masʼapide mɛnde icɔcɔnnɛɛ - sil international · woc kɔnang balgede icɔcɔn tuktenɛɛ, ......
TRANSCRIPT
Mɛ'ɛnɛn
Mas’apide Mɛnde icɔcɔnnɛɛ
Kipilio 6
Zooge dɛshiɔ: Tuluwa Amaro
Gɛbɛyo Bashami
Mɛnde moyyɔ: Pajiyo Mɔkɔnnɛn
Zooge erngesinɛɛ: Abebe Yirgashewa
Mɛnde ishɔshɔk dizayniɔ: Tuluwa Amaro
Zooge eedinɛ: Izabela Karpienia
Tartarec: Senayit Worku
Bɛrguan 2008
Mizan Tɛpɛri
በደ/ብ/ብ/ህ/ክ/መ/ ትምህርት ቢሮ በቤንች ማጂ ዞን ትምህርት መምሪያና በኤስ
አይ ኤል ኢትዮጵያ ትብብር ተዘጋጀ።
2008 ዓ.ም. (2016)
Me’en language teacher’s guide for grade 6. First trial edition.
Published for Me’en medium of instruction pilot classes by: SIL Bench-Maji Zone
Language Development and Mother Tongue Based Multilingual Education Project,
P.O. Box 413, Mizan Teferi, Tel. 047 335 1715
The project is implemented jointly by Southern Nations Nationalities and Peoples
Regional Government, Bench-Maji Zone Administration and SIL Ethiopia.2008
Ethiopian Calendar (2016) .
መብቱ በደ/ብ/ብ/ህ/ክ/መ/ ትምህርት ቢሮ
የቤንች ማጂ ዞን ትምህርት መምሪያና የኤስ አይ ኤል ኢትዮጵያ ነው።
i
Icɔcɔn 1: Cɛmɛnde dambii .................................................................................................................................... 1
Rɛ’ɛnde ngodhiin....................................................................................................................................................... 2
Tuadc sabɔ- NɛyɛndeYelge oode kamana ..................................................................................................... 5
Cɛmɛnde dambiɔ ....................................................................................................................................................... 8
Cɛmɛnde dambiude mɛʼɛnunɔ zoo yelɔ ...................................................................................................... 12
Icɔcɔn 2: Zooge gaynɛ Isportigede jorunɔɔ ............................................................................................... 15
Tudacce Hayle Gɛbirɛsilase .............................................................................................................................. 15
Tudac sabɔ- Jorɛnde Sʼɛganesh Ababa ......................................................................................................... 20
Dɛrɛrtu Tulluɔ ......................................................................................................................................................... 22
Angge yellɛnɛ isportide jorunɔɔ ................................................................................................................ 26
Icɔcɔn 3: Kɛmtìsi..................................................................................................................................................... 31
Kɛmtiside Rɛsɛdunɔ oode Arshiinɔ .......................................................................................................... 31
Kɛmtisidage jɔynɛ bhoregiyɔ iyke: Tuma haki ................................................................................... 37
Kɛmtisian tɛbhɛn .............................................................................................................................................. 41
Icɔcɔn 4: Kelle Wocssɛdun................................................................................................................................. 44
Kʼɛdɛkʼɛdɛ ............................................................................................................................................................. 45
Dɛshaage wojun ................................................................................................................................................. 51
woya kʼami ........................................................................................................................................................... 55
Icɔcɔn 5: Angge turizimiyɔ al bhoregiyɔ ..................................................................................................... 58
Jɔrade Daliyɔ oode Yitiy ................................................................................................................................ 58
Angge turizimiɔ al bhoregiɔ bhoodina .................................................................................................... 65
Angge turuzimiyɔ jɔynɛ bhoregiyɔ:Koca ............................................................................................... 69
Icɔcɔn 6: Tudage bharungnɛɛ .......................................................................................................................... 73
cʼilili oo tude shiʼongi koyga dhook .......................................................................................................... 73
kele oo kokolo ..................................................................................................................................................... 78
Kungkulɔ oo kangac ......................................................................................................................................... 85
Icɔcɔn 7: HIV Edisi ................................................................................................................................................. 88
Edisi kaan oo gorioge shɔʼɛ zuɔɔ ............................................................................................................... 88
ii
kicide kun Edisigiyɔ ......................................................................................................................................... 94
Nɛbhade edisiy zoo icɔcɔn ............................................................................................................................ 97
Icɔcɔn 8: Dɛshaage dambiyoon .................................................................................................................... 102
Ba’aliyoge mɛ’ɛnun ....................................................................................................................................... 103
Dɛshaage dambiuge gɛsidaa ..................................................................................................................... 109
Bhonɛsɛnde dɛshawuge dambiyɔ .......................................................................................................... 113
Icɔcɔn 9: Zooge siinɔ komac ibhɛsɛn ......................................................................................................... 116
Kesɔde icɔcɔnunɔ teek kabarec kɔnɔsɔ mòy ..................................................................................... 116
Bhunde kooni yɛnɛn ..................................................................................................................................... 121
Iʼacce zooge siʼinɔ dɛshage ........................................................................................................................ 126
Icɔcɔn 10: Dirama ............................................................................................................................................... 130
Kɛmi...................................................................................................................................................................... 130
Doniye malleye ................................................................................................................................................ 134
Tudacce Shirudi oo Kirintɔ ........................................................................................................................ 137
iii
Dhulɛn
Icɔcɔnde tugudegeyɔ tasidenɛ de iyke suutɔ ga ne woya kɔjɔydaga carashatte shi’un,
ɛliin, warati zeriin oode kɔnun. Woc kɔnang balgede icɔcɔn tuktenɛɛ, higgide ɛliinɔ oo
saynside ɛliinɔ ai ɛli koon ibha rɛɛ hideyi, nɛbhade anganuni oo mu ai koyna, kum hidey
oo niyɛymu gayna, uwadɔ.
Tuktegey gɔrɔgede saynyɔ icɔcɔn nɛbhade kipiliyey kipiliyey iy bhic bhicɔ,
ramatindenɛmu dhaalɛna, koydɔ. Nɛbhagediyana, gade kipiliyo illɛ de iyo ke kipiliyo
haccanangɔ tiini dhaalɛdɔ.
Masapidiya icɔcɔnata ge bhon 10ni al teekna, icɔcɔnatey kɔnang kɔnang teek zertajana 3
al masapigede icɔcɔndaanɔna, ane zertac kɔnang iy mɛsapigede mɛnde icɔcɔnnɛɛ teek
cuang. Tudage alke sizziɔ al masapigede icɔcɔndaanɔ teekɔ ga ne icɔcɔnda kɔjɔdɛyɛga
carashɛtte zeriinna, de iyke wuucɔ iy masapigede mɛnde icɔcɔcɔnnɛɛ teekɔ, gane
icɔcɔnda kɔjɔda ga carashɛtte isha’arun. Icɔcɔnda kɔjɔdaga carashɛtte warati kɔnun oo
zeriinɔ dhɛmɛsɛdanage edɛ kɛdɛshidugaa mu icɔcɔnɔdiya teek ale.
Icɔcɔnda balgede ane kudhulitka zertajakɔ, ke sabut yɛk engedanage gùdhulɛ zertajakɔ
ke sabutna, allo hakkaboyɔ cua hay tudajak zèri. A tudac zerrɛ teekɔmu nɛbhade
kadhadhaytka tudacce zerrɛ teekɔɔ engedana kɔnang kɔnang ge engedinɛɛ ale. Zertajɔ
tolɔmu engedanage nguny zertajɔy ge ke tudac dhulɛsɛw teeki, katagɛgay engedinɛ ale.
Nɛbhagediyamu engedanagiya kelɔde yellɛnɛ engetɔ mɛnde icɔcɔnnɛɛ sene ketenguga.
Icɔcɔnda kaydɛga tasiyangegɛ waratige kɔnɛdɔɔ, dɛshade edɛ dɛshi kipilige teek oo
tuwɔgemui, ajɛn yellɛnɛdɔ. Gɔrɔgediya mu ya kɛdɛshiyɛgaa, kipiliyo illɛy shambatade
iyke leliyɔ bɛriyɛboyke ilop tasi waratige kɔnɛni. Shambatagede iyke ramangɔ zeri
taside edɛ kɔno waratigiyɔna, moyna, de iyke sizziɔ cua moyna, ishɔshɔkna, cua pɔssɔ.
Dɛshagediya degɛɛ teek mɛnde icɔcɔnnɛɛ dhodhoy shɛshshɛkna, erngesse yellɛnɛɛmu
accɔ. Yaga nɛbhade icɔcɔn tu’ɔgedegey kudhulga gɔrakɔna, icɔcɔndamu kɔjɔydaga k
carashɛtte boriyɔ mɛnde icɔcɔnnɛɛ bhunde simnɛ ortenɛ muuk kɛdɛshigay yellɛnɛdɔ.
1
Icɔcɔn 1: Cɛmɛnde dambii
Bhonɛsɛnde tɛbhinɛ icɔcɔnɔɔ
Icɔcɔnɔdiya tolɔ icɔcɔnda:
Gay ɛlian bhɛlbhɛl oo kenyji
Zeri tudacna, yɛk engedana nguny zertjɔɔ
Gay cɛmɛnde dambiyɔ oo angge rɛu‘nɔ ge ayay ayay
Gay ɛliange ca’idaa ɔ’ɛn
Dɛshi dɛshaage tuwoon oo ge kipily
Isha’ar tudcna, yɛk engedana
kɔn lɔ’ɔge al gɛrɛɛ kalit shɛshshɛke tudacna, irɔrrɛdɔ
Shambat1, ungoc 1
Shɔ’ɔn
Ɛlian gayɛn
Zèri
1. Ɛlian gayɛn (dedi.10)
Ɛlian bhɛlbhɛl
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! ɛlian bhɛlbhɛl akatangi, iyɛre kipiliyo haccanangey icɔcɔndaaboy.
Nɛbhagediya kɛ’idu. Dhoyɔ indì kɛdɛshit ɛliyange al masapigede degɛɛ teekɔ.
pɔskjɔmu ayì yɛ’ɛsɛndiya koy karakɔ.
I’ac: yɛmbɛriyo yɛm-bɛ-ri-yo
Yɛ’ɛsɛn
1. ba-sha-wu-ra-di-yo 2. du-ma-tey-mu 3. go-ri-yey-ge
2
4. go-sha-nec
5. pɔs-ki-yɛ-boy-na
6. u-ngo-jɔ-dɔ-ngɔ
7. ka-tɛ-gaa-mu
8. Tang-ka-ray-nya
9. Jam-bu-lac
2. Zèri(dedi30)
2a. Engedanage gùdhulɛ zertajakɔ (dedi.5)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! tèng icɔcɔnda engettiya koy karakɔna, kɛɛ’it tu’ɔge.
Mɛ’ɛney angge goshana yelna, rɛ’inɛnɛɛ, akatang, katang?
Dhoyɔmu indì kezerit ɛliangiya tasiɔ masapigedegɛɛ teek.
rɛ’ɛn madhec yenggelwo
jambulac gedhecut kolbaa
dumac wu’ec tɛllce kalayɔ
totuwa maja tɛdhiya
kɔɔra dungkura
2b. Tudac zèri
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! zeriɛsɛ tudac lɔ’ɔ suppa kɔnang icɔcɔnda teek.
Dhoyɔ ibha icɔcɔnda kɔnang kɔnang kɔɔkna, kezeridu. Edɛmu zerina, tambiɔ inyu
ishɔsɔ’ɛsɛ gɔrɔgɔrɔna, kezeritna, kɔbɔsidu. Zeride iyke suutɔmu inyu mòysɛ.
Rɛ’ɛnde ngodhiin
2bh. Engedanage nguny zertajɔɔ (dedi15)
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! Tèng icɔcɔnda engedanage kɔnɛ 1 wɔci 3ɔna, kɛ’it ɛlige.
Dhoyɔ indì klit haubbaaneyna, kɛlɛlliyɛ engedanage kɔnɛ 3-5ɔ. Edɛ ɛlɛllɛɛmu inyu
totòyna, mòyɛsɛna, erngesse yellɛnɛɛmu aya.
Yɛ’ɛsɛn
1. maja
2. Ge goshana yelɔ ga :Yɛmbɛriyo
3
- lɔɔm kopojɔ
- ge ngodhi lɔɔm jaareyɔ ga :dumatage waalaa bibidaa
3. Jambulac - madheccenɛ kɔnnɛɛ sayɔde biyde iyke wɔcɔɔ, de tɔngunɔ oo de modoroyɔ.
Jambulac sabɔ yɔng iykɔ tubhushkitɔ dɛshinɛnɛ kɛna kabareyge lɔngke totuway oo kɔɔray.
Engedana 4 oo 5 dha tasidegɛna, tolɔ bhunde ɔdinɛɛmu dhaalɛsɛ ke eet teek. Pɔskajɔmu ayì
engedanage ilɔlɔyunɔ, kɔnɛ 1-4ɔ ke dɛshade tuwoonna, kɛdɛshitna; kutidiyɛɛ.
Shambata 1, Ungoc 2
shɔ’ɛn
ɛlian ɔ’ɛn
kɔnɛn
Dɛshade tuwoon
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! dɛshade tuwoon iyey edu oo icɔcɔnda moydo bhunde kooniboy.
3. Ɛlian ɔ’ɛn
Mɛnde iɔcɔnnɛɛee! indì icɔcɔnda kɛdɛshit engedanage kɔnɛ 1 wɔci 6 ke dɛshade
kipiliyna, kɛdɛshidu. Tolɔ moyɛsɛw teekɔ ge ɔdinɛɛ ayì ke dɛshade tuwoona,
kɛdɛshitna, kutidiyɛ.
Yɛ’ɛsɛn
1) g, 2) h, 3) c, 4) dh, 5) i 6). b,
7) a, 8) c,ʼ 9)bh, 10) e, 11) Ɛ, 12) d
4. Kɔnɛn(dedi30)
4a. Tudac kɔnɛn(dedi20)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Indì kɔtɔɔnit lɔ’ɔge al gɛrɛɛ tudac ilɔlɔyunɔ, kalit shɛshshɛ katke
lɔ’ɔ suppaana ramngana, kirɔrtɛ ke dɛshade kipliy. Dhoyɔmu ishɔsɔ’ɛsɛ yɛ’ɛsɛdɔdiy
koya karakɔ teek.
4
Yɛ’ɛsɛn
Maja ga angge ngodhi oo goshana, lɔɔm kɔrɔnggey.
Yɛmbɛrit ga zarade dumajunde goshana lɔɔm kopojɔy. Goshanec balle nɛy wocna, wocna,
teeliyɛboyɔ, nen oo woc tatac balinya, maja oo kirinatamui, uwadɔ. Balgede tomokke alke
kɛllaa yellɛnɛɛ wɔckɛna, sutkaboyɔ, pɔskajɔ nyak shini woc ngɔrɛgde bollon ɔ. Wocmu cua
cim jambolacna, sidɔge shɔk tɛlɛcce k’alayɔna, kɔmdinɛdɔ. Bole ɔngɔn dirmac karak baa
yɔng riibhiyɔ karena, yiske sabɔ cɔɔritna, cua zukte bolleymu. shɔkna, hayɛdɔ.
4b. Higgide kɔnun(dedi. 10)
Enget(?)
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! Tʼɔgade iyke engetɔ ke gɛdɛshinɛnɛ balgede lɔ’ɔ alke engetɔy ya
ɛlɛsɛ kudhullɛskɛ teek. Dhoyɔmu indì kɛrsidɛ engedanage al masapigededegɛɛ teekɔ
t’ɔgade iyke ngetɔ molle yɛllɛnɛɛ. Kel bhonongi, ayì ke dɛshade tuwoon.
Shambata 1, Ungoc 3.
shɔ’ɛn
Zèri uwɛn
Isha’ar
Dɛshade tuwoon(dedi. 5)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Dɛshade tuwoon iyey mòyɛsɛ icɔcɔnda teek.
5. Zèri uwɛn(dedi10)
5a. Tudac tàsi (dedi.2)
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! Tudacce sbɔdenɛ iyke“Rɛ’ɛnde ngodhiin’’ ai song ɛli katangi,
tèngna, kɛɛ’idu.
5
yɛ’ɛsɛn
Ɛli rɛ’ɛnde ngodhiinɔ: angge goshana oo ngodhi rɛ’inɛnɛɛ oo angge balgede bole koon
gamnɛɛ oo woc koon ngesɔ rɛ’inɛnɛɛ.
5b. Tudc zèri (dedi8)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Indì icɔcɔnda kallo ramang ramangboy.
Tolɔ indì koyda tudacce sabɔdenɛ se ne“Rɛ’ɛnde ngodhiin’’ hɛnyɛɛna, kezeridu. Edɛ
zeriɔ inyu totòyna, ishar zeridegɛ. Zeriɔdegɛna, tambimui, indì kɛɛmdɛsɛna, kezeridu.
Zeriɔdegɛmu molɔ de kumejana oo tɔgaa alɛɛ ai wɔngna, zeri niyɛi, mòyɛsɛna,
tambiɔmu kɛɛmdɛsɛ.
Pɔskajɔmu imɛsɛ komacna, hay tuwokɔmu kezeritna, kicɔcɔnidu.
6. Icɔcɔn tu’ɔge: Isha’ar
6a. Isha’arɔ sbb’ɔ(dedi.5)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Indì icɔcɔnda kezerit ɛliangiya hay karakɔ masapigede degɛɛ teek
tasiyɔ!
nyak , ngesi, mɛrɛt, bulang, nɛyɛn, cʼɛptɛsiɛ
6b. Tudac isha’ar(dedi. 5)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Zeriɛsɛ tudac tiʼinina, tèng bhunde shi’aana, kɛ’idu. I’ac:
Moyowɔ,iykɔ Mɔri oo Soydi hayɛ katangi? Moyuwɔ iykɔ zukte Yelage or Mɔri oo
Soydiyɔ indi niyɛi? Dhoyɔ zerìyɛsɛna, pɔsa.
Tuadc sabɔ- NɛyɛndeYelge oode kamana
Ilanga kingi wunyje lɔngke Yelagey oo bolede lɔnke Kamanay geeny ale. Edɛ ramtiyak
yellɛna, hinke ngesi. Edɛmu nɛynɛna, cua shishiktiyɛɛboy. Nɛbhagediyamu hayna, ɛlɛsɛ
zuktegegɛ teekɔ, zoomu igomdaaboy. Balgede edɛ nɛynɛna, igogomnɛɛ tatackaa maja oo
balinyaboy. Dɔngɔ tolɔ shau guru bhunde yellɛnɛɛ dambigiɔ muuk kɛlla oo ge ayaymu zoo
tɔɔndɛsiyɛɛ wɔcɛnna, sutkaaboy.
6
Kiyhɛnyɛmui, woc oo tude koonide kamanamu tataktiyɛɛboy. Edɛmu cua totoydiyɛ yokɔc
oo way.Dɔngɔ c‘ua ngɔnigegeɛ Kamana Soydi oo Mɔri shikke aa muuk sutkiɛboyɔ, shɔk
anggegɛ aliyɔ rɛ’unɔna, hatiɛ cʼɛptɛsiɛ wojok.
Edɛmu ane katuga, ke sabut ɛlɛllɛ ya karakna, gìsha’ari!
Soydi: Mɔriyee! ketengeny angkoon.
Mɔri: Hiyee! tenganybɛ.
Soydi: Gɔtinɛdegey Kamana cʼua hinke gamnɛɛy inyu shiydɔ rɛɛ? Wocmu rɔnga gaydɔ rɛɛ?
Mɔri: Ee! kishiyna, wocmu rɔngagenyɛ ga Yelagey.
Soydi: Ade gaydɔ! Na anyi katasiy bhutkoonɔy.
Mɔri: Baa ande tasíyɔ akatang?
Soydi: Ade dambigedegey de mɛ’ɛnun gade gɔtinɛdegey gamnɛɛ, ede ge galke ninasage
wojjonɔ, bhunde simnɛ ortegey iyɔy.
Mɔri: Yɔngɔ ɛliɔ yɔng ade ga maante rɛɛy iyɛɛ cua bhunde yellɛnɛɛ akatang?
Soydi: Ga angge rɛ’unɔ, Dumata oo maja cɛmɛsɛni.
Mɔri: Soydiyee! ɛlií shunɔna, anggiya yellɛnɛdɔ rɛɛ. Na yɛnɛ ke anyiyɔ majaganyu ga
mɛriyɛy gèyɛ minen gajiɔ?
Soydi: Anyimu dumataganyu ge mɛri ale. Nɛbhagediya gɛlɛsɛ hayaa teekna, gùnguny tilade
wɔlɔ tiinina, gòsobhaboyna, gɔshɔkna, baarɔ ippage gèy.
Mɔri: Hiyee! Anyimu cua kiyi haakay. Edɛ cua siyhɛnyɛna, shishiktiɛɛboy.
Tolɔ ɛlɛsɛ haydegɛ saakkul teekna, arsanaa, kɔ bhunde ɛliyɔ, hatuwaa.
Edɛmu Soydi shɔk dumatage alke bashawuradiyɔ, bhushɔ oo dumtage bibidaa wallaa
jaarunɔna, Mɔri shɔk majana, hatiyɛ. Edɛ cua hay dhul liyokɔ zoo nɛbhade iyɛre
tataktiyɛɛboyɔ, gayke ngunyke bulang oo woc rɛɛyna, dhadaa ke kɔmɔnna, ititndaa oo
Yelageboy. Edɛmu orrɛ oo Yelagena, cʼua bulngna, baa arasɔ rirɛsɛ majageny ke curi
kɔrɔngdamuna, rɛk dumateymuna, sutkaboyɔ, pesh ungoc kɔnangna, yɛmdaa way.
Kiyhɛnyɛmui ungocce iyɛre zoo ajinɛɛ dhulaa. Dɔngɔ cua zoo hayke ngunyɛ wocɔ, nyakte
wojjon shɔk ngɔrɛde bollonɔ zalinɛɛ wu’ejunɔna, hatuwa. Edɛmu ungusna, siyɛke bhɛlɛdɔɔ,
zoo ibha wocna, hinke ajiyɔ, nyak bɔcʼa woc sabɔboyna, wudhaa rɛɛ ngɔrɛgemuboy. Wocmu
cua zoo ibhana, aydiɛɛboy. Woc balgede zoo ibhana, ajinɛɛ, nen cua sidɔge shɔk tɛlɛcce
kalayɔna, kɔnɛ baa kede se sirr sirrɔna, hatuwaa. Nɛbhagediyamu gamɛn oo ngesɛnde
kamana oode Yelage pɔsinɛ ke metiɛnyɛ.
7
6bh. Isha’arɔ tolɔ(dedi.5)
1. Yelage oo Kamana nɛynɛna, teeliyɛboyɔ, tatac katang? Yɔngɔ tolɔ cua hayna,
ɛllɛskɛu nen?
2. Ge ɛlɛllɛna, hay rɛk wocɔ anenaang? Angge rɛ’ɛɛ, katang?
3. Balgede zoo ibha wocna, ajinɛɛ, Yelage sidɔge shɔk katang? Bolewo?
4. Kamana oo Yelage teeliɛboyɔ hayna, ɛlɛsɛ zuktegegɛ kiang? Kɛlkɛlliyɛ hubbaaney.
7. Higgide ɛliin(oo dɛshade tuwwon )(dedi.10)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! rɔngage enɛy ke ga rɔnge ge lelege kɔnnɛ pidɛligede buytɔna,
gèzeriyɛ zoo, baa, mol, kɛginya ɛli-sabɔ.ooge ayɛymuɔy ya ɛlɛsɛ icɔcɔnda shɛshshɛ
kudhullɛskɛ teek. Dhoyɔmu indì kezerit taudacce iy masapigededegɛɛ teekɔna,
kɛbɛrta ɛliange alke rɔngage enɛyɔ ge bhon 5ngina, kɔtɔɔnitna, kirɔrtɛ. Mòyna, kel
bhonenongɔ ayìke dɛshade tuwoon.
Yɛ’ɛsɛn
1. Bandemu
2. Bala
3. Olmu
4. Decca
5. Elle keeni
Shambata 2, Ungoc 4.
Bhonɛsɛnde tɛbhinɛ icɔcɔnɔdiyaa
Icɔcɔnɔdiya tollɔ icɔcɔnda gay
Gay apalaage mɛʼɛnunɔ dambiɔ
Gay bhunde apalaage dambiɔ kenyjinɛnɛɛ
8. Zèri (dedi30)
8a Engedanage gùdhulɛ zertajakɔ(dedi5)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Indì icɔcɔnda kɛlit apalaage dambiɔ ageyi. Tolɔ ògɛ kat taside
zertajunɔ teek.
2 Zoo seke apalaage dambiɔ hɛnyɛɛ, zoo cim minen minen?
Gɔrɔgediya mu indì kɛlitna, pɔskajɔ ɛlɛsɛ bhunde gayiɔ teek!
8
8b Tudac zèri (dedi10)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Ayì icɔcɔnda goriyoge hiniɔna, kezeritna, inyu moy uwɛndegɛ!
Cɛmɛnde dambiɔ
8bh Yɛʼit engedanagiya nguny zertajɔɔ! (dedi 15)
1. Apalaage dambiɔ ke untɔyi, zoo gɔngɔ mu iykɔde dambidegɛ untɔgaana, zooy genyɔ
teek yellɛnɛ apalaagegɛge dambiɔ, nɛbhade kaley ga angge zooge ayɛyɔ gayɛɛ.
Yɛʼɛsɛn
Angge mɛʼɛnunɔ ilodunɔga maja, kukiyo, dumata, sapi bɔcʼɛn, jambulac oo angge ayɛy mu.
8d Tudac moyi(dedi20)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Tèng icɔcɔnda engedanage bhon sizzi wɔcʼi wuuci tudajɔna,
katasido bhunde gayɔna, kɔtɔnitna, kirɔrteny!
Shambata 2, Ungoc 5.
9. Ɛlian ɔʼɛn (dedi10)
Ɛllɛ nɛbhade ɛlianugiyana, ayidɛ ɔʼɛndegɛ!
Dambiga ande ilanga iyke ɛguna, zoo gayɛ zoo gɔngɔ
Dobit ga ande zoo cut kɛdɔna, jɔya ogora oo apalade cɛmunɔ.
Wushga ga ande zoo dɛshi sʼoptiogena, tuma hakɔ kaanɛ maa rɛak
Madhecga ande zoo kɔn kudhɛrɛgena, bhang rɛʼɛgena, woyage siʼinɔ cimɛ shinay.
Jambulacga ande dambigede mɛʼɛnun kingi balgede ane woya cim shinaa zoo kɔn bhunde
shinage ayɛy alɛɛ kiy karrey. Kʼabale ga apalade kingi zoo cimɔ cim kiy bonde kooniy.
Galpacga kɛdɔde dobit jɔynɛnɛɛ
Yɛʼɛsɛn
c 1, cʼ 2, a 3, bh 4,
b 5, dh 6, d 7,
9
Ayidɛ ɔʼɛnde ɛlianugiya iʼajinɛɛ al karakɔ!
1. say= gogu 2. shɔltʼa= bɛlshit 3. bhurujinɛ = bɔlɔʼinɛ
10 kɔnɛn (dedi30)
10a Tudac kɔnɛn (dedi20)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Indì icɔcɔnda kɔtɔnit lɔʼɔ sʼuppage bhon ramangi nɛbhade Bukura
oo Lakana, kɛllɛna, kirɔrtageny inyuna, dɛshido bhunde kooniboy.
Iʼac
Mɛʼɛney apalaage dambiɔ hɛnyɛ zoo seengna, edɛ gay sabɔge teek ke aplaage mɛʼɛn cimɔ.
Apalaage kingi mɛʼɛn cimɔga joni, dobit, woshkit, kʼabale, apalade iyke bontutɔ ooge ayɛy
mu.
Apalaage metanunɔ zoo ɛllɛna, shishiʼinɛkege dambide mɛʼɛnunɔɔ ale. Edɛ gɔngɔ mu zoo
bhulɛsɛ balgede murdide waraday, zooni, kilili oode baʼalioge ayɛyɔ aliɔ.
Cɛmɛdɔde kingunɔ teek apalaage zoo cimɔ ai kenyjinɛ hɔngɔnagena, zoo cim niyɛi,
icɔcɔndage lɔngke Bukura oo Lakaa al kipilio illɛɛ ɛllɛ bhunde koonina, gòdhodhoy.
10b Higgide kɔnun (dedi10)
Ayì icɔcɔnda komacna, kɔtɔnda lɔʼɔge bhon wuuciboyna, kɛrsidɛ tʼɔgaa teek!
Iʼac
Dobit kenyjinɛ kɛdɔgede?
Apalaage kingunɔ, dɛshinɛ
hɔngɔnage?
Bukura oo Laka ɛllɛ nɛbhade
anganun?
Woshkit zoo cim bhuɔ koo tuntɔ?
Shambata 2, Ungoc 6.
11 Zèri uwɛn (dedi10)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! indì icɔcɔnda kezerit lɔʼɔ sʼuppage edu kɔno kɔmɛn 10nɔ alke
ramangɔ moyok oo tʼɔgaage lɔʼɔny kal suutna, inyu yɔng dhadhaya!
10
Mɛʼɛney apalaage dambiɔ hɛnyɛ zoo seengna, edɛ gay sabɔge teek ke aplaage mɛʼɛn
cimɔ. Apalaage kingi mɛʼɛn cimɔga joni, dobit, woshkit, kʼabale, apalade iyke bontutɔ
ooge ayɛy mu. Apalaage metanunɔ zoo ɛllɛna, shishiʼinɛkege dambide mɛʼɛnunɔɔ ale.
Edɛ gɔngɔ mu zoo bhulɛsɛ balgede murdide waraday, zooni, kilili oode baʼalioge ayɛyɔ
aliɔ.
Cɛmɛdɔde kingunɔ teek apalaage zoo cimɔ ai kenyjinɛ hɔngɔnagena, zoo cim niyɛi,
icɔcɔndage lɔngke Bukura oo Lakaa al kipilio illɛɛ ɛllɛ bhunde koonina, gòdhodhoy.
12 Icɔcɔn tuɔʼge ɛli
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Indì icɔcɔnda kɛlit apalaage dambiɔ al tudajɔde Bukura oo Laka
ɛllɛniyɛɛ oo angge apalaa gɔngɔ dɛshinɛnɛɛ muukna, pɔskajɔ yɔng inyu dhadhaya!
13 Higgide ɛliin
Indì icɔcɔnda kisanit ɛliange alke rɔngɔge gaynɛɛ, rɔngɔge enɛy, oo ɛlide dɛshay kal
molɔdegɛ suut!
Rɔngɔge gaynɛɛ Rɔngɔge enɛy ɛlide dɛshay
baʼali
dambi
dobit, jambulac, ogora, apala,
sʼoptio, woshkit, galpac, joni
Ungus, uwadɔ, gay,
cim, kenyji
Shambata 3 ungoc 7
Bhonɛsɛnde tɛbhinɛ icɔcɔnɔdiyaa
Icɔcɔnɔdiyatolɔicɔcɔnda:
Gay ɛlian bhɛlbhɛl oo kenyji
Uwa tudacce kɛmtisiinɔ zèri oo ɛliyange nguny zertajɔɔ ɔʼɛn
Gay kɛmtisina, dɛshi dhɛmɛsɛdana
Yɛmɛsɛ tudacna, zeridɔ
Engedanage nguny zertajɔ oo ɛliyange alke marta oo zertaamu dɛshidɔ
11
Kɔn tuda lɔʼɔ sʼuppaanage ramangi ejugona, uwadɔ.
Shɔʼɛn
• Ɛlian dɛshi
• Tuadc
14. Ɛlian gayɛn (dedi10)
Ɛliyan kenyji
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! Indì icɔcɔnda kekenyjit ɛliange bɛlbɛhɛlɛɛ al masʼapigede degɛɛ
teekɔna, kumurdit kat bhunde koonina, ge uwangi aley dɛshiɛsɛ kudhullɛskɛ teek.
Dhoyɔ iʼajɔde ajinɛɛ yɛʼɛsɛnda gagiya hay karakɔ.
Iʼac – cɛ-mɛ-nɛ-ta-gi-ya cɛmɛnɛtagiya
shu-shu-ʼi-nɛ shushuʼinɛ
ka-ya-ka-yaa kayakayaa
tʼang-ka-ray-nya-na tʼangkaraynyana
gan-du-bhu-bhe gandubhubhe
ɛr-sɛ-sɛɛng-na ɛrsɛsɛɛngna
rɛ-ʼɛn-de-gɛ-mu rɛʼɛndegɛmu
15. zèri
15a. Engedananageal zertacjɔsabɔɔ(dedi5 )
Mɛndeicɔcɔnnɛyee! Tèng icɔcɔnda engettiya iy karakɔna, kɛʼidu! Dhoyɔ mu
icɔcɔnda kezerit ɛliayange al masʼapigededegɛɛ teekɔ tasiyɔ
1. Cɛmɛnde dambiude mɛʼɛnunɔ ade iy niyɛy?
1. shushuʼinɛ
2. Cɛmɛnɛtagiya
3. bondut
4. woshkit
5. dobit
6. gandubhubhey
7. buwataa
8. tʼangkaraynya
12
9. kayakayaa
15b. Tudac zèri (dedi10 )
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Indì icɔcɔnda kezerit tudac lɔʼɔ sʼuppaaney moyok untanna,
keenɔge kɛtɛytna, hɛnynyɛna, katasido bhunde dhulɛsɛɛ. Dhoyɔ mu ìbha icɔcɔnda
kɔnang kɔnang kɔɔkna, kezerit lɔʼɔ sʼuppaanage ɔdinɛɛ. Inyu mu erngèsna, zerìna, ge
tambiyɔ mu indì kɛɛmdɛsɛna, kishɔshɔʼite jugona, kezeridu!
Cɛmɛnde dambiude mɛʼɛnunɔ zoo yelɔ
15bh zertajɔ tolɔ (15 minutes)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Indì icɔcɔnda kɛɛʼit engedanage wuny masʼapigede degɛɛ
zertajɔ teekɔ!
Yɛʼɛsɛn
1. kʼɛri sabigegɛ cʼɔrɛ kede shɛk gɛrɛɛna, kʼɔrɔngɔge mu ɛrsɛsɛ majage alke cʼiiyuɔ ooge
alke dirmaa, dhumbarit oo bucceniya kopojɔ muna, meta bhulɛsɛ bula teekna,
bhuwɔmu cim tʼangkaraynyana, dhoyɛ kudhɛrɛde kortɔ teek.
2. Isitte dumatunɔ ngodhige ane kengeytongɔ isit balinya ramang ramang sɔ sidɔgena,
majage kʼɔrɔngunɔ mu gemɛri ɛrsɛsɛɛng.
3. dɛshinɛ shiyayge alke bɛlshiyɔ oo shiyayge alke kayakayaa oo buwataa
4. sayatage shushuʼinɛɛ, woshkit, bondut oo dobit.
5. Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Indì icɔcɔnda kalit hubbaaneyna, kɛlkɛllɛ engette iy wuujeyɔ
bhunde koonina, kaydɛ taside dhulɛsɛɛna, a ɛlɛllɛ teekɔ totòy keendegɛna, hubbaney
ibha kɔnang kɔnangna, kɛlit bhunde enga dhulɛsɛɛ.
Shambata 3, ungoc 8
Shɔʼɛn
Ɛlian ɔʼɛn
Kɔnɛn
13
Dɛshade tuywoon oo iyey (dedi5 )
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! Dɛshade tuwoon iyey mòydo bhunde kooniboy.
16. Ɛlan ɔʼɛn(dedi10 )
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Indì icɔcɔnda kɛdɛshit ɛlianyge alke marta ɔʼɛndegɛna, pɔskajɔ ge
tambiy aley dɛshit bhunde kooni!
Yɛʼɛsɛn
1. ishɔltʼi pɔʼɛn
2. cɛmɛn multung
3. mɔdhdhɔsi kɔkkɔru
4. isit naʼɛn
5. kenyji bolboli
17. Kɔnɛn (dedi30)
17a. Tudac kɔnɛn (dedi.20)
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! Imɛsɛ icɔcɔnda komacna, kɛlit tudac bhunde dhulɛsɛɛ! Dhoyɔ indì
icɔcɔnda kadhada lɔʼɔge idibisiɛ sɛntʼɛrɛjiɔ iy kelele, keen oo pɔskacɔna, kɔtɔnitke
angkʼɛsina, kirɔrteny. Dhoyɔ indì kɛlina, edɛ ilopɔ inyu totòyna, moyɛsɛna, erngesse
yellɛnɛɛ mu ayaboy.
17b. Higgi kɔnɛn (dedi.10 )
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! Indì icɔcɔnda komot lɔʼɔge kɔno ke lɔʼɔ sʼuppanaa pidɛlioge
kɔnnɛɛ isittegɛna, kirɔrteny. Bhunde yellɛnɛ ishɔshɔki iyey ishɔshɔʼɛsɛ teek. Dhoyɔ mu
tʼɔgaage yellɛnɛɛ indì icɔcɔnda komot lɔʼɔ sʼuppade edɛ kɔnowɔna, kɛrsidɛ tʼɔgade iyke
kʼumecɔ teek!
Yɛʼɛsɛn
1. Icɔcɔn tuktegey bhonɛsn akatang?
2. Shigini inyu koy hide?
14
3. Mɛnde zeri masʼapiyɔ anen?
4. Inyu limi katang?
Shambata 3, ungoc 9
18. zèri uwɛn (dedi10)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Indì icɔcɔnda kalke ramang ramangna, kezerit tudac lɔʼejɔ
sʼuppage sʼuppage! Balgede zeriɔmu kezerit tambi untan tʼɔgaage moyoguny kal
suutna, totòy hica keenɔgena, bhunde iy gɛrɛi, iyei indì edɛ saptegɛ kishɔshɔʼit cʼua kiy
suut!
19. Icɔcɔn tuʼɔge ɛli (dedi15)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Indì icɔcɔnda kɔnang kɔnang kezerit tudacce iy shambata
kɔnangɔ sabɔdenɛ se ne“Cɛmɛnde dambiude mɛʼɛnunɔ zoo yelɔʼʼ hɛnyɛɛ lɔʼɔ
sʼuppagena, aa sutɔ, indì edɛ kɔnang kɔnang kɛlit tuwɔge. Dhoyɔ bhunde edɛ tambiy
iyeyi, ishɔshɔʼɛsɛ tuʼɔge teek.
20. Higgide ɛliin (dedi10)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Rɔngage enɛy kega rɔngage kɔnnɛ pidɛligede buytɔna, gèzeriɛ zoo, baa,
mol, kɛginya, ɛli-sabɔ ooge ayayɔ muɔy ya ɛlɛsɛ icɔcɔnda shɛshshɛk kudhullɛskɛ teekna,
dhoyɔ indì kɛɛmitna, kezerit taudage edu icɔcɔno shambatage kɔnangey oo ramangeyɔ iy
masapigede degɛɛ teekɔna, kɛbɛrta ɛliange alke rɔngage enɛyɔge bhon 10nina, kɔtɔɔnitna,
kirɔrtɛ. Inyumu mòyina, kel bhononngi, ayì ke dɛshade tuwoonna, kɛdɛshitna, kutidiyɛ.
15
Icɔcɔn 2 Zooge gaynɛ Isportigede jorunɔɔ
Shambata 1 Ungoc 1
Shɔʼɛn
Bhonɛsɛnde tɛbhinɛ icɔcɔnɔdiyaa:
Icɔcɔnɔdiya tolɔ icɔcɔnda gay:
zooge gaynɛ isportigede jorunɔɔ
Tudac zèrina, yɛk engednage nguny zertajɔɔ
Ɛlian ɔʼɛn
Tudac kɔnɛn oo Higgide kɔnunna, kɔnna, irɔrrɛdɔ
Isha‘ar tuadacna, yɛk engedana
higgide ɛliin: Enɛde lɔ‘un oo mitade lɔ‘un
Tudacce Hayle Gɛbirɛsilase
ɛlian dɛshi
Zèri
1. Ɛlian gayɛn(dedi.10)
bonage ɛliin itìtin
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! bonage ɛliin katke ɛlian itìtin songke a niyɛy nɛbhade iyɛre
kipiliyo haccanangey icɔcɔndaaboyɔ metta tèngna, kɛʼidu. Dhoyɔ iʼjɔdiya ajinɛɛ indì
kititinit bonage ɛliingiya hay karakɔ katke ɛlian. pɔskajɔmu ɛlɛsɛ yɛ‘ɛsɛndagiya hay
karakɔ kudhullɛskɛ teekna, cʼua òk icɔcɔnde dhoyɔ.
16
Iʼac: Itopiyage I-to-pi-ya-ge
Engedana yɛ‘ɛsɛn
1. ki-li-li-ge-de kililigede
2. ki-lo-me-ti-ri-yo-ge kilometiriyoge
3. sham-pi-yo-ni-yo-ge shampiyoniyoge
4. ma-ra-to-ni-ge-de maratonigede
5. ra-ma-tin-de-gɛ ramatindegɛ
6. jo-rɛ-na-ta-ge jorɛnatage
7. wor-ki-yo-mu-boy workiyomuboy
2. Zèri(dedi. 30)
2a. Engedanage gùdhulɛ zertajakɔ(dedi. 5)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! tèng icɔcɔnda engedanagiya hay karakɔna, kɛʼidu!
1. Jorɛn akatang?
Dhoyɔ indì kezèrit masapigededegɛɛ teek ɛliangiya hay karakɔ tasiɔ!
shampiyoni shal bagiti
maratoni jor baa kumbulok
2b. Tudac zèri(dedi.10)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! zriɛsɛ tudac nun bhunde bhon lɔʼɔ sʼuppa kɔnangi, teek. Dhoyɔmu
ibha icɔcɔnda kɔnang kɔnang kɔɔkna, kezeridu. A zeriɔ inyumu erngesna, molɔde
tambiyɔmu indì kɛɛmdɛsɛna, kishɔshɔ‘it zeriyɔ ejugo.
Zertac sabɔ: Tudacce Hayle Gɛbirɛsilase
2bh. Engedanage al zertajɔ tolɔɔ(dedi.15)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! tèng icɔcɔnda engedanage al masapigededegɛɛ teekɔ 1,2, oo 5 na,
kɛʼit ɛlige. Dhoyɔ ngarngar icɔcɔnda kalit hubbaaneyna, indì kɛlkɛlliyɛ engedana 3 oo 4
ke dɛshade hubbay. Edɛ dɛshi teekɔmu inyu totòyna,imɛsɛ komacna, ergesse yellɛɛmu
ayà.
17
Dhoyɔ tèng icɔcɔnda nɛbhade zooge gaynɛ isportigede jorunɔɔna, kɛllageny lɔ‘ɔge
bhon wucina, tɔɔn yɔngɔ sɛledage.
Pɔskajɔmu indì kɔtɔɔndɛsɛ dɛptɛriyogegɛ teek.
Tàk Ya: moyí oo iykɔ kel bhonenongna, shaw pɔsongi, ajíke dɛshade tuwoonmuna, uwandɔ.
Yɛʼɛsɛn
Itopiyage kililigede Oromiyaa zoonigede Arsiyɔ katamagede Asɛslaa.
kɔnɛsɛ bɛrgde nen jor jorɛnatage bibidaa shampiyoniyɔ ooge martoniyɔɔ
Dha iloptegɛna, tolɔ dhaalɛsɛ bhunde ɔdinɛɛ teek.
Bɛrgange nen gaynɛnɛ shɛshshɛ gage shal kalit dhodhoyɔɔ
- bɛrgu: 1993, 1995 oo 1997.
Gaynɛ ke leliyɔ ga bɛrgude iyke 1984 de jor jorɛnatage ramatudaa alke ḿ500, 5000
oo 10,000. Dhoyɔmu dha tasidegɛna, bhunde ɔdinɛɛ dhaalɛsɛ.
Shambata1, Unoc 2
shɔʼɛn
Ɛlian ɔʼɛn
Kɔnɛn
Dɛshade tuwoon oo iyey(dedi.5)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! dɛshade tuwoon oo iyey moydo bhunde kooniboy!
3. Ɛliyan ɔ’ɛn(dedi.10)
ɛliange ca’idaa
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! indì icɔcɔnda kɛdɛshit engednage kɔnɛ 1-6 ke dɛshade kipiliy.
Dhoyɔ mòyɛsɛna, aya raytiyoboy. Pɔskajɔmu ishɔshɔʼsɛ yɛʼɛsɛndaneygiya al kariyɔ
teek.
18
Yɛʼɛsɛn
1. jorɛnde isportiyɔ
ramatindenɛ rɛniyɔ
2. mɛnde shal ke lele
bagitiyɔ koonɔɔɔ
3. baa kiring,
4. kumejak,
5. hubba alɛn, 6. rɛni
4. Kɔnɛn(dedi. 30)
4a. Tudac kɔnɛn(dedi.20)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! indì icɔcɔnda kɔtɔɔnit sɛntʼɛrɛji daptariyogegɛ teekboy. Dhoyɔ
indì kidbisit baade Hayle rɔksinɛnɛɛ oo bɛrgude rɔksinɛnɛɛ, icɔcɔn oo jorɛn
kɔnɛsɛndenɛ oo tudac t pɔskaccenɛ. Edɛ idibisɔmu inyu totòyna, erngesse
yellɛnɛɛmu ayà. Pɔskajɔmu ishɔshɔ‘ɛsɛ yɛ‘ɛsɛdɔdiya koy karakɔ teek.
Bhunde rɔ‘ɔsinɛnɛɛ
oo bɛrgu:
Rɔkisinɛ Itopiyage teek kililigede Oromiyaa, zoonigede
Arsiyɔ, katamage de Asɛllaa, taysɔde baaroyɔ ungoc 10
bɛrgugede iyke 1966
Icɔcɔn oo jorɛn kɔnɛsɛndenɛ kɔnɛsɛ balgede iyke wocɔna, koy kesse icɔcɔnunɔ jor tuntɔ
sɔng. Nenmu jor kilometiriyoge bhon 10nina, meta wɔc‘idɔ.
Nen sut icɔcɔnna, yɛma tuwookɔ joro bhundɔngɔ.
Nɛbhgediya yamu indiwaa nen kuwa jorɛnde buytɔmuboy.
pɔskac Nen ga mɛnde tasi limongi
4b. Higgide kɔnɛn
Ngarec(,)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! tɔgade iyke ngarecɔ ai song akatangi, iyɛre kipiliyo haccanangey
teek icɔcɔndaaboy. Nɛbhagediyamu tèngna, kɛlidu. Dhoyɔ ayì lɔ‘ɔ suppanage al
masapigededegɛɛ teekɔna, kɛdɛshidu. Moyina,iykɔ pɔsongi, ayì ke dɛshade tuwonna,
kɛdshitna, kutidiyɛ.
19
Yɛ‘ɛsɛn
Hayle tàsi limna, gayong. Ande kun tuktenɛ wadakɔ gane kuwandɔ hɛnyɛ sɔ. Bhunde
tɔɔnɛsɛu teekɔ, mir gicna, dhulɛ pɔskajak sɔ. Nɛbhagediya edumuna, bhunde tasiyɔ tasi ke
limona, kɔ bhunde Hayle set ne kuwandɔ hɛnyɛna, ilobhitti, gic mirɛdɔ dhulo pɔskajɔmuna,
uwanodɔ.
Shambat 1, Ungoc 3
shɔ‘ɛn
Zèri uwɛn Icɔcɔn isha‘ar Higgide ɛliin
- Enɛde lɔʼun oo mitʼade lɔʼun
Dɛshade tuwoon(dedi.5)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! dɛshade tuwoon oo bare iyey inyu oo icɔcɔnda moydo bhunde
kooniboy.
5. Zèri uwɛn(dedi. 10)
5a. Zeriyɔ sabbɔ(dedi.2)
Tudace Hayle Gɛbire Silase
Mɛnde icɔcɔnnɛɛyee! Tudacciya sabɔdenɛ bhangnɛ tunɔ giriyokɔ songke ɛli nɛbhadey
tèng iɔcɔndana, kɛlidu.
Yɛʼsɛn
Tudac ɛli nɛbhde Hayle rɔ‘ɔsɛttenɛ icɔcɔn kɔnɛsɛndenɛ oo jorɛnde jorna, shalna, gaynɛ
baage baa kumbulokɔ.
5b. Tudc zèri(dedi.8)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! indì icɔcɔnda kalit ramang ramngna, kezerit tudac kede moyok
al tuntookɔna, dɔɔng komoyɛsɛ tambide dɔɔngiyɔ. Edɛ zeriyɔ totòyna, mòyɛsɛ
zeridegɛ tɔp iyɛn oo bhunde tɔgaa alɛ wɔngɛndegɛna, yellɛnɛ erngesmui ayaboy.
Dhoyɔ ge al ramang ramangɔ teek ibha kɔnang kɔnangna, a zeriyɔ iynu dhadahyɛsɛ
zeridegɛna, bhunde tambiɛɛmu indì kɛɛmdɛsɛ kezeritna, kuwada ejugoboy.
20
Pɔskajɔmu ɛlɛsɛna, hay origegɛɛmu kezeritna, kicɔcɔnidu.
6. Icɔcɔn Isha‘ar
6a. Isha’arɔ sabbɔ(dedi. 5)
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! indì icɔcɔnda kezerit ɛliangiya hay karakɔ masapigededegɛɛ teek.
naasi, shal, biri, jorɛn, isporti
6b. tudac isha’ar(dedi5)
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! zerìyɛsɛ tudac tini bhunde bhon lɔ’ɔ suppa kɔn;angɔna,
tɛyaboyna, tèng tudac ɛli katangi\na, kɛ’idu. Dhoyɔmu zerna, pɔsa.
Tudac sabɔ- Jorɛnde Sʼɛganesh Ababa
Wunyje zoo zerke Sʼɛganesh Ababay iye. Nen zuktegenyɛ rɛmɛs Bacumage wa gɔrɔ koy
kesse icɔcɔnunɔ gɔrɔge bhunde zoo hayɛ yedokna, kojɛnɛ maa. Sʼɛganesh metta
bɛrgudenɛga tɔmmɔn oo hacʼcʼanang. Sʼɛganesh Ababa ga wunyje Mɛʼɛnit Goldiyage zoo
gay isportigede jorunɔy. Sʼɛganesh rɔksinɛ Bacumage bɛrguaneyge alke 1993. Shubhunɛga
Ababa Mɛkuriyana, haydenɛga Itinesh Dɛmise. Sʼɛganesh Ababa ga wunyje shik bhunde
jɔnɛ oo shubhunɛ ɛliɔ shɛshshɛna, dɛshiy. Sʼɛganesh Ababa tasidenɛde jorun ilanga sabbɔ
untɔ. Ande indi kilop jorɛnna, kokke wunyje uwa jorɛnɔ ga ngɔnɛ Dɛrɛrtu Ababa.
Ngɔnɛga wunyje ilanga ya sabak jorina, nen orɔ cʼua tɔɔnɛsiɛ jorɛn. Sʼɛganesh Ababa kɔnɛsɛ
jorɛnɔ iy kipilio isaabɔ. Sʼɛganesh kɔnɛsɛ jorɛnna, gaynɛ zoonigede Benci Majiɔɔga
bɛrganeyge alke 2006-2007.
Sʼɛganesh jorɛdɔde iy zoonigiɔ jorna, shal wodi sizzi.
Balgedɔngɔmu zoo aydaa shilimatioboyna, gagiya bhangnɛ sɛntʼɛrɛjige karakɔ.
Ramatinde jorunɔ Sʼɛganesh jorna, pudɛɛga metirio 100, 200, 400 oo 1500.
Workʼi biri naasi
3 6 2
21
Sʼɛganesh Ababa iyke pɔskacɔ jor kililigede dɛbubiɔna, shilimati ke dhaangmui, jor gicna,
kowaa wuuc. Metta mu hica sabak tasike ai mirɛge tasi limongna, jorna, ai put ge ayɛyɔna,
kunɛ wutʼetide buytiniy.
6bh. Engedanage al isha’arɔ toɔɔ (dedi. 5)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! zeriyɛsɛu tudac teekɔ tolɔ tèng engedanagiya kɔnɛ 1-4na, kɛɛ’idu.
Dhoyɔ, indi kalit hubbaneyna, kɛlkɛlliyɛ enget 5ng. Pɔskajɔmu inyu idìbisɛsɛ teekna,
cua pɔsa.
1. Sɛganesh shubunɛ oo jɔnɛ anenaang?
2. Ɛlit bhunde Sɛganesh rɔksinɛnɛɛ oo baamu.
3. Sɛganesh kɔnɛsɛ jorɛn bɛrgede? De indi nen kɔtɔnɛse jorɛnɔ anen?
4. Sɛganesh jorna, shal wodi sɛ’sɛn?
5. Edu shi’o nɛbhade Sɛganeshude jorna, shalɔɔ tasiyó katang?
7. Higgide ɛliin( oo dɛshade tuwoon(dedi. 10)
Enɛde lɔʼun oo mitade lɔ‘un
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Enɛde lɔʼun ke ga mɛɛ kiyongi ga angkoonde lɔ‘ɔ mitisi
nɛbhadenɛy. Anemu mitade lɔ‘un ke ga lɔ‘ɔ gamkoonge mitisi nɛbhade lɔ‘ejunɔy ya
ɛlɛsɛ icɔcɔnda kudhullɛskɛ shs hshɛk teek. Dhoyɔ iyajɔde ajinɛɛ indì kɛdɛshit
mɛsapigede degɛɛ teek engedanage kɔnɛ 1-5.Moyína, pɔngi, ayì ke dɛshade
tuwoonna, kɛdɛshitna, kutidiyɛ.
Iʼac: Pajiyo ga tɔgil.
Enɛde lɔ‘un:ga Pajiyo
Mitde lɔʼun: ga tɔgil
Y‘ɛsɛn
1. Enɛde lɔʼun: Hayle
Mitade lɔ‘un: ga mɛnde tàsi limongi
2. Enɛde lɔ‘un: Bɛrgua
Mitde lɔ‘un: ga mɛnde jori
3. Enɛde lɔ‘un: Kirintɔ
22
Mitade lɔʼun: ga mɛnde shɛɛʼi
4. Enɛde lɔ‘un: Shɔluwa
Mitde lɔ‘un: ga mɛnde yel icɔcɔni
5. Enɛde lɔ‘un:Shirudi
Mitade lɔʼun: ga wunyje tirisi.
Dɛrɛrtu Tulluɔ
Shambata 2 Ungoc 4
Icɔcɔnɔdiya tollɔ icɔcɔnda
Gay bhunde Dɛrɛrtu tasi limongna, jorɛ gicɔ
Gay yɛnɛnde zooge macʼidaa ooge siʼinɔ
Gay kɔnɛsɛnde Dɛrɛrtu oo pɔskaccenɛ
8. zèri (dedi30)
8a Engedanage gùdhulɛ zertajakɔ(dedi5)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Tèng icɔcɔndana, kɛllageny rɔngɔge woyaage siʼinɔ uwa jorɛn
Itopiagiɔ! Tolɔ inyu ɛlɛsɛna, sudha!
Woyage siʼinɔ gaynɛ jorɛdɔ Itopiagiɔga Tʼurunesh Dibaba, Geetʼe Wami, Mɛsɛrɛt
Dɛpar, Gɛnzɛbe Dibaba, Patʼuma Roba ooge ayɛy mu. Dhoyɔ indì icɔcɔnda kezerit
ɛliange al masʼaapigede degɛɛ alke issetɔ tasiɔ
tagiyɛboy isporti medaliya bulgariya
olompiki workʼi kiwaneri barselona
8b Tudac zèri(dedi10)
Indì icɔcɔnda kalit ramang ramangna, kezerit tudacce Dɛrɛrtu Tulluɔna, engediɔ
kɛllageny bhunde dhulɛsɛɛ! Dhoyɔ zeriɛsɛ tudac muuk teekna, tèngna, kɛɛktageny!
23
Dɛrɛrtu Tulluɔ
8bh Yɛʼɛsanage engedanuge wuny zertajɔɔ (dedi15)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Indì icɔcɔnda kɛɛʼit engedanage wuny zertajɔ teekɔ!
Yɛʼɛsɛn
1 Dɛrɛrtu ga mokacce uwa jorɛnna, shal mokajage ayɛyɔ baage teeki.
2 Geetʼe Wami, Mɛsɛrɛt Dɛpar
3 ga kipilio illɛ
4 Ya goridɔdiya teek tèng icɔcɔnda nɛbhade woyage siʼinɔ jorna, shalongɔ a nɛbhade a
nganuni kooloktiɛke paltangu. Inyu mu yɛʼɛsɛ teek . Iʼac woyage siʼinɔ shɛshshɛ jorna,
shalongɔ ga nɛbhade iyɛre de ayɛy jorna, orongɔ, ga nɛbhade zoo bartisiongɔ, oo kiciange
ayɛy mu aleyi, indì kɛllɛke paltangu!
5 yɛʼɛsɛn iya karak
Jorɛnde Dɛrɛrtu Jorɛnde Hayle Bhunde alɛke kɔnang sɔɔ
-ga siʼidon
-ga macʼi
-rɔksinɛ 1966
-kɔnɛsɛ kipilio wujey
-ke sabɔ jor metirio8oo-1500
-ramtenak rɔksinɛ Bokʼojige
sɔng
-edɛ ramtenakga zooge
isportigede jarjunɔɔ
-ramtenak rɔʼksinɛ
bɛrgugede iyke 1966
Shambata 2 Ungoc 5
9. Ɛlian ɔʼɛn(dedi10)
Indì icɔcɔnda kɛtɛlɛckɛsɛ ɛliange alke ìʼackaa!
Yɛʼɛsɛn
1. ngondi,
2. put
3. bhushshi
24
4. cʼɔllɔ
5. jɔyaaboy,
6. miʼirɛge
10 kɔnɛn
10a Tudac kɔnɛn
10a Tudac kɔnɛn(dedi20)
Mòyit tudacce Dɛrɛrtuɔna, ìdibisit sɛntʼɛrɛji bonde iy duruɔ! Dhoyɔ dhɔjit tasiange
ajinɔnuɔna, tɔɔnit lɔʼɔ-sʼuppage bhon ramangina, ìrɔrtɛ!
bhunde rɔʼɔsinɛnɛɛ oo bɛrgu 1966 Bokʼojige
icɔcɔn oo jorɛn kɔnɛsɛndenɛ m800 wɔcʼi 1500
pɔskac indiwaa mokajage ayɛyɔ kadhayt nen
Yɛʼɛsɛn
Dɛrɛrtu ga wunyje Itopiage gaynɛ jorɛdɔy. Nen rɔksinɛ baagede lɔngke Bokʼojiɔ bɛrguan
bhon 1966
Dɛrɛrtu kɔnɛsɛ jorɛnde iy kipilio illɛɛyɔ. Nen balgede iy kesɔde icɔcɔnunɔ teekɔ koyke
jarecce kesude icɔcɔnunɔna, jor metirioge bhon 800 wɔcʼi -1500na, shalna, kɔp kɔp kunɛ
wutʼetide shɛɛʼi. Pɔskajɔ indiwa mokajage ayɛyɔ hɛnɛke Geetʼe Wami, Tʼurunesh Dibaba oo
Mɛsɛrɛt Dɛpar kadhayit jorɛnde denɛɛ.
10b Higgide kɔnun(dedi10)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛyee! Indì icɔcɔnda komoyit lɔʼɔ sʼuppagiya al karakɔna, bhunde yellɛnɛ
ngarecɔ a hideyi, kɛrsidɛna, kirɔrteny.
Yɛʼɛsɛn
Mɛn koon hinke jorna, shaliɔ bhɛlɛdɔ bhɛlɛdɔ ilop jorɛn. Zooyge gaynɛ isportigede jorunɔ
Itopiagiɔga Abɛbɛ Bikʼila, Hayle Gɛbireselase, Dɛrɛrtu Tullu, Mɛsɛrɛt Dɛppar, Geetʼe Wami
ooge ayɛy mu. Ge jorna, shalɔ zoo ac medalia, kʼorshaa oo ajɛnde ayɛy mu.
25
Zooge tasi limongna, jor cʼɔllɔna, shalɔ, pɔskajɔ hayke zooge tomogunyna, ane rɔngɔgegɛ
mu gaynɛdɔ.
11 Zèri uwɛn(dedi10)
11a zertajɔ sabbɔ
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Indì icɔcɔnda katasit bhunde dhulɛsɛ tudajɔde Dɛrɛrtuɔ teekɔ,
mɔʼɔnyakna, kɛlidu!
11b. Zèri
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Ngar ngartɛsɛ icɔcɔnda zertacna, kezerit kede tambi untɔɔ. Oo
shɛshshɛ uwaangi, erngesa!
12 Icɔcɔn tuʼɔge ɛli
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Indì icɔcɔnda kɛlit bhunde dhulɛsɛ nɛbhade tudajude Hayle
Gɛbɛrɛselasiɔ oode Dɛrɛrtuɔ. Oo moyina, shɛshshɛ uwaangi, ingkarna, kɛlidu!
13 Higgide ɛliin
Indì icɔcɔnda kɔtɔnda lɔʼɔge al masʼaapigede degɛɛboyna, kishɔshɔʼitna, ane kɛtɛlɛckɛsɛ
enɛ oo mitʼade lɔʼun
Yɛʼɛsɛn
1. Ilop Shemaji jorɛn.
Semaji ilop jorɛn
enɛ= Semaji
mitʼade lɔʼun= ilop jorɛn
2. Maa koc Bukudi.
Bukudi koc maa.
enɛ ga = Bukudi
mitʼade lɔʼun ga= koc maa.
3. Jor Bacumana, tala jogi Gimage
Gimage jor Bacumana, tala jogi.
26
enɛ ga =Gimage
mitʼade lɔʼun= jor Bacumana, tala jogi.
4. Ingkar Lumuge ngɔnɛ kʼeerakna, huma yɛruo
Lumuge ingkar ngɔnɛ kʼeerakna, huma yɛruo.
enɛ ga =Lumuge
mitʼade lɔʼun=ingkar ngɔnɛ kʼeerakna, huma yɛruo
5. Ga mɛnde uwa tuda Mashku kɔnɛni.
Mashkuga mɛnde uwa tuda kɔnɛni.
enɛ ga =Mashku
mitʼade lɔʼun =ga mɛnde uwa tuda kɔnɛni.
shambata 3 ungoc 7
Bhonɛsɛnde tɛbhinɛ icɔcɔnɔdiyaa
Icɔcɔnɔdiya tolɔ icɔcɔnda:
• Gay ɛlian bhɛlbhɛl.
• Uwa tudac zeri oo ɛliange nguny zertajɔɔ ɔʼɛn
• Dɛshi dhɛmɛsɛdana.
• Yɛmɛsɛ tudacna, zeridɔ.
• Engedanage nguny zertajɔ oo ɛliyange alke martaa dɛshidɔ.
• Kɔn tudac angkʼɛsʼigena, irɔrrɛdɔ.
• Engadanage al sɛntʼɛrɛjige teekɔmu dɛshina, engoge tudaanɔmu gayna, yɛktɔ.
Angge yellɛnɛ isportide jorunɔɔ
Shɔʼɛn
• Ɛlian dɛshi • Tuadc
14.Ɛlian dɛshi(dedi10)
Ɛlian bhɛlbhɛl
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! Indì icɔcɔnda kibhɔbhɔrsit ɛlianyge al masʼapigede degɛɛ teekɔna,
27
kɛbhɛbhɛlit kat kal sabisabina, oo dhulɛsɛɛngi, dɛshiɛsɛ kudhullɛskɛ icɔcɔnda teek .
Dhoyɔ iʼajɔde ajinɛɛ indì kɛdɛshit ɛliangiya
Yɛʼɛsɛn
1. ka-ba-na-gaa
2. ban-sɛ-sɛɛng-na
3. ka-ta-tak ti-yɛ-bo-yɔ
4. nɛ-bha-ge-di-ya-mu
5. kɔ-tɔ-la-mui
15. zèri (dedi.30 )
15a. Engedananage al zertacjɔ sabɔɔ (dedi5 )
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! Tèng icɔcɔnda engettiya iy karakɔna, kɛʼidu
1. Mɛngkoon ane kajarugaa yellɛnɛ katang katang?
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! Indi icɔcɔnda kezerit ɛlinyge al masʼapigede degɛɛ tasiyɔ.
15b. Tudac zèri (dedi10 )
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Indì icɔcɔnda kezerit tudac angkʼɛsioy moyok untanna, keenɔge
kɛtɛytna, katasido bhunde dhulɛsɛɛ. Dhoyɔ mu ìbha icɔcɔnda kɔnang kɔnang kɔɔkna,
kezerit angkʼɛsʼioge ɔdinɛɛ. Inyu mu erngesna, zerina, tambiyɔ mu indì kɛɛmdɛsɛna,
kishɔshɔʼit ejugona, kezeridu!
Tudac saba : Angge yellɛnɛ isportide jorunɔɔ
15bh zertajɔ tolɔ (15 minutes)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Indì icɔcɔnda kɛɛʼit engedanage wuny masʼapigede degɛɛ
zertajɔ teekɔ!
Yɛʼɛsɛn
1. Ga hinɛn, ga rɛɛ idhɛmis, sbɔge teekmu ke naa shali sene kɛɛbhɛga, kiygake mɛnde
walac ge ayayɔ ɔysɛɛngna, oomu moy saptenɛna, jor sabaki, kiygake mɛnde ibhang
tarade iyke suutɔ oo tasi ke kɔnang, kiyga ke mɛnde gay kelna, tɛp suutɔ, kiyga kede
jorɛdɔde isportiyɔ ajɛndenɛ iyɔɔ, katakka ke kenɛnmu wɔlɛnmu iyeyna, kɔtɔɔlamui
jorɛndenɛ bak ɔysɛɛngi, kiygake mɛnde shini bore.
28
2. Mɛnde hinke joriyɔ sene katakka ke kenɛnmu wɔlɛnmu iyeyna, kɔtɔɔlamui
jorɛndenɛ bak ɔysɛɛngi.
Mɛnde icɔcɔnnɛɛyee! Indì icɔcɔnda kalit hubbaaneyna, kɛlkɛlɛ engedanage kɔnɛsɛ
sizziyeyna, wɔcʼi wuujeyɔ bhunde koonina, kayde taside dhulɛsɛɛna, a ɛlɛllɛ teekɔ
totòy keendegɛna, hubbaney ìbha kɔnang kɔnangna, kɛlit bhunde enga dhulɛsɛɛna,
tolɔ ke mɛnde hinke jor kɔp kɔpɔ kidhɛmis rɛdenɛ niyɛina, ane ande indi zoo
kabharungit isportide jorunɔɔ ai a katangi ɛlɛsɛ teek.
Pɔskajɔ indì icɔcɔnda kal hubba hubbana, dɛshit engette iy hacʼcʼanangeyɔ
sɛntʼɛrɛjina, ìdibisit angge yellɛnɛ isportide jorunɔɔ yɔngɔ sɛledage ke dɛshade kesun!
Shambata 3, ungoc 8
Shɔʼɛn
Ɛlian ɔʼɛn
kɔnɛn
Dɛshade tuywoon oo iyey (dedi5 )
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! Dɛshade tuwoon iyey mòydo bhunde kooniboy.
16. Ɛlan ɔʼɛn(dedi10 )
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Indì icɔcɔnda kɛdɛshit ɛlianyge nguny zertajɔɔ, marrɛndegɛna,
pɔskajɔ ge tambiy aley dɛshit bhunde kooni!
Yɛʼɛsɛn
1. dhidhingi
2. marrɛn
3. gɛrɛ
4. mɔsɛn
5. lele
6. tamartiɛboy
17. Kɔnɛn(dedi30)
17a. Tudac kɔnɛn(dedi.20)
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! Imɛsɛ icɔcɔndɔa komacna, kɛdɛshit sɛntʼɛrɛjina, indi kidibisit
29
angge yellɛnɛ isportide jorunɔɔ yɔngɔ teek. Dhoyɔ indì icɔcɔnda kadhada lɔʼɔge idibisiɛ
sɛntʼɛrɛjiɔ angge yellɛnɛ isportide jorunɔɔna, kɔtɔnitke angkʼɛsioge bhon ramang oo
yɔngɔ tuntookina, kirɔrteny. Dhoyɔ indì kɛliɛna, edɛ ilopɔ inyu totòyna, moyɛsɛna,
erngesse yellɛnɛɛ mu ayaboy.
17b. Higgide kɔnun(dedi.10 )
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! Indì icɔcɔnda komot lɔʼɔge kɔnnɛ masʼapigede degɛɛna,
bhunde yellɛnɛ ngarecɔ kɛrsidɛ. Dhoyɔ yɛʼɛsɔdɔdiya iy karakɔ ìshɔshɔʼsɛ teek.
Mɛngkoon hinke jorna, shaliyɔ, angge yellɛnɛ ale. Anggɔngɔmu ga hinɛn,
bagiti, rɛɛdenɛ idhɛmis, apalaage isportiɔ, caa, bhɛllɛdɔ kɔpkɔp jorɛn oo
galade yellɛnɛɛ, amsɛt.
Shambata 3, ungoc 9
18. zèri uwɛn (dedi10)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Indì icɔcɔnda kalke ramang ramangna, kezerit tudac angkʼɛsige
angkʼɛsige! Balgede zeriɔ mu kezerit tambi untan. Inyumu totòy hica keenɔgena,
bhunde zeri gɛrɛi, iyei indì edɛ saptegɛ kishɔshɔʼit cʼua kiy suutna, kezeridu!
19.Icɔcɔn tuʼɔge ɛli (dedi15)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Indì icɔcɔnda kɔnang kɔnang kezerit tudacce iy shambata
kɔnangɔ sabadenɛ se ne“Angge yellɛnɛ isportide jorunɔɔ ʼʼhɛnyɛɛ paragirapige
paragirapigena,aa sutɔ indì edɛ kɔnang kɔnang kɛli tuwɔge. Dhoyɔ bhunde edɛ
tambiy iyeyi ishɔshɔʼɛsɛ tuʼɔge teek.
20.Higgide ɛliin(dedi10)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛyee! Tèng icɔcɔndana, katasido icɔcɔnde icɔcɔno shambata
kɔnangey oo shambatage ramangey nɛbhagede enɛude lɔʼun oo mitaude lɔʼunna,
indì kɛdɛshidu. Dhoyɔ inyu mu tasiyɛsɛ enɛude lɔʼun oo mitaude lɔʼunna, dɛshit
bhunde kooni
30
Yɛʼɛsɛn
Enɛde lɔʼun Mitade lɔʼun
1.isporti 1. ga ande ajinɛ dhaali
2. mɛnde jorɔ 2. yellɛnɛ rɛɛdenɛ idhɛmis
3. Gimage 3. kɔnɛ Mizzanina, jorna, wɔci buktu
4. anyi. 4. shɛshshɛ jorɛn kuwanong
5. Sɛganesh Ababa 5. uwa jorɛn
31
Icɔcɔn 3 Kɛmtìsi
shambata 1 Ungoc 1
Bhonɛsɛnde tɛbhinɛ icɔcɔnɔɔ
Icɔcɔnɔdiya tolɔ icɔcɔnda:
gay ɛliyan bhɛlbhɛl
Zeri tudacna, yɛk engedanage nguny zertjɔɔ
gay kɛmtìsi
gay ɛliyange ca’idaa ɔ’ɛn
dɛshi dɛshaage tuwoon oo ge kipily
Isha’ar tudcna, yɛk engedana
kɔn lɔ’ɔge al gɛrɛɛ kalit shɛshshɛke tudacna, irɔrrɛdɔ
Kɛmtiside Rɛsɛdunɔ oode Arshiinɔ
Shɔ’ɔn
Ɛlian gayɛn Zèri
Dɛshade tuwoon(dedi. 5)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee!dɛshade tuwoon iyeey inyu oo icɔcɔnda mòydo bhunde kooniboy.
1. Ɛlian gayɛn(dedi.10)
Ɛliyan bhɛlbhɛl
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! indì icɔcɔnda kɛdɛshit ɛliange al masapigede degɛɛ teekɔ.
pɔskjɔmu ayì yɛ’ɛsɛndiya koy karakɔ.
32
Yɛ’ɛsɛn
1. kakisiɔ ka-ki-si-yɔ
2. arshiyɔ ar-shi-yɔ
3. kokìsi ko-kì-si
4. ngeredinaan nge-re-di-naan
5. shobhokeyge sho-bho-key-ge
6. muralidɔ mu-ra-li-dɔ
7. kimɔdi ki-mɔ-di
8. enɛdenɛ e-nɛ-de-nɛ
9. zuktegenyɛ zuk-te-ge-nyɛ
Dhoyɔmu indì kɛrsidɛ ‘-ɛ’ na, kɛdɛshit ɛlian! Tolɔ aya yɛ’ɛsɛndiya koy karakɔboy.
I’ac: gɔm gɔmɛn
dok do’ɛn
cim cɛmɛn
mat madɛn
dhi dhiyɛn
jor jorɛn
rosh roshɛn
2. Zèri(dedi.30)
2a. Engedange gùdhulɛ zertajakɔ(dedi.5)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Tèng icɔcɔnda engette tudajɔ sabɔɔna, kɛ’idu.
Dhoyɔmu indì kezerit ɛliyange irɔrrɛ dɛhade iy tudajɔɔ al masapigede degɛɛ teekɔ,
tasiyɔ.
2b. Tudac zèri
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! zeriɛsɛ tudac lɔ’ɔ suppa kɔnang icɔcɔnda teek. Dhoyɔ ibha
icɔcɔnda kɔnang kɔnang kɔɔkna, indì kezeridu. Edɛ zeriyɔ inyu dhadhayna, tambiyɔ
ishɔshɔ’ɛsɛna, kezeridu. Tolɔ zerìyɛsɛ tuadac muuk wodi kɔnang teekna, cua òk
33
icɔcɔnde ɔdinɛɛ.
Tudac Sabu-Kɛmtiside Rɛsɛdunɔ oode Arshiinɔ
2bh. Engedanage nguny zertajɔɔ(dedi.15)
Mɛnde icɔcɔnɛɛyee! tèng icɔcɔnda engedana 1 oo 2ng na, kɛɛ’it ɛliyɔ. Doyɔ indì kalit
hubbaaneyna, kɛlɛlliyɛ engedanage kɔnɛ3-5ɔ.
Yɛ’ɛsɛn
1. kɛmtìsi 2. liyac
Enget 3 wɔci 5ɔ, dha tasidegɛna, bhunde ɔdinɛɛmu dhaalɛsɛ.
Shambata 1, Ungoc 2
shɔ’ɛn
Ɛlian ɔ’ɛn
kɔnɛn
Dɛshade tuwoon(dedi.5)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! dɛsahade tuwoon iyey moydo bhunde kooniboy.
3. Ɛlian ɔ’ɛn(dedi.10)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! indì icɔcɔnda kalit habbaaneyna, ayì engedanage kɔnɛ 1-6ɛ al
masapigededegɛɛ teekɔna, kɛdɛshidu. Tolɔ aya rɔytiyoboyna, cʼua dɛshit bhuned
kooni.
Tàk ya:Moyína, iykɔ kel bhonenyongi, ayì ke ke dɛshade tuwoon.
Yɛ’ɛsɛn
1.yellaciyany
2. kujɛsɛn biy
3.gaynɛdenɛ: shubhunɛ, jɔnɛ, mamaadenɛ.ooge ayaymu
4. Shɔlude roshinɛɛ
5. yeli
34
6. bhɛlɛdɔ, ane arsana tangtangɔ
4. Kɔnɛn(dedi.30)
4a. Tudac kɔnɛn(dedi. 20)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! ìmɛsɛ komac icɔcɔndana, kɔtɔɔnit enget 1 oo 2ng yɛ’ɛsɛnna,
kirɔrtɛ. Tolɔ moyɛsɛ dɛshadegɛna, bhbunde iy gɛrɛɛmu ishɔshɔ’ɛsɛ teek.
4b. Higgide kɔnun(dedi.10)
Tɔgade lɔ’ejunɔ iyke Kumecɔ
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! tɔgade lɔ’unɔ iyke kumecɔ ke ga tɔgde pɔs lɔ’ecɔy ya ɛlɛsɛ
kudhullɛskɛ teek. Dhoyɔmu indì kɛdɛshit engedana i’ajɔde ajinɛɛ
I’ac: -Yelage uwa kɛmtìsi.
- Kubutɔ muralidɔ.
Yɛ’ɛsɛn
Kelge hak biyna, sebari gɔrɔ gɔrɔ. Miirɔ kokisi shubhunɛ. Gacidi shɔk lɔngɔnna, kakisidɔ.
Mɔrgeli jorɛ yela. Ngeredinage Gacidi cip yisha. Koysi kɔnɛ bɛr baana, muraliyɔ, mokaja
tukundɔ.
Shambata1, Ungoc 3.
shɔ’ɛn
Zèri uwɛn
Isha’ar
Dɛshade tuwoon(dedi5)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! dɛshade tuwoon iyey iynu oo icɔcɔcnda mòydo bhunde kooniboy.
5. Zèri uwɛn(dedi.10)
5a. zeriyɔ sabbɔ( dedi 2)-Tudc tsi
Kɛmtiside sabɔdenɛ senone“kɛmtiside rɛsɛdunɔ oode arshiini’’ hɛnyɛɛ songke ɛlagec
katangi, indì icɔcɔnda katasitna, kɛlidu.
35
Yɛ’ɛsɛn
Ɛlagec nɛbhade kɛmtisiuge al mɛ’ɛneyɔ ke zooyge siinɔ ga kakisiy ge macidaa ga kokisiy,
nɛbhade muraliin oo jɛng gɔmun.
5b. Tudac zeri
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! indì icɔcɔnda kalit hubbneyna, kezerit tudacce sabɔdenɛ iyke
kɛmtiside rɛsɛdunɔ oode arshiinɔna, kezeridu.
Dhoyɔmu ibha hubbaany kɔɔkna, kezeridu.
Edɛ zeriyɔ inyu totòyna, isha’ar zeridegɛna, tambiyɔ indì kɛɛdɛsɛ ejugona, kezeridu.
Pɔskajɔmu aya eette yellɛnɛɛboyna, ge ane zeri shɛshshɛ uwaangi, aley ɛlɛsɛna,
tuwogedegɛmu kezeritna, kuwada zèri.
6. Icɔcɔn Isha‘ar
6a. Isha’arɔ sabbɔ(dedi. 5)
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! indì icɔcɔnda katasido tudacce icɔcɔno shambatage diya
masapigededegɛɛ teek.ɔ
6b. tudac isha’ar(dedi5)
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! zerìyɛsɛ tudac tini bhunde bhon lɔ’ɔ suppa kɔnangɔna,
tɛyaboyna, tèng tudac ɛli katangina, kɛ’idu. Dhoyɔmu zerna, pɔsa.
7. Higgide ɛliin(dedidi.10)
Enɛ, ɛlide-dɛsha oo aa.
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! enɛ , ɛlide-dɛshay oo aa ke ga ɛliyange jɔynɛ lɔ’ejɔde pɔsinɛɛ
teekɔy ya ɛlɛsɛ icɔcɔnda kudhullɛskɛ shɛshshɛk teek. Dhoyɔmu i’ajɔde ajinɛɛ indì
kɛdɛshit engedana. Kel bhonenyongi, ayì ke dɛshade tuwoon.
ì’ac: Kelage gɔm jɛng., enɛ: Kelage, ɛlide dɛshay: gɔm, aa : Jɛng
Yɛ’ɛsɛn
1. Bushay roko biy., enɛ: bushay, ɛlide dɛshay: rook, aa : biy
2. Miirɔ kokisi shubhunɛ., enɛ: Miirɔ, ɛlide dɛshay: kokisi, aa : Shubhunɛ
36
3. Gacidi tabhang kul., enɛ: Gacidi, ɛlide dɛshay: tabhang, aa : Kul
4 Mɔrgeli jorɛ yela., enɛ: Mɔrgeli, ɛlide dɛshay: jorɛ, aa : yela
5. Zooge alke barɔ cip yisha., enɛ: Zooge alke barɔ, ɛlide dɛshay: cip, aa : yisha
6. Koysi gɔm jɛng., enɛ: Koysi, ɛlide dɛshay: gɔm, Aa : Jɛng
shambata 2 Ungoc 4
Bhonɛsɛnde tɛbhinɛ icɔcɔnɔɔ
Icɔcɔnɔdiya tolɔ icɔcɔnda:
zeri ɛlian gùdhulɛ tudajakɔ
zeri tudacna, yɛk engedana nguny zertjɔɔ
gay kɛmtisi kɔnɛn
gay ɛliange ca’idaa ɔ’ɛn
Ɛli tudacce shi’anuwɔ sabage
Shɔ’ɔn
Ɛlian zèri
8. Zèri(dedi.30)
8a. Engedange gùdhulɛ zertajakɔ(dedi.5)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Tèng icɔcɔnda engette iy tudajɔ sabɔɔna, kɛ’idu. Dhoyɔmu indì
kezerit ɛliange irɔrrɛ dɛshade iy tudajɔɔ, al masapigede degɛɛ teekɔ, tasiyɔ.
8b. Tudac zèri
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Zèriyɛsɛ tudac lɔ’ɔ suppa kɔnang icɔcɔnda teek. Dhoyɔ ibha
icɔcɔnda kɔnang kɔnang kɔɔkna, indì kezeridu. Edɛ zeriyɔ inyu dhadhayna, tambiyɔ
ìshɔshɔ’ɛsɛna, kezeridu. Tolɔ zerìyɛsɛ tuadac muuk wodi kɔnang teekna, cua òk
icɔcɔnde ɔdinɛɛ.
37
Kɛmtisidage jɔynɛ bhoregiyɔ iyke: Tuma haki
8bh. Engedanage nguny zertajɔɔ(dedi.15)
Mɛnde icɔcɔnɛɛyee! Tèng icɔcɔnda engedanage kɔnɛsɛ 1na, wɔcʼi 3yɔna, kɛɛ’it ɛliɔ.
Doyɔ engedanage edɛ ɛlɛllɛnuwɔ bhunde yɛkna, uwaangi iyeyi, erngèsna, dɛshit
bhunde kooni.
Shambata 2 ungoc 5
Shɔ’ɛn
Ɛlian ɔ’ɛn kɔnɛn
Dɛshade tuwoon(dedi.5)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Dɛshade tuwoon iyey moydo bhunde kooniboy.
9. Ɛliyan ɔ’ɛn(dedi.10)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! indì icɔcɔnda kalit habbaaneyna, ayì engedanage kɔnɛ 1-4 al
masapigededegɛɛ teekɔna, kɛdɛshidu.
Tolɔ aya raytiyoboyna, cua dɛshit bhuned kooni. Moyína, iykɔ kel bhonenyongi,
ayike dɛshade tuwoon.
Yɛ’ɛsɛn
1. maage wɔlajun
2. haktɔ
3. gaynɛde zooge bolli
4. anit
10. Kɔnɛn(dedi.30)
10a. Tudac kɔnɛn(dedi. 20)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Imɛsɛ icɔcɔnda komacna, kɔtɔɔnit ititinde kɔnɛsɛno shambatage
kɔnangeyyɔna, kɔtɔɔnitna, kɔpɔsit. Tolɔ moyɛsɛ dɛshadegɛna, bhbunde iy gɛrɛɛmu
ishɔshɔ’ɛsɛ teek.
38
10b. Higgide kɔnun (dedi.10)
Tɔgade lɔ’ejunɔ iyke Kumecɔ
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! Tʼɔgade lɔ’unɔ iyke kumecɔ ke ga tɔgade koy lɔʼejɔde kɔnnɛ tasi
kiy muukɔ pɔskajɔy ya ɛlɛsɛ kudhullɛskɛ teek. Dhoyɔmu indì kɛdɛshit engedana
i’ajɔde ajinɛɛ
I’ac: Bukudi uwa kɛmtìsi.
Kubulɔ kakisidɔ.
Yɛ’ɛsɛn
1. Lumuge kakisi shambade iyke
apadenɛɛ.
2. Lemau kemi kema.
3. Baruni kokisi shubhunɛ.
4. Kelge hak biy yedok itamat.
5. Kobutɔ koy yelana, kunɛang?
6. Shematuwayee! Inyu amiyaang?
Shambata 2 Ungoc 6.
shɔ’ɛn
Zèri uwɛn Isha’ar
Dɛshade tuwoon(dedi5)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛyee! Dɛshade tuwoon iyey inyu oo icɔcɔcnda moydo bhunde
kooniboy.
11. Zèri uwɛn (dedi.10)
11a. Zeriyɔ sabbɔ(Tudac tasi dedi 2)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Kɛmtiside sabɔdenɛ senone“Kɛmtisidage jɔynɛ bhoregiyɔ iyke:
Tuma haki’’ hɛnyɛɛ songke ɛlagec katangi, indì icɔcɔcda katasitna, kɛlidu. Pɔskajɔ
inyu mumudha taside kɛmtisiinɔboyna, ɛlɛsɛ teek.
39
11b. Tudac zeri
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Indì icɔcɔnda kalit hubbneyna, tudacce sabɔdenɛ se ne
“Kɛmtisidage jɔynɛ bhoregiyɔ iyke: Tuma hakiʼʼ hɛnyɛɛ kezeridu. Dhoyɔmu ìbha
hubbaaney icɔcɔnda kɔnang kɔnang kɔɔkna, kezeridu. Edɛ zeriyɔ inyu totòyna,
ìsha’ar zeridegɛna, tambiyɔ indì kɛɛmdɛsɛ ejugona, kezeridu. Pɔskajɔmu aya eette
yellɛnɛɛboyna, ge ane zeri shɛshshɛ uwaangi, aley ɛlɛsɛna, tuwogedegɛmu
kezeritna, kuwada zeri.
12. Icɔcɔn tu’ɔge ɛli(dedi15)
12a. tudac tuʼɔge ɛli
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Indì icɔcɔnda kɛlit ititinde iy masʼapigede degɛɛ teekɔ bhunde
dhulɛsɛ. Tolɔ indì kɛlit ititinde edɛ gay bhoregedegɛɛ!
13. Higgide ɛliin(dedidi.10)
Enɛ, ɛlide dɛsha oo aa.
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Enɛ, ɛlide dɛshay oo aa ke ga ɛlianyge jɔynɛ lɔ’ejɔde pɔsinɛɛ
teekimu edu icɔcɔndaa shambatage kɔnangeyboy. Dhoyɔmu i’ajɔde ajinɛɛ indì
kɛdɛshit engedana. Kel bhonenongi, ayì ke dɛshade tuwoon.
ì’ac: Wushinɛ gɔm gule., enɛ: Wushinɛ , ɛlide dɛshay: gɔm , aa: gule
Yɛ’ɛsɛn
1. Lumuge kɛmtisi kɛmtìsi. enɛ: Lumuge, ɛlide dɛshay: kɛmtisi, aa : kɛmtisi
2. Shɔluwa kokisi kokodenɛ. enɛ: Shɔluwa, ɛlide dɛshay: kokisi , aa : kokodenɛ
3. Minac tabhang kele. enɛ: Minac, ɛlide dɛshay: tabhang, aa : kele
4 Mɔrgidhang jorɛ yela. enɛ: Mɔrgidhang, ɛlide dɛshay: jorɛ, aa : yela
Shambata 3, Ungoc 7
14. Ɛlian gayɛn(dedi10)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Indì icɔcɔnda kititinit ɛliange alke bonage ɛliinɔ!
40
Yɛʼɛsɛn
Kokisi, kʼabaljiinɔ, murali, kʼɛginɛnɛɛ, kɛmtisiyangiya
kudhulɛsɛ, tɛbhinɛdɔ, ibhan, sina
15. Zèri (dedi30)
15a. Engedanage gùdhulɛ zertajakɔ(dedi5)
1. Murali oo kokisi a katang ɛlidu!
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Indì kɛlit murali oo kokisi akatangina, pɔskajɔ inyu ayì yɛʼɛsɛn!
yɛʼɛsɛn
Murali hɛnyɛ balgede mɛnde buytɔ koon eraboyna, zoo gɔmɔ, zooge wɔdunɔ wunyna, ane
kɔgɔmidugaa, shɔk biy koonna, hak acana, zoo ramang al keenage biyɔ gasɔ gasɔna,
muralina, kɔnang ɔysɛɛ, de ayɛyɔ kʼenɛsɛdɔ.
Edɛ ramtenak muralina, ɔysɛɛ cʼua mokajage gegɛɛ shɔk kulinyana, gɔm moy yɔng buytɔ.
Na gèseke murali hɛnyɛ ga mɛnde macɔna, muralidɔ.
Kokisi yɔng ga zarade mɛnde rɛsɔna, shɔk liyac, joni oo kabbana, ersi mɛnde rɛsɔna, wowoy
hica gecɛge oo baalɔde moyonɔ. Ane yɛʼɛsɛga yaa sabɔ sabɔ indì icɔcɔnda kɛlit kat ketengit
zoona, kaynyjo yɛʼɛsɛn.
Yɛʼɛsɛn
Kɛmtisi ga bhunde shɔk taside kokisiin, kakisiin oode muraliinɔ.
Murali= ɛlidiya a katangi, ɔʼɛndenɛ bhanngiyɛ ya kɔndajɔdiya iy tunɔgiriyokɔ ke
paltangu ke boreybona, mɛnde icɔcɔnnɛɛ tasiyɔde iynuya tunɔgiriyokɔ takaboyna, ɛlɛsɛ
icɔcɔnda teek.
kokisi = diya mu ke bhunde muraliinɔ bhangiyɛ ya tunɔboy.
shobhok ga bhunde zoo ersinɛɛ ɛli bhunde ilanga zara ibhɛnɛ rɛyyɔna, ane zooge
ayɛyɔ gayɛ zaradɔngɔɔ.
ersiga bhunde zoo hinke mɛn koon kibhabhansiyɛgaa zoo kɔnɛsɛ jugɛge sarun oo
bodhitkɛɛ
bodhinɛ = gɔtinɛde shubhunɛy(batʼiy)
Mɛn koon eraboyɔ, zuktegenyɛ kɛmtisi niyɛ? Ɛlidu!
41
Mɛnde icɔcɔnnɛɛyee! Indì icɔcɔnda katna, ketengit zooge bibidaa
15b Tudac zèri (dedi10)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛyee! Indì icɔcɔnda kat ketengit zooge gay nɛbhade kokisiinɔɔna,
kutidiyɛna, kirɔrtagenyuna, iy gɛrɛy ishɔshɔʼsɛ teek.
Dhayt bhunde mɛnde icɔcɔnnɛɛ ɛlagongɔna, zèrit tudac kucukucu enggo!
Kɛmtisian tɛbhɛn
15bh. Yɛʼit engedanage ngun zertajɔɔ!(15)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Indì icɔcɔnda kalit hubba hubbana, kezerit tudac kucukucuna,
pɔskajɔ tèngna, kɛɛit bhunde dhulɛsɛɛ.
16. Ɛlian ɔʼɛn (dedi10)
Goriyoygiya al karakɔ teek bhunde bhuɔ iʼingnɛɛ ai se niyɛi, aydɛ ɔʼɛndegɛ!
1 Kokisiɔ teek ane mɛn koon eraboyɔ woyage hay gangguyɔ shɔk zuktegegɛna,
wunɛdɔ.( lɔʼey sʼuppage 1)
ga woyage nges wadakɔ.
2 Bole koon shɔk biyde iyke lucɔna, edɛ murali biyɔ gaasɔ gaasɔɔ, mokaja oo shambaage
kʼabaljiinɔ yɔng hum kukiyona, ɛrsɛ biyo sabak cʼua hay baalakna, dok darit. ( lɔʼey
sʼuppage 1)
Ga bhunde yisha al jaareyna, gɔmɔ.
3 Gɔrɔgediya cʼua kiyke metiɛnyɛi, kɛmtìsi tɛbhinɛdɔ.( lɔʼey sʼuppage 5)
Ga bhunde zertajɔ teek ɛliɔɔna, gane kɛmtisi dhook koyong hɛnyɛ.
17. Kɔnɛn (dedi30)
17a. Tudac kɔnɛn (dedi20)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Indì icɔcɔnda komoyt masʼaapidedegɛɛna, kɔtɔnit kɛmtiside woyaanɔ
zoo seke ʻʻEnga miirɔɔʼʼ
42
17b. Higgide kɔnun (dedi10)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Indì icɔcɔnda kɔtɔnit lɔʼɔ wuuc iʼajɔde iy masʼaapigede degɛɛ
teekɔna, moyna, ishɔshɔʼɛsɛ!
Iʼac Zoo ramang murali jɛngɔ.
1 Bole koon shɔk biyde iyke lucɔɔ kokisiinɔ.
2 Goshan oo ngodhi push yela.
3 Mokac kakisidɔ.
4 Zoo hak aca.
18. Zèri uwɛn(dedi10)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Indì icɔcɔnda kezerit zertaciya koy karakɔ kiy suut kede bhunde
tʼɔgaage lɔʼuny al teekɔ kiy suut oo bhunde zerrɛ tuntok oo baakɔ kiy shɛshshɛ!
Angge turizimiɔ al bade mɛʼɛnun bhoregiɔ, ga jɔrade daliɔ , jɔrade yitʼi, bhootte hamudi,
bhootte badili, bhootte paydaji, bhootte giya, bhootte goysɛri oo bhootte shewu.
Anggiya turuzumiɔ al bhoregiyɔ teek gòmoy bhoot kɔnang.
Bhoot ga ande ilanga Tuma kʼɛk baa kʼɛginɛnɛ bɛtɔge bhuɔna, teekga walacna, zooge
kingunɔ rɛmɛsɛ.
19. Icɔcɔn tuʼɔge ɛli (dedi15)
Yɛʼit engedanagiya al karakɔ tuʼɔge!
Kɛmtisian tɛbhɛn a niyɛ?
Zoo kɛmtisinɛ minen minen?
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Indì icɔcɔnda ketengit zuktegegɛ nɛbhade kɛmtisiyanun tɛbhɛn a niyɛi,
ane zoo kɛmtisinɛ minen mineni kɛllagenyna, pɔskajɔ inyu ɛlɛsɛke paltangu!
20. Higgide ɛliin (dedi10)
1. Zoo am daga. 2. Wocʼɔ ersi mɛnde rɛsɔ.
enɛga zoo enɛga wocʼɔ
ɛlide-dɛshayga am ɛlide-dɛshayga ersi
aa ga daga aa ga mɛnde rɛsɔ
43
3. zoo burusi moy 4. Gimage ɛlɛsɛ shobhua.
enɛga zoo enɛga Gimage
ɛlide-dɛshayga burusi ɛlide-dɛshayga ɛlɛsɛ
aa ga moy aa ga shobhua
5 Anyi kami wocce logidi.
Anyiga enɛ
ɛlide dɛshay ga kami
aa ga wocce logidi
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Moyina, ayì icɔcɔnda engedanage bhangɛnude lɔʼunɔge ayɛyna,
kɛdɛshitna, kutidiyɛna, mòyit bhunde kooni
44
Icɔcɔn 4 Kelle Wocssɛdun
Shambata 1 Ungoc 1
Bhonɛsɛnde tɛbhinɛicɔcɔnɔɔ:
Icɔcɔnɔdiya tolɔ icɔcɔnda:
Moy taarecna, tasina, ɛlidɔ.
Zèri ɛliyange alke jaruwɔ.
Zeri tudacna, yɛk engedanage nguny
zertajɔɔ.
Uwa ɛliyange caʼidaa nguny zertajɔɔ
ɔʼɛn.
Gay milikitide iyke ngarecɔ.
Yɛmɛsɛ tudacna, zeridɔ.
Zeri tudacce edɛ kɔnɔ sabɔgeyɔ.
Gay ɛlide iyke mitʼa
Dɛshade tuwon (dedi5)
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! Dɛshade tuwon iyey mòyina, dɛshidoboyna, dhoyɔ òk icɔcɔnde
caʼɔ
1. Ɛlian gayɛn
Ɛlian bhɛlbhɛl
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! ɛlian bhɛlbhɛl akatangi, iyɛre kipiliyo haccanangey icɔcɔndaaboy.
Nɛbhagediya kɛ’idu. Dhoyɔ indì kɛdɛshit ɛliange al masapigede degɛɛ teekɔ. pɔskjɔmu
ayì yɛ’ɛsɛndiya koy karakɔ.
Yɛʼɛsɛn
shɔ-ru-wan-na, shung-ge-le, me-ti-yɛ-nyɛ-na, kɔ-jɔ-yaang-na,
dhɔc-ki-yɛ-na, Kɔr-kɔ-rac-ce, sɛm-mɛ-gu-na
2. Zeri(dedi30 )
2a. Engedanage al zertajɔ sabbɔ (dedi5)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Tèng icɔcɔnda engette tudajɔ sabɔɔna, kɛ’idu. Dhoyɔmu indì
45
kezerit ɛliange irɔrrɛ dɛshade iy tudajɔɔ al masapigede degɛɛ teekɔ, tasiyɔ.
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! Indì icɔcɔnda kalit hubba hubbana, koloktiyɛ engette iy
masʼapigedegɛ teekɔ se ne“kʼɛdɛkʼɛdɛ a katang?ʼʼ hɛnyɛɛna, sutɔ kɛlit taside dhulɛsɛ
edɛɛna, pɔskajɔ inyu erngesna, ɛlɛsɛ teek. Dhoyɔmu indì icɔcɔnda kezerit ɛlianyge alke
jaruwɔɔ, enggo tasiyɔ masʼapigededegɛɛ teek.
2b. Tudac zeri (dedi10)
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! Indì icɔcɔnda kezerit tadac kucukucuna, dhoyɔ inyu zeriɛsɛ
wodi kɔnang teek. Tolɔmu indì kalit hubbaaneyna, kezeridu. Pɔskajɔ ìbha hubbaney
teekna, tudac ɛli katangi kɛlidu. Bhunde dhulɛsɛngi iyey yɛʼɛsɛna, indì kudhullɛsɛkɛ
shɛshshɛ teek.
Kʼɛdɛkʼɛdɛ
2bh. Engedanage al Zertajɔ tollɔ (dedi. 15)
1. Mɛnde icɔcɔnnɛyee! Tèng icɔcɔnda engedanage nguny zertajɔde degɛ zeriyɔ teekɔna,
engette iyke 1ngɔ kɛɛʼit sabɔge. Dhoyɔmu indì kalit hubbaaneyna, ayì engedanage
kɔnɛ 2-3 ke dɛshade hubbayna, kɛlkɛlliyɛ. Pɔskajɔ engeet 4 oo 5 indì katɛ tuwokna,
kɛshitna, wunyɛɛ mòyna, dhau tasidegɛboyɔ, tolɔ tɔɔnit bhunde kooni lɔʼɔ sʼuppage
bhon sizzina, wɔcʼi wucina, yɔngɔmu dhaalɛsɛ taside yellɛnɛɛ teek.
Yɛʼɛsɛn
1. Ga mɛnde tɛs kɔɔkɔ
2. Gage ungus bhhuwɔɔ
Shambata 1 ungoc 2
Shɔʼɛn
Uwɛnde tɛbhinɛ icɔcɔnɔɔ:
Icɔcɔndiya tolɔ icɔcɔnda :
Uwa ɛlian ɔʼɛn
Uwa tudac kɔnɛn
46
gay higgide kɔnun
gay zeri uwɛn
Ɛli tudacce edɛ kɔnuɔ sabɔge
3. Ɛlian ɔʼɛn (dedi10)
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! Ayì ɛlianyge al masʼapigededegɛ teekɔ kedɛshade kipiliyna,
kɛdɛshidu. Edɛ dɛshiyɔ inyu totòyna, moyɛsɛna, aya raytiyona, pɔskajɔ yɛʼɛsɛndagiya
hay karakɔ oo eette yellɛnɛɛmu dhaalɛsɛ teek.
Yɛʼɛsɛnda
1. zirmage damanejɔ
2. canyci dok jaara karak dac
3. leliyɔ sabut
4. Balgɔlɔnyi ga biyde bhologa gɔlɔnyɔ
5. ippage byio wuny tuwona, rɔynɛɛ
6. sɛmmɛgu rɛɛ tʼiinide ramatu
Dɛshadetuoonɔmòyi
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! Icɔcɔnda dɛshade tuwoonɔ hayɛɛ dɛshitna, wutidiyɛwi, mòyɛsɛ
teek.
4. Kɔnɛn (dedi30)
4a. Tudac kɔnɛn (dedi20)
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! Imɛsɛ icɔcɔnda komacna, kɛdɛshit sɛntʼɛrɛjina, tudajɔde sabadenɛ
iyke “Kʼɛdɛkʼdɛʼʼ hɛnyɛɛ, sungke ai ɛli katangi, katasitna, kɔtɔɔnit tasiyan kalit
dhodhoyɔ daptɛriyogegɛ yɔngɔ sɛntʼɛrɛjige teekna, kirɔrrtɛ. Dhoyɔ edɛ dɛshiyɔ inyu
tòtoyna, moyɛsɛ. Pɔskajɔ ayì raytiyona, ishɔshɔʼɛsɛ teek.
47
Yɛʼɛsɛn
Tudac bhunde
iyke sabutɔ
Woya murdinɛ bhunde kooni hubbana, baa okke ippaa cem bhunde koonina,
canyci jara karak
dhoyɔ Woc kɔnang tɛs kɔɔk bhunde iyke darmanɔna, zeri kʼɛdɛkʼɛdɛ kɔrkɔracce iy yaa
ogide? Hɛnyɛɛ de nen engetɔ yɛʼɛsɛna, se “oguwa yaʼʼ hɛnyɛɛ ane seʻʻ ya ogideʼʼ
hɛnyɛɛ dɔɔng se “oguwa yaʼʼ enget woyage muuk ke metiyɛnyɛna, pɔs pɔskajɔ.
dhoyɔ Ang tunogirina, shɔk woya kɔnang kɔnang nyabheyna, duro bhuɔboy.
dhoyɔ Ane nen koy wa gamde kareyna, dhesh rip rip ke metiɛnyɛɛ, woya cʼikna, se ne “
Ha ha haaʼʼ Hɛnyɛɛ, bolede dhoshɔ engetna, se ne “Cʼiko katang?ʼʼ Hɛnyɛɛ
woyage durrɛno bhuwɔ yɛʼɛsɛna, se ne “ Edaa cʼik bayt konde am shunggele wa
kɛdɔge tuntɔyʼʼ ɛlike metiyɛnyɛ metiyɛnyɛna, a sutɔ yɛmanea, ip woya kɔnang
kɔnang kɔɔkna, nen ipɔmu engetna, sene “Inyu madi nenʼʼ Hɛnyɛɛ de engetɔ
yɛʼɛsɛna, se ne ʻʻKamadi biydiyanyde iyke Balgɔlɔngiʼʼ siyɛnyɛna, yɛʼɛsɛ teekɔ,
enget gɔɔngke metiɛnyɛna, aa sutɔ koyna, ai lilic biydenɛde koyga dhookiɔ, woya
muuk jorna, nutioboy.
dhoyɔ Nen lilac biydenɛna, biy mu kɔjɔyaangna, aa z enga woya hat nutidoboy. Ane nen
koyna, lilac woyaa woc kɔnang enga nutiyɔ cudiyo al bhiyɔna, pɔskɛ apalay
teekna, anittɔ. Wunyje lilijinɛɛ mu zeri woya muukna, wunyna, dhukum
cudiyoge anit wocɔna, sutɔ dhɔckiɛna, hatua liok
4b higgide kɔnɛn (dedi10)
Tʼɔgade iyke ngarecɔ (,)
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! Tʼɔgade ngarejunɔ ai dɛshadenɛ a katngi, tèng icɔcɔndana, kɛlidu.
Dhoyɔ indì icɔcɔnda komoyt lɔʼɔge sʼuppade al masʼapigegededegɛɛ teekɔna, kɛrsidɛ
tʼɔgade ngarejunɔ molle yɛllɛnɛɛ kiy suut.
Yɛʼɛsɛn
Ilanga wunyje zoo zerike Baali koon iye. Nenmu ngɔnigɛ oo gɔtinggɛga mɛri. Ngɔtinygɛ
genyɛmu rɔngaga Miirɔ, Shemaji, Kordi, Kelage oo Manacɔ. Ngɔnigɛgenyɛ ane rɔngaga
Lumuge, Gacidi, Manay oo Bukudi. Edɛmu dɛshidɛsɛ dɛsha zuktegegɛna sutkaboyɔ seuke
48
ippagiyɔ murdinɛ bhunde koonina, bulang bulangde wojunɔ iyke kʼɛdɛkʼɛdɛɛ bhunde
kooni.
Shambata 1 Ungoc 3.
Shɔʼɛn
Gay zeri uwɛn
Gay ɛlide iyke mitʼaa
Dɛshade tuwoon mòyi (5)
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! Dɛshade tuwoonɔ icɔcɔnda hayɛɛ oo wutidiyɛwi moyɛsɛna,
dɛshido bhunde kooniboy.
Bhonsɛnde tɛbhinɛ icɔcɔnɔɔ
Icɔcɔnɔdiya tollɔ icɔcɔnda:
Gay zeri uwɛn
Ɛli tudacce edɛ kɔnuɔ sabɔge
Gay ɛlide iyke mitʼaa
5. Zèri uwɛn(dedi10)
5a. Tudac tasi(dedi2)
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! Tudacce sabɔdenɛ sene ʻʻKʼɛdɛkʼɛdɛyɔʼʼ hɛnyɛɛ ai songke tasidenɛ
a katangi, tèng icɔcɔndana, kɛɛʼidu.
5b. Zeri (dedi8)
Mɛndeicɔcɔnnɛyee! Indì icɔcɔnda kalit habbaneyna, kɛɛmdɛsɛ tudacce sabɔdenɛ iyke ʻʻ
Kʼɛdɛkʼɛdɛyɔʼʼ hɛnyɛɛna, kezeridu. Edɛ zeri teekɔ inyu totòyna, moyɛsɛ woshi, tɛppa
zeri, wɔngɛn bhunde tʼɔga alɛɛ, ai dhulɛsɛna, wɔng niyɛy erngesse yellɛnɛɛmu
ayiyaboy. Dhoyɔmu molle zeriyɔ dhidhingɛsɛ iyey indì kɛɛmdɛsɛna, kezeridu. Pɔskajɔ
49
ane gezeriyɔ dhidhingɛsɛ aley ayì eetna, tuwɔgedegɛmu kezeritna, kicɔcɔnidu.
6. Icɔcɔn Ishaʼarun (dedi. 15)
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! Imɛsɛ icɔcɔnda komacna, icɔcɔnde iyɛre edu icɔcɔno tudajɔde
sabɔdenɛ se ne ʻʻ Kʼɛdɛkʼɛdɛʼʼ hɛnyɛɛ teek taside edu dhano sɛntʼɛrɛjige teekna, ane
edu kɔnoke lɔʼɔ sʼupaa metta indì edɛ kɔnang kɔnang kalit kɔɔkna, kɛlit sabage.
Pɔskajɔmu indì ge ayɛyɔ katabhangdɛsɛ sina teek.
Tudacce Gashuni
Ilanga mɛnde langke Ujugi koon iye. Nen rɛmɛs baagede iyke Olkuy. Mɛndiya woyagenyɛga
illɛ. Woyaygiya teek ramang ga macʼida. Wuucga siʼin. Ge macʼidaa teek de gaynɛ
shɛshshɛkɔ rɔngɔ ga Gashun. Gashun ga kipilio illɛ. Woyagiya nɛbhade baadegɛ ga mɛnde
hinke kɛdɛshidɛga tuwɔge sɔɔ, ibhɛsɛ dɛsha madhdhak. Indi woya kɛdɛshit dɛsha
komajɔdegɛ tuntokna, ane kʼenɛsɛ woyaa hak kɔp kɔp. Aa woya hak biyo gashakna,
shɔɔtiyoboyna, hay kesse icɔcɔnunna, wunyɔ, enga biy koon kʼena gontʼitboyɔ, hak woya.
Ane tap haydegɛ muna, haktɔ.
Ane ungoc koon shubhunɛdɛgɛ Ujugi Gashun kun kesse icɔcɔnunɔ bole ane tʼila kusongɔ,
dhaboyna, ibhɛsɛ dɛshade iy komajɔdenɛ tuntokɔna, dɛshidɔ. Ungocce ayɛy mu hinɔ hak
bolediya cʼɔllɔ. Bolediya iyke Gashunɔ mu ungoc koon tasina, se ne “Anyi mal kigicii cʼɔllɔɔ,
keraboy bhushshɔʼʼ hɛnyɛ. Uongc koon ane kun kesse icɔcɔnunɔ galade baalunɔ kusongɔ,
shubhunɛ koyɛ dɛshay. Haydenɛ kunɛ gala shawuna, kusugaa Gashun marana galaboyna,
sene “Haaye! Mala aany gala minen oo minen?ʼʼ hɛnyɛ. Gashun bhɔginɛ kɔnnangna, ɔk
bhongaana, koyɛ gashakna, shɔɔtiyoboy. Yɔngɔ tolɔ koyna, am paatɔ dhesha paddɔ tuntɔna,
ai rɛsiɔ, hak baana, jarec ngitʼisɛ guru. Ane ungocce ayɛy koy paddok tuntokna, amna,
cayaboyɔ, koy tɔllɛ hica gaajɔ giriokɔ, walana, hakɛ sabɔ padutna, zoo hayɛ akumuyɔ,
eraaboy. Kicidiya kun nɛbhagede baadenɛ girasiɔ.
7. Higgide ɛliin (dedi10)
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! Tèng icɔcɔnda ɛlide iyke mitʼaana, kɛlidu. Dhoyɔ indì icɔcɔnda
kɛtɛlɛjit ɛliange alke mitaana, tɔɔnitna, ìrɔrtɛ
50
Shambata 2, Ungoc 4
Shɔ’ɛn
Bhonɛsɛnde tɛbhinɛ icɔcɔnɔdiya:
Icɔcɔnda pɔskau icɔcɔndiyaboyɔ tolɔ:
gay dɛshaage wojunɔ waya dɛshi tuwɔge oo kesse icɔcɔnunɔ
kɔn dɛhsaage wojunɔ dɛshinɛ tuwɔge oo kesse icɔcɔnunɔ kalit dhodhoyɔna, irɔrɛdɔ.
kɔn ɛlianyge alke mitaana, irɔrɛdɔ.
Dɛshade tuwoon(dedi5)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Dɛshade tuwoon iyey inyu oo icɔcɔnda mòydo bhunde kooniboy!
8. Zèri(dedi. 30)
8a. Engedanage gùdhulɛ zertajakɔ(dedi. 5)
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! Tèng icɔcɔnda engedanagiya hay karakɔ masapigededegɛɛ
teekna, kaydɛ yɛ’ɛsɛn!
1. Dɛshaage ortegu zoo dɛshiɔ oruɔ akatang katang zèrit rɔnga!
2. Dɛshaage tuwɔge oo kesse icɔcɔnun edu yelona, dɛshiyɔ ageyi, ɛlidu!
Dhaw tasidegɛboyɔ tolɔ dhaalɛsɛ eette yellɛnɛɛ teek!
Dhoyɔ indì kezerit ɛliangiya hay karakɔ masapigededegɛɛ teek tasiyɔ!
Rɔkɔt komaccegɛ sabbɔ dhoyɔ
dɛsha ernges tollɔ pɔskajɔ
8b. Tudac zèri(dedi. 10)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! indì icɔcɔnda kezerit tudac kucukucu kɛngijiney tiini. Dhoyɔ inyuy
zriɛsɛ wodi kɔnang teek. Tolɔ ibha kɔnang kɔnang kɔɔkna, ngar ngarɛsɛ lɔ’ɔ
suppaaney teekna, kezeridu. Edɛ zeriyɔ inyu dhadhayna, ishɔshɔ’ɛsɛ tambidegɛna,
kezeridu!
51
Dɛshaage wojun
8bh. Yɛ’it engedanagiya nguny zertajɔɔ(15)
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! ibha sɛntɛrɛji sɛledageboyna, tèng icɔcɔndana, ɛilagenyɔ, inyu
idibìs sɛntɛrɛjige teek yɔngɔ sɛledage. Tolɔ indì kɔɔnda da ptɛriyeygegɛ teekboy.
Dhoyɔ indì kalit hubbaaneyna, kɛlkɛlliyɛ enget 2 oo 3.
Yɛ’ɛsɛn
1.
Tuwɔge kesɔde icɔcɔnunɔ
maa kojɛn Icɔcɔn dhaan
gazza lɔɔm shungkurtiyo imɛn
yedok woyt kɔɔsi bùlang
lujo bhɔgɛn bandira buytin ajɛn
yira ùrkum dɛshade kipiliy dɛshi
dɛshade tuwoon dɛshi --
2. Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Enget 2 oo 3 dhà taside icɔcɔndaanɔboyna, tolɔ bhunde ɔdinɛɛ
dhaalɛsɛ kudhullɛskɛ shɛshshɛ teek!
Shambata 2, Ungoc 5
shɔ’ɛn
ɛliyan ɔ’ɛn
kɔnɛn
9. Ɛlian ɔ’ɛn( dedi.10)
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! ayì icɔcɔnda ge al masapigededegɛɛna, kɛdɛshidu!
52
Yɛ’ɛsɛn
1. b 2. bh 3. c 4. c 5. d 6. Dh 7. A
10. Kɔnɛn(dedi. 30)
10a. Tudac kɔnɛn(dedi. 20)
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! ìmɛsɛ icɔcɔnda komacna, gèseke tuwɔge ange bhɔgunɔ lɔɔm oo
kesɔde icɔcɔnunɔ teek icɔcɔn dhaanɔ aa niyɛi, kɔtɔɔnit ke lɔ’ɔ s’uppaana ramangna,
kirɔrtɛ!
Edɛ kɔn tasiangegɛ teekɔ inyu dhadhayna, erngesna, ɛliange dhodhoyunɔ ke garsɛ.
Pɔskajɔmu moyɛsɛw tasiyangegɛ teekɔ, aya badɛnboyna, bhunde ɔdinɛɛmu
dhaalɛsɛna, cua pɔsa.
10b. Higgide kɔnun(dedii.10)
Tɔgade lɔ’ejunɔ, iyke ngarecɔ(,)
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! Tʼɔgade lɔ’ejunɔ iyke ngarecɔ iyɛre edɛ icɔcɔndaaboy.
Nɛbhagediyamu ai koy minen mineni, metta tèngna, kɛ’idu! Dhoyɔ ayì lɔ’ɔ suppade
tinɔ kɔnnɛ mɛsapigededegɛɛ teekɔna, kɛdɛshidu!
Yɛ’ɛsɛn
Dɛhsaage woya al oriyeygegɛɛ dɛshiyɔ,
bhangnɛ kalit dhodhoyɔna gagiya hay karakɔ.
edɛmu ga angge bhɔgunɔ tɛyɛn, maa, kojɛn, kɛna humɛn, warati zèri oo dɛshade tuwoon
dɛshi.
Shambata 2, Ungoc 6
Shɔ’ɛn
Zèri uwɛn Icɔcɔn ìshaʼar Higgide ɛliin
53
Dɛshade tuwoon(dedi.5)
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! Dɛshade tuwoon iyeyi, inyu oo icɔcɔnda mòydo bhunde kooniboy!
11. Zèri uwɛn(dedi10)
11a. Zeriyɔ sabbɔ(dedi.2)
Tudac tàsi
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! tudacce sabɔdenɛ sene “Dɛshaage wojun” hɛnyɛɛ ai song ɛli
katang katangi, tèng icɔcɔndana, katasitna, kɛlidu!
Yɛ’ɛsɛn
Ɛlagec dɛshaage ungojɔde icɔcɔn untɔɔ oo ungojɔde iyke wɔnɔ woyage titaa bhunde
komaccegɛ uwaa dɛshina, erngesɛ zuktegeegɛɛ oo ge woya dɛshi kesse icɔcɔnunɔ kalit
dhodhoyunɔ.
11b. Tudac zèri(dedi.8)
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! indì icɔcɔnda kalit hubbaaneyna, kɛɛmdɛsɛ tudana, kezeridu.
Edɛ zeriyɔmu inyu totòyna, moyɛsɛ zeridegɛ. Bhunde tɔgaa alɛɛ ai wɔngna, zeri niyɛyi,
tambiymu indì kɛɛmdɛsɛna, kishɔshɔ’it ejugo. Pɔskajɔmu ge zeriyɔ uwangi, aleyi,
ɛlɛsɛna, hay tuwookɔmu kezeritna, kicɔcɔnit zèri.
12. Icɔcɔn tu’ɔge ɛli
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! indì icɔcɔnda kalit hubbaaneyna, woya kɔnang kɔnang zoo iisɛsɛ
dɛshaa yelongɔ aangi kɛlkɛllɛna, kaydɛ tasiyangegɛ!
Edɛ ɛlɛllɛɛ, inyu isha’ar imɛsɛ komacna, kɛlit mɛ’ɛnɛn suut ri’in untan.
Dhoyɔmu ibha hbaaney teek kɔnang kɔnangna, kaydɛ tasiyan
Pɔskajɔ aya badɛnboyna, cua pɔsa.
54
13. Higgide ɛliin (oo dɛshade tuwoon) (dedi. 10)
Mita
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! mita ai akatangi, iyɛre icɔcɔndaaboy. Nɛbhagdiyamu tèng
icɔcɔndana, kɛ’idu!
Dhoyɔ ayì engedanage al masapigede degeɛɛ teekɔna, k‘ɛdɛshidu!
Ták ya: Moyina, iykɔ kel bhonenongi, ajike dɛshade tuwoonna, uwandɔ.
Shambata 3, Ungoc 7
14 Ɛlian gayɛn (dedi10)
Bhɛl bhɛl
nɛ bha ge di ya,
ka lit ka
cʼa rɛ shɛ dɔ
dɛ shiɛ sɛɛ na
map tio ge gɛ boy
yel lɛ nɛ ɛng
map ti ge di ya
15 Zèri (dedi30)
15a Engedanage gùdhulɛ zertajakɔ (dedi5)
1. Woya kʼami hɛnyɛ a niyɛ ɛlidu!
Mɛnde icɔcɔnnɛɛyee! Woya kʼamike ga bhunde woya ane alke tʼitkaa yellɛnɛ galade
icɔmishɔ, kaanɛ ilaʼicɔ oode ajinɛ komacɔna, sil rɛɛge oo cʼrɛshɛdɔy ɛlɛsɛ teek. Ane
ɛlɛsɛgaa ke sabɔ tènga icɔcɔndaboyna, kilobhitna, meta inyu sudhɛsɛ!
15b Tudac zèri (dedi10)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Indì icɔcɔnda kal ramang ramangna, kezerit tudac kucu kucuna,
55
tolɔ engediyɔ kɛɛktageny bhunde dhulɛsɛɛ!
woya kʼami
15 Bh Yɛʼit engedanage nguny zertajɔɔ!(dedi15)
Yɛʼɛsɛn
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Tèng icɔcɔndana, kɛɛktagenyna, tolɔ ɛlɛsɛke woya kʼami ga
bhunde zoo ac angge yellɛnɛ, galade shɛɛʼɔ, tulukke amigayi, zoo talɛsɛ apalaa, zoo iis
kesse icɔcɔnunna, dha cʼarɛshɛtɔ
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! Takaboyke ilaʼinyjiya iyke biriyɔɔ zoo tasike shɔkka zoo
girigiriokina, ilaʼinyjiya girigiri ke koyongi ɛlɛsɛ teekna, tolɔ mu baagede mɛʼɛnun ke
zoo kɛng woya balgede birio shɔktaboyɔy kataktaboyna, metta yɔng mɛnde biriyo
shɔktaboyɔ gade gɛkɛngongɔ nɛbhade girigiri koyongɔ. Galaage yellɛnɛ woyage tʼitkaa
silɛnɔ gage icɔmish rɛyna, imɔ, kaanɛ ilaʼicɔ ooge ac rɛy goy oo komacɔ. Indì icɔcɔnda
kɔtɔnit taside ɛli nɛbhade woyaanɔ mɔʼɔnyak lɔʼɔ sʼuppagena, kirɔrtɛ!
Woyana, shɛshshɛ ke kʼaminɛɛngi, Ilaʼasɔ, rɛɛge silɛdɔ mu ke dhaali hayong., De
kʼenɛsɛ badegeyna, ingkari mu untɔ., kiciange ayɛy ayɛy mu dhulodɔ
16 Ɛlian ɔʼɛn (dedi10)
Mòyt ɔʼɛnde ɛlinugiyana, bhangit ɛlian bhunde shshiʼinɛɛ!
1. woga ga bhunde zoo dhul dhullɛ kaberecce Tumon oo zooy.
2. kʼami = ga bhunde indi woya oo zoo kisilit tomogey, rɛɛge oo sabagey
3. birio = ga ilaʼinyje shibiriy zoo Sabina, hakɛ bay
4. mapti = ga humade koon rɛmɛs badenɛɛ, manggisi acna, dɛshiɔ.
5. ilaʼic = ga ande indi zoo rɛy katadhitna, untɔɔ nisi mui uwa
17 kɔnɛn (dedi30)
17a Tudac kɔnɛn (dedi20)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Indì icɔcɔnda kɔtɔnit lɔʼɔ sʼuppa ramangge ɛli nɛbhade tudajɔde
56
iyke kʼɛdɛkʼɛdɛɛ edɛ icɔcɔno ya tunɔgiriyokɔ!
17b Higgide kɔnun (dedi10)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Indì icɔcɔnda kɛrsidɛ tʼɔgade lɔʼunɔ iyke ngarecɔ bhunde yellɛnɛɛ
teek!
Yɛʼɛsɛn
Bulangatage woyaanɔ al bade mɛʼɛnunɔga cʼilili, sʼiit sʼiit, doniye malleye, enga miirɔ
kami wocce logidi ooge ayɛy mu.
Mɛnde icɔcɔnnɛɛyee! Nɛbhade tʼɔgaade iyke ngarecɔ dhɛmɛssiya iy tunɔgiriyokɔ so
bhonongna, bhunde ayɛy mu iyey dhaalɛ teekna, icɔcɔna!
18. Zèri uwɛn (dedi10)
Indì icɔcɔnda kezeit tudacce ɛli nɛbhade woyaan kʼamiɔ kede tʼɔgaage lɔʼuny al
teekɔna, kirɔrtageny ɔʼɛndenɛ oo ɛliange caydaa mu!
19. Icɔcɔn tuɔʼge ɛli(dedi15)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Tèng icɔcɔndana, kɛllageny tudacce ɛli nɛbhade zoo kʼamiyɛ
woyaa oo bhunde zoo shɛshshɛ ke kʼamiyongi, kunɛɛna, inyu ɛlɛsɛna, katagidu!
20. Higgide ɛliin (dedi10)
Indì icɔcɔnda kezerit zertaciya iy karakɔ shɛshshɛna,kabhangit ɛliange alke mitʼaa,
kɔmdhoyɔ oo kɔmyɔng molɔde yellɛnɛɛ sɛntʼɛrɛjige teekboy!
Iyere sabbɔ gèseduane kɔmda ramang ale hɛnyɛboy. Edɛ gɔngɔ mu anno kɔmyɔng oo
kɔmdhoy.
Zertac
Ilanga kingi woya ramang ale. Woyagiya mu kɔnang rɔngaga Gebzinɛ. De iyke ramangɔga
Kamana. Edɛ mu hay kesse icɔcɔnunna, ga icɔcɔnda. Edɛga icɔcɔnda. Kesɔde icɔcɔnunɔ teek
woya muuga jaar sizzi. Edɛgiya alke ramangɔ teek de siʼidonɔ kun kɔnangeyɔ, de macɔ kun
57
ramangey. Woyage wuny pɔskajɔɔ yɔng geny zeriɔga mɔdhɔsi. Ge wunyke sabɔɔ yɔng ga
zeriɔga tɔgilana.
Yɛnɛke ɛtte woyaygiyaa teek geenyga kɔrada geenyga karmaydona, ane geenyga gɔlanyja.
Edɛ yɔng kesse icɔcɔnun teek yellɛndegɛga kɔnang sɔ.
Mitʼa Kɔmyɔng Kɔmdhoy
Mɔdhɔsi tɔgilana kɔrada karmaydi
Ramang jaar sizzi kɔnang
Kɔnangey
58
Icɔcɔn 5 Angge turizimiyɔ al bhoregiyɔ
Bhonɛsɛnde tɛbhinɛ icɔcɔnɔdiya
Icɔcɔnɔdiya tolɔ icɔcɔnda:
gay angge turizimuyɔ al yeca bhoriyay teekɔna, tɛptɔ
gay ɛlian bhɛlbheɛl oo ge bhɛbhɛllɛɛ mumùt
zeri tudacn, yɛk engedanage nguny zertajɔɔ
ɔk ɛliange c’idaa
nguny tudajɔɔ
dɛshi sɛntɛrɛjina, kɔn tudacce ɛli nɛbhade turizimiyɔy
gay tɔgade llɔ’ejunɔ iyke kumecɔna, kɔnna, irɔrɛdɛ
gay rɔnga ge gaynɛɛna, kɔnna, irɔrrɛdɔ
Shambata 1, Ungoc 1
Jɔrade Daliyɔ oode Yitiy
Bhonɛsɛnde tɛbhinɛ icɔcɔnɔɔ
Icɔcɔnɔdiya tollɔ icɔcɔnda
gay jɔrade Daliyɔ oo de Yitiyɔ
uwa ɛlian bhɛbhɛl
uwa engedanage nguny zertajɔɔ
kɔn tudacce ɛli nɛbhade turizimiyna, irɔrrɛdɔ
gay tɔgade lɔ’ejunɔ iyke kumecɔna, dɛshina, irɔrrɛdɔ
gay rɔnga ge gaynɛɛna, kɔnna, irɔrrɛdɔ
Dɛshade tuwoon(dedi. 5)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! dɛshde tuwoon iyeyi, inyu oo icɔcɔnda moydo bhunde kooniboy.
1. Ɛliyan gayɛn-Bhɛlbhɛl(dedi. 10)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! indì icɔcɔnda kɛdɛshit engednage al masapigedegɛɛ teekɔ!
I’ac : Bacuma Ba-cu-ma
59
Yɛ’ɛsɛn
1. turizimiyɔmu tu-ri-zi-mi-yɔ-mu
2. balgedɔngɔ bal-ge-dɔ-ngɔ
3. Jɔrade Jɔ-ra-de
4. bhonɛsɛnde bho-nɛ-sɛn-de
5. daliyɔ da-li-yɔ
6. pillidegɛde pil-li-de-gɛ-de
7. ramtiyak ram-ti-yak
8. Yitiyɔ Yi-ti-yɔ
Dhoyɔ moydo ɛliyange dhoy giya bhunde kooniboy!
2. Zèri(dedi30)
2a. Engedanage gùdhulɛ zertjakɔ(dedi.5)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! tèng icɔcɔnda engedanage al masapigedegɛɛ teekɔ zertac
dhulunɔna, kɛɛ’idu.
1. Jɔra akatang?
2. Edu jɔraage gayu bhoregedeguɔ anenaang? ɛlidu!
Dhoyɔ indì kezerit ɛliangiya hay karakɔ tasiyɔ!
turizimi bhonɛsɛn kelle wɔnunɔ
tomok jɔra zanggis
2b. Tudac zèri(dedi. 10)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! ane okka tudac zeriyok teekɔ, ke sabut icɔcɔnda ko’opitka
nɛbhade tudajunɔ teng engettiya iy kariyɔ!
Enget- Moyó taarinyagiya al kariyɔɔ iykɔ naa tudac ɛli katangi?
Dhoyɔ zèriyo tudc lɔ’ɔ suppa kɔnangboy. Tolɔ indì kalit habbaneyna, kezerit taudac.
Edɛ zeriyɔ inyu tòtoyna, ge tambiyɔ erngesna, kezeritna, kɔbɔsidu!
2bh. Engedanage nguny zertajɔɔ
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! ìbha girapi sɛledageboy. indì icɔcɔnda komoyt yɛ’ɛsɛn tudajɔ
teekna, ɛlagenyɔ inyu ìdibisa! Bhunde edɛ ɛlina, ɔdinɛɛ inyu ìdibisɛsɛ teek. Pɔskajɔ
60
indì kɔtɔɔndɛsɛ daptariyogegɛ teek. Dhoyɔ indì kalit hubbaaneyna, kɛlkɛlliyɛ enget 2
oo 3. Moyna, kel bhonenongɔ, ayì ke dɛshade tuwoon.
Yɛ’ɛsɛn
1.
Jɔra rɔnga bhunde
jɔynɛnɛɛ
ramatindegɛ bak
metirige
zooge ngunyna, moyɔ bhonɛsɛnde
ajinɛɛ
Dal oo Yiti
Bacumage
gɔrɔgede koy
gacidiyɔ
Dal - m62
Yiti - m75
- turistiyo
- zooge icɔcɔnnɛɛmu
- Icɔcɔnda
- warada tomok
- icɔcɔnda jɔɔnɛ
carashɛt
2. Enget 2 oo 3 dha tasidegɛna, dhà tasidegɛna bhunde bhunde ɔdinɛɛmu dhɛalɛsɛ!
Shambata 1, Ungoc 2
Shɔ’ɛn
Ɛlin ɔ’ɛn
kɔnɛn
Dɛshade tuwoon(dedi. 5)
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! Dɛshade tuwoon iyey inyu oo icɔcɔnda mòydo bhunde kooniboy!
3. Ɛlian ɔ’ɛn(dedi. 10)
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! indì icɔcɔnda kɛdɛshit engedanage al masapigedegɛɛ teekɔ!
Yɛ’ɛsɛn
1. tɛsinɛdɔ
2. garsɛɛng
3. ga yɛnɛ
4. Zooge moy baa
wɔdunɔ
5. kɔpkɔp ga cɔy
61
Ɛliange alke jaruwoge tudajunɔ- Yɛ’ɛsɛn
1.maage nguny bak komajɔɔ
2. zooge moy baa
3. gage kesse icɔcɔnun nyiginɛnɛɛ oo ilop pɔsnɛna, icɔcɔn untɔ
4. ange zooge moy baa urukna, hayɛ.
5. ande many zoo tarana, zoo ngunyna, moy
6. gage zooge moy baa wucna, moyɛ angge many taradegɛɛ.
4. Kɔnɛn(dedi. 30)
4a. Tudac kɔnɛn(dedi. 20)
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! indì icɔcɔnda kadhada ɛliange edɛ idibiso sɛntɛrɛjige teekɔna,
kititinitna, kɔtɔɔnit kokke lɔ’ɔ suppade ɛli nɛbhade jɔray koonna,kirɔrtɛ!
Edɛ dɛshiɔ inyu tòyna, imɛsɛ komac. Kɔnɛndegɛmuna, bhunde yellɛnɛ tɔgaa oo ɛliyan
kɔnɛn kalit suut kɔnɛndegɛmu moyɛsɛ teek.
Dɛshagedegɛ tolɔmu bhunde yellɛnɛ dhaalɔmu dhàalɛsɛ teek.
Dhoyɔ aya badɛnde yellɛnɛɛna,cua òk icɔcɔnde ɔdinɛɛ.
4b. Higgide kɔnun(dedi. 10)
Kumec(.)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! tɔgade lɔ’ejunɔ iyke kmecɔ ke koy balgede gɔɔn lɔ’ec koonna,
lɔ’ec pɔsinɛy ya ɛlɛsɛ icɔcɔnda kudhullɛskɛ teek shɛshshɛk!
Dhoyɔ indì kɛrsidɛ lɔ’ɔ suppade iy masapigdedegɛɛ teekɔ, kumec molle yellɛɛ kiy
suut!
Yɛ’ɛsɛn
Jɔra ga ande turizimiyde many zoo tary. Anggeyge turizimiyɔmu teek ga koon.
Jɔrade Daliyɔ oode Yitiyɔ ramtiak al wradagede Bacumaa. Edɛmu jɔynɛnɛɛ gɔrɔgede
koy kabalede Gacidiyɔɔ. Edɛ allɛdɔdegɛ alkɔ woya bhɛlla. Maa icɔrsɛnɛ yɔng tuntɔ
kede cuc bɛna kotoshit tɔshshɔɔ shɛk mattana. Gassegɛ baayeca kɔp ga calmiy.
62
Shambata 1, Ungoc 3
Shɔ’ɛn
Zèri uwɛn Icɔcɔn tu’ɔge -
Isha’ar
Higgide icɔcɔnun
Dɛshade tuwoon (dedi. 5)
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! dɛshade tuwoon iyey inyu oo icɔcɔnda mòydo bhunde
kooniboy.
5. Zèri uwɛn(dedi10)
5a. Tuda tàsi(dedi. 2)
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! Tudacce sabɔ denɛ senone “Jɔrade Daliyɔ oode Yitiɔ” hɛnyɛɛ ai
songke ɛli ktangi, indì icɔcɔnada katasidona, kɛlidu!
Yɛ’ɛsɛn
- Ɛli bhunde jɔrade Daliyɔ oo de Yitiyɔ anggeyge turizimiyɔ jɔynɛ bhoregiyɔ teek ga geenyɔ,
bhunde jɔynɛnɛɛmu ke al Bacumage gɔrɔgede koy gacidiyɔy oo bhonɛsɛnde metta ajinɛɛ
oode mirɛge gɔrɔgede turizimiyɔ ajinɛɛ.
5b. Tudac zèri(dedi.8)
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! indì icɔcɔnda kalit hubbaaneyna, kezerit kɛɛmdɛsɛ tudacna,
kezerit.
Edɛ zeriɔ zeriyɔ inuy mòyɛsɛ zeridegɛ bhunde tɔgaa alɛɛ ai wɔngna, zer niyɛyi,
mòyna, tambiyɔ indì kɛɛmdɛsɛna, kezeridu.
Pɔskajɔ ge zeriyɔ ane dhidhingɛsɛna, aleyi, ɛlɛsɛna,tuwɔgedegɛmu kezeritna, kicɔcɔnit
zeri.
63
6.Icɔcɔn tu’ɔge - Isha’ar(dedi15)
6a. Isha’arɔ sabbɔ(dedi.5)
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! ane zeriyɛsɛga tudac icɔcɔndaa, sabbɔ tèng icɔcɔndana, tudacce
angguge turizimiyɔ, many zoo tara bhonɛsɛndenɛ akatangi, kɛlidu!
6b. tudac isha’ar(dedi. 5)
Dhoyɔ zerɛsɛɛ tudac nuunna, ane tɛy hɛnynyɛna, tèng bhunde shi’aana, kɛ’idu!
Tolɔ cua kisha’aritka tudac shɛshshɛɛ, indì kadhadhaytna, zerìyɛsɛɛna, pɔsà.
Jɔra oo Gencade Dɛmbiyɔ
Jɔra oo Gencade Dɛmbiyɔ jɔynɛ waradagede Dɛbubd Benciyɔ. Nenmu iy zonigededegeyɔ
Benci Majige teek. Kabalede iyɛɛ zerrɛke panika.
Jɔra oo Gencade Dɛmbiyɔ dɛshinɛnɛ guru. Nenmu ilanga zoo gencishi kede maa karak
kenongɔ. Tuntɔga tumu yica karak ga jɔra. zooge hinke moyɔmu kɔnɛ Katamade
Mizzaniɔna, hay gɔrɔgede koy Dimaa kilometiriyo 17. Zoo wɔcidu kesse icɔcɔnunɔ kittiyɔ,
hay gɔrɔgede koy sitte sewɔɔ, kilometiriyo 5na, cua wɔcidɔ.
Jɔra oo Gencade Dɛmbiyɔ iyɛndenɛ ga bhushi bhiic. Gasgas yeca kɛnage ilanga kingunyɔ
alke kolkungɔ ga mɛri. Tobur muuk ga calmiy. Kelɔde toburana wulenɔ many trade zoon.
Shuwa wologɛdɔ. Kɛginyamu rɛmɛsɛdɔ.
Gɔrɔgediya Jɔra oo Gencade Dɛmbiyɔ bhonɛsɛnde ajinɛɛ ga bore. Nen ajinɛ elektirikimu.
Ilanga kingi manggisigede iyke Dargiyɔ zooge rɛmɛ Bɛbɛkɛge oo yetɔngɔ bhoriyneygɔɔ jɔya
bhonɛsɛn wɔllinɔ elektirikiɔ nen ajinɛɛ.
Kiyɛmui, metamu Jɔra oo Gencade Dɛmbiyɔ ga ande many zoo taray.
Nɛbhagediyamu indiyɔ zoo nguny rɛnakna, moydɔ. Wodi koon Zooge nguny wɔdɔɔmu ge
mɛri ngunyna, moyadaaboy. Edɛmu ac warada de Dɛbub Benciyɔ tomok ke mɛrina,cua
hayna, moydɔ. Balgede edɛ moyɔ nɛbhade ge mɛri hinke hayɛ badegɛɛna, irɔrɛsɛ
zouktegegɛɛ, cua ip pootutwaana, hatiyɛ. Ge ayayɔ mu hatiyɛ bidiyoge. Zooge ngunyna,
moyɔmu geeny nguny kambilyoy, geeny nguny sigiraney.
Nɛbhagediyamu Jɔra oo Gencade Dɛmbiyɔ ga ande many zoo tarayna, bhonɛsɛnmu de
ajinɛɛ ga ke metiyɛnyɛ.
64
6bh. Engedanage nguny isha’arɔɔ(dedi. 5)
1. Jɔra oo gencade Dɛmbiyɔ jɔynɛ hide?
2. Tudacciya ɛlagec katang?ɛlɛllɛ.
7. Higgide ɛliin(dedi10)
Rɔngage gaynɛɛ
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! Rɔngage gaynɛɛ, ke ga rɔnga ge zoo muuk gayna, zeriyɔy ya ɛlɛsɛ
icɔcɔnda shɛshshɛ kudhullɛskɛ teek! I’ac: baa, sigirɔ, tobur...
Dhoyɔ ayì lɔ’ɔ suppade jɔynɛ masapigededegɛɛ teekɔna kɔjɔyda rɔngage gaynɛɛna,
kirɔrtɛ.
Yɛ’ɛsɛn
- Jɔra, - Turizimi, - warada, - zoo, - tomok
Shambata 2, Ungoc 4
Icɔcɔnɔdiya tolɔ icɔcɔnda
Gay angge turizimiɔ al bhoregiyɔ
Gay rɔngɔge angge turizimiɔ al bhoregiyɔ
Gay mitʼade lɔʼuny
Gay bhunde bhoodina jɔynɛnɛɛ
8. Zeri (dedi30)
8a Engedanage gùdhulɛ zertajakɔ(dedi5).
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Tèng icɔcɔnda nɛbhade angge turuzimiɔ al bhoregiɔna,
kataktageny. A gayongɔ ɛlɛsɛ ke anggɔngɔ aga bhoodina, jɔra, oo angge ayɛy muiy.
Indì icɔcɔnda kɛllɛ ɛlian giya al karakɔna, kaydɛ ɔʼɛndegɛ!
Turizimi ga angge al bhoregena, orte zooge ayɛyɔ al bhiicna, zoo wunyna, moyiɔ,
badegey jɔyɛnɛ tomokɔ.
65
Bhoot ga potukunde iy bɛtɔge teekna, ilanga Tuma kʼɛkna, zooge kingunɔ indìke
kesse rɛmɛsuni
Bhore ga bhunde zoo geny alɛ hubbaa.
Gash ga bhunde iyke toburɔ.
Buktuan ga bɛtɔde ke dhaali iyongna, se puntʼush puntʼushɔ
Jɔra ga maage wuny rakejɔ walajɔ tuntɔ bakna, cuc bay.
8b. Tudac zèri(dedi10)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Indì icɔcɔnda kalgit ramang ramangna, kezerit zertacce turizimiɔ
kucukucuna, tolɔ tèngna, kɛɛktageny ai tudac seniyɛy!
Angge turizimiɔ al bhoregiɔ bhoodina
8bh Yɛʼɛsɛn (dedi15)
Tèng icɔcɔndana, kɛllageny bhonɛsɛnde angge turizimiɔ al bhoregiɔ! Gayongi, ɛlɛsɛ
teek. Angge turuzimiɔ al bhoregiɔ kalke mɛriyi,
1. zoo geny ortegɛ iy baagede ayɛyna, wunna, moyiɔ alay kʼorshaa kʼorshaa kat
baadedegeyɔ teek.
2. Kingi balgede kaman iyɔɔ, zoo nutiyɛgadɔ.
3. Bhoodiney wɔdɔ angge ayɛyge turizimiɔ, ayɛyga jɔrade dali, jɔrade tʼuy, shata oo
maage goy.
Shambata 2, Ungoc 5
9. Ɛlian ɔʼɛn (dedi10)
Yɛʼɛsɛn
Ke silɛnde ramatinon iyongna, tomogge alɔngɔɔ dhaallɛdɔ.
Ga balgede Tʼaliani kun Itopiyana, ai koyɛ baade Itopia kokke denɛɛ
Ɛlliɛ ɛliangiya hay karakɔna, aydɛ ɔʼɛndegɛ!
Woyit ga bhunde zoo kʼakʼaya bhut koonɔna, hay bhunde ayɛyɔ
wɔngɛn ga kelle dɛsha untɔɔ
kambilige woyit tuntɔ woyit
66
kartaga ande irɔrrɛ anggecce zoo hinɔy
kesse wotili ga kese zoo dɛshiɛ galena, bhonɛsɛn
kician kicianga angge itinec rɛmɛsɛdɔɔ
bhunde shɛɛʼi ga bhunde zoo wunyna, moyiɔ jɔya wodɔde turuzimiɔ teekɔ.
Midiya ga bhunde zoo shiʼɛnɛ angge cayda caydaa. Anggɔngɔ mu ga radiyo, telebjini,
gaazetʼa oo angge ayɛy mu
10 kɔnɛn(dedi30)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Indì icɔcɔnda kidibisit sɛntʼɛrɛjidiya iy karakɔ bhunde engedinɛɛ!
Bhootte shewɔ
Anggecce bhoot
jɔynɛnɛɛ
rɛnidenɛ paltangin
balle
Girmay
Bacumage
susa cuyɛnɛɛ
gɔrɔgede koy bhadɛɛ
kilometiri
kɔnang
kilometirio
issaba
kɔnɛ metiriyo18
Wɔcʼi metiriyo 20
10a. Higgide kɔnun(dedi20)
Tɔɔndɛsɛ zertaciya iy karakɔ kok daptarideguna, ɛrsidɛ tʼɔgade iyke kʼumecɔ!
Angge turizimiɔ al bade mɛʼɛnun bhoregiɔ, ga jɔraa oo bhoodina sɔ. Bhonɛsɛnde bhoodinon
zoo wunyna, moyiɔ, tomogge baanɔ sillɔ.
Anggiya turuzumiɔ al bhoregiyɔ teek gòmoy bhoot kɔnang.
Bhoot ga ande ilanga Tuma kʼɛk baa kʼɛginɛnɛ bɛtɔge bhuɔna, teekga walacna, zooge
kingunɔ rɛmɛsɛ.
Zoo hayna, wɔcʼi balle Parangaliɔ, ɔysɛ gɔrɔde koy Bhadhɛɛ bak. A dhul balle Girmay
Karbhellaa, bhɛl gɔr karak sidɔgede shɛɛʼɔ.
Shambata 2, Ungoc 6
11. Zèri uwɛn(dedi10)
67
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Indì icɔcɔnda kezerit tudacce bhoodude shewuɔ moyok oo tʼɔgaa
kalgit suutna, ane kɛllageny bhunde dhulɛsɛɛ!
12. Icɔcɔn tuʼɔge ɛli (dedi15)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Indì icɔcɔnda kɛlit tudacce bhoodude shewuɔ kiy suut!
Bhunde iy gɛrɛɛ mu ishɔshɔʼsɛna, indì kudhulɛskɛ teek!
13 Higgide ɛliin
Indì icɔcɔnda komoyt masʼaapide degɛɛna, kɔjɔyda ɛliange alke rɔngɔ oo mitʼade lɔʼunɔ!
Yɛʼɛsɛn
Shambata 3, Ungoc 7
Bhonɛsɛnde tɛbhinɛ icɔcɔnɔɔ:
Icɔcɔnɔdiya tolɔ icɔcɔnda:
Gay bonage ɛliin kenyji
Zèri ɛliyange alke jaruwɔ.
Zeri tudacna, yɛk engedanage nguny zertajɔɔ.
Uwa ɛliyange caʼidaa nguny zertajɔɔ ɔʼɛn.
Gay milikitide iyke kʼumecɔ dɛshadenɛ.
Yɛmɛsɛ tudacna, zeridɔ.
Zeri tudacce kɔnnɛɛ sabɔge.
Gay rɔngage gaynɛɛ.
rɔngɔ mitʼade lɔʼun Kamanay bole edisi ilaʼic Zoo
kɛng rɛɛdenɛ edisige bɛrguga 15na, rɛmɛs Buktuɔ ga ilaʼinyje gɛsi ga ande nis zooy ge katamayɔ tɛp rɛy ilaʼijɔ
68
14. Ɛlian dɛshi(dedi10)
Ɛliany bhɛlbhɛl
Mɛn ɛlian kenyji ai akatangi teng icɔcɔndana, cʼarashɛdɔde iyɛre icɔcɔnuwɔ kɛɛʼidu.
Dhoyɔ ìʼajɔdiya ajinɛ kariyɔ indì kɛdɛshit ɛliayan.
Iʼac: tu-ru-zi-mi-yɔ turuzimiyɔ
Edɛ dɛshiyɔ inyu totòyna, ayì ernges. Pɔskajɔmu edɛ iloptauboyɔ irɔrɛsɛ yɛʼɛsɛndiya
iy karakɔna, cʼua òk icɔcɔnde metanuunɔ.
Yɛʼɛsɛn
1. to-mog-gi-ya-na tomoggiyana
2. kɛ-gi-nya-ge kɛginyage
3. ang-gey-gi-ya anggeygiya
4. jɔy-nɛ-nɛ-mu jɔynɛnɛmu
5. sɔl-mo-jak-na sɔlmojakna
6. ko-nu-wa-mu-na konuwamuna
7. kiy-hɛ-nyɛ-mui kiy hɛnyɛmu
15. Zèri (dedi30)
15a. Engedanage al zertajɔ sabbɔ(dedi5)
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! Indì icɔcɔnda komoyt engette iy masʼapigede degɛɛ zertajɔ
sabɔɔna, ai tasiyo katangi, kɛllagenyu nɛbhagede tudajun. Dhoyɔ indì icɔcɔnda
kezerit ɛlianyge alke jaruwɔ kucukucuna, tolɔ indì kat zertajak.
15b. Tudac zeri (dedi10)
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! Tèng icɔcɔnda nɛbhagede kocayna, ai gay katangi, kɛlidu. Dhoyɔ
indì icɔcɔnda kezerit tudac sabijineyna, pɔsɔ inyu zeriɛsɛ wodi kɔnang teek. Diya
tolɔmu indì kalit hubaaneyna, kezeridu. Pɔskajɔmu ibha hubbaney teekna, tudac ɛli
katangi, kɛlidu. Bhunde dhulɛsɛngi iyeyi, yɛʼɛsɛ kudhullɛsɛkɛ shɛshshɛ teek.
69
Angge turuzimiyɔ jɔynɛ bhoregiyɔ:Koca
15bh. Engedanage al zertajɔ tollɔ(dedi. 15)
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! Tèng icɔcɔnda engedanage nguny masʼapigede degɛɛ zertajɔ
teekɔ kɔnɛ 1-3na, kɛɛʼit sabɔge. Dhoyɔmu indì kalit hbbaaneyna, ayì engedanage
kɔnɛ 4-5 ke dɛshade hubbayna, kɛlkɛlliyɛ. Pɔskajɔ dhau tasidegeboyɔ dhaalɛsɛ
taside yellɛnɛɛ teekna, cʼua ayì yɛʼɛsɛndagiya hay karakɔ.
Yɛʼɛsɛn
1. kotkodiyoke maana, meta koyke shaniʼo
2. Jɔynɛ mɛʼɛney woradagede Shashiyɔ kʼabalegede kʼiraa bhunde iyke koruwɔ
3. Ga zibutte kɛngude kʼakʼayaa oode konuwan.
4. Kɔnɛsɛ 4- 5 dha tasidegɛna, dhaalɛ eette yellɛnɛɛna,
Shambata 3, ungoc 8
Dɛshade tuwoonɔ mòyi
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! Icɔcɔnda dɛshade tuwoonɔ iyey mòyt bhunde kooniboy.
Uwɛnde tɛbhinɛ icɔcɔnɔɔ:
Icɔcɔndiya tolɔ icɔcɔnda :
Uwa ɛliyan ɔʼɛn
Uwa tudac kɔnɛn
gay higgide kɔnɛn
gay zèri uwɛn
gay rɔngage gaynɛɛ
16. Ɛlian ɔʼɛn(dedi10)
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! Ayì ɛlianyge al masʼapigededegɛɛ teekɔ ke dɛshade kipiliyna,
kɛdɛshit ɔʼɛdɔ. Edɛ dɛshiyɔ inyu totòyna, mòyɛsɛ. Dhoyɔ aya rɔytiyona, pɔskajɔ ɛlɛsɛ
yɛʼɛsɛndagiya al karakɔ oo eette yellɛnɛɛmu dhaalɛsɛ teek.
70
Yɛʼɛsɛnda
1. wɔla
2. ande shoʼoyɔ
3. kocade dhadhalɔ
4. koyke maa
5. zali
6. kʼorshaa
17. Kɔnɛn(dedi30)
17a Tudac kɔnɛn(20)
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! Imɛsɛ icɔcɔnda komacna, kɛɛmdɛsɛ lɔʼɔ sʼuppade iyɛre dhano
ɛlian sɛntʼɛrɛjige teekna, kɔno shambatage kɔnangeyyɔna, kɔtɔɔnit tasi cʼuana,
kirɔrtɛ. Edɛ kɔn teekɔ inyu totòy hica keendegɛna, mòyina, ayì erngesse yellɛnɛɛ.
Pɔskajɔ mu moyɛsɛ kɔnɛndegɛ tʼɔgaa oo pidɛliyoge bibidaa bhangɛndegɛna, cʼua aya
badɛnde yellɛnɛɛboy.
17b.Higgide kɔnun(dedi10)
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! Kʼumec( . ) kega tʼɔgade balgede gɔɔn lɔʼec taside iy muuki
koonna, gɔpɔsɔ gìbhang kiy tasige pɔskajɔyi, yamu ɛlɛsɛ icɔcɔnda kudhullɛskɛ
shɛshshɛk teena, dhoyɔ indì kɛdɛshit engedanage al masʼapige dedegɛɛna, kɛrsidɛ
tʼɔgade iyke kʼumecɔ molle yellɛnɛɛ. Edɛ dsɛhiyɔmu inyu totòyna, moyɛsɛna, pɔskajɔ
dɛshit bhunde koonina, ìlɔlɔnyit oo yɛʼɛsɛndiya hay karakɔ.
Iʼac: Gɛsiyo oguwa gabay.
Yɛʼɛsɛn
1. Bhɛluwa oo Koynɛ hatuwaa koru.
2. Shemaji inyu koy minen?
3. Lemau nguny tʼila goluge.
4. Icɔcɔndayee! Ibhangit kʼumec kiy suut!
5. Kamana mat shɔlu oo gima.
6. Mɛnde icɔcɔnnɛɛ icɔcɔn icɔcɔnda kede dhulɛsɛɛ.
7. Turustiyo hay moy bhorede iy wɔradagede Shashiyɔɔ.
8. Shambade lɔngke Maragelluwɔ bhuya kocana, koyɛ gabay.
71
Shambata 3, ungoc 9
18. Zeri uwɛn(dedi. 10)
18a. zeriɔ sabbɔ(dedi2)
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! Indì icɔcɔnda katasido tudacce icɔcɔnuwɔ ai sung ɛlina, seniɛy
kaydɛ tasi. Dhoyɔ tasiɛsɛ kega icɔcɔnde ɛli angge turuzimiyɔ jɔynɛ bhoregiyɔ hɛnɛke
kocay ɛlɛsɛ teek.
18b. Zèri (dedi8)
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! Indì icɔcɔnda kɛɛmdɛsɛ tudacce sabɔdenɛ se ne “Angge
turuzimiyɔ jɔynɛ bhoregiyɔ:Kocaʼʼ hɛnyɛɛna, kezeritna, kicɔcɔnit zèri. Edɛ zeriɔ inyu
totòyna, moyì woshi, tɛppa zeri, oo bhunde tʼɔgaa alɛɛ wɔngɛnna, bhunde zeriɔ
dhidhingɛsɛ iyey indì kɛɛmit tolakna, kezeridu. Pɔskajɔ mu ishɔshɔʼɛsɛu teekɔ
ɛlɛsɛna, hayɔ tuwɔgededegɛmu kezeritna, kicɔcɔnidu.
19. Icɔcɔn Tuʼɔge
19a. Ishaʼar oo ɛli (dedi15)
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! Tudacce ilɔlɔnyun ai a tudacce iy niyɛi tèng icɔcɔndana,
kilobhidu. Dhoyɔ tudacce ilɔlɔlnyun kega tadacce irɔragec a ramang yɛnɛn oo
bhunde alɛ bhiicɔy ya ɛlɛsɛ teek. Dhoyɔ indì icɔcɔnda kalit hubba hubbana, kɛlit
nɛbhagede tudajude iyɛre inyu zeriyɛsɛno shambatage kɔnangeyɔ iy masʼapigede
mɛnde icɔcɔnnɛɛ teekɔ se ne“Jɔra oo genycade Dembiyɔ ʼʼ hɛnyɛɛ tuʼɔgena, inyu
totòyna, imɛsɛ komac. Pɔskajɔ moyɛsɛsu teekɔ aya badɛnde yellɛnɛɛboyna, cʼua pɔsa
icɔcɔnboy.
20. Higgide ɛliin
Rɔngage gaynɛɛ
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! Rɔngage gaynɛɛ, ke ga rɔnga ge zoo muuk gayna, zeriyɔy ya
ɛlɛsɛ icɔcɔnda shɛshshɛk kudhullɛskɛ teek! I’ac: yet, biy, gash...
72
Dhoyɔ mòyt tudage kɔnɛss shambata kɔnangna, wɔcʼi shambata ramangeyɔ edɛ
icɔcɔno masapigededegɛɛ teekɔna, indì kɛɛmdɛsɛna, tɛlɛjit rɔngage gaynɛɛna,
kirɔrtɛ. Aa lilicɔ inyumu totòy kendegɛna, ayì badɛn oo komacna, pɔskajɔ dɛshit
bhunde kooni.
73
Icɔcɔn 6 Tudage bharungnɛɛ
Bhonsndeɛtɛbhinɛicɔcɔnɔɔ
Icɔcɔnɔdiya tolɔ icɔcɔnda:
Uwa bonage iliin bhɛlbhɛl
Ɛli tudacce cʼilili oo tude shiʼongi koyga dhook bhunde alɛ bhic bhicɔ.
Gay tʼɔgade iyke siyhɛnyɛɛ ɛrsɛsɛn.
Uwa sɛntʼɛrɛji teek lɔʼɔ dɛshi.
Gay engedanage nguny zertajɔɔ yɛʼɛn.
Uwa ɛliyan caydaa ɔʼɛn.
Uwa zeri oo ishaʼar.
Shambata 1, ungoc1
cʼilili oo tude shiʼongi koyga dhook
Shɔʼɛn
Ɛliany dɛshi Tudac zèri
Dɛshade tuwoon (dedi. 5)
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! Dɛshade tuwonɔ iyɛre icɔcɔnda hayɛke dɛshiyɔ oo sutkaboy
metta dɛshit bhunde kooni!
1. Ɛlian dɛshi (dedi10)
bhɛlbhɛl (dedi4)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Ɛlian bhɛlbhɛl ai akatangi, tèng icɔcɔndana, kɛɛʼidu! Dhoyɔ
iʼajɔdiya ajinɛɛ indì icɔcɔnda kɛdɛshit ɛliange al masʼapigede degɛɛ lelegiyɔna,
kirɔrtɛ! ìʼac: .dhadhalɔna dha-dha-lɔ-na
Yɛʼɛsɛn
1. bu-lang-de-nɛ-mu 2. ngar-rɛ-nu-ɔ 3. da-ma-ne-jɔ-na
74
4. shun-di-yany
5. jii-yak-na
6. kɔ-tɔ-nit-kaa
7. shu-bhu-nɛ-na
8. woy-daa-nɔ-na
2. Zèri(dedi30)
2a. Engedanage al zertajɔ sabbɔɔ (dedi5)
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! Irɔrɛsɛ taarec icɔcɔndana, ai tasio katangi, komoyitna, kaydɛ
tasi. Dhoyɔmu indì kezerit ɛlianyge alke jaruwɔ al masʼapigede degɛɛ tasiyɔ.
2b. Tudac zèri (dedi10)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Indì icɔcɔnda kezerit tudac kucukucu kɛngijineyna, tolɔ inyu
zeriɛsɛ wodi kɔnang teek. Dhoyɔ ibha icɔcɔnda kɔnang kɔnang kɔɔkna, kezeridu. Edɛ
zeriyɔ moyɛsɛ bhunde zeriyɔ dhaalɛsɛɛna, ishɔshɔʼɛsɛna, kɛɛmdɛsɛna, kezerit.
Pɔskajɔmu bhunde dhulɛsɛɛngi, iyey indì ketengdenyna, yɛmɛsɛ zerina,ayì kelna,
kadhaallɛna, kezeridoboy.
2bh. Engedanagengunyzertajɔɔ(dedi15)
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! Tèng engedanage kɔnɛ 1-3na, komoyit tudajɔna, kɛɛʼit. Dhoyɔ
indì icɔcɔnda kalit hubba hubbana, kɛlkɛɛlliyɛ enget 4. Pɔskajɔ mu ayì sɛntʼɛrjide iy
enget 5ngɔ kɛdɛshit ke dɛshade tuoonna, kutidiyɛ.
Yɛʼɛsɛn
1. Cʼililiga bulangde woya seuke ippagiyɔ murdinɛ bhunde kooni hubbana, ngarsinɛ
hadi ramangna, shɔk woydacna, bulangi.
2. Ngarsinɛ hadi ramang.
3. Ga sholaysɛna, kìci wɔcʼiɛsɛdɔ.
4. Dha taside icɔcɔndaanɔna, dhaalɛsɛ eette yellɛnɛɛna, yɛʼɛsɛ icɔcɔnda teek.
5. Ɛli bhunde Bauni shubhunɛ zeriyɔ zerrɛɛngɔ, shubhunɛ gayke enga zoo tabhang
guruyiɔ.
75
Shambata 1 ungoc 2
Dɛshade tuwon (dedi5)
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! Icɔcɔnda iloptau sɛntʼɛrɛji oo engedanage ɔdinɛnuwɔboyna,
wutidiyɛwi metta mòyit bhunde kooni.
3. Ɛlian ɔʼɛn(dedi10)
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! Ayì engedanage al masʼapigede degɛɛ ke dɛshade kipiliyna,
kɛdɛshidu!
Yɛʼɛsɛn: 1. B, 2. A, 3. Cʼ, 4. Bh 5. C
4. Kɔnɛn (dedi30)
4a. Tudac kɔnɛn
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! Imɛsɛ icɔcɔndɔa komacna, kɛdɛshit sɛntʼɛrɛjina, kirɔrtɛ cʼilili oo
tude shiʼongi koyga dhook bhunde alɛ bhiicɔ yɔngɔ teek. Dhoyɔ edɛ ilopɔ inyu
totòyna, moyɛsɛna, erngesse yellɛnɛɛ mu ayaboy.
4b. Higgi kɔnɛn
tʼɔgade sihɛnyɛɛ (“ ”)
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! Tʼɔgade iyke sihɛnyɛɛ kega tʼɔgade gɛrsɛ balgede gadha taside
mɛnde ayɛyɔ gìbhangaboyna, ane gɔpɔs tasidɔngɔɔ, gìbhangna, meta gɔɔnɛsɛ
tasidegeyi, ya ɛlɛsɛ icɔcɔnda kudhulɛskɛ teek. Dhoyɔ iʼajɔde ajinɛ masʼapigede degɛɛ
teekɔ, indì icɔcɔnda kat tudajakna, kɛbɛrta lɔʼɔgee tɔgade siyhɛnyɛɛ iy teekɔboyna,
kirɔrtɛ.
Bhunde alɛ bhi cbhicɔ
Cʼilili tude shiʼongi koyga dhook
diyaga bulang
woyaga mɛri
diyaga gurin gurin
diyaga kɔnang
76
Shamba 1, ungoc 3
5. Zeri uwɛn(dedi10)
5a. Zeriyɔ sabbɔ(dedi2)
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! Tudacce sabɔdenɛ se neʻʻ cʼilili oo tude shiʼongi koyga dhook ʼʼ
hɛnyɛɛ songke ai se niɛy indì icɔcɔnda katasitna, kɛlidu.
5b. Tudac zeri(dedi8)
Dhoyɔ indì icɔcɔnda kalit hubba hubbaaneyna, kɛɛmdɛsɛ tudacce sabɔdenɛ se neʻʻ
Cʼilili oo tude shiʼongi koyga dhook ʼʼhɛnyɛɛna, kezeritna, kicɔcɔnit zèri uwɛn. Edɛ
zeriyɔ inyu totòyna, mòyi zèri tɛppa oo bhunde tʼɔgaa alɛɛ ai wɔngna, zeri niɛy
mòyina, bhunde ane uwaangi iyei ayì komac oo èrngesna, kɛɛmdɛsɛna, kezerit kede
uwaa.
6. Icɔcɔntuʼɔge(dedi15)
Tudacce ishʼarun
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! Tudacce ɛli-sabɔdenɛ se neʻʻ Kelage oo kɔkɔy ʼʼhɛnyɛɛ iya karakɔ
zeriyɛsɛ icɔcɔnda teek.
Ilanga kingi bole koon iye. Bolediyamu ga bolde alalay siti. Kiyɛnyɛmui, ungoc koon
mokaccenɛ bhora tilaboyna, koyɛ noonke mamsi wolayna, oguwa wolajak. Nen cua
mokac simongna, ibha rɛɛ pɛɛlena, dha kinot dolege nip. Mokac yɛmana, moyɔ dole iy
sɛlɛɛc. Mokac shini bhɛlsɛna, cua tasi tarage teekna, se ne“Ande waa baa pɔsau
kinotboyɔ akatang zoogeca alo Luungɔrɔɔyee! ’’ hɛnyɛna, cʼua iy kucu kucu. Kiyɛnyɛmui,
nen indi ke mitiyɛnyɛ kɔpkɔp. Mokac mu cua takaaboy ke mɛnde indi yaa ade ga nen
rɛɛy. Tolɔ cua mokac shurrɛɛna, ibha rɛɛna, oguwa jɔnɛy zɛl. Nenmu koyɔ ruy gɔrɔ gɔrɔ.
A wɔci liyokɔ, jɔnɛ engetna, se ne: “Woccianye aangde turu kɛrdo kidhiydɛ dhabana ke
mitiɛnyɛɛ?” Woc yɛ’ɛsɛna, se ne;“Hayaayee! anyi cua diya tuyduwa kɛɛmiyongnayi,
ande baa kɛdɛshiyon galade shɛ’ɔboyna, koyì hɛnynyɛna, kɛɛmanɔ enga untaana, cua ga
cɔllɔna, ejaanyuaboyna, ilanga indiyo kengeyɛsɛ gurit kiyang? sɛp diya tolɔ kòoyong”
Siyhɛnyɛna, yɛ’ɛsiɛ. Kiyhɛnyɛmui, jɔnɛ ga nyɛlocna, sene:“Wocciyanyee! metta cu inyu
77
ke tasiyí! keetagenyjɔy. Ɔysɛ ruwo bakna, iy kucukucuʼʼ siyo hɛnyɛboyna, cua woc
shi’aaboyna, iwaa bhuɔ. Shambamu cua iis tukna, se ne: kɔkɔydiyanyeee! dɛsha koon
iyena, yogòna, dɛshiyagany!” hɛnyɛɛ cua kɔkɔymu kouwaa. Kiyhɛnyɛmi, shamba
nɛbhade hinke katakka gurinde kɔkɔɔnɔ, : “ya baa a maante rɛ” hɛnyɛna, nen ubhuk
urɔna, tu’ɔge edɛ bulangdɔ. Shambamu ubhuk urɔna, sudhaboyɔ, ɛrsɛ kat dolede tuk
tiini koonna, kisinga guwɔgeboy. Nenmu ɛlɛsɛ kɔkɔyna, se ne “Wocciyanyee! inyu cua
iyì yana, kòk yedokna, kukiyɛ maana, gam galde baalunɔnay!ʼʼ hɛnyɛna, cua dha juyde
maanɔna, oguwaa. Shamab nen koykede koyga yedokɔna, hak sɛt! ya gecayna, cema ya
bhunde gunyo kesokɔ ori koonboy. Mɛndiya nɛbhade ne nɛbhade gurinde denɛɛ
kayodɔdɔ kuwangiyɔ, moyna, ade nɛbhade enga ga kɔmɔnitɔ zoo ac gaabina, ɔngɔn kede
iy turrɔy, ɔngɔn gaabidiya wɔlɔ shɛɛ’ɔ bhiyɔna, tasina, se ne shmba deca cʼua shau
hetiya dhuloong” hɛnyɛna, kɔnsɛ sit doley teek alay. Kiyhɛnyɛmui, nen alayɔ, sit se:
“Putang”doley teek. Urɔ nɛbhadega goyɔ alay sit baakɔ am sit kɔ tɔtɔbhɔl. Se ne dhaga
liyokɔ, nɛbhade dole tukka tiiniyɔ, marrana woyt liyokboy. Nenmu durrɛna, durɛɛna,
siyɛke tamariyɛboyɔ, mirkde dhedik seyicaana, siyɛke uwaangɔ, cua kunɛ sit oo
dolemuna, ɔngɔn gaabi tuntɔna, cem bhwuɔ. Shamaba nen iy bhunde orina, dhoyɛ
kabarec sɔng. Yɔngɔ shau guru shamba alanga sɛtna, erɔ maana, se ne: “Wocciyanyee!
toony sinana, gam galade baalunɔ” hɛnyɛɛ. A siyhɛnyɛɛ nen marranaboyna, se ne: “
Eyey anyi galade eenga gàmo bhɛllɛdɔɔ ane kay cashi”. siyhɛnyɛna, yɛ’ɛsɛdɔ
kiyhɛnyɛmi, shambaa yɔng tullɛsɛ shɔɔ guruwɔ. Tolɔ cua shurrɛnɛboyna, se ne: “Andiya
baa doledenumu ga girasinɛ iynumu ayí girasinɛde iyíɛnyɛ baa ayi ande anganun?”
hɛnyɛna, hakɛ shamba tɛshʼʼ hɛnyɛ urɔ kɔbɔllɔsɔrit edɛ ramtiyak kede al ngasusurrɔ.
Shambade shini shɛɛ’ɔ yɔng se ne: “Woociyanyee! hɛnynyɛmu ke tasiy anyi sɛp
kɛliyenyong. iynumu tùy ya bakna, wodi ramang bhunde iyke yay ke dɛshiyi” hɛnyɛɛna,
cua wu’oboy cakna, iisuwa yɔkɔ. Kiyhɛnyɛmui, kɔnɛdɔngɔ oo meta bhunde iyke yay
ɔysiyɛɛna, wocmu oguwa yɔkɔna, rɛmduwa shɛktinɔ.
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! Dhoyɔ indì icɔcɔnda kalit hubbaaneyna, kipta rɛɛy kɔnang
kɔnangna, kɛlit nɛbhagede tudajun bhunde dhulɛsɛɛ. Edɛ ilopɔ inyu tòtoyna, ayì
badɛnde yellɛnɛɛ.
78
7. Higgide ɛliin (dedi10)
Sarage rɔngun (dedishade tuwoon)
Mɛndeicɔcɔnnɛee! Tèng icɔcɔnda sarage rɔngunna, ai akatangi, kilobhidu. Dhoyɔ edɛ
iloptauboyɔ mu inyu irɔrɛsɛ iʼacce iy masʼapigededegɛɛ teekɔna, ɛlɛsɛ kudhullɛskɛ
teek. Sarage rɔngunmu kega zertage tacinɛ jarecce rɔnguge mɛndu koonɔna, mɛɛ
zerrɛnɛna, edɛmu kega anyi, inyu, nen, edu, edɛ, ede yamu ɛlɛsɛ icɔcɔnda kudhulɛskɛ
teek. Pɔskajɔ mu iʼajɔde ajinɛɛ indì icɔcɔnda kɛdɛshit engedanage al masʼapigede
degɛɛ teekɔ.
Yɛʼɛsɛnda
anyi 1. Koyi bulangna, kɛɛmanɔ gùbulangi.
edu 2. Hayo hide aa yɛmanona, gùbulangongɔ.
ede 3. Gèy bhut koonna, gùbulangi.
edɛ 4. Woya hatugana, ai bulang cʼililii.
nen 5.Kamana oguga gabayna, ai tala apalay.
kele oo kokolo
shambata 2, Ungoc 4
Bhonɛsɛnde tɛbhinɛ icɔcɔnɔdiyaa:
Icɔcɔnda sut icɔcɔndiya tolɔ:
gay tudage bharungnɛɛ
zeri tudacna, yɛk engedna
dɛshi dɛshaage tuwoon
kɔn yɛngkide iy tudajɔɔna, irɔrrɛdɔ
gay sarage rɔngun
Dɛshade tuwoon
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! dɛshade tuwoon iyeyi, inyu oo icɔcɔnda moydo bhunde
kooniboy.
79
8. Zèri(dedi30)
8a. Engedanage gùdhulɛ zertajkɔ (dedi.5)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! tèng icɔcɔnda engedanagiya hay karkɔ masapigededegɛɛ
teekna, kɛ’it tasigedegɛna, tolɔ iyu idibisɛsɛ.
Dhoyɔmu indì kezerit ɛliange al masapigededegɛɛ teekɔ tasiyɔ.
1. Tudage ippage ippage woya kɔnna, bulangɔ edu gayowɔ, agey ɛlidu!
2. Eduuy teek ge ilanga artauw kokolo oo keleboyɔ anenaangi, kɛlidu! Edɛ teekmu de
uwa jorɛnɔ anen?
Ɛlian zèri
tudac hakka
bharung tirisi
kèli kɛngɔ ruy
ungo ajɛnde badun
8b. Tudac zèri(dedi10)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! indì icɔcɔnda kezèrit tuadc kucukucu moyok untanna!
Tolɔ ìbha kɔnang kɔnang kɔɔkna, kezeridu. Edɛ zeriyɔ inyu moyɛsɛna, tambiyɔ
ishɔshɔ’ɛsɛna, kɛɛmdɛsɛna, kezeridu.
8bh. Yɛ’it engedanage nguny zertajɔɔ(dedi. 15)
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! tèng icɔcɔnda kɛɛ’it engedanage kɔnɛ 1-4na kɛɛit ɛliɔ.
Dhoyɔ indì kalit hubba hubbana, kɛlliyɛ enget 5 hubbage. Edɛ ɛllɛ teekɔ inyu tòyna,
moyɛsɛ dɛshadegɛ.
Pɔskajɔ ayì engedanage se ne “a niyɛ?” hɛnyɛɛ oo ge ilɔɔnyunɔ, kɔnɛ 1-3ɔ ke dɛshade
tuwoona, kɛdɛshidu.
Yɛ’ɛsɛn
1. ga kɛginya ge gashun. Edɛmu rɛmɛs toburɔ.
2. bagitinɛdɔ
3. ga kokolo
80
4. se ne “ Maante kokolode gɛsɔ jorɛn uwaangɔ, shalanyuseboy rɛɛy?’’ hɛnyɛna, cua nenmu
igomaaboyna, iwaa haa.
5. Engedɔdiya dhà tasidegɛna, bhunde ɔdinɛɛ dhaalɛsɛ! A niyɛ?
yɛ’ɛsɛn
1. Koy pɛɛle
2. dhauwaa shalɛndenɛboy
Ilɔlɔny- Yɛ’ɛsɛn
1. Bhunde alɛ ke kɔnasuwɔ - edɛ ramtiyak ga kɛginyage toburon
- edɛ ramtiyak am tobur
- edɛ ramtiyak rɛmɛs toburɔ
2. Bhunde alɛ bhic bhicɔ - kele ga tirisiyɔ
- kokolo tirisong
- kele shalna, dhawaa ajɛnde badunɔboy
- kokolo ɔdiyɛna, liya usaaboy
3. Engedanage yɛngkiin - yɛ’ɛsɛn
Kokolo- se ne “Anyi kashuluwa se barit kelede se ne aga mɛnde tirisiyɔna, kadhaa ajɛnde
badunɔboy” hɛnyɛna, hakɛ rɛɛ bayica.
Kele- se ne “ Maante kokolode gɛsɔ jorɛn uwaangɔ, shalanyuseboy rɛɛy?’’ hɛnyɛna, cua
nenmu igomaaboyna, iwaa haa.
Shambata 2, Ungoc 5.
Shɔ’ɛn
Ɛlian ɔ’ɛn kɔnɛn
Dɛshade tuwoon(dedi. 5)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! dɛshade tuwoon iyeyi, inyu oo icɔcɔnda mòydo bhunde
kooniboy.
81
9. Ɛlian ɔ’ɛn(dedi10)
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! indì icɔcɔnda kaydɛ ɛliange al masapigede degɛɛ ɔ’ɛndegɛ!
Yɛ’ɛsɛn
1. cɛgɛn
2. yelɛn
3. kɛngɔ ruy
4. koy
5. penuwan yɛ’ɛn
6. ibha rɛɛ ungoy
10. Kɔnɛn(dedi. 30)
10a. Tudac kɔnɛn(20)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! indì icɔcɔnda kɛlɛjit ɛliange kele oo kokolo yɛngkinɛnɛɛ, ge
bhon ramangina, kɔtɔɔnidu.
Yɛ’ɛsɛn
1. kele se ne “Kashalenyjɔ,” hɛnyɛɛ, cuwa ane
Kokolomu se ne “Anyi kashalenyjɔ
2. kele kelina, se ne “Kek kek kek keee!,” hɛnyɛɛ, ane
Kokolo se:“Inyi keliyna, kabanya wɔdhageny hap, ya ga nɛbhade ajɛnde badunɔ kami
anycayɔ,” hɛnyɛɛ, cua tɔɔndɛsiyɛɛ.
10b. Higgide kɔnun(dedi. 10)
Siyɛnyɛ(“ ”)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! tɔgade siyɛnyɛyɔ, ke gìbhang lɔ’ejɔde zoo ɛli saptegɛɛ sabɔna,
ɛlidiya zugunyɔ aa sudhiyɛboyɔ, mu tɔgadiya bhangnɛ cuangi, ya ɛlɛsɛ icɔcɔnda
kudhullɛskɛ teek. Dhoyɔ i’ajɔde ajinɛɛ indì kɛtɛɛlɛjit tudajɔ teek lɔ’ɔge al siyɛnyɛge
teekɔ, ge bhon sizziyna, kɔɔnitna, kirɔrtɛ!
I’ac: Kele oo kokolo se ne “gabagitinɛɛ” hɛnyɛna, edɛmu shishiktiyɛɛboy.
Yɛ’ɛsɛn
1. “Alit hakka,”.
2. “Kek kek kek keee!,”.
82
3. “Anyi kashuluwa se barit kelede sene aga mɛnde tirisiyɔna, kadhaa ajɛnde
badunɔboy”.
Shambata 2, Ungoc 6
Shɔ’ɛn
Zèri uwɛn
Icɔcɔn tu’ɔge- ɛli
Higgide ɛliin
Dɛshade tuwoon(dedi. 5)
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! dɛshade tuwoon iyeyi, inyu oo icɔcɔnda moydo bhunde
kooniboy.
11. zèri uwɛn(dedi. 10)
11a. zertjɔ sabbɔ(dedi. 2)
Mɛnde icɔcɔcnnɛɛee! Tudacce sabɔdenɛ senone “ kele oo kokolo” hɛnyɛɛ, ai song ke
ɛli nɛbhadeyi, tèng icɔcɔnda katasidona, kɛlidu.
Yɛ’ɛsɛn
Ɛli nɛbhade kele oo kokolo bagittinɛna, kokolo shalna, dha ajɛnde bdunɔɔ, kele de se ne aga
tirisiyɔ ɔdinɛ ajɛnde badunɔ duruna, liya amɔ, kɛngɔ ruyɔ.
11b. Tudac zèri (dedi8)
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! indì icɔcɔnda hubbaaneyna, kɛɛmdɛsɛ tudacna, kɔnang zeriyɔ,
gɔɔng kadhadhaydu. Ge al huabbagiyɔ muuk kɔjɔyda humana, kezertoboy. Inyumu
totòyna, mòyɛsɛ zeridegɛ. Molɔde tɔgaa alɛɛ ai wɔngna, hayɛ wɔdhɔng niyɛyimu
mòyɛsɛ.
Dhoyɔ ibha hubbaaney kɔnang kɔnangna, kezeridu. A zerina, tambiyɔmu indì
kɛɛmdɛsɛna, kezeridu.
83
Pɔskajɔmu ge ane zerina, uwaangi aleyi, ɛlɛsɛna, hay ortegɛɛ tuwoogemu kezeritna,
kicɔcɔnit zèri.
12. Icɔcɔn tu’ɔge ɛli(dedi.15)
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! Ngarngara icɔcɔnda kallo hubbaana ramangboy. Dhoyɔ ìbha
kɔnang kɔnang hubbaney ramtiykna, kalitke Lɔngɔni oo jupagena, kɛɛngkidiyɛ
ɛlidiya koy karakɔ. Edɛ ɛlɛllɛɛ inyu mòyɛsɛ ɛlidegɛna, bhunde ɛli gɛrɛɛ ishɔshɔ’ɛsɛ!
Lɔngɔni: Asham jupageyee! ayí shɛɛ’i?
Jupage: Asham Lɔngɔniyee! kayí shɛɛ’i.
Lɔngɔni: Ketengeny angkooni aang?
Jupage: Tengany bɛ.
Lɔngɔni: Kele oo kokolo edɛ ramtiyak akatang? Edɛ rɛmɛs hide?
Jupage: Ga kɛginyage toburunna, rɛmɛs toburɔ.
Lɔngɔni. Kele se ne gàbagitnɛ hɛnyɛɛ, kokolo se niyɛ?
Jupage: Kokolomu sene gabagitnɛbɛ hɛnyɛna, shishiktiyɛɛboy.
Lɔngɔni: Edɛ jorna, mɛnde shalaboyɔ anen?
Jupage: Ga kokolo
Lɔngɔni: Tasigdenu kuntaakey mɛnde shalɔ anen?Nɛbhagede?
Jupage: kuntaakey de shalɔ ga kele. Nɛbhade uwa jorɛnɔ
Lɔngɔni: Na shalongɔ a nɛbhade?
Jupage: Ga nɛbhade tasiyɔ jorongna, ungus gɔrɔgiyɔ.
Lɔngɔni: Jupageyee! kabatany shɛshshɛkna, cua iyìke shɛɛ’i!
Jupage: Inyumu iyìke shɛɛ‘i!
13. Higgide Ɛliin (dedi.15)
Sarage rɔngun
Mɛnde icɔcɔcnnɛɛee! sarage rɔngun ke ga zeriyange tacinɛ jarecce rɔnguge
mɛndukoonɔna, mɛɛ zerrɛnɛna, uway ya ɛlɛsɛ shshshɛ kudhulɛskɛ teek.
Dhoyɔ i’ajɔde ajinɛɛ indì kɛdɛshit engedanage al masapigede degɛɛ teekɔ.
84
I’ac- kashalényjɔ. Anyi
Yɛ’ɛsɛn
1. edɛ, 2. nen, 3. ede, 4. edu, 5. inyu
Icɔcɔnɔdiya tollɔ icɔcɔnda
-Gay yellacce gɛsɔ oode shɛɛʼɔ.
- Gay ɛliange alke enɛy oo saraa mu.
14b Ɛlian gayɛn
Indì icɔcɔnda ɛliange wuny zertajɔ teekɔ katke bonage ɛliin!
Yɛʼɛsɛn
Shɛsh-shɛ
Sho-yɛ-sɛ
Ro-bhony-jɔ
kɛ-la-ge-nyɔ
nu-ti-yaa-boy
wo-lac-ce-gey-na
gam-tu-ne-yɔ
Shambata 3, Ungoc 7
15. Zèri(dedi. 30)
15bh. Engedanagengunyzertajɔɔ(dedi15)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Tèng icɔcɔnda tudacce kungkulɔy oode kanagajunde kasay
shiʼaana, kɛllagenyna, uwaangi, ɛlɛsɛ teek!
Yɛʼɛsɛn
Shɛshshɛ ga bhunde koon dɛshi bhunde shɛɛʼiɔ
Shoyɛsɛ ga ande amunde shoyɛsɛ koonɔ.
robhonyjɔ ga ande kasay iy kɛdɔge robhonjɔ oo orte mɛndoni
kɛlagenyɔ ga bhunnde koon ɛlɛsɛde ayɛyɔ
indì kɛdɛshit ke ɔdinɛɛ bhundiya
nutiyaaboy
wolaccegeyna
85
gamtuneyɔ
15b. Tudac zèri (dedi10)
Indì icɔcɔnda kezerit tudac kucukucuna, kɛllageny bhunde dhulɛsɛɛ!
Kungkulɔ oo kangac
15Bh, Engedanage al zertajɔ sabbɔɔ (dedi5)
Yɛʼɛsɛn
Lɔʼɔge al lɔʼɔ sʼuppaa sizziɔ se ne “Kungkulɔ kʼenɛ copu baknaʼʼ hɛnyɛɛ ga bhunde kangac
kɛligaa nen ɛlike sabɔɔ!
15c, Yɛʼɛsɛn
1. Gage yellaccenɛ gɛrɛ tasiyɛsɛɛngɔ.
2. Tudajɔde tude shiʼongi koyga dhookɔ ɛli nɛbhade zooge eet shiʼongɔ.
Kʼɛdɛkʼɛdɛ yɔng ga bulangde woya bulang ippage paacna, nutiyɛna, ge ayɛyɔ jɔyɛɛ.
3. Nen indiyec gɛrɛɛ, ede gìndi shɛshshɛ katacʼiɛboy.
4. De bontʼinɛ madhdhakɔ ga kungkulɔ.
Shambata 3, Ungoc 8
16. Ɛlian ɔʼɛn(dedi. 10)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛyee! indì icɔcɔnda kɛtɛlɛckɛsɛ ɛlian ɔʼɛndegɛ!
1. dhidhi =yella
2. ibha= kɔɔk
3. wɔcʼi = dhul
4. zigo=dhulo
5. cʼik =arshi
6. say =gogu
Indì icɔcɔnda kɛllɛ ɛliangiya cʼarɛshɛdunɔ al ya karakɔboy!
1. kali ga bhunde zoo ramang alena, kɔnang ɛliɔ kɔnang ane yɛmɛsɛ yɔngɔna, ɛliɔ
2. tudac ga ande ɛli bhunde ilanga kʼenuɔ
3. kel ga ungocce angkoon bhonɛɛ
4. mol ga bhunde ang koon iyɛɛ
5. enggoge tudajuny ga zooge al tudajɔ teekɔ
6. kìci ga bhunde dhulo tudajɔ teekɔ
17 Kɔnɛn(dedi. 30)
86
17a Tudac kɔnɛn (dedi. 20)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛyee! ɛlɛsɛ icɔcɔndana, kɔtɔnit tudacce kangajunɔ oode kungkulɔyɔ
engedaneyge al sɛntʼɛrɛjige teekɔ!
Penu yɔng iyke suut Kel Mol
bhunde kangac oo
kungkulɔga yellana,
pɔskajɔ kungkulɔ kʼɛriyɛ
kangac tukɔ
edɛ ibha rɛy miʼirɛgena,
hay dhimɛn
dhimɛn
Enggoge tudajuny
Kungkulɔ oo kangac
17b. Higgide kɔnun(dedi. 10)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Indì icɔcɔnda komoyt zertacna, kɛrsidɛ tʼɔgade sihɛnyɛɛ!
Yɛʼɛsɛn
Idibisit tʼɔgde lɔʼejunyɔ iyke siyhɛnyɛɛ, zertajɔdiya koy karakɔ bhunde yellɛnɛɛ!
Kìci
Kunkulɔ kʼɛri kangac tuk
Angge dɛshinɛɛ
-kangac lɔɔm sayde donoy
-am pat gɔrɔge
Bhunde bhonɔ
Tukte kangajun kʼɛriyɛɛboy
87
Nɛbhagediya kungkulɔ kʼenɛ copu bakna, se ne “Ade kɛlagenyo rɛɛi, kurkur kede pɔska
sayboyɔ, iyong?ʼʼ hɛnyɛɛ, kangac cʼua ruydɔ. Kungkulɔ se ne ʻʻKe ruyina, aa ruiɔ, zoo
cʼikenydɔ.ʼʼ
Kangac se ne ʻʻCʼua kindì niyɛ?ʼʼ hɛnyɛ. Edɛ hayna, siyake ippagiyɔ Kungkulɔ se ne ʻʻKʼɛʼɛrìo
tukte denuɔ iy gamtuneyɔ boy!ʼʼ hɛnyɛna, kʼɛrio kangac tukboyna, kɔnɛsɛ woyit. Edɛ
hayna,hayna, balge dɔngɔ dhimɛn iye. Kungkulɔ sene ʻʻGèyna, gìdhim wolaccegeyna, inyu aa
ruyiɔ , yògo baalɔ karakna, anyi kuturo baalɔk ungɔ teek tunok!ʼʼ hɛnyɛna, wɔcʼi lioykɔ,
kungkulɔ ruono ungɔ teek tunokɔ, hakɛ rɛɛ baana, ruydɔ.
Kangac yɔng aa kun baalɔ karakɔ, ga cʼigi. Kungkulɔ ane hakɛ rɛɛ baana, se ne ʻʻGe mɛriga
gica cʼikna, arshi teekɔʼʼ. hɛnyɛ cʼuang.
Kangac yɔng yɛy kungkulɔna, shurrɛna, hinke ai tabhangi. Kungkulɔmu jorna, nutiyaaboy.
Shambata 3, Ungoc 9
18. Zèri uwɛn(dedi. 10)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Indì icɔcɔnda kezerit tudacce kungkulɔyɔ oode kangajunɔ
moyok kalit suutna, ernges bhunde iy gɛrɛɛ!
19. Icɔcɔn tuʼɔge ɛli(dedi15)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Indì icɔcɔnda kɛlit tudacce kungkulonɔ oode kangajunɔ kiy
suutna, ane pɔskajɔ
20. Higgide ɛliin(dedi.15)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Indì icɔcɔnda komot ɛliangiya bhangnɛ karakɔna, kɛrsidɛ molle
yellɛnɛɛ iy sɛntʼɛrɛjige teekɔ!
sarage rɔngun sarage enɛy
Inyu Nen Edɛ Edu Anyi
denɛ genyu diyany genyɛ denu gegɛ ganyu degɛ
88
Icɔcɔn 7 HIV Edisi
Edisi kaan oo gorioge shɔʼɛ zuɔɔ
Icɔcɔnɔdiya tollɔ icɔcɔnda
Gay goriyoge edisi shɔʼɛ zuwɔɔna, kɛng rɛɛdegɛna, uwadɔ.
1. Ɛlian gayɛn(dedi10)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Indì icɔcɔnda kitinit ɛliange bhɛlbhɛllɛɛ katke ɛli!
kagamdɛɛngɔ
kasɛrsɛdunɔɔ
mokajagegɛ
katatkaga
edisigeboy
gayongna
2. Zèri(dedi30)
2a. Engedanage gùdhulɛ zertajakɔ. (dedi5)
1 Ilaʼijanage shɔk zoona, nis baakɔga edisina, indì icɔcɔnda katakta!
2 Ilaʼic kaan hɛnyɛ ga bhunde ane ilaʼic kɔshɔʼeckaa gɛkɛng kiy rɛnnakɔ.
2b. Tudac zèri (dedi10)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Indì icɔcɔnda kezerit tudac kucukucu enggona, kɛllageny
bhunde dhulɛsɛɛ!
2bh. Engedanage nguny zertajɔɔ! (dedi15)
Yɛʼɛsɛn
1, edisi shɔk zoo balgede zoo kasiriɔ
2, edisi shɔk zoo balgede mokacce lɔɔmnɛɛ shɔʼiɛ edisigeboyɔ, nɛbha hay wocʼɔyɔ.
3 edisi shɔk zoo balgede zoo gayongna, dha nɛbhana, ac mɛnde ane edisige kɔshɛʼɛngɔɔ.
1 hap hap kasiri yellɛnɛna, kɔdɛga
2 yellɛnɛna, gen hinke ngesiɔ, karatkaga rɛy edisigeboyna, al duruɔ meta kagamdɛga
89
3 yellɛnɛna, edɛge al tuy kɔnangsuɔ karatkaga rɛy edisigeboy. Nɛbhade koon ane nɛbha
karatongɔ ne edisi iye mu untɔ hɛnyɛ gèseengɔ, koon kasay edisi kun angge lɛshidaa zoo
kʼɛrinɛnɛyi, gòrongna, angge lɛshidaa kʼɛriinɔ ooge yɛsunɔ hap hap kɔtkɛ.
4 yellɛnɛna, tude kooni teek rimocce koon amɔ de ayɛyɔ ke amiga.
5 balgede zoo oshkishige ilaʼs edisigiɔɔ, kasy rɛɛdegɛ maa ngesi uwadɔna, yellɛnɛ rɛɛ
kɛngɛn
6 yellɛnɛna, hakumuoyge ane manggisi katakongɔ zibi kɔdɛga
7. Iaʼijanage ayɛy ayɛyge wun gɔrɔgede kasɛrsɛdunɔ jɔynɛɛ yellɛnɛ kesse akumuy shawu
woyit
3 Edisina, mala kokka dhookɔ, zoo kindit niyɛy?
Tɔɔnit lɔʼɔ sʼuppage bhon ramangi
Edisi koka dhookɔ zoo muuk bhunde dɛshinɛnɛɛ yellɛnɛna, kooloktiyɛga. Nɛbhade ga
ilaʼinyje ke mende buytɔ, tʼinɔ oo yɛbhɛdɔ mu zoo kɛcongina, yellɛnɛ bhunde kooni wolok.
Kesiyeyge yɛbhunɔ , ge icɔcɔnunɔ sene zoo kicɔcɔnitkana, ane zoo al rɛsɛdɔ bhuɔɔ mu
kooloktɛga. A ke metiyɛnyɛi, koy dhookna, uwadɔ. Hɛnyɛ iyongi dhook koyong?
4. Ande indì edisi kɔshɔk zuuɔɔ, a katang?
Ga nɛbhade anggeyge zoo icɔcɔn nɛbhade edisiɔ shɛshshɛ shikna, dɛshage bhangongɔ.
3. Ɛlan ɔʼɛn (dedi10)
Indì icɔcɔnda kititinit ɛliange al “Aʼʼgiɔ edɛ ooge “Bʼʼgiɔ!
A B
cʼ 1 c 2 b 3 a 4 d 5 bh 6
4 kɔnɛn (dedi30)
4 a Tudac kɔnɛn (dedi20)
Girapiki
Idibisit sɛntʼɛrɛjidya iy karakɔ!
90
Edisi shɔk zoo nɛbhagede Wutʼetide kun edisigiɔ a katang
Zoo limnɛnɛ angge lɛshidaa
bhunde kooniɔ
Zoo rɛssɔ
Zoo gamnɛ hap hapɔ Mɛnde kʼɛnɛsɛ baay untɔ
amda hay dhook
4b. Higgide kɔnun(dedi10)
Yɛʼɛsɛn
(1, 3, 5, 6 edɛ oo 7)
1 Zoogiyɔ, tɛbhit rɛy edisige!
2 Shɔlua oo ngonit hayke rot nɛbhay koo?
3 Yɛmda gɛskinɔ way!
4 Mɛɛ se ne “ami katang?ʼʼ hɛnyɛ.
5 Uskit galaage al bhic bhicɔ!
6 Angge lɛshidaa bhunde kooni ke kʼɛrinɛniyɛ!
7 Zoo ke kɛngo!
8 Goriyoge edisi shɔʼɛ zuɔɔ age?
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Ayì icɔcɔnda dɛshade tuwoonna, tʼɔgade ɛli komajɔɔna, kɛdɛshitna,
kutidiyɛ!
5 zèri uwɛn (dedi10)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Indì icɔcɔnda kɛɛmdɛsɛ tudacna, kezerit kede tʼɔgaage moyogunyɔ al
suutɔna. al gɛrɛyi, dhabhɛsɛ kiy dac!
6. Icɔcɔn Ishaʼar(dedi10)
6a. Ishaʼrɔ sabbɔ (dedi2)
Indì icɔcɔnda kishaʼarit tudacce inyu zeriyɛsɛnɔna, tolɔ kɛɛktageny!
Tudacce mɛndɔde edisi shɔʼɔ shiʼanona, gayodɔ?
91
6b. Tudac ishaʼar (dedi5)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Zeriyɛsɛ tudac icɔcɔnda teek.
Edisi
Ilanga kingi bolede lɔngke Kamanay iye. Bolediya shubhunɛ rɔngɔga Luutɔ.
Nen bɛrgudenɛga 15na, rɛmɛs katamagede Buktuɔ. Kamana iy kipilio issabɔ.
Kamana bhunde nen rɛmɛsɛɛ zooge edisi shɔʼɔ ale.
Katamage dɔngɔ teek zooge edisi shɔʼɔ er kʼulpide ɔɔdɛ soyuɔ, millacʼi, oo angge lɛshidaa
ayɛyɔ hica gɔrɔge bhuɔ. Nen yɔng ke zooge edisi al teekɔ alɔngɔy gayongna, haydenɛ oo
baadenɛ yɔng ɛlɛsɛke iyegayi. Balgede koy kesse icɔcɔnunɔ zuktegenyɛ se ne koy gɔrɔgiɔ
orrɛ angge lɛshidaa ke dhaga.
Kamana ungoc koon bulang oo icɔcɔnda gɔrɔgɔrɔɔ sabɔ gayongna, ibha milacʼi gɔrɔge. Nen
koyɛna, alay daptarioge genyɛɛ orkajak teek. Ungocce ayɛy moyna, koboloka sillaboyɔ,
dhana, kʼɛriɛ sakkul. Ane dhoyɔ dhana, sene kʼɛriga sakkulɔ haydenɛ dhulɛsɛ dulukʼunna,
oronoboy. Balge dɔngɔ cʼua haydenɛ tasike Kamana shɔʼiɛga edisigeboyna, edɛ oo baadenɛ
ɛllɛna, hayna, wɔcʼi akumugena, karaditka nɛbhaa mɛnde rotɔ untɔ.
Shubhunɛde Kamana oo jɔnɛ cʼua kɛngi ruyna, yɛma wurdook. Ungocce ayɛy ane hayna,
wɔcʼi akumugiɔ , ga saatuo issabana, simna, ai mɛnde rot nɛbhaa kuniɔ, mɛndɔngɔ koyna,
am galade baalunɔɔ, ade iyɛsɛ tuwook guru. Edɛ cʼua simnɛna, baa baraboyɔ, ane yɛm
tuwook duru. Ane baa arasɔ , tasi limongna, yɛmana, alna, bhon saatuo wuucɔ, mɛnde rot
nɛbhaa kundɔ. Ajana nɛbhaboyna, rotɔ ade edisi kɔshɔkong. Balge dɔngɔ cʼua Shubhunɛ
Luutɔ nɛbhade nɛbhey teek edisi untɔɔ arshidaaboy. Kamana ade edɛ oo zuktegenyɛ hay
kesse akumuiɔ, mɛnde icɔcɔn nenɔ ane kɛlɛsɛɛng. Balgede koy kesse icɔcɔnunɔ mɛɛ bhang
wɔdɔna, engetɔ se ne kʼɛrinɛnɛ milacʼina, haydenɛ oo baadenɛ hayɛga kesse akumuy.
Mɛnde icɔcɔnnɛɛ ɛlɛsɛ Kamanana, ai zuktegenyɛ wunyna, ɛllɛ. Siyake bhɛlɛdɔɔ, zukte
Kamana wunyna, ɛlɛsɛ mɛnde icɔcɔnnɛɛ bhunde hayɛ akumuiɔ teek. Yɔngɔ tolɔ cʼua mɛnde
icɔcɔnnɛɛ alay Kamana kipilina, dha icɔcɔn.
Ungocce ayɛy cʼua ane koy gɔrɔgiɔ jɔya kʼulpide soyonɔna, bhunde iyerɛ zuktegenyɛ
ɛlɛsɛnuɔ dhaangna, koyna, ɔɔdɛ soyo. Bolediya zoo gayongna, iyna, bɛrganey genyɔ tollɔ rɛɛ
kun shooy karak. Zuktegenyɛ amɛnɛnɛ shinina, ane hayɛ kesse akumuina, koc nɛbhana,
rotɔ edisi iy teek. Nen mu tolɔ iy bɛrgan geny sona, eraaboy. Nɛbhagediya icɔcɔndage ayɛyɔ
92
al katamage dɔngɔɔ, taktaaboyna, bhunde zuktegegɛ ɛliɔ shiktaaboyna, tɛptua rɛyna,
kɛngdaaboy.
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Indì icɔcɔnda kɛbɛrit yɛʼɛsɛnde iy suutɔ!
1, Kamana rɛmɛs hide?
a, Buktuge b, Bacumage bh, Bhadhɛge
2, Zukte Kamana eetna, se ne koy kesse icɔcɔnunɔ gɔrɔge kindi niyɛ?
a, se ne kubulanguga b, sene orrɛ angge lɛshidaa ke dhaga
bh, se ne edɛ oo icɔcɔnda kakajiduga
C, muuk ga yɛʼɛsɛn
3 Kamana yɛm rodɛn wodi sɛʼɛn?
a , sizzi b, wuuc bh ramang c hacʼcʼanang?
4 Kamana dha milacʼiboyna, bhang hide?
a , daptarige orkajɔ kesɔ tuntɔ bh, satʼinige teek
6bh. Tudajɔ ishaʼarɔ tollɔ (dedi.3)
Indì icɔcɔnda kal hubbana, hubbana, kɛllɛ engedanagiya al karakɔna, kaynyjo yɛʼɛsɛn!
Engedanagɔngɔ ga
1. Kamana indi niyɛ a edisi shɔʼɔ?
2. Mɛnde icɔcɔnnɛɛ bhang Kamana wɔdɔ kiyang?
3. Zooge edisi shɔʼɔ ilaʼiccegɛ giri girike koygaa kindit niyɛ?
4. Shubhunɛde Kamana anen?
Yɛʼɛsɛn
1. dhukum angge lɛshidaa zooge edisiɔ er gɔrɔ gɔrɔɔ yɛnɛke milacʼi, nɛrpi, kʼulpide
soyonɔ
2. nɛbhade koy kesse akumuyɔ ane mɛnde icɔcɔnnɛɛ kɛlɛsɛɛngɔ
3. yellɛnɛna, kɛkɛngitka rɛɛdegɛ, yellɛnɛna, angge lɛshida hap hap ke errɛga
4. ga Luutɔ
7. Higgide ɛliin
Iʼajɔdiya koy karakɔ jɔyda mitʼade dɛshayde molun oo mitʼade dɛshyde kelunna, bhangit kal
tirdegɛ!
93
ɛliange alke mitʼaage dɛshay
Metta, yɔngɔ, miʼirɔge, tuntok, meta, baarɔ, ipage, ipɛdiɛre, ipadɔɔng, ya, , liyok, bhuɔ, Sabbɔ,
jiiyok, hap
mitʼade dɛshayde molun mitʼade dɛshyde kelun
yɔngɔ,
tuntok,
ya, ,
liyok,
bhuɔ,
jiiyok,
hap
Metta,
miʼirɔge,
meta,
baarɔ,
ipage,
ipɛdiɛre,
ipadɔɔng, Sabbɔ,
Shambata 2, ungoc 4
8. Zèri (dedi30)
8a. Engedanage al zertajɔ sabbɔɔ (dedi5)
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! Indì icɔcɔnda kal hubba hubbana, kicide kun Edisigiyɔ ai age
allinɛy tèng icɔcɔndana, kilobhidu. Dhoyɔ mu indì kezerit ɛliyange alke jaruwɔ
tasiyɔ.
8b. Tudac zèri(dedi10)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Indì icɔcɔnda kezerit tudac kucukucu kɛngijineyna, tolɔ inyu
zeriyɛsɛ wodi kɔnang teek. Dhoyɔ ibha icɔcɔnda kɔnang kɔnang kɔɔkna, kezeridu.
Edɛ zeriyɔ mòyna, bhunde zeriyɔ dhaalɛsɛɛ iyey ishɔshɔʼɛsɛ teekna, kɛɛmdɛsɛna,
kezerudu.
Pɔskajɔmu bhunde dhulɛsɛɛngi iyey indì ketengdenyna, yɛʼɛsɛsɛ zerimuna, ayì
kelna, kadhaallɛna, kezeridoboy.
94
kicide kun Edisigiyɔ
8bh. Engedanage nguny zertajɔɔ (dedi15)
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! Ayì icɔcɔnda engette kɔnɛsɛ “1ʼʼyɔna, wɔcʼi 3yɔna, komoyit
yɛʼɛsɛn tudajɔ teekna, kɛdɛshitke dɛshade kipili.
Dhoyɔ indì icɔcɔnda katɛ enget 4 oo 5 ke dɛshade tuwoonna,. Kɛdɛshitna, kutidiyɛ.
Pɔskajɔ icɔcɔnda iloptaboyɔ inyu erngesna, dɛshitna, ilɔlɔnyit oo yɛʼɛsɛndiya koy
karakɔ.
Yɛʼɛsɛn
1. dukide gɛside shɔʼa zooboyɔ, basongna, nis komacce dhɛndouge al rɛɛge teekɔ,
kaanɛ ila’ecce ayayɔke shɔ’ejigaay.
2. indi baa silɛn kok dhook. Zooge shɔʼinɛ Eh.Ay. Bi.Edisigiyɔ mɛrtin ke kɛtɛytka gɔngɔ
sɔy uwɛn untan. Zooge shɔktiyɛ Edisigeboyyɔ hinɛdɔde yellɛɛ komacce erngesun
untan. Woyage shubhunɛdegɛ rɛs edisigiyɔ rɛmɛsɛdɔdegɛ oo tasiyɔ kicidegɛ ɔʼɛn
untan…. ooge .ayɛymu.
3. nyabhage alke dhɛndowɔ
4. eet, icɔcɔn ajɛn, kondomige gamɛn, gamɛn duru, mokac kɔnangsɔ gamɛn.
5. Zooge rɛmɛs bairsigiyɔ ooge ilaʼas edisigiyɔ kicidegɛ gayna, ke bayrɛsi zooge ayayɔ
ke shɔʼigaay zoo kicɔcɔnitna, keedit mui, edɛ indi kʼaarɔ bayirɛsi kɔshɔk zooge
ayayɔɔ, gèseke indi tɔllɛni hɛnyɛna, gùwadɔ
Shambata 2, ungoc 5
Dɛshade tuwon(dedi5)
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! Icɔcɔnda iloptau engedana kɔmɛn 4 oo 5boyɔ, wutidiyɛwi metta
mòyit bhunde kooni.
9. Ɛliyanɔʼɔɛn(dedi10)
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! Ayì engedanage al masʼapigede degɛɛke dɛshade kipiliyna,
kɛdɛshidu.
95
Yɛʼɛsɛn
1. nyabhage wɔllaa
2. shɔbulle zoo bhulɛsɛɛ
3. wunyje siʼidonɔ oo mɛnde macɔ ungusinɛ bhunde kooniyɔ
4. wunyje siʼidonɔ oo mɛnde macɔ bhunde kooni rɛmɛsɛt
10. Kɔnɛn (dedi30)
10a. Tudac kɔnɛn 20
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! Imɛsɛ icɔcɔnda komacna, kɔtɔɔnit lɔʼɔge iyɛre edɛ kɔno
shambatage kɔnangey sɛntʼɛrɛjige masʼapigede degɛɛ teekɔna, metta kɔtɔɔnit nabha
oo wutʼtʼeti lɔʼɔ sʼuppanage bhon ramangina, kirɔrtɛ. Lɔʼɔ sʼuppade edɛ kɔnna,
ilopɔmu inyu totòy hica keendegɛna, ernges bhunde engetenyɔ.
Pɔskajɔ edɛ tɔɔndaboyɔ mòyi tʼɔgaage yellɛnɛɛ, bhunde pidɛlioge bibidaa ooge
tʼittaa yellɛnɛna, ayì badɛn.
10b. Higgi kɔ nɛn 10
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! Tʼɔgade iyke ɛli-komajɔ kega tʼɔgade balgede gɛlɛsɛ
mɛngkoonna, kɛdɛshiyagecka angkoonɔ oo kukiyɛga angkoonɔ koy penuge pɔskajɔy
.ɛlɛsɛ icɔcɔnda shɛshshɛk kudhullɛsɛkɛ teek.
Dhoyɔ iʼajɔde ajinɛɛ indì kɔtɔɔnit lɔʼɔge wɔcʼi 8na, kɛrsidɛ tʼɔgade iyke ɛli-komajɔɔ
teekna, kirɔrtageny. Inyu ayì komacna, erngesaboy.
Shamba 2, ungoc 6
11. Zeri uwɛn(dedi10)
11a. Zeriyɔ sabbɔ(dedi2)
Tudac tasiɔ
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! Tudacce sabadenɛ se neʻʻ kicide kun Edisigiyɔ ʼʼhɛnyɛɛ songke
seniɛy indì icɔcɔnda katasitna, kɛlidu.
96
11b. Tudac zeri (dedi8)
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! Dhoyɔ indì icɔcɔnda kalit hubbaaneyna, kɛɛmdɛsɛ tudacce
sabɔdenɛ se neʻʻ kìcide kun Edisigiyɔ ʼʼhɛnyɛɛna, kezeritna, kicɔcɔnit zèri.
Edɛ zeriyɔ inyu totòyna, zeri tɛppa oo bhunde tʼɔgaa alɛɛ ai gayna, wɔngna, zeri
niyɛy mòyna, bhunde ane uwaangi iyey ayì èrngesna, kɛɛmdɛsɛna, kede uwaa way
kezeridu.
12. Icɔcɔn tuʼɔge: Ɛli (dedi15)
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! Indì icɔcɔnda kalit hubbana ramangna, edɛge al hubbaaney
kɔnang kɔnangɔ kipta rɛɛyna, hubba kɔnang kɛli kìcide kun edisigiyɔ. Hubbade iyke
ramangɔ kicidiya kekokka dhooki gìndiniyɛ kɛlidu. Edɛ ilopna, wologinɛɛ inyu ayì
badɛnde yellɛnɛɛ.
13. Higgide ɛliin (dedishade tuwoon dedi 10)
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! Tèng icɔcɔnda mitʼade dɛshayɔ hɛnyɛ ai a katangina, kilobhidu.
Dhoyɔ edɛ iloptawboyɔmu inyu irɔrɛsɛ iʼajanage al masʼapigede degɛɛ teekɔna, ɛlɛsɛ
kudhullɛskɛ teek.
Pɔskajɔmu ayì engedanage al masʼapigede degɛɛ teekɔ kedɛshade kipiliyna, kɛtɛlɛjit
ɛlianyge alke mitʼaage dɛshayɔ tudajɔ ooge edɛ gayɔmuna, kɔtɔɔnitna, kirɔrtɛna, ayì
rɔytiyo.
Iʼac Ya, yɔngɔ, liyok , jiiyak.ge dhɔlagec kelɔga sabbɔ, baarɔ...
Yɛʼɛsɛnda
1. huʼa 5. ilanga kingi
2. ipadɔɔng 6. enga
3. iyɛre 7. sabbɔ
4. ipɛdiyɛre 8. baalɔ
97
Shambata 3, Ungoc 7
Nɛbhade edisiy zoo icɔcɔn
Bhonɛsɛnde tɛbhinɛ icɔcɔnɔdiyaa:
Icɔcɔnda pɔskaw icɔcɔndaaboyɔ tolɔ:
gay nɛbhade dukiude iyke edisiyɔ
gay ɛliange bhɛlbhɛllɛɛ, mùrdi
gay goriyoge edisi shɔ’ɛ zoowɔ ooge shɔ’ɛɛngɔ
tɛp saptegɛ edisige niyɛyi, gaydɔ
kiciange edisi kunɛɛ akatangi, kɛcna, gaydɔ
al hubbaaneyna, ɛlɛllɛdɔ
gay mitaage dɛshayɔ irɔragec mol oo kelɔna, kɔnna, irɔrrɛdɔ.
Dɛshade tuwoon(dedidi.5)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛyee! dɛshade tuwoon iyey inyu oo icɔcɔnda moydo bhunde
kooniboy!
14. Ɛliyan dɛshi(dedi. 10)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! indì icɔcɔnda i’ajɔde ajinɛɛ kɛdɛshit ɛliange al masapigededegɛɛ
teekɔ! I’ac: e-di-si edisi
Yɛ’ɛsɛn
1. du-ki-di-ya dukidiya
2. go-ri-yo-ge-nyɛ-ge goriyogenyɛge
3. ka-sar-sɛ-tɔ kasarsɛtɔ
4. po-pu-wɔ-mu popuwɔmu
5. dho-dho-ya-dɔ dhodhoyadɔ
6. mi-li-ki-ti-yo-ge-nyɛ milikitiyogenyɛ
7. ro-di-nɛɛng-na rodinɛɛngna
8. wɔ-dhɛn-de wɔdhɛnde
9. bɛr-gu-wa-ney-gi-ya bɛrguwaneygiya
98
15. Zèri(dedi30)
15a. Engedanage zertac dhulunɔ(dedi. 5)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! tèng engedange kɔnɛ 1 wɔci 3ɔna, kɛɛ’it ɛlige.
Dhoyɔ indì kalit hubbaaneyna, kɛlkɛlliyɛ enget 4 oo 5.
Pɔskajɔmu ayì engedanage al ke a niyɛɛ( 1,2) oo de irɔrrɛ nɛbha wuttetiyɔ, ke
dɛshade tuwoonna, katɛ kɛdɛshitna, kutidiyɛ!
Yɛ’ɛsɛn
Edisi ga dukide gɛside nis komacce nyɛbhuge wallaa al rɛɛge teekna, kaanɛ ila’ic ke
shɔ’ejigaay.
Gaynɛ balgede rot nyɛbhagenyɛ kesse akumuyɔ sɔng.
ga ge bɛrgudegɛ kɔnɛ 20 - 40
Engedana 4 oo 5ng dha tasidegɛna, eette yellɛɛmu dahaalɛsɛ teek!
Engednage a niyɛ
1. Dukidya adibittenɛ untɔ - Mɛnde dukidiya shɔkna, basi untɔ.
2. shundegɛ koyɔ - aa rɛsɔ
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! imɛsɛ icɔcɔnda komacna, kɛdɛshit engette irɔrrɛ nɛbha
wuttetiyɔ sɛntɛrɛjigena, kirɔrtɛ. Sutkawboyɔ moyɛsɛ dɛshadegɛ teekna, ayaw
badɛnde yellɛɛ teekɔ tolɔ dhaalɛsɛ bhunde ɔdinɛɛ teek!
Shambata 3, Ungoc 8
Shɔ’ɛn
Ɛlian ɔ’ɛn Kɔnɛn
Dɛshade tuwoon(dedi.5)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! dɛshade tuwoon iyeyi, inyu oo icɔcɔnda moydo bhnude
kooniboy!
99
16. Ɛlan ɔʼɛn (dedi10)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Ayì engedanage al masapigededegɛɛ teekɔ icɔcɔndana,
kɛdɛshidu!
Yɛ’ɛsɛn
1. Dukidiya mɛnde shɔ’iyɛboyɔ, basna, untɔ
2. Jugɛge shubhungɛɛn oo ge jugɛɛuge wojun
3. Ila’ijɔdiyaa(edisi)
4. kʼɔrɔynɛdɔ
5. Bhɔccɔ, rɛɛy hayke tiitta
17. Kɔnɛn (dedi30)
17a. Tudac kɔnɛn(dedi. 20)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! ìmɛsɛ icɔcɔnda komana, kɛɛmdɛsɛ tudacce iyɛre edɛ kɔnɛsɛno
shambata kɔnɔngey teekɔna, kɔtɔɔnitna, kɔpɔsisidu.
17b. Higgide kɔnun(dedi. 10)
Tɔgade lɔ’ejunɔ iyke penu ajɛn(!)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! tɔgade lɔ’ejunɔ iyke penu ajɛnnɔ(!), iyɛre icɔcɔndaaboy.
Nɛbhagediyamu tèngna, bhunde edɛ gayɔ kɛlidu!
Dhoyɔmu i’ajɔde ajinɛɛ indì kɛdɛshit engedanage al masapigededegɛɛ teekɔ.
I’ac: Dɛshit dɛshde kesun!
Yɛ’ɛsɛn
1. ! 2. ! 3. ! 4. ! 5. !
Shambata 3, Ungoc 9
shɔ’ɛn
Zèri uwɛn
100
Icɔcɔn tu’ɔge :ɛli
Higgide ɛliin:
Dɛshade tuwoon(dedi. 10)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛyee! dɛshade tuwoon iyey inyu oo icɔcɔnda moydo bhunde
kooniboy!
18. Zèri uwɛn(dedi. 10)
18a. Tudac tàsi(dedi. 2)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! tudacce sabɔdenɛ senoke “Nɛbhade edisiy zoo icɔcɔn” hɛnyɛɛ,
ai songke ɛli katangi, tèng icɔcɔndana, katasidona, kɛlidu!
Yɛ’ɛsɛn
- Dukide iyke edisiyɔ ai akatangi, goriyeyge shɔ’ɛ zoowɔ oo shɔ’ɛɛngɔ ai agey edɛ oo kìcide
dukidiya edisiyɔ kunɛɛmu ɛlidɔ.
18b. Tudac zèri(dedi.8)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! indì icɔcɔnda kalit hubbaaneyna, kɛɛdɛsɛ tudacna, kezeridu.
Edɛ zeriyɔ, inyu tòyna, moyì zeridegɛ bhunde tɔggaa alɛ ayì wɔngna, zeri niyɛy
moyɛsɛ. Bhunde tambiyɔmu indì kɛɛmdɛsɛna, kezeridu!
Pɔskajɔmu ge ane zeriyɔ dhidhingɛsɛ aley ɛlɛsɛna, ortegɛ tuwɔgemu kezeritna,
kicɔcɔnidu!
19. Icɔcɔn tu’ɔge(dedi. 15)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! indì icɔcɔnda kalit hubbaaneyna, goriyoge edisi shɔ’ɛ zoowɔ oo
ge shɔ’ɛɛngɔ iyɛ gàgay niyɛy zoo ge shɔ’inɛ dukigediyaamu ke kɛngɛn yellɛnɛɛngi,
iyɛ zuktegegey katagit niyɛyi, kɛlkɛllɛ.
Pɔskajɔmu ane ibha kɔnang kɔnang hubbaaney teekna, kajidɛ tàsi
20. Higgide ɛliin( dedi 10)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Mitade dɛshayɔ irɔrrɛ kel oo molɔ-
101
ke ga mitaage irɔragec mol kɔ bhunde dhɔllaanɔ
I’ac: Ya, yɔngɔ, liyok , jiiyak...oo ge dhɔlagec kelɔ: metta, sabbɔ, baarɔ... ɛlɛsɛ shɛshshɛ
kudhullɛskɛ teek!
Dhoyɔ indì kɔtɔɔnit mitaage dɛshayɔ irɔrrɛ mol oo kelɔ, sizzi sizzi, illɛna, kirɔrtɛ!
102
Icɔcɔn 8 Dɛshaage dambiyoon
Shambata 1, Ungoc 1
Bhonɛsɛnde tɛbhinɛ icɔcɔnɔdiyaa
Icɔcɔnda pɔs icɔcɔndiya tolɔ:
gay dɛshaage dambiyɔ
gay ɛlian bhɛlbheɛl, ge bhɛbhɛllɛɛ mumùt ooge bhɔdinɛna, zerrɛ bhiicɔ
Moy tudac sabɔna, kopina, yɛk engedana
zeri tudacna, yɛk engedanage nguny zertajɔɔ
ɔk ɛliyange c’idaa nguny tudajɔɔ
yɛk engedanage a niyɛɛ,
gay tɔgade llɔ’ejunɔ iyke ngarecɔna, kɔnna, irɔrɛdɛ
gay dhɔllana, kɔnna, irɔrrɛdɔ
Shɔ’ɛn
Ɛliyan dɛshi Zèri
Dɛshade tuwoon(dedi. 5)
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! dɛshade tuwoon iyey inyu oo icɔcɔnda moydo bhunde
kooniboy!
1. Ɛlian dɛshi
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! ɛliange bhɔdinɛna, zerrɛɛ ajinɛ ɔ’ɛndegɛ, ke ga ɛlide koonɔna,
tacinɛkede zerrɛ bhiiɔy ya ɛlɛsɛ icɔcɔnda kudhullɛskɛ shɛshshɛk teek.
Dhoyɔ i’ajɔde ajinɛ masapigededegɛɛ teekɔ indì edɛmu kɛdɛshit ɛlian.
Tolɔ ishɔshɔ’ɛsɛ yɛ’ɛsɛdaneygiya hay karakɔ teek! I’ac. ken-kenɛn
Yɛ’ɛsɛn
1. lim - limɛn
2. mat - madɛn
3. nguny - ngɔnyɛn
4. rɛnak - rɛni
5. ajinɛ - ajɛn
6. orrɛ - orrɛn
103
7. cim - cɛmɛn
8. gay - gayɛn
9. goyninɛ - goyni
10. tɛp - tɛbhɛn
2. Zèri(dedi. 30)
2a. Engedanage gùdhulɛ zartajɔkɔ(dedi. 5)
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! tèng engedanage gùdhulɛ zertajɔkɔ masapigededegɛɛ teekna,
kɛ’idu!
Tolɔ indì kezerit ɛliange al masapigededegɛɛ teekɔ tasiyɔ.
Dhoyɔ indì komoyit icɔcɔnde metanuunɔ leledenɛna, ai iykɔnaa icɔcɔn katanagi
katasitna, kɛlidu!
2b. Tudac zèri
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! indì icɔcɔnda kalit hubbaaneyna, kezerit tudac kɛngijiney
teek kucu kucu!
Edɛ zeriyɔ inuy tòyna, moyì kɛtɛniy geeny zeriyagongɔna, al duruy.
Dhoyɔ ibha kɔnang kɔnang hubbaaneyna, kezeritna, tambiyɔmu inyu ishɔshɔ’ɛsɛna,
kezridu.
Pɔskajɔmu ge ane zeriyɔ dhidhingɛsɛ aley ɛlɛsɛna, hay tuwookɔ keritna, kicɔcɔnidu.
Ba’aliyoge mɛ’ɛnun
2bh. Engedanage al zertajɔ tolɔɔ
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! tèng icɔcɔnda engedanage kɔnɛ 1wɔci3ɔna, kɛ’it ɛliyɔ. Tolɔ ayì
enget 4na, kɛlkɛlliyɛ hubbaaneyna, sutɔ geeny kipta rɛɛyna, kaydɛ tasi. Pɔskajɔmu
ayì enget 5ng oo engedanage al ke aa niyɛɛ ke dɛshade tuwoon!
Yɛ’ɛsɛn
1. ga ge taysude kɛllajunɔ, jɔmpajɔ oo dargajɔ.
2. Zoo pesh bhuwɔna,, aminɛna, madinɛna, arshina, bulangdɔ
3. ga bɛrgude ca’ɔ, rɔ’ɔsɛtte Yesusi, oo baaro
4. engette iyke 4c oo 5ɔ dhà iloptegɛna, bhnude ɔdinɛɛ dhaalɛsɛ teek!
5. Engeadanage aa niyɛɛ?-Yɛ’ɛsɛn
104
a. ga ungocce zoo peshɛ bhuwɔna, arshina, bulangɛ
b.Toonyiyɛ liyok
Shambata 1, Ungoc 2
shɔ’ɛn
Ɛian ɔ’ɛn
kɔnɛn
Dɛshade tuwoon(dedi. 5)
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! dɛshade tuwoon iyey inyu oo icɔcɔnda moydo bhunde
kooniboy!
3. Ɛiyan ɔ’ɛn(dedi. 10)
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! ane icɔcɔnda kɛdɛshitka ɛlianɔ sabbɔ, Lɔ’ɔ gamkoonde se ne
‘Hum penu’ hɛnyɛɛ, ai aa niyɛyi, inyu oo edɛ ɛlɛlliyɛ bhunde kooniboy!
Dhoyɔ ayì engedanage al ke itìtinɔna, kɛdɛshidu!
Yɛ’ɛsɛn: 1. b, 2. c, 3. dh, 4. bh, 5. c, 6. a, 7. d
4. Kɔnɛn(dedi. 30)
4a. Tudac kɔnɛn(20)
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! icɔcɔnda tudajɔ de edɛ icɔcɔnuwɔ teek Ba’aliyoge mɛ’nunɔ
kingunyɔ ooge metta bɛrguudiyaa ai agey, oo ungoyge alke ba’aliyɔɔ‘ ai zoo dɛshi
katang katangi, indì icɔcɔnda kɔtɔɔnit lɔ’ɔ suppaanage bhon sizziyna, kirɔrtɛ! Edɛ
kɔnɔ inyu totòyna, moyɛsɛ dɛshadegɛna, enrgesse yellɛnɛɛmu ayà.
Pɔskajɔmu ibha geny kɔɔkna, kezertɛsɛ bhunde dɛshiyɔ yellagegɛna, inyumu cua ayì
badɛnde yellɛnɛɛna, sudhà.
4b. Higgide kɔnun(dedi. 10)
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! tɔgade moyogunɔ iyke ngarecɔ iyɛre icɔcɔndaaboy.
Nɛbhagediyamu meta tèngna, ai koy minen mineni, kɛɛ’idu!
Dhoyɔ indì kɛdɛshit lɔ’ɔ suppade iy masapigede degɛɛ teekɔ.
105
Yɛ’ɛsɛn:
Ungoyge alke ba’aliyɔɔ, zooge alke gaynataa muuk nguny bhunde kooni. Ge ilanga
ororrɛɛngɔ, ororrɛdɔ. Ge al rɛnak rɛnaakɔ, zerzerrɛna, mumudhinɛnɛ bhunde kooni. Zoo
gebzi cimakina, nguny sapsaana, cua wola zerzerrɛna, al bhuwɔna, aminɛna, madinɛ
bhunde koonina, arshina, bulangdɔ.
Shambata 1, Ungoc 3
Shɔ’ɛn
Zèri uwɛn
Icɔcɔn tu’ɔge - Isha’ar
Higgide ɛliin- dhɔlla
Dɛshade tuwoon(dedi. 5)
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! dɛshade tuwoon iyey inyu oo icɔcɔnda moydo bhunde
kooniboy!
5. Zèri uwɛn(dedi. 10)
5a. Zeriyɔ sabbɔ(dedi. 2)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! tudacce sabɔdenɛ iyke“Ba’aliyoge mɛ’ɛnun” hɛnyɛɛ, ai song ɛli
katangi, indì icɔcɔnda katasitna, kɛlidu!
Yɛ’ɛsɛn
Ɛli ba’aliyo ge ilanga gaynɛ mɛ’ɛneyɔ, ke ga kɛllac, jɔmmpac oo dargaci, ge mettanunɔ ke ga
rɔ’ɔsɛtte yesusina, oo balgede iyke ungocce ba’aliyɔmu ke ga ungcce zoo pesh buwɔn,
aminɛnɛ, madinɛnɛ, arshiyɛna, bulangiymu ɛlageccɔ.
5b. Tudac zèri(dedi. 8)
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! indì icɔcɔnda kalit hubbaaneyna, kɛɛmdɛsɛ tudacna, kezeridu.
Edɛ zeriyɔ inyu tòyna, moyì zeridegɛna, tambiyɔmu inyu imɛsɛ komacna, kɛɛmdɛsɛ
ejugona, kishɔshɔ’itna, kezeridu
106
Dhoyɔ ibha kɔnang kɔnang hubbaaneyna, kezeritna, gɔɔng kisha’aridu.
Pɔskajɔmu ge ane zeriyɔ dhidhingɛsɛ aley ɛlɛsɛn, hay tuwookɔ kezeritna, kicɔcɔnit
zèri
6. Icɔcɔn Isha’ar(dedi10)
6a. Ish’arɔ sabbɔ(dedi5)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! ane zeriyɛsɛga tudacce isha’arunɔ icɔcɔndaa, sabɔɔ tèng
enedanagiya hay karakɔna, kɛɛ’idu!
1. Tasiyó nɛbhade ba’aliyɔ ande kun sabakɔ, akatang?
2. Ba’aliyey ge metta bɛrguudiya agey ɛlidu!
6b. Isha’arɔ teek(dedi5)
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! zèriyɛsɛ tudac nuun hɛnynyɛna,tɛyna, tèng bhunde shi’aana,
kɛɛ’idu! Tolɔ cuwa zerìyesɛna, pɔsà.
Amsɛtte baaroy
Zigiyo oo Gacidi ga yella. Edɛmu rɛmɛs bhoregede koonɔ. Kiyhɛnyɛmui, yellɛnde Zigiyo
oode Gacidi ga bhiic. Edɛ ramtiyak ga icɔcɔndana, kipiliyogegɛmu ga illɛ.
Tayssɔde iyke Baarowɔ ungojɔde naa baarɔ kiyga ke ba’aliyɔ , Zigiyo iissɛsɛ tuk Gacidina, se
ne kugogana, agayai ungojɔdiya bulangi. Gacidimu shikna, kowaa.
Ba’alidya nɛbhade ga ba’alide ilanga komorut ibhɛnɛ rɛɛ rɛsɛdɔ kɔɔkkɔɔ, zoo muuk tasi
wocce Tumon Yesuside ajinɛ sabɔdenɛ nɛbhade gɛskinude zoon ke tigashaa, rɛsɛttenɛ oo
kakaydenɛ. Edɛ se ne“Gɛskindegey metta cua wulbhiyɛɛ nyɛbheyge Yesusiyɔboyna,
gètuwke talaana’’ hɛnyɛna, tasidɔ. .
Zigiyo oo Gacidimu t`asidɔ. Edɛmu ungodiya bhɛllɛdɔ iptaa rɛɛyna, haytuwa kesse Tumon.
Edɛmu pɔs saatude kesude Tumonɔɔ, cua yɛmdaa tuwok. Zoo cua metta aminɛ acuwɔde
ba’aliyɔna, am sapsaana, mat cimakina, arshina, bulangdɔ.
Kiyhɛnyɛmui, yɔng ande ca’i koon naa kɛgiyɛɛboy. Andɔngɔmu akatang hɛnyɛy, Zigiyo oo
Gacidi nɛbhade edɛ ga woyage tittaa, zoo iis issɔ. Edɛmu yɛm yɛm cukunokna, koca
cimakide ba’aliyɔna, ngunyɛna, ac zooge bibidaa.
107
Gacidi ga wunyje woshshiy. Nen se ne alanggana, ai dha cimakiyɔ, woshiyɔdiya denɛɛ, jarec
dok bhunde enga cimaki koyɛsɛɛ, yɔng se tɔcna, hakuwa baa. Cimakide enga iy mekkagiyɔ
se shɔɔt rɛɛak nip. Gacidi Apalaagenyɛge ungojɔdiya cimɔ ga walla purr. Kelɔdiya cimaki
ogɛsiyɛ katke gɛsida. Gacidi ec golu wodi kɔnang kese sellna, ane ibha rɛɛ kɔkɔrɔsh ke
toyongina, jor cukunok teekna,ruydɔ.
Zigiyo yel Gacidi shɛshshɛk. Nɛbhagediyamu jorna, nen oo Gacidi ruy bhbunde kooni.
Kiyhɛnyɛmui, jɔnde Zigiyo Mɔrgeli kunna, ilalaysiyɔ, Gacidimu shi’aaboyna, iyuwaa kucu
kucu. Dɔngɔ cuwa Zigiyo jorna, kunɛ apalaana, tacɛsiyɛɛ teek. Zigiyo ane dha apalaage
Gacidiyɔ eenga cimaki koyɛsɛboyna, koyɛna, dhepna, elesaaboy. Dɔngɔ tolɔ cua jɔnde
Zigiyo ɛlɛsɛna, se ne “ Hat bhaasejakna, bulangidu!” hɛnyɛɛ cua edɛmu hatuwa bulang.
Edɛmu bulangna, yɛmaa, jor yedokna, koca maana, oonya angge enga zoo madinɛnɛɛboyna,
cua baa baraboyɔ aman galde ippayɔboyna, hatuwaa ungo.
Bhɛllɛdɔ ane ibha rɛɛyna, oskow glade bhɛllɛdunɔboyɔ, cuwa Zigiyo imɔduwa Gacidi
gɔrakna, oguwa yɔkɔ. Edɛ ngarngarsinɛɛ, cɔbinɛnɛboyna, cuwa sene“ Mirɔ ba’aligede ayay
gòrrɛke shɛɛ’iyoo!” Yelage siyhɛnyɛɛ, Gacidimu ane se ne“Dɔngɔ cua inyu yogò ortiyanyna,
gùbulanginee!” Zigiyomu igomaboyna, se ne“ kesɔde icɔcɔnunɔ gorrɛɛke shɛɛ’i!” hɛnyɛna,
cɔptiyɛboyɔ tolɔ ngartiyɛɛna, dɔɔng koyɔ Zigiyom yɛmaa yɔkɔ.
6bh. Isha’arɔ tolɔ(dedi5)
Engedanage nguny isa’arɔɔ
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! tudajɔ tolɔ tèng engedanagiyna, kɛɛidu!
1. Ba’alide Zigiyo oo Gacidi orrɛnɛɛ ade lɔngke nenɔ?
2. Ungojɔdiya ba’aliudiyaa, Zigiyo oo Gacidi bhɛllɛdɔ dɛshidu katang?
3. Edu bhunde yɛnɛkede wɔciyɛsɛ Gaciyɔna, kɔɔciyagongi, indiyo niyɛ? Mɛnde
icɔcɔnnɛɛyee! indì kɛlkɛlliyɛ engettiya hubbaaney.
7.Higgide ɛliin( oo dɛshade tuwoon) (dedi. 10)
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! Dhɔlla ke ga: ɛliange tacinɛ jarecce rɔngunna, dhɔlagec angkoon
molle iyɛy ya ɛlɛsɛ kudhullɛskɛ shɛshshɛk teek.
Tukte mɛ’ɛnun dhɔlla dhoyo rɔngana, iraragec ande iy jiyak oo rɛnakɔ kɔmday.
108
Dhoyɔ i’ajaneyge ajinɛɛ indì kɔtɔɔnit dhɔllage irɔrrɛ angge al rɛnak oo jiiyakɔ ge
bhon haccanang, haccanang tɔɔmmɔn ke dɛshade tuwoonna, kutidiyɛ.
I’ac: Jiiyak
bɛtɔdiya
mɛndiya
Rɛnak
bɛtɔdɔngɔ, bɛtɔduwa, bɛtɔdica
Shambata 2, Ungoc 4
Bhonɛsɛnde tɛbhinɛ icɔcɔnɔdiyaa
Icɔcɔnda pɔs icɔcɔndiya tolɔ:
gay dɛshaage dambiyɔ
moy tudac sabɔna, kopina, yɛk engedana
zeri tudacna, yɛk engedanage nguny zertajɔɔ
ɔk ɛliyange c’idaa nguny tudajɔɔ
gay tɔgade llɔ’ejunɔ iyke ngarecɔna, kɔnna, irɔrɛdɛ
gay dhɔllana, kɔnna, irɔrrɛdɔ
Shɔ’ɛn
Ɛlian dɛshi Zèri
Dɛshade tuwoon(dedi. 5)
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! dɛshade tuwoon iyey inyu oo icɔcɔnda moydo bhunde kooniboy!
8. Zèri(dedi. 30)
8a. Engedanage gùdhulɛ zartajɔkɔ(dedi. 5)
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! Tèng engedanage gùdhulɛ zertajɔkɔ al masapigededegɛɛ teekɔna,
kɛ’idu!
Tolɔ indì kezerit ɛliange al masapigededegɛɛ teekɔ tasiyɔ
Dhoyɔ indì komoyit icɔcɔnde metanuunɔ leledenɛna, ai iykɔnaa icɔcɔn katanagi,
katasitna, kɛlidu!
109
8b. Tudac zèri
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! Indì icɔcɔnda kalit hubbaaneyna, kezerit tudac kɛngijiney teek
kucu kucu! Edɛ zeriyɔ inuy tòyna, moyìge kɛtɛnuiy zeriongna, al duruy.
Dhoyɔ ìbha kɔnang kɔnang hubbaaneyna, kezeritna, tambiyɔmu inyu ishɔshɔ’ɛsɛna,
kezridu.
Pɔskajɔmu ge ane zeriyɔ dhidhingɛsɛ aley ɛlɛsɛn, hay tuwookɔ keritna, kicɔcɔnidu!
Dɛshaage dambiuge gɛsidaa
8bh. Engedanage al zertajɔ tolɔɔ
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Tèng icɔcɔnda engedanage kɔnɛ 1na, wɔci 3ɔna, kɛ’it ɛliɔ.
Tolɔ ayì enget 4na, kɛlkɛlliyɛ hubbaaneyna, sutɔ geeny kipta rɛɛyna, kaydɛ tasi.
Pɔskajɔmu ayì enget 5ng oo engedanage al ke aa niyɛɛ ke dɛshade tuwoon!
Yɛ’ɛsɛn
1 engette iyke 1ɔ dhà iloptegɛna, bhnude ɔdinɛɛ dhaalɛsɛ teek!
2. asha, jɛng, kʼɛt hakɛn, kat limɛn, gazzaa limɛn oo birio kɛngɛn
3. raman oo wuuc
4. kʼɛt hakɛn, jɛng
5. Engette 5ɔ indì icɔcɔnda kɛɛmdɛsɛ tudacna, kɔtɔɔnit bhunde dhulɛsɛɛ, lɔʼɔ sʼuppa
kɔnangna, kirɔrtɛ!
Shambata 2, Ungoc 5
shɔ’ɛn
Ɛian ɔ’ɛn kɔnɛn
Dɛshade tuwoon(dedi. 5)
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! Dɛshade tuwoon iyey inuy oo icɔcɔnda mòydo bhunde
kooniboy!
110
9. Ɛlian ɔ’ɛn(dedi. 10)
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! Indì icɔcɔnda kɛdɛshit ɛliany engedanage al ke itìtinɔna,
kɛdɛshidu!
Yɛ’ɛsɛn:
1. b 2. a 3. c 4. bh
10. Kɔnɛn(dedi. 30)
10a. Tudac kɔnɛn(20)
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! icɔcɔnda tudajɔ de edɛ icɔcɔnuwɔ teek dɛshaage dambiuge
gɛsidaa ai song se niyɛi, indì icɔcɔnda kɔtɔɔnit lɔ’ɔ suppaanage bhon sizziyna,
kirɔrtɛ!
Edɛ kɔnɔ inyu tòyna, moyɛsɛ dɛshadegɛna, enrgesse yellɛnɛɛmu ayaboy.
Pɔskajɔmu ibha geny kɔɔkna, kezertɛsɛ bhunde dɛshiyɔ yellagegɛna, inyumu cua ayì
badɛnde yellɛnɛɛn, sudhaboy.
10b. Higgide kɔnun(dedi. 10)
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! Tʼɔgade moyogunɔ iyke ngarecɔ iyɛre icɔcɔndaaboy.
Nɛbhagediyamu meta tèngna, ai koy minen mineni, kɛɛ’idu!
Dhoyɔ indì kɛdɛshit lɔ’ɔ suppade iy masapigede degɛɛ teekɔ.
Yɛ’ɛsɛn
Ilanga wunyje zoo zerike Shojii koon iye. Nen mu gɔtinggɛ ramang ngɔnɛ kɔnang jɔnɛ oo
shubhunɛ ale. Nen mu hin nidagenyɛ kʼɛt hakɛn. Nyɛbhagediya tɛpna iyauke ungocce dɛsha
untɔɔ gebzi shɔluna zeri yellagenyɛ oo zooge hinɔna hakaa kʼɛttenɛboy.
Shambata 2, Ungoc 6
Shɔ’ɛn
Zèri uwɛn Icɔcɔn tu’ɔge ɛli Higgide ɛliin- dhɔlla
111
Dɛshade tuwoon(dedi. 5)
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! dɛshade tuwoon iyey inyu oo icɔcɔnda mòydo bhunde
kooniboy!
11. Zèri uwɛn(dedi. 10)
11a. Zeriyɔ sabbɔ(dedi. 2)
Tudac tàsi
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Tudacce sabɔdenɛ iyke“Dɛshaage dambiuge gɛsidaa” hɛnyɛɛ, ai
song ɛli katangi, indì icɔcɔnda katasitna, kɛlidu!
11b. Tudac zèri(dedi. 8)
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! Indì icɔcɔnda kalit hubbaaneyna, kɛɛmdɛsɛ tudacna, kezeridu.
Edɛ zeriyɔ inuy tòyna, moyì zeridegɛna, tambiyɔmu inyu imɛsɛ komacna, kɛɛmdɛsɛ
ejugona, kishɔshɔ’itna, kezeridu
Dhoyɔ ibha kɔnang kɔnang hubbaaneyna, kezeritna, gɔɔng kisha’aridu.
Pɔskajɔmu ge ane zeriyɔ dhidhingɛsɛ aley ɛlɛsɛn, hay tuwookɔ kezeritna, kicɔcɔnit
zèri
12. Icɔcɔn tu’ɔge ɛli (dedi10)
12a. Ɛliɔ sabbɔ(dedi5)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Indì icɔcɔnda kalgit hubba hubbana, kɛlkɛllɛ nɛbhade dɛshaage
dambiuge gɛsidaa.
12b. tudac tuʼɔge ɛli(dedi5)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛyee! Indì icɔcɔnda kalgit hubba hubbana, hubaaney teek ibha
icɔcɔnda kɔnang kɔnang kalgit kɔɔkna, kɛlit tudac muuk tu’ɔgena, bhunde iy gɛrɛɛ
iyeyi, indì icɔcɔndage ayɛyɔ kishɔshɔʼidu!
13. Higgide ɛliin( oo dɛshade tuwoon) (dedi. 10)
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! Dhɔlla ke ga ɛliange tacinɛ jarecce rɔngunna, dhɔlagec angkoon
112
molle iyɛy ya ɛlɛsɛ kudhullɛskɛ shɛshshɛk teek. Tukte mɛ’ɛnun dhɔlla dhoyo
rɔngana, iraragec ande iy jiyak oo rɛnakɔ kɔmday.
Dhoyɔ i’ajaneyge ajinɛɛ indì kɔtɔɔnit dhɔllage irɔrrɛ angge al rɛnak oo jiiyakɔ ge
bhon haccanang, haccanang tɔmmɔn ke dɛshade tuwoonna, kutidiyɛ.
I’ac: Jiiyak
bɛtɔdiya
mɛndiya
rɛnak
bɛtɔdɔngɔ, bɛtɔduwa, bɛtɔdica
Shambata 3, Ungoc 7
Icɔcɔnɔdiya tollɔ icɔcɔnda gay
-dambide mɛʼɛnun
-gay dambide gɛsɔ oode shɛɛʼɔna, de shɛɛʼɔ kʼamiɔ de gɛsɔ koyɛ lejok
- dambide mɛʼɛney zoo wucʼinɛnɛɛ iyke ashaa
14 ɛlian gayɛn (dedi10)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛyee! Indì icɔcɔnda kɛbhɛbhɛlit ɛliangiya alke jaruɔɔ!
Yɛʼɛsɛn
Bho nɛ sɛn de
Bho nɛ sɛ duy de nɛy
Me ta nu nɔ
Wo gi dɔ ngɔ
ɔ di nɛɛ ngɔ ga
15 zeri (dedi30)
113
15a. Engedanage gùdhulɛ zertajakɔ (dedi5)
1, Tèng icɔcɔndana, kɛllageny dambiyoge shɛɛʼɔ al mɛʼɛney teekɔna, uwaangɔ, ɛlɛsɛ teek!
Iʼac asha bhunde kooni girigiri èrnges
2 Indì icɔcɔnda kɛllɛ ɛliangiya hay karakɔna, katagidu!
Dambi ga ande iyke ɛguna, ilanga zoo zara koon rɔʼɔsinɛna, silɔ koy giririyokɔ mu nen koy.
Asha ga dambide zoogeny indo koon boyɔ ane mirɛge katkake merekɔ wucʼinɛnɛna, alɛ
guruy.
Tumuy ga bhunde koon nis koonɔ zoo se mɛɛ tumuyaa koonboy hɛnyɛɛ.
Kʼeresh ga bhunde zoo wucʼɛ ashana, pɔsɛɛ.
Teʼa ga duʼutte kun mɛndɔde ilanga iyke urɔ sabɔɔ.
Mɔlɛ ga bhunde zoo alɛke merekɔ.
15b tudac zèri (dedi10)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Indì icɔcɔnda kezerit tudac kucukucuna, tolɔ tèng bhunde
dhulɛsɛɛna, kɛllagenyna, inyu ɛlɛsɛ bhunde dhulɛsɛɛ teek!
Bhonɛsɛnde dɛshawuge dambiyɔ
8bh. Engedanage nguny zertajɔɔ (dedi15)
yɛʼɛsɛn
1. Bhonɛsɛnde dambiide ashay zoo wɔcʼkiyɛboyɔ kacong
2. Zoo nisinɛ giri girina, pɔsinɛdɔ
Shayta koy cʼɔllɔ
Zoo al hallagedegɛ bhuɔna, dɛshinɛɛng.
Nɛbhade zoo dɛshinɛɛngɔ badegɛ poso amna, silɛn koy bak sɔ.
3. gane mɛnde rɛsɔ hɛnyɛ
4. Indì icɔcɔndana, kɔtɔnit nɛbhade ashay lɔʼɔ sʼuppa bhunde mumut tasi muuk
mɔʼɔnyakɔna, kirɔrtenyna, ishɔshɔʼɔsɛ!
114
Shambata 3, Ungoc 8
16. Ɛlian ɔʼɛn (dedi10)
Dhada ɛliangiya al tunɔgiriyokɔna, bhangitke ajinɛ ɔʼɛnɔ yɔngɔ saptegɛ!
1 kɛngɛn edɛ oo zoo erngesinɛɛngɔ
2 gangguy zarade gaynɛɛngɔ
3 bhɛllɛnɛ kʼɛginɛnɛɛ
4 bhonɛn rɔʼɔsɛn
5 sholɛsɛ rɛsɔ
17 Kɔnɛn (dedi30)
17a Tudac kɔnɛn
Yɛʼɛsɛn
Nɛbhagediya kungkulɔ kʼenɛ copu bakna, se ne “Ade kɛlagenyo rɛɛi, kurkur kede pɔska
sayboyɔ, iyong?ʼʼ hɛnyɛɛ, kangac cʼua ruydɔ. Kungkulɔ sene ʻʻKe ruyina, aa ruiɔ, zoo
cʼikenydɔ.ʼʼ
Kangac se ne ʻʻCʼua kindì niyɛ?ʼʼ hɛnyɛ. Edɛ hayna, siyake ippagiyɔ kungkulɔ se ne ʻʻKʼɛʼɛrìo
tukte denuɔ iy gamtuneyɔ boy!ʼʼ hɛnyɛna, kʼɛrio kangac tukboyna, kɔnɛsɛ woyit. Edɛ
hayna,hayna, balge dɔngɔ dhimɛn iye. Kungkulɔ se ne ʻʻGèyna, gìdhim wolaccegeyna, inyu
aa ruyiɔ , yògo baalɔ karakna, anyi kuturo baalɔk ungɔ teek tunok!ʼʼ hɛnyɛna, wɔcʼi lioykɔ,
kungkulɔ ruono ungɔ teek tunokɔ, hakɛ rɛɛ baana, ruydɔ.
Kangac yɔng aa kun baalɔ karakɔ, ga cʼigi. Kungkulɔ ane hakɛ rɛɛ baana, se ne ʻʻGe mɛriga
gica cʼikna, arshi teekɔʼʼ. hɛnyɛ cʼuang.
Kangac yɔng yɛy kungkulɔna, shurrɛna, hinke ai tabhangi. Kungkulɔmu jorna, nutiyaaboy.
17b Higgide kɔnun (dedi20)
Ishɔhshɔktɛsɛ zertaciya koy karakɔ, tʼɔgade lɔʼunyɔ iyke ngarecɔ!
A iyke asha wɔcʼɛn hɛnyɛɛ a zooy zaraage ayɛy mu a zara kɔnang mui keenɔdegɛ koon
tumuyo koonboyɔ, wɔcʼɛn ɔdinɛɛng. Bhunde zoo goshinɛnɛɛ, ke gayong mui, mɛnde
shundenɛ koy dhookɔ, zoo wucʼ wɔcʼɛn sɔ. Asha wɔcʼɛndenɛ kingiga biyo issaba edɛ oo woc
115
kɔnang. Bhunde zoo wucʼɛ woc ngonitɔ ga bhunde zoo tasike shunde sholaynɛɛ de siʼidonɔ
bhonagana koyga jarjakɔ. Metta manggisigede mettanunɔ maptigede mokajunɔ yɔng mɛn
koon zoo indoboyɔ zoo wucʼ biyo tɔmmɔn oo wuucna ga sudhinɛ.
Hɛnyɛ woc ɔdinɛna zoo wucʼ biyo sɔ. Balgede ane asha kɔɔcʼɛgana, kɔpɔsɛgaa, zooge
enɛdegɛ nisinɛɛ, shɔk zungkʼu kɔnang oo biy kɔnangna, koko sudhɛ asha.
Shambata 3, Ungoc 9
18 Zèri uwɛn (dedi12)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Indì icɔcɔnda kezerit tudacce sabɔ iyke dɛshaage dambiyonɔna,
tèngna, kellageny bhunde dhulɛsɛɛ!
19 Icɔcɔn tuʼɔge shiʼɛn (dedi15)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Indì icɔcɔnda kalit hubba hubbana, kɛllɛ nɛbhade ashay
kɔnɛsɛke lelena, wɔcʼi pɔskajɔɔ ai zoo wucʼinɛ niyɛi? pɔskajɔ hubbagede degɛɛ teek
kɔnang kɔnang kipta rɛy kɔɔkna, kɛllageny!
20 Higgide ɛliin(dedi10)
Indì icɔcɔnda kɛdɛshit ɛliangiya al karakɔ kalit dhɔllayge al jiiyakɔ ooge al rɛnakɔ!
ɛlian Dhɔllage al jiyakɔ Dhɔllage al rɛnakɔ
biy bidiya Biydica Biydɔngɔ biyduwa
woc wunyjiya Wunyjɔngɔ wunyjuwa
Zungkʼu Zungkʼudiya Zungkʼudɔngɔ zungkʼuduwa
losha loshadiya Loshadɔngɔ loshaduwa
Indì icɔcɔnda kɛrsidɛ ɛliange alke ititindaa bhunde yellɛnɛɛ tee!
Oybhula edɛ oo Shemacɔ ga woyage tʼitiina, balgede asha iyiɔɔ, tabhinɛna, ibhɔgɛsɛ zooge
enɛdegɛ nisinɛɛ. Ibhagɛsɛ zoona, hayɔ ga nɛbhade tasike ai dha tɛrade mɛnde rɛsɔɔ. Edɛ
hayɔ woyagegɛ yɔng ɔdinɛ tuwɔgena, tɛp biyogegɛ. Oybhuliya oo Shemacɔ mu yamawayɔ
ga arshiy guru nɛbhade zoo wɔcʼkiyɛboyɔ.
116
Icɔcɔn 9 Zooge siinɔ komac ibhɛsɛn
Taside icɔcɔnudiyaa
Icɔcɔnɔdiya tolɔ icɔcɔnda:
gay zooge siinɔ komac ibhɛsɛn
gay yɛnɛn kesɔde icɔcɔnunɔ teek
gay ɛlian bhɛlbhɛl oo itìtin
gay tudac sabɔ moyɔ, engedana yɛ’ɛn
gay kici oo ɔ’ɛn sɛtɛrɛjige bhangɛn
gay engedanage alke aa niyɛɛ yɛ’ɛn
gay kiciyange indi woyage siinɔ kɔysidɛ icɔcɔn baakɔ, oo ɔ’ɛndegɛ
gay ɛliyange bhuwɔdegɛ iingnɛɛ ɔ’ɛndegɛ
gay ɛliyange tɔgade lɔ’ejunɔ iyke ɛli-komajɔɔ iy teekɔ, kɔnɛn
gay zèri teteek
gay enɛ, ɛli de dɛshay oo aa
Shambata1, Ungoc 1
Kesɔde icɔcɔnunɔ teek kabarec kɔnɔsɔ mòy
Shɔ’ɛn
Ɛlian gayɛn zèr
Dɛshade tuwoon( oo iyey) (dedi. 5)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! dɛshade tuwoon bare iyey inyu oo icɔcɔnda mòydo bhunde
kooniboy!
1. Ɛlian gayɛn(dedi. 10)
bhɛlbhɛl
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! indì icɔcɔnda kɛdɛshit engednage al masapigededegɛɛ teekɔ.
I’ac: sap-te-gɛ
117
bhoredegeyɔmu bho-re-de-ge-yɔ-mu
gìbhɛbhɛsɛga gì-bhɛ-sɛ-ga
gàtabhinɛ gà-ta-bhi-nɛ
gèrngesna gèr-nges-na
silɛndegey si-lɛn-de-gey
zooyge zooy-ge
carashɛdɔ ca-ra-shɛ-dɔ
katagiyɛgaboy ka-tag-iyɛ-ga-boy
shubhungɛɛmu shu-bhun-gɛɛ-mu
ngeydaboyɔmu ngey-da-bo-yɔ-mu
2. Zèri(dedi. 30)
2a. Engedanage gùdhulɛ zertajakɔ(dedi.5)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! tèng engedanage gùdhulɛ zertajakɔ, al mɛsapigededegɛɛ
teekɔna, kɛɛ’idu!
Dhoyɔ indì kezerit ɛliyan tasiyɔ
Tolɔ indì komoy sɛntɛrjin, kidbisit tasidegɛ (kɛrsidɛ rayti ✔)
2b. Tudac zèri(10)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛyee! indì icɔcɔnda kallo hubbaaneyboy.
Tolɔ indì tudac tiini bhunde bhon lɔ’ɔ suppa kɔnangi teek. Dhoyɔ erngesna, edɛ
kezert bhunde ɔdinɛɛna, kɔbɔsidu!
2bh. Engedanage nguny zertajɔɔ(dedi. 15)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! tèng icɔcɔnda ènget 1na, kɛɛ’it tu’ɔge
Dhoyɔ indì kalit hubbaaneyna, kɛdɛshit sɛntɛrji.
Tolɔ ibha kɔnang kɔnang hubbaaneyna, kaydɛ tàsi.
pɔskajɔmu ayì enget 3 wɔci 5ɔ ke dɛshde tuwoonna, kɛdɛshitna, kutidiyɛɛ.
118
Yɛ’ɛsɛɛn
1. Kesɔde icɔcɔnunɔ teek gòmoyga woyage siʼinɔ oo ge macidaa kabarec kɔnɔsɔ
mitisiyageccɔ.
2.
kìci ɔ’ɛn/hɛnyɛ ke iyigaa
ì’ac: ejugo dɛshi silɛndegey sabɔk koyong - ede oo ge siinɔ gàtap koma
1. woyage siʼinɔ lim tasi shaw - gìbhɛsɛ komac
2. Kesɔde icɔcɔnunɔ teek kesse shɔruwaan untɔ - kɛdɛshiyɛna, kiye
3. jugɛ oo shubhungɛ moy wayake angge amɛ
tomok sɔy
- gàc icɔcɔn
4. huma ke yɛnɛ jɔyaang - zoo ge icɔcɔnnɛɛ kaydɛ
huma yɛnɛnɔ
3a. kɔjɔydaga humake yɛnɛ
3b. zoo hinɛ kɛlla sɔng
4. - ga bhunde kesɔde icɔcɔnunɔ teek kabarec kɔnasɔ moynɛɛngɔ
- Zooge icɔcɔnnɛɛmu huma ke yɛnɛ acongɔ
- kesɔde icɔcɔnunɔ teek kesse shɔruwn untɔ
- shubhungɛ oo jugɛmu moyke angge amɛ biyoy sɔɔ
- edɛmu lim tasi shauwɔ
Enget 5y dha tasidegɛna, bhunde ɔdinɛɛ dhaalɛsɛ teek!
Shambata 1, Ungoc 2
Shɔ’ɛn
Ɛlian ɔ’ɛn Kɔnɛn
Dɛshade tuwoon(dedi. 5)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! dɛshade tuwoon iyey moydo bhunde kooniboy!
119
3. Ɛlian ɔ’ɛn(dedi. 10)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛyee! ayì lɔ’ɔge bhuwɔ iingnɛɛna, kajit ɔ’ɛn
Yɛ’ɛsɛɛn
gèrngesinɛ
hinɛ kalla sɔ
Seke icɔcɔn
pɔsongi
ngodhiyɔ
jɔy aa muuk
macandey sɔ
Wupa
4. Kɔnɛnɛn (dedi. 30)
4a. Tudac kɔnɛn (dedi. 20)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Kiciange indi woyage siʼinɔ kɔysidɛ icɔcɔn baakɔ, ai katang
katangi, oo katka dhookɔ yellɛnɛ katangimu iyɛre edu ɛlɛlliyɛ bhunde kooniboy.
Nɛbhagediymu metta indì icɔcɔnda kɛdɛshit sɛntɛrɛjina, bhangdaw yɔngɔ teekboyɔ
tolɔ kʼodhɔjitna, kɔtɔɔnit lɔ’ɔ suppaanage bhon 2 wɔci 3na, kirɔrtɛ.
4b. Higgide kɔnun(dedi. 10)
Ɛli komajɔ(!)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛyee! Tʼɔgade lɔ’ejunɔ iyke ɛli komajɔɔ ke koy balgede gɛli ɛli koon
komajɔy, ya ɛlɛsɛ shɛshshɛk kudhullɛskɛ teek! Dhoyɔ i’ajɔde ajinɛɛ indì edɛmu
kɛtɛlɛjit ɛliange alke ɛli komajɔɔ ge bhon haccanangina, kɔtɔɔnitna, kirɔrtɛ!
Shambata 1, Ungoc 3
Shɔ’ɛn
Zèri uwɛn
Icɔcɔn tu’ɔge- Isha’ar
Higgide ɛliin
Dɛshade tuwoon(dedi.5)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛyee! dɛshade tuwoon iyey inyu oo icɔcɔnda moydo bhunde
kooniboy!
120
5. Zèri uwɛn(dedi. 10)
5a.Tudac tasī(dedi. 2)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! tudacce sabɔdenɛ se ne“Kesɔde icɔcɔnunɔ teek kabarec kɔnɔsɔ
mòy” hɛnyɛɛ songke ɛli katangi, indì icɔcɔnda katasitna, kɛlidu!
Yɛ’ɛsɛɛn
Kiciange indi woya ge siʼinɔ kɔysidɛ icɔcɔndegɛ baakɔ, ke ga bhunde kesɔde icɔcɔnunɔ teek
kabarec kɔnasɔ mɔynɛɛngɔy, zooge icɔcɔnnɛɛmu huma ke yɛnɛ acongɔy, kesɔde icɔcɔnunɔ
teek kesse shɔruwn untɔ oo yɛnɛnmu kugoga kesɔde icɔcɔnunɔ teekɔ, ke yellɛnɛ ya
ɛlageccɔ.
5b. Tudac zèri(dedi. 8)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! indì icɔcɔnda kalit habbaaneyna, kɛɛmdɛsɛ tudacna, kezeridu.
Edɛ zeriyɔ inyu totòyna, bhunde tɔgaa alɛɛ ai wɔngnna, zeri niyɛy moyɛsɛ zeridegɛ.
Dhoyɔ ibha geeny hubbaaneyna, kezeridu. Zerina, tambiyɔmu indì kɛɛmdɛsɛna,
kishɔshɔ’itna, kezerit ejugo!
Pɔskajɔ ge zeriyɔ ane dhidhingɛsɛ aley ɛlɛsɛna, tuwɔge degɛmu kezeritna, kicɔcɔnit
zèri.
6. Icɔcɔn tu’ɔge- Isha’ar
6a. Isha’arɔ sbbɔ(dedi. 5)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛyee!____
6b.Tudac isha’ar
Mɛnde icɔcɔnnɛyee!__
6bh. Engedanage nguny isha’arɔ
7. Higgide ɛliin ( oo dɛshade tuwon) (dedi. 10)
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! Enɛ, ɛlide dɛshay oo aa ai song ke akatangi, iyɛre icɔcɔndaaboy.
Nɛbhagediyamu tèngna, kɛɛ’idu.
121
Dhoyɔ iʼajɔde ajinɛɛ ayì engedanage al masapigededegɛɛ teekɔna, kɛdɛshidu!
I’ac: Kurkuy oo Yelage ɔysidiyɛɛ icɔcɔn bak.
Enɛ. ga ramangna, ga Kurkuy oo Yelage
ɛlide-dɛshay ga: ɔysidiyɛɛ
aa: icɔcɔn
Yɛ’ɛsɛɛn
1. Enɛ. ga ramangna, ga: Shirudi oo Gacidi, ɛlide-dɛshay ga: woyt, aa: yet.
2. Enɛ. Gebzinɛ, Ɛlide dɛshay ga: yelɛn, aa: icɔcɔn
3. Enɛ. ga ramangna, ga:Soydi oo Kamana, Ɛlide-dɛshay ga: zèri,
aa: waratiyo.
4. Enɛ. ga: Bhɔginɛ. Ɛlide-dɛshay ga: dhawa , aa: ilobhɔ
5. Enɛ. ga Maragello, Ɛlide-dɛshay ga:yelɛ, aa: wɔcɔ
Shambata 2, Ungoc 4
Bhunde kooni yɛnɛn
Icɔcɔnɔdiya tollɔ icɔcɔnda
Gay bhunde zooge siʼinɔ ooge macʼidaa alɛke yɛnɛɛ.
Gay ɛliange alke itindaa.
8. zèri (dedi30)
8a Engedanage gùdhulɛ zertajakɔ (dedi5)
1. Gèseke bhunde kooni yɛnɛnɔ ga balgede mùrdi koon iyɔɔ, dɛshagede iy tude koonɔ,
kiciange baanɔ yellɛnɛ wolokɔ, ikʼidide iy tude kooni teekɔ oo bhunde ayɛy mu zooge
siʼinɔ ooge macʼidaa tabhinɛna, dɛshi bhunde koonɔ .
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Indì icɔcɔnda kɛllɛ ɛliangiya al karakɔna, kaydɛ ɔʼɛndegɛna, pɔskajɔ
inyu ayì taside pɔskajunɔ!
burkung murdi yɛmɛn imɛn
èrnges ngondi/macʼi
122
8b. Tudac zèri (dedi10)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Indì icɔcɔnda kezrit tudac kucukucuna, tèngna, kɛllageny
nɛbhade tudajudɔngɔ ai se niyɛi!
8bh. Yɛʼit engedanage nguny zertajɔɔ! (dedi15)
1 Zertacciya icɔcɔn katang? Ɛlidu!
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Tèng icɔcɔndana, kɛllageny bhunde tudac icɔcɔnɔ ke sabɔna,
tolɔ yɛkna, seène zertacciya icɔcɔn nɛbhade yɛnɛnun hɛnyɛna, balgede ɛlɛɛ, inyu
indì kooloktɛke paltangu!
123
2. Dɛshit girapikidiya iy karakɔ shɛshshɛ!
Tɔɔnit kiciyange yɛnɛn untɔɔ wunyɔ!
_ yellɛn untɔ
_ baa silong
_ siʼinɔ mu baa ingkarong
_ ikʼidi gɔrak koyong
_ woya shɛshshɛ kʼaminɛɛng
kìci ɔʼɛn 1
Yellɛnɛna, zoo
muuk katagitka
ɛlide iyke yɛnɛnɔ
shɛshshɛ
kìci ɔʼɛn 2
ge macʼidaa ooge siʼinɔ
katagitka yayi, murdi iyɔɔ
mu yellɛnɛna, kɔjɔydiyɛga
kìci ɔʼɛn 3
masʼapiyoge ɛli nɛbhade
yɛnunɔ yellɛnɛ
gayɛn
3. Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Indì icɔcɔnda kezerit tudacna, kɔtɔnit lɔʼɔ sʼuppa engette sene yɛnɛn
ke untɔy kìcide dhuluɔ, a katang? Ane yɛnɛn kiyey bhunde iy shɛshshɛɛ age? hɛnyɛna,
kɛlidu
Nɛbhade yɛʼɛsɛn tɔɔniɛ ya sɛntʼɛrɛjigediya iy tunɔgiriyokɔboyɔ, iʼajɛna, indì kɛdɛshit!
Shambata 2, Ungoc 5
9. Ɛlian ɔʼɛn (dedi10)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee!Indì icɔcɔnda kɔjayda ɔʼɛnde iya teekɔboy!
1. Ga bhunde de ayɛy ajinɛ tasina, shishiʼinɛ bhunde kooniɔ.
2. Taside mɛng kɔnangso wutʼeti kunɛɛngna, yellɛnɛ taside mɛnde ayɛy mu
10. Kɔnɛn (dedi30)
124
10a. Tudac kɔnɛn (dedi20)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Diya koy karakɔ ga iʼac guruna, indì kɛdɛshit iʼajɔdiya suut!
Mɛɛ oo mokac balgede al tasi kɔnangna, ɛllɛna, kʼami woya gegɛɛ icɔcɔnɔ mu hayke
tɔgilana. Aa ɛllɛɛngɔ, tasidegɛ koy bhic bhicna, gɛsɔ teekna, yellɛnde jɔnɛy oode shubhunɛy
untɔ. Balgedɔngɔ woya icɔcɔnɔ ke tɔgilana hayongi uwadɔ. Kìcidiya ke kunigaa yellɛnɛna,
taside yɛnɛnunɔ kiyega.
10b Higgide kɔnun (dedi10)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Indì icɔcɔnda kɛrsidɛ lɔʼɔgiya hay karakɔ tʼɔgade lɔʼejunyɔ iyke
ɛli-komajɔɔ teekna, ane indì kʼɛɛktage ayɛy cʼua!
Yɛʼɛsɛn
Ge ɛli komajɔ koy teekɔ ga
1., 2 4 sɔ ge ayɛyɔga kʼumec
1. Mɛɛ se ne ʻʻOgna, dɛshì dɛsha!ʼʼ
2. Gèy tudagey guru!
3. Bole hakɛsɛ woc dɛsha.
Ogna, kʼaimì woci shɛktɔ!
5. Bukura gay kʼamide woyaan shɛshshɛ.
Shambata 2, Ungoc 6
11. Zèri uwɛn (dedi10)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Indì icɔcɔnda kɛɛmdɛsɛ tudacna, kezerit kede moyok al
suutɔna, zeri gɛrɛy indì kezerit suut!
12. Icɔcɔn tuʼɔge shiʼɛn (dedi15)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Taside yɛnɛnun ke koy balgede de macɔ se ne anyi kʼeenidɔ ane
de siʼidonɔ sene anyi kʼeenidɔ hɛnyɛɛi edɛ kilobhitna, inyu sudhɛsɛ teek!.
125
13. Higgide ɛliin (dedi10)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Indì icɔcɔnda kishɔʼit lɔʼɔge al gɛrɛɛ! moyna, dɛshadiya iy
karakɔ buyaboy ayì gam koonke dɛshade kesun!
Yɛʼɛsɛn
1. Mɛʼɛnge macʼidaa ooge siʼinɔ ga yɛnɛ.
2. Zoo al murdiyɔ teek.
3. Tude kooni ga babaa, hayaa, , ngɔnɛ, oo gɔtɔnɛ.
4. Mɛnde macɔ oode siʼidonɔ al murdiyɔ bhunde kooni.
k.n enɛ ɛlide-dɛshay aa
1 Mɛʼɛn ga Yɛnɛ
2 Zoo al murdiyɔ
3 Tude kooni ga hayaa, babaa, gɔtinɛ
oo ngɔnɛ
4 Mɛnde macɔ oode siʼidonɔ al murdiyɔ
Shambata 3, Ungoc 7
Bhonɛsɛnde tɛbhinɛ icɔcɔnɔdiyaa:
Icɔcɔnɔdiya tollɔ icɔcɔnda:
gay ɛliany bhɛlbhɛl
zeri ɛlianyge nguny zertajɔ alke jaruwɔɔ
zeri tudacna, yɛk engedanage nguny zertajɔɔ
uwa ɛlianyge caʼidaa nguny tudajɔ ɔɔʼɛn
dɛshi dɛshaage kipiliy ooge tuwoon
126
kɔn tudacna, zerina, ane ɛli sabɔge warati duru
higgiyoyge ɛliinɔ teek gay enɛ, ɛlide-dɛshay oo aa
14. Ɛliyan gayɛn (dedi10)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Dhoyɔ iʼajɔde ajinɛɛ indì icɔcɔnda kɛdɛshit ɛlianyna, dɛshiyɔmu
inyu totòyna, ayì ernges. Pɔskajɔmu edɛ iloptauboyɔ ìrɔrɛsɛ yɛʼɛsɛndiya iy kariyɔ
teekna, cʼua òk icɔcɔnde ungojunɔ.
Iʼac: wunyjiyamu wuny-ji-ya-mu
Yɛʼɛsɛn
1. be-tɛ-ki-ris-ti-ya-ni-de
2. bɛr-gua-ney-ge
3. sa-bi-ge-gɛ-boy
4. ha-tu-waa-ge
5. shu-bhu-nɛ-de
6. ka-dhaang-na
7. tel-teel-li-yɛ-bo-yɔ
15. Zèri(dedii 30)
15a. Engedanage gùdhulɛ zertajakɔ (dedi5)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Indì icɔcɔnda kezerit ɛlianygiya hay karakɔ masʼapigede degɛɛ
teek! Dhoyɔ tèng icɔcɔnda engedanage al zertajɔ sabaana, kɛʼidu!
Mɛnɛkuse, Wondo Tʼekka, Tɛspa go Itiyopiya, betɛkirstiyani
15b. Tudac zèri(dedi10
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Indì icɔcɔnda kalit hubbaneyna, kezerit zertac kɛngijiney teek
kucukucu. Dhoyɔmu ibha hubaaney teek icɔcɔnda kɔnang kɔnagna, zertac ɛli
katangi, kɛlidu. Anemu dhaalɛsɛna, zertajɔ teek bhunde dhulɛsɛɛngi iyeyi, ayì
humana, engetenyɔ, inyumu ɛlɛsɛ kudhullɛskɛ teek.
Iʼacce zooge siʼinɔ dɛshage
15bh. Engedanage nguny zertajɔɔ (dedi15)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Tèng icɔcɔnda engedanage nguny zertajɔde edɛ zeriyɔ teekɔna,
kɛɛʼit engedanage kɔnɛ 2-5 kɛɛʼit sabɔge. Dhoyɔmu ayì engette iy 1yɔna, kidibisit
127
sɛntʼɛrɛji ke dɛshade tuoonna, kutidiyɛɛ. Pɔskajɔmu ayì yɛʼɛsɛndagiya hay karakɔ oo
eette yellɛnɛna, cʼua pɔsa.
Yɛʼɛsɛn
2. Birahane
3. wɔl gonggulɔde koy maayyɔ
4. Im bɛrgugede iyke 1999
5. Engettiya tèng icɔcɔndana, kaydɛ tasi
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! Icɔcɔnda engette iy kɔnangey dɛshi ke dɛshade tuoonɔ oo
ìdibisit sɛntɛrɛji kìci oo ɔʼɛnna, wutidiɛwi, dhalɛsɛ taside yellɛnɛɛ teek.
Shambata 3, Ungoc 8
16. Ɛliyan ɔʼɛn (dedi10)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Ayì ɛlianyge gandubhubhey iʼingnɛɛ al masʼapigede icɔcɔndaan
teekɔ ke dɛshade kipilina, kɛdɛshidu. Edɛ dɛshiyɔmu inyu totòyna, moyɛsɛ teek.
Pɔskajɔ ayì rɔytiyona, ge al gɛrɛɛ ishɔshɔʼɛsɛ teek.
Yɛʼɛsɛn
1.
darmanɔ
2. tasi
3. rɛsi
4. dirjitide erngesinɛ
5. yellɛn untan
6. mɛnde ingkar betɛkiristiani
17.Kɔnɛn(dedi30)
17a Tudac kɔnɛn(dedi20)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Kicianyge dhulɛsɛ Birahaneyɔ, ai katang katangi, iyɛre inyu oo
icɔcɔnda edu dɛshidaa sɛntʼɛrɛjige teekboy.
Nɛbhagediymu metta indì icɔcɔnda kadhada taside idibisinɛno sɛntɛrɛjiyɔna,
k‘odhɔjitna, kɔtɔɔnit lɔ’ɔ suppaanage bhon 2 wɔci 3na, kirɔrtɛ.
128
17b. Higiyo kɔnɛn (dedi.10)
Ɛli komajɔ(!)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! tɔgade lɔ’ejunɔ iyke ɛli komajɔɔ ke koy balgede gɛli ɛli koon
komajɔy, ya ɛlɛsɛ shɛshshɛk kudhullɛskɛ teek
Dhoyɔ i’ajɔde ajinɛɛ indì edɛmu kɛtɛlɛjit ɛliyange alke ɛli komajɔɔ ge bhon illɛyina,
kɔtɔɔnitna, kirɔrtɛ! Takya: Mɛnde icɔcɔnnɛyee! moyìna, kel bhonenongi, ayì ke
dɛshade tuwoonna, kɛdɛshitna, kutidiyɛɛ.
Shambata 3, Ungoc9
Icɔcɔnde ungojunɔ
Zèriuwɛn
Ɛlitʼɔge
Higgideɛliin:
ɛlidedsɛha
Dɛshadetuwoonɔ(dedi5)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Dɛshade tuwoonɔ ipaguunɔ icɔcɔnda dɛshina, wutidiyɛwi,
dɛshit bhunde koonina, dhoyɔ òk icɔcɔnde ungojunɔ
18. Zèri uwaɛn(dedi.10)
18a.zertajɔ sabbɔ(dedi.2)
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! Zertacce sabɔdenɛ se neʻʻ Iʼacce zooge siʼinɔ dɛshage ʼʼ hɛnyɛɛ
ungojɔde kʼenuwɔ icɔcɔndaaboy. Nɛbhagediya ayi sung seniyɛy tèng icɔcɔndana,
kɛlidu!
18b. zèri(dedi8)
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! Indì icɔcɔnda kɛɛmdaɛsɛ zertacceɛ li-sabɔdenɛ seneʻʻ Iʼacce
zooge siʼinɔ dɛshage ʼʼ hɛnyɛɛna, kezeritna, kicɔcɔnit zerina, edɛ zeriyɔ inyu moyì
woshi, tɛppa zèri, wɔngɛn bhunde kʼumec iyɛɛ, ngarec, oo tʼɔgaage ayɛyɔ alɛɛ ai
dhulɛsɛna, wɔng niyɛy moyɛsɛna, bhunde iy gɛrɛɛmu ishɔshɔʼɛsɛ teek.
129
19. Icɔcɔntuʼɔge ɛlige (dedi.15)
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! Indì icɔcɔnda kalgitke ramang ramangna, tudacce edɛ kɔnuwɔ
metta kezertɛsɛ yellagegɛna, katatacʼit cʼarashɛt bhunde kooni.
20. Higgide ɛliin
Higgide ɛliin dɛshade tuwon (dedi. 10)
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! Enɛ, ɛlide-dɛshay oo aa ai song ke a katanagi, iyɛre icɔcɔndaaboy.
Nɛbhagediyamu tèngna, kɛɛ’idu. Dhoyɔ iʼajɔde ajinɛɛ ayì engedanage al
masapigededegɛɛ teekɔna, kɛdɛshidu! I’ac: Mirɔ oo Kurkuy ɔysidiyɛɛ icɔcɔn bak.
Enɛ. ga ramangna, ga Mirɔ oo Kurkuy
ɛlide-dɛshay ga: ɔysidiyɛɛ
aa: icɔcɔn
yɛʼɛsɛn
Enɛ. ga ramangna, ga: Shirudi oo Gacidi
Ɛlide dɛshay ga: woyt
aa: yet.
Enɛ. Gebzinɛ
Ɛlide dɛshay ga: yelɛn
aa: icɔcɔn
Enɛ. ga ramangna, ga:Soydi oo Kamana
Ɛlide-dɛshay ga: zèri
aa: waratiyo.
4. Enɛ. ga: Bhɔginɛ
Ɛlide dɛshay ga: dhawa
aa: ilobhɔ
Enɛ. ga Maragello
Ɛlide dɛshay ga:yelɛ
aa: wɔcɔ
130
Icɔcɔn 10: Dirama
Shambata 1, Ungoc 1
Bhonsndeɛtɛbhinɛicɔcɔnɔɔ:
Icɔcɔnɔdiya tolɔ icɔcɔnda:
Uwa bonage ɛiliin bhɛlbhɛl.
Ɛli tudacce cʼilili oo tude shiʼongi koyga dhook bhunde alɛ bhic bhicɔ.
Gay tʼɔgade iyke siyhɛnyɛɛ ɛrsɛsɛn.
Gay engedanage nguny zertajɔɔ yɛʼɛn.
Uwa ɛlian caydaa ɔʼɛn.
Uwa zeri oo ishaʼar.
Kɛmi
Shɔʼɛn
Ɛlian dɛshi Tudac zèri
Dɛshade tuwoon (dedi. 5)
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! Dɛshade tuwonɔ iyɛre icɔcɔnda hayɛke dɛshiyɔ oo sutkaboy
metta dɛshit bhunde kooni!
1. Ɛlian gayɛn (dedi10)
Bonage liin bhɛlbhɛl (dedi4)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Ɛlian bhɛlbhɛl ai akatangi, tèng icɔcɔndana, kɛɛʼidu! Dhoyɔ
iʼajɔdiya ajinɛɛ indì icɔcɔnda kɛdɛshit ɛliange al masʼapigede degɛɛ lelegiyɔna,
kirɔrtɛ! ìʼac: . shɛshshɛk shɛsh-shɛ-k
Yɛʼɛsɛn
1. Ma-ra-gel-loy 2. bho-re-gey 3. me-ti-yɛ-nyɛɛ
131
4. wɔsh-ki-li
5. Gel-le-nya-nga
6. tu-ku-ku-ni-ca
7. wash-wa-shɔ
8. ta-bhang
9. kup-cuuk
2. Zèri (dedi30)
2a. Engedanage al zertajɔ sabbɔɔ (dedi5)
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! Tèng icɔcɔnda kɛmina, ai tasio katangi, kaydɛ tasi. Dhoyɔmu
indì kezerit ɛlianyge alke jaruwɔ al masʼapigede degɛɛ teekɔ tasiyɔ.
2b. Tudac zèri (dedi10)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Indì icɔcɔnda kezerit tudac kucukucu kɛngijineyna, tolɔ inyu
zeriɛsɛ wodi kɔnang teek. Dhoyɔ ibha icɔcɔnda kɔnang kɔnang kɔɔkna, kezeridu. Edɛ
zeriyɔ moyɛsɛ bhunde zeriyɔ dhaalɛsɛɛngɔna, ishɔshɔʼɛsɛna, kɛɛmdɛsɛna, kererit.
Pɔskajɔmu bhunde dhulɛsɛɛngi, iyey indì ketengdenyna, yɛmɛsɛ zerina, ayì kelna,
kadhaallɛna, kezeridoboy.
2bh. Engedanagengunyzertajɔɔ(dedi15)
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! Tèng engedanage kɔnɛ 1-3na, komoyit tudajɔna, kɛɛʼit. Dhoyɔ
indì icɔcɔnda kalit hubba hubbana, kɛlkɛɛlliyɛ enget 4 oo 5.
Yɛʼɛsɛn
6. Maragello
7. Maragello oo Gellenyanga
8. Maragello
9. Mɛnde icɔcɔnnɛyee! Ayi icɔcɔnda enget 4 oo 5na, kalit hubbaneyna, koloktiyɛ.
Shambata 1 ungoc 2
Dɛshade tuwon (dedi5)
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! Icɔcɔnda iloptau engedanage ɔdinɛnuwɔboyna, wutidiyɛwi metta
mòyit bhunde kooni.
132
3. Ɛlian ɔʼɛn (dedi10)
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! Ayì engedanage al masʼapigede degɛɛ ke dɛshade kipiliyna,
kɛdɛshidu!
Yɛʼɛsɛn
1. wɔshkili : zoo ilal muukna, ge ayayyɔmu tabhay otona
2. tukukun: jorjor hica
3. washwashɔ: hisha toshidɔ
4. kupcuuk: pudhen
5. duburejak : kenɔge
4. Kɔnɛn (dedi30)
4a. Tudac kɔnɛn
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! Imɛsɛ icɔcɔnda komacna, kɔɔtɔnit tudacce kɛmiin mɔʼɔnyakna,
kirɔrtɛ. Dhoyɔ edɛ ilopɔna, kɔnɔ inyu totòyna, moyɛsɛna, erngesse yellɛnɛɛ mu
ayaboy.
4b. Higgi kɔnɛn
tʼɔgade iyke kʼumecɔ
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! Tʼɔgade iyke kʼumecc iyre hica kipiliyo hacʼcʼanangey edɛ
icɔcɔndaaboyna, metta indì icɔcɔnda kɔtɔnit lɔʼɔge mɔʼɔny mɔʼɔnyi genyna, kɛrsidɛ
tʼɔga teekna, kirɔrtageny.
Shambat 1, ungoc 3
5. Zeri uwɛn(dedi10)
5a. Zeriyɔ sabbɔ(dedi2)
Tudac tasi
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! Tudacce sabɔdenɛ se neʻʻ kɛmi ʼʼ hɛnyɛɛ songke ai seniɛy indì
icɔcɔnda katasitna, kɛlidu.
133
5b. Tudac zeri(dedi8)
Dhoyɔ indì icɔcɔnda kalit hubba hubbaaneyna, kɛɛmdɛsɛ tudacce sabɔdenɛ se neʻʻ
Kɛmi ʼʼhɛnyɛɛna, kezeritna, kicɔcɔnit zeri uwɛn. Edɛ zeriyɔ inyu totòyna, mòy zèri
tɛppa oo bhunde tʼɔgaa alɛɛ ai wɔngna, zèri niɛy mòyna, bhunde ane uwaangi iyey
ayì komac oo erngesna, kɛɛmdɛsɛna, kezerit kede uwaa.
6. Icɔcɔn tuʼɔge(dedi15)
Tudacce ishʼarun
Ilanga kingi woya sizzi ale. Edɛygiya teek ge macʼidaaga ramang de siʼidonɔ ga kɔnang. De
siʼidonɔ rɔngɔga Gɔruni. Ge macʼidaa teek kɔnangga Gaaliy. De ayɛyyɔga Hayyec. Edɛ
sizzinak baadegɛ rɔngɔga Kalumkori. Kalumkoriga mɛnde bhɔginɛ. Nen rɛmɛs baagede iyke
Banggalaa.
Baadiya iyke Banggalaa ga baade boyyo oo kanga alɛ. Bɛrgugede iyke 1993tiɔ, Kalumkori
nɛbhade bhɔk woyda shishigiɔ kanga wunyna, amdɔ. Nɛbhagediya woyagiya alke sizziɔ
hayna, tɛbhinɛdɔ. Woyagiya ungoc koon moy amda keen bhunde iyke bhaasecɔna, ɛllɛna,
hinke irɔrrɛ gɔmɛni. Gɔmɛndiya mugade jɛngunɔ. Nɛbhade gɔmɛndiya yellɛnɛ mɛnde rɛsɔɔ,
liic kʼɛsocna, nisonoboy. Hinke gɔmiɔ liic angge yellɛnɛɛ. Anggɔngɔ muga yisha, oton, kul.
Ungoce koon liic angge moyyonɔ yellɛnɛɛ alke yisha shɛnggɛrɔ, iyke otonɔ liic botakayt
salec kɛdɔ, de iyke kulɔ yɛy ungkude maanɔna, ai tabhangi. Liic anggiyana, jɔydaboyɔ, hay
woydaak keenakna, kɔmɔ, kanga ade wuny woyday darmanɔna, dha woyda sɛɛt. Aa
Baadegɛ dhuluɔ, kanga aminɛ teek. Mɛndiya mu koy orte woyawugenyɛiɔ, woya or nenna,
jor gashak zɛl. Nen mu tasi madhdhakna, zeri woyagenyɛɛ lejok mu shawu wunong. Nen
mu nɛbhadiya tasina, seke ang koon am woyagenyɛyna, zerina, zeriɔ woya wuny pɔskajɔna,
artiyɛboyna, lɔcʼua woya guruna, ɛlɛsiyɛke balgede woya bulangɔ kalitka bhunde iyke
anggecce kanga wunɛɛna, komotkayna, tolɔ shishiktiɛboy.
7. Higgide ɛliin (dedi10)
Sarage rɔngun (dedishade tuwoon)
Mɛnde icɔcɔnnɛyee! Tèng icɔcɔnda rɔngage gaynɛɛ, Enɛ, ɛlide dɛshay, aa oo mitade
rɔngunna ai a katangi, kilobhidu. Dhoyɔ edɛ iloptauboyɔ mu inyu irɔrɛsɛ iʼacce iy
134
masʼapigededegɛɛ teekɔna, ɛlɛsɛ kudhullɛskɛ teek. Rɔngage gaynɛɛ: kega rɔnga ge zoo
muuk gayna, zeriyɔ, enɛ: kega aa kiyongi, ga mɛnkoonde lɔ’ec mitisi nɛbhadenɛy. ɛlide
dɛshay: kega ɛlide dɛshinɛ lɔ’ejɔ teekɔ. aa: kega ande dɛsha dɛshinɛɛ lɔ’ejɔ teekɔ. mitade
rɔngun: ga ɛlide mitisiyagec nɛbhade enɛɛyɔ lɔ’ejɔ teekɔ. Pɔskajɔ mu iʼajɔde ajinɛɛ indì
icɔcɔnda kɛdɛshit engedanage al masʼapigede degɛɛ teekɔ.
Yɛʼɛsɛnda.
A. Shigini mar warati zèri.
Enɛ: Shigini, ɛlide dɛshay: mar, Mitde lɔ’ejun: warati zèri
B. Nutiy dɛshi dɛshade tuwoon.
Enɛ: Shigini, ɛlide dɛshay: dɛshi, Mitde lɔ’ejun: dɛshade tuwoon
Bh. Shɔluwa ga bolede tirirsi.
Enɛ: Shɔluwa, Mitde lɔ’ejun: ga bolede tirirsi
C. Kʼennɛ ga shɛɛ’i
Enɛ: Moynɛ, Mitade lɔ’ejun: ga tirirsi
Shamba 2, ungoc 4
Doniye malleye
Icɔcɔnɔdiya icɔcɔnda
-Gay diramaage kingunɔna, uwadɔ
-woya gay bulangatage mɛʼɛnunna, uwadɔ
8. Zèri (dedi30)
8a. Engedanage gùdhulɛ zertajakɔ!(dedi5)
1 Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Tèng icɔcɔndana, kɛllageny guliyage bulangude kingi ngesunɔ woya
bulangɛɛna, gayongi, cʼua ɛlɛsɛ doniye malleye.
2 Indì icɔcɔndacce hinɛndenɛ iyɔɔ kirɔrɛ gulede ngesunɔ edɛ taka!
3 Ga gulede woya al damana ramang tunɔ oo karena, irɔrrɛ diramagey.
4 Indì icɔcɔnda kɛllɛ ɔʼɛnde ɛlianugiya al karakɔna, kɛllageny.
Shumbul ga bhunde gule dhoya lejokɔ.
kɛmtisi ga bhunde ɛlian oo lɔʼɔ ititinsɛɛ ajinɛ moyokɔ
135
malley ga bhunde zoo sarisiyɛ woya nɛbhade yelɔɔna, hɛnyɛ muga wuny rɔʼɔsinɛke
pɔskacɔ.
8b. Tudac zèri(dedi10)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Ayì icɔcɔnda kɔnang kɔnang humana, zerto zertacboyɔ tèng
bhunde dhulɛsɛɛna, kɛllageny!
8bh Yɛʼit engedanage nguny zertajɔɔ!
1. Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Tèng icɔcɔndana, edɛ saptegɛ kɛlidu. Pɔskajɔ cʼua ɛlɛsɛ ya koy
karakɔ! Bulangatage alke giyaa woya ke gayongi garsɛ angge al dambigedegɛ teekɔna,
kɔm ɛlidegɛ ke hapna, moy ɛlide zooge ayɛyɔ ke shɛɛʼi.
2. Bulang paac nɛbhade baalɔ ga kelle dɛshayɔ.
3. Ge siʼinɔ ooge macʼida cukurrɛɛna, al damana ramang tunɔ oo karena, bulangdɔ.
4. Gage biibiɔna, balgede koon shɔludenɛ iyena, zalinɛɛ woya koc maana, baa siyake kɔrɔyɔ
bulangdɔ.
Shamba 2, ungoc 5
9. Ɛlian ɔʼɛn
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Indì icɔcɔnda katagit ɛlianyge wuny gulege teekɔ!
Kɛlɛn ga bhunde zoo dhadawu woc koonboyɔ ac zukte wojjon kʼorshaa oo biyɔɔ.
Zali ga bhunde zoo ɛrsɛ shulude iyke sɔkecɔ maa.
Sɔray ga shɔlude ane maa teek katongɔ.
Gurrec ga shurabide tʼuttiide zoo bhulɛsɛ rɛakɔ ga tʼɛl tʼɛluy.
Kalum ga bhunde woya shɔshɔʼinɛ girigiriyokɔ
Balinya ga angge ilodunge al sidɛge oo jaarey
Dirama ga bhunde zoo irɔrrɛ bhut koon kede dhulagec shawuɔy.
10. Kɔnɛn
10a. Tudac kɔnɛn
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Indì icɔcɔnda kɔtɔnit gulede iyke doniye malleye hɛnyɛɛ tasigedegɛna,
kirartenyuna, pɔskajɔ ɛlɛsɛ bhunde iyke suutɔ!
136
10b. Higgide kɔnun
Guliyage mɛʼɛnun ge bulangunɔ, ga sʼiit sʼiit, cʼilili ooge ayɛy mu.
Balgede woya bulangɔ, bulang paac. Ga nɛbhade baalɔ dɛshinɛna, paac cʼua dɛsha untɔɔ.
Gɔrɔgede ayɛy dambigede mɛʼɛnun yɛnɛke tuda kɔnɛnɔ mu zoo tasike kɔn baalɔy ai kʼɛraa
silina, cʼua kɔn paac nɛbhagediya yellɛnɛna, eduge aloke icɔcɔndaa ìcɔcɔnitka dambidegu
shɛshshɛna, tèngdɛga angge ane tagitongɔna, kʼamitka dambidegu.
Shamba 2, ungoc 6
11 Zèri uwɛn
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Indì icɔcɔnda kɛɛmdɛsɛ tudacna, zertoboyɔ kɛllageny bhunde dhulɛsɛ
yɔngɔ teekɔna, moyìna, ishɔshɔʼɔsɛ bhunde iy gɛrɛɛ!
12 Icɔcɔn tuʼɔge shiʼɛn
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! Indì icɔcɔnda kirɔrrtɛ doniye malleye diramage! Indì icɔcɔnda geeny
kal damanejɔ tunɔ oo kare!
13. Higgide ɛliin
Yɛʼɛsɛn
1 Woya bulang bulangatage ayɛy ayɛyna, baa araboyɔ, hay dɛshaage ayɛy ayɛy.
2 Zoo kunas ɛligedegɛna, amoruan kunasong.
3 Woya bulang bhunde kooniɔ, yellɛna, ane gay angge mɛri.
Wushinɛ irɔrrɛ gulede iyke doniye malleyɔ zoo.
5 Ipay uwa lɔʼɔ kɛmtìsi shɛshshɛ.
k.n enɛ ɛlide-dɛshay mitʼade lɔʼuny
1 Woya Bulang araboyɔ hay bulang bulangatage ayɛy ayɛyna, baa araboyɔ, hay
dɛshaage ayɛy ayɛy.
2 Zoo kunas kunas ɛligedegɛna, amoruan kunasong
3 Woya Bulang gay bulang bhunde kooniɔ, yellɛna, ane gay angge mɛri.
4 Wushinɛ irɔr iy irɔrrɛ gulede iyke doniye malleyɔ zoo.
5 Ipay Uwa kɛmtisi uwa lɔʼɔ kɛmtìsi shɛshshɛ.
137
Shambata 3, Ungoc 7
Bhonɛsɛnde tɛbhinɛ icɔcɔnɔdiyaa
Icɔcɔnda pɔskaw icɔcɔndiyaboyɔ tolɔ:
gay icɔcɔnde dirama ajinɛɛ
gay ɛliange bhɛlbhɛllɛɛ mmùmut oo kènyji
Kɔn diramana, dɛshina, irɔrrɛdɔ.
uwa tudac woshiyɔ zèri
gay rɔngage gaynɛɛ, enɛ, ɛlide-dɛshay, aa, oo mitade rɔngunna, dɛshina, irɔrrɛdɔ.
Tudacce Shirudi oo Kirintɔ
Shɔ’ɛn
ɛlian gayɛn Zèri
Dɛshade tuwoon
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! dɛshade tuwoon iyey mòydo bhunde kooniboy!
14. Ɛliyan gayɛn(dedi. 10)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! indì icɔcɔnda kɛdɛshit ɛliange al masapigededegɛɛ!
Yɛ’ɛsɛn
dho-dho-yo-ng dhodhoyong
dɛ-sha-de dɛshade
shil-li-ma-ti-na shillimatina
i-sha-a-rong isha’arong
ta-bha-ngɛ-sɛ tabhangɛsɛ
dhu-lɛ-sɛɛ-ngɔ dhulɛsɛɛngɔ
wɔ-ngu-nɔ-mu wɔngunɔmu
gu-ras guras
bun-nas-na bunnasna
138
15. Zèri(dedii. 30)
15a. Engedanage gùdhulɛ zertajkɔ(dedi. 5)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! tèng engedanage al tudajɔ sabbɔɔ icɔcɔndana, kaydɛ tàsi
Dhoyɔ indì kezerit ɛlian tasiyɔ.
15b Tudac zèri(dedi. 10)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! indì icɔcɔnda kallo hubbaaneyboy! Dhoyɔ indì kezerit tudcce
diramayɔ kucu kucu kɛngijiney tiini.
Tolɔ ibha geenyna, kezerit moyok keset tuntookna, gɔɔng kisha’aridu!
Edɛ zerina, tambiyɔ, ishɔsɔ’ɛsɛ teekna, kezeritna, kɔpɔsidu.
15bh. Engednage nguny zertajɔɔ
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! tèng icɔcɔnda enget 1 oo 2na, kɛɛ’idu!
Tolɔ indì kalit hubbaaneyna, kɛlɛlliyɛ enget 3.
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! tudacce iyke diramaa Shirudiyɔ oo Kirintɔɔ icɔcɔnda metta cua
taktaaboy. Nɛbhagediya indì kɛbɛrta icɔcɔnda sizzina, kalit kɔnang kiykɔ mɛnde
icɔcɔnnɛɛ, gɔɔng kalit kɔ Shirudi oo kirintɔna, kirɔrtɛ tudacciya suut diramage.
TÀk YA: Dɛshade diramayɔ yellɛnɛ erngesna, ai kɛdɛshit niyɛy bhunde yellnɛɛ muuk
ernges icɔcɔndana, kɛdɛshidu!
Shambata 3, Ungoc 8
Shɔ’ɛn
Ɛlian ɔ’ɛn kɔnɛn
Dɛshade tuwoon( dedi. 5)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! dɛshade tuwoon iyey inyu oo icɔcɔnda moydo bhunde
kooniboy!
139
16. Ɛliyan ɔ’ɛn(dedi. 10)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! ayì ɛliange al masapigededegɛɛ teekɔna, indì kayt ɔ’ɔndegɛ
yɛ’ɛsɛn
1. yel, 2.zeri, 3. uwa dɛsha, 4. mardɔ,
5. ajɛnde badun, 6. pɔskac, 7. Shɛshshɛ uwaang
17. Kɔnɛn(dedi. 30)
17a. Tudac kɔnɛn(dedi. 20)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛyee! imɛsɛ icɔcɔnda komacna, diramade edɛ sh’o nɛbhade Shirudi
oo de Kirintɔɔ metta ai aa icɔcɔnda ge al niyɛy kɔtɔɔnit tasina, kirɔrtɛ!
Yɛ’ɛsɛn
dirama tasidenɛ ɛlagec bhunde shirudi ga tɔgille yel waratiyo zerina, dhoy bhunde
mɛnde icɔcɔnnɛɛ ɛlɛsɛɛ suutɔ, pɔskajɔ dhauwaa shillimatimuna, ken kipiliyo
issabaa, Kirintɔ yɔng tiini iyono tollakɔ pɔskajɔ tɔɔlaa.
Nɛbhagediya icɔcɔndage bharung daptariyogegɛ zèriyɔ carashɛdɔ goriyoyge
ayɛymu hay sababakɔ, ge mar icɔcɔndegɛ shɛshshɛ dhodhoyɔ, moy waratiyo zèriyɔ
kɔnɛ girɔngjinɔ, ke ande orrɛɛ ga wɔlɛn sɔy ya diramadiya icɔcɔneccɔ.
17b. Hiigide kɔnun(dedi. 10)
Kumec(.)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! tɔgade lɔ’ejunɔ iyke kumecɔ ai a tɔgade iy niyɛy iyɛre edɛ
icɔcɔndaaboy. Nɛbhagediya metta tèngna, kaydɛ tàsi.
Dhoyɔ indì kɛrsidɛ lɔ’ɔ suppade iy masapigededegɛɛ teekɔ, kumec molle yellɛnɛɛna,
kɛdɛshidu kiy suut daptariyogegɛ teek.
Yɛ’ɛsɛn
Shirudi oo Kirintɔ ga icɔcɔnda. Edɛ mu al kipiliyo illɛ. Edɛmu yellɛ shɛshshɛk.
Bhoredegɛmu ga kɔnasɔ. Kiyɛnyɛmui, Shirudi icɔcɔnɔ ga tɔgilɔ, Kirintɔ yɔng tiini
140
iyono tollak. Nɛbhagediya pɔskajɔ kirintɔ walaa, Shirudi dha shilimatina, kenuwa
kipliyo issabɔɔ, Kirintɔ yɔng tɔɔlaa.
Shambata3, Ungoc 9
18. Zèri uwɛn(dedi10)
18a. Tudac tàsi(dedi. 2)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! tudacce iyke diramayɔ, sabɔdenɛ senone“Tudacce Shirudi oo
Kirintɔ” hɛnyɛɛ, ai song ke ɛli kaytangi, tèng icɔcɔndana, katasidona, kɛliau!
yɛ’ɛsɛn
- Ɛli nɛbhade Shirudi ga wunyje iyke tɔgilide bharung waratiyo zeriyɔ pɔskajɔ
dhauwaa shillimatina, kenuwa kipiliyo issabɔɔ, Kirintɔ yɔng nɛbhade icɔcɔndenɛ
dhodhoyongɔ pɔskajɔ icɔcɔnɔdenɛ tɔɔlaa.
18b. Tudac zèri(dedi. 8)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! indì icɔcɔnda kalit hubbaaneyna, kɛɛmdɛsɛ tudacna, kezeridu.
Edɛ zeriyɔ inyu tòyna, ai bhunde tɔgaa alɛɛ wɔngna, zeri niyɛy moyɛɛ. Ge tambiy
alemui, imɛsɛ komacna, kɛɛmdɛsɛna, ejuna, kishɔshɔ’itna, kezeridu
Dhoyɔ ibha kɔnang kɔnang kɔɔkna, kezeridu
Pɔskajɔmu ge ane zeriyɔ dhidhingɛsɛna, aley imɛsɛ komacmna, hay tuwookɔ,
kezeritna, kicɔcɔnit zèrina, kuwada.
19. Icɔcɔn tu’ɔge- Ɛli(dedi. 15)
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! indì icɔcɔnda kɛbɛrta icɔcɔnda sizzina, kɔnang kiykɔ mɛnde
icɔcɔnnɛɛ, kɔnang kiykɔ shirudi kɔnang kiykɔ Shirudina, kirɔrtɛ diramade iyɛre kɔno
nɛbhade Shirudi oo kirintɔɔ. Balgede irɔrrɛɛmu inyu bhunde yellɛnɛ erngesɔmu ayì
èrnges.
141
20. Higgide Ɛliin (dedi. 10)
yɛmɛsɛn
Rɔngage gaynɛɛ, enɛ, ɛlide-dɛshay, aa, oo mitade rɔngun
Mɛnde icɔcɔnnɛɛee! rɔngage gaynɛɛ, enɛ, ɛlide dɛshay, aa, oo mitade rɔngun ai akatangi,
iyɛre icɔcɔndaaboy. Nɛbhagediya tèngna, kaydɛ tàsi.
Dhoyɔmu nɛbhade ga yɛmɛsɛnɔ bhunde ane dhulɛsɛɛngi, iyey ɛlɛsɛ shɛshshɛk kudhullɛsɛ
teek! pɔskajɔmu ayì engedanage al masapigededegɛɛ teekɔna, kɛdɛshidu!
Rɔngage gaynɛɛ, Enɛ, ɛlide-dɛshay, aa, oo mitade rɔngun
- Rɔngage gaynɛɛ: ga rɔnga ge zoo muuk gayna, zeriyɔ
I’ac: baa, sigirɔ, tobur, zungku, yet, shoc...
enɛ: ga aa kiyongi, ga mɛnkoonde lɔ’ec mitisi nɛbhadenɛy.
ɛlide-dɛshay: ga dɛshade dɛshinɛ lɔ’ejɔ teekɔ.
aa: ga ande dɛsha dɛshinɛɛ lɔ’ejɔ teekɔ
mitade rɔngun: ga ɛlide mitisiyagec nɛbhade enɛɛyɔ lɔ’ejɔ teekɔ.
I’ac: 1. Yelage moy dirama.
Enɛ: Yelage
ɛlide dɛshay: Moy
aa: dirama
2. Shirudi ga tɔgil.
Enɛ: shirudi
Mitde lɔ’ejun: ga tɔgil
yɛ’ɛsɛn
1. A. Kirintɔ mar warati zèri.
Enɛ: Kirintɔ
ɛlide-dɛshay: mar
Mitde lɔ’ejun: warati zèri
B. Bɛrguwa dɛshi dɛshade tuwoon.
Enɛ: Bɛrguwa
142
ɛlide dɛshay: dɛshi
aa: dɛshade tuwoon.
2.Ìrɔrtɛ enɛ oo mitade lɔ’ejunɔ
A. Shirudi ga wunyje shɛɛ’i.
Enɛ: Shirudi
Mitade lɔ’ejun: ga wunyje shɛɛ’i.
B. Moynɛ ga tirirsi
Enɛ: Moynɛ
Mitade lɔ’ejun: ga tirirsi
3. Tɛlɛjit rɔngage gaynɛɛ, ya teekna, tɔɔnidu!
Woyage mɛri mar waratiyo zèri. Kiyhɛnyɛmui, edɛ pɔskaccegɛ ga wɔlɛn sɔng. Kessɔde
icɔcɔnunɔ teek bontì sɛp yellɛnɛɛng. Zooge kami woyaa yellɛnɛ woyagegɛ eet. Icɔcɔndamu
yellɛnɛna, kishi’itka eete jugɛ oo shubhungɛɛn. Dɔngɔ cua mala hica sabak hayke zoo ge
bhoni.
woya, waratiyo, Zoo, jugɛ, shubhungɛ