libËr pËr mËsuesin -...
TRANSCRIPT
LIBËR PËR MËSUESINTEKNOLOGJIA 12
Për klasën e 12-të të arsimit të mesëm të përgjithshëm
Lindita Gjini
3
TEKNOLOGJIA
PËRMBAJTJE
Hyrje 5
Plani mësimor 6
Objektivat sipas niveleve 17
Plani mësimor ditor 26
Module mësimore 28
Situata të mendimit kritik 52
Trajtimi metodik i një pune praktike 54
Trajtimi metodik i projektit 56
Metodika e hartimit të një testi 62
4
TEKNOLOGJIA
5
TEKNOLOGJIA
HYRJE
Libri që po ju paraqesim është një mjet ndihmës për mësuesit e lëndës së TIK-ut bazë të klasës së 12-të. Ky libër është ndërtuar në përputhje me programin e miratuar nga MASH-i. Libri ka për qëllim që të ndihmojë mësuesit në mësimdhënie, duke i paraqitur atyre mekanizma për aftësimin e nxënësve në procesin mësimor dhe gjetje të përshtatshme për përvetësimin sa më të mirë të njohurive nga nxënësi.Në këtë libër janë vendosur:-Plani mësimor, i cili paraqet në tërësi të gjithë lëndën të ndarë në dy linja ����������� � � ��������������� � ��������� �����������������funksion të njëra-tjetrës. Në plan janë përcaktuar dhe zbërthyer të gjitha temat mësimore, si ato teorike, ashtu dhe ato me karakter praktik, ushtrime, punë praktike dhe testime deri në orët e projekteve. Janë lënë edhe orë të lira, duke i lënë mësuesit liri në përdorimin e tyre. - Objektivat mësimorë, të zbërthyer sipas kapitujve, duke përcaktuar kështuorientimin e drejtë të të mësuarit në çdo kapitull të lëndës. Këta objektiva janëparaqitur në tri nivele, duke pasur parasysh se niveli më i lartë të përfshijë edhe atë më të ulëtin. - Disa modele plani ditor të mësuesit, të realizuara sipas strukturës ERR dhe modele të propozuara nga Instituti i Zhvillimit të Arsimit. - Po kështu janë paraqitur edhe Situata të mendimit kritik me anë të disatemave mësimore ose orë punësh praktike, projektesh, të cilat shërbejnë tpër zhvillimin e shprehive të të menduarit në nivel të lartë të të nxënit,qëndrimit kritik, shprehës dhe ndihmës.- Në fund janë vendosur edhe testimet e zgjidhura që ndodhen në libër, si dhedisa njohuri të përgjithshme për vlerësimin sa më korrekt të nxënësit në procesin mësimor. ���������������������� �� ������������� ������ �������������� ������� ����������������� ������������������������� ��� � �����
6
TEKNOLOGJIA
PLANI MËSIMOR
34 javë mësimore x 2 orë në javë = 68 orë
Njohuri të reja 50 orëProjekte 3 orëPunë praktike 4 orëUshtrime 6 orëPërsëritje kapitulli 1 orëTestime 2 orëOrë të lira 1 orëTotal 68 orë
OBJEKTIVAT E LËNDËS
Pas përfundimit të lëndës nxënësi/ja do të jetë i/e aftë:
��Të përpunojë dhe të komunikojë informacionin teknologjik në formë të������������������������������
��Të vlerësojë faktin se teknologjia ndikon në jetën tonë të përditshme dhe kontribuon në zhvillimin personal, social dhe ekonomik dhe që zgjidhjet teknologjike janë të lidhura me kulturat dhe mjediset.
��Të analizojë faktorët që ndikojnë në projektimin e sistemeve teknologjike, si: siguria, dobishmëria, mbrojtja e shëndetit dhe e mjedisit, funksionaliteti etj.
��Të përgatisë një plan për realizimin e një sistemi teknologjik të thjeshtë ����������������������������� �����������
��Të punojë në mënyrë të pavarur ose në grup për vlerësimin e zgjidhjeve ������� �����������
��Të përzgjedhë materialet, mjetet dhe pajisjet e duhura për ndërtimin enjë sistemi teknologjik të thjeshtë ose për prodhimin e një produkti në përgjigje të një skicë-ideje të dhënë ose problemi teknologjik.
7
TEKNOLOGJIA
Lin
ja 1
:j
TE
KN
OL
OG
JIA
34 o
rë (2
7 or
ë te
ori,
2 or
ë te
stim
, 2 o
rë p
roje
kt, 1
orë
për
sërit
je, 2
orë
të li
ra)
NR
.K
RE
UT
EM
AT E
MË
SIM
EV
EO
BJE
KT
IVAT
E L
INJË
S
�Të
për
shkr
uajë
mod
elin
e n
jë s
iste
mi t
ipik
dhe
el
emen
tet k
ryes
ore
të ti
j.�
Të
trego
jë
grup
et
krye
sore
të
inpu
t-eve
(bur
imev
e) të
sist
emev
e te
knol
ogjik
e.
�Të
ana
lizoj
ë pr
oces
e të
ndr
yshm
e te
knol
ogjik
e.�
!�
���
����
��
outp
ut-e
t e
sist
emev
e te
knol
ogjik
e.�
Të sh
pjeg
ojë r
olin
dhe v
eprim
in e
mek
aniz
mav
etë
feed
back
-ut n
ë si
stem
et te
knol
ogjik
e.kk
�Të
shpj
egoj
ë kup
timin
e ko
ncep
teve
“pro
blem
”,
“pro
blem
te
knol
ogjik
” dh
e “z
gjid
hje
epr
oble
mit
tekn
olog
jik”.
�Të
treg
ojë
se ç
farë
për
mba
n pr
ojek
ti (p
lani
) për
zg
jidhj
en e
një
pro
blem
i tek
nolo
gjik
.�
Të r
endi
së h
apat
që
ndiq
en p
ër z
gjid
hjen
enj
ë pr
oble
mi
tekn
olog
jik d
he t
ë ar
gum
ento
jëdo
mos
dosh
mër
inë
e se
cilit
pre
j tyr
e.�
Të n
dërto
jë s
kem
ën e
pro
cedu
rës
së z
gjid
hjes
së n
jë p
robl
emi t
ekno
logj
ik të
thje
shtë
.
8
TEKNOLOGJIA
Lin
ja 2
j:
KO
MU
NIK
IMI G
RA
FIK
34
orë
(23
orë
teor
i, 6
orë
usht
rime,
4 o
rë p
unë
prak
tike,
1 o
rë p
roje
kt)
NR
KR
EU
TE
MAT
E M
ËSI
ME
VE
OB
JEK
TIV
AT E
LIN
JËS
1K
omu
nik
imi
����
���
sk
icat
9 or
ë(6
orë
teor
i, 1
orë
usht
rime,
2
orë
punë
pra
ktik
e)
"�"
#��
���
���
����
���
���
ko
mun
ikim
i. Li
dhja
me
degë
t e
ndry
shm
e të
tekn
olog
jisë.
1.2
Mat
eria
let d
he v
egla
t kry
esor
e që
pë
rdor
en
për
skic
at
dhe
viza
timet
. Llo
jet e
vija
ve k
ryes
ore
dhe
skic
imi i
tyre
.
"�$
%��&
����
���
����
��
��'�
�� �
�*�
����
���
���
����
�����
���
����
të rr
afsh
ëta.
1.4
Ndë
rtim
et g
jeom
etrik
e kry
esor
e (n
darja
e s
egm
entit
në
dy p
jesë
të
bara
barta
, nda
rja e
rret
hit,
ndër
time
shum
ëkën
dësh
ash
të b
rend
ashk
ruar
në
rret
h et
j).
1.5
Ush
trim
e pë
r nd
ërtim
et
gjeo
met
rike
krye
sore
.
Në
përf
undi
m të
kre
ut n
xënë
si/ja
duh
et:
�!�
�
����
���
�����
�
���
��
����
� ��
���
me
disa
nga
deg
ët k
ryes
ore
të t
ekno
logj
isë,
si
: te
knol
ogjia
e
mek
anik
ës,
tekn
olog
jia
e el
ektri
cite
tit,
tekn
olog
jia
e ko
nfek
sion
eve,
tekn
olog
jia e
ndë
rtim
it et
j. gj
j��
Të n
johë
dhe
të p
ërdo
rë m
ater
iale
t dhe
veg
lat
krye
sore
që
përd
oren
në
krye
rjen
e sk
icav
e dh
evi
zatim
eve:
letra
t për
skic
a, le
trat p
ër v
izat
ime,
la
psat
që
përd
oren
për
ski
ca d
he v
izat
ime,
go
mat
fsh
irëse
, viz
oret
mat
ëse,
trek
ëndë
shat
evi
zatim
it, k
ompa
set e
tj.
��Të
njo
hë d
he të
për
dorë
lloj
et k
ryes
ore t
ë vija
veqë
për
dore
n në
skic
a dh
e vi
zatim
e.��
Të sk
icoj
ë vija
të po
zici
onev
e të n
drys
hme,
kënd
e 90
0 , 30
0 , 45
0 , 60
0 ���
����
���
��
����
��
����
krye
sore
, si:
rret
h, e
lips,
gjas
htëk
ëndë
sh e
tj.
��!�
���
����
��
���
���
���
��
���
���
� ��
���
����
���
��
����
���
��Të
për
dorë
form
at s
tand
arde
të s
hkro
njav
e dh
e sh
ifrav
e në
skic
a dh
e vi
zatim
e.
9
TEKNOLOGJIA
1.6
Viz
atim
i i
shkr
onja
ve d
he i
shifr
ave
stan
dard
e në
ski
ca d
he n
ë v i
zatim
e te
knik
e.
1.7
Vend
osja
e p
ërm
asav
e në
një
viza
tim të
për
fund
uar o
se n
ë sk
icë.
1.8
-1.9
Pun
ë pr
aktik
eR
ealiz
imi i
një
skic
e m
e st
anda
rdet
e
mës
uara
.
�Të
për
dorë
rre
gulla
t kr
yeso
re t
ë ve
ndos
jes
sëpë
rmas
ave
në le
xim
in d
he k
ryer
jen
e sk
icav
edh
e vi
zatim
eve.
�Të
bëj
ë nd
ërtim
e gj
eom
etrik
e du
ke p
ërdo
rur
vegl
at e
viz
atim
it si
:
-nd
arje
seg
men
tesh
dhe
rra
thës
h në
pje
së t
ëba
raba
rta.
-nd
ërtim
e sh
umëk
ëndë
shas
h.-
kalim
e të
rrje
dhsh
me
mid
is
dy
drej
tëza
sh,
drej
tëzë
s dhe
rret
hit d
he m
idis
dy
rrat
hëve
.
2V
izat
imet
m
e p
roje
ksi
on
ek
ën
dd
rejt
a
4 or
ë (3
orë
teor
i, 1
orë
usht
rime)
2.1.
K
once
pti
për
pam
jet.
Proj
eksi
onet
kën
ddre
jta.
2.2
Shka
llët e
viz
atim
it.
2.3
Skic
at d
he v
izat
imet
e d
etal
eve.
2.
4 U
shtri
me
përm
bled
hëse
pë
r ka
pitu
llin.
Lex
imi
i sk
icav
e të
th
jesh
ta
dhe
të
vësh
tirës
isë
mes
atar
e.
Në
përf
undi
m të
kre
ut n
xënë
s/i-j
a du
het:
�Të
ndë
rtojë
pro
jeks
ione
kën
ddre
jta të
obj
ekte
vetë
thje
shtë
. �
Të p
ërdo
rë sh
kallë
t e v
izat
imit.
�Të
bëj
ë sk
ica
të o
bjek
teve
të th
jesh
ta.
�Të
lex
o jë
skic
a dh
e vi
zatim
e të
obj
ekte
ve t
ëth
jesh
ta d
he të
vës
htirë
sisë
mes
atar
e.
10
TEKNOLOGJIA
3Pa
raqi
tjet
me
ijpr
erje
dhe
akso
nom
etri
ke
12 o
rë
(7 o
rë te
ori,
4 or
ë us
htrim
e,1
orë
proj
ekt)
3.1
Kup
timi m
bi p
rerje
t, vi
jëzi
met
i
ibi
jij
ie
prer
jeve
, em
ërtim
et.
3.2
L loj
et
e pr
erje
ve.
Prer
jet
e th
jesh
ta.
3.3
Bas
hkim
i i p
amje
s me
prer
jen.
3.4
Ush
trim
e m
bi p
rerje
t.
3.5
Njo
huri
të p
ërgj
ithsh
me
për
proj
eksi
onet
ak
sono
met
rike.
D
imet
ria d
he iz
omet
ria. V
izat
imi i
bo
shte
ve.
3.6
Para
qitja
ak
sono
met
rike
e ��
����
� �
���'
���
��
3.7
Para
qitja
ak
sono
met
rike
e tru
pave
gje
omet
rikë.
3.8
Us h
trim
e pë
r pa
raqi
tjen
akso
nom
etrik
e të
trup
ave.
3.9
Hap
ja e
sip
ërfa
qeve
, njo
huri
të
përg
jiths
hme.
3.10
Ush
trim
e. H
apja
e p
rizm
it dh
e ci
lindr
it të
pre
rë p
jerr
tas.
Në
përf
undi
m të
kre
ut n
xënë
s/i-j
a du
het:
fd
k/
dh
�Të
njo
hë k
uptim
in g
jeom
etrik
të p
araq
itjes
me
prer
je.
�Të
bëj
ë sh
ënim
in e
pre
rjeve
sip
as s
tand
ardi
t të
viza
timit.
�
Të b
ëjë
vijë
zim
et e
sipë
rfaq
eve
të p
rera
. �
Të p
ërdo
rë p
rerje
t e
thje
shta
në
para
qitje
n e
obje
ktev
e.�
Të p
ërdo
rë b
ashk
imet
e p
amje
ve m
e pr
erje
t në
skic
a dh
e vi
zatim
e.�
Të l
exoj
ë sk
ica
dhe
viza
time
të o
bjek
teve
të
thje
shta
dhe
të v
ësht
irësi
së m
esat
are t
ë par
aqitu
r m
e pr
erje
.�
Të n
johë
kup
timin
gje
omet
rik t
ë pa
raqi
tjeve
akso
nom
etrik
e.
�Të
ndë
rtojë
me
vegl
at e
viz
atim
it dh
e m
e do
rë
të l
irë b
osht
et a
kson
omet
rike
për
dim
etrin
ë kë
ndng
usht
ë dh
e iz
omet
rinë
kënd
drej
të.
�Të
nd
ërto
jë
para
qitje
t ak
sono
met
rike
t�
����
� �
���
'���
�+
�� ��
�� �
����
��
����
� tre
kënd
ëshi
t, gj
asht
ëkën
dësh
it, rr
ethi
t).
�Të
ndë
rtojë
par
aqitj
et a
kson
omet
rike
të tr
upav
egj
eom
etrik
ë kr
yeso
rë d
he o
bjek
teve
të th
jesh
ta
të d
hëna
në
pro j
eksi
onet
kën
ddre
jta o
se n
ëna
tyrë
.
NR
.K
RE
UT
EM
AT E
MË
SIM
EV
EO
BJE
KT
IVAT
E L
INJË
S
11
TEKNOLOGJIA
4V
izat
imet
e
n dër
timit
dhe
ato
skem
atik
e
9 or
ë (7
orë
teor
i, 2
orë
punë
pra
ktik
e).
4.1
Njo
huri
të
përg
jiths
hme
për
viza
timet
e n
dërti
mit.
Pla
ni
i pë
rgjit
hshë
m,
plan
imet
ritë
e s h
tëpi
ve të
ban
imit.
4.2
;���
�� ��
���
����
���
��&�
� ��
�i e
lem
ente
ve të
ndë
rtesë
s së
bani
mit.
4.3
Pajis
jet
higj
ieno
sani
tare
, el
ektro
shtë
piak
e dh
e m
obili
et,
shen
jat k
onve
ncio
nale
tëpë
rdor
ura
nëpl
anim
etrit
ë e
bane
save
.4.
4 B
anes
at m
oder
ne,
mob
ilim
i i
tyre
, mat
eria
let e
reja
tëm
obili
mit
të m
jedi
seve
. 4.
5 Pu
në p
rakt
ike
nr 1
. Le
xim
i i
plan
eve
të n
drys
hme.
4.
6 Sk
emat
kin
emat
ike
(tele
foni
, ci
tofo
ni, a
nten
a te
levi
zive
etj.
).
Në
për f
undi
m të
kre
ut n
xënë
si/ja
duh
et:
�Të
lexo
jë v
izat
imet
e p
lane
ve të
për
gjith
shm
e (g
enpl
anet
) dh
e të
për
cakt
ojë
në to
obj
ekte
t e
ndry
shm
e.
�Të
pë
rcak
tojë
el
emen
tet
kons
trukt
ive
në
viza
timet
kon
stru
ktiv
e të o
bjek
teve
të n
dërti
mit.
�
Të l
exoj
ë pl
anet
(pl
anim
etrit
ë) e
obj
ekte
ve t
ëba
nim
it dh
e të
për
cakt
ojë
elem
ente
t e o
bjek
tit.
�Të
lex
ojë
plan
et e
mob
ilim
it të
obj
ekte
ve t
ë nd
ërtim
it.
�!�
���
����
����
���
�� �
���
��
���
���
����
�të
viz
atim
eve
skem
atik
e (s
kem
ave
elek
trike
,ki
nem
atik
e dh
e hi
dros
anita
re).
�Të
zb
atoj
ë sk
ema
të
thje
shta
el
ektri
ke,
kine
mat
ike
dhe
hidr
osan
itare
. �
Të le
xojë
ske
ma
të th
jesh
ta d
he të
vës
htirë
sisë
m
esat
are
elek
trike
, ki
nem
atik
e dh
e hi
dros
anita
re.
3.11
Ush
trim
e pë
r hap
jen
e tru
pave
h
ih
jtë
tjer
ë.
3.12
Pro
jekt
nr.
2.
Ndë
rtim
i i
trupa
ve g
jeom
etrik
ë të
rr
egul
lt.
�Të
bëj
ë ha
pjen
e s
ipër
faqe
ve t
ë pr
izm
ave
bj
hj
ii
pira
mid
ave,
cili
ndra
ve d
he k
onit
të d
hënë
në
proj
eksi
onet
kën
ddre
jta.
�Të
bëj
ë ha
pjen
e s
ipër
faqe
ve t
ë pr
izm
it dh
e ci
lindr
it të
pre
rë p
jerr
tas.
�Të
bëj
ë ha
pjen
e s
ipër
faqe
ve t
ë ob
jekt
eve
tët h
jesh
ta të
për
gatit
ur p
rej m
ater
iale
sh n
ë fo
rmë
�� �
���
12
TEKNOLOGJIA
LIN
JA 1
:Te
knol
ogjia
(vaz
hdim
)
NR
KR
EU
TE
MAT
E M
ËSI
ME
VE
OB
JEK
TIV
AT E
LIN
JËS
2M
ate
ria
let
tekn
olog
jike
6 or
ë (5
orë
teor
i, 1
orë
proj
ekt).
2.1
Njo
huri
të p
ërgj
ithsh
me
për
mat
eria
let
tekn
olog
jike.
Rën
dësi
a e
tyre
.<�
<#
����
����
��
��
����
����
te
knol
ogjik
e, ll
ojet
e ty
re, v
etitë
.2.
3 M
ater
iale
t jo
met
alik
e dh
e llo
jet e
tyre
. She
mbu
j të p
ërdo
rimit
të ty
re.
2.4
Vetit
ë kr
yeso
re të
mat
eria
leve
tekn
olog
jike.
2.
5 M
ater
iale
t kr
yeso
re
sot,
ri cik
limi i
mat
eria
leve
. 2.
6 Pr
ojek
t nr 3
.R
icik
limi i
mat
eria
leve
në
shko
llë.
Në
përf
undi
m të
kre
ut n
xënë
si/ja
duh
et:
�Të
sh
pjeg
ojë
konc
eptin
e
mat
eria
leve
tekn
olog
jike.
�
Të p
ërsh
krua
jë e
tapa
t kry
esor
e të
zhv
illim
it të
m
ater
iale
ve te
knol
ogjik
e.�
Të a
rgum
ento
jë r
ëndë
sinë
që
kanë
mat
eria
let
tekn
olog
jike
për
tekn
olog
jinë
dhe
zhvi
llim
inek
onom
iko-
shoq
ëror
. �
!�
����
����
��
��
����
��
��
����
����
����
�gr
upev
e kr
yeso
re.
�Të
për
shkr
uajë
vet
itë te
knol
ogjik
e kr
yeso
re të
mat
eria
leve
tekn
olog
jike.
�Të
përs
hkru
ajë v
etitë
tekn
olog
jike t
ë mat
eria
leve
tekn
olog
jike
sipa
s gru
peve
të n
drys
hme.
4.7
Rrje
ti el
ektri
k4.
8 R
rjeti
hidr
osan
itar,
sim
bolik
a e
përd
orur
.4.
9 Pu
në p
rakt
ike
nr.
2. L
exim
i i
viza
timev
e sk
emat
ike.
NR
.K
RE
UT
EM
AT E
MË
SIM
EV
EO
BJE
KT
IVAT
E L
INJË
S
13
TEKNOLOGJIA
3St
rukt
urat
dh
ek
dhm
ekan
izm
at
10 o
rë
(8
orë
teor
i, 1
orë
përs
ëritj
eka
pitu
lli,
1 or
ë te
stim
)
3.1
Njo
huri
të
përg
jiths
hme
jh
iji
hh
për
stru
ktur
at
dhe
mek
aniz
mat
te
knol
o gjik
ë. R
ëndë
sia
e ty
re n
ë te
knol
ogjin
ë e
sotm
e.
$�<
#��
����
���
����
����
��Pë
rdor
imi
dhe
rënd
ësia
e t
yre
në
tekn
olo g
ji.
$�$
#��
����
���
��
���
����
���
�i
mek
aniz
mav
e te
knol
ogjik
ë kr
yeso
rë.
3.4
Ndë
rtim
i dh
e fu
nksi
onim
i i
stru
ktur
ave
dhe
i m
ekan
izm
ave
krye
sorë
.
3 .5
Ndë
rtim
i dh
e fu
nksi
onim
i i
tran s
mis
ione
ve m
e dh
ëmbë
.
Në
përf
undi
m të
kre
ut n
xënë
si/ja
duh
et:
dik
i/jd
h�
Të
trego
jë
kupt
imin
e
stru
ktur
ave
dhe
të
mek
aniz
mav
e te
knol
ogjik
ë.�
Të p
ërsh
krua
jë et
apat
e zh
villi
mit
të st
rukt
urav
edh
e të
mek
aniz
mav
e te
knol
ogjik
ë.
�Të
ar
gum
ento
jë
rënd
ësin
ë e
përd
orim
it të
st
rukt
urav
e dhe
të m
ekan
izm
ave n
ë tek
nolo
gjin
ëe
sotm
e.
�!�
��
����
����
�
���
���
��
��
���
���
�
tekn
olog
jikë
krye
sorë
. �
Të
dallo
jë
stru
ktur
at
dhe
mek
aniz
mat
te
knol
ogjik
ë kr
yeso
rë.
�Të
tre
gojë
rë
ndës
inë
dhe
përd
orim
et
e st
rukt
urav
e dh
e të
mek
aniz
mav
e te
knol
o gjik
ë kr
yeso
rë.
�!�
��
� ��
����
��
� �
��
����
����
���
���
e
veça
nta
(det
alet
) të
st
rukt
urav
e dh
e m
ekan
izm
ave
tekn
olog
jikë.
�Të
tre
gojë
dhe
të
japë
she
mbu
j të
për
dorim
it të
mat
eria
leve
tek
nolo
gjik
e si
pas
grup
eve
tënd
rysh
me.
�
Të tr
egoj
ë pr
irjet
kry
esor
e të
zhv
illim
it dh
e të
përd
orim
it të
mat
eria
leve
tek
nolo
gjik
e të
së
ardh
mes
.
14
TEKNOLOGJIA
4Te
knol
ogjia
e
prod
him
it
5 or
ë (5
orë
teor
i)
4.1
Tekn
olog
jia
e pr
odhi
mit.
#
����
����
���
���
���
��
���
�te
knol
ogjis
ë në
shoq
ërin
ë e
sotm
e.4.
2 Te
knol
ogjia
e
prod
him
it të
en
ergj
isë
elek
trike
. R
ëndë
sia
e sa
j dh
e pr
irjet
e p
rodh
imit
në t
ëar
dhm
en.
4.3.
Tekn
olog
jia
e pr
odhi
mit
���
� ���
��#
����
����
����
���
����
e
tij p
ër e
kono
min
ë dh
e sh
oqër
inë
sot.
Në
përf
undi
m të
kre
ut n
xënë
si/ja
duh
et:
�Të
treg
ojë k
uptim
in e
tekn
olog
jisë s
ë pro
dhim
it.�
!��
����
����
���
� �
���
����
����
����
� �
����
���
të te
knol
ogjiv
e të
pro
dhim
it.�
Të tr
egoj
ë rën
dësi
në e
tekn
olog
jisë s
ë pro
dhim
it pë
r sho
qërin
ë e
sotm
e.�
Të a
rgum
ento
jë r
ëndë
sinë
e t
ekno
logj
isë
së
prod
him
it të
en
ergj
isë
për
ekon
omin
ë dh
e sh
o qër
inë.
�Të
pë
rshk
ruaj
ë m
ënyr
at
dhe
tekn
olog
jitë
krye
sore
të p
rodh
imit
të e
nerg
jive
të ll
ojev
e të
nd
rysh
me.
4T
kl
jijik
lji
dhi
ik
lji
dhi
if
dk
/d
hf
dk
/d
h
3.6
Tran
smis
ione
t m
e bu
rmë
pa
fund
dhe
rrot
ë bu
rmor
e.3.
7 A
kset
, bos
htet
dhe
mbë
shte
tjet
e ty
re.
3.8
Rën
dësi
a dh
e pë
rdor
imet
e
stru
ktur
ave
dhe
mek
aniz
mav
e te
knol
ogjik
ë kr
yeso
rë.
3.9
Përs
ëritj
e ka
pitu
lli.
3.10
Tes
tim p
ër k
reun
3.
�!�
���
��
����
���
�
����
����
���
����
���
�
krye
sore
që
pë
rdor
en
në
stru
ktur
at
dhe
mek
aniz
mat
tekn
olog
jikë.
�
!���
� ��
����
���
��
����
����
���
���
���
�
krye
sorë
që
përd
oren
në
sist
emet
dhe
stru
ktur
at
tekn
olog
jike.
�
!���
� ��
����
���
��
����
����
�� �
���
����
�
krye
sore
që
përd
oren
në
sist
emet
dhe
stru
ktur
at
tekn
olog
jike.
�
Të j
apë
shem
buj
të d
etal
eve,
të
bash
kim
eve,
mek
aniz
mav
e dh
e tra
nsm
isio
neve
kry
esor
e që
pë
rdor
en n
ë st
rukt
urat
tekn
olog
jike.
NR
.K
RE
UT
EM
AT E
MË
SIM
EV
EO
BJE
KT
IVAT
E L
INJË
S
15
TEKNOLOGJIA
4.4
Tekn
olog
jia
e pr
odhi
mit
kl
jidh
ii
�� ��
���
�#��
����
����
����
���
��e
tij p
ër e
kono
min
ë dh
e sh
oqër
inë
sot.
4.5
Tekn
olog
jia
e pr
odhi
mit
����
����
�#��
����
����
����
���
��e
saj
për
ekon
omin
ë e
shoq
ërin
ëso
t.
�Të
treg
ojë
prirj
et e
tekn
olog
jisë
së p
rodh
imit
jij
kl
jidh
ii
të e
nerg
jisë
për
shoq
ërin
ë e
sotm
e dh
e të
së
ardh
mes
.�
Të p
ërsh
krua
jë v
eçor
itë k
ryes
ore t
ë tek
nolo
gjis
ësë
pro
dhim
it in
dust
rial.
�!�
���
����
���
�����
���
����
� �
��
����
����
��pr
o dhi
mit
indu
stria
l. �
Të
argu
men
tojë
rë
ndës
inë
dhe
përd
orim
et
e te
knol
ogjis
ë së
pr
odhi
mit
indu
stria
l pë
r ek
onom
inë
dhe
shoq
ërin
ë e
sotm
e dh
e të
së
ardh
mes
.�
Të p
ërsh
krua
jë v
eçor
itë k
ryes
ore t
ë tek
nolo
gjis
ësë
pro
dhim
it ar
tizan
al.
�!�
���
����
���
�����
���
����
� �
��
����
����
�
prod
him
it ar
tizan
al.
�Të
ar
gum
ento
jë
rënd
ësin
ë dh
e pë
rdor
imet
e
tekn
olog
jisë
së
prod
him
it ar
tizan
al
për
e kon
omin
ë dh
e sh
oqër
inë
e so
tme
dhe
të s
ë ar
dhm
es.
Të p
ërsh
krua
jë v
eçor
itë k
ryes
ore
tëte
knol
ogjis
ë së
pro
dhim
it bu
jqës
or.
�!�
���
����
���
�����
���
����
� �
��
����
����
��pr
odhi
mit
bujq
ësor
. �
Të
argu
men
tojë
rë
ndës
inë
dhe
përd
orim
et
e te
knol
ogjis
ë së
pr
odhi
mit
bujq
ësor
pë
r ek
onom
inë
dhe
shoq
ërin
ë e
sotm
e dh
e të
së
ardh
mes
.ar
dhm
es.
16
TEKNOLOGJIA
5Te
knol
ogjia
e
shër
bim
eve
5 or
ë (4
orë
teor
i, 1
orë
e lir
ë)
5.1
Veço
ritë
e te
knol
ogjis
ë së
��
����
���
��
#��
����
���
���
rënd
ësia
e s
aj p
ër e
kono
min
ë dh
e sh
o qër
inë
sot.
5.2
Kom
unik
imi d
he si
stem
et b
azë
të ti
j. K
omun
ikim
i në
të a
rdhm
en.
5.3
Tekn
olog
jia e
shë
rbim
eve
të
trans
porti
t. 5.
4 Te
knol
ogjia
e s
hërb
imev
e të
m
irëm
bajtj
es d
he r
ipar
imit,
prir
jet
në të
ard
hmen
.
5. 5
Orë
e li
rë
Në
përf
undi
m të
kre
ut n
xënë
s/i-j
a du
het:
�Të
treg
ojë
kupt
imin
e te
knol
ogjis
ë së
shër
bim
it.�
!��
����
����
���
���
����
����
����
��
����
����
�
tekn
olog
jive
të sh
ërbi
mev
e.
�Të
treg
ojë
rënd
ësin
ë e
tekn
olog
jive
të s
hërb
imev
epë
r sho
qërin
ë e
sotm
e dh
e të
së a
rdhm
es.
�Të
për
shkr
uajë
veç
oritë
kry
esor
e të
tekn
olog
jisë
së
shër
bim
eve
të k
omun
ikim
it.
�!�
���
����
���
�����
��
����
��
� �
���
�����
���
s hër
bim
eve
të k
omun
ikim
it.
�Të
ar
gum
ento
jë
rënd
ësin
ë dh
e pë
rdor
imet
e
tekn
olog
jisë
së s
hërb
imev
e të
kom
unik
imit
në
shoq
ërin
ë e
sotm
e dh
e të
së a
rdhm
es�
Të tr
egoj
ë ku
ptim
in e
tekn
olog
jisë
së tr
ansp
ortit
.�
!��
����
����
����
��
����
����
�
��
����
����
�
trans
porti
t.�
Të p
ërsh
krua
jë l
loje
t kr
yeso
re t
ë te
knol
ogjiv
e të
tra
nspo
rtit.
�Të
tre
gojë
rën
dësi
në e
tek
nolo
gjis
ë së
tra
nspo
rtit
për s
hoqë
rinë
e so
tme
dhe
të së
ard
hmes
.�
Të tr
egoj
ë ku
ptim
in e
tekn
olog
jisë
së m
irëm
bajtj
esdh
e rip
arim
it.�
!��
����
����
���
���
����
����
����
��
����
����
�
tekn
olog
jive
të m
irëm
bajtj
es d
he ri
parim
it.�
Të tr
egoj
ë rë
ndës
inë
e te
knol
ogjiv
e të
mirë
mba
jtjes
dhe r
ipar
imit
për s
hoqë
rinë e
sotm
e dhe
të ar
dhm
es.
NR
.K
RE
UT
EM
AT E
MË
SIM
EV
EO
BJE
KT
IVAT
E L
INJË
S
17
TEKNOLOGJIA
OBJEKTIVAT
Linja 1:j TEKNOLOGJIA
KREU 1 Teknologjia dhe sistemet teknologjike
Objektiva minimalëj . Në fund të kreut 1 nxënësi/ja do të jetë i aftë:
1. Të shpjegojë kuptimin dhe qëllimin e teknologjisë.2. Të përshkruajë marrëdhëniet e teknologjisë me shkencën.3. !���� ������������ ����'�� ������������� ���������������
personale dhe shoqërore.4. !���������������� ��� �� ����������5. Të përshkruajë modelin e një sistemi teknologjik tipik.6. !���� ����������� � �������� ������ ��� ����������7. !���� ������input-et dhe output-et e sistemeve teknologjike. 8. Të shpjegojë kuptimin e koncepteve “problem”, “problem teknologjik” dhe
“zgjidhje e një problemi teknologjik”.
Objektiva mesatarë:j
1. Të tregojë cilat janë llojet dhe etapat e progresit teknologjik.2. Të tregojë pse teknologjia është pjesë e pandarë e të gjitha kulturave njerëzore. 3. !�������������������� ������������� ���������� ��� ���4. Të përshkruajë ndikimin e teknologjisë në transformimet mjedisore, masat
për mbrojtjen e këtij mjedisi.5. Të tregojë grupet kryesore të input-eve (burimeve) të sistemeve teknologjike. 6. Të shpjegojë rolin dhe veprimin e mekanizmave të feedback-ut në sistemet kkteknologjike.7. Të shpjegojë rolin e procesit të prodhimit dhe të administrimit në sistemet teknologjike.8. Të tregojë se çfarë përmban projekti (plani) për zgjidhjen e një problemiteknologjik.9. Të renditë hapat që ndiqen për zgjidhjen e një problemi teknologjik.
18
TEKNOLOGJIA
Objektiva maksimalëj :
1. Të tregojë prirjet e teknologjisë në të ardhmen. 2. Të argumentojë rolin e zbulimeve të shkencave në teknologji dheanasjellas.3. Të shpjegojë me anë të shembujve konkretë përparësitë dhe anët negativetë zhvillimit teknologjik në shoqëri. 5. Të analizojë procese të ndryshme teknologjike.6. Të krahasojë proceset e sistemit teknologjik të pamekanizuara me ato të
mekanizuara. 7. Të hartojë skema teknologjike me të gjitha elementet e mësuara.8. Të ndërtojë skemën e procedurës së zgjidhjes së një problemi të thjeshtë.9. Të argumentojë domosdoshmërinë e hapave që ndiqen për zgjidhjen e një
problemi teknologjik.10. Të praktikojë rubrikat pyetje e detyra, jepni mendimin tuaj, hartën e
koncepteve dhe përmbledhjet e njohurive kryesore.
Linja nr. 2j �� ����� �������
KREU 1 �� ����� ����������������
Objektiva minimalëj . Në fund të kreut 1 nxënësi/ja do të jetë i aftë:
1. !����������������������������� ���������� ������� �2. !���� ���������� �������� ���������� ������3. !� ��� ��������� � ����� ������ ����������������������������
skicave dhe të vizatimeve.4. Të përshkruajë llojet kryesore të vijave që përdoren në skica dhe vizatime. 5. Të përshkruajë radhën e punës për skicimin e vijave me dorë të lirë.6. Të shpjegojë radhën e punës për nxjerrjen e përmasave. 7. !���� ����������� � ����������� ������������������8. Të tregojë llojet e shkrimit që përdoren me elementet kryesore të tyre.
Objektiva mesatarë:j
1. !� ����������� ���������������� ���� ��� � ����
19
TEKNOLOGJIA
2. !� ����������������������� ������3. Të ndërtojë me dorë të lirë këndet 90, 30, 60 dhe 45º.4. !������������� ����� ������������� ��� ��������� ��������
të rrafshëta. 5. Të vendosë në mënyrë të saktë përmasat në një objekt.6. Të përdorë format standarde të shkronjave dhe të shifrave në skica
dhe vizatime. 7. Të ndërtojë me ndihmën e veglave shumëkëndësha të ndryshëm. 8. Të realizojë me anë të veglave ndarjen e segmenteve dhe të rrathëve
në pjesë të barabarta.
Objektiva maksimalëj :
1. !��������� ���������������� ����������� �������� � �����������2. Të japë shembuj konkretë të përdorimit të skicave dhe vizatimeve në
teknologjinë mekanike, konfeksionet, të ndërtimit etj. 3. Të ndërtojë në mënyrë të saktë kalimet e rrjedhshme midis dy
drejtëzave, drejtëz rreth dhe midis dy rrathëve. 4. Të praktikojë ushtrimet e ndërtimeve kryesore gjeometrike.5. Të plotësojë një stampë me shkrim standard.6. Të realizojë një skicë me të gjitha elementet e mësuara në kapitull. 7. Të praktikojë rubrikat pyetje e detyra, jepni mendimin tuaj, hartën e
koncepteve dhe përmbledhjet e njohurive kryesore.
KREU 2 Vizatimet me projeksione kënddrejta
Objektiva minimalëj . Në fund të kreut 2 nxënësi/ja do të jetë i aftë:
1. Të��� ������ ������� �������� ��2. Të����������������� ���� ��� �3. Të përcaktojë mjetet që përdoren për të vizatuar në shkallë zmadhimi e
zvogëlimi. 4. Të përshkruajë rolin e skicës dhe etapat për vizatimin e saj.5. Të përcaktojë radhën e punës për të vizatuar një skicë ose vizatim teknik të një detali dhe mjetet që duhen.
20
TEKNOLOGJIA
Objektiva mesatarë:j
1. Të ndërtojë paraqitjen në hapësirë me tri plane projektimi të një objekti të thjeshtë.
2. Të tregojë veçoritë e projeksionit kënddrejtë (ortogonal). 3. Të ndërtojë në epyre projeksionet e një objekti të thjeshtë. 4. Të përdorë shkallën e vizatimit në praktikë, në varësi të dimensioneve që ka
sendi që do të vizatohet.5. Të tregojë radhën e punës për vizatimin e skicës.
Objektiva maksimalëj :
1. Të ndërtojë projeksione kënddrejta të objekteve të vështirësisë mesatare. 2. Të bëjë skica të objekteve të thjeshta dhe të vështirësisë mesatare.3. Të lexojë skica dhe vizatime të objekteve të thjeshta dhe të vështirësisë
mesatare.4. Të praktikojë rubrikat pyetje e detyra, ushtrime, punë praktike dhe
përmbledhjet e njohurive kryesore.
KREU 3 Paraqitjet me prerje dhe aksonometrike
Objektiva minimalëj . Në fund të kreut 3 nxënësi/ja do të jetë i aftë:
1. !���� ��������� ��������� ��� ������� ������������2. Të vizatojë shënimin e prerjeve sipas standardit të vizatimit. 3. Të vizatojë vijëzimet e sipërfaqeve të prera. 4. Të përshkruajë prerje të llojeve të ndryshme.5. Të njohë kuptimin gjeometrik të paraqitjeve aksonometrike.
Objektiva mesatarë:j
1. Të përdorë prerjet e thjeshta në paraqitjen e objekteve. 2. Të vizatojë prerje të thjeshta. 3. Të tregojë rolin e prerjeve në vizatimet teknike.4. Të ndërtojë me veglat e vizatimit dhe me dorë të lirë boshtet aksonometrike
për dimetrinë këndngushtë dhe izometrinë kënddrejtë. 5. !� ��� ��� ������ �� ������� ���� � ������� � ���'��� � +�� ���� �
drejtkëndëshit trekëndëshit, gjashtëkëndëshit, rrethit). 6. Të bëjë hapjen e sipërfaqeve të prizmave, piramidave, cilindrave dhe konit
21
TEKNOLOGJIA
të dhënë në projeksionet kënddrejta.7. Të bëjë hapjen e sipërfaqeve të objekteve të thjeshta të përgatitura prej
�� ���������'������ ����
Objektiva maksimalej :
1. Të lexojë skica dhe vizatime të objekteve të thjeshta dhe të vështirësisë mesatare të paraqitura me prerje.
2. Të përdorë bashkimet e pamjeve me prerjet në skicat dhe vizatime.3. Të ndërtojë paraqitjet aksonometrike të trupave gjeometrikë kryesorë dhe
të objekteve të thjeshta të dhëna në projeksionet kënddrejta ose në natyrë. 4. Të bëjë hapjen e sipërfaqeve të prizmit dhe cilindrit të prerë pjerrtas.5. Të praktikojë rubrikat pyetje e detyra, ushtrime, punë praktike dhe
përmbledhjet e njohurive kryesore.
KREU 4 Vizatimet e ndërtimit dhe ato skematike
Objektiva minimalëj . Në fund të kreut 4 nxënësi/ja do të jetë e aftë:
1. Të përcaktojë elementet konstruktive në vizatimet konstruktive tëobjekteve të ndërtimit.
2. !���� ������������� ������ ����������� ����� ���������� ���
Objektiva mesatarë:j
1. Të lexojë planet (planimetritë) e objekteve të banimit dhe të përcaktojëelementet e objektit.
2. Të lexojë planet e mobilimit të objekteve të ndërtimit.3. Të lexojë vizatimet e planeve të përgjithshme (genplanet) dhe të përcaktojë
në to objektet e ndryshme.
Objektiva maksimalëj :
1. Të zbatojë skema të thjeshta elektrike, kinematike dhe hidrosanitare.2. Të praktikojë rubrikat pyetje e detyra, ushtrime, punë praktike dhe përmbledhjet e njohurive kryesore.
22
TEKNOLOGJIA
Linja 2 (vazhdim)
KREU 2 Materialet teknologjike
Objektiva minimalëj . Në fund të kreut 2 nxënësi/ja do të jetë i aftë:
1. Të shpjegojë konceptin e “materialeve teknologjike”.2. Të përshkruajë vetitë teknologjike të materialeve teknologjike.3. Të përshkruajë etapat kryesore të zhvillimit të materialeve.4. Të përshkruajë ndarjen e materialeve teknologjike në grupe. 5. !���� �������� ������ �� ������������� � ���������6. Të shpjegojë disa nga vetitë kryesore teknologjike të materialeve.
Objektiva mesatarë:j
1. !������������� ������ �������������������������������2. Të tregojë përdorimin e tyre sot.3. Të tregojë aftësinë në bazë të vetive teknologjike që një material teknologjik
të përpunohet.4. Të tregojë prirjet kryesore të zhvillimit dhe përdorimit të materialeve
teknologjike të së ardhmes. 5. Të tregojë përdorimin e materialeve të riciklueshme.
Objektiva maksimalëj :
1. Të argumentojë rëndësinë që kanë materialet teknologjike për zhvillimin e teknologjisë.
2. Të analizojë rëndësinë që kanë materialet teknologjike për zhvillimin ekonomiko-shoqëror të një vendi.
3. Të krahasojë materialet teknologjike të sotme me ato të së kaluarës.4. Të argumentojë rëndësinë e zëvendësimit të materialeve “tradicionale” me
materiale të tjera më të përshtatshme. 5. Të argumentojë rëndësinë e përdorimit të materialeve të ricikluara sot.6. Të praktikojë rubrikat pyetje e detyra, jepni mendimin tuaj, hartën e
koncepteve dhe përmbledhjet e njohurive kryesore.
KREU 3 Strukturat dhe mekanizmat
Objektiva minimalëj . Në fund të kreut 3 nxënësi/ja do të jetë i aftë:
23
TEKNOLOGJIA
1. !���� ������� ��� ��� ����������� �������������������2. Të përshkruajë etapat e zhvillimit të strukturave dhe të mekanizmave
teknologjikë.3. !� ��� ������ ��������� � ����������� � �������� � �������
teknologjikë.4. Të përshkruajë funksionimin dhe përdorimin e mekanizmave kryesorë.5. !� ��� ������ ����� � ��=� � +�� ��� > � � ��� ����� ��� ����������
kryesorë.6. !� ��� ������ ��������� �������� �� ������� �� � � ��� ���
teknologjike.
Objektiva mesatarë:j
1. Të tregojë kuptimin e strukturave dhe të mekanizmave teknologjikë.2. Të tregojë rëndësinë dhe përdorimet e strukturave dhe të mekanizmave
teknologjikë kryesorë.3. Të tregojë funksionimin e transmisioneve kryesore. 4. ������������ ��������� ����������� ��� ����� �� ����5. Të tregojë rolin e akseve dhe të boshteve në një mekanizëm ose
strukturë. 6. Të përcaktojë tipat e lidhjeve (bashkimeve).7. Të tregojë tipat me të përdorshëm të pompave dhe të kompresorëve.
Objektiva maksimalëj1. !������������ ��� ��� ����������� �������������������2. Të argumentojë rëndësinë e përdorimit të strukturave dhe mekanizmave në
teknologjinë e sotme.3. Të krahasojë transmisionet e tipave të ndryshëm. 4. Të rendisë anët pozitive dhe negative të transmisioneve.5. Të japë shembuj të bashkimeve të mekanizmave dhe transmisioneve
që përdoren në strukturat teknologjike.6. Të praktikojë rubrikat pyetje e detyra, jepni mendimin tuaj, hartën e
koncepteve dhe përmbledhjet e njohurive kryesore.
24
TEKNOLOGJIA
Kreu 4 Teknologjia e prodhimit
Objektiva minimalëj . Në fund të kreut 4 nxënësi/ja do të jetë i aftë:
1. Të tregojë kuptimin e teknologjisë së prodhimit.2. !������������������������������ �������� � ���������� ��������� �3. Të përshkruajë mënyrat dhe teknologjitë kryesore të prodhimit të energjive
të llojeve të ndryshme. 4. Të tregojë mënyrat që përdoren në vendin tonë për prodhimin e energjisë
elektrike. 5. Të përshkruajë veçoritë kryesore të teknologjisë së prodhimit industrial. 6. !���������������� �������� � ���������� ��������� �� ������7. Të përshkruajë veçoritë kryesore të teknologjisë së prodhimit bujqësor. 8. !���������������� �������� � �������������������� ���������
Objektiva mesatarë:j
1. Të tregojë rëndësinë e teknologjisë së prodhimit për shoqërinë e sotme. 2. Të japë shembuj konkretë të përdorimit të teknologjisë së prodhimit në
vendin tonë.dhe të tregojë prirjet e teknologjisë së prodhimit të energjisë për shoqërinë esotme të së ardhmes. 3. Të tregojë rolin e burimeve alternative në prodhimin e energjisë elektrike. 4. Të përshkruajë veçoritë kryesore të teknologjisë së prodhimit industrial. 5. !���������������� �������� � �������������������� ���� �����6. Të tregojë vendin që zë teknologjia e prodhimit të artizanatit në
vendin tonë.
Objektiva maksimalëj
1. Të analizojë rëndësinë që ka teknologjia e prodhimit në zhvillimin e vendit. 2. Të argumentojë rëndësinë e teknologjisë së prodhimit të energjisë për
ekonominë dhe shoqërinë. 3. Të argumentojë rëndësinë dhe përdorimet e teknologjisë së prodhimit
industrial dhe bujqësor për ekonominë dhe shoqërinë e sotme dhe të ardhmes.4. Të tregojë rëndësinë dhe përdorimet e teknologjisë së prodhimit artizanal
për ekonominë dhe shoqërinë e sotme dhe të ardhmes.5. Të praktikojë rubrikat pyetje e detyra, jepni mendimin tuaj, hartën e
koncepteve dhe përmbledhjet e njohurive kryesore.
25
TEKNOLOGJIA
Kreu 5 Teknologjia e shërbimeve
Objektiva minimalëj . Në fund të kreut 5 nxënësi/ja do të jetë i aftë:
1. Të tregojë kuptimin e teknologjisë së shërbimit. 2. !�������������� ����������������� �������� � ���������� ������������3. Të përshkruajë veçoritë kryesore të teknologjisë së shërbimeve të
komunikimit.4. !���������������� �������� � ���������� � ������ � �5. Të përshkruajë llojet kryesore të teknologjive të transportit.6. !���� ����������� �������� � ���������� ��������� �������������� �7. !���������������� �������� � ���������� ��������� �������������� �
Objektiva mesatarë:j
1. Të tregojë rëndësinë e teknologjive të shërbimeve për shoqërinë e sotme dhe të ardhmes.
2. Të japë shembuj mbi llojet kryesore të teknologjisë së shërbimeve tëkomunikimit.
3. Të tregojë kuptimin e teknologjisë së transportit. 4. Të tregojë rëndësinë e teknologjisë së transportit për shoqërinë e sotme dhe
të së ardhmes. 5. Të krahasojë transportin në ditët e sotme me atë në të kaluarën.6. Të tregojë kuptimin e teknologjisë së mirëmbajtjes dhe riparimit. Objektiva maksimalë:j1. Të argumentojë rëndësinë dhe përdorimet e teknologjisë së shërbimeve të
komunikimit për ekonominë dhe shoqërinë e sotme dhe të së ardhmes.2. Të analizojë rëndësinë e teknologjive të mirëmbajtjes dhe të riparimit për
shoqërinë e sotme dhe të së ardhmes. 3. Të argumentojë rëndësinë e teknologjive së transportit për shoqërinë e sotme
dhe të së ardhmes. 4. Të praktikojë rubrikat pyetje e detyra, jepni mendimin tuaj, hartën e
koncepteve dhe përmbledhjet e njohurive kryesore.
26
TEKNOLOGJIA
PLANI MËSIMOR DITOR
Plani mësimor ditor mund të kryhet sipas dy modeleve, ai i propozuar nga INSTITUTI I ZHVILLIMIT TE ARSIMIT (IZHA) ose sipas strukturës ERR (EVOKIM, REALIZIM, REFLEKTIM).
EvokimiNë këtë fazë të mësimit nxënësit rikujtojnë se çfarë dinë rreth temës. Ata motivohen për atë çfarë do të vijë më pas. Kjo shërben si mjet lidhës ndërmjet njohurive që ka nxënësi me ato që do të merren të reja.
Realizimi i kuptimitpNë këtë fazë merren njohuritë e reja. Mësuesi drejton dhe orienton drejt tënxënit. Të gjitha veprimtaritë kanë të bëjnë me të kuptuarit e njohurive të reja. Nxënësi vëzhgon, eksperimenton, diskuton, bën pyetje, shkëmben mendime etj.
?���� ���Në këtë fazë, nxënësit do te shprehin idetë, mendimet dhe përmbajtjen me fjalët � ���� #� � ��������� ������ ��� �� ����� �� �������� ��������� ����� ����përgjithësues, vlerësues etj. Këtu konsolidohet informacioni i ri.
Në përgjithësi, çdo plan ditor përbëhet nga katër blloqe:
- Objektivat- Metodologjia- Burimet e mësimdhënies-mësimnxënies, mjetet mësimore- Vlerësimi
Modeli i propozuar nga Instituti i Zhvillimit të Arsimit p p g
Në mënyrë të detajuar, përmban këta zëra:
- Tema;
27
TEKNOLOGJIA
- Objektivi përkatës i programit mësimor;- Objektivat e orës së mësimit;- Plani i orës së mësimit;- Vlerësimi;- Detyrat e shtëpisë;- ���������
OBJEKTIVI PËRKATËS I PROGRAMIT ndodhet në vetë programin. Mund të ndeshet që i njëjti objektiv t’i takojë më shumë se një ore mësimore, në këtë rast mësuesi nuk e shkruan, por e citon.
Tek OBJEKTIVAT E ORËS MËSIMORE mësuesi tregon se çfarë duhet të dinë e të bëjnë nxënësit në fund të asaj ore. Vetë “ora mësimore” nuk është vetëm 45 min. Ka raste që nis më herët, p.sh.: kur mësuesi ka porositur që të kërkojnë për një informacion ose ka dhënë detyra të përcaktuara për t’u realizuar në shtëpi. Pothuajse gjithmonë ora mësimore ka zgjatjen e saj përtej klasës.
OBJEKTIVAT e arritjeve të nxënësve duhet të jenë në tri nivele:- bazë;- mesatarë;- maksimalë.
PLANI I ORËS MËSIMORE mund të përshkruhet shkurt ose gjatë sipas stilit të mësuesit, por çdo plan duhet të tregojë qartë se si mësuesi ka menduar t’ipërmbushë objektivat.
Plani përmend momentet kryesore të orës së mësimit:
- Kur do të shqyrtojë bashkë me nxënësit. - Kur do të nxisë nxënësit me pyetje, mund t’i shkruajë të gjitha pyetjet
ose më kryesoret sipas dëshirës. - C���������� ������������� ����������������� ��������� �- Kur ka vendosur të kalojë drejt në temën e re, përshkruan shumë shkurt
se si do veprojë, sipas cilës metodë ose metoda.
?��������: Mësuesi shënon ndonjë konstatim dhe këtë e bën pas orës së mësimit. Cili është shqetësimi mbizotërues (nëse ka); mund të mos jetë përvetësuar ndonjë koncept, ose mund të mos ketë funksionuar siç pritej ndonjëmetodë.
28
TEKNOLOGJIA
Vlerësimi Sot vlerësimi është një nga proceset më të rëndësishme dhe të ndërlikuara për të treguar përparimin e nxënësit në intervale kohe të caktuara. Sot përdorenmetoda të larmishme, si ato të vlerësimit në tabelë, në aktivizimin nga vendi, nga puna në grup e në projekte, në testet në fund të kapitullit ose ato semestrale e vjetore. Të gjitha këto metoda ndikojnë në nxjerrjen e notës përfundimtaresipas formulës së përcaktuar, ku 10% e zë nota e projektit, 40% nota e vlerësimit me gojë dhe 50% ajo e testimit.
MODULE MËSIMORE NGA LINJA 1 “TEKNOLOGJIA”
Linja 1Kapitulli 1
Tema 1.1: Teknologjia,gj , historiku dhe evoluimi i saj j
Objektivat:Në fund të orës mësimore, nxënësi/ja do të jetë në gjendje:
��të shpjegojë kuptimin dhe qëllimin e teknologjisë;��të evidentojë se cilat janë llojet dhe etapat e progresit teknologjik;�� ��������������� ��� �������� ���������� ��� ���
Koncepte kryesore: Teknologji, mjedis teknologjik, teknikë.
X�� � Y �����������'� ����������������� ����������������������������� ��� �[���� ��������������
Fazat e strukturës
Metodat e studimit Veprimtaritë enxënësit dhe koha
Organizimi i nxënësve
Parashikimi Stuhi mendimesh (Brainstorming(( )
Diskutim i ideve (10’) Të gjithë nxënësit
Ndërtimi injohurive
Shpjegim i përparuar
Paraqitja einformacionit të ri(25’)
Të gjithë nxënësit
Përforcimi Ditari dypjesësh Ndërtimi i shprehivestudimore (10’)
Të gjithë nxënësit
29
TEKNOLOGJIA
Parashikimi: Stuhi mendimesh
Mësuesi/ja shkruan në tabelë temën e mësimit: Teknologjia si nevojë e veprimtarisë njerëzore. U kërkon nxënësve të diskutojnë se çfarë dinë për teknologjinë, historikun e zhvillimit të saj, si i plotëson ajo nevojat e njerëzimit. I drejtohet me pyetjet: çfarë është teknologjia, çfarë dini për historikun e zhvillimit të saj, çfarë kuptojnë me teknikë, çfarë dinë për të, pse është e rëndësishme teknologjia dhe më pas shkruhen në tabelë përgjigjet më të saktatë dhëna nga nxënësit.
Ndërtimi i njohurivej : Shpjegim i përparuar
Në këtë fazë, mësuesi/ja përcakton saktë konceptin e teknologjisë, duke dhënë ������� ������������������������������ � �����X� ��� ���� � ����� �� �� � ������ � ���� ������ �� ������� ����� �nga historia e zhvillimit njerëzor dhe shpikjet e tij, për të tërhequr vëmendjen enxënësit në rolin që ka luajtur teknologjia në zhvillimin e shoqërisë njerëzore, (këtu mund të përdoren edhe pjesë me videoprojektor ose foto e pamje te ndryshme, atlase etj.). Më pas, për të përfunduar me mësimin e ri në tabelë shkruhen nga mësuesi degët më të rëndësishme të teknologjisë.
Përforcimi: Ditari dypjesëshNë këtë fazë, mund të bëhet ndërtimi i ditarit dypjesësh.Në këtë aktivitet hiqet një vijë vertikale në dërrasë dhe në të majtë të saj mund të shkruhet një çështje ose një pyetje dhe në anën e djathtë nxënësit japin komentet ose përgjigjet për atë çështje, e cila po diskutohet.
Fragment/pyetje Komenti i nxënësit � Pse themi që teknologjia është një nga
fushat kryesore të veprimtarisësë njeriut?
� ǒkuptoni me teknik� ]��� ��� � ���������� � ���� �����
kryesore teknologjike të sotme?
30
TEKNOLOGJIA
Më pas, skeda duhet të plotësohet me shpjegimin e nxënësve (kjo metodë mund të përdoret ose duke i paraqitur secilës dyshe nxënësish një skedë për plotësim, ose duke përdorur dërrasën dhe duke punuar me të gjithë klasën). Në formën përfundimtare skeda duhet të ketë pamjen e plotësuar si më poshtë:
Fragment/pyetje Komenti i nxënësit� Pse themi që teknologjia është njëh i k l ji h j
nga fushat kryesore të veprimtarisë së njeriut?
�� Ç’kuptoni me teknikë?
�� ]��� ��� � ���������� � ���� �����kryesore teknologjike të sotme?
� Ajo ka shoqëruar njeriun gjatë gjithë j k h j i j ji hjetës dhe ka ndihmuar me shpikjet esaj (shembuj konkretë, si rrota, deritek anija kozmike).
� Me teknikë do të kuptojmë mjetet dhe metodat e punës për të bërë punën sa më të lehtë dhe më me rezultat.
� !��������� �� ���������� �këto drejtime kryesore: mjekësore, materiale, transport, bujqësore të komunikimit, të ndërtimit etj.o u t, të dë t t etj.
Vlerësimi i nxënësve:Gjatë kësaj ore mësimore, nxënësit mund të vlerësohen në bazë të vëzhgimeveqë janë kryer për veprimtaritë e zhvilluara në klasë. Kështu, nxënësit vlerësohen mbi:^_� ���������� ���������������� ������������ ������������ ����dhënë.^%�� ���������������������������� ������ ��� �������'��������dhe në fazën e përforcimit.
�������: Në fund të orës së mësimit, mësuesi vlerëson orën e mësimit dhe ���� �������� ������� ������ ���`���������� ������������ ���������në orët e tjera të kapitullit.
Linja 1Kapitulli 1
Tema 1.2 Teknologjia dhe mjedisigj j
Objektivat:Në fund të orës mësimore, nxënësi/ja do të jetë në gjendje:
� Të tregojë se pse teknologjia është pjesë e pandarë e të gjitha
31
TEKNOLOGJIA
kulturave njerëzore.��Të përshkruajë ndikimin e teknologjisë në transformimet mjedisore,
masat për mbrojtjen e këtij mjedisi.��Të shpjegojë marrëdhëniet e teknologjisë me shkencat e ndryshme.
X�� � Y ������������������������������������� ��� �[���� ������me ngjyra.
Fazat e strukturës
Metodat e studimit
Veprimtaritë e nxënësit dhe koha
Organizimi inxënësve
ParashikimiStruktura pyetje- k jpërgjigje Diskutim i koncepteve
të mësuara (10’)Të gjithë nxënësit
Ndërtimi id i i injohurive
Mbajtje e strukturuar e tedhënave
�����������������informacionit te ri (25’)
Punë në dyshe
Përforcimi Stuhi mendimesh (Brainstorming(( )
Ndërtimi i shprehivestudimore (10’)
Të gjithë nxënësit
Parashikimi: Struktura pyetje-përgjigje
Faza e parë: mësuesi/ja shkruan në tabelë temën e re: “Ndikimi i teknologjisënë transformimet mjedisore”.Më pas kërkon nga nxënësit me anë të pyetjeve që drejton që të përsërisë konceptet e mësuara në orën e mëparshme për t’i përdorur në këtë mësim si njëlidhje e kërkesës së vazhdueshmërisë së koncepteve dhe mësimeve me njëra-tjetrën.
Disa nga pyetjet me kryesore që mund t’u drejtohen nxënësve janë:� Ç’kuptoni me teknologji?� Ç’kuptoni me teknikë? Sillni shembuj.� ]������ ���������������� ������������� ���������� ��� ��w� Pse themi që teknologjia është një nga fushat kryesore të veprimtarisë
së njeriut?� Si ka ndikuar teknologjia në mjedis? Po njeriu? � Përshkruani mjedisin ku jetoni.
Përgjigjet e nxënësve shënohen në tabelë me anë të ngjyrave të ndryshme,sidomos të atyre pyetjeve që kanë lidhje me temën e re të mësimit.
32
TEKNOLOGJIA
Ndërtimi i njohurivej : Mbajtje e strukturuar e të dhënave. Mësuesja udhëzon nxënësit të lexojnë mësimin në libër, më pas ta diskutojnë me shokun e bankës për të vendosur se çfarë do të plotësojnë në skemën e prezantuar nga mësuesi nëtabelë.C[���� �� ���� �������� ��� � ��������� � ������� ��������� ����më pas në tabelë.
Përforcimi: Stuhi mendimeshNë këtë fazë, mund të përdoret metoda stuhi mendimesh, ku nxënësit të ballafaqojnë mendimet, idetë dhe shembujt e tyre të paraqitura në kuadratet përkatëse, si dhe të sjellin shembuj konkretë për të mbrojtur mendimet e tyre.
Vlerësimi i nxënësve:Gjatë kësaj ore mësimore, nxënësit mund të vlerësohen në bazë të vëzhgimeveqë janë kryer për veprimtaritë e zhvilluara në klasë. Kështu, nxënësit vlerësohen mbi:^_� ���������� ���������������� ����������� ������������ ����dhënë.^%�� ���������������������������� ������ ��� �������'���������
TEKNOLOGJIA
Ndotja e mjedisit:� Roli i
teknologjisë nëtë.
� Përmirësimi imjedisit.
Lidhja me shkencat: (shembuj konkretë)
����������mekanika,��kimia,��biologjia etj.��,matematikën
Lidhja me kulturatnjerëzore:{����� ���������{����� ��� ���{� ��������
33
TEKNOLOGJIA
të dytë dhe në fazën e përforcimit.
�������: Në fund të orës së mësimit, mësuesi vlerëson orën e mësimit dhe ���� �������� ������� ������ ���`���������� ������������ ���������në orët e tjera të kapitullit.
LINJA 1
Kapitulli 2Tema 2.2 Vetitë teknologjike të materialeve gj
Objektivat:Në fund të orës mësimore, nxënësi/ja do të jetë në gjendje:
� Të listojë vetitë teknologjike kryesore të materialeve teknologjike.� Të përshkruajë vetitë teknologjike të materialeve teknologjike.� Të shpjegojë aftësinë në bazë të vetive teknologjike që një material
teknologjik të përpunohet.
Koncepte kryesore: Veti teknologjike: vetitë derdhëse, plasticiteti,(farkëtueshmëria, petëzueshmëria, telëzimi), saldueshmëria, kalitshmëria, përpunueshmëria me prerje.
X�� � Y ������������������������������������� ��� �[���� ������me ngjyra, tabela konkretizuese me provat teknologjike etj.
Fazat e strukturës Metodat e studimit Veprimtaritë e
nxënësit dhe kohaOrganizimi inxënësve
ParashikimiAnalizë semantike e tipareve ;����� ���������
informacionit (10’)Të gjithë nxënësit
Ndërtimi injohurive Shpjegim i
përparuarDiskutim i ideve(25’) Punë në dyshe
Përforcimi Tabela e koncepteve ;����� ���������informacionit (10’)
Të gjithë nxënësit
Parashikimi: Analizë semantike e tipareveMësuesja vizaton tabelën e mëposhtme:
34
TEKNOLOGJIA
Metalet Derdhet më mirë
Telëzohet Farkëtohet Kalitet Saldohet
Cuçelik çelik speciallidhjet mengjyragizë
dhe e plotëson atë, duke evokuar njohuritë që ka nxënësi për materialet e ndryshme teknologjike (kryesisht metalet) me shenjat (+) dhe (–) sipas tipareveqë paraqiten në tabelë dhe duke e lidhur edhe me njohuritë e marra në lëndët e ����+���������������>�C�'�� ������'��������� � ��������� �������më poshtë:
Metalet Derdhet më mirë
Telëzohet më mirë
Farkëtohet më mirë
Kalitet mëmirë
Saldohet më lehtë
Cu + +çelik + +çelik special +lidhjet mengjyra + _ + _
gizë + - - + -
Ndërtimi i njohurivej : Shpjegim i përparuarMësuesi/ja rendit në dërrasë vetitë teknologjike të materialeve dhe analizon një nga një ato si më poshtë, duke dhënë edhe shembuj konkretë për secilën nga vetitë (vetitë derdhëse, plasticiteti, farkëtueshmëria, petëzueshmëria, telëzimi, saldueshmëria, kalitshmëria, përpunueshmëria me prerje.).Ai/ajo analizon këto veti, e më pas krahason materialet teknologjike për sa ipërket aftësisë që ato paraqesin në tiparet teknologjike. Analizon mënyrën se si ndikon rritja e përqindjes së karbonit te çeliku ose te giza në ndryshimin e vetive teknologjike ose përmend disa nga vetitë teknologjike kryesore të metaleve me ngjyra (bakër, alumin, kallaj) dhe lidhjeve të tyre për sa i përket vetive teknologjike.Përforcimi: Tabela e koncepteveNë këtë fazë, mund të përdoret tabela e koncepteve të cilën mësuesi/ja e ���� �� ���������������� � ��������������+�� �>������������
35
TEKNOLOGJIA
nxënësve për ta plotësuar. Për plotësimin korrekt të koncepteve të reja të mësuar shfrytëzohen shënimet e mësuesit në tabelë ose konsultimi me librin.
Konceptet e reja �� ������ ShembujVeti derdhësePlasticitet SaldueshmëriKalitshmëriPërpunueshmëria me prerje
Ndërkohë që nxënësit lexojnë nga vendi përgjigjet e sakta dhe të plota, njënxënës (ose më shumë, me radhë njëri pas tjetrit) ngrihet në tabelë për plotësimin e saktë të saj.
Vlerësimi i nxënësve:Gjatë kësaj ore mësimore, nxënësit mund të vlerësohen në bazë të vëzhgimeveqë janë kryer për veprimtaritë e zhvilluara në klasë. Kështu, nxënësit vlerësohen mbi: ^_� ���������� ���������������� ������������ ������������ ����dhënë.^%�� ���������������������������� ������ ��� �������'���������të dytë dhe në fazën e përforcimit.
Detyrë shtëpiey pPërcaktimi i vetive teknologjike të metaleve të tjera nga ato që u diskutuan në klasë (ose lidhjeve te tyre).
�������: Në fund të orës së mësimit, mësuesi vlerëson orën e mësimit dhe ���� �������� ������� ������ ���`���������� ������������ ���������në orët e tjera të kapitullit.
LINJA 1Kapitulli 3
Tema 3.2 Tipat e lidhjeve të detaleve të makinavep j
Në përfundim të kësaj teme mësimore, nxënësi/ja do të jetë në gjendje:
36
TEKNOLOGJIA
��!����������� ��� ��������� ��� ����� �����������Të tregojë përdorimin e tyre.��!����������������� �����������Të tregojë tipat e lidhjeve të çmontueshme.
Koncepte kryesore: Lidhje të paçmontueshme, lidhje të çmontueshme,ribatina, ������ ������ ����������������������� �����.
X�� � Y ������������������������������������� ��� �[���� � �����konkretizuese me foto dhe skica me lidhje të ndryshme, bulona, dado, boshte, shlica etj.
Fazat e strukturës Metodat e studimit Veprimtaritë e
nxënësit dhe kohaOrganizimi inxënësve
ParashikimiStruktura pyetje-përgjigje Diskutim i koncepteve
të mësuara (10’)Të gjithë nxënësit
Ndërtimi injohurive
Mbajtje e strukturuar e të dhënave
�����������������informacionit të ri (25’)
Punë në dyshe
PërforcimiStuhi mendimesh (Brainstorming(( )
Ndërtimi i shprehivestudimore (10’) Të gjithë nxënësit
Parashikimi: Struktura pyetje-përgjigje
Faza e parë: mësuesi/ja shkruan në tabelë temën re: “Tipat e lidhjeve të detalevetë makinave”. Më pas kërkon nga nxënësit me anë të pyetjeve që drejton që të përsërisë konceptet e mësuara në orën e mëparshme për t’i përdorur në këtë mësim si njëlidhje e kërkesës së vazhdueshmërisë së koncepteve dhe mësimeve me njëra-tjetrën.Disa nga pyetjet më kryesore që mund të drejtohen për nxënësit janë:
1. Ç’janë detalet dhe si ndahen ato sipas shërbimit?
2. Ç’quhet çift kinematik?
3. Ç’është hallka? Jepni shembuj.
4. Ç’është mekanizmi? Po makina?
37
TEKNOLOGJIA
5. Cilat janë pjesët kryesore të një makine?
6. Si lidhen detalet me njëra-tjetrën në makinë? etj. Përgjigjet e nxënësve shënohen në tabelë me anë të ngjyrave të ndryshme,sidomos të atyre pyetjeve që kanë lidhje me temën e re të mësimit.
Ndërtimi i njohurivej : Mbajtje e strukturuar e të dhënaveMësuesi/ja udhëzon nxënësit të lexojnë mësimin në libër, të shikojnë me kujdes tabelat mbi lidhjet, detalet e sjella në klasë (kabinet) dhe më pas ta diskutojnë me shokun e bankës për të vendosur se çfarë do të plotësojnë në skemën e prezantuar nga mësuesi në tabelë.
Përforcimi: Stuhi mendimeshNë këtë fazë, mund të bëhet metoda stuhi mendimesh, ku nxënësit të ballafaqojnë mendimet dhe idetë e shembujt e tyre, të paraqitura në kuadratet përkatëse dhetë sjellin shembuj konkretë për të mbrojtur mendimet e tyre.Po ashtu, në këtë fazë mund të bëhet shumë mirë edhe krahasimi i lidhjeve dhekarakteristikave të secilës prej tyre.
Vlerësimi i nxënësve:Gjatë kësaj ore mësimore nxënësit mund të vlerësohen në bazë të vëzhgimeveqë janë kryer për veprimtaritë e zhvilluara në klasë. Kështu nxënësit vlerësohen mbi:^_� ���������� ���������������� ������������ ������������ ����dhënë.^%�� ���������������������������� ������ ��� �������'���������të dytë dhe në fazën e përforcimit.
�������: Në fund të orës së mësimit, mësuesi/ja vlerëson orën e mësimit
Lidhjet
E çmontueshme E paçmontueshme
Anët pozitive dhe negative Anët pozitive dhe negative
38
TEKNOLOGJIA
������� �������� ������� ������ ���`���������� �� ���������� ��vazhdim në orët e tjera të kapitullit.
LINJA 1Kapitulli 4
Tema 4.2 Teknologjia e prodhimit të energjisë elektrike dhe rëndësia e sajgj p gj j
Në përfundim të kësaj teme mësimore, nxënësi/ja do të jetë në gjendje:
��Të përshkruajë mënyrat dhe teknologjitë kryesore të prodhimit tëenergjive të llojeve të ndryshme.
��Të tregojë prirjet e teknologjisë së prodhimit të energjisë për shoqërinë e sotme dhe të së ardhmes.
��Të argumentojë rëndësinë e teknologjisë së prodhimit të energjisë për ekonominë dhe shoqërinë.
Konceptet kryesore: centrale elektrike, turbina, diga, burime alternative, biomasa, energjia diellore dhe e erës.X�� � Y �����������'� ������������ �������������� ����������������������������� ��� �[���� ��������������
Fazat e strukturës
Metodat e studimit
Veprimtaritë e nxënësit dhe koha
Organizimi i nxënësve
ParashikimiDiskutim mbi njohuritë paraprake Zhvillim i fjalorit
(10’)Të gjithë nxënësit
Ndërtimi injohurive Lexim dhe pyetje Të nxënit
bashkëveprues (25’) Punë në dyshe
PërforcimiImagjinatë e drejtuar
Ndërtimi i shprehivestudimore (10’) Të gjithë nxënësit
Parashikimi: Diskutim mbi njohuritë paraprakeMësuesi/ja shkruan temën e re në tabelë dhe kërkon nga nxënësit se cilat janë njohuritë mbi energjinë që përdoret sot nga njerëzimi. Mësuesi në tabelë vizaton vetëm fjalën energji dhe kërkon nga nxënësi ta plotësojnë atë me llojet e tjera të energjisë që njohin si më poshtë.
39
TEKNOLOGJIA
diellore
ujit
erës
biomasës
lëndës djegëse
Të gjithë nxënësit diskutojnë për këto koncepte.
Ndërtimi i njohurivej : Lexim dhe pyetjeNë këtë fazë, nxënësit ndahen në grupe dyshe dhe treshe, siç janë në bankë ose sipas përcaktimeve të mësuesit. Ata drejtohen për të lexuar në libër dhe ��� ������������������ ������� ����� ����� ����� ����X������ �drejton pyetje për parimin e punës në hidrocentrale dhe termocentrale, për tipat e turbinave në Hec-e dhe Tec-e etj.
Përforcimi: Imagjinatë e drejtuar Mësuesi e ndan klasën në tri grupe dhe ndan detyrën për çdo grup.Grupi 1: Imagjinoni se po bëni udhëtim në lumin Drin. Përcaktoni hidrocentralet që janë ndërtuar në të dhe fuqinë e secilit prej tyre.
Grupi 2: Imagjinoni se jeni në qytetin e Vlorës. Tregoni se si prodhohet energjiaelektrike në këtë qytet dhe cilat janë mundësitë e përdorimit të energjive alternative.
Grupi 3: Imagjinoni se po bëni udhëtim në vitin 2150. Tregoni se si prodhohet energjia elektrike në këtë vit dhe si janë burimet e lëndës djegëse.
ENERGJIA
ELEKTRIKE
t
40
TEKNOLOGJIA
Në fund të orës, çdo grup nxjerr përfaqësuesin e tij për të paraqitur përgjigjet përkatëse.
Vlerësimi i nxënësve:Gjatë kësaj ore mësimore, nxënësit mund të vlerësohen në bazë të vëzhgimeveqë janë kryer për veprimtaritë e zhvilluara në klasë. Kështu, nxënësit vlerësohen mbi:^_� ���������� ���������������� ������������ ������������ ����dhënë.^%�� ���������������������������� ������ ��� �������'���������të dytë dhe sidomos në fazën e përforcimit.
�������: Në fund të orës së mësimit, mësuesi/ja vlerëson orën e mësimit ������� �������� ����� ������������� �C� ������ ���`���������� ��realizojë ato në vazhdim në orët e tjera të kapitullit.
LINJA 1Kapitulli 5
Tema 5.2 Komunikimi dhe sistemet bazë të tij. Komunikimi në të ardhmen
Në përfundim të kësaj teme mësimore, nxënësi/ja do të jetë në gjendje:
� Të përshkruajë veçoritë kryesore të teknologjisë së shërbimeve tëkomunikimit.
� !� ���������� ����� �������� � ���������� �� ���������� �komunikimit.
� Të argumentojë rëndësinë dhe përdorimet e teknologjisë shërbimeve tëkomunikimit për ekonominë dhe shoqërinë e sotme dhe të së ardhmes.
Konceptet kryesore: teknologjia e komunikimit telefonik, sistemet e marrjes �������������� �������� �� ����� ��������������������� ������������� �� ����� ���� ���� �� ��������� �� ������������ �� ��� ���������� �� ������������.
X�� � Y ����� � ����� '� ������ ������ ��� ����������� ��� &������� '������������������������� ����� ��� �[���� �������������� ��
41
TEKNOLOGJIA
Fazat e strukturës
Metodat estudimit
Veprimtaritë e nxënësit dhe koha
Organizimi i nxënësve
Parashikimi DDMDiskutimi i ideve(35’)
Të gjithënxënësitNdërtimi i
njohuriveDDM
Përforcimi Imagjinatë e drejtuar
Nxitje për të zhvilluar të gjykuarin përmbledhës (10’)
Të gjithënxënësit
ZHVILLIMI I MËSIMIT
Parashikimi: Di/Dua të di/MësovaMësuesi/ja ndërton tabelën e mëposhtme në tabelën e zezë. Nxënësit ndahen nëgrupe pune. Grupet e punës punojnë me tabakët e letrës dhe lapsat me ngjyra mbi tavolinat e tyre të punës. Mësuesi/ja punon në tabelën e zezë, duke përdorur shkumësat me ngjyrë dhe në bashkëpunim me nxënësit mbushin kolonën Di, duke evokuar informacionet nga mësimet e kaluara, të trajtuara dhe nga lëndët � ����+�����>��������� ��������������� ���� ���'���&�������������� dixhitale dhe ato analoge etj. Kjo fazë zgjat rreth dhjetë minuta.
Di Dua të di Mësova !�������Valët elektromagnetike!���'�����E-mail-in ~� ������;��������
Ndërtimi i njohurive: Di /Dua të di/MësovaNë stadin e parë të kësaj faze, e cila nga 25’ që është e gjithë faza, zgjat 15’ mësuesi/ja ukërkon nxënësve që të mbushin kolonën e dytë të tabelës me pyetje rreth çështjeve në fjalë. Më pas, ajo i jep nxënësve informacionin për sistemet elektronike të komunikimit dhe për tipat e sinjaleve qe përdoren sot, atë analog dhe dixhital,duke e plotësuar tabelën e mësipërme si më poshtë:
42
TEKNOLOGJIA
Di Dua të di Mësova�!�������- Valët elektromagnetike�!���'�����- E-mail-in�~� �������;��������
- Sinjalin analog dhe shifror- Tri nënsistemet kryesore të transmetimit- Teknologjitë e reja të transmetimit- Sistemet satelitore tëkomunikimit- Rolin e tyre sot në teknologji dhe në zhvillimin e një vendi
Në stadin e fundit të fazës së realizimit të kuptimit, nxënësit duhet të mbushinkolonën efundit, me njohuritë që mësuan rreth elementeve të grupit të parë. Kjo fazë mund të zgjasë 10’. Në fund të fazës së realizimit të kuptimit, tabela DDM duhet të ketë këtë pamje:
Di Dua të di Mësova�!�������� �- Valët elektromagnetike�!���'�����- E-mail-in�~� �������;��������
- Sinjalin analog dhe shifrori j li l dh hif- Tri nënsistemet kryesore të transmetimit- Teknologjitë e reja tëtransmetimit- Sistemet satelitore tëkomunikimit- Rolin e tyre sot në teknologji dhe në zhvillimin e një vendi
- Tipat e sinjalevei i j l- Tri kanalet kryesore tëkomunikimit- Teknologjitë që përdoren sot- Rolin e sistemeve satelitore në komunikim- Rëndësinë që ka komunikim sot- Mjetet e reja që përdorim sot në komunikimkomunikim
Përforcimi: Hartë konceptiMësuesi/ja, në këtë fazë të përforcimit të njohurive, e cila mund të zgjasë rreth 10 minuta, u kërkon grupeve të punës të kompozojnë një hartë se si mund tëlidhen konceptet që mësuan.Më pas, mund të ngrejë një nxënës në tabelë që të vizatojë hartën e koncepteve për pikën e re që ka zgjedhur secili grup pune dhe e merr në analizë.
43
TEKNOLOGJIA
Vlerësimi i nxënësve:� Argumentet që japin për shpjegimin e komunikimit në të kaluarën dhe
sot.� Aftësinë e tyre për të gjeneruar mbi bazën e koncepteve të njohura disa
nga veçoritë e përgjithshme të teknologjisë së komunikimit.� Shprehitë e punës në grup.� Interpretime, përfundime, përgjithësime, krahasime brenda sistemeve
dhe nënsistemeve të komunikimit.
Detyrë shtëpiey p :Materiale plotësuese për mjetet e reja që përdoren sot në komunikim.
�������: Në fund të orës së mësimit, mësuesi/ja vlerëson orën e mësimit ������� �������� ������� ������ ���`���������� �� ���������� ��vazhdim në orët e tjera të kapitullit.
Sistemi i transmetimit
dhe marrjes së figurës
Teknologjia e komunikimit
satelitor
Sinjali analog dhe ai shifror
Rëndësia për zhvillimin
ekonomik të një vendi
Mjetet e reja që përdoren
sot në komunikin
Në të kaluarën
(telegrafi)
Sistemi teknologjik i komunikimit
44
TEKNOLOGJIA
MODULE MËSIMORE NGA LINJA 2 “KOMUNIKIMI GRAFIK”
Linja 2Kapitulli 1
Tema 1.1 #�������� ������ �� ��� ���������� ������ �� ���� �� � � � �ndryshme të teknologjisë. y gj
Objektivatj :Në fund të orës mësimore, nxënësi/ja do të jetë në gjendje:
� !����������������������������� ���������� ������� �� !� ����������� ���������������� ���� ��� � ����� !����������������������������������� ����������� ��������
të teknologjisë.
Mjetetj Y ��� ����������� ����[���� ������� ����������������������� ��dhe videoprojektor.
Metoda dhe teknika mësimore: bisedë e alternuar me shpjegim dhe diskutim,praktikë e drejtuar, punë në grupe.
Metoda ERR
Evokim: Mësuesi/ja bën një hyrje të shkurtër rreth linjës së re dhe komunikimit ������ ��������� � ��� ������ ����� �������� ����� �����[���� gjatë tij.Më pas, mësuesi rikujton bashkë me nxënësit njohuritë e marra për teknologjinë, degët e saj dhe jep përshkrime të detajeve të ndryshme, të skicave të makinave, të projekteve të ndërtesave etj., me ndihmën e videoprojektorit ose të tabelës së zezë.
Realizimi i kuptimit: Zgjerim njohurishMë pas mësuesi/ja njeh nxënësit me temën dhe objektivat përkatëse të mësimit aktual.Jep konceptet e reja, duke i shkruar në tabelë:
� !��������������"� !�����������"� #����������"
45
TEKNOLOGJIA
� ��������������������� �����"� ������������������������������ ��$
dhe bën shpjegimin e tyre, duke dhënë edhe shembuj konkretë. Më pas jep ����������������� ������ ���������������������� ������� ��dhe degëve të ndryshme të teknologjisë.
Praktikë e drejtuar: Nxënësit marrin pjesë në zgjidhjen e pyetjeve të drejtuaranga mësuesi gjatë zgjerimit të njohurive. Ata japin mendime dhe diskutojnë për shembujt e ofruar nga mësuesi në videoprojektor ose në tabelë.
����� %�Kontroll njohurishPunë në dyshe: Mësuesi u jep si detyrë nxënësve të gjejnë shembuj:- nga teknologjia dhe nga shkencat e tjera të përdorimit të komunikimit
������- ������������������������� ����������� ��� �- rolin që ka sot kompjuteri në vizatimin e skicave dhe të paraqitjeve të
ndryshme, sa njihen dhe përdoren nga të rinjtë programet e vizatimit etj.
Vlerësimi i nxënësve:Gjatë kësaj ore mësimore, nxënësit mund të vlerësohen në bazë të vëzhgimeveqë janë kryer për veprimtaritë e zhvilluara në klasë. Kështu, nxënësit vlerësohen mbi:^_� ���������� ���������������� ������������ ������������ ����dhënë.^%�� ���������������������������� ������ ��� ������� � ���'��� e mësimit.
�������: Në fund të orës së mësimit, mësuesi/ja vlerëson orën e mësimit ������� �������� ������� ������ ���`���������� �� ���������� ��vazhdim në orët e tjera të kapitullit.
Linja 2 Kapitulli 1
Tema 1.2 Materialet dhe veglat kryesore që përdoren për skicat dhe g y q p pvizatimet. Llojet e vijave kryesore që përdoren në skica dhe j j y q pvizatime dhe skicimi i vijavej
46
TEKNOLOGJIA
Objektivatj :Në fund të orës mësimore, nxënësi/ja do të jetë në gjendje:
��Të përshkruajë tri kategoritë kryesore të materialeve të vizatimit eskicave.
��Të tregojë llojet e vijave që përdoren në skica e vizatime.��Të përdorë me saktësi mjetet e vizatimit.
Mjetetj Y ��� ����������� ����[���� ������� ����������������������� �i veglave të vizatimit, portamina, gomë, tipa të ndryshëm letrash, si dhe letër vizatimi.
Metoda dhe teknika mësimore: bisedë e alternuar me shpjegim dhe diskutim,praktikë e drejtuar, punë në grupe.
Metoda ERR
Evokim: Mësuesi/ja rikujton së bashku me nxënësit njohuritë e marra për ��������� ������ ���&� � �������� ������ ��� � ��� ����� � ��� ������������� ��������� ���=� ������� � �������������� ��
Realizimi i kuptimit: Zgjerim njohurishMë pas mësuesi/ja njeh nxënësit me temën dhe objektivat përkatës të mësimit aktual.Tregon mjetet dhe materialet që përdoren në vizatimin e skicave dhe në vizatimet teknike:
��Llojet e letrave;��Lapsat dhe portaminat;��Instrumentet ndihmëse.
Shpjegon tiparet dhe cilësitë e secilit prej tyre, përdorimin, rëndësinë etj.Më pas vazhdon me vizatimin në tabelë të llojeve të vijave, duke treguar me shembuj karakteristikat dhe mënyrën e përdorimit të tyre. Praktikë e drejtuar: Nxënësit marrin pjesë në zgjidhjen e pyetjeve të drejtuaranga mësuesi gjatë zgjerimit të njohurive. Ata japin mendime dhe diskutojnë për shembujt e vizatuar nga mësuesi në tabelë, si p.sh.: llojet e vijave etj.
����� %�Kontroll njohurish
Punë e pavarur: X������`��������� ������� �������������� ��������së nxënësit, për t’u praktikuar në përdorimin e kompletit të veglave të vizatimit të treguara nga mësuesi. Ai kontrollon dhe vlerëson, duke bërë edhe motivimin
47
TEKNOLOGJIA
e nxënësit dhe duke parë nivele të ndryshme të nxënësve.
Vlerësimi i nxënësve:Gjatë kësaj ore mësimore nxënësit mund të vlerësohen në bazë të vëzhgimeveqë janë kryer për veprimtaritë e zhvilluara në klasë. Kështu, nxënësit vlerësohen mbi:^_� ���������� ���������������� ������������ ������������ ����dhënë.^%�� ���������������������������� ������ ��� ������� � ���'��� �^?�������� ��� ������������� ����
�������: Në fund të orës mësuesi/ja vlerëson orën e mësimit dhe arritjen e����� ������� ������ ���`���������� ������������ ������������� e tjera të kapitullit.
Linja 2Kapitulli 2
Tema 2.2 Shkallët e vizatimit
Objektivatj : Në fund të orës mësimore, nxënësi/ja do të jetë në gjendje:
��!���� ��������� � ������������ ����� �������������������e zvogëlimi.
��Të përshkruajë mjetet që përdoren për të vizatuar në shkallë zmadhimi e zvogëlimi.
��Të përdorë shkallën e vizatimit, në varësi të dimensioneve që ka objekti që do të vizatohet.
Mjetetj Y ��� ����������� ����[���� ������� ����������������������� �i veglave të vizatimit, portamina, gomë, tipa të ndryshëm letrash dhe atë të vizatimit.
Metoda dhe teknika mësimore: bisedë e alternuar me shpjegim dhe diskutim,praktikë e drejtuar, punë në grupe.
Metoda ERR
Evokim: Mësuesi/ja rikujton bashkë me nxënësit njohuritë e marra për pamjet, ����������� �������������� �������&� ������� ��� �������������
48
TEKNOLOGJIA
� �������&�� ������� � �'��������� ����� ��C� ����������� ���mund të vizatohen me dorë të lirë skica me pamjet e objekteve të thjeshta të dhëna nga mësuesi detyrë në klasë ose kontrollohen detyrat që ka dhënë në shtëpi.
Realizimi i kuptimit: Zgjerim njohurish Më pas, mësuesi njeh nxënësit me temën dhe objektivat përkatëse të mësimit aktual.Tregon llojet e shkallëve që përdoren në vizatimin e skicave dhe në vizatimet teknike:
��shkallën natyrale 1:1;��shkallën zvogëluese;��shkallën zmadhuese.
Shpjegon me anë të shembujve të ndryshëm përdorimin e tyre në praktikë, rëndësinë e përdorimit të saktë, mënyrën se si shënohen shkallët në vizatim etj.
Praktikë e drejtuar: Nxënësit marrin pjesë në zgjidhjen e pyetjeve të drejtuaranga mësuesi gjatë zgjerimit të njohurive. Ata japin mendime dhe diskutojnë për shembujt e vizatuar nga mësuesi në tabelë dhe në libër.
����� : Kontroll njohurish
Punë e pavarur: Mësuesi/ja u jep ushtrime (te pyetje dhe detyra f. 61) për t’u ��������� � �� ��� � ���� �� [���� � ��� �� ���� ����� � ��������� �kompletit të veglave të ndryshme të treguara nga mësuesi. Ai/ajo kontrollon dhe vlerëson, duke bërë edhe motivimin e nxënësit dhe duke parë nivele të ndryshme të nxënësve.
Vlerësimi i nxënësve:Gjatë kësaj ore mësimore, nxënësit mund të vlerësohen në bazë të vëzhgimeveqë janë kryer për veprimtaritë e zhvilluara në klasë. Kështu, nxënësit vlerësohen mbi:^_� ���������� ���������������� ������������ ������������ ����dhënë.^%�� ���������������������������� ������ ��� ������� � ���'��� �
�������: Në fund të orës së mësimit, mësuesi vlerëson orën e mësimit dhe ���� �������� ������� ������ ���`���������� ������������ ���������në orët e tjera të kapitullit.
49
TEKNOLOGJIA
Linja 2Kapitulli 3
Tema 3.2 Llojet e prerjeve (Prerjet e thjeshta)j p j ( j j )
Objektivatj :Në fund të orës mësimore, nxënësi/ja do të jetë në gjendje:
��!���� ����������� ������������Të tregojë rregullat që përdorim në vizatimin e prerjeve të ndryshme.��Të përdorë prerje të thjeshta e të përbëra.
Mjetetj Y ��� ����������� ����[���� ������� ����������������������� ��������� ����� ��� ���� ���������� ��� ���������� ��������� �����vizatimit.
Metoda dhe teknika mësimore: bisedë e alternuar me shpjegim dhe diskutim,praktikë e drejtuar, punë në grupe.
Metoda ERR
Evokim: Mësuesi/ja rikujton bashkë me nxënësit njohuritë e marra për prerjet,���������� � ���� ��������� � �������� � ���&� ��� ���� ��� ������rëndësinë e tyre në përcaktimin e saktë të formës së një trupi etj. Në tabelë ������ ������ ����� ��������� ��������&��������� ������ ��� �thjeshta që përdorim në klasë ose në shtëpi.
Realizimi i kuptimit: Zgjerim njohurish Më pas, mësuesi/ja njeh nxënësit me temën dhe objektivat përkatës të mësimit aktual.Jep konceptet e reja duke i shkruar në tabelë:
�� Prerje të thjeshtë;�� Prerje të shkallëzuara me thyerje ose të kombinuara.
dhe bën shpjegimin e tyre konkret, duke dhënë shembuj nga libri ose materialet plotësuese që ka marrë për konkretizimin e mësimit të ri, duke punuar në tabelëdhe duke shënuar me kujdes të gjithë radhën e vizatimit për prerjet. Më pas punohen edhe shembujt në libër nga nxënësit.
Praktikë e drejtuar: Nxënësit marrin pjesë në përgjigjen e pyetjeve të drejtuara nga mësuesi gjatë zgjerimit të njohurive. Ata japin mendime dhe diskutojnë për
50
TEKNOLOGJIA
shembujt e ofruar nga libri ose nga mësuesi me anë të tabelës së vizatuar me shembujt nga prerjet.
����� : Kontroll njohurish
Punë e pavarur: X������`��������� ������� �������������� ����������[���� ���� �����������"������������� ����� �� ���� ������� ���f. 69.Detyrë shtëpieC[���� ���������� ����� ������� ����������������"�&��������përsëritja në fund të kapitullit në f. 72, shoqëruar me sqarimet përkatëse.
Vlerësimi i nxënësve:Gjatë kësaj ore mësimore, nxënësit mund të vlerësohen në bazë të vëzhgimeveqë janë kryer për veprimtaritë e zhvilluara në klasë. Kështu, nxënësit vlerësohen mbi: ^_� ���������� ���������������� ������������ ������������ ����dhënë. ^%�� ���������������������������� ������ ��� ������� � ���'��� �
�������: Në fund të orës së mësimit, mësuesi vlerëson orën e mësimit dhe ���� �������� ������� ������ ���`���������� ������������ ���������në orët e tjera të kapitullit.
Linja 2Kapitulli 4
Tema 4.1. Njohuri të përgjithshme mbi vizatimet e ndërtimit. Plani ij p gjpërgjithshëm, planimetritë e shtëpive të banimitp gj , p p
Objektivatj :Në fund të orës mësimore, nxënësi/ja do të jetë në gjendje:
��!���� ����������� � ��������������������������Të përcaktojë elementet e një planimetrie arkitektonike.��Të lexojë saktë planimetrinë e një shtëpie, sipas rregullave të mësuara.
Mjetetj Y ��� � �������� �� ��� � [���� � ������ ����� ��� ��������� '� �projekte të ndryshme, skica, planimetri etj.Metoda dhe teknika mësimore: bisedë e alternuar me shpjegim dhe diskutim,praktikë e drejtuar, punë në grupe.
51
TEKNOLOGJIA
Metoda ERR
Evokim: Mësuesi/ja rikujton bashkë me nxënësit njohuritë e marra për ��������������� ���&� � ������ ��� ���� ������ �� ������������� ��������� ���=� ������� � ���������������� �������� ��� ��
Realizimi i kuptimit: Zgjerim njohurishMë pas mësuesi/ja njeh nxënësit me temën dhe objektivat përkatëse të mësimit aktual.Jep konceptet e reja, duke i shkruar në tabelë:
� &�'��������"� �������������������������� "� *���������"� #���� ����'����������������� ������"� Studimi urbanistik pjesor.
dhe bën shpjegimin e tyre konkret, duke dhënë shembuj nga libri dhe materialet plotësuese që ka marrë për konkretizimin e mësimit të ri. Më pas, jep rëndësinë e urbanistikës dhe të planeve të ndryshme, lidhjen që ekziston ndërmjet tyre dhe mjedisit të qytetit ose të zonës së banimit.
Praktikë e drejtuar: Nxënësit marrin pjesë në përgjigjen e pyetjeve të drejtuara nga mësuesi/ja gjatë zgjerimit të njohurive. Ata japin mendime dhe diskutojnë për shembujt e ofruara nga libri ose nga mësuesi me anë të tabelave, fotove,skicave të ndryshme.
����� : Kontroll njohurish.
Punë e pavarur: X������`��������� ������� �������������� ��������të nxënësit dhe në libër (p.sh.: ushtrimi 4 pas mësimit përkatës në f. 97).
Vlerësimi i nxënësve:Gjatë kësaj ore mësimore, nxënësit mund të vlerësohen në bazë të vëzhgimeveqë janë kryer për veprimtaritë e zhvilluara në klasë. Kështu, nxënësit vlerësohen mbi:^_� ���������� ������������������������� ��������������� ��������të zhvilluar detyrën e dhënë.^%�� ���������������������������� ������ ��� ������� � ���'��� e mësimit.
52
TEKNOLOGJIA
Detyre shtëpie y pJepet ushtrimi 5 pas mësimit te pyetje dhe detyra në f. 97.
�������: Në fund të orës së mësimit, mësuesi vlerëson orën e mësimit dhe ���� �������� ������� ������ ���`���������� ������������ ���������në orët e tjera të kapitullit.
SITUATA TË MENDIMIT KRITIK
Shënim.Ka disa tema mësimore ose orë ushtrimesh, projektesh, të cilat shërbejnë për zhvillimin e shprehive të të menduarit në nivel të lartë të të nxënit, qëndrimit kritik, shprehës, ndihmës. Me këto tema të mëposhtme, ne ndihmojmë në përmirësimin e rolit të tyre si nxënës e qytetarë, duke lidhur të nxënit meveprimtari konkrete e zbatuese në praktikë.Këto orë mësimore ndihmojnë në evidentimin e shprehive të veçanta të nxënësve, nxitjen e imagjinatës, aftësimin e punës në grup, formimin e qëndrimit etiko-social etj. Temat në libër janë dhënë si alternativa për t’u përdorur në orë të caktuara mësimore.Mësuesit janë të lirë që, krahas tyre ose në vend të tyre, mund të përdorin tema të tjeradhe metoda të tjera të zhvillimit të orës, të cilat mund të kenë interes për ata osepër nxënësit.
Tema nr. 1: Leximi i studimit urbanistik të qytetit timqy
Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësi/ja duhet të jetë në gjendje:
1. !���� ����������������� ��� � � +����>�����+���� ����>�2. Të argumentojë pikat e forta dhe të dobëta të studimit urbanistik të
qytetit (zonës) ku banon (ose studion).3. Të prezantojë me cilësi idetë e tij për përmirësimin e mjedisit urban ku
jeton e banon (ose ku studion).
53
TEKNOLOGJIA
Mjetet: kompjuter, internet, videoprojektor, letra të formateve të ndryshme, ����� ����������'� ����� ��� � � � ���������&��� ����� ��� � � � ��
Zhvillimi i mësimitKa rëndësi që nxënësit të jenë të lajmëruar që më parë për këtë orë mësimore.Ata ndahen në grupe dhe u lihet detyrë konkrete çdo grupi për mbledhjen e �'����&��� � ���������&����� � �'������'� ���������������� ��� � � në zonën ku studiojnë ose banojnë, vizitë në studio të specializuara, në bashkinë e qytetit dhe herë pas here diskutojnë me mësuesin për problemet e ndryshme.Mund të marrin materiale edhe nga interneti (me ndihmën e Google earth-it).
Përgatitja e materialitNxënësit duhet të përdorin programin PowerPoint për të realizuar prezantimet etpunës së tyre me cilësi përpara klasës ose edhe një audience më të gjerë.Për prezantimin e një ore të tillë, mund të shfrytëzohet laboratori i kompjuterit, biblioteka ose teatri i shkollës, ose mjedise të tjera publike.Të jenë vendosur në vende të dallueshme dhe pankartat me fotot e realizuaranga nxënësit, po ashtu edhe pankartat me mendimet dhe idetë e nxënësve.
VlerësimiGjatë kësaj ore nxënësit vlerësohen për:
�� Grumbullimin e një informacioni mbështetës sa më cilësor dhe të arrirë.�� Aktivizimin gjatë punës në grup.�� Cilësinë e prezantimeve të punëve të tyre.
Tema nr 2: Përgatitja e trupave gjeometrikë të rregulltg j p gj g
Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësi/ja duhet të jetë në gjendje:
1. !����������� ���������� ��� ���� ����2. Të ndjekë me saktësi etapat e duhura të punës.3. Të paraqesë trupat e përfunduar.
Mjetet: veglat e vizatimit, kartonë me ngjyra të ndryshme, gërshërë, ngjitës, gjilpëra etj.
Zhvillimi i mësimit
54
TEKNOLOGJIA
Ka rëndësi që nxënësit të jenë të lajmëruar që më parë për këtë orë mësimore nëmënyrë që të kenë përgatitur bazën materiale dhe mjetet që kanë shumë rëndësi në realizimin cilësor të kësaj ore mësimore.Ata ndahen në grupe dhe u lihet detyrë konkrete çdo grupi për ndërtimin e trupave gjeometrikë të rregullt, si prizma me baza të ndryshëm, piramida, kube, paralelepipedë, kon, cilindër etj.Mund të përdoret për çdo grup një ngjyrë e caktuar e kartonit, për të vlerësuar më mirë punën e çdo grupi.Përgatitja e materialitDo të punohet në faza:
1. jepen llojet dhe përmasat e trupave që do të realizohen;2. vizatimi i trupit të hapur në letrën me ngjyra;3. �������������������������������4. ������������ ���������������5. ��� ������������ ���������� ��������� ���
VlerësimiGjatë kësaj ore nxënësit vlerësohen për:
�� Grumbullimin e një informacioni mbështetës sa më cilësor dhe të arrirë.�� Aktivizimin gjatë punës në grup.�� Cilësinë e prezantimeve të punëve të tyre.
TRAJTIMI METODIK I NJË PUNE PRAKTIKE
Linja 2: KOMUNIKIMI GRAFIKKapitulli: Vizatimet e ndërtimit
Tema: Leximi i planimetrive të ndryshme të objekteve të banimit
Objektivat:1. C[���� ���� ����������� � �������� ��������������� ���2. Nxënësi të përcaktojë elementet e objektit të paraqitur në skemë.3. Nxënësi të japë mendime dhe ide për përmirësimin e elementeve të
55
TEKNOLOGJIA
ndryshme të skemës së paraqitur me elemente bashkëkohore.
Mjetet: Projekte dhe skema të ndryshme të apartamenteve të banimit, shtëpibanimi, institucione edukimi, vizatime akitektonike, kompjuter, videoprojektor, �� ��'���� � �������������� ����� ��� � ��
Fazat Metoda mësimore Veprimtaritë enxënësve dhe koha
Organizimi i nxënësve
Parashikimi Parashikimi meterma paraprake
Zhvillimi i fjalorit 5 min.
Gjithë klasa
Ndërtimi i njohurive
Përcaktimi ielementeve nëprojekt
Ndërtimi i shprehivelexuese, evidentuesedhe kontrolluese30 min.
Grupe me2-3 nxënës
Përforcimi Analizë koncepteve
Diskutimi i ideve Gjithë klasa
Zhvillimi i mësimit:
Parashikimi:Në këtë fazë, mësuesi/ja shkruan në tabelë (ose paraqet me anë të videoprojektorit, �� ��� ������������ ���>����� ���������'� ������������ �� ��� � � �të shtëpive të ndryshme të banimit me stil bashkëkohor, me konstruksione tëllojeve e mjeteve, materiale të ndryshme etj.C��� ������� ������ �������[������������������ �����������të ndryshme, tipologjia e godinave ose elemente të veçanta të tyre.Po ashtu mund të diskutohet për mjediset jashtë ndërtesës, a ka kopshte a lulishte, kënde lojërash për fëmijët, si është gjendja e rrugicave dhe e trotuareve rreth qendrës së banimit apo shkollës ku mësojnë etj.
Ndërtimi i njohurive:Nxënësit ndahen në grupe me nga tre ose katër nxënës dhe udhëzohen tëndjekin procedurat e mësimit praktik (nga libri në faqen e caktuar ose ato që i &�� ������������ � ������ �������������������������� ��>������përcaktuar dhe afatin e duhur për leximin e skemave dhe të projekteve.
PërforcimiÇdo grup, me anë të një përfaqësuesi të tij, parashtron mendimet e tij përpara klasës, paraqet idetë dhe përmirësimet përkatëse të projektit që i është caktuar.
56
TEKNOLOGJIA
Vlerësimi i nxënësveGjatë punës praktike do të vlerësohen nxënësit:
� Për saktësinë e realizimit të punës praktike.� Për saktësinë e përgjigjeve të dhëna në diskutimin gjatë fazës së parë dhe
në atë të fundit.� Për punën në grup.
Shënim.Ky model i punës praktike mund t’i shërbejë mësuesit në të gjitha punët praktike� ���� ������ ��� �� ��� � � ���� ��� � �������� ���� ������ � ���� �organizimit të orës së punës praktike. Për të pasur një rezultat sa më të mirë në orën e punës praktike, nga mësuesiduhet që në punën praktike të ketë larmi skemash e projektesh të sjella nganxënësit dhe nga vetë ai dhe të jenë përgatitur shënimet që më parë dhe ndarja e projekteve që do të lexohen për çdo grup nxënësish.
TRAJTIMI METODIK I PROJEKTIT
Mësuesi ose grupi i mësuesve të një projekti e përshkruajnë projektinpak a shumë sipas një formati, ku janë të domosdoshme këto rubrika:^ � ����������� � �^����� ��� ������� � �^����� ��������� ���������������� �&��� �� ������ ��������do të rimerren në saje të projektit;^+������������ ��������������������������>�� ���� ��çdo mësuesi dhe sa orë mësimore i takojnë secilit;^��� ��� ������+���������~� ��>�^�����[����������'������������ ����������������^���������������������������� ������������������ ����������hapat kryesorë, me afatet dhe përgjegjësit (kur ka dy ose më shumëmësues);^������ �������� ��'����&��� �^����������������� � ������� � �^ ��� ������&����������������������������� � �+�������� ��kur projekti zgjat, është e pamundur të parashikohen zhvillimet e tij,pra, një pjesë e këtyre temave lihen bosh.);
57
TEKNOLOGJIA
^��������������� �[������
Burimet kryesore të informacionityMësuesi rekomandon nxënësit të përdorin:Kërkimin në internet, më shumë në kabinetin e TIK-ut, punën në bibliotekën e shkollës dhe në atë të qytetit (edhe në bibliotekat familjare), në medien eshkruar dhe atë vizive.Orë të caktuara të projektit mund të zhvillohen në kabinetin e informatikës,për të bërë përpunimin e materialit ose marrjen e tij nga interneti. Përtej informacioneve të shkruara, duhet të jenë thuajse të përhershme informacionet “e gjalla”, d.m.th., ato që merren përmes bisedave me specialistë, me zyrtarë,me dëshmitarë ngjarjesh, me prindërit ose të afërmit e të tjerë në komunitetin shkollor ose më larg. Nxënësit mund të shkojnë t’i takojnë ata në vendin e tyre të punës, por këta mund të ftohen edhe në klasë.Gjithashtu, vizitat në muze, ekspozita, institucione qeveritare ose private, nëkompani biznesi, në vende me interes historik ose çfarëdo interesi tjetër, duhen rekomanduar si mundësi e madhe e informacioneve plotësuese.
Vlerësimi i punës së nxënësvepnë një projekt vlerësimi kryhet nga disa pikëvështrime
�� Plani i projektit Sa qartë e kanë përshkruar nxënësit objektivin (objektivat) eprojektit? A kanë hartuar një plan të mirë? (A janë shpërndarë punët ndërmjet nxënësve,në mënyrë që secili të ketë për të bërë punë individuale? A janë parashikuar takime të grupit?)
��Zbatimi i planitSa i respektojnë afatet? A është përmirësuar plani gjatë zbatimit?
��Menaxhimi i informacionitSa shterues është kërkimi në tekstet shkollore? Sa të larmishme janë burimet einformacionit? A kanë mbajtur shënime nga informacionet?A mbahet qëndrim kritik ndaj informacioneve?
�� Etika e punës në grupA punojnë që të gjithë nxënësit? A mbizotëron një pakicë në kryerjen e punëve?Po në diskutimet?A arrijnë nxënësit në kompromise? A sillen ata me kujdes ndaj njëri-tjetrit?A sjellin argumente gjatë diskutimeve? A janë bindëse argumentet?
�� Raporti përfundimtarA ka ide origjinale? (Nuk ka rëndësi nëse mësuesi është i një mendjeje mepërfundimet. E rëndësishme është që të jenë të argumentuara)
58
TEKNOLOGJIA
A është strukturuar qartë raporti?Si bëhet vetëvlerësimi?
��PrezantimiA është i qartë prezantimi? A është tërheqës? A përfshihen në prezantim disa nxënës?Të tjera që ndikojnë në vlerësimin janë:^_������� ������ ���������w#���������� ����������^_��� ����� ��������������w_��� ����������� �� �������w
Ka dy mënyra të vlerësimit me notë të nxënësve për një projekt.Njëra mënyrë është: Të gjithë pjesëtarët e një grupi vlerësohen me të njëjtën notë. Në grup mund të ndeshen edhe nxënës simbiotikë ose edhe mospjesëmarrës. Ideja është që i takon vetë grupit të mirorganizojë punët dhe të nxitë secilin nxënës të kontribuojë. Nëse nuk arrihet plotësisht ky objektiv, është një e metë e grupit në tërësi. Mënyra tjetër: Secili nxënës ka notën e tij, e cila del përmes ponderimit të notës si grup dhe notës si individ. P.sh., nota si grup peshon 80%, kurse siindivid 20%.Niveli pakalues: Nota 4Niveli bazë: Notat 5 dhe 6Niveli mesatar: Notat 7 dhe 8Niveli i lartë: Notat 9 dhe 10Nivelet dhe kriteret:Pakalues Nuk paraqitet raporti dhe nuk dorëzohet produkti (kur ka të tillë).Ose:Raporti ka gabime të shumta për sa u përket njohurive. Mungojnë argumentet.Nuk ka bashkëpunim në grup. Nuk janë respektuar afatet.Bazë. Pak burime informacioni. Kopjime nga informacionet. Pak argumente.Nxënësit përpiqen të bashkëpunojnë. Përgjithësisht, janë zbatuar afatet. Raporti me gabime gjuhësore dhe i pastrukturuar. Prezantimi i përciptë.Mesatar. Disa burime informacioni. Përpunim i mirë i informacioneve.Argumente tëmira. Të përpiktë në afate. Nxënësit bashkëpunojnë. Parashtrimi me shkrim me pak gabime gjuhësore dhe i strukturuar mirë.I lartë. Larmi burimesh të informacionit. Gjykime kritike ndaj informacioneve.Ideorigjinale. Të gjithë nxënësit punojnë në mënyrë të pavarur dhe në grup.Parashtrimi me shkrim korrekt dhe i strukturuar mirë.
59
TEKNOLOGJIA
SUGJERIME
Për lëndën e teknologjisë mund të zgjidhen projekte të larmishme, të cilat mund të realizohen vetëm për këtë lëndë ose në bashkëpunim me lëndët e tjera, si: ���������������������������� ��� ����������� �������������������������Këtu është zgjedhur tema “Riciklimi i materialeve në shkollë”, duke qenëshumë aktuale dhe duke u shtrirë pothuajse gjatë gjithë vitit shkollor dhe duke përfshirë edhe dy linjat e planit mësimor.Mësuesit janë të lirë në zgjedhjen e temave që do të bëjnë. Këtu po tregohet projekti i zbërthyer në tri faza sipas planit mësimor.
Projekt. Riciklimi i materialeve në shkollëFaza e parë
Tema: Zgjidhja e një problemi të thjeshtë teknologjik
Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësi/ja duhet të jetë në gjendje:
1. Të ndërtojë skemën e procedurës së zgjidhjes së një problemi të thjeshtë teknologjik.
Mjetet e punës: formate të ndryshme letre, skica, kompjuter, videoprojektor,lapsa me ngjyra, tabela e zezë dhe shkumësa me ngjyrë etj.
NJOHURITË KRYESORE LËNDORE QË DO TË PËRDOREN:Q
1- Teknologjia dhe mjedisi.2- Teknologjia dhe shoqëria.3- Sistemi teknologjik dhe pjesët e tij.4- Përshkrimi i elementeve të sistemit teknologjik.5- Problemi teknologjik. Radha e punës për zgjidhjen e tij.
Zhvillimi i mësimit
#������� �������������������� ���������� ������� � +���� ������>�për riciklimin e mbeturinave në shkollë ose në mjedisin ku banojmë, i cili është ����� ��� �� ������� �� � ����� � �� � ��������� C[���� ����� �������të formuara do të prezantojnë punimet e tyre për dhënien e zgjidhjes së këtij projekti të thjeshtë teknologjik, i cili do të vazhdojë më tej në orët e tjera të
60
TEKNOLOGJIA
mësimit, sipas planit mësimor. Prezantimet e nxënësve mund të përgatiten nëkompjuter ose me formate të mëdha (tabela), ose në tabelën e zezë. Projektiduhet të përmbajë:
1. Përcaktimi i problemit. 2. Mbledhja e informacionit dhe parashikimi i zgjidhjeve të mundshme.3. Përzgjedhja e zgjidhjes më optimale (më të mirë).4. Realizimi i zgjidhjes së përzgjedhur.5. Vlerësimi, korrigjimi dhe përmirësimi i zgjidhjes (në rast nevoje).
Këto materiale të përgatitura pasi diskutohen në klasë ruhen dhe janë të gatshme për fazat e tjera të projektit.Në fund përcaktohet edhe projekti më i mirë.
Projekt. Riciklimi i materialeve në shkollë
Faza e dytë Tema: Ndërtimi i trupave gjeometrike të rregullt
Objektivat:Në fund të orës së mësimit, nxënësi/ja duhet të jetë në gjendje:
1. Të ndërtojë trupa të ndryshëm gjeometrikë me anë të materialeve të riciklueshme.
2. Të tregojë mënyrën e ndërtimit të tyre dhe materialet e riciklueshme që u përdorën.
Mjetet e punës: formate të ndryshme letre, kartonë, kompjuter, videoprojektor, lapsa me ngjyrë, trupa të ndryshëm gjeometrikë të ndërtuar me materialet ericiklimit, ngjitëse, gërshërë etj.
NJOHURITË KRYESORE LËNDORE QË DO TË PËRDOREN:
1. Paraqitja aksonometrike e trupave gjeometrikë.2. Hapja e sipërfaqeve, njohuri të përgjithshme.3. Hapja e prizmit dhe e cilindrit.
Zhvillimi i mësimit
Kjo orë do të shërbejë si përmbyllje e kreut 3 të linjës 2 “#��������������
61
TEKNOLOGJIA
dhe vazhdim i projektit për riciklimin e mbeturinave në shkollë ose në mjedisin ku banojmë, i cili është prezantuar nga mësuesi/ja që në linjën 1.Nxënësit sipas grupeve të formuara do të prezantojnë punimet e tyre për riciklimin e materialeve teknologjike që përdorim në shkollë. Prezantimet e nxënësve mund të përgatiten që më parë dhe të paraqiten në formë konkrete,si dhe të ruhen për t’u përdorur më pas në kabinetin e teknologjisë dhe të matematikës si materiale konkretizuese dhe ndihmëse në orën e mësimit. Këto materiale të përgatitura pasi të paraqiten, diskutohen mbi mënyrën e ndërtimit dhe materialet e përdorura. Në fund përcaktohet edhe grupi më i mirë, trupi më i mirë gjeometrik i realizuar dhe jepen vlerësimet për nxënësit sipas arritjeve.
Projekt. Riciklimi i materialeve në shkollë
Faza e tretëTema: Riciklimi i materialeve në shkollë
Objektivat:Në fund të orës së mësimit, nxënësi/ja duhet të jetë në gjendje:
1. Të tregojë se cilat materiale mund të riciklohen në shkollë.2. Të argumentojë rëndësinë e riciklimit të materialeve të ndryshme
teknologjike.
Mjetet e punës: formate të ndryshme letre, skica, kompjuter, videoprojektor,lapsa me ngjyrë, makete, objekte të ndryshme të ndërtuara me materialet e riciklimit etj.
NJOHURITË KRYESORE LËNDORE QË DO TË PËRDOREN: 1. Teknologjia dhe mjedisi.2. Teknologjia dhe shoqëria.$�#������������ �������� ���������������� � ������ � ��4. Materialet kryesore sot, riciklimi i materialeve sot.5. Prirja e materialeve teknologjike në të ardhmen.
Zhvillimi i mësimitKjo orë do të shërbejë si përmbyllje e kreut 2 dhe vazhdim i projektit për riciklimin e mbeturinave në shkollë ose në mjedisin ku banojmë (nga ana praktike), i cili është prezantuar nga mësuesi/ja që në linjën 1.
62
TEKNOLOGJIA
Nxënësit sipas grupeve të formuara do të prezantojnë punimet e tyre për riciklimin e materialeve teknologjike që përdorim në shkollë dhe do të vazhdojë më tej në orët e tjera të mësimit sipas planit mësimor. Prezantimet e nxënësve mund të përgatiten dhe të paraqiten në formë konkrete, në kompjuter ose të'� ����'����� �[����������������'������������ ��Këto materiale të përgatitura pasi diskutohen në klasë ruhen dhe janë të gatshme për fazat e tjera të projektit (në konkurse brenda në shkollë dhe konkurrime tëndryshme projektesh) ose i paraqiten edhe një audience më të gjerë, si klasave të tjera, pjesëtarëve të komunitetit rreth shkollës ose ku banojmë.
Në fund përcaktohet edhe projekti më i mirë dhe jepen vlerësimet për nxënësit sipas arritjeve.
METODIKA E HARTIMIT TË NJË TESTI
Testet mund të jenë të llojeve të ndryshme në fund kapitulli, në fund të linjës,semestrale ose vjetore. Ato hartohen në bazë të objektivave të caktuara të���������������� ��� � ���������� ��� �&��� ���� ����� �������njohurish sipas taksonomisë së Blumit, si më poshtë:
a. Njohjes dhe të kuptuarit.b. Zbatimit dhe analizës.c. Sintezës dhe vlerësimit.
Gjithashtu, testi përmban dhe një numër të caktuar ushtrimesh dhe pyetjesh, të cilat janë me alternativa dhe me zgjidhje, ku raporti i tyre vendoset nga mësuesi/ja. Duke i kombinuar të gjitha këta parametra, përqindjet, pikët për çdo ushtrim, numrin e pyetjeve të hapura dhe me alternativa ndërtojmë skemën e bluprintit mbi bazën e së cilës do të vendosim ushtrimet dhe pyetjet në test. Më poshtë pojapim një skemë të tillë të hartuar për një test kapitulli, i cili përmban ushtrime dhe pyetje me alternativa, me zgjidhje, vizatime të skemave teknologjike dheese në të cilën përgjithësohen njohuritë e marra në gjithë kapitullin dhe qëndrimi i nxënësit për probleme të ndryshme teknologjike që kërkojnë zgjidhje.
63
TEKNOLOGJIA
Kontrolloni njohuritë tuaja në kapitullin 1, linja 1
��Rrethoni përgjigjen e saktë:Shënim.1. Përgjigjet e sakta të pyetjeve me rrethim janë treguar me anë të shkronjave të theksuara
1- Energjia bën pjesë tek:a) input-etb) output-etc) feedback-ukkd) procesi i administrimit
2- Proceset e sistemit teknologjik ndahen në dy grupe:
a) administrimi dhe prodhimi�>���������������� ���c) teknologjike dhe ndihmësed) teknologjike dhe prodhimi
3- ;����������� �������Y
a) procesit të prodhimitb) procesit të administrimitc) input-itd) qëllimit
4- Një sistem mund ta ndajmë në:
a) nënsisteme të tjera më të thjeshtab) në mjedise rrethuesec) në procese teknologjiked) në procese administrative
5- Output-i është:
a) vlerësim për punën e sistemit teknologjikb) rezultati përfundimtar i punës së një sistemi teknologjikc) mbajtja në mbikëqyrje e sistemit teknologjik
64
TEKNOLOGJIA
d) burimet për zhvillimin e sistemit teknologjik.
��Përgjigjuni shkurt pyetjeve të mëposhtme:
1. Ç’kuptoni me fjalën teknikë? Me teknikë kuptojmë mjetet dhe metodat e punës për të bërë punën sa më të lehtë dhe më rezultative.
2������������������ ���������� Teknologjia është shkenca që merret meaplikimin e njohurive për veglat dhe profesionet, në funksion të kontrollimit dhe përshtatjes së rrethanave në mjedisin jetësor në përputhje me nevojat e njerëzve.Ç’kuptoni me mjedis teknologjik? Mjedisi teknologjik ështëk vendi që rrethon njerëzit kudo ku jetojnë dhe punojnë dhe që ata e kanë krijuar gjatë zhvillimit njerëzor me ndihmën e teknologjisë.3. Rendisni disa nga drejtimet më të rëndësishme të teknologjisë së sotme.
Drejtimet e teknologjisë sot janë:��Teknologjia industriale;��Teknologjia materiale;��Teknologjia bujqësore;��Teknologjia e komunikimit dhe e informacionit;��Teknologjia e transportit etj.
4. Përshkruani me anë të tri shembujve konkretë lidhjen e teknologjisë me shkencën (a. zbulimi i mikroskopit elektronik, b. zbulimi i kompjuterit, c. energjia elektrike)a. Cilat janë elementet kryesore të një sistemi teknologjik? Elementet e një sistemi janë:
1. qëllimi2. input-et (gjithçka që duhet për realizimin e proceseve)3. proceset4. output-et (rezultatet e proceseve)5. feedback-u
b. Jepni me anë të një skice dy shembuj sistemesh të thjeshta teknologjike, dukepërcaktuar në mënyrë konkrete elementet e tij.Nxënësi të vizatojë në mënyrë skematike dy sisteme të thjeshta nga jeta e përditshme, ku të përcaktojë edhe elementet e sistemit si në skemën e mëposhtme.
65
TEKNOLOGJIA
c. Cilat janë hapat kryesore që ndiqen për zgjidhjen e një problemi teknologjik.Në përgjithësi, pavarësisht nga natyra e problemeve hapat që duhen ndjekurpër zgjidhjen e tyre janë:
� Përcaktimi i problemit.� Mbledhja e informacionit dhe parashikimi i zgjidhjeve të mundshme.� Përzgjedhja e zgjidhjes më optimale (më të mirë).� Realizimi i zgjidhjes së përzgjedhur.� Vlerësimi, korrigjimi dhe përmirësimi i zgjidhjes (në rast nevoje).
� Jepni mendimin tuaj për:
1. Çfarë ndikimi ka teknologjia në përmirësimin e jetës së njeriut?2. Prirjet e teknologjisë në të ardhmen.3. Riciklimin e materialeve teknologjike.
Shënim.Në rubrikën e mësipërme mësuesi do të vlerësojë mendimin e pavarur të nxënësit, mënyrën se si trajton, analizon, jep argumente dhe zgjidhje për çështjet që diskutohen.Mësuesi/ja mund të trajtojë edhe çështje të tjera në lidhje me kapitullin dhe me aktualitetin.
� Shkruani një ese të shkurtër krahasuese me temë:
INPUT-et
PROCESET
OUTPUT-et
FEEDBACK
QËLLIMI
66
TEKNOLOGJIA
1. Teknologjia dhe mjedisi.2. Teknologjia dhe shoqëria njerëzore.Për shkrimin e esesë, nxënësi duhet të shkruajë rreth 100-150 fjalë, duke përdorur konceptet e marra në këtë kapitull.Mësuesi/ja duhet të dijë të kontrollojë esenë, e cila duhet të jetë e shkruar sipas këtij formati:Tema pasohet nga një hyrje, e cila përmban tezën e esesë.1. Vendoset antiteza, ajo që e kundërshton atë ose ajo që është përdorur para saj.<������������� � ������� �� �� � �&��� ��� ����������������thjeshti te më i ndërlikuari.3. Në fund vendosen përfundimet me një mënyrë të shprehuri bindëse dhe të pakundërshtueshme.
1.3 Kontrolloni njohuritë tuaja për kapitullin 3 linja 1
� Rrethoni përgjigjen e saktë:Shënim.Përgjigjet e sakta të pyetjeve me rrethim janë treguar me anë të shkronjave të theksuara.
1. Çifti kinematik është:k
a) bashkimi i lëvizshëm i dy detaleveb) bashkimi i palëvizshëm i dy detalevec) lidhje ndërmjet dy detaleved) transmision kryesor
2. Lidhjet me saldim janë:
a) lidhje ndërmjet dy detaleveb) lidhje e çmontueshmec) lidhje e paçmontueshmed) mekanizëm i lëvizshëm
3. Lidhjet me kiaveta janë:
a) lidhje ndërmjet dy boshteve
67
TEKNOLOGJIA
b) lidhje e çmontueshmec) lidhje e paçmontueshmed) lidhje ndërmjet dy transmisioneve
4. Kushinetat shërbejnë:a) për mbështetjen e palëvizshme të akseve dhe të boshteveb) për mbështetjen e lëvizshme të akseve dhe të boshtevec) për lidhjen ndërmjet dy boshteved) si lidhje ndërmjet dy transmisioneve
5. Pompat hidraulike janë makina:
a) që rrisin presionin e gazitb) që rrisin presionin e lëngutc) përdorin ligjet e kimisëd) pengojnë lëvizjen e gazeve dhe të lëngjeve
6. Kompresorët janë pajisje mekanike:
a) që rrisin presionin e gazitb) që rrisin presionin e lëngutc) dërgojnë lëngun në lartësi.d) pengojnë lëvizjen e gazeve dhe të lëngjeve
��Përgjigjuni shkurt pyetjeve të mëposhtme:
1. Ç’kuptoni me termin detal? Detal quhet pjesa më elementare e makinës,e cila përgatitet pa operacion montimi dhe kryen një punë të caktuar në të.
2. ���� ���������� ��� makinën dhe mekanizmat. Mekanizmi është një bashkësi hallkash më lëvizje të përcaktuar. Makinë quhet tërësia edetaleve që bashkohen ndërmjet tyre, në mënyrë të tillë që, lëvizjes së dhënë të njërit detal t’i përgjigjet plotësisht lëvizja e përcaktuar e çdo detali tjetër.
3. Cilat janë pjesët kryesore të një makine? Pavarësisht nga forma dhe përmasat çdo makinë përbëhet nga këto pjesë kryesore:
a. motori (ose motorët)ib. transmisionic. organi punues ( që kryen qëllimin e makinës)d. sistemi i komandimit ose i drejtimit.tt
68
TEKNOLOGJIA
4. Ç’kuptoni me transmisione? Transmisionet janë ata mekanizma që eshndërrojnë dhe transmetojnë lëvizjen ndërmjet dy organeve të së njëjtësmakinë ose të dy makinave të ndryshme
5. Listoni disa nga transmisionet më të rëndësishme që përdoren në praktikë.
a. /���� ������� ��������������"b. /���� ������� ����;��"c. Transmisionet me rrota me dhëmbë (ingranazhe).
�� ����� ������ ��� �� � ����������� � �w �� ��� �� ����� �� ��� �makinave lidhen midis tyre me elemente të ndryshme, duke formuar njëtrup të vetëm. Lidhja mund të jetë e paçmontueshme ose e çmontueshme.7. Krahasoni lidhjen me kiavetë me ato me shlica. Lidhjet me shlica në krahasim me lidhjet me kiaveta kanë këto anë pozitive:
a) detalet në boshtet e shlicuara qendërzohen dhe udhëzohen më mirë;
b) qëndrueshmëria e boshteve të shlicuara në krahasim me boshtet mekiaveta për ngarkesa dinamike e të ndryshueshme është më e lartë.
8. Pse përdoren lidhjet me saldim, ç’të mira ka në krahasim me lidhjet meribatina? Krahas të mirave që ka lidhja me saldim, ajo ka dhe disa tëmeta:
a) gjatë ftohjes ndodh tkurrja e metalit të shkrirë, gjë që shkakton tensione mbetëse në tegel, si rrjedhim ulet edhe qëndrueshmëria e lidhjes.
b) ����� �� �����&�� � ����������� � ��������
c) struktura e materialit të tegelit është jo e njëjtë me materialin që saldohet.
d) nuk i duron ngarkesat e ndryshme dhe kanë vështirësi në kontrollin e defekteve.9. %������������� ����� �������� w!����� �������� ���������:
�� sipas pozicionit të ndërsjellë të detaleve që saldohen:�<�*������������� ������"'<�*� '�����"
69
TEKNOLOGJIA
c) Me vendosje në qoshe ose në trajtë T-je.
� sipas pozicionit të tegelit të saldimit dhe veprimit të forcave të jashtme
a) ����'�����"
b) ����������"
c) ������������"
d) tegel i përbërë.
��në varësi të trajtës së seksionit të tegelit
e) ����������"
f) ��������'�����"
g) tegel i përforcuar.10. ���� �� ����� � ����������� �� ����� ��� ���&�� �� � �����
pjesët e tij.Në këtë pyetje nxënësi duhet të vizatojë skemën e një transmisioni me rripa ��� ����&�� ������ ������������ �11. Ç’lëvizje transmetojnë dhe shndërrojnë transmisionet me rrota me
dhëmbë?
Rrotat me dhëmbë janë mekanizma që shërbejnë për të shndërruar dheëtransmetuar lëvizjen rrotulluese të vazhdueshme ndërmjet dy boshteve të ������ ������ ��������������
12. Tregoni përdorimin në praktikë të mekanizmit bjellë-manivelë dheatij me gunga? Mekanizmi bjellë-manivelë dhe me gunga përdoret nëautoveturat.
13. Ku përdoren dhe cilat janë pjesët kryesore të transmisioneve mezinxhirë?
Transmisionet me zinxhirë përdoren për ngritjen e ngarkesave dhe për transmetimin e lëvizjeve. Pjesët kryesore të transmisionit me zinxhir janë:
1. rrota yll-motorike 2. rrota yll e udhëzuar. 3. zinxhiri.14. Cili është parimi i punës dhe te cilat ligje mbështeten sistemet e fuqisë?
Sistemet e fuqisë janë ato sisteme, të cilat bazohen në ligjet themelore të hidrodinamikës. Hidrodinamika është një nga pjesët më të rëndësishme të
70
TEKNOLOGJIA
hidraulikës, e cila studion ligjet e lëvizjes së lëngjeve.��Jepni mendimin tuaj:
1. Cilat janë anët pozitive dhe negative të transmisioneve të ndryshme?2. Përdorimi sot dhe në të ardhmen i sistemeve të fuqisë.
Shënim.Në rubrikën e mësipërme, mësuesi do të vlerësojë mendimin e pavarur të nxënësit, mënyrën se si ai trajton, analizon, jep argumente dhe zgjidhje për çështjet që diskutohen.Mësuesi mund të trajtojë edhe çështje të tjera në lidhje me kapitullin dhe meaktualitetin.
� Shkruani një ese të shkurtër me temë:
“Transmisionet, mekanizmat kryesorë dhe ndikimi i tyre në shoqërinë njerëzore”.
Për esenë nxënësi duhet të shkruajë rreth 100-150 fjalë, duke përdorur konceptet e marra në këtë kapitull.Mësuesi duhet të dijë të kontrollojë esenë, e cila duhet të jetë e shkruar sipas këtij formati:1. Tema pasohet nga një hyrje, e cila përmban tezën e esesë. 2. Vendoset antiteza, që e kundërshton atë ose ajo që është përdorur para saj.$������������� � ������� �� �� � �&��� ��� ����������������thjeshti te më i ndërlikuari. 4. Në fund vendosen përfundimet me një mënyrë të shprehuri bindëse dhe të pakundërshtueshme.