DANGADANG

RebolusyonaRyo a DyaRyo ti umili iti amianan-lauD a luzon

MARSO 2008 TAWEN 22 BLG 2 P10.00 IPÁSA NO MABÁSA

www.philippinerevolution.net/pub/dan.shtml

LINAON 6INA

KA FILIW

D.U. NGA ARMAS

ARTHRITIS

81118

Naragsak a rambakan tayo ti maika-39 anibersaryo ti New People’s Army. Ngamin, napasnek, naalibtak, sikikired, ken natured

nga impatungpal ti NPA ti panawagan ti Partido iti napalabas a tawen – iti benneg ti armado a pannakidangadang, panangbukel iti base, ken panangiyabante iti agraryo a rebolusyon. Ikkan tayo ti maysa a Nalabaga a saludo dagiti gerilya a komander ken mannakigubat ti NPA.

Rambakan dagiti BalligiPudno, daddadakkel dagiti balligi a

nagun-od ti hukbo ti umili idi 2007 kompara iti 2006.

Naririmat dagiti balligi tayo iti panangisayangkat kadagiti taktikal nga opensiba. Idi 2006, 53 ti kaswalti ti kabusor ken 29 armas ti naklining tayo iti 26 labanán. Iti 2007, 61 a kabusor (kabatog ti maysa a kompanya) ti KIA wenno natay iti labanán, 39 ti WIA wenno nasugatan, uppat ti natiliw, ken 12 armas ti naklining iti 27 labanán. Iti 21 kadagitoy a labanán (78%), tengngel ti NPA ti inisyatiba.

Kalatakan kadagiti balligi tayo iti tay-ak ti gubat ket ti uppat a nagsasaruno nga opensiba idiay Boliney, Abra idi Mayo 13-16 no sadino a 17 ti kaswalti ti kabusor ken 10

RambakandagitiBalligi RimbawandagitiPagkapuyan RippuogentiRehimenArroyo!

Martin MontanaMarso 29, 2008

armas ti nasamsam; ti ambush idiay Lacub, Abra idi Abril 6 no sadino a 12 ti kaswalti ti kabusor; ken ti ambush idiay Bontoc, Mountain Province idi Mayo 12 no sadino a 20 ti kaswalti ti kabusor. Ti met dagup dagiti inyablat ti NPA-Ilocos a kaswalti iti kabusor ket 17. Nagrehistro met ti NPA-Kalinga iti 15 kaswalti ti kabusor ken dua nga armas ti nasamsam. Dakkel met a banag ti likidasyon dagiti innem nga espiya ti

kabusor, kaaduan iti Ilocos.Naitipon dagitoy a balligi

iti nasurok 100 dadakkel a TO nga insayangkat ti NPA iti intero a pagilian idi 2007 no

sadino a nasurok 350 ti KIA ken WIA ti kabusor ken naklining

ti nasurok 250 napipigsa nga armas da.

Iti nakaro a pan-nakapaay ken panna-kaibabain ti kabusor, inkarkarigatan da nga ilibak, irasonan, wenno kaluban dagiti pannakaabak da, uray la

agsusukot, agsusupadi, ken saan nga agtutunos dagiti istorya da, banag a lallalo a nangbisto iti kinaulbod da.

� │ MARSO 2008 DANGADANGIti tengnga ti panagrambak tayo, lagipen ken

padayawan tayo met dagiti uppat a kakadua a nangibuwis ti biag da para iti umili ken rebolusyon – da Hazel “Ka Micah” Panganiban, Lilette Fatima “Ka Trina” Raquel, Noel “Ka Erwin” Bonggawen, ken Devon Rey “Ka Jing” Dacanay.

Iti panangbukel iti base a gerilya, napateg ti pannakaibangon dagiti organo ti demokratiko a bileg pampolitika (ODBP) a gobyerno ti rebolusyonaryo nga umili kas kasupadi ken kabatog dagiti LGU iti tukad baryo, komunidad ken tribu. Maisagsagana ti panagrusing met dagiti ODBP iti tukad munisipalidad wenno kabatog na a saklaw ti base a gerilya. Ad-adda a dimmakkel ti organisado a masa a nakapauneg kadagiti immadu pay a naan-anay a timpuyog ti masa (NTM), komite a pang-organisa (KP) ti mannalon, kababaihan, kabataan, ken ubbing. Uray iti sektor dagiti panglakayen (indigenous elders), nagtengnga a puersa, ken dagiti nalawlawagan a kameng ti lokal a gobyerno (LGU). Kasta met ti agtultuloy a panagadu ti GP (grupo a pang-organisa) iti nadumaduma a sektor iti umad-adu pay a baryo, komunidad ken tribu kadagiti ekspansyon erya.

Iti tay-ak ti agraryo a rebolusyon, nairussuat dagit i pannaki laban ken kampanya a nakagun-odan ti nadumaduma a pang-ekonomya ken pangkagimongan a benepisyo ti rinibribu a masa a mannalon. Sagsagrapen da ti pannakaibaba ti ábang iti daga, ábang iti rimienta ti produksyon, ken interes ti pautang; pannakaingato ti sueldo dagiti

mangmangged-talon ken presyo ti produkto dagiti mannalon. Adu ti naitakder a rebolusyonaryo a kooperatiba - consumer, kredit, pondo ti bagas, nadumaduma a buya ti kooperasyon wenno binnadang para iti pananglukat iti nayon a payaw, panangisimpa kadagiti irigasyon, panagani, panagraep, kdpy. Naibangon dagiti barrio health teams (BHT), kooperatiba ti libre a kuryente, ken nairussuat dagiti panangtarimaan kadagiti rangtay, kampanya iti panangpaadu iti makan babaen iti panangiwaras kadagiti bukbukel, dingnguen, semilya ti lames, kdpy.

Ngem dagitoy a maur-urnong a saggabassit a pakaruk-atan ti panagrigrigat ti masa a mannalon ken minorya iti kaaw-awayan ket ranrantaen a dadaelen dagiti puersa ti AFP ken PNP iti panawen ti operasyon militar, ken rason iti panangtiliw ken panangbugbog da kadagiti masa. Awan la garuden ti itulong da, dadaelen da pay ti pagbiagan ti umili.

Naingato ken napalawa ti kaammuan ti masa maipapan iti kumarkaro a pannakabulok ti mala-pyudal ken mala-kolonyal a kasasaad ti pagilian. Naipaadal dagiti paspasamak ken isyu iti politika, ekonomya, ken kultura iti

lokalidad, probinsya, rehiyon, pagilian, ken lubong – maipapan iti imperyalista

a globalisasyon, managdadael a minas, manangallilaw a linteg kas iti IPRA ken

reporma iti daga, kontra-umili ken kontra-nasyonal a programa ken patakaran ti reaksyonaryo a gobyerno kas iti awan-sarday a panagngato ti

buwis, presyo ti tagilako, ken presyo

Ti DANGADANG ket rebolusyonaryo a dyaryo ti umili iti Amianan-Laud a Luzon. Kas dyaryo ti umili, ditoy a maipablaak dagiti kinapudno a laplappedan ken kalkaluban dagiti agturturay a dasig. Ditoy a maammuan tayo dagiti damag ken impormasyon a saan a rumrummuar kadagiti dyaryo, radyo, ken pagiwarnak a

DANGADANGkontrol dagiti managgundaway ken manangidadanes a dasig.

Ti DANGADANG ket rummuar maminsan a daras kada bulan iti tarabay ti Partido Komunista ti Pilipinas. Tapno naan-anay nga agserbi daytoy kas boses ti umili, dawaten mi nga ipatulod yo dagiti damdamag, komentaryo, kanta, iskit, daniw, drowing, ken dadduma pay a kayat yo a maipablaak. Kasta met a silulukat kami iti aniaman a dillaw, obserbasyon, ken singasing.

Pagtitinnulongan tayo a padur-asen ti DANGADANG. Ti sangapulo a piso a presyo ti dyaryo tayo ket bassit a boluntaryo a donasyon tapno masuportaan ti agtultuloy a panagruar na.

MARSO 2008 │ �DANGADANGdagiti serbisyo a pangkagimongan, ken adu pay. Naibutaktak ken nasupyat ti agdama a narungsot a kampanya ti rehimen nga US Arroyo nga Oplan Bantay Laya, operasyon militar, politikal a pammapatay, panagdukot, ken panangpukaw kadagiti masuspetsa nga aktibista wenno rebolusyonaryo, ken adu a pananglabsing kadagiti karbengan-tao.

Agbegbeggang ti pungtot ti umili iti agsasaruno nga iskandalo ti panagkurakot dagiti opisyales ti gobyerno, aglalo ti mismo nga agassawa nga Arroyo, iti binilyon a dolyar ken piso. Awan pulos bain da iti sango ti masa ti pagilian nga agmirmiraut ken mabisbis in, awanan panggedan, agas, edukasyon, ken pagtaengan. Nalatak ken nasirib a makitkita ti umili dagitoy a paspasamak. Isu ti mangrubrubrob iti pakinakem da nga agtultuloy a mangitandudo iti gubat ti umili. Saanen a kabaelan ti rehimen a kaluban dagitoy babaen iti saywar ken pammutbuteng.

Rimbawan dagiti PagkapuyanTapno maisigurado ti agtultuloy a panagabante

ti armado a pannakidagandang, rumbeng a petpetan tayo dagiti suro ti Maikadua a Naindaklan a Tignayan a Panagilinteg, kasta met dagiti nalagom nga adal manipud iti nabaknang a kapadasan iti panangipatungpal iti gubat ti umili, panangbukel ti base, panangiyabante ti pannakigubat gerilya (dagiti taktikal nga opensiba ken depensiba), ken agraryo a rebolusyon.

Iti daytoy a tawen ken iti sumarsaruno pay, ikagumaan tayo a buklen dagiti platun kas batayan a pormasyon ken dagiti “coy-sized fronts” wenno larangan a gerilya nga addaan puersa a kadakkel ti kompanya. Adalen tayo manen dagiti tarabay iti panangbukel iti base a gerilya ken dinamiko a gawaing masa, panangbalanse iti trabaho a konsolidasyon ken ekspansyon, panangingato iti

tukad ti rebolusyonaryo nga organisasyon masa iti OBP, rebolusyonaryo a duaan a taktika, trabaho nga alyansa, wagas ti panagtignay iti militarisado a sitwasyon, kdpy.

Kabayatan a sangsanguen tayo ti pana-panawen nga operasyon ken panagraut ti kabusor, rumbeng a papigsaen tayo ti hukbo ti umili iti amin a benneg. Agpakalaing tayo iti estratehiya, taktika, ken teknika

ti gerilya a pannakiranget; padur-asen ti politikal a kaammuan ken pangmilitar a kabaelan dagiti baro a komander ken opisyal iti amin a tukad; iwayat ti kampanya ti panagrekrut kadagiti baro a kameng ti NPA manipud iti amin a saklaw ti rebolusyonaryo a pagtigtignayan – iti sona ken larangan a gerilya, kadagiti syudad ken iti kabisera dagiti probinsya. Buklen dagiti iskwad, platun inggana kadakkel kompanya a puersa dagiti milisya ti umili kadagiti base a gerilya.

Rumbeng nga iwaksi ken liklikan tayo dagiti pagbiddutan a “kannigid” ken “kannawan” nga oportunismo tapno agtalinaed a tengngel tayo ti

inisyatiba iti politika ken militar. Liklikan tayo ti agsingin a kamali nga adbenturismo a militar ken konserbatismo a militar.

Ti adbenturismo ket nadursok, darasudos, ken barabara a panagtignay, panagkamakam a magun-od ti balligi wenno naikeddeng a target. Agtaud daytoy manipud iti nalabes a panagtantya iti bukod a pigsa ken panangtagibassit iti kabusor.

Ti met konserbatismo ket napalalo a buteng iti kabusor, kinaawan ti plano ken kinapursigido nga agisayangkat kadagiti TO, panagpakaanay iti babassit a yunit nga agum-umok iti akikid nga erya, agalla-alla, agduadua ken aglaladut a panagtignay, ken managsuko a kapanunotan. Agtaud daytoy manipud iti nalabes a panangtagibassit iti bukod a pigsa ken nalabes a panagtantya iti pigsa ti kabusor.

� │ MARSO 2008 DANGADANGTi adbenturismo ken konserbatismo ket agpada

nga agturong iti panagkapsut ken pannakapaay. Tapno maliklikan dagitoy a kamali, rumbeng

nga ammuen tayo ti bukod a bagí ken ti kabusor – dagiti pagpigsaan ken pagkapuyan ti agsumbangir a puersa. Managparnuay nga iyaplikar ken iyannatup tayo dagiti teorya ken prinsipyo iti aktwal ken kongkreto a kasasaad. Agrubbuat manipud iti nauneg ken natadem a panagamiris iti obhetibo ken suhetibo a kasasaad babaen iti SI, G2, panagsukisok, panagimbestiga, ken panagusig. Managparnuay nga agpanunot iti solusyon kadagiti problema. Kas kuna ni Mao, “Pagkuretretem ti muging mo ket makatakwat ka iti estratehiya.” Maysa kadagiti pinaka-epektibo a wagas ket ti makunkuna a “breakthrough” wenno panangala iti baro a kapadasan tapno marimbawan dagiti limitasyon iti gawaing masa ken gawaing militar iti tarabay dagiti nasanay a kadre.

Iti panangorganisa ken panangmobilisa iti masa, rumbeng a natadem a maitudo ken marimbawan dagiti lapped ken magammatan dagiti gundaway. Kuna ni Mao, “Datayo a komunista, saan tayo nga ilimlimed ti politikal a takder tayo.” Palagip daytoy tapno ad-adda a paregtaen tayo pay ti politikal a propaganda ken edukasyon iti intar ti masa. Kabisaduen ti tunggal maysa ti politikal a linya maipanggep kadagiti nadumaduma nga usapin tapno epektibo a m a -sungbatan dagiti saludsod ti masa, marisut dagiti kaso nga iyuman da, makontra ken maiwalin dagiti kamali ken atrasado nga ideya kas iti repormismo, ligalismo, ekonomismo, ken saywar ti kabusor. Gapu ta mamati tayo iti kinahusto ti politikal a linya ti Partido, rumbeng nga awan duadua nga iwaragawag tayo ti naimbag a damag ti rebolusyon ken mangawis ti sumampa iti Hukbo. Nabileg ti awis nga aggapu mismo iti Hukbo, aglalo kadagiti kabataan nga estudyante, mangmangged, ken mala-

mangmangged manipud iti syudad ken sentrong bayan.

Masapul ti ad-adu a puersa ken kadre tapno makaabante ti rebolusyon ken tapno maipatungpal ti panawagan ti Partido para iti panangpairteng pay kadagiti taktikal nga opensiba. Dagiti TO ket saan laeng a simple a “kontribusyon” ti NPA iti

panangpabagsak iti rehimen Arroyo, no di ket esensyal para iti rebolusyonaryo

a panagbalbaliw iti sistema ti kagimongan.

Numan pay ti People Power ket nabileg nga armas ti umili, saan nga agbunga daytoy

iti naan-anay a panagbalbaliw no saan a maitandudo dagiti batayan a kalikagum ken interes

ti masa a mangmangged ken mannalon. Saan nga agbaliw ti marigrigat a kasasaad ti masa no agtalinaed ti bulok a sistema ken turay dagiti managgundaway ken manangidadanes a dasig, kas iti panangsukat ni Cory Aquino kenni Marcos, ni Gloria Arroyo kenni Erap Estrada. Arig na a masukatan

laeng ti drayber ngem isu latta a bulok ti lugan, awan pay gasolina na!

Nupay kasta, dakkel a gin-awa ti masagrap ti masa a Pilipino no mapatakyas ni Arroyo. Naartapan ni Arroyo ti rekord

dagiti napalabas nga aso-aso a presidente iti korapsyon, kinaranggas, ken kinadakes. Awanan-bain a kimmalay-at isuna iti poder

babaen iti panagsaur iti eleksyon ken agtaltalinaed iti poder babaen iti nasikap ken nagulib a panagusar kadagiti karugitan ken karungsotan a taktika laban kadagiti puersa ti rebolusyon ken oposisyon. Nabayagen a napukaw ti ania man a ligal wenno moral nga awtoridad na nga agturay.

Inaldaw nga umad-adu dagiti maibutbutaktak nga iskandalo iti turay ni Arroyo. Maib-ibusan ti bunggoy ni Arroyo kadagiti pambar, rason, ken kumporme dita nga istorya tapno kaluban ti bangsit ken kinadakes da. Awanen ti mamati kadakuada

MARSO 2008 │ �DANGADANGDAGITI LABANAN ITI 2007 KABUSOR NPA

Blg Petsa Lugar Tipo Yunit KIA WIA CIA KIA WIA FAS FAL

1 7-Jan-07 Besao, Mountain Province Likidasyon CAFGU 1

2 28-Feb-07 Nueva Era, Ilocos Norte Depensiba 50th IB 3

3 2-Mar-07 Nueva Era, Ilocos Norte Kontra-Opensiba 50th IB 5 1

4 14-Mar-07 Sinait, Ilocos Sur Ambush 50th IB 5 1

5 27-Mar-07 Pinukpuk, Kalinga Harassment

6 29-Mar-07 Lacub, Abra Ambush PNP 3 1

7 6-Apr-07 Lacub, Abra Ambush 41st IB 8 4

8 6-Apr-07 Dupag, Kalinga Likidasyon 21st IB 1

9 14-Apr-07 Cabugao, Ilocos Sur Likidasyon BIN 1

10 14-Apr-07 Sinait, Ilocos Sur Likidasyon BIN 1

11 12-May-07 Bontoc, Mountain Province Ambush 54th IB 3 17

12 13-May-07 Boliney, Abra Isnayping CAFGU 0 2

13 15-May-07 Boliney, Abra Check Point 77th IB 4

14 16-May-07 Boliney, Abra Ambush 41st IB 8 7 8

15 16-May-07 Boliney, Abra Ambush 41st IB 2

16 28-May-07 Galimuyod, Ilocos Sur Likidasyon BIN 1

17 17-Jun-07 Galimuyod, Ilocos Sur Likidasyon BIN 1

18 17-Jun-07 Tubo, Abra Engkwentro 50th IB 1

19 25-Jun-07 Tubo, Abra Ambush 41st IB 7

20 20-Jul-07 Tinglayan, Kalinga Kontra-Opensiba 21st IB 5 4

21 21-Jul-07 Pinukpuk, Kalinga Isnayping 77th IB

22 24-Aug-07 Candon, Ilocos Sur Depensiba 50th IB 1

23 5-Sep-07 Galimuyod, Ilocos Sur Engkwentro 50th IB 1 1 1

24 26-Oct-07 Tineg, Abra Engkwentro Goons 1

25 30-Oct-07 Baay-Licuan, Abra Likidasyon CAFGU 1

26 15-Nov-07 Pinukpuk, Kalinga Ambush 77th IB 3 2 2

27 17-Nov-07 Nueva Era, Ilocos Norte Depensiba 50th IB 1 2 2 4

TOTAL 61 39 4 4 2 12 5FAS - firearms seized wenno nasamsam nga armas

FAL - firearms lost wenno napukaw nga armas

malaksid kadagiti napeklan nga kabunggoy ken mabaybayadan a pasurot na.

Naluomen ti kasasaad tapno patakyasen ken rippuogen ti rehimen nga US-Arroyo. Rumbeng nga itipon ti umili ti Ilocos ken Kordilyera ti boses da iti pukkaw tapno mapatakyas ni Arroyo. Agpukpukkaw ti dara ti adu a kakadua a martir ken

masa a biktima ti rehimen Arroyo. Isu a rumbeng a pairtingen pay ti NPA ken masa ti gubat ti umili. Ti pasista a militar ti kabakedan nga adigi iti turay ni Arroyo. Babaen kadagiti nasedsed ken nasaknap a taktikal nga opensiba tayo ipalak-am tayo manen iti kabusor ti rinibu a disnog iti bagí ken napipili a bira iti ulo. `

Agbiag ti NPA!Iyabante ti Gubat ti Umili!Agbiag ti Umili a Pilipino!

� │ MARSO 2008 DANGADANG

Maysaak a Nalabaga a mannakigubat ken maysa nga ina. Iti kapadasak, maysa kadagiti karirigatan a nakalaban ko ket ti mismo a

konsensya ken riknak iti panangibati iti anak ko nga innem a bulan a maladaga – ubing ken awan pay ti puot na – iti sidong ti kabsat ko.

Sakbay a naganakak, implano min nga agassawa ken ti kolektibo mi ti panangibati iti anak ko tapno makasubliak iti sona ken ituloy ti panagtignay. Ibagbagak iti bagík a mabaelak daytoy, basta laglagipek ti masa ken ti rebolusyon. Inkarigatak nga agbalin a natibker ken kalmado.

Ngem bayat nga umas-asidegen ti panagsina mi iti anak ko ket pimmigsa ti kebba iti barukong ko. Nadumaduma ti marikriknak, karamanen ti danag. Kasla makitkitakon ti masabat ko a pammabalaw ken panagsingir dagiti kakabagian, dagiti saludsod da, panangkonsensya, ken dadduma pay a reaksyon, aglalo dagiti saan a makaawat. “Ania a klase ka nga ina? Maitured mo a panawan ti anak mo? Iresponsable kayo a nagannak!” Kdpy.

Naimbag laengen ta saan a napasamak ti kasta nga eksena. Nupay kasta, inobligar ko ti bagík nga

ipalawag ti kapanunotak iti kabsat ko ken dadduma pay a kabagian. Idi sinangok ida, pilpilitek a lappedan ti panaglua bayat nga impalawag ko a nasayaat ken saan met a dakes ti tarigagay ko. A ti panangibati iti anak ko ket gapu iti maysa a panggep a nadayaw ken naindaklan – para iti kaaduan nga ubbing, karamanen ti anak ko, ken para iti umili nga agsagsagaba iti napalaus a ladingit ken rigat, agtartarigagay iti maysa a masakbayan a napnuan sam-it ken namnama, maysa a gimong a nawaya ken naraniag.

Limmag-an bassit ti pakinakem ko idi ikari da a sipupuso nga ampunen ken aywanan da ti anak ko. Agkakapsutak man ken marmarba ti barukong ko, nabirokak pay ti pigsa nga umibbaten iti anak ko ken pumanaw.

Bayat nga agtartaray ti lugan agturong iti sona, nagrimbaw ti napait a liday. Ti dati nga agang-anges ken sibibiag a saksalutek iti barukong ken takiag ko ket kasla nasukatan iti maysa a nadagsen a pannakapukaw ken nalamiis a kinaawan. Diak mailinged kadagiti dadduma pay a pasahero ti panagtedted ken panagarubos dagiti lua iti

Ina a mannakigubatni Ka Fetad, NPA-Mountain Province

MARSO 2008 │ �DANGADANGpingping ko. Anian a kinapait! Nakaul-ulpit daytoy a rikna. Panagriknak ket madusdusaak. Inkarigatak a saluen ti bagík iti maulit-ulit a panagkuna iti panunot ko, “Para kenka daytoy, anak. Sapay koma ta maawatanak no dumakkel ka. Agkita tan to.”

Idi dumanonak iti sona, kasla awanak iti panunot ko, aburido, saan a makaturog. Agpatnag nga agpampanunot. No mabalin la koma ket agtayabak iti tangatang tapno agsubli iti denna ti ay-ayatek nga anak.

Mano kami ngata nga ina nga agibakbaklay iti kastoy? Riniwriw, ginasut a ribu! Dagiti ina a napilitan nga agabrod, agpatagabo iti ganggannaet nga amo, lumasat iti abut ti dagum tapno laeng makategged. Isuda ti pabasolen? Wenno ti bulok a gimong a pagturturayan dagiti gamrud, maysa a gobyerno a saan a makapataud ti disente a trabaho para iti umili na? Adu kami nga ina a napilitan a mangibati iti anak mi. Ti dadduma ket para iti bukod da nga anak, ken ti dadduma met, a kas kaniak, ket para kadagiti sapasap nga annak ti umili.

Naglabas dagiti aldaw, bulan, ken tawen. Naminsan, nadamag ko nga immakar ti kabsat ko, kakuyog na ti anak ko, iti adayo a probinsya, ket napugsat ti komunikasyon mi. Iti tengnga ti bang-ar iti panagdur-as ti rebolusyonaryo a trabaho, iti naragsak a denna dagiti masa ken kakadua, masansan latta a maburibor ti panunot ko iti adu a saludsod. Kumusta ngata isunan? Ti salun-at na? Mangmangan ngata a nasayaat? Nalaing kadin nga agbasa ken agsurat? Sumangbay ti nadumaduma a panagul-ulila – kalikagum a maarakup, maagkan, maaprosan, ken iti ania man koma a wagas ket maipariknak nga adda ina na a sipupuso a mangay-ayat kenkuana. Saludsod nga awan ti insigida a sungbat da, panagtarigagay a saan a maibirokan ti pannakagun-od da.

Kasanon to no dumakkel isuna? Dumakkel

ngata isuna a nasingpet, nagaget, ken managayat iti pada a marigrrigat? Ilaksid na ngata dakami a nagannak na? Wenno maawatan ken maakseptar na kadi dakami? No kas pangarigan man ta saan na a maakseptar ti dana a dinalyasat ko, sumken manen ti sugat iti pusok. Ngem ti rebolusyonaryo ket kanayon a tantannawagan na ti raniag. Saan ko a maitured nga agpaigalut iti amangan. No sumukoak, ania a rupa ti isangok kenkuana? No tallikudak ti rebolusyon a nangidatonak iti biag ko, ania a kapanunotan ti agrimbaw kenkuana? No umikkatak iti NPA ken agtignay laengen iti ligal, mairuam iti gin-awa iti syudad wenno sentrong bayan, maawis pay kadi isuna nga agrebolusyon no kasta? Ania a klase nga ehemplo ti maadal na? Amang nga ad-adu ti timmipon iti NPA manipud kadagiti annak dagiti kakadua a nagpursigi iti armado a dangadang ngem dagiti nagtugaw!

Saan nga agbangga, saan a rumbeng a pagbanggaen, ti panagpamilya ken panagrebolusyon, ti panagtakem nga ina ken panagtakem a

mannakigubat. Dagitoy ket kas kadagiti waig nga iti kamaudianan ket agsabat ken agtipon iti karayan ken iti nalawa a baybay. Napaneknekan ti kapadasak

nga adda patingga ti sipnget ken liday. Iti tengnga ti bagyo, ti rebolusyonaryo ket kanayon nga agnamnama. Umay nga umay ti bannawag. Masarakan tayo ti ragsak iti rebolusyon no tunggal

aldaw ket agriing tayo ken imulagat dagiti mata tayo iti

aglawlaw – ti panangisakit dagiti kakadua, ti panangarakup

ti masa, ti karit ti panawen, ken kangrunaan iti amin, ti pananglagip manen iti basaran ti panagrebolusyon ken panangpasingked kadagiti prinsipyo tayo nga isu ti pagangklaan ti panagpursigi.

Ket no dumteng to ti panawen nga agsabat kami iti anak ko, natalged a maibagak kenkuana nga ay-ayatek unay isuna, kas met iti panangayat ko iti rebolusyon.`

� │ MARSO 2008

DANGADANGPANNIRIGAN

ni Simon “Ka Filiw” Naogsan, Sr.Tagapagsarita, CPDF

Marso 20, 2008

Iti tengnga ti agsasaruno nga iskandalo ti korap-syon ni Arroyo ken ti pumigpigsa a panawagan para iti panaglusulos na, naggastos dagiti lokal

nga opisyales ti gobyerno ti nasurok P5.2 milyon para iti patalastas kadagiti dyaryo a mangipabpablaak ti agtultuloy a panangsuporta da kenni Arroyo. Maibilang kadagiti nagpirma dagiti konggresman, gobernor, ken meyor iti Ilocos ken Kordilyera. Sinayang da laeng ti kuarta para iti patalastas a mangilaslastog iti “panagdur-as ti ekonomya” a nagun-od iti uneg ti turay ni Arroyo.

Napasarunuan daytoy kadagiti pammadayaw dagiti gobernor ti Kordilyera a nangiyebkas iti “nangato a talek ken kompyansa da iti dinamiko a panangidaulo ni Arroyo” ken “pinasingkedan ken inkari da ti suporta kenni Gloria inggana agleppas ti termino na iti 2010” tapno “agtultuloy ti panagdur-as ti ekonomya ken implementasyon ti adu pay a proyekto” kas kadagiti kalsada. Nakakatkatawa koma dagitoy a rason no saan a minamaag ken manangallilaw.

Umuna, ania a panagdur-as ti ekonomya ti

Ti ubbaw ken linuluko a

panawagan dagiti lokal nga opisyales

nangato ti talek ken kompyansa mi kenni gma.

suportaan tayo isuna inggana malpas ti termino na no 2010.

MARSO 2008 │ �DANGADANGPANNIRIGAN

isalsalawasaw dagita a politiko? Segun to pay iti mismo a datos ti gobyerno ket immadu dagiti awanan trabaho a Pilipino – dimmanonen iti siam a milyon idi Enero. Ti bilang ti marigrigat a Pilipino ket ngimmato manipud 23.8 milyon idi 2003, nagbalin a 27.6 idi 2006. Ngumina a ngumina ti amin a tagilako, gasolina (5.4%), makan (7%) agas, plete, serbisyo, kdpy. Ti maysa a kilo a bagas ket P30 ita, aglalo ta maib-ibusen ti suplay ti bagas iti Pilipinas. Saan a kabaelan ti Pilipinas a pakanen ti bukod na nga umili. Dayta kadi ti “panagdur-as ti ekonomya” nga isamsampitaw dagita a politiko?

Gapu iti diktar ken pasuksok ni Gloria, agimbubulsek dagiti opisyales ti Kordilyera iti nakaro a rigat ken panagbisbisin dagiti umili. Maibilang dagiti probinsya ti Kordilyera kadagiti 20 kapapanglawan a probinsya iti pagilian. Kasapulan laeng a tumaliaw iti umad-adu nga ubbing nga agpalpalama iti kalsada, agilaklako iti selopeyn ken sumsumrek iti kumporme a trabaho tapno laeng agbiag. Maluglugi dagiti gardinero ti nateng gapu iti import liberalisasyon ken maismagel a nateng. Mailumlumlom dagiti mannalon iti Kordilyera ken Ilocos iti dumakdakkel a gastos iti produksyon, naikawar da iti dumagdagsen nga utang, ken maluglugi da iti masansan a nababa a presyo dagiti produkto da. Umad-adu kadakuada ti makigasanggasat iti syudad ken sentro, desperado nga agbirbirok iti uray temporaryo a panggedan

tapno laeng mabiag manen ti pamilya da iti maysa pay nga aldaw.

Maikadua, ti maipampannakkel nga adu a proyekto a kalsada iti Kordilyera ket diktar ti World Bank, imperyalista a bangko, kas rekisito ti nalaklaka ken naparpardas a panagserrek ken operasyon dagiti dadakkel ken makaperdi a minas. Inlukat ni Arroyo ti 66% ti Kordilyera para iti panagminas dagiti imperyalista a korporasyon, nga awanan biang iti madalapus a karbengan ti umili iti ansestral a daga. Dagiti proyekto a kalsada ket agserbi laeng kas manangallilaw a ladawan ti panagdur-as ken modernisasyon, idinto a maus-usar dagitoy a paggatasan dagiti kurakot a politiko ken opisyales, kasta met dagiti pabpaboran da a kontraktor.

Marka ti bunggoy nga Arroyo ti napalalo a kinaagum, a tultuladen met dagiti lokal a politiko ken opisyales. Ti P3 bilyon pautang para iti Phase II ken Phase III a rehabilitasyon ti Halsema Highway manipud Mt. Data, Mountain Province inggana Banaue, Ifugao ket natatek iti anomalya. Dumanon iti kagudua (50%) ti pondo ti kontrata ket mapan iti “SOP” wenno kikbak. Am-aminen mismo dagiti kontraktor a ti 20% ket dagus a kolektaren dagiti konggresman ken/wenno gobernor kas “tongpats” wenno patong a tangdan da a nangilakad iti proyekto, 3% ket “hush money” wenno “pondo a pangsilensyo” kadagiti maabak a nag-bid (a

10 │ MARSO 2008

DANGADANGPANNIRIGAN

mangigagara a mangipangato iti bid da tapno mangabak dagiti “karibal” da, ta iti sumarunon to met a panag-bid ket isuda ti sumublat a mangabak), 12% ket maibayad kas buwis nga EVAT, 10% ket ganansya ti kontraktor, ken 5-10% ket pasuksok kadagiti empleyado ti gobyerno a mangilakad kadagiti papeles ken inspektor a mangted iti pasado a marka iti proyekto uray no saan a pasado. Dagiti kadakkelan a kontraktor a kompanya ket kukua ti mismo a politiko wenno dagiti kabagian, kompadre, ken ti kadakkelan nga agpasuksok. Isuda ti makaala kadagiti kadadakkelan a kontrata.

Isu a saan a nakaskasdaaw a ti kaaduan iti konstruksyon ti Phase II ket substandard wenno saan a pumasa iti inspeksyon. Idi naibutaktak ti korapsyon ti pondo ti Halsema Highway, aginkukuna dagiti opisyales ti Department of Public Works and Highways (DPWH) nga ipatarimaan da dagiti substandard a kalsada, ngem inggana itatta, awan pay laeng ti natarimaan. Nakarkaro pay, ilaslastog da a nakompleto kanon ti 80% ti kalsada.

Idi 1980s, nagtrabahoak kas empleyado ti National Irrigation Administration, ti DPWH-

Mountain Province, ken maudi, iti Commission on Audit iti daan a Region 1. Isu a saan a limed kaniak ti sistema ti panagswitik ken panagkurakot dagiti politiko ken opisyales. Segun met iti regular a damag a maaw-awat ko manipud kadagiti agdama nga empleyado ken opisyales ti gobyerno, malaksid pay iti inaldaw a madamdamag iti radyo ken dyaryo, nalawag a ti korapsyon ket dimmanon iti kakaruan a tukad iti agdama a rehimen nga US-Arroyo.

Agpayso a dakes ti agnanaed idiay Malacañang. Iti kinaadu ti bilyones a makurkurakot sadiay, kayang-kaya ni Arroyo nga agiwaras ti ginasut a ribu a piso kadagiti politiko ken heneral, kasukat ti natulnog a suporta da. Ti bunggoy nga Arroyo ket tuso a mangbalbaliktad iti kinapudno babaen iti manipulasyon na iti masmidya. Aglemlemmeng daytoy iti likudan dagiti “pagna para iti panagkaykaysa” ken pablaak iti midya a pammadayaw iti bukod na a bagí. Ipanawagan na ti panangsurot iti linteg, ngem isu met ti umuna a manglabsing ken magtiritir iti linteg segun iti pagayatan ken interes na.

Ti panawagan dagiti politiko ti Kordilyera kadagiti umili tapno awisen ti suporta da para iti kurakot, kagurgura, ken iligal a presidente ket mananglimlimo. Ipakpakita da laeng ti kinatakrot da a maawanan iti pondo ken proyekto manipud kenni GMA. Isu a siaammo da a makikumkumplot iti panangkalub iti kinabulok ken agpapausar iti panangpabanglo iti nakabangbangsit a rehimen. Nalatak a nakita daytoy idi awanan bain nga indeklara ni Kong. Mauricio Domogan idi nangiwaras ni Gloria ti kuarta kadakuada idi Oktubre, “Diay naawat mi a kuarta ket alawans mi a konggresman.” A ti sungbat dagiti narurod nga umili ket, “Alawans nga? Ulbod!”

Dagiti pablaak a suporta dagiti lokal nga opisyales para ti matumtumba a rehimen ni Gloria “Makapal” Arroyo ket ubbaw ken linuluko. Kariten mi dagiti opisyales ken empleyado ti gobyerno a tumipon iti umili a Pilipino iti panangibutaktak iti naisigud a sistema ti korapsyon iti gobyerno. Awisen mi ti amin a kakailian iti Kordilyera a lasinen ti kinapudno ken agtignay tapno marippuog ti rehimen Arroyo.`

MARSO 2008 │ 11DANGADANG

D.U. NGA ArmAs:nadara a pangil ti

Imperyalismo

Ladawan ti nakaro a liday ti rupa ni lakay Jooma Khan idi isalaysay na ti pasamak da idiay pagilian ti Afghanistan. “Rinumek dagiti

Amerikano ti baryo mi ken nagadu kadakami ti pinatay da, napukaw dagiti pagtaengan mi ken awan ti makan. Maanusan mi pay koma ti agbiag no saan da a dinusa iti patay ti intero a puli mi. Idi makitak nga abnormal ti kaipaspasngay nga apok, napunas amin a namnamak para iti masakbayan. Imbulos ti America kadakami ti amling a makapatay a di mi maitarayan.”

Makakigtot ti kinaadu dagiti maipaspasngay nga abnormal idiay Agfhanistan, Iraq, ken Yugoslavia itatta. Rummuar dagiti ubbing nga awan ti ima ken saka da, nakaruar ti bagis ken utek da, awan mata, addaan dadakkel a tumor wenno bukol iti bagi ken ulo, wenno rummuar latta a kas lasag a saan a malasin a tao. Segun kenni Dr. Jawad Al-Ali, director ti Oncology Center ti kadakkelan nga ospital ti syudad ti Basra idiay Iraq, “Gapu iti kinaadu dagiti maipaspasngay nga abnormal, ti umuna a damagen

dagiti ina ket saanen a ‘Lalaki kadi wenno babai, doktor?’ ngem ketdi, ‘Normal kadi, doktor?’”

Malaksid iti kinaadu dagiti maipaspasngay nga abnormal, bigla nga immadu dagiti nakanser nga umili kadagitoy a pagilian. Kuna ni Dr. Jawad Al-Ali, “Dua a nakakarkarna a pasamak ti itatta laeng a makitak ditoy syudad ti Basra. Umuna, adda dagiti pasyente a dua inggana tallo a klase ti kanser da. Kas pagarigan, leukemia ken kanser ti bagis. Maikadua, kanser iti adu a miembro ti maysa a pamilya. Adda kaduak a doktor nga uppat a kapamilya na ti nakanser, ti maysa pay a doktor ket innem a kapamilya na ti nakanser. Siak mismo ket siyam a kapamilyak ti nakanser.”

Armas ti sapasap a panangpatayNapaneknekan dagiti syentista a dagitoy a

pasamak ken bunga iti panangusar ti US kadagiti bala ken bomba a naaramid manipud iti depleted uranium (DU). Ti DU ket agtaud iti panangproseso iti uranium, maysa a mineral a maminas iti daga.

1� │ MARSO 2008 DANGADANG

Addaan daytoy iti galad a radioactive – saan a makita nga enerhiya a sumngaw, kas iti aggapu iti kalburo. Nabileg daytoy nga enerhiya, mausar iti panagpataray kadagiti planta nukleyar a mangpartuat ti kuryente ken para kadagiti armas nukleyar. Ngem ti radiation ti uranium ket makaperdi iti bagi ken kadawyan a mangpataud iti kanser, aglalo kadagiti minero ti uranium ken dadduma pay a maekspos ditoy.

Ti kada walo a tonelada a uranium ket makaaramid iti maysa a tonelada nga enriched wenno nangato a grado ti uranium ken pito a tonelada a depleted wenno nababa a grado ti uranium. Ti DU ket maibilang a basura ngem adda pay laeng ti nabati a 60% radioactive a bileg na. Gapu iti kinaadu dagiti planta ken armas nukleyar dagiti imperyalista a pagilian, kangrunaan ti US, ginasgasut a ribo a tonelada a DU ti naurnong da. Naimbak dagitoy kadagiti landok a bariles ken dakkel a problema no sadino ti pangibellengan da kadagitoy. Delikado unay no sumngaw daytoy, lallalo ta ti radioactive a bileg na ket agpaut iti 4.5 bilyon a tawen!

Idi dekada 1970, natakwatan dagiti Amerikano a syentista a ti DU ket mabalin nga aramiden a bala. Ti DU ket nasurok dua ket kagudua a daras a natangtangken ngem landok, isu a nalaka laeng a lussoken na ti tangke a panggubat, APC, ken uray pay ti mano a metro a semento a gagangay a maus-usar kadagiti bunkers ti militar. Naragsakan unay ti US iti daytoy a natakwatan da. Mausar dan ti basura a DU, makapartuat da kadagiti nabibileg

nga armas, ken mailako da dagitoy nga armas iti sabali a pagilian.

Limed a nagaramid ti US kadagiti bomba, bala ti kanyon ken masinggan manipud iti DU. Idi 1973, impausar na daytoy iti Israel idi gubat ti Israel kontra kadagiti Arabo a pagilian. Sadiay a napaneknekan ti kinabileg ti bala a DU kontra kadagiti tangke ken pasdek. Manipud idi, nagtultuloy ti US iti panagtesting, panagaramid, ken panangilako kadagiti bala a DU. Inggana itatta, monopolyo ti US ti panagaramid ti bala a DU. Agarup 29 pagilian ti gimmatang kadagiti bala a DU. Agrugrugi met ti panagsukisok ti Japan, Germany, ken Russia iti panagaramid ti armas a DU.

Idi 1979, napasamak ti maysa nga aksidente. Simngaw ti 386 gramos laeng wenno kabatog ti agarup dua a kutsara a tapok ti DU manipud iti pabrika ti National Lead Industries idiay New York, USA nga agar-aramid ti bala a DU. Naiyangin ti tapok iti nadumaduma a direksyon ken nakadanon iti inggana 39 kilometro manipud iti pabrika. Naggastos ti gobyerno ti US ti nasurok 100 milyon dolyar para iti dekontaminasyon. Kinarus da ti mano nga ektarya ti daga ken inkali da daytoy iti adayo a kabambantayan.

Nupay kasta, nagkanser ti adu nga umili nga agnanaed iti aglawlaw ti pabrika. Kayat na a saoen, saan nga epektibo ti dekontaminasyon a naaramid ta imposible a malinisan ti timmapok a DU. Nairikep ti pabrika idi 1980 kalpasan a maibutaktak iti midya ti nakaro a didigra a napasamak. Mano a gramos laeng ti DU daydiay. Amang a dakdakkel a peggad ngarud ti ipaay ti maysa a bala ti 120mm a kanyon gapu ta ti tunggal maysa kadagitoy ket agusar ti uppat a kilo ti DU!

Ti bala a DU ket addaan galad a pyrophoric

Dagiti bala a naaramid manipud iti DU

Ti naiputok a bala a DU

MARSO 2008 │ 1�DANGADANGwenno umap-apuyen no maiputok ken dumanon iti temperatura nga agarup 5,400 degrees centigrade (ti danum ket agburek iti temperatura a 100 degrees centigrade). No tumama ti bala a DU, maburbor daytoy iti napino a tapok, itayab ti angin iti nadumaduma a lugar, kumpet iti daga, umayus kadagiti waig ken karayan, sumagepsep kadagiti pagsakduan ken mula, wenno malang-ab wenno mainum ti tao.

Ti tapok ti DU ket napimpino pay ngem dapo – agarup lima inggana10 micron ti kinapino dagitoy a makita laeng babaen iti microscope. Kuna ni Admiral Vishnu Bhagwat, opisyal militar ti India, ti kagudua a micron a kadakkel ti DU a sumrek iti bará ket makaited ti radiation a kabatog ti maysa nga x-ray tunggal oras iti intero a biag ti biktima. Segun kenni Mary Olson, ispesyalista ti teknolohiya a nukleyar, ti malang-ab a DU ket 1,000 daras a mas delikado ngem ti x-ray.

Iti gubat idiay Iraq idi 1991, inamin ti US ken United Kingdom (UK) a nagusar da ti 320 tonelada a bala a DU kontra kadagiti tangke, pasdek, ken tropa ni Saddam. Iti aktwal, agarup 800 tonelada a

DU ti inusar ti US ken UK.Idi 1998-99, inusar manen ti US dagiti bala ken

bomba a DU iti gubat idiay Yugoslavia. Inamin ti US a nagusar da ti 34 tonelada a DU sadiay – 34 milyon gramos daytoy. Ngem segun kadagiti eksperto, nasurok a 35,000 bombing missions wenno panagbomba ti inaramid dagiti eroplano ti US ken alyado na isu nga amang a dakdakkel ti bala ken bomba a DU nga inusar ti US. Ti maysa a dakkel a bomba ket mabalin nga addaan ti 1.5 tonelada a DU.

Manipud idi 2003, nasurok 1,700 tonelada a bala ken bomba a DU ti inusar ti US idiay Iraq. Agarup 200 tonelada a DU ti inusar na iti panagbomba iti syudad ti Baghdad.

Ti tapok ti DU ket itayab ti angin ken makadanon kadagiti kabangibang a pagilian a saan a karaman iti gubat. Kas pagarigan, ti tapok manipud Iraq ket dimmanon idiay Israel. Ti tapok manipud Yugoslavia ket dimmanon iti adu a pagilian idiay Europe. Manipud idi 1991, bigla a ngimmato ti bilang ti tattao kadagitoy a pagilian nga agkanser iti tulang, dara, bagis, dalem, suso, bato ken dadduma

pay nga organo.Segun kenni Leuren Moret, maysa

a natan-ok a syentista, iti panagrikus ti napipigsa a bagyo ken angin iti intero a lubong, mabalin a maitayab ti tapok ti DU idiay Middle East ken dumanon pay daytoy inggana Hawaii ken iti sumagmamano a paset ti Asia.

Sidsidaen da ti bukod da a buyot Uray dagiti bukod a tropa ti

US ken UK ket saan a nailaksid iti epekto ti DU. Iti 580,400 tropa ti US a nakigubat idiay Iraq idi 1991, 167 laeng ti kaswalti iti labanan. Ngem manipud idi, nasurok 300,000 tropa ti US a nakigubat sadiay ti nabaldado gapu iti agduduma a sakit a saan a maipalawag dagiti doktor no ania ti gapu na. Amin dagitoy a saksakit ket pinagmaymaysa dagiti doktor Dagiti nakakaasi a biktima ti DU

1� │ MARSO 2008 DANGADANGiti klasipikasyon a Gulf War Syndrome wenno sakit dagiti beterano a nakigubat idiay Iraq. Nasurok 11,000 kadagitoy a beterano ket natayen.

Kastoy met laeng ti napasamak kadagiti tropa ti US a nakigubat idiay Yugoslavia idi 1998-99. Bassit ti kaswalti iti labanan ngem nagadu kadagiti nagawid ti nabaldado gapu iti nagduduma a sakit. Gapu ta saan manen a maipalawag dagiti doktor no ania ti gapu dagitoy a sakit, inawagan da daytoy iti Balkan War Syndrome wenno sakit dagiti beterano a nakigubat idiay Yugoslavia.

Idi Hunyo 17, 2003 sumagmamano a bulan laeng manipud idi sakupen ti US ti Iraq, natay ni Sgt. Michael Lee Tosto, maysa a soldado nga Amerikano, kalpasan a nagisarwa ti dara, limmitem ti bibig na, ken limteg ken nasugat dagiti ima ken takyag na. Segun kadagiti doktor, dagitoy ket sintomas ti radiation poisoning wenno pannakasabidong iti radiation. Ni Tosto ket drayber ti maysa a tangke nga agus-usar ti armas a DU.

Idi Hulyo 2004, nasurok maysa a tawen manipud idi sinakup ti US ti Iraq, 25,571 tropa ti US ti nagsakit, 153 kadakuada ket nagkanser. Idi 2005, nasurok 120,000 tropa ti US a nagsubli manipud Iraq ken Afghanistan ti nagsakit.

Uray dagiti putot wenno annak dagiti tropa ti US ket apektado iti DU. Iti maysa a panagadal, 168 iti 251 (67%) a beterano ti naaddaan anak nga abnormal– awanan utek, takyag, mata, ken dadduma pay nga organo. Iti sabali pay a panagadal, natakuatan nga adda ti DU iti isbo dagiti beterano, nasurok 10 tawen manipud idi nalang-ab da ti

tapok ti DU iti gubat idiay Iraq idi 1991.

Ni Capt. Terry Riordon, beterano ti gubat idiay Iraq idi 1991, ket natay idi 1999 kalpasan ti nabayag a panagsakit. Segun iti asawa na a ni Susan, saan da a makapagnaig kas agassawa gapu ta ti semilya ni lakay na ket kasla asido a makasinit. Sakbay a natay ni Riordon, natakwatan ti nangato a konsentrasyon ti DU iti isbo na, numan pay walo a tawen ti napalabasen manipud idi nakalang-ab isuna ti DU.

Idi Oktubre 2006, rimmuar ti resulta ti panagsukisok ni Elaine Hunter, maysa a

syentista. Kuna na, saan a kasapulan a lang-aben wenno tilmunen ti DU tapno makaptan iti sakit. Segun kenkuana, agtarus ti radiation dagiti bala a DU uray no nakalata dagitoy. Isu a nagadu kadagiti tropa a naglugan kadagiti tangke ken armored fighting vehicles ti nakaptan iti rectal cancer wenno kanser iti kimmot gapu ta tugtugawan da dagiti lata ti bala a DU.

Agtultuloy a panangilibakIti bangir ti nagadu a syentipiko nga ebidensya

ken dakkel a bilang dagiti biktima ti DU, awan sarday ti panangiliblibak ti US, lallalo ti rehimen

Bush, iti makadidigra nga epekto ti DU. Segun kenni Dr. Asaf Durakovic, dati a kolonel iti US Army ken maysa kadagiti mabigbig nga eksperto iti epekto ti DU, adda dua a gapu no apay nga agtultuloy nga iliblibak ti US ti makadidigra nga epekto ti DU. Umuna, saan a kayat ti US a maidarum ken agbayad iti nadagsen a krimen na kasilpo iti didigra gapu iti DU. Maikadua, saan a kayat

Maysa a syentista nga agkolkolektar ti tapok ti DU idiay Iraq

Dagiti mismo soldado nga Amerikano ket biktima ti DU a

bala nga iputputok da

MARSO 2008 │ 1�DANGADANGti US nga agbayad iti binilbilyon a multa kadagiti nadidigra ti DU.

Insilpo ni David Rose, maysa a mannurat, adda pay maikatlo a gapu: saan a kayat ti US a mapukawan iti nabileg nga armas. Kuna na, ti DU ket force multiplier wenno mangpapigsa iti uray bassit a bilang ti puersa.

Ibagbaga ti US nga awan ti napeggad nga epekto ti DU isu nga awan ti panggep na a dalusan ti DU a naiwaris idiay Iraq. Kastoy met laeng ti ibagbaga ti US kadagiti tropa na, ken kadagiti pagilian, organisasyon, ken personalidad a kumonkontra iti DU.

Saan a kayat a bayadan ti gobyerno ti US ken UK ti pensyon dagiti beterano a nabaldado gapu iti saksakit a naala da manipud iti nalang-ab da a DU. Dagiti sakit a rikriknaen dagiti beterano ket Gulf War ken Balkan War Syndrome laeng kano nga epekto ti post traumatic stress disorder wenno ti pannakakigtot iti gubat.

Imparikep ti US ken UK dagiti ospital ken laboratoryo a mangsuksukisok iti epekto ti DU. Dagiti mabigbig a doktor, syentista, ken eksperto a mangibutbutaktak iti napeggad nga epekto ti DU ket liplipiten ti US. Maibilang ditoy ni Dr. Doug Rokke, nangidaulo ti maysa a misyon nga impatulod ti US idiay Iraq tapno adalen ti epekto ti DU. Inikkat ti gobyerno ti US isuna manipud iti trabaho kalpasan nga ibutaktak na nga adda pakainaigan ti DU iti nangato a bilang ti saksakit ken kanser a sinagrap dagiti tropa ti US ken dagiti umili ti Iraq. Ni Dr. Rokke mismo ket nakaala ti

nadumaduma a sakit idi imbaon ti US isuna idiay Iraq. Iti 100 istap nga inkuyog na sadiay, 30 ti natayen ken ti dadduma ket agsaksakit wenno matmatay.

Ni Dr. Durakovic ket naikkat iti trabaho na iti US Army, rinikisa da ti balay na, ken itatta ket pangpangtaan da iti patay.

Uray dagiti kameng ti midya ken United Nations ket liplipiten ti US. Nagprotesta ni Dr. Keith Baverstock, kangrunaan nga eksperto ti World Health Organization (WHO) kasilpo iti radiation, gapu ta ti report na maipanggep iti kanser nga epekto ti DU idiay Iraq ket inlimed ti WHO. Ni John Hanchette, editor ti dyaryo nga USA Today, ket naikkat iti trabaho gapu iti panangibutaktak na iti epekto ti DU.

Inimbitaran dagiti doktor ti Iraq dagiti doktor ti Japan ken Germany tapno agpatulong no kasano da a sanguen dagiti epekto ti DU. Impagel ti US a sumrek idiay Iraq dagiti doktor manipud Japan ken Germany. Uray dagiti kameng ti United Nations Environmental Program (UNEP) a mapan mangadal iti epekto ti DU ket iparit ti US a sumrek idiay Iraq.

Dagiti doktor nga Iraqi ket iparit ti US a rummuar manipud Iraq tapno saan da a maipablaak iti lubong ti nakalap da a datos kasilpo iti didigra ti DU iti pagilian da.

Ngem iti laksid ti nagadu a panangilibak ken panagkalkalub

Epekto ti DU kadagiti ubbing a maipasngay.

1� │ MARSO 2008 DANGADANGna iti kinapudno, ammo ti US a makasabidong ti DU. Sakbay pay ti gubat idiay Iraq idi 1991, mismo a ti Pentagon – kangatuan nga headquarters ti militar ti US – ti addaan limed a report a nangibaga a ti radiation ti DU ket mabalin a makaited iti kanser ken sakit ti kidney, bara, ken dalem. Idi 2001, natakwatan ti Armed Forces Radiobiology Research Institute ti US a ti DU ket makaited iti nakaro a pannakadadael ti genes wenno puli ti tao. Sakbay a sinakup ti US ti Iraq idi 2003, nangiparuar ti Pentagon kadagiti regulasyon ken bilin a saan nga umasideg dagiti tropa kadagiti lugan ken pasdek a tinamaan ti DU.

Sangalubongan a protestaAdu a pagilian, organisasyon, ken indibidwal

ti mangiwaywayat iti sangalubongan a kampanya kontra iti armas a DU. In-inut a mangmangngeg ti timek da iti bangir ti napigsa a kontra-kampanya ti gobyerno ti US ken UK.

Uray dagiti beterano iti gubat idiay Iraq, Afghanistan, ken Yugoslavia ket agprotprotesta. Segun iti American Gulf War Veterans Association (AGWVA), “Nagserbi kami iti US. Itatta nga agsakit kami, ilibak da ti gapu ti panagsakit mi ken saan kami a mataming ken maikkan iti umno a tulong. Inwalin da dakami a masaksakit ken saanen a makapagtrabaho, awanan namnama para iti normal a panagbiag.”

Ti Italy ket nangirussuat iti maysa nga imbestigasyon gapu ta adu kadagiti tropa nga impatulod na idiay Yugoslavia ken Iraq ket nagsasakit ken nakaptan ti kanser. Kasta met laeng ti napasamak kadagiti umili ti Sardinia, Italy nga agnanaed iti abay ti lugar a nagtestingan ti US kadagiti bala ken bomba a DU. Segun iti Italian Military Health Observatory, 109 kadagiti tropa nga impatulod ti Italy idiay Iraq iti ababa laeng a panawen ket natayen iti sakit a naala da manipud iti radiation ti DU.

Idi 1996 ken 1997, kinondenar ti United Nations Human Rights Tribunals dagiti armas a DU gapu ta lablabsingen dagitoy ti Geneva Convention ken maibilang dagitoy a Weapons of Mass Destruction (WMD). Idi 2001, nangiparuar ti

resolusyon ti European parliament a nangkondenar iti panangusar ti armas a DU ken nagpanawagan iti pannakaikkat dagitoy.

Prinotestaan ti Italy, Portugal, ken Japan ti kinagulib ti US iti panangideploy kadagiti tropa da idiay Yugoslavia ken Iraq. Idi 1998-99, dagiti peacekeeping force a tropa ti Italy ken Portugal ti indeploy ti US kadagiti luglugar a nakaro a nabomba ken nakanyon iti DU. Inlaksid ti US a maideploy dagiti tropa na kadagitoy a lugar. Adu kadagiti tropa ti Italy ken Portugal ti nagsasakit ken natay gapu iti DU. Kastoy met laeng ti inaramid ti US kadagiti tropa ti Japan a naipatulod idiay Iraq. Imbilin ti US a dagiti tropa ti Japan ti maideploy kadagiti erya a nabomba ken nakanyon iti DU. Adu nga Hapon ti nagkanser, ken nakalasat dagiti tropa nga Amerikano. Dakkel nga iskandalo dagitoy a nadagsen a kinondenar dagiti kakabagian ken kakailian dagiti biktima.

Dagiti linteg ti gubatAnia man a gubat ket nadara. Sipud pay idi

adda ti gimong ken tumaud dagiti gubat, in-inut

Protesta ti umili ti US laban iti panagusar iti DU.

MARSO 2008 │ 1�DANGADANG

a nabukel dagiti pagalagadan ken linteg tapno masalakniban dagiti sibilyan ken uray pay dagiti mannakigubat a saanen a lumaban. Uray kadagiti gubat iti nagbabaetan ti tribu, masarakan dagiti kastoy nga alagaden. Kas pagarigan, adda ti konsepto ti nadayaw a pannakigubat a sursuroten dagiti mannakigubat idi ugma. Saan a ranggasan dagiti babbai ken ubbing, saan a dadaelen ti sanikua ken mula, saanen a dangran ti mannakigubat a nangibaba iti armas, kdpy. Awan ti pakaidayawan ti mannakigubat a manglabsing kadagitoy.

Iti internasyonal a linteg, adda dagiti probisyon kasilpo iti armas. Umuna, dagiti armas ket saan koma nga agtultuloy a pumatay no nalpasen ti labanan. Maikadua, dagiti armas ket saan koma a makadidigra unay iti aglawlaw. Maikatlo, dagiti armas ket saan koma a makadangran kadagiti dadduma nga erya iti laksid ti nagbabakalan. Maikapat, dagiti armas ket saan koma a pumatay wenno makadunor iti makaayup a wagas. Batay kadagitoy a probisyon ti internasyonal a linteg,

nakalawlawag a ti armas a DU ket krimen kontra iti sangkataoan.

Inusar ti imperyalista nga US ti DU iti uppat a gubat. Iti amin kadagitoy, linabsing na dagiti internasyonal a linteg. Saan nga ikaskaso ti US, lallalo ti rehimen Bush, dagiti internasyonal a linteg. Para iti US, ania man nga internasyonal a linteg a kontra iti pagayatan na nga agturay iti lubong ket makataktak laeng ken rumbeng nga ibasura.

Ti panangusar ti US ken dadduma pay nga imperyalista a pagilian kadagiti armas a DU ket kasilpo iti pananggamgam da kadagiti napapateg a rekurso ti lubong. Ginubat da ti Iraq tapno tenglen ti rekurso a langis sadiay. Ginubat da ti Yugoslavia tapno kontrolen ti reserba ken ruta ti langis ken makaitakder kadagiti base militar iti daya nga Europe. Ginubat da ti Afghanistan tapno kontrolen ti ruta ti langis manipud iti Central Asia agturong iti sangladan ti barko iti Persian Gulf. Kinaagum iti negosyo ken dakdakkel pay a ganansya ti gapu no apay a mairusok dagiti imperyalista a pagilian a sabidongen ti intero a lubong ken sangkataoan kadagiti armas a kas iti DU.

Maymaysa ti planeta a pagnanaedan ti tao. Awan ti bigbigen ti radiation ti DU. Peggad daytoy iti nakukurapay ken babaknang, kadagiti napipigsa ken nakakapuy a pagilian, kadagiti kameng ti ania man a relihiyon, kadagiti amin nga agbibiag. Saan laeng a dagiti umili ken tropa iti naggugubatan a pagilian ti madidigra.

Mano a pagilian ti mangipatpatulod kadagiti overseas contract workers (OCW) idiay Iraq, Afghanistan, Yugoslavia, ken kadagiti kabangibang dagitoy a pagilian? Mano a Pilipino ti adda sadiay? Nakalang-ab da ngata iti DU? Agawid da ngata iti Pilipinas a di da ammo no adda ti ipatawid da a sakit iti annak da?

Saan a pampanunoten dagiti imperyalista ti kastoy a posibilidad. Ti napateg kaniada ket ganansya ken ad-adu pay a ganansya! Ti armas a DU ken nadara a pangil ti imperyalismo, maysa a nadawel nga instrumento ti saan a makatao a sistema a nasken a marippuog!`

Rali a protesta dagiti beterano a soldado ti US idiay Iraq a biktima iti dakes nga epekto

iti DU.

1� │ MARSO 2008

DANGADANGSeKSyON MeDIKAL

Gagangay ti arthritis aglalo kadagiti lumakay wenno bumaket, kasta

met kadagiti nataengan nga agtrabtrabaho iti nadagsen.

Adda dagiti nadumaduma a remedyo tapno mabang-aran ti pasyente.Dagiti ehersisyo para kadagiti addaan arthritis

Napateg ti inaldaw nga ehersisyo tapno maisubli wenno mapagtalinaed ti pleksibilidad ti pasyente. Ti lasag a saan a maus-usar ket bumassit ken maawanan iti pigsa. No awan ti ehersisyo, sumikkil dagiti susuop inggana saanen a makagaraw ken mabaldado ti pasyente.

Inaldaw nga iyaramid dagitoy nga ehersisyo. Pagsinnublaten ti ehersisyo A ken B iti kada grupo. Agrugi ti panangulit iti maminlima a daras kada ehersisyo, ken in-inut a nayonan daytoy agingga a dumanon iti maminsangapulo a daras iti las-ud ti maysa a bulan. Iti kasta, mapapigsa dagiti masel nga isu ti mangpagpagaraw kadagiti susuop.

Suroten dagiti sumaganad a bilin.1. Usaren ti intero a “range of

motion” wenno ikuti dagiti susuop iti amin a direksyon ken inggana iti kabaelan a makillo.

2. Regular nga aganges babaen iti napigsa a panagbilang bayat

Nadumaduma a Remedyo para iti

GRUPO 1eheRSISyO A eheRSISyO B

Gemgemen ken iyukrad ti ima (close-open). Ikuti dagiti ramay ti saka agpangato ken agpababa.

GRUPO 2

Ikillo ti dua a siko tapno sagiden dagiti pungto ti ramay ti kabatog nga abaga.

Agsinnublat nga ikillo ti kannawan ken kannigid a tumeng ken idanon dagitoy iti barukong.

GRUPO 3

Ingato ti ulo inggana sumagid ti timid iti barukong santo isubli nga ibaba.

Ingato ti barukong manipud iti datar ken padasen a gaw-aten dagiti ramay ti saka. Umanges agpauneg bayat nga ingato ti barukong, umanges agparuar no ibaba.

GRUPO 4

Iyunnat dagiti ima agpasango santo agpangato iti madanon ti kabaelan.

Agsinnublat nga ikayang dagiti saka iti kaadayuan a kabaelan.

GRUPO 5Ikillo ti ramay ti saka iti direksyon iti ulo san to iduron ti likud ti tumeng (lakko) agturong iti idda. Pagtalinaeden daytoy a posisyon iti innem a segundo.

Arthritis

MARSO 2008 │ 1�DANGADANGSeKSyON MeDIKAL

GRUPO 6

Ipadata dagiti takiag iti idda, garawen dagiti ramay agturong iti bagi a saan nga ikillo dagiti siko.

Pagrikusen ti saka iti maysa a direksyon, isaruno iti bangir a direksyon.

GRUPO 7

Iyunnat dagiti ima agpasango ken agpangato iti madanon ti kabaelan.

Pagsinnublaten nga ingato pasango dagiti nakaunnat a saka.

GRUP0 8

Agtulid mapan iti kannigid san to agpakannawan

GRUPO 9

Pagrikusen dagiti abaga agpangato san to agturong iti lapayag.

Aggiddan nga ikillo dagiti tumeng agturong iti kannigid a lapayag santo isublat agturong

iti kannawan a lapayag

GRUPO 10

Agpakleb. Itayag ti ulo ken barukong. Aganges no itayag ti barukong ken ibulos ti

anges no ibaba.

nga ag-ehersisyo. Ingga’t mabalin ket nakarelaks ken komportable ti pasyente.

3. Inayaden ti panag-ehersisyo, saan nga agkamakam, tapno saan a kumaro ti sakit. No ti marikna nga ut-ot ket kumaro, nasobraan ti panag-ehersisyo. Kissayan ti bilang dagiti panangulit-ulit ngem ituloy ti ehersisyo.

4. Inaldaw nga iyaramid ti ehersisyo uray no adda ut-ot, ngem kissayan ti dua a bilang ti panangulit-ulit iti kada ehersisyo.

Masahe ken ilutDakkel ti maitulong ti masahe

ken ilut kadagiti pasyente a ma-rigatan a mangirelaks kadagiti lasag da gapu iti ut-ot. Babaen iti masahe ken ilut, mapalag-an ti panagbetted ti lasag, maguyod ti sirkulasyon ti dara, makissayan ti panagmanas (panagebbal), ken marelaks dagiti lasag.

Iti kabuklan, maklasipika ti panagmasahe iti sumagmamano a teknik:

nalag-an a talmegnadagsen a talmegpanaglidlid (friction)panagilotpanagpespespanagmasapanagtambor ken panag-pikpik

Saan unay a mausar ti panagtambor ken panagpikpik gapu ta nasakit para iti pasyente.Ti mas masansan a mausar ket ti talmeg ken panagilut.

Sumagmamano a punto kasilpo ti panagmasahe:

•••••••

�0 │ MARSO 2008

DANGADANGSeKSyON MeDIKAL

1) Ti panagmasahe ket rumbeng a kanayon nga agrugi iti kaadayuan a pungto ti takiag wenno saka, ken ti direksyon ket agturong iti puso. Ti panagmasahe agturong iti direksyon ti puso ket rumbeng a napigpigsa ngem ti panagmasahe nga umadayo iti puso.

2) Importante a nakarelaks ken komportable ti pasyente, ken makatulong no papudotan nga umuna sakbay nga agmasahe.

3) Agusar iti pangpagalis kas iti lana wenno lotion tapno saan a napalalo ti pannakalidlid.

Napudot ken nalamiis nga aplikasyonTi panangikabil ti napudot wenno nalamiis a

compress ket mangpabang-ar iti sakit ken agbalin a nalaklaka a garawen dagiti susuopan.

Adalen no ania ti mas epektibo – ti pudot wenno ti lamiis. Masansan ket dakkel ti maitulong ti lamiis no napudot ken limteg dagiti susuop, bayat a ti pudot ket makatulong kadagiti naut-ot ken nasikkil a susuop.

Para iti nalamiis, agusar iti pak ti yelo a nabungon iti lupot wenno twalya. Iyaplikar daytoy iti apektado a paset ti bagi iti 10-15 minutos.

Para iti napudot, ipisok iti napudot a danum ti napuskol a tela wenno twalya, ken pespesen tapno maikkat ti sobra a danum. Ibungon ti twalya iti susuopan.

Mabalin met nga ipisok ken ibabad ti ima wenno saka iti napudot a danum.

Makaagas a MulaAdu dagiti mula a mabalin a makabang-ar iti ut-

ot ti arthritis. Maibilang ditoy dagiti sumaganad:KablingKadyeputNabanglo a pandanSulasiTangladNalabaga a tsampakaHerba Buena

Rumeken ti bulong dagitoy ken ipaburek iti bassit a lana wenno mantika. Bayat a napudot pay, iyapros iti apektado a paset ti bagi.

Dadduma pay a mula a mabalin nga usaren:a. Laya – ituno ken burboren. Ipaburek iti lana/

manteka ken iyapros.b. Sahing – iyapros ti tutot iti apektado a paset ti

bagi.c. Lantana – ikkan iti lana dagiti bulong ken ipapudot

iti bassit nga apuy. Iparabaw iti apektado a paset ti bagi.

d. Sili – burboren ti bassit a kantidad ken iyapros iti apektado a paset ti bagi.

AcupunctureDagiti kabuklan a puntos:Iti ima – LI4 ken Lung 9Iti abaga – LI4 ken LI 15Iti tumeng – Xiyan points wenno Extra 36 (lokasyon: iti likkaong nga adda iti agsumbangir iti igid ti akinbaba a paset ti tumeng. No biroken ket rumbeng nga ikillo ti tumeng.Iti saka - UB 19 (kasumbangir ti K3), Kidney 3; Stomach 40. `

•••••••

•••

•

MARSO 2008 │ �1DANGADANGSeKSyON KULTURAL

Manipud timmaud ka iti kagimonganSika’t mangparpartuat kinabaknangMangputputar naindaklan a pakasaritaanMangitunda naraniag a masakbayan

Igam mo martilyo ken kumpayGameng ti gimong sika’t nangparnuayIti rigat ken sakripisyo ka a nasanayNgem nagtalinaed ka a nakurapay

Takiag ken laing mo taktakawen daDagiti naagum iti kinabaknang inadipen da kaMangpartuat produkto para kapitalistaKen manangadipen nga apo’t daga

Inkuspil da dayaw ken karbengamMairurumen, magunggundawayanTunggal tedted ti daram ken ling-etAgik-ikkis ti agbegbeggang nga unget

Panunot ken isip mo nalawaganTapno sapulem husto a dalanLumung-aw iti nakaro a panagsagabaBaliwan ti dana ti historya

Nabaked ti bagim a napanday iti rigatBileg ken pannakabalin a makaruk-at Puso, takiag, isip indaton moA mangpugsat kawar ti umili a Pilipino

Nagturong ka iti nasamek a kabakiranIti kapatagan, baybay, kabambantayanIti syudad ken kaaw-awayan a nalawaNagramut, nagsaringit, nagbunga

Gerilya nga Anak Ling-etDaniw ti maysa nga ina a mangngalap

Sika ti pul-oy ti angin iti tangatangAgalasaas iti katurturodan

Mangted pakabang-aranDagiti masa a marigrigatan

Sika ti bituen iti tangatangSumarut kadagiti ulep iti kabambantayan

Tapno mangted silaw iti dalanDagiti kadasig mo nga agkatang-katang iti kasipngetan

Sika ti bin-i iti kaungganA mangwaknit iti baro a pakasaritaan

Sika ti gerilya a lumablabanTapno maibangon baro a kagimongan

�� │ MARSO 2008

DANGADANGDAMAG KeN ADAL

Sinupyat ti rinibribu a residente ti Itogon, Benguet ti drilling ti

Anvil Mining Corporation (AMC) idiay barangay Dalicno. Kuna dagiti residente nga awan ti pammalubos da iti isaysayangkat nga operasyon ti kompanya. Supsupyaten da ti drilling ti kompanya gapu ta maatianan ti limitadon a paggapuan ti danum ken madadael ti aglawlaw.

Irasrason ti AMC a saan dan a kasapulan ti pammalubos ti umili ta “exempted” wenno nailaksid da kano segun iti naala da nga exploration permit. Ti AMC ti gimmatang iti dati a sakop ti Itogon Suyoc Mines.

Idiay Tuba, Benguet, sinupyat dagiti miembro ti Artemio Pio Association, Inc. (APAI) ti memo­randum of agreement (MOA) a nangipalubos iti panagminas ti Philex iti agarup 98 ektarya. Ti APAI ket maysa a klan nga addaan ancestral domain claim iti lugar a minasen ti Philex.

Segun iti APAI, saan da a nakonsulta maipanggep iti aplikas-yon ti Philex. Gapu ditoy, nangited ti National Commission on Indigenous Peoples (NCIP) iti maysa nga order idi Pebrero 21 tapno isardeng ti Philex ti operasyon na iti uneg ti tallo nga aldaw. Ngem saan nga inkankano ti Philex daytoy nga order ti NCIP. Nagtultuloy latta ti operasyon ti Philex. Malugi da kano iti P30 milyon kada aldaw no isardeng da ti operasyon da.

Sinupyat met laeng ti APAI ti napasamak a negosasyon a naka-bukelan ti MOA. Imbes a ti intero a komunidad ti katungtongen kasilpo iti pammalubos, maysa laeng nga organisasyon ti sinango ti Philex babaen iti tulong ti NCIP. Ti organisasyon nga Indigenous

Dadakkel a minas, masupsupyat iti KordilyeraPeoples Organization of Alan, Pokis, Santa Fe, Oriba, and Loakan (IPO-APSOL) ti nangipalubos ken nagpirma iti MOA.

Iti MOA, mabayadan dagiti miyembro ti organisasyon iti P100,000 kas pinansyal a suporta kadagiti apektado a nainsigudan nga umili, P60 milyon kas umuna a bayad iti royalties para iti daga a minasen ti Philex, tinawen a royalty fee a kabatog ti 1.25% ti annual gross output ti kompanya, kdpy. Kas kasukat, garantiyaan ti IPO-APSOL ti awan lapped a panagminas ti Philex iti lugar. Kasta met a mabalin nga idarum ti Philex ti sinoman a manglapped iti panagminas na.

Kinwestyon ti APAI ti panna-kaibilang ti Santa Fe iti organisasyon a nakitungtong iti Philex gapu ta daytoy ket idiay Ampucao, Itogon nga adayo iti aplikasyon ti Philex.

Nagpaso ti permit ti Philex ngem nangted ti Mines and Geosciences Bureau central office iti temporary permit para iti maysa pay a tawen. Kasapulan a mangala ti Philex iti pammalubos ti umili tapno maikkan manen ti permit para iti panagminas

iti 25 pay a tawen. Open pit a wagas ti

plano ti Philex nga aramiden idiay Pokis, Camp 3, Tuba.

Idi pay 1970s nga ilablaban ti klan a Pio ti karbengan da iti ansestral a daga da nga inagaw ti Philex. Agtultuloy ti pannakilaban da iti Philex iti korte.

Idiay Abra, nagkaykaysa dagiti nasurok 120 residente ti Baay-Licuan kontra iti panagserrek dagiti dadakkel a minas. Binukel da ti maysa a koalisyon nga inawagan da a Baay-Licuan Isalakan ken Salakniban daka.

Ti Baay-Licuan ket saklawen ti aplikasyon ti Lindsay Resources Inc. nga addaan aplikasyon para iti Financial and Technical Assistance Agreement (FTAA) iti 1,725 ektarya iti 14 munisipalidad ti Abra ken dua a munisipalidad ti Kalinga. Malaksid ditoy, adda pay aplikasyon para iti Mineral Production Sharing Agreement (MPSA) dagiti kompanya nga Abra Mining & Industry Corporation, Jabel Corporation, ken ti Canadian a kompanya nga Olympus Pacific Minerals Inc.

Iti laksid ti oposisyon ti umili ti Baay-Licuan, impablaak ni Konggresista Cecilia Luna ti todo suporta na iti panagserrek dagiti minas iti Abra.

Kabayatan na, dua pay a kompanya ti minas ti sumsumrek iti Kordilyera. Idiay Apayao, interesado ti Philippine Metals Corporation, maysa a Canadian a kompanya, nga agisayangkat iti eksplorasyon ti balitok ken gambang a mangsakup iti 971 ektarya iti Calanasan. Idiay Benguet, impakaammo ti Alcorn Gold Resources Corporatin ti aplikasyon na para iti eksplorasyon ti balitok ken gambang iti 486 ektarya idiay Itogon.`

MARSO 2008 │ ��DANGADANGDAMAG KeN ADAL

Danum iti Tublay, Benguet, masabsabidongan

Masabsabidongan ti danum iti Tublay, Benguet gapu iti

pestisidyo, abono, ken rugit ti minas. Daytoy ti natakuatan ken inreport ti Biology Department ti University of the Cordilleras.

Natakuatan da nga adda cyanide ken mercury iti pito a waig (river tributaries) sadiay. Dagitoy ket agayus iti Km. 17, Labey Creek, Mamuyod A, Palso Upper, Patad-el B, Sto. Niño I, II, ken III, Sapuan, ken Tabeyo I agingga rummuar iti paset ti La Union ken Ilocos Sur.

Kangrunaan a gapu ti pannakasabidong ti danum ket ti nakaro a panagusar iti komersyal nga abono ken pestisidyo. Uray ti rugit nga imbati ti Sto. Niño Mines ket agtultuloy a mangsabsabidong kadagiti waig kalpasan ti nasurok 15 tawen. Dagiti pestisidyo ken abono ket sumagepsep iti daga, sumagepsep agingga iti danum iti uneg ti daga, wenno maiyanud kadagiti waig. Mangpataud met daytoy iti nadumaduma a sakit iti mata, kudil, pagangsan, utek, ken pagisbuan.

Ti nasaknap a panangusar kadagiti komersyal nga abono ken pestisidyo ket ipaspasaknap ti gobyerno babaen kadagiti programa iti agrikultura a mangaw-awis kadagiti mannalon nga agimula kadagiti high yielding variety a makasapul kadagiti komersyal nga abono ken pestisidyo.`

Lima iti innem a probinsya ti Kordilyera ket mabisbisinan.

Segun iti National Nutrition Council (NNC), ti Kordilyera ti makuna a kakaruan a mabisbisinan a rehiyon

Biktima ti Binga Dam, di pay nabayadanNasurok 50 tawen ti naglabasen saan pay laeng a natungpal dagiti

kari a danyos ti National Power Corporation (NAPOCOR) kadagiti napapanaw nga Ibaloy iti Binga, Itogon gapu iti konstruksyon ti Binga dam idi 1950s.

“Ti nasakit a kapadasan dagiti nagannak ko iti panagbuldoser ti NAPOCOR kadagiti daga da tapno maipatakder ti dam ket marikrikna pay laeng ti agdama a kaputotan,” kuna ni Morr Pungayan, putot ti maysa kadagiti napapanaw a pamilya.

Binuldoser ti NAPOCOR dagiti taltalon, pasto, ken pagnanaedan ti umili. Nangikari da iti relokasyon idiay Palawan ken trabaho kadagiti umili tapno umannugot iti dam. Iti aktwal, dua laeng a tao ti naikkan ti trabaho. Idi 1982, impan ti gobyerno dagiti napapanaw nga umili idiay Palawan ngem nagsubli met laeng iti Benguet ti kaaduan gapu iti kinaawan ti tulong ti gobyerno kadakuada sadiay.

“Nabayagen ti panagrigrigat mi manipud iti panangirurumen ti NAPOCOR kadakami. Masapul a sublien mi dagiti daga mi,” kuna dagiti Ibaloy a napapanaw.`

iti amianan a Luzon. Umuna iti kakaruan iti insidente ti bisin ti Mountain Province, sumaruno ti Abra ken Kalinga. Kadakkelan iti bilang ti malnourished nga ubbing

ti Apayao. Kuna pay ti NNC a ti bisin ket gapu iti kinakurapay, kinakurang ti makan, ken ti dakkel a bilang ti pamilya.

Porsyento ti malnourished nga ubbing iti kordilyera

ProBinsya PorsyenToapayao 16.28%abra 15.68%Kalinga 9.37%Baguio 8.42%Mountain Province 7.68%ifugao 6.51%Benguet 3.72%

umili ti kordilyera, mabisbisinan

pasensya kayon annak ta daytoy laeng ti kaya a

gatangen ti sueldok.

�� │ MARSO 2008

DANGADANGDAMAG KeN ADAL

Nagpanawagan dagiti mannalon ti tabako iti Ilocos nga ingato

ti presyo ti tabako iti P90 kada kilo. Segun kadakuada, kanayon a lugi dagiti mannalon ti tabako gapu iti nangato a gastos iti produksyon. Dumanon iti nasurok P100,000 ti gastos da iti kada ektarya. Naisaltek iti P51 ti kangatuan a presyo ti tabako manipud 2005. Idi laeng Disyembre 2007 a ngimmato iti P60-65 ti kadawyan a presyo ti tabako. Ngem segun kadagiti mannalon, dua a lawas laeng a nagtalinaed daytoy a presyo ket bimmaba manen. Ti reject ket dimmanon agingga iti P15 kada kilo. Ti kadawyan a panagngato ti

The Tandem, liplipiten ti UNP

Agtultuloy a liplipiten ti administrasyon ti University of Northern Philippines (UNP) idiay Vigan, Ilocos Sur ti The Tandem, opisyal a

dyaryo dagiti estudyante sadiay. Manipud idi Hunyo 2007, linappedan ti UNP dagiti mannurat ti The Tandem a sumrek iti eskuelaan gapu iti panangsupyat da iti panagngato ti matrikula. Nangdutok ti UNP ti maysa a dati a kameng ti militar ken napeklan a reaksyonaryo kas baro nga adviser ti dyaryo. Ipaspasaknap pay ti administrasyon ti UNP ti pammadakes a dagiti mannurat ti The Tandem ket iskolar kano ti National Democratic Front. Inkandado ti UNP ti opisina ti dyaryo.

Idi Oktubre 2007, impakaammo ti administrasyon ti UNP ti panggep na a sukatan ti The Tandem iti The Blazers. Maysa a referendum ti inangay ti UNP idi Nobyembre 2007 tapno ammuen kano ti sentimyento dagiti estudyante. Ngem iti mismo a balota, insurat ti administrasyon dagiti pammadakes na kadagiti mannurat ti The Tandem.

Idi Pebrero 26, bayat ti miting ti Board of Regents ti eskuelaan, inwaragawag dagiti estudyante a The Tandem latta ti dyaryo da. Kuna ni Criselda Diocena, editor­in­chief ti The Tandem, “Nupay dandani malpas ti panageskuela iti daytoy a tawen, saan pay a nalpas ti dangadang para iti nawaya a pagiwarnak iti uneg ti eskuelaan ken panangitandudo kadagiti demokratiko a karbengan dagiti estudyante. Saan tayo nga agsardeng agingga malukatan tayo manen ti ruangan ti publikasyon. Ti boses ti The Tandem ken dagiti estudyante ket maymaysa.”`

CPLa mapatpatakyas iti Baguio

“Saan mi a kayat ti CPLA iti Baguio, pumanaw kayo ditoy!”

daytoy ti imbaga ni mayor Reinaldo Bautista Jr. gapu iti iskwating, abuso, ken kriminal nga aramid da.

Innaganan met ni bise mayor Daniel Fariñas a ti grupo ti CPLA nga idadauloan ni Rafael Wasan ket mangag-agaw, ken mangis-iskwat iti Baguio kas idiay Dominican, Bureau of Plant Industry, ken Burnham. Pinarakrak ti lokal a gobyerno dagiti impatakder ti CPLA a balbalay – innem idiay Dominican ken dua idiay Burnham. Us-usaren da ti armas a pammutbuteng. Tapno pagparangen a nabayag dan nga agnanaed iti target da a lugar, iyalis da ti sibubukel a mula a saba sadiay.

Butbutngen pay ti CPLA dagiti residente ken social workers ti gobyerno. Kasta met nga agserserbi da kas guardya ken goons dagiti mangag-agaw iti daga.`

P90/kilo panawagan dagiti mannalon ti tabako

presyo ti tabako kadagiti napalabas a tawen ket maysa agingga tallo a piso laeng. Gapu ditoy, adu kadagiti mannalon ti tabako ti agbirbirok iti alternatibo a maimula.

Floor Price ti tabako (DisyeMBre 2007)grado Presyo

aa P61a P59B P57C P55D P50e P49

F1 P45F2 P42

reject P23

pumanaw kayo a cpla! ag-agawen yo ti daga ti umili! saan da kayo

a kasapulan ditoy!

MARSO 2008 │ ��DANGADANGDAMAG KeN ADAL

Panagngato ti matrikula iti uc, sinupyat

Nagpiket dagiti estudyante ken titser ti University of the Cordilleras iti sango ti eskuelaan tapno iprotesta ti 10% panagngato ti matrikula

inton sumaruno a semestre. Manayonan iti P32.70 kada yunit ti matrikula dagiti estudyante. No maaprobaran daytoy, dumanon iti nasurok P22,700 ti bayadan da iti makatawen. Saan pay a naibilang ditoy dagiti dadduma a mabayadan kas iti medical ken dental, cultural ken audio­visual, infrastructure, ken athletics ken Palaro. Kadawyan a maingato dagitoy uray awan ti konsultasyon kadagiti estudyante ken permiso ti Commission on Higher Education.

Tinawen nga agipangato iti tuition fee dagiti pribado nga eskuelaan. Maysa a gapu daytoy iti panagbassit ti bilang dagiti estudyante a makaturpos iti kolehiyo. Umad-adu dagiti agsardeng gapu iti kinakurang ti pangbayad iti komersyalisado nga edukasyon.`

Dawaten mi kadagiti masa ken kakadua nga itultuloy da nga agisurat ken agipaw-it ti pidbak iti Dangadang no man pay

naisardengen a mainaynayon ti feedback sheet gapu iti panag-ngato ti presyo ti papel. Agusar laengen iti sabali a papel. Iti pidbak, isurat ti sungbat kadagiti sumaganad:1. Ania ti artikulo wenno topiko a napateg a

nabásam iti daytoy nga isyu ken apay? Ania ti

epekto na kenka?2. Ania dagiti termino, topiko, wenno paset a

saan mo unay naawatan?3. Ania dagiti kayat mo a matalakay kadagiti

sumaruno nga isyu?4. Ania ti dadduma pay a makunam?5. Ania ti nagan mo (agusar iti alyas), trabahom,

probinsya nga ayan mo?

Naranggas nga inatake dagiti pulis ti 60 kabataan-estudyante a nagrali idiay sango ti Mansion House

(balay ti Presidente idiay Baguio) idi Marso 18 tapno ipanawagan ti panangpatakyas kenni Arroyo iti puesto. Pinangpang-or ken indurduron dagiti pulis dagiti nagprotesta. Uppat a kabataan ti nasugatan bayat a lima ti inaresto ken imbalud dagiti pulis. Nasugatan da Anjo Rey Cerdeña, chairman ti College Editors Guild of the Philippines Baguio-Benguet Chapter; John Saligbon, chairman ti Student Council ti University of the Philippines Baguio; John Voltaire Dalangin, deputy secretary-general ti Anakbayan Metro-Baguio; ken Gabriel Longog, kameng ti Progressive Igorots for Social Action (PIGSA). Naibalud pay dagiti dua a

Protesta dagiti estudyante, naranggas a dinispers dagiti pulisnasugatan a da Saligbon ken Dalangin, kasta met da Eddie Mancilia, kameng ti Anakbayan; Imelda Tabiando, kameng ti Cordillera Human Rights Alliance; ken Keidy Transfiguracion, kameng ti League of Filipino Students.

Namin-ano a binarikadaan dagiti pulis ti dalan dagiti nagprotesta uray pay adayo dan iti Mansion House.

Dagus a nawayaan dagiti naibalud babaen iti tulong dagiti abugado manipud iti National Union of People’s Lawyers. Awan ti naiyuli a kaso kadagiti lima a naibalud.

Ni Arroyo ket bisita iti graduation ti Philippine Military Academy (PMA) iti daydi nga aldaw.`

no a

wan k

uarta

yo, a

gaw

id

kayon!

sir

, marig

rig

at k

am

i laeng n

gem

kayat m

i ko

ma t

i agis

kuela!

agum

talaga

dagit

oy N

GA

eskuelaan!

Alla! k

urang

to

y k

uarta

nga in

ted n

i in

ang.

dit

oy t

ayo

a m

apan!

ho

y! s

adin

o’t

papanam

?

agsubli k

a!

aw

an m

et s

erbi

ti is

ursuro

yo

. m

apanak l

aengen

ag-npa!

kasla t

ayo

sardin

as

dit

oy!

dia

k

mangngeg n

i ser.

aw

an p

agbayad

mo

iti a

djectiv

e?

ala, p

um

anaw

ka

dit

oy. U

mm

m!

guardya, id

ispers

mo

dagit

a

aktib

ista! t

iliw

em

ken ib

alud m

o

dagit

i lid

er d

a!

nagturpo

sak n

ga

agpayso

ngem

janit

or m

et t

i bagsak k

o.

maysa l

aeng t

i bakante d

ito

y!

nagrig

at t

i agbi-

ro

k t

i trabaho

wen, r

ebo

lusyo

n l

aeng

ti m

angbaliw

iti b

ulo

k a

sis

tem

a t

i edukasyo

n k

en

gim

ong. u

may k

ayo

dit

oy

nalabaga n

ga e

skuelaan.

ad-adu k

en n

apatpateg t

i m

aadal t

ayo

iti p

anagserbi

kadagit

i um

ili.

KABATAAN,

tum

ipo

n it

i npa!

aw

an n

am

nam

a a

rum

ang-

ay t

i bia

g t

ayo

. dit

oy t

i husto

a d

alan a

rum

beng

a t

uro

ngen t

ayo

.

kadua,

sum

am

pa

kam

in.

um

ay k

ayo

! naragsak a

sum

arabo

ti n

pa

kadatayo

.

sadin

o’t

papanako

n?

no

kayat m

o a

bum

aknang, s

um

rek

ka it

i go

byerno

. adu

ti m

akurako

t id

iay.

uray p

ay m

akaturpos

ka, a

wan m

et t

i pagtra-

bahuan. n

o m

akabir

ok

ka m

an, n

ababa m

et t

i sueld

o! I

su a

kaaduan

ket m

apilit

an a

mapan

agtrabaho id

iay a

brod.

ti s

istem

a t

i edukasyo

n k

et

nangin

a, n

akaturo

ng it

i panagserbi

kadagit

i ganggannaet im

bes a

kadagit

i um

ili, k

en m

ananglip

it k

adagit

i karbengan t

ayo

a k

abataan. n

asip

nget

ti m

asakbayan t

i kabataan. d

ua

laeng t

i nabatbati a

pagpil

ian d

a -

agpaadip

en k

en a

gpagundaw

ay it

i bulo

k

a s

istem

a, w

enno

agbarin

gkuas k

en

baliw

an t

i bulo

k a

sis

tem

a.

kabataan,

agrebo

lusyo

n!

adu t

i baybayadan

tayo

ngem

kurang

met t

i klasrum

, lib

ro

, tit

ser,

kdpy.

ania

’t a

ram

ideko

n?

agw

alang-w

alang?

agtakaw

? a

gbartek?

agdro

ga? a

gpalam

a?

GLO

RIA

, AWAN T

RABAHO T

I

KABATAAN A

NAGturpos. A

NIA

NGAY T

I AR-ARAM

IDEM

? B

USY

ITI P

ANAGKu

RAKO

T?

MA

NU

EL K

omiks