lezen en spellen: theorie en praktijk
DESCRIPTION
Lezen en spellen: Theorie en Praktijk. Prof. dr. Anna M. T. Bosman [email protected]. Twee-route model. Fonologisch Coherentie Model. Microniveau FCM. Ongetraind netwerk (niet-lezer). Bezig met trainen (globaallezer). Getraind netwerk (decodeerder). Verschillen in zelf-consistentie. - PowerPoint PPT PresentationTRANSCRIPT
![Page 2: Lezen en spellen: Theorie en Praktijk](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051516/56814442550346895db0de55/html5/thumbnails/2.jpg)
Twee-route modelMentaal Lexicon
"Woord"
Grafeem-foneem omzetter
WOORD
directe of lexicale route
indirecte of fonologische route
![Page 3: Lezen en spellen: Theorie en Praktijk](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051516/56814442550346895db0de55/html5/thumbnails/3.jpg)
Fonologisch Coherentie Model
Phonologic nodes Semantic nodes
Orthographic nodes
![Page 4: Lezen en spellen: Theorie en Praktijk](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051516/56814442550346895db0de55/html5/thumbnails/4.jpg)
Microniveau FCM
/d1/ /u2/
D1 E2
/e2/ /d1/ /u2/
D1 E2 U2 D1 E2 U2
/d1/ /u2/ /e2/
3a 3b 3c
![Page 5: Lezen en spellen: Theorie en Praktijk](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051516/56814442550346895db0de55/html5/thumbnails/5.jpg)
Ongetraind netwerk (niet-lezer)
/a/........ /z/........ / οο/........ / /e
........ ........ ........A Z O E
![Page 6: Lezen en spellen: Theorie en Praktijk](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051516/56814442550346895db0de55/html5/thumbnails/6.jpg)
Bezig met trainen (globaallezer)
/a/......../z/........../ οο/........... / /e
........ ........ ........ A Z O E
![Page 7: Lezen en spellen: Theorie en Praktijk](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051516/56814442550346895db0de55/html5/thumbnails/7.jpg)
Getraind netwerk (decodeerder)
/a/......../z/......../ οο/........ / /e
........ ........ ........A Z O E
![Page 8: Lezen en spellen: Theorie en Praktijk](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051516/56814442550346895db0de55/html5/thumbnails/8.jpg)
Verschillen in zelf-consistentie
/k// ε / i Phoneme Nodes
NNNNNKEILetterNodes1
21
2
Differen t level s of self-consistenc y between letter-phon eme relations
![Page 9: Lezen en spellen: Theorie en Praktijk](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051516/56814442550346895db0de55/html5/thumbnails/9.jpg)
Monolinguaal netwerk
/a/........./j/......... /dj/........../g/............/z/
.......................... .......................... A J Z
![Page 10: Lezen en spellen: Theorie en Praktijk](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051516/56814442550346895db0de55/html5/thumbnails/10.jpg)
Multilinguaal netwerk
/a/........../j/.......... /dj/........... /g/........./z/
.......................... .......................... A J Z
![Page 11: Lezen en spellen: Theorie en Praktijk](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051516/56814442550346895db0de55/html5/thumbnails/11.jpg)
Stimuli 1e lettertaak
40 woorden met een klinker als beginklank
20 met een lange klank (e.g., adem, eter, over)
20 met een korte klank (e.g., anker, enkel,
orgel)
![Page 12: Lezen en spellen: Theorie en Praktijk](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051516/56814442550346895db0de55/html5/thumbnails/12.jpg)
Proefpersonen 1e Lettertaak
Leeftijdmatch Leesmatch Dyslexie
EMT 70 37 37
KLEPEL 57 33 19
Leeftijd 12;3 8;1 12;3
M/J 10/10 10/10 7/13
![Page 13: Lezen en spellen: Theorie en Praktijk](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051516/56814442550346895db0de55/html5/thumbnails/13.jpg)
1e lettertaak (over vs. otter)
0
200
400
600
800
LeeftijdLeesmatchDyslexie
Ie Letterbenoemtijd
Lange klank
Korte klank
![Page 14: Lezen en spellen: Theorie en Praktijk](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051516/56814442550346895db0de55/html5/thumbnails/14.jpg)
Basis aannamen
Lezen en spellen
Orthografie
Semantiek
Fonologie
Interactief
![Page 15: Lezen en spellen: Theorie en Praktijk](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051516/56814442550346895db0de55/html5/thumbnails/15.jpg)
Volledig en Partieel Netwerk
/a1/ /s2/
A1 S2
/a1/ /s2/
A1 S2
5a 5b
![Page 16: Lezen en spellen: Theorie en Praktijk](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051516/56814442550346895db0de55/html5/thumbnails/16.jpg)
Dyslexia
Reading
Orthography
SemanticsPhonology
??
?
?
?
![Page 17: Lezen en spellen: Theorie en Praktijk](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051516/56814442550346895db0de55/html5/thumbnails/17.jpg)
Stimuli
120 stimuli (spelling-klank consistent)
60 woorden
30 words: klank-spelling consistent
(e.g., MENS, SOMS)
30 words: klank-spelling inconsistent (e.g., FIJN,
SAUS)
60 pseudowoorden30 klank-spelling consistent (e.g., PRUG, KERT)
30 klank-spelling inconsistente (e.g., HIJF, BAUS)
![Page 18: Lezen en spellen: Theorie en Praktijk](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051516/56814442550346895db0de55/html5/thumbnails/18.jpg)
Proefpersonen Lexicale Decisietaak
Leeftijdmatch Leesmatch Dyslexie
EMT 69 31 31
KLEPEL 65 29 21
Leeftijd 12 jaar 7;8 12 jaar
M/J 11/12 9/14 13/10
![Page 19: Lezen en spellen: Theorie en Praktijk](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051516/56814442550346895db0de55/html5/thumbnails/19.jpg)
Consistentie-effect RTsaus - RTmens
0
20
40
60
80
100
120
140
LeeftijdmatchLeesmatchDyslexie
![Page 20: Lezen en spellen: Theorie en Praktijk](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051516/56814442550346895db0de55/html5/thumbnails/20.jpg)
is ook interactief van aard !
Lezen door kinderen met dyslexie
Orthografie
SemantiekFonologie
![Page 21: Lezen en spellen: Theorie en Praktijk](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051516/56814442550346895db0de55/html5/thumbnails/21.jpg)
Leren spellen
Slimme oefeningen en het bevorderen van het spellingbewustzijn
![Page 22: Lezen en spellen: Theorie en Praktijk](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051516/56814442550346895db0de55/html5/thumbnails/22.jpg)
Experiment 1
Een vergelijking van instructiemethoden
![Page 23: Lezen en spellen: Theorie en Praktijk](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051516/56814442550346895db0de55/html5/thumbnails/23.jpg)
Woordjes
paleis stouterd kachel
rondje vuilnis modder
schilderij miauwen nagel
bloot pantoffel hengel
![Page 24: Lezen en spellen: Theorie en Praktijk](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051516/56814442550346895db0de55/html5/thumbnails/24.jpg)
Instructies & Deelnemers
Instructie Goede spellers
Gemiddelde spellers
Leeftijd M/J n
Lezen 96% 83% 7;3 9/5 14
Overschrijven 96% 80% 7;4 6/8 14
Grafeem selectie 97% 87% 7;4 7/7 14
Mondeling spellen 97% 85% 7;4 5/9 14
Visueel dictee 97% 86% 7;3 6/8 14
![Page 25: Lezen en spellen: Theorie en Praktijk](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051516/56814442550346895db0de55/html5/thumbnails/25.jpg)
Trainingsfouten
0
2
4
6
8
10
12
14
Lezen Kopiëren Grafeemselectie
Mondelingspellen
VisueelDictee
Goede spellers Gemiddelde spellers
![Page 26: Lezen en spellen: Theorie en Praktijk](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051516/56814442550346895db0de55/html5/thumbnails/26.jpg)
Prestaties ‘Groep 3’
0
20
40
60
80
100
LezenKopiëren
Grafeem selectieMondeling spellen
Visueel Dictee
Goede spellers Gemiddelde spellers
![Page 27: Lezen en spellen: Theorie en Praktijk](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051516/56814442550346895db0de55/html5/thumbnails/27.jpg)
Conclusies
Lezen is de minst effectieve
instructie
Visueel Dictee (uit het hoofd
opschrijven) is het meest effectief
voor alle leerlingen
Het spellingniveau bepaalt mede de
effectiviteit van een instructie
![Page 28: Lezen en spellen: Theorie en Praktijk](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051516/56814442550346895db0de55/html5/thumbnails/28.jpg)
Experiment 2
Visueel dictee op het regulier en speciaal
onderwijs
![Page 29: Lezen en spellen: Theorie en Praktijk](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051516/56814442550346895db0de55/html5/thumbnails/29.jpg)
Woordjes
borstkas kunsthandel trommelstol glinsteren
zwerfkatten melkkruk kerstbal stripboeken
krulspelden marktkoopman rotstreek hoestbui
drijfhout blauwbaard levensecht geheimzinnig
politie bouwval achterlijf reizigers
nieuwigheid schiereiland zeemeeuw fluweel
![Page 30: Lezen en spellen: Theorie en Praktijk](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051516/56814442550346895db0de55/html5/thumbnails/30.jpg)
Instructie & Deelnemers
School Spelling Leeftijd M/J n
LOM 61% 11;4 2/9 11
MLK 64% 12;6 7/4 11
ZMOK 64% 9;4 1/10 11
![Page 31: Lezen en spellen: Theorie en Praktijk](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051516/56814442550346895db0de55/html5/thumbnails/31.jpg)
Prestaties ‘LOM-leerlingen’
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
Blauwbaard Melkkruk
Voortest Natest Retentietest
![Page 32: Lezen en spellen: Theorie en Praktijk](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051516/56814442550346895db0de55/html5/thumbnails/32.jpg)
Prestaties ‘MLK-leerlingen’
0102030405060708090
100
Blauwbaard Melkkruk
Voortest Natest Retentietest
![Page 33: Lezen en spellen: Theorie en Praktijk](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051516/56814442550346895db0de55/html5/thumbnails/33.jpg)
Prestaties ‘ZMOK-leerlingen’
0102030405060708090
100
Blauwbaard Melkkruk
Voortest Natest Retentietest
![Page 34: Lezen en spellen: Theorie en Praktijk](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051516/56814442550346895db0de55/html5/thumbnails/34.jpg)
Prestaties ‘Alle deelnemers’
Toename correct in % *
Blauwbaard Melkkruk
LOM 22 17
MLK 17 13
ZMOK 31 10
* Score is (gemiddelde van de score op de natoets en de retentietoest) – score op voortoets
![Page 35: Lezen en spellen: Theorie en Praktijk](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051516/56814442550346895db0de55/html5/thumbnails/35.jpg)
Conclusies
Visueel dictee is effectief voor
alle type leerlingen
Visueel dictee is vooral
effectief voor woorden zoals
‘blauwbaard’
Het type leerling bepaalt mede de
effectiviteit van een instructie
![Page 36: Lezen en spellen: Theorie en Praktijk](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051516/56814442550346895db0de55/html5/thumbnails/36.jpg)
Experiment 3
Lezen-zoals-het-hoort
vergeleken met Lezen-wat-er-staat
![Page 37: Lezen en spellen: Theorie en Praktijk](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051516/56814442550346895db0de55/html5/thumbnails/37.jpg)
Woordjes
asperge champignon giraffe jungle
kangoeroe onmiddellijk milieu populair
bungalow douane jeans jus
kievit niveau passagier station
![Page 38: Lezen en spellen: Theorie en Praktijk](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051516/56814442550346895db0de55/html5/thumbnails/38.jpg)
Instructies & Deelnemers
Lezen Spelling Leeftijd M/J n
Regulier
zoals-het-hoort 80% 9;1 9/12 21
wat-er-staat 81% 9;3 7/13 20
Speciaal
zoals-het-hoort 81% 11;4 2/20 22
wat-er-staat 80% 11;2 7/15 22
![Page 39: Lezen en spellen: Theorie en Praktijk](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051516/56814442550346895db0de55/html5/thumbnails/39.jpg)
Prestaties ’Regulier onderwijs’
0
25
50
75
100
Lezen-zoals-het-hoort Lezen-wat-er-staat
natest retentietest
![Page 40: Lezen en spellen: Theorie en Praktijk](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051516/56814442550346895db0de55/html5/thumbnails/40.jpg)
Prestaties ‘Speciaal onderwijs’
0
25
50
75
100
Lezen-zoals-het-hoort Lezen-wat-er-staat
natest retentietest
![Page 41: Lezen en spellen: Theorie en Praktijk](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051516/56814442550346895db0de55/html5/thumbnails/41.jpg)
Conclusies
Lezen-wat-er-staat is voor alle
leerlingen effectiever dan lezen-
zoals-het-hoort
De spelling beklijft goed bij
leerlingen uit het regulier onderwijs
De spelling beklijft minder goed bij
leerlingen uit het speciaal onderwijs
![Page 42: Lezen en spellen: Theorie en Praktijk](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051516/56814442550346895db0de55/html5/thumbnails/42.jpg)
Experiment 4
Lezen-wat-er-staat
vergeleken metde PLUS-variant
![Page 43: Lezen en spellen: Theorie en Praktijk](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051516/56814442550346895db0de55/html5/thumbnails/43.jpg)
Woordjes
asperge champignon giraffe jungle
kangoeroe onmiddellijk milieu populair
bungalow douane jeans jus
kievit* niveau passagier station
* Kieviet na 1998
![Page 44: Lezen en spellen: Theorie en Praktijk](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051516/56814442550346895db0de55/html5/thumbnails/44.jpg)
Instructies & Deelnemers
LOM-leerlingen
![Page 45: Lezen en spellen: Theorie en Praktijk](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051516/56814442550346895db0de55/html5/thumbnails/45.jpg)
Prestaties ‘Goede spellers’
0102030405060708090
100
Natest 1 Natest 2 Natest 3 Retentietest 1 Retentietest 2
Lezen-wat-er-staat Lezen-wat-er-staat+
![Page 46: Lezen en spellen: Theorie en Praktijk](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051516/56814442550346895db0de55/html5/thumbnails/46.jpg)
Prestaties ‘Zwakke spellers’
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
Natest 1 Natest 2 Natest 3 Retentietest 1 Retentietest 2
Lezen-wat-er-staat Lezen-wat-er-staat+
![Page 47: Lezen en spellen: Theorie en Praktijk](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051516/56814442550346895db0de55/html5/thumbnails/47.jpg)
Prestaties ‘Transfertest’
70
75
80
85
90
95
100
Lezen-wat-er-staat Lezen-wat-er-staat+
Goede spellers Zwakke spellers
![Page 48: Lezen en spellen: Theorie en Praktijk](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051516/56814442550346895db0de55/html5/thumbnails/48.jpg)
Conclusies experiment 4
Lezen-wat-er-staat beklijft met een verlengde
training ook bij leerlingen uit het speciaal
onderwijs
De zwakke leerlingen leren evenveel als de
goede
Het oefenen van de ‘rare’ uitspraak draagt bij
aan de effectiviteit van de methode
Transfer is makkelijker voor de goede spellers
en als de ‘rare’ uitspraak is geoefend
![Page 49: Lezen en spellen: Theorie en Praktijk](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051516/56814442550346895db0de55/html5/thumbnails/49.jpg)
Experiment 5
Een vergelijking van spelfouten in
opstellen en dictees
![Page 50: Lezen en spellen: Theorie en Praktijk](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051516/56814442550346895db0de55/html5/thumbnails/50.jpg)
Deelnemers
Regulier SpeciaalGroep Meisjes Jongens Meisjes Jongens
5 9 10 - -
6 9 11 6 9
7 10 6 2 13
8 10 9 7 24
Totaal 38 36 15 46
![Page 51: Lezen en spellen: Theorie en Praktijk](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051516/56814442550346895db0de55/html5/thumbnails/51.jpg)
Opdracht
Elke leerling schreef eerst een opstel
Van elk kind werd een goed gespeld en een fout gespeld woord geselecteerd
Ten slotte werd een dictee afgenomen bij alle leerlingen. Dit dictee bestond uit de geselecteerde goed en fout gespelde woorden van elke leerling uit de groep
![Page 52: Lezen en spellen: Theorie en Praktijk](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051516/56814442550346895db0de55/html5/thumbnails/52.jpg)
Prestaties op opstel en dictee
0
25
50
75
100
Regulier Speciaal
Opstel Dictee
![Page 53: Lezen en spellen: Theorie en Praktijk](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051516/56814442550346895db0de55/html5/thumbnails/53.jpg)
Vergelijking van dictee en opstel
0
15
30
45
60
75
DicteeGoed-OpstelGoed DicteeFout-OpstelFout DicteeGoed-OpstelFout DicteeFout-OpstelGoed
Regulier Speciaal
![Page 54: Lezen en spellen: Theorie en Praktijk](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051516/56814442550346895db0de55/html5/thumbnails/54.jpg)
Conclusies
Een kwart (26%) van de spellingen van alle
leerlingen is instabiel (‘Goed-Fout’ of ‘Fout-
Goed’)
Leerlingen schrijven woorden in een dictee
beter dan in een opstel, omdat zij mogelijk
worden geholpen door een formele voorleesstijl
Alle leerlingen maken meer fouten in hun dictee
dan in hun opstel, omdat zij zich mogelijk
bewust zijn van wat ze wel en wat ze niet kunnen
![Page 55: Lezen en spellen: Theorie en Praktijk](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051516/56814442550346895db0de55/html5/thumbnails/55.jpg)
Experiment 6
Bevorderen van het spellingbewustzijn
![Page 56: Lezen en spellen: Theorie en Praktijk](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051516/56814442550346895db0de55/html5/thumbnails/56.jpg)
Woordjes
Woorden van de voor- en natoets waren 200 woorden geselecteerd uit de SVS-2 en het PI-dictee voor de groepen 4-8
Het materiaal voor de 5 trainingsbijeen-komsten bestond uit de woorden van de taal- en spellingmethode ‘Taaltijd’
![Page 57: Lezen en spellen: Theorie en Praktijk](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051516/56814442550346895db0de55/html5/thumbnails/57.jpg)
Deelnemers
1 is spellingbewustzijnscore: “Weet de spelling en het is goed” + “Weet de spelling niet en het is fout”
![Page 58: Lezen en spellen: Theorie en Praktijk](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051516/56814442550346895db0de55/html5/thumbnails/58.jpg)
Toename spellingbewustzijn
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
20
Experimenteel Controle
Goede spellers Zwakke spellers
![Page 59: Lezen en spellen: Theorie en Praktijk](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051516/56814442550346895db0de55/html5/thumbnails/59.jpg)
Conclusies
Spellingbewustzijn kan reeds bevorderd worden in Groep 5 kan in even sterk mate bevorderd worden in goede als zwakke spellers
kan zelfs enigszins bevorderd worden door het aanbieden van slechts één test (de voortoets), zoals aangetoond door de prestaties van de controle groep op de natoets
![Page 60: Lezen en spellen: Theorie en Praktijk](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051516/56814442550346895db0de55/html5/thumbnails/60.jpg)
De moraal van dit verhaal
U kunt het besteN de instructie afstemmen op het type spellingprobleemN zo snel mogelijk beginnen met het bevorderen van het spellingbewustzijn van uw leerlingen
Bedenk dat N leerlingen beter spellen in een opstel dan op een dicteeN de goede en zwakke spellers evenveel kunnen profiteren van een effectieve instructie
![Page 61: Lezen en spellen: Theorie en Praktijk](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051516/56814442550346895db0de55/html5/thumbnails/61.jpg)
Met dank aan Mijn collega’s
Guy Van Orden Martin van Leerdam Annette de Groot Janet van Hell
Mijn voormalig studenten Wendy Exterkate & Anne-Marie Rosink Margie Voorzee, Wendy Harbers & Monique Bartelings
Ilona Schiffelers Manuela Donderwinkel Raquel Paffen Marieke Willemen