marathi shabdkosh 3

Upload: rohitmailbox726

Post on 02-Apr-2018

247 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

  • 7/27/2019 Marathi Shabdkosh 3

    1/22

    _amR>r eXH$moe & 345

    ["B-B' Zo ma hmoUmao H$mhr eX oWo Z AmTi`mg "{d-dr', " w', "E- o'Imcr nmhmdoV.]

    B. 1. _amRr dU_mcoVrc {Vgam dU d da_mcoVrc {Vgam da.WmZnado hd qH$dm XrK : C{eam, {dOm, {Vcm B. _`o hd;Cera, drO, Vr - `mV XrK.

    B - B nw. (Vd.) H$m_XodmMo Zmd. [g.]BCngJ. WmZmMm Z{OH$nUm XmId`mH$So Cn`moJ. CXm. B-H$So,

    B-Wo, B- VH$m B.B. Mm, Mr, Mo frMm \$magr ``: "lr H$mado d H$mo{Sdco d

    d{SJmD$ amO_wXm _w` g_V B A{gdmXw'- eHo$ 1429 _YrcEH$ n. `mVrc g_V B = Mo g_V' - ^m{gd 15.[\$m.]BCVr {d. {H${d. `m ~mOycm "`m{g EHw$ godQw BCVr'- crMny 308.BCcmcm-cr-co {d. EdTmgm; chmZ : "^JVwOZt BCcmct Vm|S|

    Ho$ct Ago{V.'- Jmo 58.BH$QrH$ H$aUo g{H$. ({Og dJao) {dH$Uo : "_r H$mhr BH$QrH$

    H$arZ. ngo RodUma Zmhr.'- JmYmar 82.BH$SMm-cm, BH$Src{d. m {RH$mUMm, ~mOyMm, {XeoMm, a`mMm,

    BH$So AgUmam. (dm.)BH$SMm Sm|Ja {VH$So H$aUo,BH$ScmJS {VH$So ZoD$Z RodUo- _moRo AMmQ, AdKS H$m_ H$aUo.BH$Scmcwm {VH$Scm Mmoa - XmohtH$SyZ WnSm ImUmam. (d.)

    BH$SMm{VH$SMm{d. `m ~mOyMm Am{U `m ~mOyMm; {df`mMm;H$moRcm Var; Mma (AZoH$) {RH$mUMm.

    BH$SyZ {H${d. `oWyZ; `m {XeohZ-{RH$mUmhZ-~mOyH$SyZ (Jm. $n)BH$SZo. nhm: BH$So

    BH$SyZ{VH$SyZ {H${d. `oWyZVoWyZ; AmOy~mOyZr; H$m oRyZVar; H$goVar.BH$So nw. ({`mMm eX) nVr; Zdam; Ow`m H$mimV Zd`mMo Zmd Z

    Ko`m m nVr_wio dmnamV gdZm_mgmaIm eX : "H$m` _o`mMrNmVr cmJcr Amho BH$S`m nwT| C | amh`mMr'- nM 137.

    BH$So-g{H${d. 1. `m ~mOyg, {Xeog. 2. `oWo; `m OmJr. 3. WmZr,H$So `m AWu. nhm : EWo [hm + H$So; H$m. BH$So; Vo. B$S.]

    BH$S>o{VH$So > {H${d. `oWo VoWo; `m ~mOyg `m ~mOyg; Amgnmg;gJirH$S>o.r. (c.) QJi_Ji; Hw$MamB; cnSmd ({H$. H$aUo, _mSUo).

    BH$a_nw. XoUJr; X`m; H$nm. [Aa. AH$_]BH$am{d. AH$am.AH$am Mm An. (Jmo.)BH$am_nw. H$nm; _oha~mZr; _mZg_mZ: "nWH$s nU hH$XH$ _mZnmZ

    BH$m_ H$mZy H$m`Xogwm gwXm_V MmcV Am`mn_mUo.'- ~m~mamo

    2.64. [\$m. BH$m_]BH$amanw. 1. H$~wcr; H$ama; Ramd. 2. coIr qH$dm Vm|Sr O~mZr : "na

    B BJSr

    {OmVrc gmjrMm BH$ama KoD$Z nmR{dU|{df`r OSOmZ| OSOmg{chmd|'- `mgo 34. [Aa. BH$ma]

    BH$amaZm_mnw. coIr Ramd; H$~wcr, H$~wcm`V. [\$m.]

    BH$cO_H$sr. nmRnwamdm: "VwPo {H$VoH$ _emH$Vr d BH$cO_H$sd _gmcVr Ho$cr...'- {ed 84. [Aa.]

    BH$cm{d. AH$am. ^mOrnm`mMm gmXm H$aVmZm `mnmar Ago gmHo${VH$eX dmnaVmV.

    BH$iUo {H$. {H$ig oUo; {egmar oUo :"_mVa, `mMr Xm$ Aer ZmhrgwQUma. Vwhr KmoSmMo _yV H$emVyZ Var nmOm. MmJ`m CcQmhVrc; Xm$cm BH$iyZM OmBc Vmo.' - hrdm_m 47. (Hw$U.)

    BH$iVr. H$mHw$iV; X`m. [g. {dH$c]BH$irr. Hw$cu; IoH$Sm`m OmVrMm EH$ mUr; {h`m AmH$SmMm

    daMm ^mJ ~amM _moRm d cm~ AgVmo.BH$ir-iyVr. {H$ig; H$i_i; AmoH$mar; {egmar ({H$. `oUo).(Hw$U.)

    BH$m_Vr. amhUo; Wm~Uo. [\$m.]BHy$Z {VHy$Znhm : BH$SyZ {VH$SyZB{$amZOdiB$sXmanw. 1. AZw`m`r; AZwH$aU H$aUmam. 2.(c.) {ddmgy.

    [\$m. B{$Xm]BH$~mcnw. A`wX`; ^a^amQ; gwI; Zer~; gwXd. [\$m.]BH$m_nw. _oha~mZr; nm[aVmo{fH$; BZm_; BmV; AmXa. [\$m.]BIZ. {df; Oha; {dI: "g m nmQrc hUOo JmdmVc BI hmoV.'-

    ndm 102. (Jm.)[g. {df]BIUZ. h`ma; AdOma; gmYZ; CnH$aU.BIamnw. EH$ H$mQoar PmS. `mcm ~marH$ {Zir \w$co `oVmV : "nmUWirVyZ

    chr d BIam... JXu H$aV hmoVo.'- AmAmeo 271.BIcmgnw. _r; {ddmg; Zoh; rVr; AV:ewr; _ZmMm {Z_inUm;

    {ZH$nQ>rnUm. [\$m. Bcmg]BIcmgZm_mnw. ZohmMo n; _rMo n; Zomgmo~`mZr EH$_oH$mg

    nmR{dcoco n. [\$m.]

    BIcmgr{d. ZohnyU; o_i; MmhVm; o_mMm. [\$m.]BIimnw. (gwVmar `dgm`) {Iio dJao CnQ`mMm {M_Qm.BIZnmIZZ. eoVH$sMo h`ma dJao : "eoV dmhVmo hUVmog H$mhr

    BIZnmIZAmho H$m?' [BIUMo {.]BIrV {d. BfV; qH${MV; WmoSogo : "Jmogmdr BIrV hm` Ho$c|.'-

    crMC 3.16. [g. BfV]BIr{V{H${d. `pH${MV. (Jm.) [g. B`mH$]BpV`manw. 1. drH$ma. 2. gm_`; A{YH$ma.[\$m.]B{V`maZm_mnw. _wI`ma n; dH$scn.

    BJSr{d. {dyn; Hw$$n: "BJSr {VMr gmgy_J CRcr Oodm`m.'- Ogm279.

  • 7/27/2019 Marathi Shabdkosh 3

    2/22

    346 & _amR>r eXH$moeBJV, BJwV, BJyV BNm{dZme

    BJV, BJwV, BJyVr. w$s; Cnm`. [`w{$ An.]BJaUo{H$. (H$nSm {PO`m_wio) {daUo; {da{darV hmoUo : "AmVmM

    Va BJam`m cmJcoV AmZgH$mVr ngda H$g VJ YaVoc J ?'-

    dmidU 88.BJO, BJOr. {Vr H$Wm{cH$ nWr`mMo XoD$i.(Jmo.) [nmoVw.]BJrZZ. gH$Q; {dZ; ASMU : "c_U {Xam, gmJ _ZrM ao BJrZ'-

    Ogm 292.BJwS {H${d. {~KS; {~KmS$ :"YSmMm BJwS H$aerc & AmZ gJi

    {~KSdyZ QmH$erc.'- Amnm 70.BJyV r. `w$s : "h~m h~m H$$Zr Yamd {VOcm & `o BJyV Zm_r

    _Ocm &'- Kwco JwamIr. (Jm.)[g. `w{$]B`mamdr{d. AH$amdr : "JmoR B`mamdr.' ({^r)

    BcmB r. AYmernUm : "ImD$cr drIV & BcmB Ho$dm| Zom.' -{^r ^mfm 25. ({^r.)Bcy r. (g_mO.) Ywd-XoemV amhUm`m EpH$_moMr ~\$mnmgyZ

    ~Zdcocr PmonSr; {h_Hw$Qr.Bdm\y$g.BKSnw. {~KmS. (Hw$.)BKrZZ. {dZ; gH$Q : "am_mMr AmUcr grVm BKrZ Amc Kam.'-

    Ogm 310.BMH$Ur {nMH$Ur H$aUo {H$. Mom H$aUo : "~m`H$mocm _maUmam

    Kmod hUyZ Am_Mr BMH$Ur {nMH$Ur H$arV.' - VmoaU 154.BMH$Uo {H$. {~KSUo; _moSUo : "H$m~m ({_gZ) BMH$cr H$m ?'- YJ 19.BMH$mnw. 1. VU Ym`mVrc EH$ H$maMo JdV d `mMo ~r. 2. EH$

    PwSyn. `mMr nmZo Im`m`mo` AgVmV. nhm:{dMH$mBMH$mnw. EH$ H$maMr Jmo\$U.BMH$mBYZ{d. A`dpWV; _moSVmoS Pmcoco. (d.)BMH$sr. _hm_mar. (d.) [g. {dfy{MH$m]BMZmnw. \$$ nmdgmir {XdgmV gmnSUmam chmZ _mgm. mcm nw`mH$So

    BMH$m qH$dm BMH$s hUVmV. m`m NmVrnmoQmda XmoZ d nmRrda EH$Ago nI AgyZ AJmda AZoH$ aJr {RnHo$ AgVmV.

    BMa{d. {dai. (d.)[g. {dMa]BMaHw$Ym{dai Pmcocm Hw$Ym (EH$ H$maMo JdV).BMJZmr. narjm; {dMjUm :"`oH$aVm VwOr BMJZm ZJ.'- nSao

    369.BMr^Z Cm. _yi dmna {edrgmaIm; AmM` qH$dm hoQ>miUr

    XmId`mgmR>r Cn`m oJ H$aVmV : "BMr^Z, hmW g_Xm _mZAm~mZmM !'- ~m` 2.2.

    BH$ BH$XmJmo {d. ImoSH$a; IQmi, Bpcg. (d.)BMH$nZmnw. ImoSgminUm : "VwZ H$mB BH$nZm Ho$cm AgrZ.'-

    YJ 146. (d.)BNmr. 1. dmgZm; dmNm; Amem; AmH$mjm; _ZmoJV; _Zrfm; AmdS.

    gm_m. eX - BNmnydH$; BNmnwa:ga B. 2. (J.) BNmH$;am{eH$mVrc _mUgOmVr` amer. AmmH$, _`mH$ d A`mH$qH$dm BNmH$ hr VrZ nXo AgVmVM. MdWo BNm\$c (Cma)

    H$mTmd`mMo AgVo. CXm. nmM n`mg XmoZ _U, Vohm Mma n`mg{H$Vr ? `oWo nmM ho "_mU' d Mma hr "BNm' [g. Bf]

    BNmVrVZm ynw. (m{U.) AZpNH$ Zm`y. nhm : BNmZYrZBNmV {H${d. BNoMr Vr hmoBn`V.

    {d. `m`m BNoMr nyVu Pmcr Amho Agm.BNmV{-r_Zrfm {grg OmUo; hoVy g\$c hmoUo.BNmXmZZ. BpNcoco XmZ XoUo; BNm nwar H$aUo.BN>mXmZr{d. BN>mXmZ H$aUmam; `mMr Or BN>m Agoc Vr

    nwadUmam : "VwH$m hUo BNmXmZr & nwadr AmdSrMr YZr &'

    BN>mYrZ {d. BN>o_mUo MmcUmam; BN>og `oBc Vgo H$aUmam :"BNmYrZ Oo Zm yAmhoV hUOo Oo Zm y_ZmV Am`m~amo~a Amn`mearamMo Ad`dmMo {RH$mUt ... J{V Cn H$[aVmV.' -_amRr 6 donwVH$ (1875) 260. [g. BNm+AZYrZ]

    BN>mZYrZ {d. BN>o~mhoaMm; BN>o`m Vm`mV Zgcocm. dV"a$mj` hm EH$ BNmZYrZ Zm`yM Amho.'-_amRr 6 do nwVH$(1875) - 260. [g. BNm+AYrZ]

    BN> mnwaMo VmcwH$Xma lr_VrV AmigmV doi Kmc{dUmao ddoNon_mUo dmJUmao EoXr cmoH$ : "JJm_mBMr H$nm d gnmQ gwnrH$

    y_r Am_MoH$So AgVr Va H$Xm{MV Amhr BNmnwaMo VmcwH$Xma~ZyZ \w$cmMo JOao KmcyZ qhScm| AgVmo.'

    BNmny{V-Vu Z. BNoMr \$cnVm, nyVVm; BNmVr.BNm\$cr. am{eH$mVrc MmWo nX (Cma) _`nX Am{U BNmH$

    `mMm JwUmH$ma H$$Z `mg Am{XnXmZo ^mJco AgVm BNm\$c`oVo. [g.]

    BNm^Jnw. BNm nyU Z hmoUo; Amem {Z\$i hmoUo; {Zamem nXar`oUo. [g.]

    BNm^moOZZ. 1. Vr hmoBn`V OodUo. 2. ^anya OodU. 3. AmdSrMo,B{NV nXmW ImD$ KmcUo. [g.]

    BNm_aUZ. BNog `oBc Vohm _aU `oUo, _aUo; dV:cm hdo VohmZg{JH$nUo _a`mMo gm_`, e$s. [g.]

    BNm_aUr-_ y{d. _aU dV: m dmYrZ Agcocm; BNm hmoBcVohm _`yg {Z_U H$aUmam; BNm_aUmMm Bdar gmX AgUmam:"`mV`edr BNm_ yVwhr Hw$Hw$imV dmgdgo&'- _moCmoJ 11.87.

    BNmWH$ {d. BNm XmIdUmao, BNmXeH$. [g.]BN>mcm^ nw. BpN>V dVy {_iUo, m hmoUo. [g.]BNmdg| {H${d. BNo_mUo.BNmdmZ {d. BNm AgUmam; BNm`w . [g.]

    BNm{dZmenw. 1. H$m_Zmj`; BNm J. 2. BNmX_Z; Am_g`_.[g.]

  • 7/27/2019 Marathi Shabdkosh 3

    3/22

    _amR>r eXH$moe & 347BN>m{dcmg-{dhma B{OVIV

    BNm{dcmg-{dhmanw. _Z _mZoc Vohm, _Z _mZoc Vgo IoiUo;_Zgmo$ {dcmg, MZ H$aUo. [g.]

    BNme{$-$sr. BNoMo gm_`; gH$ne$s; BNm H$VrV

    CVa{d`mMr _ZmMr e$s. nhm : Bhm [g.]BN>m{g {d. Amn`m BN>o_mUo {g qH$dm A{g R>adVm

    `o`mgmaIm. [g.]BNmdmV`Z. (am`.) AZw{MV ~YZmnmgyZ _w$ Agcocr BNm;

    H$moU`mhr _`mXm Z RodVm BNm qH$dm {ZdS H$a`mMo dmV`;d{mdmV`. [g.]

    BNmj`nhm : BNm{dZmeBNmH$ nw. (J.) nhm : BNm2BpNH$, BNwH$, BNw-Ny{d. BNm AgUmam; AmH$mjr : "nyduc

    gmo`am cmMm BpNH$ &' - d 5. [g. BNH$]BpNUo g{H$. BNm H$aUo, YaUo; AmH$mjm AgUo; qMVUo; dmpNUo;

    hoVy, _Zrfm AgUo; cmo YaUo. [g. Bf]BpNV {d. BpNcoco, qM{Vcoco; dmpNcoco. [g.]BNwH$ {d. 1. BNm AgUmam; Anojm ~miJUmam; hoVyAgUmam. 2.

    {ZdSUwH$sVrc C_oXdma qH$dm C_oXdmar {_idy BpNUmam.BNwH$ ~mocrXmanw. {ccmdmV ~mocr ~moc`mMr AmH$mjm Agcocm.BOJmo r. {M{H$gm; {dMH$m. hm eX {VrZo dmnaVmV : "`mcm

    XmIrd `mcm XmIrd Agr BOJmo BOJmo Mmcr.' (d.)

    BOQZ. D$X _mOa; H$mSoMmoa; Jyi ImUmao _mOa.(_mU. BOmQ.)[H$m.]

    BOZnw. g{ZH$.BO~ir. nmcrMr EH$ OmV. (d.)BO_m`cr {d. VH$cwnr, ~iH$Q Zgcocm:"... _mJo _oTm KmVcm

    hmoVm Vmo BO_mBcrM hmoVm.'- noX 22.167.2. H$m, OwO~r({heo~, JmdMm Vmio~X). 3. H$m_McmD$; hJm_r; H$o; VmnwaVo.(B_maV, H$m_ dJao.) (H$m|.)[\$m.]

    BOcmgr. ~RH$; g^m; A{YdoeZ; (`m`) g.

    [Aa. Bcmg.]BOhma{H${d. n[a\w$Q; CKS; Omhra; {g : "{H$co `mMm _OHy$ag{dVa Amkmnm_mUo Ic~Vm_`o Zdm~mMo IO_Vog BOhmaHo$cm.'- noX 28.22. [\$m.]

    BOmr. 1. Anm`; nrSm; dmg; Cnd; Xw:I : "Vmcw{H$`mg BOmZ cmJo Eogm dXmJV hmoD$Z VoOdVmg n| `mdt.'- _Bgm 7.117.2. AmKmV; OI_. [\$m.]

    BOmOVr. AZw_Vr; nadmZJr : " mZm Amn`mcm oQm`Mr BOmOV{Xcr Amho.'- lr`mo m 1.490. [\$m.]

    BOmQZ. D$X _mOa : "EH$ {d{M, H$mio, Ho$gmi OZmda JmdmV Am`mMr~mocdm hmoVr. Hw$Ur Vo BOmQ Ag`mMo hUo.'- gmoqn 56.

    BOm\$Vr. (BZm_Xmamg) dVZmg H$m`_ OmoSyZ {Xcoco Jmd; BOm\$VBZm_. 2. BVa amOmH$SyZ qH$dm naammH$SyZ `oUm`m XoU`m qH$dmZOamUo `mMm {heo~ RodUmao ImVo; BOm\$VImZm; hm Omo IM hmoVmo

    `mg BOm\$V IM hUVmV. 3. dmT; ~TVr.{d. A{YH$; OmXm; OmV. [\$m. BPm\$m]

    BOm\$V O_mr. 1. a`Vodarc H$am`{V[a$ BVa gmYZmZr (H$O,ZOamUo, ZmUoMT>md B.) gaH$maZo Jmoim Ho$c ocm OmXm ngm.2. EH$m _hmcmV qH$dm gw`mV Xwg`m _hmcmMm O_m PmcocmOmXm dgyc. 3. O Ho$co`m EImm JmdMm dgyc.

    BOm\$Vr{d. H$a, dgwcr g~Yr.BOm\$h, BOm\$m nw. 1. JmdBZm_; Zo_UyH$; VZIm; ZOamUm.

    2. dmT; ~TVr; Am{Y` : "BOm\$m nMhOmarMm XoUma.'- _Bgm

    1.179.BOm{dOm{H${d. cmJmonmR XmoZ doim.BOm {~Om {VOmA. 1.EH$m _mJyZ EH$ Ago VrZ doim; XmoZXm Pmco

    H$s {Vg`mXm hmoVoM Aem H$nZoZo {Vg`m doir dmnaVmV. ({H$.hmoUo, gmJUo).2. (c.) dmadma; H$H$ doim.

    BOm`cr, BOm`cr{d. 1. AJXr gm_m`, OJcr, am`di B_maVrcmHy$S; gmJmIoarO BVa cmH$Smcm hUVmV. 2. Aem cmH$S mMo~mYH$m_. [\$m. AOmc= hcHo$]

    BOmar. {dOma; nm`O_m, gwdma; MmoiUm; nmQcmoU : "BOmam nOmam

    _w$cJ gH$im &' - g 7.11.BOmaV, BOmamr. nw. 1. IS; _o$Xmar; {d{e H$ama; ^mSonm;

    MTcmdUr (EImXo IoSo qH$dm AmogmS O_rZ 30-40 dfmV dgmhVH$a`m`m qH$dm cmJdSrg AmU`m`m H$amamZo XoUo); Ymam :"eoar\$mH$So em`aMm BOmam Ago, Am{U `mg Xadfu `mO~cRamdrH$ a$_ gaH$mamV ^amdr cmJV Ago.' - B_yy54. 2. (c.)O~m~Xmar :"gd BOmaV _g`mMr Vw`mda Amho.'- {MJw 92.

    [\$m.]BOmaXmanw. BOmam XoUmam; _o$Xma; RoHo$Xma; H$mQXma : "`m doiog

    BVa BOmaXmam_mUo `m`mH$Sog H$mht gaH$mar ~mH$s hmoVr.'-{d{j 1.50. [\$m.]

    BOmaXmarr. _o$Xmar.BOmanQ-nmnw. 1. BOmaXmamMr gZX. 2. JmdmVrc qH$dm {d{e

    hrVrc eoVmMr Or, \o$[aV. 3. Jmd`m _w` nmQcmcm gaH$maV\}${Xcocm dm{fH$ dgwcmMm {heo~, O_mIM. `mV Jmdmda ~gdcocmdgyc d `mMr \o$S H$er H$amdr `mg~Yr _m{hVr Ago. 4. JmdMmRamd hmoD$Z nmQcmg {Xcocm H$mJX. [\$m. BOmam + nm]

    BOmar{d. JwS`mn`V nm` nmTao AgUmar (_|Tr dJao). [\$m. BPma]

    B{OVIV Z. A{OVn nhm: `{OVIV : "`mZt Amnc|IwfaOmdXrZo Vwhmg B{OVIV {chZ {Xco.'- emamo 1.157.

  • 7/27/2019 Marathi Shabdkosh 3

    4/22

    348 & _amR>r eXH$moeBOyH$ cmJUo BSyyar

    BOyH$ cmJUo {H$. XwIUo cmJUo.BAmZnmcZ.BmV, BOVr. 1. A~y; {Vm; _mZ; Wmoadr; H$sVu. 2. nm`m

    Ama rMm ~h_mZmWu _m`Zm.[\$m. BmV][dm.]BOV ImUo-nhm : BmV KoUo,BmV ImodUo - A~y, {Vm qH$dm Wmoadrgm mi`mMr Bfm YaUo : ".... Amn`mhmV| gaXmarMr BOVImo{dcr.' - noX 27.126.BmV KoUo -~oA~yH$aUo; {dZ` JH$aUo; A{VgJ H$aUo. 2. Xwcm{H$H$ H$aUo.

    BmV Amgma {d. gw{V{>V; g_m`; Zm_Xma. \$maer nmVyZZmdm`mnydu hm ~h_mZdmMH$ eX qH$dm nXdr.

    BmV ImD$, KoUm{d. 1. EImmMr A~yqH$dm _mZ H$_r H$aUmam;~wS{dUmam; Aml`Xm`mMr ~oA~y H$aUmam. (ZmoH$a, d, KmoSm

    B.) 2. KmoQmim _mO{dUmam; H$m`Zme H$aUmam; _yInUm nXar~mYUmam; A~yKmcd`mgmaIm.

    BmVXma{d. {V{V; _mV~a; A~yAgUmam. [\$m.]BmVnhm-_hm {d. gw{V{V; lo; Zm_Xma (EH$ nXdr) [\$m.]BmVcm`H$ {H${d. {Vo_mUo; _mZ_amV~m_mUo : "{gnmD$ BZm_V

    XoVmV Vo Ad`m gXmamg{h BmV cm`I KoU|. -_Bgm 6.210.BmV h_Vrr. _mZnmZ : "noeOr m`m d{ScmMr BmV h_Vr

    Mmccr Amho Vgr Mmc{dUo.' - dmSgZXm 16.BmVr, BOVr, BmVrMm{d. A~yXma; {V{V; g_m`.

    BmVr XVJmh{d. {Vm-{ZYr; lo; g_m .[\$m.BPmV+XVJmh

    ]

    BZmnw. Vm~m; gmm : "Omo H$moUr gdmBqgJmMo B`mV `oBc `mgam` md|' - Omoam 107. [\$m. BZ = nadmZJr]

    BZmV{H${d. AmYrZ; cJm_r.Bhmanw. OmhraZm_m; {grH$aU; VmH$sXn; ZmoQrg; g_g.

    [\$m. Bhma]BQr.drQ. [H$. B {Jo g. B{H$m]BQHw$cr-{_QHw$cr {d. chmZer; EdTrer : "BQHw$cr {_QHw$cr

    Jmo gamo Vw_M| Am_M| nmoQ ^amo.' [g. B`H$c]BQH$moa {d. AQH$a; hr; ASoc. (d.) >[AQH$aMm An.]

    BQmnw. ^m`mgmaIo EH$ e; drQ; gmJ. `m ^m`mMr cm~r ghm\y$Q AgyZ nwhm `m`m eodQmg ghm \y$Q cm~rMr Xmoar ~mYcocrAgVo. Vr _ZJQmcm ~mYyZ BQ m \o$H$VmV. hUOo `mMm _mam ~mam\w$Qmn`V MmcVmo. nQQmnojmhr hm _mam OmV Ag`m_wio "XhmnoH$ar Va EH$ BQoH$ar' Aer hU nScr Amho. [g.`{]

    BQmdV nw. n`mMm EH$ H$ma : "CX_r `oVrc {Og {dH$Vrc`mMm n`m KoUo XoUo Vmo BQmdV XmcVm~mXV `mdm mdm.' -nwX^m 3.103

    BQmi-Uo-grnw. 1. nhm.{dQmi2. Ym|S_ma : " O| qZXoM| BQmid|-

    ht &' - amkm 18.547.BQmimnw. {dQoMm VwH$Sm : "d[a nSVm{V BQmio' - Cfm 602.

    BQmir r. Ami; Amamon; {H$Qmi: "EoH|$ Jo `emoXo OZZr AdKrcQH$sM `mMr H$aUr & Amhmdar BQmir KoD$Zr & ZgVrM CRVmoJo &' - h[a 7.257. [{H$Qmi, {dQmi Mm An.]

    BQmio Z. _mVr`m {dQm nmS`mMm cmH$Sr gmMm : "_J wBM| BQmiKoD${Z H$mon| y_rgt Am\${ic|' - crM 2.18.

    B{QOZ dmVnw. ( y.) nyd y_` gmJar XoemV Chm`mV CmaoH$SyZdm`` {XeoH$So dmhmUmao Vrd doJdmZ dmao.

    BQr{_Qr-Rrr. 1. Ym{_H$ {Z`H$_ : "Amnwcr BQr{_Qr gm${Z`m' -crMny 571. 2. cmJy Z`o hUyZ AmodmiyZ QmH$VmV VrdVy. (nm`mMr _mVr AmodmiVmV qH$dm Vr H$nmimcm cmdVmV,qH$dm _rR {_a`m AmodmiyZ QmH$VmV.); Acm`~cm`; BSm{nSm;qZ~cmoU : "PUt cmJoc ~mr hUmoZr KoVcr B{Q{_Rr & qZ~cmoU

    CRmCRr & H$at JmoaQr {ZO^md| && - Ed 14.91.BQoH$ar, BQo~aXmanw. BQm h`ma YmaU H$aUmam, ~miJUmam {enmB.BQmocmnw. VrZ {dQmMr Myc. [g. BH$]BRmir. 1. \$moSUr XoVmZm Vr dm{X hmdr hUyZ dmnam`Mr EH$

    XJSr dmQr , 2. MnQm XJS qH$dm {dQoMm VwH$Sm.BSr. 1. EH$ yfU; AcH$ma; VmoaU: "H$s AmH$met BS ~mYcr;

    H$mnya Ho$irMr &' -{ed 333. 2. {eSr[H$m. E{U, g. F${]BSH$Uo, BSH$mdUo A{H$. 1. ZIao H$aUo; Mom H$aUo: "Agm BSH$mD$

    ZH$mog.' 2. ZQUo _waSUo 3. cmSmV oUo.

    BSJicm {d. KmUoaSm, Am|Ji; Amo~SYmo~S (d.)BSJS> Z. Jw YZ. (~o.) [H$m. BSwJQ]BSqZ~y-qc~ynhm : BSqZ~yBSnmS nw. ZoQ; Amdoe; Omoa; l_ : "^mco {eyi BSnmS| & Ko Ko

    hUmoqZ Qm{H$Vr &&' - _wAm{X 122. [g.Bfm.]BSar, BScrr. VmXyi d CSrX Smi {d{e _mUmV KoD$Z 12

    Vmg {^OdyZ dmQ>V mV. nwhm 12 Vmg {^OdyZ (Am ~d yZ)BScrnmmV CH$SVmV Vmo nXmW : [H$m. Bcr]

    BSiUo A{H$. \$i {nHy$Z Zmgy cmJUo; CVaUo.

    BSmr. Zm{^MH$mnmgyZ {ZKyZ Sm`m ZmH$nwSrVyZ dmhUmar EH$ ZmSr.hr `moJ d daem `mV {g Amho. {hcm MZmSr hUVmV.qnJcm d gwfwZm m`m~amo~a BSoMm CoI `oVmo : "BSmo{Z H$amdmmU nyU.' - E^m 14.420. [g.]

    BSm{nSmr. (~m`H$s) gd mg; gH$Qo; A[ao; XwIo. (AmodmiVmZmqH$dm H$mTVmZm ~m`H$m hUVmV.) ({H$. OmUo, QiUo, ZmhrerhmoUo, Xya hmoUo. ) [nrSmMo {.]

    BSmiUo {H$. 1. A{YH$ {nH$Uo; CVaUo; "`mVM {dQcocr, BSmicocrno$ Ho$ir _mSco hmoVo.' - hmV 14. 2. gwH$Uo; SmJmiUo : "ChmVnScocm D$g VmnyZ AmVrc ag BSmiVmo' - Jma 132.

    BSyyarr. EH$ n$m : "nyU n[anyU nw[a`m & g~m JmoS Jwid[a`m &

  • 7/27/2019 Marathi Shabdkosh 3

    5/22

    _amR>r eXH$moe & 349BSonmSo BVdm

    jragmJat`m jraKm[a m & BSy[a`m gHw$_mam &' - Ed 14.119.BSonmSo {H${d. 1. AmdoemZo; Bf}Zo. 2. l_mZo; H$mZo : "^mco {ewi

    BS| nmS| & Ko Ko hUmo{Z Qm{H$Vr &' - _wAm{X 6.39. [g.Bfm]

    BUJ\$ma H$mQo Agcocm EH$ chmZ _mgm. (Jmo.)BVA. `w$mWH$ `` : AmZX-AmZ{XV, gnm{XV, gwYm[aV B.BVCma{H${d. `mZVa; BVna.BVCna`mnwTo; AmVmnmgyZ, `oWyZ nwTo. [g. BV + Cn[a]BVH$mcm {d. 1. EdT>m; EdT>m _moR>m (n[aUm_, g`m, _mn B.

    XmIdUmam eX). "Xa EH$m {OZgmcm BVH$mcr qH$_V mdrcmJcr.' - _amRr ghmdo nwVH$ (1874) 192. [g. B`V]

    BVH$mdm {d. EImm _m{cHo$Vrc qH$dm AmdmrVrc A_wH$EdTm_mUmMm, _`mXoMm, nm`arMm, AdWoMm.

    BVnV{d. EdTo; `m _mUmV; BVHo$. [ g. B`Vn[a{_V]BV\$mH$ nw. gh{dMma; EH${dMma; gm_gcV : "`mMm ~Xmo~VH$ioc Vgm Amhr amOlr nVYmZ `mMo BV\$mH$mZ| H$$.' -_Bgm 1.261.

    BV~ma, BX~manw. 1. {ddmg; B_mZ; lm : "^adgm AmVm BV~maH$moUmMm `oV Zmht.' - g^mgX 29. 2. {Vm; nV; _mZnmZ :"H$moUm BV~ma `mMm Kat'-gcm11. [Aa. EA{V~ma]

    BV~manUlmiynUm; {ddmg; ^adgm; Imr.BV~mar{d. {ddmgy; m_m{UH$; ^ademMm : "hU| Vwhr Y`m`m

    ~`mdar n{h`mnmgy{Z AmhmV BV~mar &' - A\$cm 15.BV_m_nw. 1. cdmO_m; WmQ_mQ; IQcm; (XmgXmgr, nmcIr, KmoSm

    B.) gaOm_. 2. XOm_mUo ImOJr qH$dm gaH$mar VZmV : "BV_m_`mMm `mcm & _amRo _wgc_mZmcm &' - Eonmo 232.

    [\$m. Bh{V_m_=`dWm, ~Xmo~V]BV_m_r {d. BV_m_ RodUmam, AgUmam; gaOm_r; cdmO_odmcm.BV_m`mnw. `dWmnH$; aIdmcXma; ZmoH$a; "~mUH$ar d BV_m_o

    nw`mg aIdmcrg nmR{dco.' - EocoI 1.433.[\$m. Bh{V_m_]BVa {d. gZm. 1. A`; {Zamim; `oa; Xwgam doJim. 2. Cacocm;

    `m{edm`Mm; ~mH $sMm.[g.] (dm.) BVa {nVa H$mT>Uo-

    ZmVcJmd$Z {e`m XoUo; _m`~hrU CaUo (d.)[{nVaMo {.]BVaUo A{H$. 1. ImoSm, Mom, Mmio, ZIao H$aUo; CZmSUo "Aao!

    Agm BVaVmog H$m`?' 2. AdmVa Jmor H$aUo; gmJUo; {df`mVaH$aU|. (d.)[g. BVa]

    BVa{H${d. A`; BVa {RH$mUr; XwgarH$So. [g.]BVaWm{H${d. 1. Xwg`m H$mao; {Zam`m arVrZo; A`Wm : "ZgVm

    Xmg{OV w, H$[aVm gma` H$m BVaWm V| &' - _mo r_ 4.20.2. CcQnjr : "H$mMr emo o dXw BVaWm yfU| XyfU| ht &'

    - H$_ 2.29 [g.]

    BVa {deof{d. Cacoco; am{hcoco; Ad{e; {H$aH$moi. (~m~r Jmor).BVamO{d. Ag; ; ZmamO: "Z Omd| Var ImdX BVamO hmoVmV.'

    - nmn 138. [\$m. BA{VamP]BVamOrr. AgVm; Ja_Ou; AdH$nm; ZmamOr.[\$m. BA{VamOr]BVam oc{d. dmQ; MmdQ. (Im.)

    BVaoOZ nw. H$mhr Zm`mMm g~Y Zgcoco; naHo$; H$mhr {hVg~YZgcoco : "hUyZ BVaoOZ H$mht Var `mV Xmof H$mTrV amMoM' -{d{d 270. [g. BVao+OZm]

    BVaoVagZm. {d. nana; A`mo`; EH$_oH$.nw. (`m.) g_mgmVrc EH$ oX - m g_mgmMm {dJh "Am{U'qH$dm "d' `m C^`md`r A``mZr Ho$cm OmVmo Agm g_mg. CXm.h[aha, AmB~mn B. [g.]

    BVaoVaey`Vmr. (Vd) A`mo`ey`Vm; nanaey`Vm. [g.]BVaoVaml`d(Vd) 1. nanamdc{~d 2. A`mo`ml`d. [g.]

    BVc{VVc{d. MMc; YagmoS dmrMm; char{H${d. charnUmZo; YagmoSrZo; MMcnUo. ({H$. H$aUo, ~mocUo,MmcUo, cmdUo, _mSUo). (Jmo.)

    BVcgmanw. KmoSm`m AJmdarc EH$ dmBQ ^modam; hm Hw$`mdaAgVmo. hr EH$ KmoSmMr ImoS _mZVmV.

    BVcmH$-H$s 1. dV; {Zamim; _moH$im. 2. nJmar (H$m`_MrZo_UyH$ Zgcocm VmnwaVm ZmoH$a qH$dm \$mOoVrc {enmB `m g~YmZodmnaVmV. BVcmIr \$mO. ZmoH$a dJao) : "gmV hOma \$mO BcmIamoO_`mda Rodmdr.' -EocoI 8.4322. [\$m. BVcmH$]

    BVcmH$ \$mOr. H$maUnado ^aVr Ho$cocr A{YH$ \$mO : "`mIoarO BVcmH$ \$mO Xmhm hOmamnmgyZ nMdrg hOmamn`V dmT{dcrOmV Ago.' - qdMyh 91.

    BVcmI{d. amoI : "lr_VmZt JJmVramg amhZ BVcmI IMmg md|.`oU| _mU| Ramd Pmcm Var Cm_.' - Eocog 2658.

    BVcmI, BVcmI Zo_UyH$ r. gaH$mar {VOmoarVyZ qH$dm H$moRmamVyZ{_imcocr RamdrH$ Zo_UyH$; BZm_ : "nmMeo n`mMm Jmd d nmMeon`o BVcmI.' - dmSg_m 1.36.

    BVcmIrr. dmV` : "[a`mgVtV _moRr Jmo H$s dMZmMr H$m`_r,`mV VcdyZ {_OmOr (charnUm) Pm`mg d BVcmIr ~mVchmoD$ cmJ`mg cmMma.' - I 7.574. [\$m. BcmH$]

    BVmnw. r. 1. g~Y; {hV; _Vc~; cj; JwVm; cmo : "haVhmH$amoZ `mMo (qemM|) n[aKmVyZ Amnco noR|V `oD$Z am{hcm|, `mMmBVm AmhmH$So Zmht.' - EocoI 10.5606. 2. dmVm; I~a;~mV_r ({deofV gaH$mamg {Xcocr). ({H$. H$aUo, XoUo, gmJUo,{c{hUo) : "`mMm BVm nmQrc~mdmg Ho$cmM Agoc.'- _X$3.65. [\$m. B{mcm.]

    BVonH$ Z. gaH$mar ~mV_rXmamMm coIr Ahdmc; dmVmn.(gm_m.) ~mV_rn; Ahdmc.

    BVdm{d. nhm : BVH$m, BVH$mdm

  • 7/27/2019 Marathi Shabdkosh 3

    6/22

    350 & _amR>r eXH$moeBVdma B{WcrZ

    BVdmanw. Am{XVdma; a{ddma. [qh.]BVVV{H $ {d. BH $S >o {VH$S> o; BH $S y> Z {VH$Sy >Z; AVm`V;

    A{ZpMVnUo. [g.]

    BVna{H${d. `mnwTo; `mZVa; BVCma; AVna. [g.]BVmAVr. ~jrg. [\$m.]B{V A. 1. (`m)_mUo, Ago, - Aem VhoZo B`mXr eXm_mUo

    gmaIonUm qH$dm EH$ arV XmIdUmao A``. 2. AIoa; eodQ;g_mr. nhm : B{Vlr [g.]

    B{VA. amr` Amnmr : AZmdr, A{Vdr, QmoiYmS, KwetMm Cnd,nmonQ>mMm - nmIamMm Cnd, gaH$mar Owcy_, naMH$ `m gmVamr` AmnmtMm CoI "B{V' `m eXmZo H$arV.

    B{VH$V`Vm, {H$`m r 1. EImXr Jmo H$a`mMr nV, _mJ,

    arV. 2. H$m`H$_; _wimnmgyZ eodQn`V H$_mZo AZwmZ AgcocoH$m`. 3. H$V`; nma nmSm`Mr H$m_{Jar. 4. H$V`mMr g_mr;AIoar. [g.]

    B{VH{V-Vrr. {eg_V AmMma; dmJ`mMr nV. [g.]B{V\$mH$ nw. _r, EH$monm : "~m~wamd \$SUrg d q~H$amd _m_m

    `mMm B{V\$mH$ d gImam_nVmgr d C^`Vm _emaZwcogr {Z\$mH$.'- nwUo AI 1.103.

    B{VdmZ. Ahdmc; hH$sH$V; B{Vhmg. [g.]B{Vlrr. 1.B{Vlr Ago eX nwamUmVrc A`m`m`m eodQr ("B{Vlr

    H$XnwamUo.) `oVmV `md$Z eodQ >; g_mr: "VJQ>r B{Vl`mH$am`m &' - Xmg 19.1.19 ({H$. H$aUo, hmoUo). 2. (c.) AIoa;_`y : "VyAmO H$~yc Pmcm AgVmg hUOo ~ma^mBMr B{VlrMhmoVr.' - Bn 43.

    B{Vhmgnw. yVH$mimV EImm XoemV Pmco`m KSm_moStMr gJVdma_m{hVr; EImXr gWm, em B.Mr gwdmV Pm`mnmg yZAIoan`VMr qH$dm {d{e> _wXVrn`VMr gJVdma hH$sJV;(gm_m`V) EImm JmorMr gmJ _m{hVr; BW yV hH$sJV; dmmV;H$Wm. [g. B{V+h+Amg= Ago KSco.] (dm.) B{VhmgmMrnwZamdmr hmoUo - VrM KQZm Wyc $nmZo nwhm KSyZ `oUo.

    B{VhmgH$maOw`m H$mJXnmMo gemoYZ H$$Z B{Vhmg {c{hUmam _mUyg.B{VhmgO_m{d. JVH$mcrZ; _{Veof; Zm_eof; _mJo nScocm : "narg

    ehamM| d d AmVm B{VhmgO_m Pmc| Amho.' - Ho$ 6.10.35.B{VhmgUo g{H$. (AdmMrZ H$m`) - B{VhmgmV g_m{d H$aUo.

    "_amRH$Vdm Xo g{Y B{Vhmgm`m Zmd &'- OZZrOZH$O.B{VhmgnydH$mc (nwam.) H$moU`mhr XoemMm, {c{IV nwam`mgh

    gwgJVdma B{Vhmg gw$ hmoVmo, `mnyduMm H$mc. `mV nmfmU`wJ,Vm_nmfmU wJ, Vm_`wJ Am{U H$m``wJ `mMm g_mdoe hmoVmo. ^maVmVAcoPmSa`m dmarnyduMm gd H$mc gmYmanUo `mV _moSVmo.

    B{VhmgcoIZemZ. (am`.) Eo{Vhm{gH$ gemoYZ, Eo{Vhm{gH$nVr d B{VhmgcoIZ `m`m {dH$mgmMm A`mg. [g.]

    B{VhmgdmXnw. (am`) gd gm_m{OH$, gmH${VH$ K{QVo Eo{Vhm{gH${Z`_mZwgma hmoV AgVmV gd V`o gmnoj AgVmV d dV{gAer Hw$Rcrhr _y`o _mZXS dJao ZgVmV Ago _mZUmao, {VnmXZ

    H$aUmao _V.B{Vhmgem Z. AdmMrZ nVrZo gemoYZ H$$Z Eo{Vhm{gH$

    KQZmMm emoY KoUmao d {M{H$gH$nUo `mMr g`mg`Vm nSVmiyZnm{S`nydH$ _mSUr H$aUmao em.

    BVwH$mcm, BVwcmcm{d. BVH$m; EdTm : "XmZ BVwc| m _O XrZm &'-VwJm 344; "_OH$a{d di{dV : V|WMt BVwH$mcr Ro{dcr :' - crMC59.

    B{m\$mH$ nw. 1. g_Vr; H$~wcr. 2. _r; Zoh; OyQ : "AmncogaH$maMo XVwa_mU| enWnydH$ B{m\$mH$Z| amhZ H$ama_Xmamg AVa

    Z H$aVm' - g_mamo 1.328. 3. Xd; `moJ; ghOgJ.[\$m. B{m\$mH$]

    B{mcmAnw. _m{hVr; AZw_Vr. nhm : BVmB{mhmX, BVohmXnw. Eo`, _r, XmoVr : "Ag| lr_VmMo _ZmV `oU|

    h| B{mhmXmg MmJc| Zmht' -_Bgm 5.30; "Am_Mr XmoVr Am{UBVohmX nydunmgyZ Omo Amho `mV Ice Z `mdm.' -_Bgm 5.30.

    [\$m. B{mhmX]BW yV{d. Oer KScr Ver; g{dVa; Vnercdma (Jmo hH$sJV,

    dUZ, {ZdoXZ, {VnmXZ dJao). [g.]B`nw. B`W; {ZM`; {ZU : "`o{dgrMm B` Ra`mda godogr

    coIU Ho$co OmBc.' - nwUo AI 3.103.B`\$mH$ nw. nhm : BV\$mH$ : "`m JmorMm B`\$mH$ `m emXrMo

    IwerMo g_ma mV KSmdm h| \$ma MmJc|.' -_Bgm 7.51.B`W nw. gmame; Vmn`; {gmV$n AW : "Vat Vy B`WmM| gma &

    BVwc| OmU &' - km 18.146. [g.]B`c_Cm. eodQ; AIoa; g_mr. [g.]B`m{X-Xr, {XH$ {d. dJao; ho d BVa : "VdmMr A{^dr H$er

    Pmcr B`m{XH$ JmotMm {dMma dmV{dH$ nmh>Vm Am_Mm AmhrMH$amd`mg nm{hOo hmoVm.'-cmo{QHo$coo 4.126. [g.]

    BmdUo {H$. ImoSm H$aUo. nhm : BVaUo 1 (d.)Bgmr. BNm : "Vo XoV Bgm^moOZ & Xrn Var qMVm_{UaZ & Nm`o

    H$[aVr qM{VV^moOZ & H$nV$Mo &' - H$Wm 2.12.57.BWn V, BWnmdoVmonhm :EWn V, EWnmdoVmoBWaUo A{H$. ~o{eV, JagwYo dmJUo; IdiUo; {~WaUo.

    [{~WaUoMm An.]BWcm{VWcm{d. Hw$Rcmhr; doJdoJ`m {RH$mUMm.BWcyH$, BWcmoH$ oWn V. (Im.)B{WcrZnw. (agm.) XJSr H$moiemV gmnSUmam EH$ dm`y; hm Vc`w$,

    aJhrZ Am{U nmaXeH$ AgyZ `mcm _Ywa nU cgUrgmaIm dmg`oVmo. [B.]

  • 7/27/2019 Marathi Shabdkosh 3

    7/22

    _amR>r eXH$moe & 351B{Wgm BZm_{VOmB

    B{Wgm{H${d. BWo : "B{Wgm H$mB XwIVo H$m Or ' - AJ{VH$m 22.(d.)BWyZ{H${d. `m {RH$mUmhZ; `m OmJonmgyZ.BWyZ{VWyZ{H${d. 1. gJirH$SyZ; dmQoc {VWyZ. 2. EHy$UEH$, gd`m

    gd.BWo {H${d. 1. m {RH$mUr; m OmJr; m XoemV. nhm : oWo 2. EImm`m

    Kar; amh`m`m OmJoV; "`m`m BWo' "_m`m BWo'.BWo{VWo {H${d. Hw$Ro Hw$Ro; H$mhr {RH$mUr; `m {RH$mUr `m {RH$mUr;

    BH$S>o{VH$S>o.BWoer {VWoer{H${d. BH$So {VH$So; `m `m {RH$mUr ; "Amhr _wc|

    Amncr gmar oX$Z BWoer {VWoer C^r hmoVmo.' - ncH$mono 149.BW nw. (emn.) BYH$, VoOmodmhH$ nXmW; gy_dm`y. [B. BWa]BXJmnw. BX`m mWZogmRr V`ma Ho$cocr OmJm. [\$m. BXJmh]

    BX~mamVr. _mZnmZ : " ....{edm` dmarIM d BX~mamV nmdVhmoVr.'-BgnoXg n_m 110.BX_{ngZm. {d. ho XoIrc; hohr; hogwm : "BX_{n YZ {OV Vo

    eHw${Z hUo XrnmdH$ nQmZ| &' - _mog^m 4.55. [g.]BX{_WZ. gd H$ma^ma; EH$Xa gd Jmo; OmUmd`mMo, gmJmd`mMo;

    H$amd`mMo Vo gJio. [g.]BXaH$`mUr-Zr{X. 1. dmQ; ImoSmi$: "OmVM BXaH$`mUr

    H$m` H$m` H$ac ?' - Jw{e. 2. AneHw$Zr; H$_Z{e~r; Aew H$aUmam : "~m{Oamd Vgm BXaH$`mUr hmoVm.' - oQr 3.

    BXdim{H${d. `m doir; Ehm; EdTm doir. (Jmo.)[g. B`V+docm]BXiZ. 1.nmdgm`mZVa noa`mV oUmar Ym`o; a~rMo nrH$; nmUWi

    O{_ZrV `md`mMo nrH$. 2. nmUWi O_rZ.(Jmo.)BXiUo {H$. WaH$mn hmoUo; ~MoZ hmoUo; {dXrU hmoUo; hmcUo : " odTmV

    eoSmVZ qnJim ~moccm Am{U H$mirO BXic'- D$Z 37.BXVmr. ho -nUm; ho A_wH$ Agm {ZX}e : "_J BXVo{g dmic| &'

    - km 15.267. [g.]BX`m` {H${d. `m_mUo : `mnH$sAmhmH$Src Om~ gmc BX`m`

    Pmcm.' - noX 3.13. [g.]BXmiUo {H$. hmXaUo; C_iUo; nhm; BXiUo : "hm {Zamon EoHy$Z

    Vmam nma BXmicr.' - oQr 9.BXrr. gUmdmar {Xcocr oQ. [\$m. BX]BXr_cm{H$H$; A~y; {Vm.BXya {d. dmmV, AmJmD$ : " Mmc BXwam !' H$m{VH$ PQ`mgaer

    hUmcr.' - YJ 33BV r. (Bcm_r H$m`Xm) EImm rMm Zdam _o`mZVa qH$dm

    {Vcm Zd`mZo KQ\$moQ {X`mZVa {VZo nwhm `m _wXVrV cH$am`Mo ZgVo Vr VrZ _{h`mMr _wXV.

    Bnw. B`W; gmame: "~mc nm{Qc| H$mJX {chZ {XYcm `m H$mJXmMm

    BO.' -_Bgm 18.10.Bm-r-o {d. Hw$$n; AmH$mamZo doSodmH$So; {dyn : "Vo Bo OZmda

    WoQ Am_`m AJmda Amco.' - dmdQi 41.BXdmQmo {d. Zme H$aUmam; Xw. (Jmo.)BXdmgnw. Zme; {ddg. (d.) [g. {ddg]

    BWa{VWa{H${d. MwH$dmMwH$drMo; CS>dmCS>drMo; VmiV Zgcoco(^mfU). {H$. H$aUo, _mSUo, cmdUo. [BWaMo {.]

    B_mnw. {dd{jV g`m Agcocr g{_YmMr OwSr; lmV_mV `mJmVC~a, nig B`mXr djm`m gm_m`V nYam g{_YmMm B_mCn`moJmV AmUVmV.

    BZBZr. {H$a{H$a; KmgmKmgr ({H$. H$aUo.)(d.) [d.]BZB r EH$ amoJ. `mV hmVmcm RUH$m cmJyZ gw`m ~moM`mgma`m

    doXZm hmoVmV. (d.)BZ_rZ A. AdKo, gJio {_iyZ$: "BZ_rZ Xhm cmoH$gwm g ocm

    ZhVo.'BZmnJ_Z. (`mo.) H$moU`mhr JhmMo gy`mnmgyZ Agcoco AVa; gy`d Jh `m_Yrb AVa. (d.) [g.]

    BZm_ Z. 1.H$moU`mhr AQ>r{edm` {Xcocr, emdV, denanaoZoCn^moJmd`mg {_iUmar Wmda Aer XoUJr. H$mhr {d{e>H$m_{Jar~c qH$dm H$mhr {d{e gWmZm Aem XoU`m Xo`mMrnydu nV hmoVr. {`mZm Mmoir-~mJSr hUyZhr Ago BZm_ {_iVAgo. 2. XodWmZ, `mMr `dWm nmhUmao cmoH$ `mZm {XcocrO_rZ dJao. 3. _mcH$s h$ Z XoVm Cn^moJmd`mg XoUo; KoUo;ImUo : "hm _mS `mZo BZm_ Imm.' 4. (gm_m.) H$moUVohr ~jrg;ZOa; XoUJr. [\$m.]

    BZm_BH$am_-BH$m_nw. ^oQ; XoUJr, ~jrg; _mZ_amV~. [\$m.]BZm_ BOm\$VZ. XoUJr dmTdyZ XoUo; XoUJrMr dmT; BZm_mV KmVcocr

    ^a; H$mhr {deof H$m_{Jar Ho$`mMm _mo~Xcm hUyZ dmTdyZ {XcocoBZm_.

    BZm_ {MQUmdir. BZm_mdarc gaH$mar ~m~ qH$dm H$a.BZm_{Mrr. 1.{OmVrc qH$dm Vmcw`mVrc doJdoJ`m BZm_mMr

    `mXr, Vnerc. 2. BZm_n; BZm_nm, BZm_IV.BZm_MmH$er-nmhUrr. {Xco`m BZm_O{_ZrMr VnmgUr.

    BZm_MmWmB r. gaH$mamV ^aUm H$amd`mMm BZm_mMm MmWm {hgm.BZm_O_rZ r. EImm _moRm H$m_{Jar~c gaH$mamVyZ ~jrg

    {_imcocr gmam _m\$ Agcocr O_rZ.BZm_Vr.XoUJr; ~jrg; BZm_"{H$`oH$mg BZm_V AOam_a Jmd|

    y{_ H$$Z {XYcr.' - {MJw 106. [\$m.]BZm_VmO_nhm : BZm_nrBZm_{VOmB r. 1. BZm_ O{_Zr`m CnmMm {Vgam {hgm. hm

    H$a gaH$ma ghm qH$dm Xhm dfmZr dgyc H$ar. 2. nyU AWdmgddr BZm_ Zgco`m BZm_r O{_Zrdarc gm`mMm {Vgam ^mJ :

    "BXcemhr {XdmUmV h$ MmWmB d BZm_{VOmBM ZhVr.' - _Bgm3.117. [\$m.]

  • 7/27/2019 Marathi Shabdkosh 3

    8/22

    352 & _amR>r eXH$moeBZm_Vr, BZm_r B~maV

    BZm_Vr, BZm_r{d. BZm_Vg~Yr; BZm_mg~Yr; BZm_ {_imcocm.BZm_Xmanw. BZm_ YmaU H$aUmam; BZm_r O{_ZrMm _mcH$; dVZXma.

    [\$m.]

    BZm_ Zm oH $a r r. Jmd, _h >mc, naJUm `m M r _hgwcr,\$mOXmarg~YmZo JmdH$sMr H$m_o H$aUm`m JmdH$m_JmamZm d naJUoA_cXmamZm Xo`mV Amcoco BZm_; H$mirMo Cn (dm{_d Zho)hUOo _hgyc Ko`mMm A{YH$ma qH$dm BZm_O_rZYmaH$m Zm_hgycmMr nyU qH$dm AeV Xo`mV Amcocr gyQ. BZm_ {_iH$VrXmoZ H$ma`m AgVmV. `j (Xw_mcm) Am{U A`j (na^mam).

    BZm_nrr. 1. gmam_m\$ O{_Zrda ~gdcocm H$a. AmUr~mUr mH$mimV amoIrZo dgyc H$aV AgV. 2. _emZ : "~m~m JS>XBZm_nrV OmD$Z ~gcm`.' - D$Z 41.

    BZm_nZ. BZm_ {X`mg~YrMo IV, n, gZX; BZm_ {X`mMoamOn.BZm_ na^mamnw. gaH$mamVyZ Z KoVm nana JmdmH$SyZ dgyc H$a`mV

    `oUmao BZm_.BZm_ nmgmoSrr. JmdH$m_JmamZm Or {H$aH$moi O_rZ BZm_ XoVmV

    `m~c `mnH$VoZo dmnam`Mm eX. Ogo nmQcmg nmgmoSrgmRr.BZm_ nmhUrr. {Xco`m BZm_O{_ZtMr nmhUr, VnmgUr.BZm_\$Omdr r. BZm_r O{_Zrdarc gaH$ma gm`m`m EH$

    VVr`memBVH$m Xagmc gaH$mamV H$am`Mm ^aUm. [\$m.]BZm_r{d. BZm_ hUyZ {_imcocm.BZm`( o)V r. H$nm; ~jrg; _ohoa~mZr; d[amH$SyZ {_imcocr

    XoUJr; d[amMr H$nm, X`m. [Aa. BZm`V] (dm.)BZm`V H$aUo- ~jrg XoUo. BZm`V hmoUo- ~jrg {_iUo.

    BZm`VZm_mnw. H$nmn; {e\$magn; Amkmn; (d[amH$SyZ `oUm`mnmcm cmdVmV.) "`mg AO H$[aVm BZm`VZm_m md`mgr {dc~H$aUma ZmhtV.' - _Bgm 8.202. [\$m.]

    BZmaWr{H${d. H$mhr AW ZgVmZm; {dZmH$maU : "BZmaWr ^mD$~YmVdmH$SonUm H$m?' - aV 16.

    BZmVaZ. JhmMo gy`mnmgyZMo AVa.

    BH$manw. {ZfoY; `mhma; ZmH$~wcr ({H$. H$aUo). [\$m.]BpH$cm~nw. H$mVr; Am_ycmJ n[adVZ. [\$m.]BpH$cm~ qPXm~mXEH$ KmofUm; H$mVr {Mam`yhmodmo ! [\$m.]BpVH$mcnw. _ y; _aU. [\$m.]B\$Q>r r. mW{_H$ emioVrc AJXr n{hcm, COiUrMm dJ;

    ~mcdJ; {~Jar : "Vr AmVm nmMEH$ dfmMr Pmcr hmoVr, Am{UhmVmV nmQr nwVH$ KoD$Z B\$Qr`m dJmcm OmV hmoVr.'- gwXo29. [B. B\$Q =_yc, ~mcH$]

    B\$Qrnm`Xi. [B.]

    B{\$gmcnw. {ZH$mc; \$gcm: "`mMm {hgm~mMo $BZ| Bp\$gmcH$amdm.'- _Bgm 7.68. [\$m.]

    B yEPm nw. (Am`w.) dmVH$\$YmZ ggJO` da, Vmn :"H$mhrH$mZr B`yEPm {dH$mamV A H$^_mMm Aem arVrZo Cn`moJHo$`mMo gm{JVco Amho.' [B.]

    BewAagZ. {d_m : "H$nZrZo \$$ Amn`m ZmoH$amgmRr mphSQqH$dm BewAag \$S H$mTmdm.'- AmJa 3.73. [B.]

    BgmZnw. _Zw`; _mUyg. [\$m.]Bgm{Z`Vr. _mUwgH$s. [\$m.]Bgm\$ nw. 1. g`mcm Y$Z {Xcocm `m`; {ZU ; {ZdmSm. 2. `m`

    Xo`mMo H$m_. [\$m. Bgm\$]Bgm\$JwOr{d. Bgm\$s; `m`r. `m`mZo dmJUmam.Bgm\$s{d. 1. `m`r; "BJOr Bgm\$s `mMo `oI`mar hohr _wg\$

    (`m`r) AgVrc.'- EocoI 7.3570. 2. Bgm\$ H$a`mV

    MVwa.BgwcrZZ. (d.) dmXwJWr_`o Agco`m H$mhr noetnmgyZ V`maPmcoco, gmIao`m M`mnM`mer g~{YV goaH$. [B.]

    Bgmocnw. (M_H$ma `dgm`) OmoSm`m AmV`m ~mOyg {ed`mMoVi (gmoc.) [B.]

    BnoQanw. VnmgZrg; XoIaoI, VnmgUr H$aUmam; A_cXma. CXm.nmocrg BnoQa, gH$c BnoQa. [B.]

    BnrVanZmnw. {d{MnUm: "Amgm H$m BnrVanZm H$am`m cmJcmg?'-nmMmoim 63. (Jm.)

    B\$iZ. g_wmH$mR m Im`m d ^aVr m nm mZo ~wSUm m O{_ZrVdmTUmao PmS. ho ghm gmV hmV CM AgVo. `mMm {dVma _moRm AgyZ,Shm`m g_wXmV ~wSmco`m AgVmV. `mMm nmcm Jwao ImVmV. cmHy$S{MdQ d H$RrU AgVo. `mMo cmHy$S OmiyZ `mnmgyZ Omo jma hmoVmo`mMm Cn`moJ narQ H$nSo Yw`mgmRr H$aVmV. (Jmo.) [g. {d\$c]

    B\$mOVr. gajU; Aml` : "aKwZmWamD$ noedo BOmZ~mMo B\$mOVoVAmhoV.' -_Bgm 10.108. [{h\$mOVMm An.]

    BVXm {d. gwdmV; ma : "`md$Z BVXm o Zm_mOr cmSm Jw_mVmhH$sH$V ~XJrg Omhra Ho$cr.'- noX 31.172.

    B~mrr. qcJm`V cmoH$ H$nmimg cmdVmV Vo ^_. [g. {d y{V]

    B~aVr. 1. {Vm. nhm : B^V2. XheV; YmH$; hm` ImUo;Xamam : " wOJamD$ KmoanS>o cT>mBV dma{c`mda cH$amZ| B~aVImXcr.'- noX 28.100.

    B~mH$ {H${d. `m ~mOyg; BH$So. (Im.)B~mSnw. Iam~r; ZmgYyg; Zmg; {~KmS. (Jmo.) [g. {dKmV]B~mXVr. nyOm; ^$s; Ba{Zm. [\$m.]B~mXVr{d. Ym{_H$; gl : "ho ~mVoMm Vag _mohr~mgmaIo B~mXVr

    cmoH$m g H$mhtM Z`o h| A`mB~ Amho.'- _Bgm 3.90.[\$m.]B~maVr. ^mfmnVr; dm`Mma; eX`moJ : "m JWm`m ~Vm

    Vrg hOma AmhoV, Vmo nmgu ^mfoMo B~maVtV Amho.'- Eo\w$co 45.[\$m. B~maV]

  • 7/27/2019 Marathi Shabdkosh 3

    9/22

    _amR>r eXH$moe & 353B~maV BpVZmZ

    B~maVr. B V; n{Vm : "Vw_Mr B~maV JmBH$dmSm dar MTcr.'-_Bgm 321. [Aa. B~V]

    B~rZ, BZnw. nw; {~Z (A_`mMm _wcJm): "`ocmoOr {~Z _mdOr

    B~rZ MmXOr.' - noXg 111. [\$m. BZ]B~yVr. {d yVr; AJmam; amI : "hr B~yV oVm`, Vr hm Am{Z

    {VZgm`m Pm`m H$s Kam^modVr QmH$m.'- ACAm 87.B~rr. {dQr; {Jr. ({dQrXmSy`m IoimVrc). (d.)BcmJr. nmRdUyH$; nmRdUr : "h_oem _moh~VZm_m BcmJ H$am oZ

    _gya H$arV OmU|.' -_Bgm 10.164. [\$m. BcmK]B{cgnw. XmZd; gVmZ : "Hw$amUmV Ag| gm{JVc| Amho H$s BpcgZ|

    Acm{d ~S Ho$c| hUyZ `mcm dJmVyZ hmHy$Z cmd`mVAmc|.' -kmH$mo (B) 171.

    {d. (c.) ImoSH$a; ImoSgmi; CZmS; CnX`mnr; ~X_mf (_yc,H$`, ^mfU B.); {Xg`mg gmYm nU AmV`m JmRrMm.(d.)

    [Aa. Bcrg]BpcgnUmnw. ~X_mfr; dm`nUm.B^nw. hmr : "g[agonU| EH$dQV B^ & _VH$md[a &'- km 1.17.[g.]B^Vr. Wmoadr; n{Vm; A~y; dMH$; Xamam; X~md; ~i; XheV;

    YmH$: "V| RmU| B VrZ| KoVc|.' - _Bgm 6.2725. [\$m. B~V](dm.) B^V nSUo- Xamam qH$dm dMH$ ~gUo : "`mMr \$mOAmUdmdr hUOo ghOM BH$So Amncr B V nSoc.' - hmoH$. 84.

    B_XmXgm, _XV.B_cmnw. EH$ qH$dm `mnojm A{YH$ _Oco Agcoco Ka; B_maV;

    ~mYH$m_; dmSm; Ka; _{Xa :"dHw$Rt `emMo B_co & ~mYwZ _Jgwadet O_co &' - Eonmo 266. [\$m.] (dm.)B_cm TmgiUo- _gcV AJmda `oUo; H$m_ ZmgUo, _moS>Uo, {~KS>Uo :"(_Zmo{dH$mamMm) cdH$a Zme H$amd`mMm Agoc Va `mZmgw{ejUmMm {H$Sm cmdmdm hUOo WmoSm dfmV `mM| nrR hmoD$Z`mMm B_cm TmgiVmo.' - cmo{QHo$co 4.37.B_co aMUo- VH$H$aUo; _Zmoam` H$aUo : "{VZ c _moSc EdTm AmYmamda gJioB_co aMm`Mo.'- chmir 199.

    B_cm\$cmnhm : A_cm\$cmB_crr. qMM; Acr. [qh.]B_mXnw. Im~; AmYma. [Aa. B_mX]B_mZ Z. 1. dMZ; EH${Z>m; gMmoQ>r. 2. lm; {ddmg: "`m

    n`mnmgr Vw_Mm B_mZ Agmdm.'- _X$ 1.113. 3. B_mZn,B_mZmMr IyU; enWn : "B_mZ nmR{dc|.'- 96 H$c_r. 7. 4.gXgX{ddoH$~wr; _ZmoXodVm; AV`m_. [\$m.] (dm.) B_mZH$aUo, XoUo - dMZ XoUo; enW XoUo; enWoda gmJUo : "mdreoOoMr ~mBc nU B_mZ XoD$ Z o.' - Bnwrnmo 42. B_mZ JwVUo-

    enWoV ASH$Uo; enW KoD$Z MwH$Uo.B_mZ KoUo- gwa{jV {ZKyZOm`m~c dMZ KoUo: "gwJ cmdyZ AYm ~wO nmScm _J RmUoXma

    d cmoH$ Km~aco. B_mZ KoD$Z ~mhoa {ZKmco.'- ZmJ 2.206.B_mZYaUo, B_mZmg OmJUo- B_mZ Z Z hmoD$ XoUo; gMmoQr ZgmoSUo; {Zm em~yV RodUo.

    B_mZBV~manw. EH${Zm; gMmoQr; m_m{UH$nUm. [\$m.]B_mZ{H$`mr. B_mZ amI`m~c enW KoUo.B_mZXma, BZm_VXma{d. nhm : B_mZrB_mZXmarr. {Zm; gMmoQr; {ddmgH$Vm.B_mZ_mU Z. 1. nm_m{UH$nUm; {ddmgynUm; gMmoQ>r.

    2. H$ama_Xma; AmU^mH$; enW{H$`m.B_mZ^mH$ r. AmU^mH$; H$ama.B_mZr{d. {ddmgy; m_m{UH$; Iam; g`erc. [\$m. B_mZ]B_mZo BV~mao {H${d. EH${ZoZo; m_m{UH$nUmZo.

    B_m_nw. 1. _wgc_mZr Y_m`j, Jw$, Cnm`m (Acr m deOmnH$s).2. ~h_mZmWu nXdr; Zm`H$; nwTmar, lo [Aa.]B_m_J>m nw. _wgc_mZ cmoH$ hZwdQ>rda amIV Agcocm XmT>rMm

    ^mJ, XmTr.B_m_XmSJm {d. XmSJoda; C_Q; _Vdmc; newVw`.B_m_~mirr. 1. hmr`m H$mZmVrc EH$ _moRr ~mir (nydu hr

    hmr`m H$mZmV Kmc`mMr Mmc hmoVr.) 2. EH$mM H$mZmVKmc`mMr (_moVr, cmocH$ dJao Agcocr) ~mir.

    B_m_dmS>m nw. 1. B_m_m`m, Y_Jw$`m g^m ^a`mMr OmJm.2. cIZm_Yrc EH$ {g B_maV : "B_m_dmS>mV V~mamJm``m~c XmoZ {e`mZm AQH$ Pmcr.'- Ho$ 12.4.40.

    B_m`V r. Vr gajU; Aml`; d{ecm; dJ: "B_m`Vr m ~i|J[a~Jw[a~mcm Vy JwaH$mD$ ZH$mo.' - AZV\$Xr. [\$m. {h_m`V]

    B_maV r. 1. XJS>, MwZm, {dQ>m, _mVr, cmHy$S> B. gm{h`mZoH$amd`mMo H$m_; ~mYH$m_; nm`m`m daMo ~mYH$m_ : "JS>mMrB_maV _wVoX H$amdr.'- _amAm 33. 2. dmS>m; hdocr; _{Xa;Ka; B_cm. 3. AJH$mR>r; eara`>r; ~mYm : "KmoS>r nmM hOman`o qH$_VrMr hmoVr, B_maVrZohr Wmoa hmoVr.'- EocoI 11.5706.[\$m.][dm.]B_maV \$im oUo- 1. B_maV nyU hmoUo; ~mYH$m_

    nwao hmoUo. 2. (c.) H$m` {grg OmUo : "gVH $nm Pmcr & B_maV\$im Amcr&'- ~JmWm 229.

    B_maVr. 1. A{YH$ma; d d; _hmZw m{dd. 2. ^adgm, _Xma,{ddmg : "Am_Mr B_maV gd VwhmdaM Amho.' - YmnBgmI3.4.[\$m.] (dm.) B_maV AgUo- EImm`m gmhm`mda _XmaAgUo; Adc~yZ AgUo; C^maUr AgUo.

    B_maVImZmnw. gaH$mar B_maVr d BVa gmdO{ZH$ ~mYH$m_o `mMr`dWm nmhUmao ImVo.

    B_maVr{d. B_maV ~mY`mcm `mo` d Cn`moJr; CXm. B_maVr cmHy$S,

    B_maVr gm_mZ B. [\$m. B_maV]BpVZmZ r. CnH$ma. [\$m.]

  • 7/27/2019 Marathi Shabdkosh 3

    10/22

    354 & _amR>r eXH$moeBpV`mP BamXV

    BpV`mP nw. \$aH$. [\$m.]BpVhmZ r. narjm. [\$m.]B`VgZm. BVHo$, EdTo; CXm. B`Vn[aUm_. [g.]

    B`mmr. 1. BVHo$nUm; RamdrH$ Zo_yZ {Xcocr _`mXm, _mU, XOm;n_mUmMo _mnZ (JwU, H$mc, XOm B. Mo); nm; Qnm; _`mXm Zo_yZXoUo. CXm.- CUVoMr B`mm : "\y$VuMr dmcm A_wH$M B`mon`VdmTcr nm{hOo...' - cmo{QHo$co 3.262. 2. emioVrc A`mgm_mUo{ZpMV Ho$cocm XOm; dJ. [g. B`V]

    B`mrH$aU Z. (J.) gX^ aofoda AWdm dVwimda R>amdrH$n[a_mUmEdTm AVamda IwUm H$aUo. [g.]

    B`m-`rnw. r. {dim. {dir. (Im.)B`m^a {H${d. {Xdg^a, Bi^a :"B`m^`mVyZ {H$VrH$ OmV

    AgVrZ....' - YJ 11.BaH$c-cr{d. {dOmnya {OmVrc BcH$c `m Jmdr V`ma hmoUmarnmVio. hr XmoZ aJm`m Ym`mV {dU`m_wio `mV YwnNmd {Z_mUhmoVo.

    BaJr{_aJrr. _wcmMm EH$ Ioi.BaOmnw. Ba{OH$s`m H$m_mda `oUmam _Zw`, ~c B.Ba{OH$-OrH$ r. O{_Zrg md`mMr Hw$idmMr nmir, noaUr,

    {nH$mMr H$mTUr, _iUr dJao eoVmMo H$m_ H$a`mgmRr Oo EH$mMdoir AZoH$ JSr cmdVmV `mZm gH$mir `mhmar, Xwnmar gmYmaUOodU d g`mH$mir _moRo OodU KmcVmV Vo : Aem H$m_mcm-A_` _mo~X`mcm - Ba{OH$ hUVmV. (gm_m`V:) eoVr`mH$m_mg cmJUmao ~c B.Mr EH$_oH$mZr EH$_oH$mg H$amd`mMr _XV({H$. KoUo.) [g. {daM]

    BaS r. {XdgmMm AYm ^mJ ({deofV: gH$miMm). (Hw$.)BaS-BadS-dmSr. 1. gH$mir JmdXarg nScoco Conmo, {dm

    B. Im`mgmRr JwamMo ^QH$Uo,qhSUo ({H$. H$aUo) 2. {dm dJaoImUo. 3. (c.) eoOmar nmOmar AmYmernUmZo Vm|S KmcUo; namaH$aUo. [H$m. E$]

    BaS-BadS-dmSr. OJcmVyZ AmUcocr cmH$SmMr _moir qH$dm

    JdVmMm SmoB a ^mam; SmoB AmoPo; ^m`m H$[aVm OJcmV KmVcocr\o$ar.

    BaS> Z. ({d$.) {daS>. _w` Ym`m~amo~a noacoco Ym`; _moJU.({H$.$Q>mH$Uo.) [H$m. EaSw=XmoZ].

    BaSUo A{H$. amon dJao CJdUo. (H$a.) [H$m. BaSm=amon].BaSnmirr. _JmMm nmD$g nSVmM Hw$idmZo eoVmV KmVcocr nmir.BaSm-BaSmo nw. PmSmMo amon; Sm~mo. (Jmo.) [H$m.]BaUZ. EH$ doc. nhm : AaUrBa~mV, B{V~mVZoh.

    Ba_manw. A{^_mZ; Jd; VmRm. (Hw$.)Ba`nw. 1. EH$ dj; XodXma. (Hw$.) 2. JmSrMm Amg. (Jmo.)

    Ba`r. 1. Bfm; Mod; \w$aU. 2. MrMr nyVVm, VrdVm; cmV.Bacrr. chmZ Baco. (H$mo.)Baco Z. 1. nmdgmnmgyZ gajU hmdo hUyZ Smo`mda Ko`mgmRr

    H$m_QmMm (Hw$Mr`m AmH$mamMm) Ho$cocm gmJmSm. `mda nig,Hw$^m, gmJ, Ho$VH$s `mMr nmZo {edyZ hm V`ma H$aVmV. Zmair`mnmVtMohr Baco H$aVmV. nmZmMr JmdRr Nr. 2. Ym`m`m H$UJrdaRod`mgmRr JdVmMo Ho$coco PmH$U. (d.)

    Bad(dm)S Z. nhm: BaS; _w` {nH$m~amo~a noacoco Xwgao nrH$ :"Om|Y`m`m {nH$mV BadmS QmH$md Ver _`oM EImXr Qmonr {XgycmJcr.'- noaUr 122.

    Badmnw. _w` {nH$m~amo~aMo Xwgao nrH$ : "~`am_ _amRm`m dmdamVBadm IwSmMm Am`o H$mZ'- YJ 43. (d.)

    Baem(fm)Xnw. Amkm; AmXoe; CnXoe; BN>m : "hOwarhZ Omo BaemXhmoBc `m_mU Amhmg _m` Amho.'- nwUo

    AI 1.94. [\$m.]Bagnw. JmSrMm Amg. (Hw$.)Bagarr. dralr; B`m; dof : "cTmB`m `m dmOnmZ Va AmJmV

    Bagar Am`mdmZr Pmcr.'- aV 73.Bagmc{d. 1. Agc; doMH$ : "_dminjmV nm_m{UH$nUmMo Bagmc

    H$mXo H$go H$go AmhoV V| nhm.'-Ho$i.1.139. 2. nhm:Bgmc3. ~Zoc; \$mOrc; AH$; MmdQ: "Imo`mVrc Bagmc QJo gaH$macm

    _XV H$a`mgmRr {OdmM amZ H$aV hmoVo.'- \$H$sam 103.Bagmc H$aUo {H$. admZm H$aUo; nmRdUo; XmIc H$aUo : "AOXmV

    Bagmc Ho$cr Amho.'- {eMgmI 5.21.Bai-imnw. Z. nhm:BaS; EH$m Ym`mV noacoco Xwgao Ym`. CXm.

    - dmar noaVmZm _`o Vya noaUo. [H$m. BaSw=XmoZ]BaiUo, BaiU H$mTUo {H$. (XmQ.) XmQ> CJdco`m {nH$mVyZ H$mhr

    _moS CnQyZ Vo nrH$ {dai H$aUo. (_mU.) [g. {dac]Ba Z. qH$_V; _hd; Md; cmV : "Vo _cm Mmo`m H$$Z~r {_imc

    AgV, na `ocm Ba hmB'- Iimi 22.

    Bamnw. nm`mMm Pam; nm. (Jm.)Bamnw. {dim.BamH$V-JV-IV r. {damH$V. (d., H$mo) 1. cKdr; cKdr

    H$aUo; cKdrg ~gUo ({H$. H$aUo). 2. (c.) VwN> _mZUo;{PSH$maUo : "_r `m nemda BamH$V H$aVmo.' [\$m.]

    BamSm H$mTUo {H$. ImoS _moSUo; nhm: AaS H$mTUo (_mU.)BamSo Z. nhm: BacoBamUr-Zr{d. BamU_Yrc (KmoSm, JmTd).

    nw. BamUMm a{hdmgr: "_r ~mhoa Bam`m`m XwH$mZmV Mhm `m`cm

    Jocm| hmoVm|'- ZmHw$ 3.39. [\$m.]BamXVBNm Ag`mMm ^md.

  • 7/27/2019 Marathi Shabdkosh 3

    11/22

    _amR>r eXH$moe & 355BamXm Bcmhr JO

    BamXmnw. 1.{dMma; hoVy; ~oV; gH$n; Coe; BNm. 2. `mo`Vm;A{YH$ma : "nwaY`mMr H$Xr_ BamXm & Vna noRo _m|Jc dmXm &'-Eonmo 219. [\$m.]

    Bamnr. (gwVmaH$m_) \$ir`m H$mon`mg H$am`Mr JmocMr.Bam~{d. nhm:Bao\$B{aS`_ Z. (emn.) c{Q>Z_ dJmVrc EH$ _ycX`. ho \$mD$Q>Z

    noZ`m QmoH$mg cmdVmV. nhm:E| [B.]B[a`Z. dr`: "gy Zmam`UmMo B[a`o dmhQmV nSco.'- Ogm 797.Barr. {dSr. (H$m|.)Barr. Bfm; {IOdUyH$ : "Amhmg B m XoD$Z {c{hVmV.'- coIaZ 99.Barar, B[aB[a H$aUo {H$. 1. ~cmZm hmH$Uo, MwMH$maUo: "B[a[a

    nmonmo. (VocJw-Mc Mc) XmXm, PmPm.' 2. (c.) eoVr H$aUo;

    eoVH$ar ~ZUo: "Vy {eH$Vc` H$s BarBar H$aVc`.' (Hw$.)BX {H${d. {d : "Hw$Ur Vw`m BX Jocm Amgc Va AmnwZ JmoV^ady.'- OO 41.

    Baor. Bfm. nhm:BaBao\$ {d. {H${d. (qenr) {Vano; dmH$So; {VaH$gnUo; dmH$Sm arVrZo

    (H$mnUo). amg qH$dm H$mg (gai) `m`m CcQ. [g. {dao\$]Bao~r. dmH$Sr aoK; dH$ coIZ.Baogarr. em`; YmSg. [g. dralr]Bamoirr. Jwam`m nm`mg hmoUmam EH$ amoJ.B{OH$ nhm : Ba{OH$ : "ZmJaUrgmRr B{OH$s H$aVmV.'- n`m 153.B{V~mVr. Zoh; _r : "nV gmho~mgr d Amhmgr XmoVr d B{V~mV

    H$Xr_ Amho.'- {X_am 1.45. [\$m. B{V~mV]B{_Vr. {Vr Y_nMmaH$mMm _R. (Jmo.)[nmoVw. B{_Sm]BemXnw. hHy$_; Amkm; CnXoe : "am_mOr _hmXod mg BemX \$_mdyZ.'-

    EocoI 7.3565. [\$m.]Bgmcnw. 1. nmRdUyH$; admZJr : "{MmmV Am`mg _mP| {dZVrn

    d {Og Bgmc H$amdo.'- _Bgm 1.147. 2. gaH$mar I{O`mV^amd`mMm, nmRd`mMm ngm : "`mda V_m_ cH$amg d dm{U`mgVmH$sX H$$Z Bgmc nmohm|MdyZ {Xhm.' - B_ 195.

    {d. 1. AJXr Cm_ XOmMm; JwUmZo A`wH$. (Am~m, BVa \$iod `mMr PmSo `m~m~V hUVmV. VgoM ~mhoa nmR{d`mOmoJr,A`wH$Q \$io, \w$co, PmSo, {~`m `mZmhr ho {deofU cmdVmV.){ZdSH$, doMH$, Agc, Adc. 2. Ac; ~oaH$s; dVmX;n$m (c~mS, Mmoa, ^m_Qm, ImoQmaSm _mUyg dJao). [\$m.]

    BgmcZm_m-nrnw. r. I{O`mV ^amd`m`m nemMm VnercAWdm gaH$mamV ^amd`m`m qH$dm ^aUm Ho$co`m aH$_oMr `mXr.

    Bgmc^aUmnw. _hmcmH$SyZ I{O`mV nmRdcocm dgyc, ngm.BcJmanw. hm. nhm: EJma [\$m. BKma= cwQmcyQ]

    Bc(cm)Om_nw. Amamon; Xmof; RnH$m: "Z {X`mda Amhmda BcOm_Amho. Vwhmda Zmhr.'- ZmJ 2.91. [\$m.]

    BcV_(_m)gr. AO; {ZdoXZ; {dk{; {dZVr. nhm : BpV_mg:"_J Amnco ~mho Xoe_wI d XogHw$cH$Uu `mZt BcV_g Ho$cr H$s...'-noX 17.14. [\$m.]

    BcVdmnw. Wm~yZ amhUo; W{JVr; ~mOyg KoUo. [\$m.]Bc{VOmr. {dZVr : "gImam_ nVmZr hOwamV Bc{VOm H$$Z....'

    nwUo AI 1.103.Bc_, Bc_nw. 1. em; {dm; H$cm; ha. 2. Cnm`; BcmO;

    gmYZ; `Z; `w$s. 3. OmXyQmoUm; _V; BOmc.{d. Bc_r; Bc_~mO. [\$m. B_]

    Bc_Vrr. 1. hmoS; nO : "_mPm Jw Wmoa VwPm chmZ & Eogo ^mSVrB_{V cmCZ.'- `mog 13.65. 2. ~wr.

    Bc_~mO, Bc_r {d. 1. Bc_ OmUUmam; OmXyJma; _m{H$. 2.

    ~w{dmZ; hema; har. [\$m. B_]Bchm_nw. Bdar AmXoe; AV:\w$aU. [\$m.]Bcmr. ndr.BcmBV-`Vr. na_wwcwI; {dcm`V; naXoe: "Xoe BcmBV & H$m~rO

    Ho$c| ViH$m|H$U &' - Bnwpnmo [\$m. {dcm`V]BcmIm-H$mnw. 1. h$; Vm~m; gmm Adc~Z : "aKwZmWamd BcmIm

    amIUma Zmhr.'- EocoI 7.3573. 2. n[adma; ~m`H$m_mUgo;IQ>cm : "gd am`JS>mdar g mOramOo `mMm BcmIm (n[adma)am{hcm.'- _am{MWmoem 25. 3. g~Y : "Vwhmgr `mMm BcmImZmht'- g^mgX 42. 4. naJUm; mV; ehah; am`H$ma^mamMr{d{e ^mJmo{cH$ _`mXm : "`m XoemV BJOmMr nm~`Vm Omh{c`mAJmoXar Zdm~ _wh_X Acr ImZmM| BcmH|$V Amht hmoVm|.'- Vam100. 5. nmcIr`m XmSrg cmdm`Mo chmZ Jm|So. 6. dgwcrdadamV; VZIm; dVZ. [\$m.]

    BcmJV{H${d. ${MV; EImm doir. (d.)BcmMmnw. EH$ nH$maMo J aoe_r H$mnS; CMr H$mnS. [qh.]BcmMr, Bcm`Mrr. docXmoSm; docMr; docMr XmUm. [g. Ecm]BcmOnw. Cnm`; CnMma; w$s. [Aa. BcmO] (dm.)BcmO ZgUo-

    {Znm` hmoUo.

    Bcm_Vr. A~XmJra, Nr, gy nmZ dJao BV_m_. (Jmo.)Bcm`Mr XmUmnw. AmV docMr KmcyZ Ho$cocm gmIa\w$QmUm.Bcm`Vr Ho$io Z. chmZ d MmJ`m OmVrMo Ho$io.BcmdmZ. O~wrnm`m ZD$ ISmVrc EH$ IS. nmMrZ OJmMm EH$

    ^mJ. hm _o$ndVm`m g^modVmcr g_MVw wOmH$Vr_mUo dgcocmAgyZ ^modVrZo Zrc, {ZfY, _m`dmZ d JY_mXZ ho ndV AmhoV.

    >Bcmhr{d. Bdar; Bdamg~Yr; Xdr. [Aa.]Bcmhr-B-{~Kmnw. AH$~ar {~Km; Bcmhr JOmZo _moOcocm {~Km.Bcmhr JOAH$~am`m H$ma{H$XuV amOm VmoSa_c `mZo am`mVrc

    O_rZ _moO`mH$[aVm Cn`moJmV AmUcocr gmIir, nr. hm JO41 AJwimMm Ago. BJOr A_cmV Bcmhr JOmMr cm~r 33 BM

  • 7/27/2019 Marathi Shabdkosh 3

    12/22

    356 & _amR>r eXH$moeBcmhr gZ Be, Beao, Bemo, B`mo

    Rad`mV Amcr.BcmhrgZnw. AH$~a ~mXehmZo gw$ Ho$cocm EH$ eH$. hm AH$~a

    d OhmJra `m XmoZM ~mXehm`m H$ma{H$XuV Mmcy hmoVm. nwT>o

    ehmOhmZZo hm eH$ ~X Ho$cm hUyZ darc XmoZ ~mXehm`mH$maH$sXuVrc H$mJXno, ZmUr `mda hm eH$ AmTiVmo. BcmhreH$mV 1555-56 {_idco AgVm Bgdr gZmMo df {ZKVo.

    B{cgm, Bcw-cy, Bcwgm{d. WmoSm; WmomSmgm; An; AJXr chmZ.nhm : Bdcmgm: "`J Bcw{h `mV OmU.'- Xm{d 194; "~mocoEog| cmdy Z eHo$ H$moUrhr Xmof Yram `m & amOm{g {de` H$arXoC{Z BcwgrM AmfYr amOm &&'- _mo r_ 8.8. [g. Anr`g]

    BcoQmJS nw. (_mZg.) _wcrMo ~mnm~cMo gw c{JH$ AmH$fU;{nV md JS. (BcoQm : JrH$ nwamUH$WoVrc EH$ r.)

    BcoQmSnw. ({dA.) {dwVndmhdmhH$. [B.]BcoQmZnw. (^m.) F$U{dwV^m[aV AUyMm KQH$me [B.]BcoeZZ. 1. {ZdSUyH$; ngVr, 2. g^mgXmMr {ZdSUyH$: "Zoh_t

    Zoh_t {QiH$ {Z JmoIco, Am{U Y_ {Z BcoeZ, ggma Zmht hmoVH$mht.'- gwXo 48. [B.]

    BH$m~nw. nX`mMr _m{cH$m. "XgnQrMo _moH$mer, ImoV, "BZm_Xma hm_moRm BH$m~ _m H$Yt H$Yt ...'- c{eAm 502. [\$m.]

    BOm_nw. Ami; Xmof; XmofmMr em{~Vr. [\$m. BPm_]BpV_mgr. {dZVr; {dZdUr; AOu : "`o ~m~| Vwhr Bc{V_mg

    {c{hcr.'- B_ 75. [\$m.]BV{d. `gZr ; ImoSH$a; mS; CnX`mnr. (d.)r. `gZ; ImoS; Xmof; amoJ. (d.) [\$m.]BV-Wr. h`ma; CnH$aU; AmCV; ^moH$ nmS`mMo AUHw$MrXma

    h`ma. [\$m. AmcmV]Bmnw. g_mr; A^md; ZH$ma; ZgUo : "gm_mZgw_mZ gmao Bm &' -

    _mOr 85.[H$m.] (dm.) Bm {~m H$aUo-XmIdUo- ZH$maXoUo; ZmMm nmTm dmMUo; AmTodoTo KoUo; H$mHy$ H$aUo : "diIyZ Rodc|Vwcm \$mH$So, {H$Vr H$aer Bo{~o.'- ncm 109.

    Bm{d. WmoSo. nhm : Bdco. BVa $no- Bo, BXco, Bmo. (Hw$.)

    Bm{Vm{d. chmZghmZ. (Jmo.)Bcw Z. (qenr `dgm`) JwSrMo, ~QUmMo ^moH$; H$mO : "hwH$mMt

    ~QU| AmhoV `mMo Bcy gXah_mU| H$$Z RodmdoV.'-{eH${e 1.13. [B. hmoc]

    BhU{d. Om`mgmaIo {da{darV; {dai; nmVi (d.)BhmH$ nw. 1. OmoS>Ur. 2. ghr : "AO_VImZ `mMm BhmH$.

    g~wcXOJ `mMo XIV.'- _Bgm 7.45. [\$m.]Bhmirr. gwXa r. nhm : dohmir: "Bhmircm Xw:I Pmc

    Mmoiy Mmoiycmc Ho$c.'- Ehmoam^m 6.17.

    BdBd H$aUo{H$. H$m|~Smg ~mocmdUo. (Hw$.)Bdcm, Bdcmgm, Bd{cgm {d. WmoSm; EdTmgm; EdTm; C{cgm;

    qH${MV; _yR^a; {M_Qr^a; ZI^a : "g_`t Am{c`m mMH$& Bdcr^rH$ Z Km{cVr &'- E^m 7.285. [g. An -Anr`g]

    Bdcmco {d. NmoQogo; chmZ AmH$mamMo : "SPZ^a Bdcmcr amOnyV

    am`o ApVdmV hmoVr.'- MX 1.Bderr. AdXgm. nhm :{dder: "YmS nSmo ao `m _wcImet &

    Hw${UHw$Z Amcr Bder &'- Eonmo 124.BdmBZZ. gH$Q. (d.)BdmB-`-hrnw. `mhr. (Jm.)Bdyir. VrdVm: "dm`mMr PwiyH$ gw$ Pmcr `mZo WSrMr Bdyi

    dmTcr.'- naonm 260.BeH$ AmdS; hmg. nhm: BH$ : "lr_V amOolr ~mOramdgmho~ d

    {M_mOrAmnm `mgr KmoSmda ~gmd`mMm BeH$ ~hV Amho.'-

    Eocog 9.4833. [\$m. BH$]Bea, BearZnhm: Aea, BearZBemSZ. ZmJamMm EH$ mJ; BgmS; ZmJamMm XmSm; ZmJam`m OmoISmg

    ~mYm`Mo cm~ cmHy$S; ZmJa AmoTcm Om`mgmRr `mMr EH$ ~mOyZmJaIwQm`m ^moH$mV ~gdcocr AgyZ Xwgar ~mOy~cm`m _mZodarcOwdm`m _Ymo_Y ~mYcocr AgVo Ago cmHy$S. XmoarVyZ {ZgQy Z`ohUyZ `mcm XmVo nmScoco AgVmV.(Hw$.) [g. Bfm]

    BemS-gmSZ. IwQrMo H$c_; H$c_ ~mYcoco ImoS. (Jmo.) [g. Bfm]BemSmMm Am~mnw. `m Am`m`m PmSmda H$c_ Ho$co Amho

    Agm Am~m; H$c_r Am`mMo PmS.BemaVr. 1. IyU : "Vo`m BemaVr & Vm \$moH$mdar KoVr&'- VwJm

    3748. 2. gyMZm; VmH$rX; I~a. [\$m.]Bemam-Bfmamnw. MoVmdUr. nhm:BemaV [\$m.]Berr. 1. Cm. (~mc) er; KmU; _c_ymogJ; KmUoaSm nXmW.

    2. ZH$maXeH$, {VaH$maXeH$ Cma. nhm:BeBer_r. 1. A{^_mZ; A~yMr MmS; Amn`m ZmdmMr, cm{H$H$mMr,

    _moRonUmMr OmUrd. 2. Y_H$ : "Agc AJmV Ber_, V AmZVrc`mZm nR`m !'- naonm 105. [\$m. he_]

    BH$ nw. 1. U`; eJma; {dcmg: "Amhr Va XXu, BH$mMo wHo$co

    mUr.'- ncm 2. ZmX; NX; AmdS; emH$; AmoTm. [\$m.]BH$noMZ. OmBMr doc d \y$c : "BH$n|M JwN~ygXmo{XV ^a eodVr

    gmdar'- cm 154.BH$~mO{d. MZr; {dcmgr; rcnQ. [\$m.]BH$~mOr r. 1. o_crcm; U`{dcmg; AmeH$~mOr. 2.

    amS~mOr; ~mhoaMm ZmX. 3. MZ. [\$m.]BH$s{d. o_mMm.BpV-hma-pV-Vo nw. {g{nH$; Om{hamV; {g H$a`mMm

    _OHy$a; OmhraZm_m. [\$m. BpVhma]

    Be, Beao, Bemo, B`mo Cm. (~m`H$s.) cmO, ZmngVr,{VaH$ma, AmJh B. `$ H$aVmZm {ZKUmam Cma. Nr; No:

  • 7/27/2019 Marathi Shabdkosh 3

    13/22

    _amR>r eXH$moe & 357Bf Bgo Aea

    Bfnw. (`mo.) gma_mgmnH$s EH$ _mg. `mMo {Xdg Vrg AgVmV.Bf{V~mhnw. eH$m; ge`; AnQVm. [\$m. BpV~mh]BfmaV(BfmaV) r. nhm : BemaV: "{^`m AmMm`mcm BfmaV

    m`Mr \w$agV.' -g_H$ 1.117.B{fH$mr. H$mSr : "_J X B{fH$m Y${Z H$at & _w{Z gmo{S`m

    Hy$nmoXat &' - _wAm{X 30.110.BH$ nw. nhm : BH$BH$ {IcdUm{d. BH$m`m {d{dY H$mamVrc XXu.BH$c, BH$scr. ASMU; KmoQmim; ```; haH$V; VQm. ({H$.

    H$aUo, KmcUo, nSUo, nmSUo). [\$m. BH$mc]BH$sr EoQ; ~m~ : " mnwT BH$sV amh`M Radc Amho.' - H$cXa 153.BH$s~mOrr. MZ; _mO_Om. nhm : BH$~mOr: "ngm \$ma \$ma

    hmoV Mmccm hUOo .. BH$s~mOr dmTVo.' - {Z_m 53.B{d. 1. BpNcoco; AmdSVo; ngV Ho$coco; hdo Agcoco; _mZcoco;`mo`. 2. ew ; {hVX; H$`mUX : "ghO Bm{Z H$aUr & XmoKr{MB`m H$dVw{H$Ur &' - km 16.61. 3. (J.) BNoZo Yacocr qH$dm_mZcocr; JhrV (H$mc, KQr, doi) Ogo - BKQr, BH$mi.nw. {_; Zohr; {hVqMVH$; Ogo - B>XeZ; B>_S>ir, B>r;`k`mJmXr H$_; ZmZ, Xrjm B. Amd`H$ H$_ : "Oo B> `k`Omdo & V| h{d_mXr AmKd| &' - km 4.120.

    BAmVnw. AmVo; Zohrgmo~Vr; Zm`mMr _mUgo. [g.]BH$_ Z. (J.) am{eH$; am{eH$m`m arVrZo CXmhaU gmoS{d`mMr

    nV; {H$`m. [g.]B H$nZmr. (VH$.J.) JhrV H$nZm; W_ Iar _mZcocr Jmo;

    JhrV H$`; {gdV Jmo; H$pnV nj.BH$m r. 1. drQ>. 2. (`A.) EImm KZ nXmWmMm MmH$moZr

    {{_Vr` VwH$Sm; EImm KZ nXmWmMr, YmVyMr drQ. [g.]BH$mcnw. 1. ew doi; H$moU`mhr H$m`mg nm{hOo Ver doi; ew^

    H$ mi ({H $. `oUo ). 2. cZ gmYZ mg mR >r gy`m }X`mnmgy ZO_H$mcmn`VMo Oo AVa Vo hUOoM BH$mc.

    BH$s r. _r. (Hw$.)[g. BH$]

    BV_ {d. A{YH$mV A{YH$ \$i XoUmam; \$cX; AZwHy$c. [g.]BV_ dmadmaVmr. ({dA.) AZwHy$c n[apWVr nwhmnwhm `oUo.BVr {H${d. g_OwVrZo; Zoh^mdmZo : "dm Omdmo{Z d[a`mgr &BVt

    gmJm dmXr`mgr &' - JwM 35.256. [g. Bd]BdZ. 1. _r; Zoh^md; g_OyVXmanUm : "Bdo _mJVr {H$VrEH &$'

    - JwM 8.69. 2. _mJ`; ew Xm`H$Vm. [g.]BXm{d. BpNV dVyXoUmar :"BXm nar A{Zm & hoVw hmoVr &' - km 16.219BXodVm - XdVr. Z. Amncr ^Vr Orda Amho Aer XodVm;

    Amam`XdV; nmcZH$Vm Xod, gmYyB. [g.]

    BXodVmdmX nw. Amn`m Hw$imMo, Hw$Qw~mMo qH$dm O_mVrMo XdVhUyZ EH$mM XdVmMr CnmgZm, nyOm. [g.]

    BnJV- ^moOZr. Z. lmm`m {Xder lmr` ~mUmMo OodUPm`mda `O_mZmZo Amn`m B{_mgh H$amd`mMo ^moOZ.

    B>{_ nw. Zohr gmo~Vr; gmo`aoYm`ao; AmoiIrnmiIrMo cmoH$;

    {hVqMVH$"B {_ Amnwco & Hw$_aOZ Xo{Ic| &' - km 1.181.[g.]B>am{e-er, B>am{eH$ r. Z. (J.) 1. {am{eH$, nhm :

    BH$_ "Bamet_`o EHo$ar d Xwhoar Ago XmoZ H$ma AmhoV.'2. JhrVg`m; Yacocr g`m; Bg`m.

    Bg`mr. JhrVg`m. nhm : Bamer2. [g.]BmJV r. _r. (Jmo.) [g.]B>m{Z> {d. AmdS>Vo ZmdS>Vo; AmdS>rMo ZmdS>rMo; ew^mew^;

    _JcA_Jc "Bm{Z Vg| & OJm m Rm`t &' - km 13.601.[g.]Bmn{m-mr r. `m gH$QmMm qH$dm ~mho$Z dmBQ {XgUm`m

    Jmo>rMm n[aUm_ {hVH$maH$ R>aVmo Aer Jmo>; Amn`mcm hdrAgUmar, AZwHy$c Jmo Am`Vr KSUo; {_iUo : "nm{H$VmZ dMrZ `m`mer Pmcocr `wo BmnmrM Racr.' - `w 3. [g.]

    BQmnyV Z. EImXo Ym{_H$, XmZY_mMo _moRo H$`; B hUOo `k`mJmXrlmV_mV H$_} d nyV hUOo Vcmd, Y_emim, {dhrar dJao ~mYyZ`mMm CgJ H$aUo dJao Ym{_H$ H$` : "Am{U gMmSm{M`o nar &BmnyV] H$ar &' - km 13.524. [g.]

    B> mW nw. (emn.) 1. BpgVmW. 2. _ZH$nZm. 3. nhm.4. A{^cmf. 5. VUm. 6. nw`dmgZm. 7. B>dVwcm^.8. dm{NV. 9. A{^c{fV. [g.]

    BmH$ nw. (J.) B g`m; Bamer; AXmOcocr, JhrV YacocraH$_ "Or qH$_V BmH$$nmZo gH$pncr.' - Ho$ 2.8.30.[g.]

    B(>){>H$ m r. 1. drQ>. 2.(J.) {OMo ghmhr n>^mJAm`VmH$Vr AmhoV, Aer ghm n>^mJmZr gr{_V Agcocr{{_V AmH $Vr. [g.]

    B{-rr. ApZhmo`mZo Xa _{h`m`m ewc Am{U H$U njm`m{VnXog H$amd`mMm `mJ. ApZhmo KoV`mnmgyZ Vo Z hmoBn`VApZhmo`mZo hm mJ H$amd`mMm AgVmo. BrV {Z` (XenyU_mg),Z{_{mH$ (AmJ`Uor, dYmnZor B.) d H$mhr H$m` (dfH$m_or,

    n{dor B.) AmhoV. [g. Bf]BrU r. _rU. (Hw$.)[g. B]BgH$Uo {H$. WmoSogo IUUo. nhm : {dgH$Uo (Hw$.)BgH$mSZ. (H$fr) ZmJamMm XmSm.BgH$sZ. (H$fr) H$moino O{_ZrV Xm~`mH$[aVm H$moi`m`m qXSmV

    ~gdcocm XmSm, cmHy$S.BgH$sc r. ImoS>; CUo; g~~ : "BH$S>o H$mhrhr BgH$sc Z

    H$mTVm .....' - Am|H$ma 21.BgZ BgmZZ. nhm : {dgU

    Bgo-Zo {d. XmoZ hr g`m; Aa~r df _moOVmZm `moOVmV. [\$m.]Bgo Aea {d. ~mam B_m_; ~mam g`m; `mMm dfJUZoV Cn`moJ

  • 7/27/2019 Marathi Shabdkosh 3

    14/22

    358 & _amR>r eXH$moeBgn-~ BQ>oQ

    H$aVmV. [\$m. BZm+Aea]Bgn-~nw. 1. {dgn; hmVmnm`mda hmoUmam JOH$Um gmaIm EH$

    M_amoJ. `mV Iyn ImO gwQ>V o, nwai `oVo, H$mVS>r H$S>H$ d JmR>mS>

    hmoVo. hm \$ma {MdQ> d XwYa amoJ g_Ocm OmVmo. 2. OZmdam`mAJmdarc cmcga H$mim, Jmo{MS>mgmaIm {H$S>m. [g. {dgn]

    Bg~Jmocnw. g\o$X{Oao; EH$ AmfYr ~r. ho ~r AmH$mamZo _mohar EdToAgVo. `m`m nmTao, Vm~So d H$mio Aem OmVr AmhoV.

    Bg~Xnw. _|XrMo ~r. wVmIoVmMr qH$dm rMr ~mYm hmoD$ Z`o hUyZ{ddmh, gyVr dJao gJr ho OmiVmV. [\$m. BnX]

    Bg_, Bgr_nw. 1. {deofZm_, Zmd. 2. _Zw`; Agm_r.Z. ({hemo~mV) ZJ; gXa; ZJmMo dUZ; Im`mMo dUZ; dJmMoZmd; ~m~; OmV. [Aa. B_=Zmd].

    Bg_Z{derr. Zmd{Zer; Zm_mdcr : "Bg_Z{derMr \$X {chZZ~m~mg AO Ho$cr.' - _Bgm 5.127. [\$m. B_Z{dgr]

    Bg__OHy$a {d. (gaH$mar H$mJXnmVyZ) da, _mJo Cco{Icocm;Cnamoco{IV; Cna{Z{X (_Zw`). [\$m.]

    Bg__w~mXcmnw. 1. (hOoarnH$mV) ~XcyZ KmVcoco Zmd; ~XcrZmd. 2. ~Xcr _mUyg; Xwg`m~c H$m_ H$aUmam Bg_. [\$m.]

    Bg_dma {H${d. 1. Zmdm`m AZwH$_mZo; ZmdmnwT>o Zmd Ago;Zmd{Zerdma. 2. {heo~m`m g{dVa ~m~r_mUo. [\$m.]

    Bg_dma H$_OmVrr. nJma Zm|Xrgh ZmdmMm VVm. gm_m. eX

    - Bg_dma- AOu. Zmd{Zer, nm, nH$, nmhUr, nmdVr, \$mOrc,dgwcr~mH$s, gyQ, hmOar, OdmV B.

    Bg_dmarr. ZmdmMm VVm; ZmdmMr `mXr; hOoar; CnpWVrnH$.Bg_m nw. {dgmdm; {dlmVr : "_mhoamMr OmoV ~mB & ~grZ

    {n`m`mnmet & Jmo EoH$moZ {hVmMr & XoBc Bg_m H$mer &' -dcmo 94. (d.)[g. {dlm_]

    Bg_marr. nmc; EH$ mUr. (Im.)Bgamnw. r. _mc_mm; MrOdVy. [\$m. Amgma = nanam]BgamdmSrr. _mc_mm; Bgam. (d.)

    Bgdr{d. {Vr.r. {Vr eH$. [\$m. Bgdr]BgdrgZnw. {Vr eH$. hm oey{Vm`m O_mnmgyZ Yacm Amho.BgiUo {H$. CgiUo; gVmnUo ; amJmdUo : "Zdam {V`mda BgiVhr

    Ago.' -~cwV 120.Bgmr. Kam`m Nnamcm Yya cmJyZ O_coco YwamMo {H$QU. (d.)Bgmr. drg; drg `m g`oMo (nXmWmMo) JQ : "hUyZ `mZr EH$

    XmoZ Bgm dmKmgZr _m$ZemZr gadVr`m Am`mS Amcmo.' -~m` 2.2. [g. {de{V.]

    BgmS, Bgmn(BgmS) Z. ZmJamMm EH$ mJ; ZmJam`m IwQmV amodcocrYwar. [g. Bfm+XS]

    BgmSm nw. VmoSco`m PmSmMm H$mhr ~wYm {ecH$ RodyZ `m`mda`mM PmSmMr H$c_o cmdyZ Ho$coco Zdo PmS.

    BgmnV-\$Vnhm : BOm\$V

    BgmaH$sr. ZmJam`m BgmS>mcm _mJrc eodQ> mg (Zm Ja mV~gdco`m) Agcocr Iri.

    Bgmam nw. (AW.) IaoXr nH$s Pm`mMo {Mh hUyZ IaoXrXmamZo{dHo$`mcm AmJmD$ {Xcocr aH$_; H$ama H$a`m`m doir VmaUhUyZ {Xcocr aH$_, ~`mUm.

    Bgmi-imnw. 1. nYm; nY}Mo-MTmAmoTrMo dmao; Mwag; MTmAmoT;Ah_h{_H$m; hodm; Iw_Iw_r. ({H$. YaUo, `oUo) : "nXi|gt gmi| &^mSVm{V Oo ho Smoio &' - km 13.560. 2. MrS; {VQH$mam : "dmMog`mMm {dQ>mi & B{`{Z`_mMm Bgmi &&' - _wAm{X 1.67.

    3. ge` : "Vmo Amnw{cE rEMm Bgmiw H$ar.' - nm 82.[g. Bfm]

    Bgmimnw. EoZ {OZgr _mo~Xcm; e a n|Tmg A_wH$ n|Tm Xo`mMoRadyZ H$m_ H$aUo. (_mU.)

    Bgmim-cm, Bgmoimnw. dmardarc amoJ.BgmimBgir, BgimBgir, BgcmBgcm{H${d. nY}Zo; Bf}Zo;

    MT>mAmoT>rZo.Bgmiy, Bgm`m, Bgmim{d. nYmiy; MTmAmoT H$a`mg CgwH$.

    nw. AmgV; cnQ; _gar : "Am{U Bgmiw Ogm Kam & H$m X{X mh{V oam & Z {dg~o ^mSmam & ~Hw$ Ogm &&' -km 13.502.[g. Bfmcw]

    B{g_nw. dof. [\$m.]Bgyn-~nw. nhm : Bgn-~BH$c~mO{d. {hH$_Vr; H$mdo~mO; aJoc : "Vm`m BZm_Xma hm _hm

    BH$c~mO _mUyg Agcm nm{hOo.' -{_amg 174.BH$mXr. {OZm. (Jmo.)[nmoVw. BH$mS].BH$mc, BH$sc, BH$scH$s r. haH$V; AS>MU; VQ>m :

    "MmXOramd BH$sc H$arc Va `mghr _mHy$c H$$Z gmJUo.' -_Bgm 8.97. [\$m. BH$mc= ASMU.]

    BH$sXma {d. EoQ~mO; emZXma : "SmoH$sda BH$sXma OarMr Qmonr

    AJa eo_cm gmoScocm \o$Qm Agmd`mMm.' -ZmVm 65.BHy$(H$mo)Qnw. Zme; {dgH$Q : "Ho$cm H$m g_Xm BHy$Q nmZmMm.'

    - {_amg 319.BpQH$ r. BQoQ; _mc_mm; gnmr : "g_Xr BpQH$ `ocm XoZma

    hmoVm.' - naonm 80.BpQ>H$mcoI nw. (CIZZmV {_iUmao) {dQ>mda H$moacoco coI :

    "B{OV_Yrc Ow`m BpQH$mcoImMo d$n ...' - H$mT 198.BQwa \$mH$Smnw. ~mOramd; EoQrMm _mUyg : "EdSm BQwa \$mH$Sm

    Amhog Va Amcmg H$emcm?' - {_amg 202. (Ep\$QZ gmho~mcm

    noedmBV `m An ZmdmZo g~moY`mV `oV Ago.)BQ >oQ r. Wmda _mc_mm, gnXm; (gm_m`V) _mc_mm :

  • 7/27/2019 Marathi Shabdkosh 3

    15/22

    _amR>r eXH$moe & 359BV BdmQ>m

    "AkmZmg~YmZ| hr BQoQ H$moQm`m Vm mV OmD$Z {V m `dWoH$[aVmamoQ gmho~mMr Zo_UyH$ Pmcocr hmoVr.' - cmo{QHo$co 2.577.[B.]

    BVr. 1. BOV; B V. (Jmo.) 2. ~oA~y.

    BV~mc nw. gm_moao OmUo; g_mZ, AmJVdmJV : "... `mgBVH$~mc H$amd`mgr dm_r g_W AmhoV.' - BE_nr 94.{d. ^{d`H$mcrZ; ^mdr : "H$mHw$ZmZr hmc d BVH$~mc ...'(hcrMo d ^mdr H$mHw$Z). [\$m. BpVH$~mc]

    BV~rceA. nmgyZ (_mJrc {d{e JmornmgyZ qH$dm VmaIonmgyZVmo {Xdg Y$Z) nwT>o; gwdmVrMr {_Vr; EImm `dhmamMmAma H$mc; hm eX VmJm`V eXmcm OmoSyZ `oVmo : "BV~rcM VmJm`V \$mJwZ.' [\$m. BpVH$~mc]

    BVH$cmcnw. Omoa; Yra; Ya. : "`m \$mOoMm BVH$cmc am{hcm

    Zmht Vohm gwcyH$ Ama{^cm.' - _Bgm 6.440.[\$m. BpVH$cmc]BV_amarr. H$m`_Ymam nVr. [\$m. BpV_ama]BV_mcnw. Cn`moJ. [\$m.]BV_mcV, BV_mcrr. 1. {Xc-{Xcmgm; _Zmcm ~ao dmQoc

    Ago ~mocUo; g_OmdUr. 2. cmdUr, gMUr; H$sX, _hm_war :"Am~mXrg d BV_mcVrg H$mogrg H$$Z.' -_Bgm 15.123.

    [\$m. BpV_mcV]BV_mcrr. 1. d{hdmQ; n[anmR; A`mg. 2. nhm : BpV_mcV

    {d. _m_wcr; OwZmnwamUm; dmna`m`mo`.BV_oc r. 1. ({hemo~) O_mIMmMr EH$ ~m~; O_o`m aH$_m

    IMu d IMm`m aH$_m O_m QmH$Uo, _mSUo. CXm. Ym` dJaoW_ IMu QmHy$Z `mMo nrR, H$m|Sm dJao ZVa O_m H$aUo. 2.Kmc_oc; dJmdJu; CcmTmcr; KSm_moS.

    BVar, Brr. 1. YwVco`m H$nSm`m gwaHw$`m H$mTyZ `mgH$SH$nUm `o`mgmRr `mda {\$ad`mMo CnH$aU. 2. Hw$Xr H$a`mMo`; EH$ {dwV CnH$aU. ({H$. H$aUo, _maUo).

    BVar, Brr. ~mB; ~m`H$mo. nhm : AVwar: "_r ~r nwgam mVyZBVaram`mda EH$X_ hmnQcmo.' - ~m` 2.

    BV~m~ nw. ngVr; gcm : "`mMo BV~m~mZo H$m_ H$amdo' -

    _Bgm 7.58. [\$m. BpV~md]BVmXr. 1. Mw`mMo nHo$ ~mYH$m_ : "BVmX|Mt Kao.' - _amAm.

    2. MrOdVy; gm_mZgw_mZ; OJc _mc_mm. 3. V`margmRr ngm;gm{h ; {gVm : "Am`mMo ASrMeo _mUyg mZr gm{JVco `mg{hBVmX {_cV Zmht.' - noX 16.109. [\$m.]

    BVm\$-\$m, BpV\$mnw. gmoS{Mr;ZmoH$ar gmoS`mg~Yr d[amZmgmXa Ho$coco n; `mJn; amOrZm_m : "Amhmg XmcV ZcJo;_o$g Omd| qH$dm Kat ~gyZ amhmd| `m _mJ| Amhr Zdm~mg BVm\$mhr{chZ nmR{dcm.' - _Bgm. [\$m. BpV\$m]

    BVmarr. nmdi; {dVmar. (d.) [g. {dVaU.]BVmdmnw$. 1. ZdrZ O_rZ H$sX_m_warg `oVodoir H$mhr df}n`V ^a

    gm`mnojm H$_r; naVw Xagmc dmT`m gm`mZo Xo`mMr nV.2. Aem VhoZo Xagmc dmTUmam gmam. 3. (WoZo) ZmpV; A^md;Qmim. 4. ~amo~ar; cTmBMr VhHw$~r H$$Z ~amo~ar`m Zm`mZo

    VhmMo ~mocUo H$aUo. [\$m. BpVdm]BpV`mH$ _wVmH$s r. o_; cmo : "`m `m gJmo{MV BpV mH$-

    _wVmH$s`m Jmor ~mocmd`m`m `m Z~m~ {ZOm_wXmocm ~hmXwa `mZr~`mU Ho$`m.' - _Bgm1.187. [\$m. BpV`mH$ _wVmH$s]

    BVy, BVd, BVmo nw. {dVd : "e|XmamZ B`m`m ImSmJV aJPmcocm.' - JmoVmdim 3. "Jm`m`m Smo`mda BVyd Hw$R hm`.'~m` 4.2. (Jm.)

    BVoaoVZ. H$_r CMrMr gmYr ImQ. (Jmo.)Brr. H$moino Xm~yZ Ya`mMr H$mRr.

    BXmaZ. ~mhoa H$mTUo; {grH$aU : "XVH$ BXma H$$Z nmR{dc|Amho.' - _Bgm 3.91. [\$m.]BZm,BZo {d. XmoZ. nhm :Bgo [Aa.]BpnH$ nw. 1. n`m`m IoimVrc H$mim ~Xm_. 2.nmo : "hr BpnH$mMr

    {ngUr Pmcr, nU {V`mV E`mMo _mU VgoM am{hco.' - _mOr554.

    BpnQZ. Ioimd`mMo nmo; n`mMm Smd. nhm : BpnH$BpnViZ. Umc`; amo`mMr amh`mMr d AmfYnm`mMr gmo` OoWo

    AgVo Ago WmZ; (CnamoYmZo) doSmMo BpnVi : "EImXo amOolrOa KamVrc gd BQoQ g_wmV QmH$md`mg {ZKmco Va `mMo AmdJ`mg BpnVimMm _mJ XmIdVrc.' -cmo{QHo$co 4.22

    [B. hmpnQc]BpnOa nw. (Wm.) XmoZ H$_mZt_Yrc {H$moUmH$Vr XJS>. `m

    XJSmnmgyZ H$_mZr`m ~mYH$m_mg gwdmV hmoVo. [B. pOa]B\$i{d. dm`; mgXm`H$; ImoSH$a. (Hw$.) [AMncMm An]B_nw. Zmd. [\$m.]B_Vr. erc; nm{Vd`; nm{d`. [\$m.]B_mir ~gUo, B_yZ ~gUo {H$. {d_aUmV AgUo; {dg$Z

    OmUo, ~gUo. (_mU.) [{d_aUmMm An.]

    BmEc, Bm`cnw. 1. Xodmer PJSyZ O` {_i{dUmam; `mH$mo~mcmXodmZo {Xcoco Zmd. 2. `mH$mo~mMo deO; `y cmoH$ d `mMm Y_;ho Bm`c cmoH$ `mhdo XodVoMo CnmgH$ AmhoV. `m Y_mMo _yiCnmr WmZ ncoQmBZ hmo .

    Bmdr. (M_. `d.) Mnco`m da`m ^mJmMo Zmd; Mnco`mAmJRmg cmdcocr nr. ({H$. AmodUo)

    Bcm_nw. _h_X nJ~amZo Wm{ncocm Y_; _wgc_mZr Y_; _wgc_mZ.[\$m.]

    BdU-Znw. H$moH$U {H$Zm`mda gmnSUmam EH$ {ndim _mgm.

    BdmQZ. naSo; nagy. [H$a.]BdmQmnw. {dlmVr; {dgmdm; "hOo ~cmZr ^anya BdmQ m {_iUma

  • 7/27/2019 Marathi Shabdkosh 3

    16/22

    360 & _amR>r eXH$moeBdmQ>r B{JV {gmV

    hUm ?' - JmoVmdim 4.BdmQrnw.naSmMr aIdmcr, amIU H$aUmam Xod. (H$a.)Bdminw. nhm : BdU

    Bh{d. {H${d. `oWo ; `m cmoH$s; _`wcmoH$s : "Bh ^mo{Jgr H$s nwTVt.'- JwM 9.37. [g.]

    BhXo -B{hXo {d. EH$; dmhoX. [\$m. AhX= EH$]Bh Zm na{H${d. BH$So Zmhr Am{U {VH$So Zmhr.BhnacmoH$ nw. _`wcmoH$ Am{U dJcmoH$. [g.]Bh^moJnw. _ wcmoH$s, ndrda ^moJmdr cmJUmar gwIXwIo : "AWw

    H$m_w ngao & AJdU| KoVr Wmoao & VoW j{UH|$ nXmVa| & Bh^moJmMt &- km 15.158. [g.]

    BhcmoH$ nw. _ wcmoH$; ndr. [g.]

    Bhcm{H$H$ {d. `m cmoH$mVrc; ndrdarc. [g.]BhdmX nw. emgZ d emgH$s` YmoaU Y_ d Ym{_H$ {dMma `mdaAmYmacoco Zgmdo Ago {VnmXZ H$aUmar VdUmcr; Y_{ZanojVoMoVd d AmMaU; gm_m{OH$ Zr{V_y`o Y_m{Y{V Z RodVm Eo{hH$OrdZmer g~{YV Agmdr Ago _mZUmao VdkmZ. [g.]

    BhdmZ. (dV_mZnr) Wm{ZH$ dm, ~mV`m. [g.]BhgmZ Z. H$nm; gmX; _ohoa~mZJr; CnH$ma:"XmcVm~mXoMo `e

    Amhm g `md| hUyZM dm_tZt n`o OhmJra {Xcr,gH$ma{H$\$m`VrH$[aVm Z {Xc| h|hr _moRo BhgmZ godH$mda.' - EocoI1.39. [\$m.]

    Bhmr. BNm. [g. Bhm]Bhm_w{d. Eo{hH$ Am{U nmacm{H$H$ : "Bhm_w\$imnmgm{Z Cna_|' -

    km 689.Binw. doi; {Xdg. (Jm.)[doiMm An.]BiV-Xr. ZmJamMm \$mi qH$dm \$mdSo `mdarc _mVr IaS`mMo

    gmYZ; IUVo; H$Sma`m`m eodQmg ~gdcocr cmoISr qen -{hZo \$mimg cmJUmar _mVr IaSyZ H$mTVmV. (d). dIa qH$dmSda `m`m \$mgmdarc _mVr gm\$ H$a`mMo h`ma. (d.)cmH$Sr Hw$X`m`m eodQmg Agcocr cmoISr AUr. (H$mo.)

    Bidar{H${d. `m doin`V; AmVmn`V; BVH$m doi.BigmQ {H${d. {Xdg^a. (d.)Bim{Iimnw. 1. KamVrc hcH$s ^mar MrOdVy; chmZ _moRm

    dVy; gd OJ_ _mc_mm. 2. {H$aH$moi dVy; gQa\$Qa _mc.(dm.) (AJmMm, earamMm) Bim{Iim H$aUo - A{Ve`l_ KoUo; \$ma _ohZV H$aUo; l_Uo.

    BimZBi{H${d. gmam {Xdg; {Xdg^a. (ZmJ.)BimqZXmA. am{Xdg; H$moU`mhr jUr; Ho$hmhr; Zoh_r "BimqZXm

    nmoQmnm` `m`m XmamV Omd cmJV.' -VA 169.

    Bir{_ir Jwn{MirCm. AmVm Mwn, Jn ~gm; (_wcmZr Jn ~gmdohUyZ Kmcmd`mMr enW.) nhm : Air{_ir Jwn{Mir

    Bi`mMo nmZ. BScr H$a`mMo, CH$S`mMo nm, ^mSo. (VOm.)Bjw nw. D$g. [g.]BjwH$mS> nw. CgmMo noa; H$mSo; (gm_m`V) D$g.

    BjwOmr. (agm.) D$g Am{U ~rQ `mnmgyZ V`ma hmoUmar gmIa. [g.]BjwXS-XmSmnw. nhm : BjwH$mS [g.]Bjw Z. MaH$; CgmMm ag H$mT`mMo `. [g.]Bjwagnw. CgmMm ag : "ZmZm ^m `mn| H$mew & Jmo{S`m Bjwagw &'

    - km 18.509. [g.]BjweH$amr. CgmnmgyZ V`ma Ho$cocr gmIa. [g.]BJUo A{H$. H$miOrZo, l_mZo, AmOmamZo qH$dm BVa H$maUmZo ^mamdyZ

    OmUo; JiyZ OmUo; X_Uo; QoH$scm `oUo.BJaoOnw. BJO; Bpce; {~{Qe _mUyg; gmho~; Jmoam.

    BJaoOrr. 1. BJOr ^mfm. 2. BJOmMm A_c; {~{Qe A_XmZr.{d. Bpce; BJOmMm; BJOr ^mfog~Yr; BJOr; {~{Qe.BJaoOr Xm$ r. (BJOr Xm$ cdH$a noQ KoVo `md$Z) (c.) 1. VmnQ,

    {MSH$m, gVmnr _mUyg. 2. hfma, McmI _mUyg; VS\$Xma _mUyg.BJi-imnw. {OdV {ZImam; {dVd; AJma (d.Jmo.) : "H$Mr gwI{Zm

    AmWUt & BJim`m &'-km 9.501.[g. AJma](dm.)BJimgdi~o cmJUo - Agco`m gH$QmV A{YH$ ^a nSUo; EH$mXer`mKar {edam.BJimgmaIm cmc hmoUo - amJmZo Moham Vm~SmhmoUo; A{Ve` gVmnUo; BJimgmaIo Smoio hmoUo- A{Ve`amJmZo Smoio cmc~wX d CJ hmoUo.

    BJimnw. EH$m OmVrMm Vm~Sm _wJim.BJir -BJirr. 1. {dMdmMr EH$ OmV; hr AmH$mamZo qdMdmnojm

    _moRr AgyZ H$mir d A{Ve` {dfmar AgVo. 2. {RUJr; {ZImam;{dVd : "Kmcmdr BJir ~emnmMr'- CJr 14.61. nhm : BJi:"Oodt doiw dmTdr doiwOmir & doiwdoidm H$mMUr_oit & d | nmSy{ZBJir & g_yi Omir Amn`mV| &'- E^m 23.689. nhm:BJi3. (gmoZmar YXm) Vmnco`m _werVrc ag AmoV`mH$aVmdmnamd`mMm BJOr gmVm`m AmH$SmgmaIm Agcoc {M_Qm;gmSer. (BJir`m ZmJr`m AmH$mamd$Z).

    BJmnw. 1. (M_H$ma `d.) Mm_So AmoTyZ KmoQyZ VmU`mMo d _D$H$a`mMo (CcW`mgmaIo) h`ma. 2. ZmJaco`m O{_ZrVrc ToH$io\$moS`mMo cmHy$S. 3. (c.) hmc. [g. BJ] (dm.) BJmXmI{dUo- ImoS _moSUo; Amnco gm_ XmI{dUo. BJm {\$aUo-Jdn[ahma hmo`mOmo`m ASMUrV gmnSUo; gH$Qm_wio Za_ `oUo;OOa hmoUo; `m_wio ewrda `oUo; Smoio CKSUo.

    BJminw. nhm : BJi: "H$mer _mPr H$miy~mB & VwP BJmi Mmcm`M &'- Ogm 82.

    B{JVZ. 1. IyU; gyMH$ _wm. 2. A{^m`. 3. AVW hoVy; ah`.

    4. (`{JVMm An.) Amnamo{YH$ ^mfU; `Jmo$s. [g.]B{JV {gmVnw. (^mfm.) _ZmVrc Ame`, ^mdZm B. hmd^mdmZr

  • 7/27/2019 Marathi Shabdkosh 3

    17/22

    _amR>r eXH$moe & 361B{JVk BXwdma-dmga

    `$ Ho$`m OmVmV Ago _mZUmam {gmV.B{JVk{d. B{JV OmUUmam; hmd^mdmd$Z A{ m , Coe OmUUmam.[g.]B{JVmJ Z. B{JVk : "nVYmZ B{JVmJ AmhoV.'- Eocog 1183.

    BJwXrr. (Am`w.) qhJU~oQ. [g.]BJwinw. {ZImam. nhm : BJi: "gco ^aVmam & Zmht hUmdm Amncm &

    eoOr`m cmdUrZ & cmc BJwi Vmncm &'- dcmo 91. (d.)BJyinw. nmam d JYH$ `mMo {_lU. nhm : qhJwc: "BJwi d H$mnya

    OmiyZ `mOnmgyZ Yacoco H$mOi...'-ZZmZm 16.BJO, BJoOnw. 1. nhm : BJaoO: "Om~r OJr {\$aJr & BJoO ~hYm

    a$ aJr & _co~ma ZmH$m _mJu & {dZH$V} X{Sco &'- _wg^m 8.127.2. XmoZ \$memZr d Mma aJm`m gmoJQmZr Ioi`mMm EH$ Smd. `mVnoedo ({nd`m) Amn`m qeXo ({ha`m), hmoiH$a (H$m`m)

    gmWrXmamgh EH$m ~mOycm d BJO (Vm~Sm) Xwg`m ~mOycm AgyZBJOmZm BVamZr ha{dco hUOo "BJOmMr {Q_H$s ~Omdcr' AgmQmo_Um _m$Z Smd gnVmo. (H$m|.)Z. 1. Bpce _mUyg; BcS_`o amhUmao Jmoao cmoH$. 2. nmocmX;cmoISmMm EH$ H$ma.

    BJOr, BJoOr{d. nhm : BJaoOr.BJOr JhmUZ. (H$m`Xm) OoWo YZH$mocm {_iH$V JhmU H$$Z XoD$Z

    F$UH$mo RamdrH$ _wXVrV H$O \o$S`mMm H$ama H$aVmo, d dV: H$O\$oS`mg {_iH$V YZH$moZoo naV H$amdr Ago {chZ XoVmo Aem

    `dhmamg BJOr JhmU hUVmV.B{ce {d. 1. nhm : BJaoO, BJaoOr. 2. naXoer; {dcm`Vr;BcSXoerMm.Z. BJOr ^mfm. [B.]

    Bpce ~mSrr. (Nmn.) EH$ H$maMm Nmn`mMm, MmXm nmBQMmQmBn. hm nm`H$m Q mBnnojm Oam _moRm d JoQ m`_anojm Oam chmZAjamMm AgVmo. [B.]

    BMnw. \w$QmMm ~mamdm ^mJ; ASrM g|Qr_rQa; AJwi; Vgy. [B.]BOZdmamnw. nIm; n`mMm dmam. (d.)

    BOmB {d. {Xg`mV gwaoI; MH$mH$Umao; nHo$Xma; {XImD$ nU nmoH$i.BOmBV{d. ZwH$gmZ, cwgH$mZ; {XImD$ (H$mnS) ; H$_Omoa, {Z:gd,{Rgyi (cmHy$S, B_maV B.); MmJco Z ~Zdcoco, V`ma Z Ho$coco(H$m_ B.)

    BOm{Z~nw. _r; Amhr : "BOm{Z~mg H$mpgcmVyZ \$_m{dc|.'- qdMyB.B{OZe$s Cn H$aUmao `; J{V`. [B.]B{OZ XS> (`A.) nwcrcm (H$nrcm) AmYma^yV Agcocm d

    dV:^modVr {\$$Z e$s qH$dm JVr jo{nV H$aUmam B{OZmMm_moRm XmSm.

    B{O{Z`a, B{OZoa nw. `H$m_ qH$dm ~mYH$m_ OmUUmam;Wmn`emk; `emdomm; A{^`Vm. [B.]

    B{O{Z`[aJZ. dmVw{en; Wmn`em; `em; A{^``mMoH$m_. [B.]

    BOoeZ Z. 1. cg, AmfYr` B. {nMH$marZo earamV KmcUo,

    gmoS>Uo. ({H$. XoUo, H$aUo); AV:jonU; gy{M oXZ; gwBQ>moMUr.2. ~pV{dYr.

    BPUmnw. nhm : qdPUm (d.)BPminw. 1. nmQm`m Imc`m ~mOyg cmdcocm AmSdm XmSm; nm`.

    (d.) nhm : ASmV. 2. H$dmSmcm cmdcocm AmSdm XmSm. nhm :BS>mio

    BQmi, BRmi nw. nhm : {dQmi: "Am_mMm BQmi Pmcm.'- Ho$1.7.30. (d.)

    BS r. _mgo nH$S`mMo cm~Q MmH$moZr Omio. (Hw$.)

    BSmio Z. H$dmSm`m MmH$Qr_Yrc AmSdo cmHy$S. (d.)B{SHo$Qr. amr` H$mJog_Yrc, B{Xam JmYrZm nmqR~m XoUmam JQ :"{g{SHo$Qer gm_Zm Xo`mgmRr "B{SHo$Q'V`ma Pmcr hmoVr.'- A{Xr79.

    B{S`Z {d. qhXwWmZmg~Yr.nw. 1. qhXr _mUyg; qhXwWmZMm a{hdmgr. 2. A_o[aHo$Vrc _yiMoa{hdmgr; aoS B{S`Z. [B.]

    BVH$mcnw. _`w; AVH$mc : "_h_XAcrImZ dmcmOmh mMm BVH$mcN. 27 _mho a{~cmdcr Om`mM| dV_mZ Amho.'- _Bgm 5.203.

    [\$m.]BVOm_ nw. ~Xmo~V; `dWm : "gH$maMo H$m_mMm n$m BVOm_.'-

    Omoam 129. [\$m]BVOmarr. _mJVrjm; dmQ nmhUo; CgwH$Vm : "`mMm O~m~ Ho$hm

    `oBc `mMr BVOmar Amho.'- _Bgm 5.128.{d. _mJVrjH$; CgwH$ : "Cmam{df t cdH$a Amkm Omcr nm{hOo;Z~m~ \$ma BVOmar AmhoV.' ^_Bgm 5.124. [\$m.]

    BVmOr{d. {_OmgImoa; \$ma ZmOyH$; MdTmi; MmoIXi. (d.)B{VOmanw. dmQ nmhUo; Vrjm : "hOwa`m gmcOm~mH$[aVm B{VOma

    hmoVo.' - qhXI1.47. [\$m.]

    BwOZ. {IVr cmoH$mMm {e_Jm. (Jmo.) [nmoVw.]BXig, BXigHw$Qm {d. ^moigQ. (Hw$.)B{Xamr. c_r; {dUwnZr; H$_cm : "Oo hmo` _{Xa{h gwXa B{XaoMo &'-

    Zc 9. [g.]BXr({X)daZ. H$_i; ZrcH$_c; {Z`m H$_imMo \y$c : "\$mH${c m

    BXrdam & n[adm Zmht YZwYam &'- km 13.362. [g.]BXwar{d. BXya (eham) _`o V`ma hmoUmar (gmSr, do B.).BXwdXZm{d. 1. Mm_mUo {OMo _wI Amho Aer (r). 2. (c.)

    gwXa, $ndVr r; VUr; Hw$_mar. 3. EH$ g_dm. `mV 14 Ajao

    `oVmV. CXm. "H$m`H$[a H$miH${c ZrcJc {Mmt &' [g.]BXwdma-dmganw. gmo_dma. [g.]

  • 7/27/2019 Marathi Shabdkosh 3

    18/22

    362 & _amR>r eXH$moeBXw-Xy BmdU-Z

    BXw-Xynw. M : "Omo __ Z`ZMH$moam BXy.'- amam{d 57. gm_m. eX-_wI|Xy, nyUoXy B. [g.]

    Bnw. 1. XodmMm amOm; dJcmoH$mMm d nyd {XeoMm A{YnVr. hr _oK,

    nmD$g `mMr A{Y>mr XodVm hUyZ \$ma mMrZ H$mimnmgyZ_mZVmV : " {l`m dmIm{UOo A_a| & H$U BXmMm{h B &'-Ed1.78. 2. (g_wXm`m_`o) amOm; lo, d[a `$s; Zm`H$; _w`;nwTmar; gm_m. eX- Za|, Zn|, IJ|, \$Ut. 3. Jmogmdr,g`mgr `m`mVrc EH$ nW; `m nWmVrc `$s. [g.]

    BH$Q> Z. AmT>mnmgyZ nm`mn`VMo Imcr Amcoco dmgo Q>oHy$Zamh`mgmRr Vwi`m`m QmoH$mda ~gdcoco AmSdo cmHy$S; q^VrV~gdcoco ~hmcm`m ImcMo AmSdo cmHy$S. (H$m|.) [g.]

    BH$`mUr{d. {dyn; Hw$$n. (_mU.)

    BH$mnerr. H$mngm`m PmSmMr EH$ OmV. XodH$mnyg. [g.]BH$sQ> nw. EH$ nH$maMm nmdgmir Vm~S>m (H$Yr nmT>am) {H$S>m;Hw$H$dmMm {H$Sm; gmo_{H$Sm; hm _JZjmV Cn hmoVmo, `m`mnmRrda ghm {RnHo$ AgVmV.

    BH$sc1. _XamMc. 2. KmoQ>mMm gmYm; KmoQ>mMr Iri.[g.]BJoiZ. 1. nm`m`m KmoQmMm ^mJ. 2. Jwam`m QmModa (Iwamda)

    _mJrc ~mOyg dmTcocm _mgc ^mJ; nm`mMm EH$ ^mJ.BJmonnw. nhm : BH$sQ: "BJmon YwVco nmCg| & namJt OSd

    Ago &'- F$ 86.BMmnnw. B YZw`; nmdgm`m Vwfmam da nS>Um`m gy {H$aUm`m

    `m oJ mZo AmH$memV {XgUmar YZ w`m H $Vr . `mMm AmH$ maAYdVwimH$ma AgyZ dVwimMm _`q~Xy nmhUmam Am{U gy` `mgOmoS>Um`m aofoda AgVmo. `mV Vm~S>m, Zm[aJr, {ndim, {hadm,{Zim, nmadm d Om im Ago gmV aJ AgVmV. nmdgm`mnm`m`m W |~m_`o hmoUmao H$me{H$aUmMo dH$s^dZ d namdVZ`m_wio BYZw` nS>Vo. [g.]

    BOdnw. B~rO; Hw$SmMo ~r. [g. B+`d]BOmc Z. ZOa~Xr; _{dm, OmXy{Jar; OmXyQ>moUm; JmS>~Jmc;

    ^mZm_Vr; hmVMcmIr; _m`m : "h| gd BOmcM _m`m rg

    nSV Amho.'- H$_ 3. [g.]B`moVr. nhm : BOdBYZm nw. BYZw` : "{Vcm Amncm gmdyQ nm`mV {Xgcm. OUy

    BYZmM.'- Amnm 43.BYZwI-YZw Z. nhm : BMmn: "ZmZm aJt JO~Oo & Og| BYZw`

    Xo{IOo &'- km 15.240. [g.]BdOnw. nmS`m`m {Xder C^maVmV Vr JwTr. nhm : JwTr[g.]BZrc-inw. EH$ aZ; CMr _m`dmZ Zri : "{niyZ BZrc {H$ir &

    dmoVcr H$UVZw gmdir & nmCc| gwHw$_ma H$modir & KmoQt {Zit

    Xmoht ^mJt &'- Ed 6.23. [g.]B\$Urnw. 1. BOmc {doZo XmoarMm {XgUmam gmn. 2. B d eof.

    2. _mOa d gn : "XmoKm Eogt VrZ MmcVr & AdJwUr AQYm H$Vr &AYmoY gmSyZ dVVr & B\$Ur Egt &'- Xmg 15.5.1. [g.]

    B~Vrr. (Am`w.) nmoQarV KmoQmnmgyZ 12 ~moQmda AgUmao __.

    B~mhrr. Xadm`m`m \$irMo XmoZ ~mOyMo XmoZ d _Ycm EH$ AgoC o VwH$So. [g. B+~mhw]

    B^wdZZ. 1. BmMm amOdmSm; BcmoH$. 2. (c.) A{Ve` gwXa,d demcr d QmocoOJ amOdmSm. [g.]

    BX_So-To Z. AJXr H$e, Ae$, amoS, _TmgmaIm _Zw`.BcmoH$ nw. dJmVrc BmMr {Zdmg y_r; dJm`m `m ^mJmV B

    amhVmo Vmo Xoe. [g.]BdOmr. EH$ g_dm; `m`m `oH$ MaUmV 11 Ajao `oVmV.

    CXm. "H$m Qm{H$c| e aUmV VoU| &'- dog. [g.]

    BdUrZ. nmUr : "dmB ^moOo`mcm{J BdUr Rodm.'- crMC 8.Bdemr. EH$ g_dm. `oH$ MaUmV 12 Ajao. CXm. "Jmonr har m^OZmV aJ`m.' [g.]

    BdmU-Ur-dUZ. H$SyH$dSi; BdmUrMo \$i; H$SydXmdZ.: "AVa H$Sy dar dar Xmdr gwXa & BdmU\$i Og| &' [g.]

    Blrr. dJu` WmQ; BcmoH$mVco d d : "Vgt Idi| MmS & hmo`Xw:ImgH$Q JmoS & Blr{h gmH$S & J_mo cmJo &&'-km 14.163.

    Bg^m r. 1. BmMr g^m; BmMm Xa~ma. 2. (c. {deofV:amr`m) OodUmcm Qmim : "Vwhr nScm no$ H$moH$UW, namnw{dYZ, cmJcrM amrMr Bg^m.'- IamXo 122.

    BmMr a m r. Bm`m g oVrc Agam_`o a m gdmV gwXa,`md$Z (c.) gwXa r. : "ngm {_imcm H$s BmMr a m XoIrcAmUyZ XoBZ.'- _moa 22.

    BmRrnhm : BH$Q (H$m|.)BmUrr. 1. BmMr r, nZr; eMr. BnXmda H$moUrhr Amcm Var

    BmUr ~XcV Zmhr. Vr VrM amhmVo `md$Z ~XcUm`m Jmot_`oEImXr H$m`_ amhV Agoc Va `m~c hUVmV. 2. {ZJwSr.3. Bdar qH$dm H$SyH$dScr (BdmUr). 4. docXmoSmMo PwSyn.[g.]

    Bm`UZ. H$Sy dXmdZ; H$dSc-i. [g.]

    Bm`Urr. BmMr r. nhm : BmUr: "Bmg Bm`Ur, H$Umghmo p_Ur &'- dgm 15. 2. nwUo {OmVrc EH$m ZXrMo Zmd.{g AmiXr jo {h`m H$mRmda Amho.

    Bm wYZ. nhm : BMmnBm oUZ. nhm : BmdU-Z(dm.)Bm oU \$cdVZoh-d$Z

    {Xgmd`mg _r nU AmVyZ da; H$nQ_r; ^m|XynUmMm Zoh:"Vo{hXodhV ~w{hV Omco AmhoV. [gmgr Bm`oU \$cdV Zoh hmoVm.A{cH$So ~hVM {dQco Amho.'- noX 36.385.

    BmdU-ZZ. dXmdZ; H$Sy H$dSi. ho \$i {Xg`mg gwXa nU

    Mdrcm H$Sy AgVo. `md$Z gwXa nU {Zn`moJr, ~mho$Z emV nUAmVyZ Hy$a Aem _mUgmcm hUVmV : "V| BmdU H$moUr Z godr &

  • 7/27/2019 Marathi Shabdkosh 3

    19/22

    _amR>r eXH$moe & 363BmdUr B

    AVad^mdt A{V _{iU &'- E^m 2.390. [g.]BmdUr r. EH$ doc; H$Sy> dXmdZ; {hMr nmZo H$qcJS>m`m

    docrgmaIr nU mnojm WmoSr ~marH$ AgVmV. {nH$coco \$i {ndio

    {XgVo. `mnH$s EH$m OmVrMo \$i _moRm Am`mEdTo AgVo. `mcmKmoSBmdU hUVmV. Xwg`m OmVrMo \$i [c~mEdTo AgVo : "_JamOgm {O`m {H$`m & V`m BmdUr {nH${c`m Oo gwI| {MVm${Z`m &\$iVr Xw:Io &&'- km 14.262. (dm.)BmdUrMo \$i- gwXanU {Zn`moJr _mUyg, nXmW. [g. BdmUr]

    Bmjnw. 1. KmoSmMo EH$ cjU. `m`m Xmohr JSWir ^modaoAmhoV Agm KmoSm; `mg H$U_yim`m {RH$mUr EH$ d Camda EH$Ago XmoZ ^modao AgVmV `mghr Bmj hUVmV.- Adn.[g.]

    B{` Z. 1. earamMo {d{e> H$m` H$aUm`m qH$dm ~m OJmMm

    doJdoJ`m H$mao AZw d KoUm`m earam`m ^mJmnH$s `oH$.Ad`d; Jm; kmZmMo, H$_mMo gmYZ Agcocm earamMm ^mJ.EHy$U B[`o AH$am. nmM kmZ|{`o, nmM H$_o{`o d _Z : "AH$amhrB{`dmr & H$em cmJVr JdX Vr &'- E^m 2.293. 2. nwfmMoOZZ|{`.[g.] (dm.)B[` hmVr YaUo- Oma H$_mMo A{Ve``gZ AgUo; A{V {df`mg$ AgUo; C_m hmoUo.

    B{`H$X~nw. B[`mMm g_wXm` Agm Xoh : "_J Vmo B{`H$X~w &H$a{dOo Vd am~y&'-km 18.502.

    B{`J`-JmoMa- Jm{d. B{`mZm AmH$cZ hmoUmao, H$iUmao,OmUdUmao; B[`m Zm JhU H$aVm `o`mOm oJm. "dmVdmMmMH$nZmO` d B{`JmoM Agm AdVma Amho.'- AH$m 27.[g.]

    B{`Jm_nw. 1. B{`g_yh; gd B[`o. 2. B{`mMo WmZ. [g.]B{`O`{d. B{`mod : B{`mnmgyZ Pmcoco. [g.]B[`Owcm~ nw. 1. _yaoM; _yTmi; _ym{Y` hmo`mMo AmfY.

    2. ~h_y; _ydr.B{`X_ZZ. 1. B{`mZm H$mV, dmYrZ RodUo; _Zmo{dH$ma Xm~Uo,

    XSnUo. 2. {df`mH$S o Agcocm B{`mMm AmoTm Zmhrgm H$a`mMo`moJgmYZmXr Cnm`. [g.]

    B[``Z. B{`$n (H$moUr Am_g`_$n Ar_ o Vo H$m{`H$,

    dm{MH$ d _mZ{gH$ `m VrZ `w{$_mZr n{d Aem `m B{`$n`mMo hdZ H$aVmV.) : "EH$ g`_m{ hmor & Vo `w{$`m`m_t & `OZ H$[aVr n{dt & B[``t &&' - km 4.126.[g.]

    B{`{ZJhnw. {df`dmgZoda Vm~m RodUo; H$m_{dH$ma H$mV R odUo;g _; ~M`. [g.]

    B[`nrR> Z. B{`mMo WmZ, {RH$mU : "hUm{Z Mjwam{XqH$ Xmh| &B{`nrRt gmZwJho &'- amkm 18.348. [g.]

    B[`mTr r. B{`mMo gm_` : "Vgr gdd{md dt &' ~w{{MEH$cr ~adr & ~wrhr ~ad Zdr & B[`nmTr &&'- amkm 18.346.

    B{`_Xnw. B{`mMo da dVZ; C_mnUm : "H$m Om{c`m gH$ignXm & Omo AZwgac B[`_Xm &'- km 3.103. [g.]

    B{`dJ nw. {d{dY B{`o : "B{`dJv XmI{d{c`m & {dm AWdm^cr`m &- km 16.78. [g.]

    B{`{dkmZemem Z. B{`m`m aMZoMr, `mnmamMr _m{hVr

    XoUmao em. [g.]B{`fQnXmMmar{d. nmM kmZo[`o d _Z Aem ghm B{`$nr nm`mMm

    (Ord^_a) : "domoXH$m`m gamodat & \$mH$Vm {df`H$hmat &B{`fQnXmMmar & Ord _amV| &&'-km 18.1301 [g.]

    B{`mJ`{d. B{`mZm AmH$cZ Z hmoUmao; B{`mJmoMa; B[`mVrV;Z OmUdUmao; AmH$cZm`m ncrH$SMo. [g.]

    B{`mW nw. B{`mMm {df` ($n, ag, JY ne, eX `mnH$s `oH${df` : "Om o `m B[X`mWm & ZmJdo{M &'- km 2.124. [g.]

    B[X`rH$aUZ. (Ord.) B{`aMZm; B{`{d{eVm. [g.]

    Bg`marr. (Zm{dH$.) Jc~Vmdarc SmocH$mRr d erS C^ma`mMrXmoar; `mar.BYH$ nw. (^m.) BW.BYZZ. 1. gnU; OiU; Omimd`mMr cmH$So; ~ooVU : "O[a A_V

    Kmcw AmYUm & H$mnwa _oiC BYZm :'- F$ 51. (Jm.) [g.]BYZ nn (`) nw. 1. d BYZ H$m`waoQ>aH$S> o T>H$cUmam,

    _moQmaJmSr_`o ~g{dcocm nn. 2. BYZ \o$H$Umam nn.BYZ~Xcnw. ({dA.) BYZmVrc pW Va, MTCVma, Aem_H$ ~Xc.BYZ^aUZ. (Wm.) noQdU. [g.]BYm nw. gyVrZVa nwhm _m{gH$nmir gw$ hmo`mnyduM J YmaUm

    hmoD$Z Pmcocm _wcJm. (d.)BYmnw. MwcrgmRr _mSmd`m`m VrZ Ym|SmnH$s `oH$. (d.)

    ["B' Zo gw$ hmoUmao H$mhr eX oWo Z AmTi`mg "B',"dr', "`r' _ o nmhmdoV.]

    B. _amRr dU_mcoVrc MmWm dU d da_mcoVrc MmWm da. WmZnado

    hd qH$dm XrK : "grVm, ^r$ B. _`o hd; erV, _Vr B._`oXrK.

    B gZm. hr "qZXm gH$i nmnmMo _mWm & B naVm AgoZm &'- E^m 9.503.B (B @@@) Cm. {H$ig, ^rVr, Cnhmg, Wm B. XedUmam eX.

    gmYmaUV: H$RmdamoY`w$ d A{VXrK. {deofV: ~m`H$s Cma.B gjon. ~h_mZmWH$ ( eXm`m eodQr, AmB `m eXmMm gjon.

    CXm. VmamB, {OOmB, _JimB B.)B (`m.) ^mdXeH$ ``. (hm Zm_mg, {deofUmg cmdcm AgVm

    VmdXeH$ ^mddmMH$ Zm_o hmoVmV. CXm. Iyf-Iwfr, Jar~-J[a~r,

    EH$-EH$s.) [\$m.]B gZm. hm, hr, ho (nydu`m H$mir Xa~mar nmV coIH$ dV:~c ho

  • 7/27/2019 Marathi Shabdkosh 3

    20/22

    364 & _amR>r eXH$moeBHw$UmUmod B`mcw-cw

    g~moYZ `moOrV Ago : "B OZm~') [\$m. BZ.]BH w$UmUm od {d. EHw$UZdX : "AmUr gmam Vo`mMr AVCar &

    BHw$UmUmo{dMr - {H$nw 9.1.

    BMmnw. ge`. [g. dr{M= MMcVm.o]BQZ. ^m`mgmaIo EH$ h`ma. nhm: BQm [Vo. BQo]BQ~Xr {d. {dQmZr ~mYcoco-cr (Ka,q^V).BS A. ~amo~a; g_mZ; ~c; EodOr : "daH$Smg AYm _wcwH$mMm

    _hgyc BS H$$Z {Xco.' - _Eo{e 102.4 [VOm] [V. BSw]BSqZ~y-qc~y Z. JYS qc~y.BSqZ~y-qc~y Z. JYS qc~y; {c~m`m OmVrVco naVw WmoSo _moRo,

    Am~Q \$i; `mMm aJ {ndim AgyZ gmc IS~SrV AgVo. `mMocmoUMo KmcVmV. agmMo co_moZoS H$aVmV. [H$m. Bio]

    BSnrS nhm : BSm{nSmBS oUo {H$. nwadUo; aocMoc hmoUo.[H$m. B{SHy$ = XmQUo, K ~gUo]BSmnhm: BSm: "_o$ {eIa Ho${d Z \$moSr & BSm ntJimVo' - CJr

    17 (9) 1.BSonmSo {H${d. ZoQmZo; MTmAmoTrZo; Bf}Zo. nhm : BSonmSo: "Xmohr XirMo

    BSonmS| & mH$a _m{Scm MT|MT | &' - dogrd 11.72[BS >Mo {.]BSo{nSo KoUo {H$. (~moQo _moSyZ) H$mTUo. nhm : BSm{nSm: "{H$Vr

    KoVr BS{nSo.'- dogrd 2.14.BS> {d. Vw`; VwVr H$a`mOmoJm : "gXJwU_{S>V n{S>V X{S>

    VndrS & gX{ddoH${nVm &' - _mog^m 4.57. [g. BS]BU-Zr. {dhrU. (H$a.) [{dhrU An.]BV, BVr r. A{Vdr, AZmdr, CXra, Qmoi, nmonQ, dMH$,

    naMH$ `m gmV H$mamZr hmoUmam Cnd. [g. B{V =Cnd]BVdmanw.Am{XVdma; a{ddma. (Im.)BWanw. 1. ndr^modVr Agcoco dm`w$n nXmWmMo gd`mnr doZ;

    BYH$; AmH$meVd; AmH$memVrc gd [a$ Wimg `mnyZ QmH$UmamVoOm odmhH$ nXmW . gy_ dm` y. 2. (agm.) AH$mohm oc_YrchSmpgc JUmVrc hSmoOZ`m OmJr A{H$c qH$dm A[ac JUg_m{d Pm`mZo ~Zcoco g`wJ.

    BXr. _wgc_mZr gU. BXrMo XmoZ _w` gU AmhoV. ~H$a BX Am{Ua_OmZ BX. amoOo-Cndmg gmoS`mMm gU : "Z~m~mg BXo~c donmdcr ZhVr.'- {X_am 1.161. [\$m.]

    BXJmnw. _wgc_mZ Y_u`mMo mWZmWmZ : "_wgc_mZ... BX`mVZ_mO nT`mgmRr {_adUwH$sZo OmV.'- Orgo 352.

    Be{d. Aem H$maMm; Agcm. [g.]BZ _rZ VrZ, BZ _rZ gdm-gmSo VrZ g`oZo AJXr H$_r

    (_mUgo); AJXr An; WmoSr g`m (dVy, _mUgo B.) : "`mgWo`m BZ _rZ VrZ g^mgXmnH$s XmoKo ~mhoa OmUma...' -gwXo

    262.Bgmr. BNm. [g.]

    BpgUo g{H$. BpNUo : "Vg| eVH$Vw `{Oc| _mV| & H$s BpgVm{VdJgwImV| &'- km 9.312. [g. Bgm]

    BpgV{d. BpNcoco; hdo Agcoco : "^moOmMo nwadyZ BpgV _wZr Vmo

    hmo` AV{hV &' - {dH$ (^moO) 19.B-\$cZ. (J.) (1 + )j `m amerMr qH _V; jMr qH$_V (1,

    2, 3... Aem H$_mZo) AZVmn`V dmTdV Zo`mg, `m A{V_qH$_Vr`m Odi OmVo Vr qH$_V.

    Ba {d. {O`m AJmV Amco Amho Aer `$s : "Ba Vmo QmoUm {\$adrV Mm\o$aZmMycmJcm.' -~mar 121.[g. dra] (dm.) (AJmV)Ba {eaUo-~o mZ hmoUo; dV:daMm Vm~m gwQUo : "AJmV EH$ Ba {eamdm Vg `mZr{^_mM H$Mm@Mm Hw$SH$M Ho$c.'- {MVmH$ 83.

    Ba r. 1. e$s, Cgmh; gm_`; VaVar. 2. gd; CH$nUm;

    no$nUm d JwUj_Vm `mMm g_mdoe `mV AmhoV Ago (MwZm, nrRB.) Vd. nhm :{dar [g. dr`]

    Bar. 1. MTmAmoT; nYm; Mwag. 2. haH$V; ASWim; VQm ({H$.YaUo, `oUo). 3. ~w{~imV Amn`m amOmg Xwg`m`m _moh`mMm~gUmam eh cmJynSy Z`o hUyZ Amnco _mohao/`mXo _`o KmcUo.(dm.)Ba oUo- ASWim H$aUo; ASdUyH$ H$aUo.Baog KmcUo-dV:`m ~Mmdmg Xwg`mg nwTo H$aUo, Ymo`mV KmcUo. {H$`mMmXadmOm \$moS>VmZm `mcm Agcoco cm~ cm~ {Iio hmr`mYSHo$~amo~a `m`m H$nmimV {e$ Z`oV hUyZ _`o amoSH$mgm CQKmcUo.Baog nSUo, MTUo-MwaerZo, A{^_mZmZo nwTo gagmdUo;H$~a H$gyZ H$m`mg, cT`mg Cw$ hmoUo : "_mohao _mohao BaogrnSVr.'- g 21.51.Baog nSUo, gmnSUo- Ymo`mV, Jmo`mVgmnSUo; H$RrU gJmV gmnSUo.

    BaH$m_Uo {H$. a$_ [c{hUo : "IweZwXr BaH$m_ H$arV Joco nm{hOo.'-Amn` 57. [\$m. aH$_]

    BaVdmZqh_VdmZ; BfmdmZ. (_mU.) [g. Ba]BaVrZo dmJUo {H$. qh_VrZo dmJUo. (_mU.)Banra{d. A\$mQ, CmoJr, YmSgr _Zw` : "h| nhm {_g {dcm`V,

    _moRo_moRo Banra hm JwVmJwVrMm Z gmoS{dVm gmoS{dVm WH$co.'-

    gwXeZ 65. [g. draMm An.]Baogarr. 1. {O; Bfm. 2. dralr. 2. daMTnUm.Bfm, B`m r. 1. hodm; _ga. 2. Mwag; nYm; MT>mAmoT>.

    3. gH${nV H$m` VSrg Zo`m{df`r AJr AgUmam A{^{Zdoe,Cgmh, A{^_mZ; nhm : Ba({H$. YaUo, `oUo) (dm.)Bfm XoUo-EImmg CmoOZ XoUo; CMcyZ YaUo; MT{dUo. [g. B`m]

    BfmXr. BNm; AZw_Vr; Amkm; BamXm; g_Vr; hoVy: "amdOrH$SyZ amdnVYmZ `mg d _Xm$c _hm_ `mg n| {chmdmdr d Am_MoV\}$Z{h`mhmd| hUmoZ BfmX Ho$cr.'- _Bgm 7.194. [\$m.]

    B`mcw-cy{d. ({d$.) B`mcy. 1. B`m ~miJUmam; Cgmhr; dralrZo`w$. 2. hodoImoa; _gar. [g.]

    1j

  • 7/27/2019 Marathi Shabdkosh 3

    21/22

    _amR>r eXH$moe & 365Bd Bdar OrdZmUr

    Bdnw. nmRr`m H$`m`m Xmohr ~mOyMo _mZonmgyZ H$_aon`VMo \w$JdQo;nmRr`m gamnH$s `oH$. (d.) 2. nmRr`m `m ^mJmV `oUmar.

    Benw. 1. Bda 2. amOm; _mcH$; YZr; g_mQ; A{YnVr. gm_m.

    eX- OJXre, _hoe, {XZoe B. : "Omo H$m`odrU H$mew & OmoB{eV`odrU Bew &' - km 15.546. [g.]

    BemZnw. 1._mcH$; YZr; amOm. 2. eH$a : "am` `{Oc| BemZ| &Jw{V OmUmo{Z _emZ| & dmgw Ho$cm &'-km13.24. [g.]

    BemZr-`r. Cma d nyd `m {Xem`m _Ycr Cn{Xem; Bem`{Xem. [g. Be, EoemZr]

    B{eV` Z. `mda dm{_d JmOdm`Mo Amho Aer dVy : "OmoB{eV`o{dU Bew &'- km 15.546.

    B{eVmr. 1. wd; dMd. 2. eH$am`m AmR d$nmnH$s EH$;

    A_hm{gtnH$s EH$.Bdanw. 1. na_oda; OJmMm {Z`Vm; Xod. 2. eH$a qH$dm {dUy;eH$amMo WmZ - am_oda, ~oda. 3. dm_r; amOm; gmmYre;A{YamO. 4. AdmT`nUm, {demcVm Xe{d`mgmRr hm eXgm_m[gH$ eXmV gTinUo Cn`moOVmV. Ogo- Sm|Jaoda, Ym|Soda,Im~oda, dmSoda, nmQoda, ZXrda, \w$coda. 5. gdlo `mAWu eXm`m eodQr cmdVmV. Ogo- H$drda, `moJrda : "Vmo{M^adgo{Zgr & `moJrd' - km 6.47. [g.]

    BdaH$V d, H${VZ. r. Xdr H$Vr; BdamMr H$aUr.[g.]BdaH$nmr. na_odamMr H$nm; Bdar H$nm; BdargmX.BdaVZwMVwQ>` ~mS>mMr Mma AJo - _hm_m`m, A`mH$Vr,

    {ha`J d {damQ.BdaXm{d. BdamZo {Xcoco; Xdr. (c.) CnOV; {ZgJXm.[g.]BdaXm^y{_-_rr. na_odamZo {Xcocm Xoe; na_odam Xoe :

    "`hmZm ncoQmBZ hr BdaXm y{_ dmQVo.'- kmH$mo 360.Bda{Z`{_V{d. BdamZo `moOcoco, Radcoco.Bda{UYmZZ. BdamMr AmamYZm. [g.]BdaUrVVmr. Anmfoo`d; _Zw`{Z{_V Zgcocr; mMo H$Vd

    _Zw`mH$So XoVm oV Zmhr Aem ~m~r BdaUrV AmhoV Ago _mZVmV.

    BdagmXnw. XodmMr H$nm; BdaH$nm. [g.]Bdar{V-Vrr. 1. BdamMr _Ou, gVm. 2. XodmMr H$nm;

    BdarH$nm. 3. Bdam~cMm {Ohmim, ^md^$s. [g.]Bdar`W {H${d. Xodmg AmdSrMo hUyZ; Xodmg g H$a`mgmRr;

    XodmgmRr ({Xcoco).Bda^{$-$sr. BdamMr nyOm, CnmgZm, AmamYZm B. [g.]Bda^md nw. Bdamda {Z>m; AmpV`~wr; `m`m CcQ>

    AZrda^md. [g.]Bda_m`m-_mdr. XodmZo Ho$cocm M_H$ma; XodmMr crcm, H$`;

    XodmMr H$aUr : "AmnU H$$ OmVm EH$ & maY KSdr AZoH$ &Bda_m`oM| H$mVwH$ & ~m{XH$m Z H$io{M (AWdm ZoUdo{M) &'

    BdadmXnw. (g_mO.) OJmV BdamMo ApVd Amho d gd KQZm`m`mM BNoZo, oaUoZo KSVmV Ago _mZUmao VdkmZ. [g.]

    Bda{dmr. (Vd.) gmjmH$mar _mJmZo BdamMo, Xdr e$sMo

    ApVd OmUyZ KoVm `oVo Ago {VnmXZ H$aUmar VdUmcr.[g.]BdaemZ. (Vd.) 1. "{WAmcm{O`m' `m _yi JrH$ eXmMm

    AW Bdam{df`r ({WAmg) dMZ (cm{O m) Agm Amho. 2. BdamMoApVd d d$n `mMm A`mg H$aUmao em; Y_em. [g.]

    Bdaemdommnw. BdamMo ApVd d `m g~YrMo em OmUUmam.Bdagmm r. H$moU`mhr ~`mdmBQ KQZm_mJo AgUmar XodmMr

    {Z`m_H$ gmm; Bdar gm_`. [g.]BdagmjmH$manw. na_odamMo XeZ; Xodm`m ApVdmg~Yr mV.BdagyZ. 1. Bdar `moOZm; Bdar KQZm; `moJm`moJ; maY; Xd;

    Zer~. 2. dYydam Mm nana {ddmhg~Y hmo`mg H$maUr yVAgcocm Bdar gH$n. [g.]

    BdamMm (KaMm) mUr nw. XodmZoM gm micocm mUr; {OdVnmUr; Aghm` _Zw`; `mg H$moUr Am {_ Zmhr Agm _Zw`.(EImm{df`r X`m qH$dm H$sd XmIdVmZm dmnaVmV.).

    BdamMm cmcnw. Xodm`m _OuVcm _mUyg. `mMr A{Ve` ^a amQhmoV Amho Agm _mUyg; harMm cmc.

    BdamnUZ. na_odamcm AnU H$aUo; Xodmcm dm{hcocr dVy.BdamdVma nw. 1. XodmMm AdVma; _mZdXohYmar Bda. 2. (c.)

    `m_ o Xdr JwU AmhoV Agm _Zw`; nw`erc, CXma nwf.[g.]Bdarr. e$s; XwJm; c_r; gadVr; Am{X_m`m B. XodVm.

    {d. 1. Bdamg~YrMm; BdamZo {Xcocm. 2. A{Ve` ^`,CXmm, {dnwc, A{Vr` dJao AWuhr dmnaVmV. Ogo- BdarH$mon, Bdar AmZX, Bdar gmX, Bdar ~c, cm^, gmohim,gHo$V B. [g.]

    Bdar AmZXnw. 1. na_odad$nmV _mZcocm AmZX, gwI. Bdam m{RH$mUr dmQUmam AmZX. 2. na_odamnmgyZ {_iUmao gwI. 3. A`VgwI; Xdr gwI; ~mZX.

    Bdar CnmV nw. Xdr Amnmr, M_H$ma; ^`H$a d$nmMm g

    M_H$ma (drO, Yy_Ho$Vy, yH$n B.). [g.]Bdar F$UmZw~Y nw. na_odar, Xdr KQ>Zm; Bdar Zo_mZo_;

    {d{YKQZm; `NoZo Owicoco Zohg~Y. [g.]Bdar H$aUr-H$`r. Z. na_odar crcm; BdaH$V Jmoor.Bdar H$imr. Bdar crcm; na_odar H$`; XodmMo H$me`.Bdar H$mVwH$ Z. Bdar crcm; BdamZo KSdyZ AmUcocm M_H$ma;

    na_odamMr g{aMZm, {Z`_Z d maYmYrZ Jmoor `mZm hm eX`moOVmV.

    Bdar JmXrr. `m`mgZ; Y_mgZ.

    Bdar Momr. na_odar H `, Ioi; Bdar crcm, H$cm.Bdar Ord-mUrnw. 1. grVrc mUr. 2. `moJr; Vmngr.

  • 7/27/2019 Marathi Shabdkosh 3

    22/22

    366 & _amR>r eXH$moeBdar V B{jV

    Bdar V Z. Bdar KQ>Zm, `moOZm, H$m`, nVr; g{>`mnmaMmc`mgmRr BdamZo H$$Z Rodcocr `moOZm.

    Bdar VoOg`erc _mUgmMo VoO; gmpdH$ _mUgm`m {RH$mUr

    {XgyZ `oUmar H$mVr, ^m.Bdar XoUo- XoUJrZ. 1. BdamZo {Xcocr XoUJr; gmX. 2. O_OmV

    JwU; Xdr Jmoo, XoZ.Bdar Zmenw. 1. _hmc`; OJm`m eodQr hmoUmam _moRm c`.

    2. (c.) _hmgH$Q; A[a; AZW; Xdr Amnmr.Bdar {Z`_- Zo_- Zo_mZo_nw. Xdr KQZm; ~{c{IV; g{{Z`_.Bdar `m`nw. Xodm`m KaMm `m`; Iam, dmV{dH$ `m`.Bdar ngmamnw. Bda{Z{_V gr, OJ; OJXwnmr.Bdar nwfnw. 1. gmYy; dam`merc, nw`nwf. 2. ^moim, gai

    dmrMm _mUyg.Bdar gmXnw. BdamMm gmX; XodmMr H$nm.Bdar \$i1. XodmZo {Xcocr dVy; XodmMr XoUJr. 2. nw.Bdar ~c, ~iZ. AMmQ e$s; AgmYmaU ~i; Bdar namH$_;

    Acm{H$H$, A{V_mZdr gm_`.Bdar ^mdZmr. gdmr; nw`ercVm; gmYwdmr; na_mW{Zm.Bdar _{h_mnw. BdamMo gm_`, lod, Wmoadr; crcm, _mhm`.Bdar _m`mr. nhm : Bda_m`mBdar _wmr. Xdr _wm, A`V gVoO; VoO:nwO Aer M`m.Bdar Z. 1. gd gr. nhm : Bdar V. 2. mUr, Ord,

    dZnVr dJao Bda{Z{_V dVwOmV.Bdar cm^nw. AH$pnVnUo Pmcocr A`V _moRr mr.Bdar cmcnw. nhm : BdamMm cmcBdar crcmr. Bdar H$Vr, Ioi; na_odar H$`.Bdar dmMmr. XoddmUr; AmH$medmUr, gmjmH$ma dJao d$nmZo

    qH$dm EImm _hm`m`m _wImVyZ H$Q hmoUmar dmUr; kmZ.Bdar gH$n, gHo$Vnw. {d{YKQZm; Zo_mZo_; maY.Bdar gmjmH$manw. XodmMo `j XeZ; XodmZo XmI{dcocm M_H$ma;

    mV. nhm : Bda gmjmH$ma

    Bdar gynhm : BdagyBdar gmohimnw. 1. A`V WmQ>mMm, emo^m`w$ Cgd, AmZXXm`r

    gJ (g_mamYZm, Ioi, {_adUyH$ dJ ao). 2. Xodmnr`W Ho$cocmCgd, g_ma 3. na_odam`m `m grVrc KSm_moSr, _mUgm`mAm`w`mVrc KQ>Zm dJao`m qMVZmZo dmQ>Umam AmZX.

    Bdar jmo nw. 1. Xdr Amnmr, A[a. 2. Xdr H$mon.BdaoNm, Bdar BNmr. Bdagmm; XodmMr _Or.BfUZ. BNm; A{^cmfm : "BfU mMm `mJw'- CJr 111.[g. Bf]BfUmr. BNm; no_; CgwH$Vm; H$miOr; AmWm; Amg$s. gm_m.

    eX-cmoHo$fUm; nwofUm; {dmofUm; XmaofUm. [g. Bf]BfV{H${d. AeV; WmoSogo; qH${MV : "Var A{YH$ Zmoho BfV & _`mXm

    Z gSr &' - km 2.358. gm_m. eX- BfXwU, BfXmU, BfeZ,Bf_m; BfH$a. [g.]

    Bfm r. XmSm (JmSrMm, ZmJamMm); BemS; Ywam : "MTcm hmoVm

    Ymdw{Z Bfod[a Z H${Z Vadmar &'- _momoU 11.50. [g.]B{fH$mr. Hw$Mcr; ~e : "{MH$mamMr Oer B{fH$m Ver dm{UH$m

    H$drMr &&'- {QH$ 122. [g.]BgCm. Be! ; Nr.!; er$:! ; nhm : Be

    r. Z. {VaH$ma; {dfmX; ZmngVr. (dm.) Bg hUUo-1. {VQ>H$mam, H$Q>mim, ZmngVr XmIdUo : "Bg XoIrc hQ>crZmhr.' 2. EH$X_ Xw:I dmQyZ "hm`' Ago {dhiUo.

    Bgmnw. oey {V.Bgmr. Bfm : "_marZ Amnw{c`m Bgm &'- Cfm 10.80.[g. B`m]

    Bgm`Z {d. Bmm` {XeoVrc : "`m{g Bgm`Z H$moUr _o{cH$m'-Cfm 10.21.

    BQa nw. JwS\$m`SoZVa n{h`mM a{ddmar {VnwZWmnZo {Z{_mhmoUmam dm{fH$mogd; EH$ {Vr gU. [B.]

    Bhmr. 1. Vrd BNm. 2. hmVr KoVcoco H$m_; CmoJ; `mnma : "`mZmd H$m_ OmU & H$m_{H$`m Vo Bhm nyU &'-E^m 25.7. 2. (_mZg.)OmUrdnydH$ d ghoVwH$ H Vr H$a`mMr e$s; {Z`U R od`mMr,{ZdS H$a`mMr _ZmMr e$s; BNme$s. [g.]

    B{hV{d. BpNcoco. [g.]

    Bi^a{H${d. {Xdg^a; XrKH$mc; nwH$i doi : "Bi^am`m H$m_mZVr _oQmHw$Qrcm Amcr hmoVr.'- D$Z 73. (d.)BjUZ. 1. AdcmoH$Z; nmhUo. 2. Smoim; Z`Z : "Xodmo C_ofgy_ojUw &

    {dZamOw &&'- km 1.15. [g. Bj]BjU Z. EH$ H$maMm Amagm. `mV H$mMoEodOr YmVyMm nm

    AgyZ `md$Z {H$aUmMo `mo` VhoZo nW$aU hmo`mH$[aVm VmoKmgyZ Mm Jcm MH$MH$ sV Ho $c ocm AgVm o. `mMm Cn`m oJe{H$`o`m doir AmVao{`o nmh`mg VgoM namdVH$ Xw{~UrVH$aVmV. [g.]

    BjUo g{H$. nmhUo; ~KUo : "Bjmo{Z {e`mMm _oim X`miw &' - Xm{d222. [g. Bj.]

    B{jV {d. nm{hcoco; AdcmoH$Z Ho$coco.