m1011pasaranderavatif
TRANSCRIPT
IPEM 3305/IEEH3315PASARAN MODAL ISLAM
PASARAN DERIVATIF
KATEGORI-KATEGORI DERIVATIF1. HADAPANKontrak Niaga Hadapan (Futures) Kontrak Ke hadapan (Forward)
2. OPSYEN Belian (Calls) Jualan (Puts)
PASARAN DERIVATIF
3. SWAP Matawang Kadar faedah [email protected]
DEFINISI DERIVATIFMerupakan aset kewangan yang nilainya bergantung pada nilai aset pendasar (underlying assets). Aset pendasar tersebut biasanya terdiri daripada aset kewangan asas seperti stok saham, bon, mata wang dan juga komoditi. Berdasarkan definisi di atas, derivatif merupakan tuntutan ke atas tuntutan yang bergantung pada nilai aset (saham, bon, dll) yang mempunyai tuntutan. Walaupun terdapat beberapa bentuk sekuriti derivatif, namun hanya dua bentuk derivatif sahaja yang aktif diniagakan iaitu Niaga Hadapan dan Opsyen. Seperti mana-mana produk kewangan, derivatif adalah hasil daripada inovasi kewangan yang telah dilakukan respon daripada wujudnya keperluan untuk menguruskan risiko dalam persekitaran perniagaan yang semakin [email protected]
FAKTOR-FAKTOR PERKEMBANGAN DERIVATIF KEWANGANPENINGKATAN RISIKO PEMBAYARAN ANTARABANGSAPada akhir dekad 1960-an, dan awal dekad 1970-an, keruntuhan sistem Bretton Woods telah mengakibatkan ketidakstabilan pasaran kewangan antarabangsa. Kebanyakan negara mulai meninggalkan sistem kadar pertukaran tetap dan membenarkan nilai matawangnya ditentukan oleh kuasa permintaan dan penawaran di pasaran pertukaran asing. Pengapungan kadar pertukaran asing seterusnya meningkatkan ketidakpastian urus niaga perdagangan antarabangsa dan menambahkan risiko yang dihadapi oleh para pedagang antarabangsa dan pelabur secara amnya. Oleh kerana pertambahan volum perdagangan serta ketidakpastian kadar pertukaran asing, pelabur-pelabur dan pedagang-pedagang memerlukan produk kewangan baru yang dapat membantu mereka menguruskan pendedahan pertukaran asing. Derivatif kewangan adalah nama umum yang diberikan kepada alat-alat kewangan yang diciptakan berasaskan aset lain. Salah satu fungsi utamanya ialah untuk melindungi pemegang aset, pelabur, dan pedagang daripada risiko yang disebabkan oleh ketidakpastian atau volatiliti dalam harga aset asas yang berkaitannya. Penggunaan derivatif kewangan membolehkan sebuah firma menguruskan pendedahan risikonya terhadap perubahan harga aset berkenaan. Oleh itu, pasaran derivatif adalah satu mekanisme cekap dan berkesan untuk pengurusan risiko yang terhasil daripada perubahan [email protected]
PERKEMBANGAN TEKNOLOGI MAKLUMATDerivatif kewangan selalu memerlukan banyak maklumat terkini, melibatkan pengiraan yang kompleks dan perhubungan pantas antara banyak pihak yang bertempat di jarak yang jauh. Oleh itu, pengenalan dan aplikasi derivatif kewangan bergantung pada kemajuan teknologi maklumat. Derivatif kewangan tidak akan menjadi popular sekiranya tidak terdapat teknologi untuk melaksanakannya.Ini kerana kesemua urusan banyak menggunakan kecanggihan teknologi maklumat yang membolehkan seseorang itu berniaga di mana-mana pelosok dunia. Para pelabur juga dapat memperoleh maklumat yang terkini mengenai pasaran di dunia ini dan mempercepatkan serta memudahkan keputusan pelaburannya. Prosedur pemerhatian, pembelian, pemprosesan dan penyelesaian urus niaga telah juga dipercepatkan. Kos urus niaga derivatif dalam pasaran hadapan telah menurun banyak disebabkan oleh kemajuan teknologi. Modal di peringkat antarabangsa menjadi cair dan boleh dipindahkan dengan cepat dan mudah ke mana-mana tempat di dunia ini yang membawa kepada integrasi pasaran kewangan [email protected]
KONTRAK HADAPAN LWN KONTRAK TUNAIKontrak Tunai (lani/semerta) Penjual dan pembeli bertemu muka untuk membuat perundingan dari segi kuantiti, Mutu dan harga. Pemindahan dan penghantaran (delivery) barang dibuat serta merta. Kontrak Hadapan Penjual dan pembeli tidak bertemu muka, ini bermakna tidak ada perundingan secara langsung. Urusniaga dijalankan melalui agensi pembrokeran Tiap-tiap kontrak dipiawaikan. Ini bermakna mutu, gred dan kuantiti telah ditetapkan. Penghantaran barang-barang adalah mengikut piawai yang ditetapkan dan dijamin oleh pihak berkuasa pasaran. Tidak berlaku pembatalan kontrak secara langsung. Pembatalan hanya dibuat melalui penutupan kedudukan. Kedudukan belian diimbangkan dengan kedudukan jualan dan begitulah jika sebelum atau pada tarikh matang.
Pembayaran secara tunai dibuat pada masa kontrak
Kontrak boleh dibatalkan dengan persetujuan kedua dua pihak
OBJEKTIF PASARAN HADAPANTerdapat dua tujuan asas seseorang memasuki kontrak hadapan iaitu sama ada untuk tujuan spekulasi (speculation) atau melindungi nilai (hedging).
SPEKULASIDijalankan oleh para spekulasi. Mereka tidak mengeluar dan menggunakan barang-barang yang didagang. Mereka membeli dan menjual untuk mendapat keuntungan daripada turun naik harga. Misalnya jika mereka menjangkakan harga sesuatu barang dalam pasaran lani (semerta) akan naik, maka para spekulasi akan membeli barang ini dalam pasaran ini, menyimpannya dan kemudian menjualkannya semula apabila harga naik untuk mendapat untung. Melalui cara ini, mereka terpaksa membayar harga penuh barang berkenaan, menerima dan menyimpan barang ini dengan menangung kos penyimpanan. Dengan ini jumlah bayaran adalah besar dan terpaksa pula menanggung kosnya. Para spekulasi mempunyai alternatif iaitu jika mereka menjangkakan harga akan naik, mereka memasuki kontrak membeli dalam pasaran hadapan dan menjualnya semula apabila harga benar-benar naik. Perbezaan harga belian dengan jualan merupakan keuntungan kepada mereka. Begitu juga jika mereka menjangkakan harga akan turun, para spekulasi akan memasuki kontrak menjual dan kemudian membeli semula pada harga yang lebih rendah untuk mengimbangkan kedudukannya sebelum tarikh matang. Perbezaan harga jualan dengan belian juga merupakan [email protected]
LINDUNG NILAI (HEDGING)Lindung nilai dijalankan oleh para pengeluar dan pengguna barangbarang yang didagangkan. Mereka membeli dan menjual dalam pasaran hadapan untuk mengimbangkan risiko yang mungkin ditanggung akibat turun naik harga barang dalam pasaran lani (semerta). Para pengguna dan pengeluar barangan boleh menjalankan tiga jenis lindungan nilai (hedging) bergantung kepada kedudukan mereka iaitu;1. 2. 3.
Lindungan nilai belian Lindungan nilai jualan Lindungan nilai sempurna
1.
LINDUNGAN NILAI BELIANLindungan nilai belian merupakan suatu kedudukan membeli kontrak masa hadapan bagi tujuan melindungi pengguna daripada kenaikan harga pada masa hadapan. Urusniaga ini dijalankan oleh pengguna barangan untuk tujuan pengeluaran. Contoh di bawah merupakan kaedah bagaimana pengguna barangan dapat menjimatkan kos pengeluaran dengan memasuki kontrak belian masa hadapan.
Pengilang kabel memerlukan tembaga sebanyak 100,000ib dalam bulan Julai untuk memenuhi simpanan. Dia menjangkakan harga tembaga akan terus naik daripada 63sen/ib kepada 75sen/ib. Keadaan ini terjadi dengan membayar harga penuh sebanyak 63sen@100,000 ib (RM63,000)+Kos menyimpan katakan 4 sen/ib=(RM0.04x100,000 ib=RM4,000) dan kos faedah katakan 3sen/ib=(RM0.03x100,000ib=RM3,000). Jumlah kosnya ialah RM63,000+RM4,000+RM3,000=RM70,000. Pengilang menunggu hingga bulan Julai baru membeli pada harga 75sen/ib.Tanpa kos menyimpan tetapi menanggung kos faedah 3sen/ib sebanyak RM3000. Jumlah kosnya RM75,000+RM3000= RM78,000. Alternatif ketiga adalah dengan membeli kontrak hadapan pada bulan Januari dengan harga 63sen/ib tanpa kos penyimpanan tetap campur kos faedah. Jumlah kosnya ialah RM63,000+RM3000=RM66,000. Pengilang dapat jimatkan sebanyak RM4,000 dan RM12,000 berbanding alternatif pertama dan [email protected]
2.
LINDUNGAN NILAI JUALANUrusniaga ini melibatkan penjualan kontrak hadapan untuk mengelakkan kerugian akibat daripada kejatuhan harga pada masa hadapan. Urusniaga ini dijalankan oleh pengeluar barangan komoditi atau petani dan juga pemborong yang mengambil peranan sebagai penyimpan barang-barang pertanian. Misalnya pembekal gandum merasakan tindakan kerajaan mengimport gandum dengan banyak akan menyebabkan bekalan gandum dalam pasaran lani atau semerta bertambah dan seterusnya harga gandum akan turun dengan banyak pada masa hadapan. Untuk mengelakkan daripada risiko penurunan harga keluarannya, pengeluar atau pembekal gandum akan menjual dalam pasaran hadapan pada harga sekarang. Oleh itu, jika harga benar-benar turun, perkara ini tidak akan memberi kesan kepada pengeluar atau [email protected]
3.
LINDUNGAN NILAI SEMPURNAMerupakan satu kedudukan dalam pasaran hadapan yang membolehkan seseorang itu melakukan pembelian dan penjualan pada masa yang sama pada harga yang sama. Turun naik harga pada masa depan tidak akan memberi kesan kepada pemegangnya kerana kedudukan ini akan membawa kepada untung kosong.
1. KONTRAK HADAPANi.
Kontrak Hadapan (forward contract)Kontrak hadapan berlaku antara dua pihak yang berkontrak secara langsung. Nilai jumlah aset yang diniagakan itu boleh berbeza-beza dan tidak mempunyai saiz yang tetap. Kontrak hadapan merupakan perjanjian jual beli secara hadapan yang melibatkan kontrak untuk menyerahkan sesuatu aset pada harga tertentu pada suatu tarikh masa hadapan. Setiap kontrak hadapan memerlukan dua pihak bersetuju untuk melibatkan diri dalam kontrak dan dalam dua perkara itu iaitu; Pertama; harganya ditetapkan terlebih dahulu. Kedua ; Kedua-dua pihak akan menyelesaikan kontrak pada tarikh hadapan yang telah ditetapkan. Contoh; Petani yang ingin mengelakkan penurunan harga barangan taninya akan mencari pihak pembeli barangannya pada masa hadapan dan harganya ditetapkan terlebih dahulu pada masa kontrak dilaksanakan.
JENIS-JENIS KONTRAK HADAPAN Kontrak hadapan melibatkan dua kumpulan aset iaitu; i. Komoditi i. Keluaran pertanian seperti getah, minyak sawit, kacang soya, koko, kopi, gandum dan lain-lain. ii. Sumber asli; bijih, tembaga, emas, perak dan lain-lain Aset kewangan i. Matawang asing ii. Indeks saham iii. Bon iv. Bil perbendaharaan i.
ii.
KONTRAK HADAPAN MATAWANGKontrak perjanjian yang mengikat dua pihak yang berkontrak untuk menjual \ dan membeli dua matawang berbeza pada masa sekarang (lani/semerta), pada harga tertentu, tetapi penghantaran dibuat pada masa hadapan yang dipersetujui. Unsur-unsur dalam kontrak hadapan matawang;1. 2. 3.
Perjanjian yang mengikat untuk menjual dan membeli Kadar pertukaran ditetapkan apabila kontrak dilaksanakan. Biasanya berbeza dengan kadar transaks lani (spot transaction). Penghantaran matawang akan dibuat pada masa hadapan yang dipersetujui, sama ada pada tarikh yang ditentukan atau mana-mana masa antara dua tarikh yang ditentukan bergantung pada terma kontrak.
GAMBARAN KONTRAK HADAPAN MATAWANGContoh: Syarikat ABC menandatangani perjanjian melakukan kontrak hadapan mata wang dengan Bank Islam dengan kadar RM5.20 untuk EURO 1.00.(Nota: Kadar pertukaran untuk kontrak hadapan akan berbeza dengan nilai lani/semerta)
Penyerahan telah ditentukan dalam tempoh tiga bulan
Selepas 3 bulan Tarikh urusniaga Penetapan kadar untuk kontrak hadapan Selepas dua hari - Tarikh nilai lani - Tarkih hadapan (kontrak hadapan)
1 April 2007
3 April 2007
3 Julai [email protected]
Samb..Asalnya, kontrak hadapan matawang tidak dibenarkan kerana ia melanggar peraturan pertukaran matawang, Contoh; Penghantaran lani (spot) sepanjang sesi kontrak berlaku (qabd al-badalayn fi halat al-aqd) Alternatifnya, mekanisme al-wad telah digunakan.
KONTRAK PERTUKARAN HADAPAN MATAWANG Kontrak dilaksanakan pada tarikh urusan (1/4/2007)
PERJANJIAN PERTUKARAN HADAPAN MATAWANGPada tarikh urusan(1/4/2007), satu perjanjian sebelah pihak (unilateral promise) telah diberikan oleh satu pihak untuk melakukan kontrak pada 3/7/2007, tetapi kontrak sebenar akan berkuat kuasa pada tarikh hadapan iaitu 3/7/2007. Perjanjian yang diberikan (tarikh urusan) hanya mengikat pihak yang mebuat perjanjian
Perjanjian ini diikat dan boleh dikuatkuasakan oleh kedua-dua pihak yang berkontrak Kadar pertukaran ditetapkan pada tarikh urusan (1/4//2007)
Kadar pertukaran ditetapkan pada tarikh urusan (1/4//2007)
Penghantaran dibuat pada tarikh Kontrak sebenar dan penghantarab lani (spot hadapan (3/7/2007) delivery) akan dilakukan pada tarikh hadapan (3/7/2007)[email protected]
APLIKASI SEMASA KONTRAK HADAPAN MATAWANGBank Muamalat Malaysia Berhad: Forward foreign exchange transactions Gulf Finance House (GFH) dengan Deutsche Bank has launched The Islamic FX Option. HSBC: Dual Currency Murabahah Komponen kontrak: - Commodity Murabahah (berdasarkan konsep tawarruq) - Perjanjian sebelah pihak (unilateral promise, waad) diberikan oleh pelanggan untuk membeli matawang pada kadar yang dipersetujui dengan HSBC Bank. Citibank: Commodity Murabahah Currency Delivery (juga menggunaka struktur tawarruq, tetapi tidak menggunakan sepenuhnya mekanisme alwad)[email protected]
ii.
Kontrak Niaga Hadapan (futures contract)Kontrak Niaga Hadapan merupakan suatu kontrak persetujuan oleh pihak penjual dan pihak pembeli untuk melakukan suatu urusniaga jual beli sesuatu komoditi atau instrumen kewangan pada harga yang telah dipersetujui oleh kedua-dua pihak pada masa hadapan. Kontrak ini melibatkan satu bursa, dan semua urusniaga itu dijalankan dengan bursa (Bursa Derivatif Malaysia) yang bertindak sebagai gedung penjelasan (clearing house). Bursa ini yang menetapkan tarikh-tarikh penyelesaian kontrak. Pusingan penyelesaian selalunya berlaku pada bulan Mac, Jun, Julai, September dan Disember. Kontrak ini biasanya tidak melebihi satu tahun, oleh itu ia tidak berkesan untuk melindungi pendedahan risiko yang berjangka panjang. Ciri yang terpenting tentang kontrak ini ialah kontrak ini selalu ditamatkan sebelum tarikh penyelesaian.Selain dari mata wang asing, aset-aset lain yang diniagakan di pasaran hadapan ialah adalah aset yang menghasilkan kadar faedah (interest rate), indeks saham dan juga bon. Di antara alat futures saham yang terkenal di dunia pada masa sekarang ialah; Standard & Poors 500 futures, Nikkei 225. Manakala alat futures bagi kadar bunga ialah; Treasury Bill Futures di Amerika Syarikat dan JGB Futures di [email protected]
ISU SYARIAH DALAM KONTRAK NIAGA HADAPAN (FUTURES CONTRACT)
KONTRAK NIAGA HADAPAN MINYAK SAWIT MENTAH MPS dalam mensyuarat ke 11 pada 26 November 1997 memutuskan bahawa kontrak niaga hadapan minyak sawit mentah adalah diharuskan kerana ia selaras dengan prinsip Syariah. Kontrak ini boleh ditakrifkan sebagai satu perjanjian urus niaga bursa (exchange traded agreement) untuk membeli dan menjual sesuatu barangan komoditi yang terdapat di pasaran sebenar (pasaran tunai) dalam satu kuantiti yang standard, pada tarikh masa hadapan dan penghantaran yang telah ditetapkan. Di Malaysia hanya ada satu jenis kontrak niaga hadapan komoditi iaitu kontrak niaga hadapan minyak sawit mentah (crude palm oil futures contract). Ia merupakan satu inovasi produk kewangan bagi memudahcarakan mereka yang terlibat dengan perniagaan minyak sawit mentah dalam penguusan risiko perniagaan secara efektif dan efisyen terutama terhadap risiko perubahan [email protected] harga.
HUJAH MENGHARUSKAN KONTRAK NIAGA HADAPAN MINYAK SAWIT MENTAHJudi Isu: Pesrta perlu meletakkan sejumlah deposit sebagai bayaran margin sebelum memulakan urus niaga. Ia seolah-olah seperti pertaruhan yang diharamkan. MPS mengambil keputusan aktiviti sedemikian bukan judi kerana peningkatan dan penyusutan nilai disebabkan oleh perubahan permintaan dalam pasaran niaga hadapan minyak sawit mentah dan merupakan lumrah dalam dunia perniagaan. Aktiviti perjudian bergantung sepenuhnya pada nasib dan tidak berkaitan dengan permintaan dan penawaran. Gharar Apabila kontrak niaga hadapan minyak sawit mentah dilaksanakan, perkara seperti jumlah barangan, jenis, harga, penyerahan telah dimaklumkan kepada peserta pasaran. Oleh itu tiada unsur gharar dalam kontrak terbabit. Kesemuanya telah dimaklumkan dengan jelas dalam kontrak, malah aspek-aspek pengawalselian dan perundangan telah disediakan bagi memastikan tiada [email protected]
Pembelian sesuatu yang tidak wujud (bai madum)Ibn Qayyim telah mengkaji bai Ma;dum dan menegaskan bahawa tegahan terhadap baimadum sebenarnya adalah kerana wujudnya unsur ketidak upayaan untuk menyerahkan perkara yang dijual. Namun bai madum yang berlaku atas perkara yang wujud dan penjual boleh mendapatkannya atau dalam bentuk yang boleh diwujudkan kemudiaanya, adalah sesuatu yang dibenarkan dan sah dilakukan. Ini banyak berlaku dalam Syariah seperti akad salam dan istisna. Oleh itu larangan bai madum adalah disebabkan oleh unsur gharar, bukannya unsur madum tersebut. Situasi di atas tidak berlaku dalam pasaran hadapan minyak sawit mentah disebabkan oleh penyelesaian boleh dibuat secara fizikal ketika matang. Selain itu, kegagalan penyerahan (delivery) oleh penjual akan dijamin oleh rumah penjelasan (clearing house). Oleh itu unsur-unsur gharar adalah tidak [email protected]
SpekulasiSpekulasi merujuk kepada tindakan mengambil peluang membuat keuntungan daripada pergerakan harga sesuatu barang. Hakikatnya, aktiviti spekulasi wujud dalam apa jua bentuk perniagaan dan tidak terhad kepada dagangan urus niaga hadapan sahaja. Cuma sama ada ia berbentuk keterlaluan ataupun berada dalam keadaan normal.
Tiada pertukaran barangSarjana Islam mengatakan tidak berlaku `iwadh dalam niaga hadapan minak sawit mentah. Maksudnya tiada berlaku pembelian barangan dalam hakikat sebenar yang menjadikan nya tiada sebarang pertambahan dalam aktiviti ekonomi. Dalam kontrak niaga hadapan minyak sawit mentah pada hakikatnya memberikan suatu nilai tambah kepada peserta pasaran. Sebabnya pengeluar minyak sawit mentah melakukan lindung nilai (hedging), mereka berusaha mengurangkan kos. Ini secara tidak langsung memperbaiki keuntungan syarikat dan menjadikan hasil pengeluaran berdaya saing. Jadi dakwaan adanya gharar, bai madum, tiada `iwadh dan sebagainya tidak berlaku. Jadi pelabur-pelabur Islam boleh memanfaatkan kemudahan yang ada sebagai instrumen pengurusan [email protected]
HUJAH MENGHARUSKAN KONTRAK NIAGA HADAPAN INDEKS KOMPOSITBagi kontrak niaga hadapan indeks komposit pula, MPS pada 19 Mac 1998 memutuskan bahawa ia tidak bertentangan dengan prinsip Syariah selagi mana komponen indeks terdiri daripada sekuriti patuh Syariah. Hujah: i. Ia merupakan haq maliyy (hak kewangan) yang boleh dijual-beli. ii. Tidak boleh dikategorikan di bawah mana-mana nama kontrak iii. Tidak melibatkan sebarang prinsip terlarang seperti gharar, riba dan sebagainya. iv. Penyelesaian tunai dibenarkan, bukan perkara asing dalam perundangan Islam. (inqida al-iltizam bima yuadil al-wafa pelepasan obligasi kewangan oleh penghutang dengan menggunakan kaedah penyelesaian lain, Selain itu pemiutang juga bersetuju dengan kaedah tersebut) v. Maslahah (kepentingan umum) secara khusus kepada peniaga dan secara umum kepada faedah ekonomi [email protected]
KONTRAK HADAPAN MATAWANGKontrak perjanjian yang mengikat dua pihak yang berkontrak untuk menjual dan membeli dua matawang berbeza pada masa sekarang (lani/semerta), pada harga tertentu, tetapi penghantaran dibuat pada masa hadapan yang dipersetujui. Unsur-unsur dalam kontrak hadapan matawang;1.
Perjanjian yang mengikat untuk menjual dan membeli Kadar pertukaran ditetapkan apabila kontrak dilaksanakan. Biasanya berbeza dengan kadar transaks lani (spot transaction). Penghantaran matawang akan dibuat pada masa hadapan yang dipersetujui, sama ada pada tarikh yang ditentukan atau mana-mana masa antara dua tarikh yang ditentukan bergantung pada terma kontrak.
2.
3.
Samb..Walau bagaimanapun, kontrak niaga hadapan (atau hadapan) mata wang (currency) tidak dibenarkan kerana tidak memenuhi kehendak Syariah dalam aktiviti penjualan dan pembelian bagi matawang. Peraturan dalam pertukaran asing (sarf): i. Mesti sama (jika dengan matawang yang sama(mathalan bi mithlin)ii. Penghantaran segera sepanjang sesi kontrak berlaku- (yadan biyadin)
Sebagai alternatif, mekanisme al-waad telah diaplikasikan dalam usaha membangunkan kontrak hadapan pertukaran matawang Islam. Al-waad; Janji lazim sebelah pihak (mengikat hanya pihak yang berjanji) dan ganti rugi atas kemungkiran janji boleh dilaksanakan. Di sini kedua pihak berjanji untuk menjual atau membeli matawang berdasarkan kadar pertukaran yang dipersetujui. Akad sebenar bagi urus niaga hadapan adalah masing-masing pada T+2 (dua hari selepas tarikh urus niaga) dan tarikh hadapan yang dipersetujui.
KONTRAK HADAPAN LWN KONTRAK NIAGA HADAPAN
HADAPAN (FORWARD)Diniagakan atas prinsip swasta dan rundingan dua pihak. Tiada spesifikasi yang seragam.Khusus Harga kurang telus Kurang cair Peserta pasaran mengetahui keterlibatan peserta lain. Hak/kedudukan tidak mudah ditutup dan dipindahkan. Majoriti keputusan kontrak melibatkan penghantaran fizikal
NIAGA HADAPAN (FUTURES)Kontrak pertukaran diniagakanSpesifikasi diseragam dan diterbitkan secara meluas Harga telus dan mudah didapati Kecairan tinggi Peserta pasaran tidak mengetahui keterlibatan peserta lain. Kedudukan mudah ditutup dan dipindahkan. Jarang keputusan kontrak melibatkan penghantaran [email protected]
II. KONTRAK OPSYENPemberian hak kepada pemegangnya untuk membeli atau menjual sejumlah sekuriti atau aset tertentu pada harga tertentu pada suatu tarikh masa depan. Membolehkan pelabur memperoleh manfaat daripada perubahan harga yang menguntungkannya, tetapi menentukan dengan jelas kerugiannya sekiranya perubahan harga itu sebaliknya. Kerugian itu merupakan kos menguruskan kontrak opsyen itu. Contoh; Sebuah korporat mungkin memerlukan AS$1 juta untuk membayar kepada pihak lain tiga bulan dari sekarang. Maka syarikat boleh membeli kontrak opsyen untuk membolehkannya membeli sebanyak sejuta dolar AS pada kadar RM4.00 sedolar tiga bulan dari tarikh kontrak. Jika kadar pertukaran AS lebih tinggi dari RM4.00, syarikat itu akan menggunakan haknya untuk membelinya. Akan tetapi syarikat itu akan membiarkan kontrak itu luput sekiranya ia boleh perolehi dolar AS pada kadar yang lebih rendah di pasaran terbuka. Apabila ia bertindak sedemikian, ia akan mengalami kerugian kos membeli opsyen itu, yang merupakan bayaran insurans untuk memastikan harga dolar AS yang ia perlu itu tidak melebihi RM4.00. [email protected]
Kontrak opsyen juga dikenali sebagai kontrak antara dua pihak di mana satu pihak mempunyai hak tetapi bukan kewajipan untuk membeli atau menjual aset tertentu pada harga tertentu atau sebelum satu tarikh tertentu, daripada pihak lain. Jika pemegang opsyen memutuskan menjual opsyennya, pihak lain akan dipaksa untuk menyelesaikan kontrak. Opsyen belian (call); Opsyen yang memberi hak kepada pembeli membeli sejumlah aset kewangan (saham, bon dll) daripada penjual opsyen pada harga belian tertentu dalam satu jangka masa yang dibenarkan. Ini bermakna pembeli boleh melaksanakan opsyen ini pada bila-bila masa sebelum atau pada tarikh matang. Opsyen jualan (put) ; Opsyen yang memberikan pemegangnya hak menjual sejumlah aset kewangan (saham, bon dll) pada harga yang ditetapkan dalam suatu jangka waktu yang dibenarkan. Dalam melaksanakan opsyen, ada 4 perkara yang terlibat; 1. Aset kewangan yang hendak dibeli 2. Jumlah aset kewangan yang hendak dijual atau dibeli 3. Harga aset kewangan ini akan dibayar 4. Tarikh kontrak matang iaitu tarikh akhir melaksanakan kontrak ini. [email protected]
ISU-ISU SYARIAH YANG TIMBULOpsyen merupakan hak kewangan yang boleh diniagakan. Opsyen dibentuk adalah untuk mendapat kebebasan harga, bukannya sebahagian daripada harga jualan sesuatu aset pendasar. Hukum Syarak mengiktiraf kesahan yang diberi oleh penjual kepada pemilik opsyen (pembeli) untuk memilki satu tempoh menunggu untuk menamatkan kontrak. Pemegang opsyen juga dibenarkan untuk membayar harga belian awal (initial purchase price) kepada penjual.
Sambungan..Pada zahirnya, opsyen belian (call option) dilihat menyemaibay al-urbun Bay al-urbun: Wang pendahuluan yang dibayar oleh pembeli kepada penjual dalam sesuatu akad jual beli dalam keadaan kontak akan diteruskan, dan wang pendahuluan tadi akan akan dikira sebagai sebagai sebahagian daripada harga belian, atau sebaliknya ia akan diambil balik oleh penjual. Secara klasiknya, kontrak ini dibenarkan oleh Mazhab Hanbali. Akademi Fiqh di Jeddah juga turut membenarkan kontrak ini kerana: 1. Ia merupakan hak yang diberikan kepada pembeli untuk mendapatkan tempoh menunggu untuk memikir semula mengenai kontrak. 2. Tempoh masa mestilah ditentukan 3. Deposit (pendahuluan) yang dibayar akan dijadikan sebagahagian daripada harga pembelian jika penjual berhasrat untuk meneruskan kontrak yang termeterai. 4. Jika pembeli menarik diri, penjual mempunyai hak ke atas deposit tersebut.
SAMBUNGAN..
PERSAMAAN OPSYEN DAN BAY `URBUNOPSYENHak untuk membeli dan menjual
BAY URBUNHanya hak untuk membeli
Premium opsyen bukan sebahagian daripada harga belian Kontrak opsyen boleh diniagakan
Pertimbangan sebahagian harga belian jika kontrak disahkan kemudian. Urbun merupakan hak kewangan, tetapi tidak boleh diniagakan, hanya boleh dilepaskan oleh pemegang opsyen.
SambunganBagaimana menggunakan urbun untuk menggantikan opsyen? Tetapi, adakah ia hanya helah dalam menggunakan kontrak Syariah untuk membolehkan juga penggunaan instrumen konvensional? Setakat ini, urbun boleh digunakan untuk menggantikan opsyen belian sahaja (call option)? Bagaimana pula dengan opsyen jualan (put option)? Urbun terbalik (reverse urbun), sekiranya penjual gagal untuk memenuhi kontrak. Bolehkah kita tampung (mold) untuk menggantikan opsyen jualan (put option)?
SAMBUNGAN..Beberapa dana Islam telah berjaya menggunakan prinsip urbun dalam meminimumkan portfolio risiko yang dihadapi. Contoh; Dana Terlindung utama (Principal Protected Funds, PPFs). 97% daripada peningkatan jumlah dana telah dilaburkan di dalam pelaburann berisiko rendah (low return) tetapi cair dalam transaksi murabahah khususnya. 3% dana seterusnya pula digunakan sebagai bayaran muka (urbun) untuk membeli stok saham biasa pada tarik hadapan.
3. KONTRAK SWAPKontrak SWAP merujuk kepada persetujuan antara dua pihak secara langsung supaya saling bertukar pembayaran kepada kadar kupon atau kadar bunga berdasarkan kepada sejumlah prinsipal notional. Kontrak SWAP melibatkan dua pihak secara langsung. Sebuah bank yang telah meminjam melalui penerbitan bon berkadar tetap mungkin ingin memadankan kos pembiayaannya dengan pinjamanpinjaman yang diberikan kepada pelanggan dalam bentuk kadar terapung. Pada masa yang sama juga, terdapat sebuah syarikat yang telah memiliki pinjaman kadar terapung tetapi inginkan kadar pinjaman tetap supaya ianya dapat mengambil kira kosnya secara pasti dalam pengekosan hasil pembuatannya. Dalam keadaan ini, bank dan syarikat itu boleh menandatangani kontrak SWAP. Katakan jumlah bon dan pinjaman sama-sama bernilai RM20juta, maka bank berjanji akan membuat pembayaran kadar bunga berapung pinjaman syarikat tersebut, manakala syarikat mengambil alih pembayaran kadar tetap bon bank tersebut. Sebaliknya hutang pokok kedua-duanya sebanyak RM20juta tidak bertukar. Apa yang ditukar ialah pembayaran kadar tetap bon atau kadar bunga pinjaman berasaskan jumlah pokok [email protected]
Kontrak SWAP secara berkesan memindahkan pendedahan risiko kepada pihak lain. Kontrak Swap mempunyai fungsi sama dengan kontrak opsyen iaitu berbentuk pembelian insurans untuk melindungi pesertanya mengurangkan pendedahan risiko yang tidak diingini. Secara asasnya terdapat dua jenis SWAP (i) Swap kadar faedah (interest rate swap, IRS) (ii) Swap matawang (currency Swap, CS)
i. SWAP KADAR FAEDAH
Kebiasaanya, amalan Swap kadar Faedah (IRS) melibatkan pertukaran kadar faedah antara dua pihak. Penentuan sama ada satu pihak perlu membayar menggunakan kadar faedah tetap atau terapung (floating) adalah bergantung pada terma perjanjian (term of agreements), dan begitu juga dengan penerimaan. Sementara itu, pihak yang satu lagi menerima aliran pembayaran sama ada berkadar tetap ataupun terapung pada masa yang ditentukan dan membuat pembayaran sama ada pada kadar tetap ataupun terapung.
GAMBARAN SWAP KADAR FAEDAH
PERTUKARAN OBLIGASI KADAR FAEDAH TERAPUNG KEPADA KADAR FAEDAH TETAPKadar Tetap Bank APinjam dana berkadar tetap tatapi apabila melihat kadar faedah yang menurun maka bank A memutuskan untuk Swapkan setengah kadar pinjaman tetap untuk tujuan mendapat kecairan
Bank B B BankKadar berubahPinjaman dana berkadar terapung tetapi mahu membayar faedah pada satu kadar tetap
Dana berkadar tetap
Dana berkadar terapung
Bayar dengan kadar tetap = pembeli Bayar dengan kadar terapung = [email protected]
CONTOH SWAP KADAR FAEDAH
8.05% Bank A Bank B
LIBOR 50bp Bayar 8.05% Bayar KLIBOR = 100bp
Pemegang bon
Pemegang bon Kadar pinjaman bersih: 9.55%
Kadar pinjaman bersih: KLIBOR 50bp
[email protected] KLIBOR: KL Inter-Bank Offered Rate/Kadar Tawaran Antara Bank-bank Kuala Lumpur
SWAP KADAR KEUNTUNGAN ISLAM (ISLAMIC PROFIT RATE SWAP, IPRS)
IPRS memiliki ciri yang menyamai IRS (Interest rate Swap) konvensional; Tetapi ia tidak melibatkan pertukaran kadar faedah seperti dalam IRS; Lebih tepat, ia melibatkan dagangan aset (trading of assets); Setakat ini, kontrak-kontrak yang digunakan adalah seperti ' al-'Inah dan ' al tawarruq; Boleh juga menggunakan struktur ijarah untuk tujuan tersebut.
SWAP KADAR KEUNTUNGAN ISLAM (ISLAMIC PROFIT RATE SWAP, IPRS)
Bank A
Pembiayaan kadar terapung (floating) Pelaburan berkadar tetap (fixed)
Kadar pembiayaan meningkat, Bank A memutuskan untuk memasuki IPRS dengan Bank B Pada masa yang sama Bank A terlibat dengan Mudharabah Islamic Interbank (MII) dengan Bank C dan memasuki IPRS dengan Bank B selama 2 tahun.
PENCIPTAAN SWAP BERKADAR TETAPJual MII Bank A Beli semula MII (PP + P) Bank B
Kadar keuntungan tetap boleh bayar (the fixed mark-up profit rate payable in), Misalnya dua kali setahun untuk tempoh 2 tahun. Nilai bersih jumlah asas (netting principles) Bank A bayar kadar keuntungan kepada pihak satu lagi Bank A akan bayar kepada Bank B RM200,000 x 5.00 x 180/365 = 4,931.50
PENCIPTAAN SWAP BERKADAR TERAPUNGJual MII (PP + kadar untung berubah) Bank A Beli balik Bank B
Jumlah asas (PP) dibayar segera tanpa mengambil kira jumlah daripada transaksi sebelumnya. Bank B akan bayar kepada Bank A 200,000 x 4.5 x 180/365 = 4438.35 Jumlah bersih yang perlu dibayar oleh Bank A kepada Bank B 4931.50 4438.35 = 493.15 Transaksi ini akan berulang setiap 6 bulan sehingga mencapai tempoh matang
KESAN BERSIH IPRS KESAN BERSIH IRPSPembiayaan Kadar tetap (berubah) Bayar kadar tetap Bank A Bayar kadar terapung
Pembiayaan Kadar berubah (tetap)
Bank B
Kesan bersih bagi Bank A ialah untuk menukar pembiayaannya daripada kadar pembiayaan berkadar tetap (dibatalkan dengan menerima kadar tetap daripada Bank B) untuk membayar terapung. Kesan bersih Bank B ialah untuk menukar dananya daripada pembayaran kadar terapung (dibatalkan oleh penerimaan kadar berubah oleh dari bank A) untuk membayar kadar [email protected]
PENCIPTAAN KADAR TETAP AITABJual aset bolehjual
Bank A
Bank BAITAB ( Bank A buat pembayaran sewa berkadar tetap ) (fixed-rate rental payment)
Sama dengan peringkat awal pelaksanaan IPRS Bank A kemudiannya akan bayar kadar tetap pembayaran sewa (fixed-rate rental payment) Jadi, pengiraan adalah sama dengan [email protected]
PENCIPTAAN KADAR BERUBAH AITAB
Jual aset Bank A
Bank B
AITAB (Bank B bayar kadar berubah
Sama seperti peringkat kedua pelaksanaan IPRS Bank B kemudiaanya akan membayar sewa dengan pembayaran kadar sewa terapung (floating-rate rental payment) Kaedah pengiraan sama dengan IPRS berkadar [email protected]
KELEBIHAN DAN KEKURANGAN SWAP AITABKelebihan Tiada unsur Inah ataupun `tawarruq Mudah mendapat pengiktirafan antarabangsa (International recognition) Kekurangan Kedua-dua transaksi mesti dilibatkan dua aset boleh sewa (leaseable assets). Kos tambahan (contoh; dokumen) Boleh dilaksanakan? Kebolehpasaran?
1. 2.
1. 2. 3. 4.
ii. SWAP MATAWANG
Swap matawang pula melibatkan pertukaran pembayaran dalam bentuk matawang yang berlainan. Swap ini biasa dilakukan untuk melindungi daripada risiko pertukaran asing. Dalam swap ini, urus niaga akan menggunakan kedua-dua urus niaga kadar lani (spot) dan kadar hadapan secara serentak. Contoh; Seseorang memerlukan Dolar sekarang, beliau boleh meminjam Dolar dan membuat perjanjian membayar balik dalam tempoh 3 bulan. Dalam masa yang sama beliau akan memasuki kontrak hadapan membeli Dolar bagi memastikan harga yang akan dibayar ditetapkan apabila diperlukan dalam tempoh 3 bulan lagi.
SWAP MATAWANG ISLAM?
Berdasarkan teori, struktur tawarruq boleh juga digunakan dalam membangunkan swap matawang. Walaubagaimanapaun masih belum dilihat di pasaran.
EVOLUSI PASARAN DERIVATIFPERINGKAT PERTAMA: KONTRAK HADAPAN Kontrak derivatif bermula dengan pengenalan kontrak hadapan (forward contract). Ia dipercayai digunakan di Jepun di kalangan penanam-penanam padi ataupun pemborong pada awal abad ke 17. Perlaksanaan kontrak hadapan (forward) ini sebenarnya merupakan satu bentuk inovasi kewangan bagi menguruskan risiko terhadap produk-produk yang berasaskan pertanian.Isu yang timbul ialah bagaimanakah kontrak hadapan dapat membantu menguruskan risiko? Diandaikan terdapat dua pihak- Penanam kelapa sawit membuat jangkaan untuk mengeluarkan hasilnya dalam tempoh masa 6 bulan dan seorang pengilang kelapa sawit ingin menggunakan minyak kelapa sawit pada masa hadapan. Dengan andaian pengilang mempunyai inventori minyak kelapa sawit yang mencukupi selama 6 bulan tetapi perlu menambah stok simpanan tersebut pada penghujung 6 bulan berikutnya, maka kedua-dua pihak (pengilang dan penanam) terdedah kepada risiko khususnya dari aspek risiko harga (price risk). [email protected]
Harga (P) PENANAM KELAPA SAWIT
Harga (P) PENGILANG MINYAK KELAPA SAWIT
Apabila kedua pihak berhadapan dengan risiko harga (price risk) dan boleh mengandaikan kedudukan harga pada masa hadapan, mereka akan cenderung untuk membuat perjanjian yang boleh mengelak daripada terlibat dengan risiko harga. Seperti perjanjian yang boleh dilakukan dalam kontrak hadapan. Di bawah kontrak hadapan, penanam kelapa sawit akan bersetuju untuk menghantar dan pengilang bersetuju menerima penghantaran kelapa sawit pada kuantiti dan tarikh yang dipersetujui bersama pada harga yang ditentukan sekarang. Contoh; Masa bermulanya kontrak. Dengan menggunakan kontrak hadapan, kedua-dua pihak dapat mengelakkan risiko harga di mana kedua-duanya mengetahui dengan tepat harga ketika transaksi dijalankan pada masa hadapan. Selain itu, kedua-dua pihak dapat mengelakkan ketidaktentuan (uncertainty) atau risiko harga yang secara tidak langsung membantu perancangan sesuatu perniagaan. [email protected]
Oleh itu, kontrak hadapan (forward contract) merupakan kewajipan (mengikat secara sah) kontrak antara dua pihak.
Penghantaran kelapa sawit PENANAM KELAPA SAWIT Wang (pembayaran) PENGILANG MINYAK SAWIT
Gambar rajah di atas menggambarkan bentuk terbitan derivatif yang diurusniagakan sehingga munculnya kontrak niaga hadapan (futures contract)
PERINGKAT KEDUA: KONTRAK NIAGA HADAPAN
Kontrak niaga hadapan diperlukan untuk memenuhi keperluan lain dan menyediakan lebih banyak kemudahan. Walaupun, kontrak hadapan sebelum ini hanya mampu mengatasi risiko harga, namun ia masih terdapat beberapa masalah yang timbul. Pada dasarnya terdapat tiga masalah iaitu; 1. Keperluan pembetulan berganda 2. Potensi penekanan harga (potential for price squeeze) 3. Risiko kemungkiran (default risk) Untuk mengatasi masalah di atas, kontrak niaga hadapan (futures ) telah dibentuk. Kontrak niaga hadapan adalah hasil daripada penyeragaman kontrak hadapan (forward contract). Sebenarnya kedua-duanya mempunyai fungsi utama yang sama iaitu mengelak risiko.
Ia merupakan penyeragaman yang membentuk nilai tambah (value added) ke atas kontrak hadapan (forward contract). Dengan penyeragaman yang dilakukan ini (i.e penyeragaman kuantiti, kualiti dan tarikh penyerahan), secara tidak langsung kontrak-kontrak akan menjadi mudah untuk diuruskan di bawah kelolaan bursa seperti mana saham-saham biasa diniagakan di bursa saham. Kesannya semua semua peserta yang terdiri daripada pembeli dan penjual dapat menjalankan transaski melalui pertukaran berpusat (central exchange) yang tidak membazirkan masa ataupun kos dalam mencari pihak berlawanan (pembeli-penjual). Selain itu, dengan adanya pertukaran berpusat ini, harga bagi kontrak niaga hadapan pada tarikh matang (kontrak niaga hadapan lazimnya mempunyai 3 bulan kematangan) akan menjadi mudah didapati dan lebih telus. Harga ini secara definisi akan menjadi 'penandaan penjelasan' yang boleh menghapuskan keperluan tawar-menawar dan paksaan untuk membeli atau dijual pada harga yang tidak [email protected]
KONTRAK NIAGA HADAPAN (FUTURES CONTRACT)
Kelapa sawit PENANAM KELAPA SAWIT Pembayaran RUMAH PENJELASAN PERTUKARAN/ BURSA DERIVATIF
Kelapa sawit PENGILANG MINYAK Pembayaran
PERINGKAT KETIGA: KEPERLUAN KEPADA KONTRAK OPSYENKontrak hadapan dan niaga hadapan membantu pengurusan risiko melalui ikatan nilai ataupun harga. Ciri-ciri mengikat ini berfaedah apabila harga bergerak naik, ia juga dapat mengelakkan potensi keuntungan yang boleh dihasilkan jika harga menjadi semakin menguntungkan. Diandaikan penanam kelapa sawit dan pengilang masing-masing memasuki pasaran hadapan pada harga hadapan iaitu RM100/tan. Diandaikan juga kematangan hadapan pada harga lani kelapa sawit adalah RM70 ataupun RM120 kemudian pembayaran yang dibuat oleh setiap pihak adalah seperti berikut;HARGA LANI PADA TARIKH MATANG RM70 per tan RM120 per tan HARGA HADAPAN RM100 RM100 +RM30 -RM20 UNTUNG/RUGI Petani (short) Pengilang (long) -RM30 +RM20
Daripada rajah di atas, walaupun harga pada tarikh matang kelapa sawit adalah RM120 per tan menguntungkan penanam kelapa sawit, namun disebabkan oleh kontrak hadapan, penanam kelapa sawit mesti menjual pada harga hadapan (future price) dengan harga RM100, dan terpaksa menanggung rugi sebanyak RM20. Begitu juga apabila harga pada tarikh matang kelapa sawit adalah RM70 menguntungkan pengilang minyak kelapa sawit, namun disebabkan oleh kontrak hadapan, pengilang minyak kelapa sawit terikat dengan RM100 per tan dan menanggung rugi sebanyak RM30. Jadi, walaupun penanam kelapa sawit melindungi dirinya daripada kejatuhan harga, sebenarnya dia tidak boleh mengambil faedah daripada kenaikan harga. Begitu juga apabila pengilang minyak kelapa sawit yang melindungi dirinya daripada peningkatan harga kelapa sawit, sebenarnya juga tidak boleh mengambil faedah (membayar murah) daripada kejatuhan harga kelapa sawit pada tarikh matang. Jadi adakah wujud kaedah di mana penanam kelapa sawit boleh melindungi dirinya daripada kejatuhan harga dan pada masa yang sama mendapat faedah daripada kenaikan harga? Jawapan ; Boleh, iaitu melalui kontrak [email protected]
INSTRUMEN YANG MENDASARI INSTRUMEN DERIVATIF
Komoditi: Produk pertanian, contoh: Gandum, barli, koko dsb. Malaysia: Minyak kelapa sawit mentah Logam bernilai tinggi, contoh; emas, perak atau logam industri; contoh; tembaga, zink, aluminium dll. Sumber tenaga: contoh: minyak mentah, minyak petrol dll. Kewangan: Ekuiti (equity) Matawang (currency) Indeks Saham: KLSE Indeks Komposit Hadapan Kadar faedah (interest rate)
METODOLOGI ISLAM DALAM INOVASI PRODUK DERIVATIF
Perundangan Islam yang berhubungkait dengan perkara althawabit (permanent) dan al-mutaghayyirat (changeable) adalah berbeza bergantung pada isu-isu yang timbul. Dari aspek perkara-perkara al-thawabit, sebarang pindaan, pengguguran dan penambahan adalah tidak digalakkan Contoh; larangan riba, kewajipan memenuhi kontrak yang telah dimeterai dll.
Walau bagaimanapun, perundangan Islam memberikan ruang kepada umatnya untuk saling berbincang dan mengemukakan pandangan berhubung perkara-perkara al-mutaghayyarat Contoh: Standard penyampaian (delivery), standard penentuan harga, aset pendasar dan standard penyelesaian obligasi. Manakala riba pula adalah larangan tetap dari aspek definisi dan juga aplikasi, manakala gharar pula (kekurangan pengetahuan yang boleh menjejaskan pihak yang berkontrak) adalah tidak tetap. Gharar akan berubah dengan perubahan teknologi, rangka kerja perundangan, uruf semasa dan sebagainya. Berdasar prinsip-prinsip Syariah yang sedia ada, kemungkinan untuk membenarkan atau membaiki sekurang-kurangnya beberapa instrumen derivatif konvensional adalah pada tahap yang tinggi. Akhir-akhir ini juga, terdapat sebahagian daripada instrumen derivatif Islam yang telah pun dicadang dan dilaksanakan oleh kebanyakan Institusi kewangan Islam.
KESIMPULANPotensi derivatif dalam pengurusan dan kawalan risiko (risk management) adalah sangat hebat dan penting yang menjadikannya sentiasa dibincangkan dan perlu diputuskan secara berhati-hati. Secara umum, apabila prinsip undang-undang perdagangan Islam diteliti dengan baik, secara tidak langsung kita boleh menghasilkan lebih banyak instrumen-instrumen baru derivatif di pasaran. Walau bagaimanapun, banyak usaha yang diperlukan dalam usaha meningkatkan kualiti produk kewangan yang diperlukan untuk melancarkan lagi perbankan dan kewangan Islam moden yang ada khususnya dari aspek kejuruteraan kewangan yang membolehkan kewangan derivatif boleh diekploitasi sepenuhnya dalam pengurusan risiko.
TERIMA KASIH WASSALAM