˙ajja ta’ kuljum tal-˙idma professjonali tieg˙i. Infatti fix-xog˙ol tieg˙i niltaqa’ ma’ kull strata li teΩisti fis-soçjetà Maltija, peress li l-attivitajiet li norganizzaw nimmirawhom lejn is-soçjetà kollha mit-twelid sal-mewt tal-persuna umana. Dan min˙abba l-fatt li a˙na nindirizzaw edukazzjoni li trid tolqot lil kul˙add, g˙ax kul˙add qieg˙ed f’riskju li jaqa’ f’xi vizzju. Biex mill-ideat naslu g˙all-prattika, neΩaminaw bir-reqqa kif l-attivitajiet tag˙na indirizzati lejn il-pubbliku jkunu se j˙allu effett. Qabel kollox naraw li l-programm ikun ma˙sub u mfassal lejn tag˙lim dwar u akkwist ta’ still ta’ ˙ajja aktar poΩittiva, speçjalment fejn hemm involuti t-tfal u Ω-Ωg˙aΩag˙, peress li l-©enerazzjonijiet iΩ-Ωg˙ar l-aktar li huma f’riskju li, inkonxjament u ming˙ajr ma’ jafu fl-innoçenza u n-nuqqas ta’ esperjenza tag˙hom tal-˙ajja, jaqg˙u f’xi viΩΩju. Element ie˙or li jg˙in biex jitfasslu programmi effettivi huwa li jsir a©©ornament u tibdil kontinwu li minn Ωmien g˙al Ωmien tg˙addi minnu l-mixja umana u l-iΩvilupp tas-soçjetà. Ix-xog˙ol tieg˙i jimmira l-˙idma tieg˙i lejn:• Il-Familja: Il-familji huwa n-nukleju soçjali

l i n i l taqa’ l -aktar mieg˙u. Infatt i minn Ωmien g˙all-ie˙or, l-uffiççjali fit-Taqsima tal-Prevenzjoni Primarja tal-OASI jkunu mistieden miç-çentri parrokkjali u çentri lokali o˙ra sabiex j i ltaqg˙u ma’ ©enituri, Ωg˙aΩag˙ jew tfal u fl imkien mag˙hom niddiskutu u nikkonfrontaw su©©etti u sitwazzjonijiet partikolari, li ovvjament ikunu jolqtu l-età tal-udjenza preΩenti. Personalment nemmen li dawn il-laqg˙at jg˙inu lili stess biex nifhem aktar id-dinja tal-adolexxenti - il-˙ajja personali, familjari, edukattiva u soçjali tag˙hom peress li ˙afna attitudnijiet u kunçetti jvarjaw minn ©enerazzjoni g˙all-o˙ra, minn gender g˙all-ie˙or u minn Ωmien g˙al Ωmien,

It-tag˙lim li jkun immirat g˙all-familji j i ng˙a ta uko l l pe rmezz t a l -mezz i t a ’ komunikazzjoni b˙al fuq ir-radju u permezz tal-fuljett OASI.com. Matul is-sena nkun

Il-professjoni tieg˙i fi ˙dan il-

Fondazzjoni OASI...

Minn Daniela Spiteri


85

ninstemg˙u fuq diversi stazzjonijiet tar-radju kemm nazzjonali kif ukoll tal-komunità, li f o s t h o m h e m m R a d j u L e˙e n i l - Q a l a li hu minn ta’ quddiem nett fl-g˙add ta’ stediniet mill-istazzjoni u interventi mill-OASI. G˙alkemm l-OASI hi mag˙rufa ˙afna g˙all-ispeçjalizzazzjoni tag˙ha fil-kamp tad-dipendenza mid-droga u l-alko˙ol, permezz tat-Taqsima tal-Prevenzjoni Primarja l-OASI tifta˙ id-diskussjonijiet u l-impenn tag˙ha wkoll fl-g˙oti ta’ informazzjoni dwar problemi soçjali varji li s-soçjetà Maltija tkun qed taffaçja f’dak il-mument partikolari. Minn hawn nie˙u ukoll l-opportunità biex, f’isem it-tim tal-istaff tal-Prevenzjoni Primarja, nirringrazzja lill-voluntiera, preΩentaturi u tekniçi ta’ Radju Le˙en il-Qala li jog˙©obhom jistednuna regurlarment f’kull skeda li r-radju jifta˙ matul is-sena.

L-OASI.com huwa fuljett li l-Fondazzjoni OASI tqassam f’kull familja ©ewwa G˙awdex fejn fih issib artikli li jkunu miktuba u mmirati g˙all-membri kollha tal-familja. Infatti parti mid-dmir tieg˙i fi ˙dan il-Fondazzjoni OASI hu wkoll l i nikteb u ninforma lis-soçjetà dwar xi problem soçjali u anke ˙jiel dwar kif tista’ teg˙leb çerti sitwazzjonijiet skomdi jew perikoluΩi. Jiena personalment nemmen ukoll li l-fuljett huwa mod tajjeb effettiv ta’ kif il-©enituri u ulied jistg˙u jitg˙allmu jifhmu aktar lil xulxin

Attività rikrejattiva immirata lejn il-familja huwa l-kunçert ta’ Riflessi Sajfin li ta’ kull sena jittella’ fix-xahar ta’ Awwissu ©ewwa l-Menqa ta’ Marsalforn. Il-g˙an ta’ dan il-kunçert huwa varju: biex nirringrazzjaw lis-soçjetà Maltija u G˙awdxija tas-sapport li tag˙ha lejn il-Fondazzjoni OASI, biex immexxu ’l quddiem talenti ©odda, biex ninkora©©ixxu divertiment alternattiv u nadif u biex inkomplu nwasslu l-messa©©i preventivi direttament lill-pubbliku li jattendi bi ˙©aru. Ix-xog˙ol tieg˙i f’din l-attività hu li nikkoordina t-tfassil, il-preparamenti u t-twettieq tal-kunçert sabiex l-istaff kollu flimkien na˙dmu g˙all-istess g˙an … li noffru servizz ta’ livell u kwalità g˙oli fil-qasam tar-rikreazzjoni u kultura lill-komunità.

• Skejjel: Matul is-sena skolastika ng˙addi ˙afna mill-˙in tieg˙i ©o xi skola madwar G˙awdex fejn flimkien ma’ uffiççjali o˙ra tal-OASI noffri servizz ta’ laqg˙at edukattivi ma’ l-istudenti. Dawn il-laqg˙at isiru mal-istudenti kollha mill-ewwel klassi tal-primarja sa l-a˙˙ar sena tal-kulle©©i post-sekondarji ta’ G˙awdex kemm tal-istat kif ukoll dawk privati jew tal-knisja. Ovvjament il-laqg˙at ikunu immirati lejn il-livell edukattiv tal-istudenti. Hekk per eΩempju mal-klassijiet tal-edukazzjoni primarja niffukaw aktar dwar valuri u ˙iliet soçjali, filwaqt li fl-

iskejjel sekondarji l-qofol ikun approfondament u aktar dettal dwar l-abbuΩi varji fosthom l-uΩu ta’ sustanzi tossiçi u l-konsegwenzi tag˙hom fuq il-©isem, il-mo˙˙ u anke fil-˙ajja emottiva u soçjali.

Fil-kulle©©i post-sekondarji nid˙lu b˙ala parti mill-kurrikulu tas-Systems of Knowledge, fejn b˙ala tim tal-Prevenzzjoni Primarja nilqg˙u anke fiç-çentru OASI numru ta’ studenti u n˙ar©uhom fid-dinja tax-xog˙ol b’input fil-qasam soçjo-edukattiv tal-OASI u fejn fl-a˙˙ar l-istudenti jing˙ataw ukoll konsiderazzjoni mill-g˙alliema tag˙hom b˙ala parti mill-ezami finali, billi issir assessjoni fuq l-esperjenza tag˙hom mal-OASI. G˙alija huwa ta’ sodisfazzjon kbir li waqt din il-˙idma tieg˙i fl-OASI nkun qed ng˙in fil-formazzjoni edukativa u fl-akkwista tal-valuri soçjali tal-istudenti biex dawn jikbru f’persuni maturi, effettivi u effiçjenti fil-mixja tag˙hom lejn id-dinja tax-xog˙ol u anke tal-familja.

• Post tax-xog˙ol: K u l l t a n t Ωm i e n x i kumpaniji jippjanaw laqg˙at u programmi ta’ a©©ornament b˙ala parti mill-proçess ta’ ”continued learning” g˙all-˙addiema tag˙hom. It-taqsima OASI tal-Prevenzjoni Primarja kemm-il darba tkun mistieden sabiex tikkontribwixxi f ’ d a w n i l - l a q g˙ a t t a ’ a © © o r n a m e n t partikolarment fl-ambitu tal-”Health & Safety Measures” dwar kif il-l-abbuΩi huma ta’ liema natura huma jaffetwaw drastikament il-˙ajja tieg˙ek kemm fir-responsabilta’ personali, soçjali u anke fuq il-post tax-xog˙ol.

• Tfal: It-Taqsima tal-Prevenzjoni Primarja g˙andha wkoll l-OK Klabb, grupp rikrejattiv g˙at-tfal ta’ bejn id-disa’ u l-erbatax-il sena. Dawn jiltaqg˙u darba fix-xahar u g˙al attività rikrejattiva bl-iskop li t-tfal gradwalment jitg˙allmu japprezzaw il-˙ajja u dak kollu li jdur madwarha. Ng˙allmuhom ukoll sabiex jitg˙allmu jiddevertu ming˙ajr ma jabbuΩaw minn sustanzi jew stili ta’ ˙ajja perikoluΩi. Fix-xahar ta’ Lulju norganizzawlhom ˙amest ijiem ”live-in” fejn nista’ ng˙ id li jkollna l-©ranet mimlijin attivitajiet kemm edukattivi kif ukoll rikreattivi. Matul dawn il-˙ames t’ijiem personalment n©edded fija l-apprezzament lejn dawk l-affarijiet iΩ-Ωg˙ar li jferr˙u lit-tfal u li a˙na l-kbar forsi nsejna u g˙alhekk ma narawx il-valur tag˙hom fl-iΩvilupp u f’sa˙˙tu tat-tfal tag˙na.

• Ûg˙aΩag˙: Il-Fondazzjoni OASI g˙andha klabb ie˙or ÛEST li ji lqa’ fih Ωg˙aΩag˙ li g˙andhom bejn l-˙mistax u t-tmintax-il sena. L-iskop ta’ dan il-klabb hu li ng˙ inu lil l-membri Ωg˙aΩag˙ tieg˙u japprezzaw il-˙ajja


86

fis-sempliçità tag˙ha u fil-kontinwazzjoni ta’ dawk il-valuri li jkunu ©ew imrawma fihom minn tad-dar. Peress li f’dik it-tranΩizzjoni bejn it-tfulija u Ωg˙oΩija hemm iktar çans li jiltaqg˙u ma’ nies u attitudnijiet differenti li jistg˙u iffixkluhom fil-mixja tag˙hom lejn l-maturità l-isforz tal-OASI biex tappo©©ja çerti valuri baΩiçi u tradizzjonalment poΩittivi huwa ta’ kontribut kbir kemm g˙at-tfal infushom kif ukoll g˙as-soçjeta in©enerali.

Kull sena l-Fondazzjoni OASI torganizza a v v e n i m e n t n a z z j o n a l i , l - G˙o t i t a r -rikonoxximent ”IΩ-Ûag˙Ωug˙/a tas-Sena”, fejn jiena wkoll responsabbli tal-ko-ordinament tal-organizzazzjoni ta’ din l-att ività bi l-preparament i kol lha marbuta mag˙ha, naturalment flimkien mal-kumplament tat-istaff.

BaΩikament din hija l-˙idma tieg˙i waqt l-˙inijiet tax-xog˙ol tieg˙i. Kif wie˙ed jista’ jinnota l-attivitajiet ivarjaw minn Ωmien g˙al ie˙or. Apparti l-vanta©© tal-varjazzjoni li jg˙ inek biex ma t id˙olx f ’çertu rut ina monotona, g˙andi iç-çans li kuljum ma’ nies u personalitajiet differenti li nista’ nistqarr dejjem jg˙inuni nitg˙allem u anke nikber u nimmatura fil-karriera professjonali tieg˙i kif ukoll b˙ala persuna. B’wiççi minn quddiem nista’ ng˙id li apparti li naqla’ l-˙obΩa ta’ kuljum mill-©urnata tax-xog˙ol tieg˙i mal-Fondazzjoni OASI qeg˙da nie˙u wkoll ”a life long experience”, kemm f’ambitu professjonali u anke dak personali.

G˙awdex inti gΩira Ωg˙ira,Int l-isba˙ fost ir-re©juni,

Jiena lilek kemm in˙obbok,U g˙al dan g˙andi ra©uni.

Jien twelidt fir-ra˙al tal-Qala,Lili kienu jsej˙u Pepp,

G˙andna statwa ferm sabi˙a,Din hi l-istatwa ta’ San ÌuΩepp.

Il-ba˙ar g˙andna mill-aqwa,Dan hu Óondoq ir-Rummien,

Inqas minnu ssib ˙afna,B˙alu Ωgur ma ssib imkien.

Il-Qala ra˙al mill-isba˙,Hekk jg˙idulna l-beltin,G˙ax fil-karatteristiçi tieg˙u,Dan hu l-g˙axqa tal-barranin.

Bir-ra©un jiena n˙obbok,U lilek jien nimmisjak,I©ri jer©a’ il-˙in jasal,Óa ner©a ni©i narak.

Qala lilek kemm in˙obbok,Lilek ma nibdlek ma’ ˙add,Jien lilek dejjem insemmi,U infa˙˙rek ma’ kul˙add.

Richard Curmi

RAÓAL TWELIDI


87

Rotondo kollox jitkellem fuq il-˙ajja u l-qdusija ta’ San Piju. Huwa semma ukoll li San Piju b˙al ˙afna qaddisin o˙ra g˙ex fit-totalità personali tieg˙u, l-esperjenza tat-tbatija li g˙adda minnha Ìesù, il-pjagi li kellu fuq ©ismu g˙aqqduh mill-qrib ma’ Ìesù Imsallab. San Piju ©ibed ˙afna nies g˙all-qdusija bix-xhieda tieg˙u personali, f’dak li hu t-talb u l-karità. Talb dirett ma’ Alla li g˙amlu mag˙qud Mieg˙u b’mod li ma jistg˙ax jg˙addi ming˙ajru. Il-Qaddis ta’ Pietralcina kien RuΩarju ˙aj li b˙al Marija g˙ex il-misteri li nsibu fl-evan©elji li huma espressi fil-misteri kollha tar-RuΩarju. Dan juri li San Piju kien maqg˙ud ˙a©a wa˙da ma’ dak li hu etern sa minn din id-dinja stess. Il-qofol ta’ dan kollu jidher fuq wiççu meta kien jersaq biex jiççelebra l-quddiesa. L-Im˙abba li kellu f’qalbu u li g˙addieha lill-o˙rajn kienet mimlija tenerezza, frott ta’ l-im˙abba tieg˙u lejn l-Ewkaristija u speçjalment lejn il-morda u s-sofferenti billi jimlihom bil-kura©© biex b˙al Kristu jerfa’ s-salib tat-tbatija sa l-a˙˙ar. Il-Papa ˙e©©e© l-gruppi ta’ talb li huma opra ˙ajja ta’ Patri Piju biex ikunu xhieda ta’ dak li g˙allem u wettaq San Piju. Kmieni wara nofs in-nhar il-Papa Ωar l-isptar fejn iltaqa’ mal-morda, it-tobba u l-˙addiema ta’ l-isptar. Patri Piju bena dan l-isptar mid-donazzjonijiet li kienu jag˙tu n-nies. Huwa semma l-isptar, Dar g˙as-Ser˙an mit-Tbatija. Sptar mill-aqwa, bilfors ikollok tistqarr li huwa tassew id-Drieg˙ ta’ Alla li qed imexxi din l-opra qaddisa. Patri Piju kien jg˙id li l-isptar huwa t-Tabernaklu u l-marid huwa Kristu! Il-Papa temm l-a˙˙ar Ωjara tieg˙u fejn iltaqa’ mas-saçerdoti, reli©juΩi u Ω-Ωg˙aΩag˙ fil-knisja l-©dida msej˙a g˙al San Piju. Il-Papa g˙aΩel b˙ala mudelli ta’ qdusija lil Kurat ta’ Ars San Ìwann Marija Vianney u lil San Piju ta’ Pietralcina. It-tnejn kibru fil-qdusija hekk li t-tnejn ©ibdu eluf kbar ta’ nies g˙as-sagrament tal-qrar u g˙as-sagrifiççju tal-Quddiesa. Filwaqt li nroddu ˙ajr lil Alla ta’ dak li wettaq u g˙adu jwettaq mag˙na permezz ta’ San Piju, b’konvinzjoni nistg˙u ng˙idu li Patri Piju qieg˙ed mag˙na fl-ispirtu, kemm permezz tal-gruppi ta’ talb u ma’ dawk id-devoti kollha. G˙all-grazzja t’Alla u bil-g˙ajnuna tal-Arçipriet Kan. Dr Joe Zammit u d-direttur spiritwali tal-grupp ta’ talb Patri Piju, Fr Charles Buttgieg, a˙na membri tal-grupp ta’ talb niltaqg˙u kull l-ewwel Tnejn tax-xahar fil-˙dax ta’ fil-g˙odu g˙ar-RuΩarju quddiem Ìesu Ewkaristija u wara Quddiesa bl-omelija dwar il-˙ajja ta’ Patri Piju. Kul˙add huwa mistieden biex jattendi. Iva bla dubju ta’ xejn Patri Piju g˙adu mag˙na bl-ispirtu tieg˙u. Il-missjoni tieg˙u g˙ada sejra sal-lum. Hu jsejja˙ in-nag˙a© mitlufa, lura lejn il-mer˙la permezz tas-Sagrament tal-qrar. Il-messa©© tieg˙u g˙al kull wie˙ed u wa˙da minna huwa wie˙ed ta’ tama, fer˙ u ser˙an. Huwa jsej˙ilna lejn l-Unika Knisja Vera li hi l-Knisja Kattolika, bl-ubbidjenza lejn il-Papa, l-Isqfijiet u s-Saçerdoti li jirg˙u l-mer˙la u mhux meta jaqblilna. Mela nkunu ulied spiritwali tal-Patri Qaddis San Piju; waqt li kien ˙aj, qal: “Jien noqg˙od f’bibien is-Sema sakemm uliedi spiritwali jkunu da˙lu lkoll ©ewwa’’.

Niskopru lil San Piju tal-Pjagi u Nikbru spiritwalment

minn M’Antonia Mizzi

Din kienet l-g˙ajta tal-Papa Benedittu XVI fiΩ-Ωjara appostolika li huwa g˙amel f’San Giovanni Rotondo nhar il-Óadd 21 ta’ Ìunju 2009 fl-10.00am lill-folla ta’ madwar ˙amsin elf ru˙. A˙na, il-grupp Maltin u G˙awdxin li morna nΩuru dan il-post qaddis, wasalna jumejn qabel il-wasla tal-Qdusija tieg˙u l-Papa. F’San Giovanni Rotondo t˙ossok li qieg˙ed f’dinja ta’ paçi, frott tax-xhieda li ta f’˙ajtu Patri Piju tul iΩ-Ωmien, lil eluf u eluf kbar ta’ nies li kienu jΩuruh biex jg˙inhom, ifarra©hom u jfejjaqhom speçjalment minn mard spiritwali. Din ix-xhieda Patri Piju urieha b’qawwa kbira bil-fidi li kellu lejn l-Ewkaristija, lejn it-talb b’mod speçjali r-RuΩarju u lejn d-dedikazzjoni tieg˙u, is-sagrament tal-qrar b˙ala konfessur, lejn eluf ta’ pellegrini li fittxew minn g˙andu l-fara©© spiritwali u s-ser˙an tar-ru˙. Il-Óadd fil-g˙odu l-Papa ©ie milqug˙ mill-Isqof tal-post Domenico Umberto D’Ambrosio, mill-awtorità civili u mill-Ministru Ìenerali tal-Kappuççini flimkien mar-Rettur tas-Santwarju tal-Madonna tal-Grazzji. Qabel il-quddiesa l-Papa da˙al fis-Santwarju fejn l-ewwel waqaf g˙all-mument ta’ Adorazzjoni quddiem Ìesù Sagramentat u wara mar iΩur il-kripta tas-Santwarju fejn hemm venerat l-fdalijiet ta’ San Piju ta’ Pietralcina. Minn hemm il-Papa mar fil-pjazza ta’ quddiem il-Knisja l-©dida msemmija g˙al San Piju fejn iççelebra quddiesa quddiem folla, kif di©a’ g˙idt ta’ madwar ˙amsin elf ru˙. Il-Papa sellem bl-ikbar im˙abba lil kul˙add sew lil dawk preΩenti u sew lil dawk li segwew permezz tal-media. Sellem lill-patrijiet Kappuççini, lill-gruppi ta’ talb billi qalilhom intom werrieta ta’ Patri Piju. Fl-omelija tieg˙u l-Papa qal hawn f’San Giovanni


88

Kemm grazzji kbar ixxerred fuqna l-Madonna tas-Sa˙˙a! Dan jixhduh il-˙afna ittri li nirçievu ta’ kull ©img˙a fl-uffiççju Parrokkjali. Óafna jitolbuna nkomplu nitolbu g˙alihom. Óafna o˙ra jirringrazzjaw lill-Madonna tal-grazzji kbar li jkunu qalg˙u bl-interçessjoni tag˙ha. J.D. Jien qlajt tliet grazzji kbar bl-interçessjoni tal-Madonna ‘Salus Infirmorum’. Nixtieq li tibg˙atuli ftit santi biex inqassamhom u hekk inkompli inxerred id-devozzjoni lejn il-Madonna. E.S. Qed nibg˙at l-offerta tieg˙i biex tixg˙elu xema’ quddiem ix-xbieha tal-Madonna tas-Sa˙˙a u ta’ San ÌuΩepp. Qlajna grazzja kbira bl-interçessjoni tag˙hom. Grazzi ˙afna. R.S. Fit-talb tag˙kom lill-Madonna tas-Sa˙˙a ftakru ftit d’dawk il-miΩΩew©in li g˙alkemm jixtiequ ˙afna, g˙adhom bla tfal. G˙andi o˙ti wa˙da minnhom. Fuq ix-xog˙ol qatt ma jag˙mlulha kura©©, anzi dejjem ig˙idulha li t-tfal illum huma problema li jekk tista’ te˙les minnha. Nirringrazzjak tat-talb tag˙kom. J.B. Jien qlajt Ωew© grazzji minn g˙and il-Madonna tas-Sa˙˙a. L-ewwel grazzja ta’ wa˙da li kellha marda serja u issa bdiet ter©a ti©i g˙ax-xog˙ol g˙ax fieqet kompletament. It-tieni grazzja ta’ wie˙ed li kien biered ˙afna f’dak kollu li hu nisrani u issa resaq b’ru˙u u ©ismu lejn Alla. In˙oss ˙afna li dawn il-grazzji qlajthom bittalb lill-Madonna tas-Sa˙˙a. M.T.C. A˙na ©ejna grupp taç-Çentru Soçjali tar-ra˙al tag˙na fil-knisja ta’ San ÌuΩepp tal-Qala. Irrid ng˙id li x-xbieha tal-Madonna tas-Sa˙˙a sa˙ritni warajha. Nixtieq inqassam mis-santi li juri din ix-xbieha lill-membri kollha tal-familji tag˙na u anke lil dawk li naf. G˙alhekk jekk jog˙©bok ibg˙atli ftit

minnhom. Nitolbok ukoll tilqa’ l-offerta tieg˙i. Prosit tassew tal-knsija sabi˙a li g˙andkom. M.C. Jien qlajt grazzja minn g˙and il-Madonna. Il-baby kellu ˙afna fluid ©o g˙onqu qabel twieled. Tlabna ˙afna lill-Madonna u l-fluid sparixxa kollu. Il-baby twieled healthy. Nixtieq li dil-offerta tieg˙i tixtri xema’ u bukkett ward frisk u tpo©©iehom quddiem ix-xbieha tal-Madonna ‘Salus Infirmorum’. A.S. Nixtieq li tibg˙atli santi tal-Madonna tas-Sa˙˙a bit-talba bl-IngliΩ. Dawn se nibg˙athom lil uliedi li jg˙ixu tnejn l-Awstralja u tnejn Sqallija. Nixtieq ni©i l-Qala biex nitlob quddiem ix-xbieha tal-Madonna. Forsi xi darba naqta’ xewqti, jekk il-Bambin irid. D.B. Jiena nixtieq nirringrazzja lill-Madonna tas-Sa˙˙a talli ˙elsitni minn mewta çerta wara li kelli inçident gravi ˙afna ©ewwa dari meta waqa’ l-armarju fuq mo˙˙i. A˙na n˙obbuk O Madonna tas-Sa˙˙a. Grazzi li tieqaf mag˙na f’kull bΩonn tal-˙ajja tag˙na.

JF G˙axaq ES U.S.AMG u RD Fgura CC GudjaRM u HM Msida MC GwardamangiaDB Gwardamangia CC LuqaTK Kanada MC St LuçijaMC Qawra JA San ÌiljanMA Zabbar TR VallettaVZ St Venera SB Mellie˙aCS St Vincent de Paul CF LuqaDG Ûejtun RC B’BugiaMC G˙ajnsielem MP ÓamrunEC Mosta JG BormlaJF Zabbar

Grazzi Madonna g˙ax int tista’ tfejjaqnaminn ÌuΩeppa Camilleri


89

Is-Santwarju tal-Kunçizzjoni, illi g˙andna ©ewwa l-Qala, Kappella mill-eqdem tal-gΩejjer Ωgur li mkien m’hemm o˙ra b˙alha.

Das-Santwarju g˙andu storja, Ix-xhieda tat-tradizzjoni; Li jinsab fil-post fejn mibni Ta’ Alla kienet id-direzzjoni.

Skond din it-tradizzjoni Fil-Qala, snin ilu bil-mijiet, Riedu li maqdes Ωg˙ir jinbena Biex iwettqu l-imqaddsa dmirijiet.

L-art g˙alhekk dritt ©iet mag˙Ωula Fil-qalba tar-ra˙al sew, Bi ˙©arhom il-Qalin kollha Dax-xog˙ol qaddis jibnu bdew.

IΩda ©ara li kull fil-g˙odu Lura g˙ax-xog˙ol, ma jsibu xejn, Il-©ebel li kienu jibnu Jisparixxi matul il-lejl. Kien hemm min ukoll fattarha Li kienet ˙idma ta’ xi bag˙al.

G˙all-ewwel in-nies t˙assbu,G˙aliex u x’kien dana l-ixkiel?!Kien hemm min ukoll fattarhaLi kienet ˙idma ta’ xi ˙alliel.

Lejla wa˙da g˙amlu l-g˙assa Ódejn il-©ebel sewwa sta˙bew, Biex jaraw x’kien sejjer ji©ri Bis-sabar kollu jistennew.

Meta l-lejl kien da˙al sewwa, L-g˙assiesa mrekkna g˙all-irdoss; Raw Mara liebsa lbies abjad Tieqaf quddiem tal-©ebel il-gozz.

Wara ftit daret u telqet Lejn tal-Mar©a ©ibdet g˙all-wied, Óa©a tal-g˙a©eb, anke il-©ebel Wa˙da wa˙da warajha timxi bdiet. L-g˙assiesa b’biΩa’ li twa˙˙axImwerwrin marru lejn id-dar,Lil qrabathom qalu bil-©rajja,Mar-ra˙al xterdet dritt l-a˙bar.

Fuq il-post Ωdiedet il-g˙assa Biex jaraw x’kien qed isir, Re©a’ l-istess; kif ti©i l-Mara, G˙al warajha l-©ebel itir.

Did-darba xi ftit g˙assiesa G˙amlu ˙ilithom u l-kura©©, Wara dil-Mara mxew bil-mo˙bi, G˙amlu speçi ta’ spjuna©©.

Ìibdu g˙al post “il-Óalq” imsejja˙, Hemmhekk iI-Mara sparixxiet, B’g˙a©eb kbir, mi©bur f’rokna, Jaraw tal-©ebel it-tag˙bijiet. Dil-©rajja t˙assib kbir nisslet, Óadd ma jaf kif ser tispiçça, Imnebb˙in minn dawl il-G˙oli, FI-a˙˙ar fehmu x’kienet il-biçça.

G˙arfu min kienet il-Mara, Dir-rieda dritt qablu mag˙ha, Fejn Hija riedet li jibnu l-knisja G˙ad-devozzjoni u l-qima Tag˙ha.

G˙ax-xog˙ol dritt meddew idejhom Bidu g˙all-bini n-nies taw, F’tarf “il-Óalq”, fil-post imnebba˙, Dan il-Maqdes illum naraw.

It-tradizzjoni tkompli tg˙idilna Li fuq l-ewwel post li kien mag˙Ωul, Flok il-knisja, b˙ala tifkira, Salib tal-©ebel ©ie mag˙mul.

Ricky Haber

It-Tradizzjoni Tas-Santwarju Tal-Kunçizzjoni


90

Lill-Qala

Urihom ‘l-ir˙ula l-o˙ra Qala ta’ qalbi,Ìenbejk miksija bis-silla ˙amrana,

Dirg˙ajk bid-dwieli mΩar©na,U dak wiççek miksi bil-qronfol u l-ward tal-Madonna.

Urihom Ωew© tempji u l-Ìebla l-Wieqfa!L-G˙erien siekta, fortin li biΩ-Ωmien tg˙abba,

Li kollha fid-dawl tal-qamar sbejja˙,Jirrakkontaw stejjer sbie˙ mimlijin im˙abba.

Kont Ωg˙ir darba u kas,Tieg˙ek ftit tajt ra˙al a˙firli.

Ma llum indunajt kemm int sinjur fl-istorja. U ©miel g˙aqlek ˙add m’hu ser ja˙bili.

J’Alla San ÌuΩepp jg˙asses fuqek b’g˙ajnejn ta’ seqer;

U Alla l-G˙oli j˙arsek u jindukrak minn xi se˙er!

Joe Cutajar6 t’Ottubru 2009

Qala Road - Ghajnsielem Gozo

Quddiem Ìesù u ÌuΩeppi(fil-kamra ta’ l-ikel)

Ìesu’ u int ÌuΩeppiNixtieq titolbu mag˙naMill-Kwadru ˙arsu lejnaU bierku l-ikel tag˙na.

Hekk kif matul ˙ajjitkomFuq il-mejda flimkienKontu qabel titrejquTitolbu t-tnejn flimkien.

Kontu ‘l Alla ssej˙uBiex waqt it-talb fis-skietFuqkom u l-˙olqien kolluIsawwab il-barkiet.

G˙alhekk jiena u martiFil-©abra tad-dar tag˙naLilkom b’˙erqa nitolbuTing˙aqdu fit-talb mag˙na.

Biex hekk il-Barka t’AllaTinΩel fuq l-ikel tag˙naU bl-ikel hekk imbierekNintrefg˙u g˙ax-xog˙ol tag˙na.

ÌuΩe Agius Bonello1/12/2005

Kotrana nsellmulek Ver©ni mbierka, Madonna

Ismag˙ha Madonna ‘l dil-©emg˙a ssejja˙lekTkantalek kotrana, talbietha minsu©Tfissirlek il-g˙aw© u kulma jassarhaU l-provi tal-˙ajja, li jdg˙ajjfu l-miflu©.

Warajk issegwik, di statwa sabi˙a fit-toroqIl-©emg˙a tisfoga, f’tislim pront ta’ fo˙rijaIl-grazzi, ta’ kull ma int, tag˙mel mag˙haIl-fara© ta’ omm vera, ja ˙elwa Marija.

Fit-Tempju, ©ol-Maqdes iΩΩurek, titolbokB’kuruna f’idejha, b’˙addejha mxarrbinTarak titbissmilha, fi statwa supremau l-gwaj fiss tnessilha, li ˙ejjielha d-destin.

Ver©ni mbierka, Immakulata Kunçizzjoni, MarijaInti t-tama tag˙na lkoll, li madwarek qeg˙dinF’©ie˙ il-kobor li inti, u s-setg˙a li tgawdi˙enn g˙alina, lilna lkoll, midinbin.

T˙alliehx mill-©did jisba˙, jum ie˙or ta’ niketMa jifla˙x dan il-poplu, g˙al aktar tbatijajg˙addi, jum wara’ie˙or, imfawwar b’dulurima jifla˙x ta’ did-dinja, kulma jsir, hu l-˙tija.

F’dan jumek, osbej˙a stilla fiddiena, Madonna˙enn g˙alina u ieqaf mag˙na fil-hemmf’©ie˙ l-im˙abba li g˙alik tferfer qalbnala t˙allix li din ru˙na tintreba˙, tintemm!

Alfred Attard, Diçembru 2009


91

Kronaka Kronaka tal-Parroçça

-Qala - Jannar 2010

10 ta’ Ìunju Tajna bidu g˙all-Erbg˙at ta’ San ÌuΩepp. Il-motto “Int, li bi kbira ˙e©©a ndukrajt u ˙arist il-Familja Divina, ag˙ti g˙ajnuna lill-ulied ma˙buba ta’ Ìesù Kristu” u t-temi mag˙Ωula g˙al din is-sena kienu ispirati mill-Ençiklika ‘Quamquam pluries’ tal-Papa Ljun XIII fl-okkaΩjoni tal-120 sena tag˙ha u mill-EΩortazzjoni Appostolika ‘Redemptoris Custos’. F’kull Erbg˙a kellna predikatur differenti.

l-Konçelebrazzjoni, ˙adna sehem fil-purçissjoni Ewkaristika tal-Qalb ta’ Ìesù.

26 ta’ ÌunjuÓadna sehem f’pellegrina©© biex infakkru l-mi©ja fostna tax-xbieha devota ta’ Ìesù Redentur. Óadu sehem il-kleru, l-abbatini, il-Fratellanza tal-parroçça tag˙na u dik tal-parroçça tal-Isla flimkien mal-poplu tal-Qala, il-Qalin li jg˙ixu barra mir-ra˙al u l-˙bieb tag˙hom. Wara tmexxiet Konçelebrazzjoni Solenni segwita mill-Benedizzjoni sagramentali.

4 - 5 ta’ LuljuF’dan il-weekend ˙adna sehem fil-Maratona ta’ ©bir ta’ fondi b’risq Radju Le˙en il-Qala.

mi©bura minn JOSEPHINE XUEREB

13 ta’ ÌunjuFesta tal-Ìisem u d-Demm g˙aΩiΩ ta’ KristuFilg˙odu saret Konçelebrazzjoni Solenni tal-Festa tal-Korpus bis-sehem tal-Kor Parrokkjali San ÌuΩepp u wara purçissjoni bis-Sagrament bis-sehem tal-Fratelli u t-tfal tal-Ewwel Tqarbina.

19 ta’ ÌunjuSolennità tal-Qalb Imqaddsa ta’ ÌesùJ u m t a ’ A d o r a z z j o n i . F i l g˙ a x i j a w a r a

22 ta’ LuljuJum il-ÌeneroΩitàTajna bidu g˙all-Festi ad unur ta’ San ÌuΩepp b’Konçelebrazzjoni Solenni mmexxija mill-Vigarju Ìenerali Mons. Giovanni Bosco Gauci. Mistiedna partikulari kienu l-Qalin residenti barra l-parroçça. Wara n˙ar©et l-istatwa devota ta’ San ÌuΩepp min-niçça. Óadet sehem il-Banda tag˙na Ite ad Joseph li wara esegwiet març mill-Knisja g˙all-KaΩin tal-Banda.


92

23 ta’ LuljuJum it-tfal u l-istudentiIl-quddiesa tal-ewwel jum tan-novena tmexxiet minn Fr Martin Micallef, Direttur tad-Dar tal-Provvidenza bis-sehem tat-tfal u tal-istudenti flimkien mal-katekisti. It-tfal kienu m˙e©©a j©ibu rigali g˙at-tfal tal-istess Dar. Anima l-kant, il-Kor Parrokkjali ‘Magnificat’. Wara ttellg˙et serata ta’ log˙ob u divertiment g˙at-tfal u g˙all-istudenti kollha, fil-pjazzetta.

24 ta’ LuljuJum l-Adoloxxenti u Ω-Ûg˙aΩag˙It-talba tar-RuΩarju b’intenzjoni g˙all-vokazzjonijiet tmexxiet mill-Grupp tal-Vokazzjonijiet u l-Grupp tal-Abbatini tal-parroçça. Wara, Mons. Pawl Vella mexxa quddiesa li fiha saret il-Vestizzjoni tal-Abbatini l-Ìodda. Anima l-kant, il-Grupp tal-Adoloxxenti u Ω-Ωg˙aΩag˙. Mistiedna speçjali kienu r-Reli©juΩi u l-Lajçi kkonsagrati G˙awdxin.

26 ta’ LuljuJum ta’ Radd il-Óajr tal-25 sena tas-saçerdozju tal-Arçipriet Kan. Dr Joe ZammitÓadna sehem f’Korteo ta’ Mer˙ba bis-sehem tal-Banda tal-Qala Ite ad Joseph minn ˙dejn il-Kunvent tas-Sorijiet Fran©iskani g˙all-Knisja Arçipretali. Wara, ng˙aqadna lkoll flimkien g˙all-Konçelebrazzjoni ta’ Radd il-Óajr tal-Ìublew tal-Fidda tas-Saçerdozju tal-Arçipriet Kan. Dr Joe Zammit li fiha nise© il-pani©ierku l-Isqof Emeritu Mons. Nikol Ì. Cauchi.

27 ta’ LuljuJum il-FamiljaL-Arçisqof Emeritu ta’ Malta Mons. ÌuΩeppi Mercieca mexxa Konçelebrazzjoni Pontifikali fejn matulha sar talb partikulari g˙all-koppji miΩΩew©in li kienu qed jiççelebraw l-anniversarju taΩ-Ωwie© tag˙hom kif ukoll saru t-ti©did tal-weg˙diet taΩ-Ωwie©. Anima l-kant, il-Grupp tal-adoloxxenti u Ω-Ûg˙aΩag˙. Aktar tard, ittellg˙et serata divertenti ta’ Talent Lokali fl-Iskola Primarja.


93

28 ta’ LuljuJum l-G˙aqdiet SoçjaliIl-Konçelebrazzjoni Pontifikali tmexxiet mill-E.T. Mons. Isqof Mario Grech li fiha amministra s-sagrament tal-Konfirmazzjoni lill-adolexxenti tal-familji emigranti. Óadu sehem l-G˙aqdiet Soçjali tal-Parroçça filwaqt li anima l-kant il-Kor Parrokkjali ‘San ÌuΩepp’.

29 ta’ LuljuJum ir-Residenti Barranin In©barna lkoll flimkien g˙all-Kant tal-G˙asar u wara ˙adna sehem fil-Konçelebrazzjoni bl-omelija tat-Tridu minn Fr Martin Cilia M.S.S.P. F’din il-lejla ©iet organizzata it-Tnax-il Edizzjoni tal-Gozo International Celebration bit-tema ‘Give Peace a Chance’.

30 ta’ LuljuJum l-EmigrantiIt-tieni jum tat-tridu kien bis-sehem tal-emigranti Qalin li kienu fostna g˙all-festa. L-omelija tat-Tridu kienet f’idejn Fr Martin Cilia M.S.S.P. Wara, l-emigranti Qalin kienu mistiedna g˙al laqg˙a soçjali g˙alihom fiç-Çentru Parrokkjali. Aktar tard filg˙axija, març mill-Baned Ite ad Joseph tal-Qala u Santa Margerita ta’ Sannat li ntemm bit-tlug˙ tal-istatwa ta’ San ÌuΩepp fuq il-pedestall fi Pjazza l-Isqof Mikiel Fran©isk Buttigieg.


94

31 ta’ LuljuJum l-EwkaristijaFil-Konçelebrazzjoni tat-tielet jum tat-tridu, bl-omelija mill-Arçipriet Kan. Dr Joe Zammit, ˙adu sehem il-Ministri Straordinarji tal-Ewkaristija u dawk li jie˙du sehem fl-Adorazzjoni ta’ kuljum matul is-sena. Id-dimostrazzjoni bl-istatwa ta’ San ÌuΩepp, xog˙ol tal-istatwarju G˙awdxi Wistin Camilleri, kienet akkompanjata mill-Baned Ite ad Joseph tal-Qala u Prekursur tax-Xewkija. Waqt it-tlug˙ tal-istatwa fuq il-pedestall fil-pjazza ndaqq l-Innu Popolari ‘Lill-GlorjuΩ Patrijarka San ÌuΩepp Patrun tal-Qala’. Wara kul˙add setà jitpaxxa bil-log˙ob tan-nar tal-art fil-pjazza.

1 t’AwwissuJum il-BenefatturiFilg˙odu, Mons. Lawrenz Xerri f’g˙eluq il-50 anniversarju tas-saçerdozju tieg˙u, mexxa quddiesa bil-kant tat-Te Deum. Óadu sehem il-morda, l-anzjani u l-persuni fi bΩonnijiet speçjali. Fl-a˙˙ar ing˙atat tifkira tal-Festa.


95

Filg˙axija, l-Isqof Emeritu Mons. Francis Adeodato Micallef O.C.D. mexxa t-Translazzjoni Solenni tar-Relikwija ta’ San ÌuΩepp mill-Kappella tas-Sorijiet Fran©iskani g˙all-Knisja Arçipretali u li fiha ˙adu sehem il-Fratellanza ta’ San ÌuΩepp tal-Qala flimkien mal-Arçikonfraternità ta’ San ÌuΩepp tar-Rabat ta’ Malta. Wara ˙adna sehem fil-Konçelebrazzjoni Solenni.

Wara, beda l-març popolari mill-Banda La Stella tal-Belt Vittorja u mill-Banda San ÌuΩepp ta’ G˙ajnsielem filwaqt li l-Banda Victory tax-Xag˙ra tellg˙et Programm MuΩikali fil-Pjazza. F’nofsillejl kien hawn wirja spettakolari u unika tan-nar tal-art fil-pjazza.

2 t’AwwissuJum il-FestaIl-Konçelebrazzjoni Pontifiali tmexxiet mill-E.T. Mons. Mario Grech, Isqof ta’ G˙awdex li fiha g˙amel diskors tal-okkaΩjoni. Il-març popolari u brijuΩ ta’ din is-sena kien f’idejn il-Banda Pinto tal-Parroçça San Sebastjan, Óal Qormi, bis-sehem tal-adolexxenti u Ω-Ωg˙aΩag˙ Qalin. L-G˙asar Solenni tmexxa mill-W.R. Mons. Lawrenz Xerri, tal-Kapitlu tal-Katidral. Il-purçissjoni bl-istatwa devota ta’ San ÌuΩepp tmexxiet mill-W.R. Mons. Lawrenz Xerri flimkien mal-Kleru tal-Parroçça u l-Fratellanza ta’ San ÌuΩepp tal-Qala u l-Fratellanzi tal-Parroçça tal-Isla. Il-Banda Ite ad Joseph tal-Qala esegwiet l-Innu A San Giuseppe ta’ Mro Indri Borg bis-sehem tal-Kor u wara akkompanjat il-purçissjoni b’marçi reli©juΩi filwaqt li l-Banda Mnarja tan-Nadur tellg˙et programm muΩikali fil-pjazza. Id-d˙ul tal-istatwa ta’ San ÌuΩepp kien akkumpanjat minn spettaklu kbir ta’ log˙ob tan-nar. Lura fil-Knisja ndaqqet l-Antifona u ng˙atat il-Barka Sagramentali. Il-Banda San Girgor ta’ Kerçem g˙alqet il-festi esterni bil-març tal-a˙˙ar.


96


97

8 t’AwwissuG˙eluq it-38 Anniversarju mill-Inkurunazzjoni tal-Kwadru Titulari ta’ San ÌuΩeppIl-Konçelebrazzjoni ta’ Radd il-Óajr bil-kant tat-Te Deum, tmexxiet mis-saçerdot novell Dun Richard Nazzareno Farrugia, li matul l-a˙˙ar sentejn wettaq ˙idma pastorali fil-parroçça. Anima l-kant il-Kor Parrokkjali San ÌuΩepp.

29 t’AwwissuTajna bidu g˙as-Sibtijiet tal-Immakulata Kunçizzjoni fis-Santwarju g˙aΩiΩ tag˙ha.

20 ta’ SettembruFesta tal-Madonna tas-Sa˙˙aFilg˙axija, il-Kan. Dun Ìor© Bezzina mexxa

Konçelebrazzjoni bis-sehem tal-kor parrokkjali San ÌuΩepp u l-Fratellanza. Wara sar pellegrina©© devot bil-kwadru mirakoluΩ tal-Madonna Salus Infirmorum madwar it-toroq tag˙na.

21 – 25 ta’ SettembruÌimg˙a MuseuminaMatul din il-©img˙a stajna ngawdu minn tag˙lim tassew siewi g˙al Ωminijietna, tag˙lim imwassal lilna minn fomm is-Superjuri verament preparati. Din il-©img˙a ntemmet bi play mtella’ mit-tfal u l-istudenti tag˙na.

4 ta’ OttubruFesta tal-Madonna tar-RuΩarjuFilg˙axija n©barna g˙all-Konçelebrazzjoni bis-sehem tal-fratellanza u tal-familji miΩΩew©a dawn l-a˙˙ar g˙axar snin. Anima l-kant il-kor parrokkjali San ÌuΩepp. Wara ˙adna sehem fil-purçissjoni bl-istatwa artistika u devota tal-Madonna tar-RuΩarju.


98

5 ta’ OttubruFtu˙ tas-Sena KateketikaIl-quddiesa ta’ filg˙axija kienet bis-sehem tat-tfal kollha tad-Duttrina flimkien mal-katekisti tag˙hom u l-©enituri. Waqt il-quddiesa l-Arçipriet ta lill-katekisti l-mandat biex jistg˙u jg˙allmu.

18 – 25 ta’ OttubruÌimg˙a Litur©ika-EwkaristikaIl-motto g˙al matul din il-©img˙a, bi preparazzjoni g˙all-Kwaranturi Mqaddsa, kien: “Jiena hu l-˙obΩ tal-˙ajja. Min ji©i g˙andi ma jie˙du qatt il-©u˙, u min jemmen fija ma jkun qatt bil-g˙atx.” Il-motto u t-temi mag˙Ωula kienu ispirati mill-Pjan Pastorali Djoçesan 2009 – 2012 fejn l-Evan©elju ta’ San Ìwann huwa mag˙Ωul g˙al din is-sena Saçerdotali Speçjali. Kuljum, matul in-nofstanhar ta’ f i lg˙odu kien hemm adorazzjoni animata. Il-quddiesa ta’ filg˙axija kienet immexxija minn predikaturi differenti li wasslulna ˙sibijiet dwar l-Ewkaristija. Il-priedki tal-Kwaranturi kienu f’idejn Patri Anton Farrugia O.F.M. F’nhar il-festa lil Ìesù Ewkaristija, il-Vigarju Ìenerali Mons. Giovanni Bosco Gauci, mexxa Konçelebrazzjoni Solenni bis-sehem tal-Kor Parrokkjali ‘San ÌuΩepp’. Wara saret purçissjoni Ewkaristika solenni bis-sehem tal-Fratellanzi tas-Sagrament u ta’ San ÌuΩepp. B˙ala g˙eluq tkanta t-Te Deum u ng˙atat il-Barka Sagramentali.

8 ta’ NovembruKmieni wara nofsinhar mxejna f’pellegrina©© mill-pjazza g˙aç-çimiterju parrokkjali. Wara tbierku l-oqbra u l-g˙eΩieΩ tag˙na mejtin.

15 ta’ NovembruKellna mag˙na lis-seminaristi tad-djoçesi flimkien mas-superjuri tag˙hom g˙aç-çerimonja tar-Rit tal-Ammissjoni, fejn Ωew© kandidati, g˙amlu t-talba uffiççjali tag˙hom biex ikunu milqug˙a g˙all-ordni tas-saçerdozju ministerjali.

27 ta’ Novembru Ittellg˙et play Marjana bl-isem “Kull deni ˙udu b’©id” mill-G˙aqda Armar San ÌuΩepp.

22 – 28 ta’ NovembruL-istatwa sabi˙a tal-Immakulata Kunçizzjoni kienet esposta fil-Knisja Arçipretali g˙all-qima tag˙na.

28 ta’ Novembru L-ewwel Jum tan-Novena – Jum il-FamiljaIl-motto mag˙Ωul g˙all-festa tal-Immakulata Kunçizzjoni ta’ din is-sena kien “Marija, Omm il-Kelma Inkarnata.” Sar pellegrina©© devot aux flambeau mill-Knisja Arçipretali g˙as-Santwarju tal-Kunçizzjoni bl-istatwa tal-Immakulata bis-sehem tal-kleru, abbatini u fratelli. Wara l-Barka Sagramentali, ©iet iççelebrata l-Ewkaristija bil-priedka minn Dun Geoffrey George


99

Attard bis-sehem tal-familji miΩΩew©a dawn l-a˙˙ar 10 snin. Dritt wara, sar it-tberik tal-Pedestall indurat mill-©did mill-Induratur Horace Farrugia tal-Imdina, tal-Istellarju rrestawrat bid-deheb u l-fidda mid-Ditta ‘Laga’ u tal-Bradella, xog˙ol ta’ Karmnu Portelli.

29 ta’ NovembruIt-Tieni Jum tan-Novena – Jum il-MordaFilg˙odu, il-quddiesa kienet bis-sehem tal-morda u nies bi bΩonnijiet speçjali. Sar l-Att ta’ Konsagrazzjoni tal-Morda kollha lill-Qalb bla Tebg˙a ta’ Marija. Wara ng˙atat tifkira lil dawk kollha preΩenti. Filg˙axija, wara l-quddiesa tat-Tieni Jum tan-Novena bil-priedka minn Dun Geoffrey George Attard, tpo©©a l-brillant fil-girlanda tal-istatwa tal-Immakulata.

30 ta’ Novembru It-Tielet Jum tan-Novena – Jum it-TfalIr-RuΩarju meditat kien bis-sehem tat-tfal u l-katekisti tal-parroçça. Wara l-Quddiesa, bil-priedka minn Dun Geoffrey George Attard, tpo©©iet f’ri©lejn il-Madonna il-warda tad-deheb f’isem it-tfal kollha tal-Parroçça. Anima l-kant il-Kor Parrokkjali Magnificat.

1 ta’ DiçembruIr-Raba’ Jum tan-Novena – Jum il-BenefatturiMatul il-quddiesa, bil-priedka mill-Kan. Dun Ìor© Farrugia, sar talb partikulari g˙all-benefatturi ˙ajjin u mejtin tas-Santwarju.

2 ta’ DiçembruIl-Óames Jum tan-Novena – Jum l-G˙aqda tal-Knejjes InsaraFil-quddiesa tal-Óames Jum tan-Novena sar talb g˙all-G˙aqda fil-Knisja ta’ Kristu bis-sehem ta’ ˙utna kattoliçi barranin li jg˙ixu fostna.

3 ta’ DiçembruIs-Sitt Jum tan-Novena – Jum il-VokazzjonijietIl-quddiesa tas-sitt jum tan-Novena kienet bil-priedka mill-Kan. Dun Ìor© Farrugia. Matulha sar talb partikulari g˙all-vokazzjonijiet saçerdotali u g˙all-Óajja Reli©juΩa u Kkonsagrata bis-sehem tar-Reli©juΩi G˙awdxin.

4 - 6 ta’ DiçembruG˙al matul dawn it-tlett ijiem tat-Tridu, kellna mag˙na lil Kan. Dun Noel Saliba li wasslilna xi ˙sibijiet marbutin mal-Ver©ni Marija.

7 ta’ DiçembruLejlet is-SolennitàKmieni filg˙odu fis-Santwarju tmexxiet quddiesa b’suffra©©ju tar-Retturi u l-Benefatturi tas-Santwarju. Fl-a˙˙ar tal-Quddiesa tkanta l-Innu ta’ Radd il-Óajr, Te Deum f’g˙eluq in-Novena u t-Tridu. Aktar tard wara nofsinhar, il-W.R. Arçipriet Kan. Dr Joe Zammit mexxa t-Translazzjoni u Konçelebrazzjoni Solenni bis-sehem tal-kleru tal-parroçça.

8 ta’ DiçembruJum is-Solennità tal-Immakulata KunçizzjoniMinn kmieni filg˙odu sa tard wara nofsinhar, saru bosta pellegrina©©i minn kull rokna t’G˙awdex. L-E.T. Mons. Mario Grech, Isqof t’G˙awdex mexxa Konçelebrazzjoni Pontifkali Solenni bis-sehem tal-kleru tal-parroçça. Aktar tard wara nofsinhar, saret il-55 Edizzjoni tal-Pellegrina©© Tradizzjonali tal-muturi, roti u karozzi mill-Pjazza tas-Santwarju Ta’ Pinu. Mal-wasla tal-Pellegrina©© fil-Pjazza tas-Santwarju tal-Kunçizzjoni, sar it-tberik tal-vetturi mill-W.R. Arçipriet Kan. Dr Joe Zammi filwaqt li tqassmu rikordji lis-sewwieqa. Filg˙axija, in©barna lkoll flimkien g˙all-G˙asar Solenni kantat mill-W.R. Mons. Lawrenz Xerri tal-Kapitlu tal-Katidral flimkien mal-kleru tal-parroçça. Il-purçissjoni bl-istatwa devota tal-Immakulata Kunçizzjoni tmexxiet mill-W.R. Dun Lawrenz Theuma, f’g˙eluq il-50 sena tas-Saçerdozju tieg˙u, flimkien mal-Kleru, l-abbatini u l-Fratellanzi tal-Parroçça tal-Qala u tal-Isla. Il-Banda Ite ad Joseph tal-Qala esegwiet l-Innu ‘Lill-Ver©ni bla Tebg˙a tal-Qala’ bis-sehem tal-Kor Parrokkjali ‘San ÌuΩepp’ u wara akkumpanjat b’marçi reli©juΩi. Mad-d˙ul tal-istatwa tkantat l-‘Ave Maria’, l-Antifona u ng˙atat il-Barka Sagramentali.


100

Il-Óadd 13 ta’ Diçembru Ìiet iççelebrata it-13-i l edizzjoni tal-Gozo International Celebration, l-edizzjoni tal-Milied, bit-tema ‘God rest ye merry, gentlemen’. Dan l-Avveniment Ekumeniku, b˙as-soltu ©ibed bosta residenti barranin li ppakkjaw litteralment il-knisja.


101

It-Tlieta 15 ta’ Diçembru Tajna bidu g˙an-Novena tal-Milied. PreΩenza nkora©©anti kull fil-g˙axija, tag˙lim milqut, litur©ija ˙ajja, fi knisja mΩejna bi m˙abba fost tant g˙ajnuna minn ˙afna, bi presepju mag˙mul b’seng˙a mis-sagristan Johnny Theuma, imsie˙eb mill-adolexxenti tag˙na. Father Christmas ma naqasx li jasal din is-sena wkoll u jΩur il-familji li talbuh. It-tfal ukoll taw mir-rigali tag˙hom lid-Dar tal-Provvidenza. Il-qofol ta’ dawn il-jiem ta’ t˙ejjija kienet il-Quddiesa Solenni ta’ Nofs il-lejl, wara purçissjoni bil-Bambin u Programm tassew sabi˙ imtella’ fil-knisja mis-Soçjetà tal-Museum.


102

Fl-okkaΩΩjoni tas-Sena Saçerdotali Speçjali, id-Dar ta’ l-Arçipriet ©iet irrinovata kompletament, b’tali mod li saret id-dar saçerdotali, bl-isem ta’ ‘Dar Nazareth’.


103

21 55 79

Opening Hours:Monday to Saturday 09.00 - 13.00

Friday open all day

146, Old Bakery Street, Valletta - MaltaShop: 2123 2933 • Mob: 9985 6842

GEORGE ZAMMIT & SONSdealer & supplier of re l igious art icles

Cera del l ’Erom - Xema Likwida

Salvu Camilleri & Sons Ltd.

(Tan-Najsi)Suppliers of Ready Mix

Concrete, Crane HireReady Mix Plant: 2156 0346

Residence: 2155 1485Mobile: 9949 5378

“Camilleri House”Belveder Street, QALA

Mario PortelliWOODWORKSWOODWORKS5 St Joseph Street, Qala, Gozo

Tel / Fax: 2156 2985Manufacturers of High Quality Furniture and

Interior Fitments. We guarantee Excellent Craftsmanship


104

Mill-Uffiççju ParrokkjaliMill-Uffiççju Parrokkjali

Mill-1 ta’ Novembru 2008 sat-30 ta’ Novembru 2009 mi©bura minn Melita Camilleri

TGÓAMMDU FIL-FIDI NISRANIJATGÓAMMDU FIL-FIDI NISRANIJA08-11-08 Michael Attard11-01-09 Petra Portelli15-02-09 Neil Debattista22-02-09 Anne Marie Buttigieg11-04-09 Yasmine Marie Mifsud12-04-09 Trisha Farrugia25-04-09 Ana Mercieca25-04-09 Somaya Muscat21-08-09 Xavier De Brincat17-10-09 Jayden Joseph Sciberras14-11-09 Benjamin Mulvaney

MIETU BIS-SINJAL TAL-FIDI MIETU BIS-SINJAL TAL-FIDI U MIDFUNIN FIÇ-ÇIMITERJU TAL-QALAU MIDFUNIN FIÇ-ÇIMITERJU TAL-QALA23-10-08 Angelo Sultana (Nadur) 86 sena11-11-08 Grazia Falzon 104 sena20-11-08 Saviour Meilaq 84 sena28-11-08 Savior Buttigieg 92 sena 11-12-08 Joseph Grima 97 sena14-12-08 Horace Mercieca 71 sena06-01-09 Michael Falzon 93 sena27-01-09 Francis Falzon 79 sena08-02-09 Maria Rosa Buttigieg 89 sena19-02-09 Concetta Camillieri 64 sena27-02-09 Mary Rose Xuereb (Nadur) 54 sena12-03-09 Concetta Magro 75 sena22-04-09 Joseph Xuereb (Nadur) 68 sena 01-05-09 Grace Portelli 82 sena25-05-09 Salvina Camilleri 86 sena27-05-09 Cetta Vella 90 sena09-06-09 Maria Buttigieg 75 sena16-06-09 Concetta Buttigieg 47 sena29-06-09 Joseph Camilleri (Nadur) 46 sena02-07-09 Stephen Grech 83 sena14-07-09 Giuseppa Cremona 97 sena11-09-09 Angiolina Mifsud 73 sena23-09-09 Josephine Farrugia 77 sena18-10-09 Frances Buttigieg 86 sena29-10-09 Anthony Camilleri 53 sena01-11-09 Concetta Mercieca 93 sena12-11-09 Francis Buttigieg 85 sena17-11-09 Mary Rapa 91 sena

INGÓAQDU FIS-SAGRAMENT INGÓAQDU FIS-SAGRAMENT TAÛ-ÛWIEÌ FIL-PARROÇÇATAÛ-ÛWIEÌ FIL-PARROÇÇA

Kelly Sopp ma’ Jonathan CulyPamela Xerri ma’ Marcel Muscat

Amanda Grima ma’ Jason TaboneJoanne Cini ma’ Peter Paul Attard

Maureen Cauchi ma’ George Emmanuel Saguna

INGÓAQDU FIS-SAGRAMENTINGÓAQDU FIS-SAGRAMENT TAÛ-ÛWIEÌ BARRA L-PARROÇÇA TAÛ-ÛWIEÌ BARRA L-PARROÇÇA

Mario Mifsud ma’ Carmen AttardJoey Cutajar ma’ Annette Grima

Josephine Camilleri ma’ Michael TaboneHarry Braithwaite ma’ Caroline Vennaneman

Raymond Abela ma’ Stephanie AzzopardiMark Buttigieg ma’ Jessica Abdilla

Jocelyn Vella ma’ Colin JonesJohnny Mizzi ma’ Melissa Sultana

Angelo Mizzi ma’ Doreen Aquilina

IRÇIVEW IS-SAGRAMENT TAL-GRIÛMA IRÇIVEW IS-SAGRAMENT TAL-GRIÛMA TA’ L-ISQOF MILL-EÇÇELLENZA TIEGÓU TA’ L-ISQOF MILL-EÇÇELLENZA TIEGÓU

L-ISQOF MARIO GRECH L-ISQOF MARIO GRECH NHAR IL-31 TA’ LULJU, 2008NHAR IL-31 TA’ LULJU, 2008

Cassar Samantha mill-AwstraljaCremona Joshua minn New York, U.S.A

nn M Mululvav

lehen il-qala - jannar 2010

Documents