daw

yeb

iTi

saf

exu

ri

1

maswavleblis

profesiuli standarti

dawyebiTi safexuri

2008 weli

(pirveli redaqcia)

masw

avl

ebl

is p

ro

fes

iul

i s

tan

dar

ti

2

daw

yeb

iTi

saf

exu

ri

3

qarTuli ena da literatura

dawyebiTi safexuris maswavleblis profesiuli unar-Cvevebi qarTul enasa da literaturaSi

mimarTuleba: zepirmetyveleba

sxvaTa metyvelebis, mosazrebis (damokidebulebis) mosmena da Sefaseba sakomuni-kacio amocanis gaTvaliswinebiT;

sakomunikacio situaciis Sesabamisi mosmenis strategiebis gamoyeneba (kiTxvis dasma, mosmenilis perifrazireba, CaniSvna da a.S.);

sametyvelo qcevis warmarTva sametyvelo situaciisa da auditoriis gaTvali-winebiT. sakomunikacio situaciis Sesabamisi sametyvelo strategiebisa da audito-riaze zemoqmedebis verbaluri da araverbaluri xerxebis efeqturi gamoyeneba;

marTlmetyvelebis wesebis dacva, azris cxadad, lakonurad, mkafiod da mwyobrad gamoxatva;

verbaluri (mag.: yuradRebis misapyrobad ritorikuli SekiTxvebi, CanarTebi) da araverbaluri (mag.: mxedvelobiTi kontaqti, Jestikulacia, xmis awev-daweva, sau-bris tempis Secvla) saSualebebis efeqturi gamoyeneba;

zepiri gamosvlis mosamzadebeli strategiebis gamoyeneba (informaciis Segro-veba, teqstis dagegmva, Canawerebis momzadeba, teqstis damaxsovreba, Sesabamisi TvalsaCino masalis momzadeba, repeticiis gavla).

mimarTuleba: kiTxva

sxvadasxva tipis (mxatvruli da aramxatvruli), stilisa da Janris teqstebis gaa-nalizeba Sinaarsobrivi, Tematuri, ideuri, funqciuri da kompoziciuri Tval-sazrisiT;

teqstis analizi struqturisa da enobriv-gamomxatvelobiTi saSualebebis gaTva-liswinebiT;

kiTxvis strategiebis gamoyeneba.

mimarTuleba: wera

sxvadasxva tipis werilobiTi teqstis Seqmna miznisa da auditoriis Sesabamisi ma-xasiaTeblebisa da enobrivi normebis dacviT;

weris saTanado strategiebis SerCeva da gamoyeneba (miznis da auditoriis gansaz-Rvra, naweris dagegmva, kompoziciis ageba, samuSao versiis xelaxali gadasinjva da redaqtireba-koreqtireba).

qarTulis, rogorc meore enis swavlebis unar-Cvevebi

Sedegze da moswavleze orientirebuli saswavlo procesis dagegmva, ganxorcie-leba da Sefaseba qarTulis, rogorc meore enis, moswavlis standartis moTxov-naTa gaTvaliswinebiT;

masw

avl

ebl

is p

ro

fes

iul

i s

tan

dar

ti

4

qarTulis, rogorc meore enis swavlebis meTodebis gamoyeneba sakomunikacio un-arebis (mosmena, laparaki, wera da kiTxva) gasaviTareblad;

araqarTulenovan moswavleTa saWiroebebisa da enobrivi SesaZleblobebis Sefase-ba swavlebis strategiis SesarCevad;

qarTuli gramatikis swavla/swavlebasTan dakavSirebuli sirTuleebis gaTvalis-wineba da iseTi xerxebis gamoyeneba, romlebic moswavleebs gauadvilebs mis aT-visebas;

moswavleTa leqsikuri maragis gasamdidreblad multisensoruli meTodebis ga-moyeneba, saxaliso sakomunikacio situaciebis Seqmna.

dawyebiTi safexuris maswavleblis profesiuli codna qarTul enasa da literaturaSi

zogadi cnobebi qarTuli enis Sesaxeb: qarTuli enis buneba. enis raoba da funq-ciebi. ena da metyveleba.

fonetika-fonologiis sakiTxebi: aso da bgera. marcvali. ZiriTadi fonetikuri procesebi. intonacia. pauza.

gramatika: metyvelebis nawilebi. winadadeba, winadadebis wevrebi, winadadebis sa-xeebi Sinaarsisa da agebulebis mixedviT.

leqsikologia: sityvebis semantika, sityvaTa semantikuri da leqsikuri kavSirebi, sityvawarmoeba da sityvaTwarmoqmna.

orTografia: orTografiuli wesebi da normebi.

punqtuacia: punqtuaciis wesebi.

enisa da teqstis urTierTmimarTeba: teqstisa da winadadebis komponentebi (Tavi, fragmenti, abzaci); winadadebaTa gadabmis saxeebi (jaWvuri, paraleluri, Sereuli); metyvelebis funqciuri tipebi (aRwera, Txroba, msjeloba), maTi struqturuli da stiluri Taviseburebani; teqstebis funqciur-stiluri tipologia (yofiTi, mxatvruli, SemecnebiTi da a.S.); enobriv-gamomsaxvelobiTi saSualebebi: tropuli metyveleba da stiluri figurebi (epiTeti, metafora, ironia, hiperbola, Seda-reba, gapirovneba, ganmeoreba, paralelizmi...), frazeologizmebi, dialeqtizmi, Jargoni, neologizmi da sxv..

literatura: folkloruli Janrebi: zRapari, balada, leqsebi, Tqmulebebi, legen-debi (qarTuli da ucxouri), miTebi (qarTuli da ucxouri); bibliuri moTxrobebi da igavebi; qarTvel da ucxoel klasikosTa cnobili prozauli da poeturi nawar-moebebi; literaturuli zRaprebi; moTxrobebi; komiqsebi; igav-arakebi, didaqtiku-ri xasiaTis Txzulebebi; enis gasatexebi, gamocanebi, andazebi, leqsebi (sabavSvo, lirikuli da siuJetiani); gamoCenil adamianTa biografiebi da mogonebebi.

qarTulis, rogorc meore enis swavlebis Teoriebi da meTodebi (komunikaciuri, evristikuli, induqciuri da sxva.).

daw

yeb

iTi

saf

exu

ri

5

maTematika

dawyebiTi safexuris maswavleblis profesiuli unar-Cvevebi maTematikaSi

mimarTuleba: ricxvebi da moqmedebebi

ricxvebis adekvaturad gamoyeneba sxvadasxva aspeqtSi. ricxviT sistemebs Soris kavSirebis gamosaxva sxvadasxva xerxiT, poziciuri sistemebis gamoyeneba, ricxve-bis klasifikacia;

namdvil ricxvebze moqmedebebis Sesruleba. ricxvebze moqmedebebis Tvisebebis gamoyeneba, maT Soris kavSirebis dasabuTeba da maTi gamoyeneba;

raodenobebis Sefasebisa da Sedarebis sxvadasxva xerxis gamoyeneba. ricxviTi ga-mosaxulebis mniSvnelobis Sefaseba sxvadasxva xerxiT;

zomis sxvadasxva erTeulis erTmaneTTan dakavSireba da maTi gamoyeneba (maT So-ris, realur viTarebaSi).

mimarTuleba: kanonzomierebebi da algebra

gantolebisa da utolobis amoxsna da maTi gamoyeneba problemebis gadaWrisas.

mimarTuleba: geometria da sivrcis aRqma

geometriuli figurebis amocnoba, maTi saxeobebis Sedareba da klasificireba. geometriul figuraTa warmodgenisa da maT Sesaxeb debulebaTa formulirebis xerxebis gamoyeneba;

figurebisa da maTi elementebis zomebis dadgena da Sefaseba sxvadasxva xerxiT da maTi gamoyeneba praqtikuli problemebis gadasaWrelad;

geometriuli gardaqmnebis Tvisebebis Camoyalibeba da maTi gamoyeneba geome-triuli da praqtikuli problemebis gadaWrisas;

sivrciT figurasa da mis Slilebs Soris kavSirebis dadgena.

mimarTuleba: monacemTa analizi, albaToba da statistika

monacemTa mowesrigebisa da warmodgenis xerxebis adekvaturad gamoyeneba dasmu-li amocanis amosaxsnelad. monacemTa warmodgenis xerxebis interpretireba;

monacemTa mopovebis xerxebis adekvaturad SerCeva da maTi gamoyeneba dasmuli amocanis gadasaWrelad saWiro monacemebis mosapoveblad;

monacemTa analizi ricxviTi da grafikuli meTodebis gamoyenebiT; Sedegebis interpretireba da daskvnebis Camoyalibeba.

masw

avl

ebl

is p

ro

fes

iul

i s

tan

dar

ti

6

dawyebiTi safexuris maswavleblis profesiuli codna maTematikaSi

algebra da analizis sawyisebi

simravle, simravleebs Soris mimarTebebi, moqmedebebi sasrul simravleebze:simravle, qvesimravle, ori simravlis toloba, carieli simravle. elementaruli operaciebi simravleebze, simravleTa gaerTianeba, TanakveTa, sxvaoba, simravlis damateba;

mTeli ricxvebi. martivi da Sedgenili ricxvebi. gamyofi da jeradi: ariTmetikuli moqmedebebi mTel ricxvebze, mTeli ricxvis daSla martiv mamrav-lebad. daSlis erTaderToba (ariTmetikis ZiriTadi Teorema), ramdenime mTeli ricxvis udidesi saerTo gamyofisa da umciresi saerTo jeradis povna, gayofado-bis niSnebi da maTi kavSiri aTobiT poziciur sistemasTan, naSTi;

racionaluri ricxvebi: racionaluri ricxvebis warmodgena wiladebisa da aTwiladebis saxiT. racio-naluri ricxvebis Sedareba da ariTmetikuli moqmedebebi racionalur ricxvebze. ricxviTi gamosaxulebebi, moqmedebaTa Tanmimdevroba ricxviT gamosaxulebebSi, ariTmetikul moqmedebaTa Tvisebebi, ricxviTi utolobebi da maTi Tvisebebi, ricxvis Caweris aTobiTi poziciuri sistema;

ricxviTi RerZi. ricxviTi Sualedebi: wertilis koordinati, namdvili ricxvis Sesabamisi wertilis gamosaxva ricxviT RerZze;

ricxvis moduli: modulis ZiriTadi Tvisebebi da misi geometriuli azri;

proporcia: proporciis Tvisebebi, proporciis ucnobi wevris povna, ricxvis dayofa moce-muli SefardebiT, pirdapirproporciuli da ukuproporciuli damokidebuleba sidideebs Soris;

ricxvis procenti da nawili:

ricxvis procentisa da nawilis povna, ricxvis povna misi procentiT an nawiliT, ricxvis Cawera procentis saxiT;

xarisxi:xarisxi naturaluri maCvenebliT, namravlis, fardobisa da xarisxis axarisxeba. tolfuZiani xarisxebis namravli da Sefardeba;

algebruli gamosaxuleba:moqmedebebi gamosaxulebebze. gamosaxulebis gardaqmna da misi ricxviTi mniSvne-lobis gamoTvla;

marTkuTxa koordinatTa sistema sibrtyeze:wertilis koordinatebi, ricxvTa wyvilis Sesabamisi wertilis gamosaxva sakoor-dinato sibrtyeze;

kuTxis zoma:kuTxis gradusuli zoma;

gantoleba, utoloba:wrfivi gantolebisa da utolobis amonaxsnis cnebebi. maTi amoxsnis meTodebi, tolfasi gantolebebi;

daw

yeb

iTi

saf

exu

ri

7

problemebis gadaWra gantolebisa da utolobis gamoyenebiT:teqsturi amocanebis amoxsna gantolebisa da utolobis gamoyenebiT, problemis adekvaturi modelis Sedgena gantolebisa da utolobis gamoyenebiT;

kombinatorikis elementebi:gadanacvlebaTa, jufTebaTa da wyobaTa raodenobebis gamoTvla.

geometria

ZiriTadi geometriuli obieqtebi da cnebebi:(planimetria), wertili, wrfe. sxivi, monakveTi, texili, manZili or wertils So-ris. monakveTis sigrZe, texilis sigrZe, kuTxe, kuTxis gradusuli zoma, marTi, maxvili, blagvi da gaSlili kuTxeebi;

wrfeebis urTierTganlageba:kuTxe or wrfes Soris. wrfeTa marTobuloba. wrfeTa paraleloba;

mravalkuTxedi. amozneqili mravalkuTxedi:gverdi, wvero, kuTxe, diagonali, perimetri, amozneqili figuris gansazRvreba, amoz-neqili mravalkuTxedis kuTxeebis jami;

samkuTxedi:samkuTxedis gverdi, kuTxe, wvero, mediana, biseqtrisa, simaRle da maTi Tvisebe-bi, samkuTxedebi: marTkuTxa, maxvilkuTxa, blagvkuTxa, tolferda, tolgverda da maTi Tvisebebi, samkuTxedis kuTxeebis jami. samkuTxedis gare kuTxis Tviseba. sam-kuTxedis Suaxazis Tvisebebi, samkuTxedebis tolobis niSnebi. samkuTxedebis msgav-sebis niSnebi. msgavsi samkuTxedebis perimetrebisa da farTobebis Sefardeba, manZi-lis Tviseba. samkuTxedis utoloba, marTkuTxa samkuTxedi. piTagoras Teorema;

paralelogrami:paralelogramis gverdebis, kuTxeebisa da diagonalebis Tvisebebi, paralelogra-mobis niSnebi, rombis diagonalebis Tvisebebi, marTkuTxedis diagonalebis tolo-ba. marTkuTxedis simetriis RerZebi, kvadrati da misi Tvisebebi;

trapecia:trapeciis elementebi: fuZe, ferdi, simaRle, tolferda trapeciis Tvisebebi;

brtyeli figuris farTobi:toli figurebis farTobebis toloba, brtyeli figuris farTobis kavSiri misi Semadgeneli nawilebis farTobebTan, kvadratis, marTkuTxedis, samkuTxedis, pa-ralelogramis, rombis da trapeciis farTobi;

wrewiri da wre:centri, radiusi, diametri, qorda, rkali, seqtori, segmenti, mxebi;

geometriuli gardaqmnebi sibrtyeze:gadaadgileba, RerZuli da centruli simetriebi, mobruneba, paraleluri gadatana, geometriuli gardaqmnebis kompoziciebi.

mravalwaxnaga:mravalwaxnagas Semadgeneli elementebi: wvero, wibo, waxnagi, wesieri mravalwax-nagebi (platoniseuli sxeulebi), kavSiri mravalwaxnagas Semadgeneli nawilebis raodenobebs Soris, kubis, marTkuTxa paralelepipedis, marTi prizmis, piramidis, cilindris da konusis Slilebisa da kveTebis ageba, am sxeulebis amocnoba maTi Slilebis saSualebiT;

masw

avl

ebl

is p

ro

fes

iul

i s

tan

dar

ti

8

sivrciTi sxeulis moculoba da zedapiris farTobi:toli sxeulebis moculobebis toloba, kavSiri sxeulis moculobasa da misi Se-madgeneli sxeulebis moculobaTa Soris, kubis da paralelepipedis gverdiTi da sruli zedapiris farTobisa da moculobis gamoTvla;

zomis erTeulebi:sigrZis, farTobis, moculobis, masis, drois, siCqaris erTeulebi da kavSirebi maT Soris;

monacemTa analizi, albaToba da statistika

monacemTa warmodgena:sia, cxrili, piqtograma, diagrama: wertilovani, xazovani, svetovani, wriuli.

monacemTa maxasiaTeblebi:centraluri tendenciis sazomebi (saSualo, mediana, moda).

daw

yeb

iTi

saf

exu

ri

9

sabunebismetyvelo mecnierebebi

dawyebiTi safexuris maswavleblis profesiuli unar-Cvevebi sabunebismetyvelo mecnierebebSi

movlenis arsis gansazRvra;

movlenebs Soris mizez-Sedegobrivi kavSirebis warmoCena;

kvlevis sagnis gansazRvra da misi Seswavlis etapebis gamoyofa;

obieqtis an movlenis Sesaswavlad monacemebis sxvadasxva wyarodan/saSualebiT (mag. eqsperimentis, uSualo dakvirvebis an sainformacio wyaroebidan) mopo-veba;

monacemTa klasificireba (daxarisxeba) sxvadasxva parametris mixedviT;

monacemebis sxvadasxva saxiT (formiT, xerxiT) warmodgena;

kvlevis Sedegebis analizi da Sefaseba;

struqturebis da procesebis modelireba;

praqtikul samuSaoebTan (cocxal organizmebTan, qimiur reaqtivebTan an fizikur movlenebTan) dakavSirebuli risk-faqtorebis gansazRvra da maTi prevencia;

sabunebismetyvelo mecnierebebis ganviTarebis mniSvnelovani etapebis ganxilva zogad istoriul WrilSi;

sabunebismetyvelo sferoSi dagrovili (arsebuli) codnis gamoyeneba yovel-dRiur cxovrebaSi;

sabunebismetyvelo problemebis mdgradi ganviTarebis WrilSi ganxilva;

mecnieruli aRmoCenebis Sedegebis dadebiTi da uaryofiTi gavlenis Sefaseba;

sabunebismetyvelo mecnierebebis dakavSireba sxva saswavlo disciplinebTan;

mecnieruli terminologiiT metyveleba (weriTi da zepiri);

sabunebismetyvelo problemebis gadaWrisas saTanado maTematikuri operaciebis gamoyeneba.

dawyebiTi safexuris maswavleblis profesiuli codna sabunebismetyvelo mecnierebebSi

sasicocxlo procesebi: kveba, zrda, moZraoba, gamravleba. am procesebis mniSvneloba organizmisaTvis.

organizmTa mravalferovneba da maTi klasifikacia: msxvili taqsonomiuri erTeulebis (samefo, tipi, klasi) damaxasiaTebeli niSnebi, tipobrivi warmomadgenlebi. klasifikacia.

cxovelebi:xerxemliani cxovelebi. uxerxemlo cxovelebi. agebuleba. cxovrebis niri. ga-vrceleba.

masw

avl

ebl

is p

ro

fes

iul

i s

tan

dar

ti

10

mcenareebi: yvavilovani _ arayvavilovani mcenareebi. agebuleba. gavrceleba.

mikroorganizmebi: mikroorganizmebis mravalferovneba. cxovelmoqmedebis Sedegebi.

adamiani: agebuleba. sasicocxlo saWiroebebi. piradi higiena.

sasicocxlo cikli: sasicocxlo ciklis stadiebi.

cocxal organizmTa Segueba garemosTan:struqturuli da qceviTi Seguebis saxeebi da maTi mniSvneloba. gadaSenebuli organizmebi, organizmTa gadaSenebis mizezebi.

ekosistemebi: ekosistemis komponentebi: bioturi da abioturi. saqarTvelos tipobrivi ekosi-stemebi. saqarTveloSi gavrcelebuli saxeobebi.

kvebiTi kavSirebi: kvebiTi jaWvebi. organizmebis roli ekosistemaSi: producentebi, konsumentebi, reducentebi.

mniSvnelovani geografiuli obieqtebi da misi nawilebi: reliefis mniSvnelovani formebi (mTa, mTaTa sistema, qedi, zegani, vake, dablobi, qvabuli... ); hidrosferos Semadgeneli nawilebi (okeaneebi, zRvebi, yureebi…) da maTi gamoyeneba; sasmeli wylis resursebi (Wa, wyaro, mtknari wyalsacavi, miwis-sasmeli wylis resursebi (Wa, wyaro, mtknari wyalsacavi, miwis-qveSa wylebi), maTi gamoyeneba da dacva; geografiuli obieqtebis maxasiaTeblebi (forma, simaRle, siRrme); kontinentebis maxasiaTeblebi (reliefi, hidrografiu-li qseli, cocxali organizmebi, mosaxleoba); kontinentebis da okeaneebis mniS-vnelovani geografiuli obieqtebis Sedareba.

dedamiwaze gavrcelebuli biomebi: wvimiani tyeebi, naTeli tyeebi, velebi (stepebi, pampasebi, preriebi), udabno, naxe-varudabno, zomieri sartylis tyeebi, taiga, tundra, mudmivi gamyinvarebis zona.

bunebrivi resursebi: bunebrivi resursebis klasifikacia; bunebrivi resursebis racionaluri gamoye-neba.

bunebrivi movlenebi, garemos cvlileba: erozia da gamofitva; naleqebi, qari; bunebrivi barierebi; stiqiuri movlenebi; bunebrivi da xelovnuri garemo.

sivrceSi orientacia: globusi, adgilis gegma, ruka (saswavlo rukebi, atlasi); horizontis mxareebi, adgilis gagneba, kompasi; masStabi, rukaze obieqtebis, movlenebis da procese-bis gamosaxvis xerxebi, rukis legenda (gamoyenebuli simboloebi); sakoordinato bade, ekvatori, tropikebi da polaruli wreebi.

perioduli movlenebi da amindi: dedamiwis brunva RerZisa da mzis garSemo da misi Sedegebi _ dRe-Ramis cvla. weliwadis droebi. sezonuri ritmika. siTbos da sinaTlis ganawileba dedamiwaze. amindis prognozi; meteorologiuri xelsawyoebis gamoyenebis principi; amindisa da klimatis gansxvaveba;CrdiloeT da samxreT naxevarsferoebSi sezonebis araTa-nabari cvla. siTburi sartyelebi.

daw

yeb

iTi

saf

exu

ri

11

kosmosuri sxeulebi da astronomiuli movlenebi: planetebi, varskvlavebi, kometebi, asteroidebi, meteorebi, meteoritebi; deda-miwis, mTvarisa da planetebis moZraoba, moZraobis modelebi. mzisa da mTvaris dabneleba; Zveli xalxis warmodgenebi kosmosze; kosmosis Seswavlis teqnolo-giebi.

energia: meqanikuri, sinaTlis, siTburi, eleqtruli energia; energiis ganaxlebadi da ara- energiis ganaxlebadi da ara-ganaxlebadi wyaroebi, maTi gamoyeneba; siTburi energiis gadacemis gzebi (konveq-cia, gamosxiveba, gamtarebloba); energiis dazogvis mniSvneloba, energiis maragi cocxal organizmebSi; erTi saxis energiis gadasvla meoreSi. energiis mudmivobis kanoni meqanikaSi.

nivTiereba: nivTierebaTa Tvisebebi. nivTierebaTa cvlilebebi, maTi gamomwvevi mizezebi. niv-Tiereba da narevi. narevis komponentebad dayofa.

masalebi da maTi Tvisebebi: bunebrivi da xelovnuri masalebi. masalaTa Tvisebebi (feri, Tbogamtaroba, dre-kadoba, gamWvirvaloba da sxv.), maTi gamoyeneba.

siTburi movlenebi, agregatuli mdgomareobebi: nivTierebis agregatuli mdgomareobebi, gadasvla erTi agregatuli mdgomareobi-dan meoreSi. fizikuri maxasiaTeblebis cvlileba nivTierebis agregatuli mdgo-mareobebis cvlilebis dros; gamyareba-dnoba; aorTqleba-kondensacia, duRili, duRilis temperatura; nivTierebaTa siTburi gafarToeba, wylis anomalia; siT-bos bunebrivi da xelovnuri wyaroebi; Tbogamtarebi da Tboizolatorebi; Tbore-gulaciis meqanizmebi organizmebSi.

eleqtrostatika: orgvari eleqtruli muxti. muxtis mudmivobis kanoni. sxeulTa damuxtva gavle-niT da xaxuniT. eleqtruli veli. damuxtuli sxeulebis urTierTqmedeba. el. movlenebi bunebaSi. kulonis kanoni.

sxeulTa moZraoba da urTierTqmedeba: sxeulis siCqaris cvlilebis mizezebi, moqaCva, biZgi; moZraobis saxeebi (wrfivi, mrudwiruli, rxeviTi, brunviTi). traeqtoria, gadaadgileba, wrfivi Tanabari moZraobis siCqare, saSualo da myisi siCqare, moZraobis fardobiToba; sxeulTa urTierTqmedeba, Zala. simZimis, xaxunis (uZraobis da srialis), drekadobis Za-lebi. niutonis kanonebi, masa _ inertulobis sazomi. masa da wona.simkvrive. mso-flio mizidulobis kanoni; simZimis centri, wonasworoba (mdgradi, aramdgradi, ganurCeveli); martivi meqanizmebi. meqanikis oqros wesi.

meqanikuri rxevebi da talRebi: rxeva, rxevis maxasiaTebeli parametrebi; ganivi da grZivi talRa, talRis sigrZe, talRis siCqare, talRis arekvla. bgera, bgeris wyaroebi, bgeris warmoqmna, gavr-celeba da aRqma. bgeriTi signalebis gadacema da miReba organizmebSi. smenis or-ganoebi. eqos warmoqmna. xmamaRloba, tonis simaRle. ultrabgera da infrabgera.

sinaTle: sinaTlis bunebrivi da xelovnuri wyaroebi. sinaTlis gavrceleba erTgvarovan da araerTgvarovan garemoSi. sinaTlis arekvla, gardatexa.

eleqtruli deni:

eleqtrogamtarebi da izolatorebi. denis wyaroebi. denis Zala, Zabva, gamtaris

masw

avl

ebl

is p

ro

fes

iul

i s

tan

dar

ti

12

winaRoba. omis kanoni wredis ubnisaTvis. gamtarTa paraleluri da mimdevrobiTi SeerTeba, martivi eleqtruli wredi. eleqtruli energiis gadacemis gzebi.

magniti: magniti, magnituri veli.

garemos dacva: mdgradi ganviTarebis principebi. adamianis zemoqmedeba bunebaze (dadebiTi da uaryofiTi Sedegebi); daculi teritoriebi da maTi Seqmnis aucilebloba; wiTeli wigni; bunebrivi resursebis ukanono gamoyeneba (xeebis Wra, brakonieroba). ener-giis dazogvis mniSvneloba.

janmrTeloba. piradi higiena, usafrTxoeba:

jansaRi cxovrebis wesi. janmrTelobisTvis saziano garemo faqtorebi da maTgan Tavis dacvis wesebi, Sesabamisi gamafrTxilebeli niSnebi. mavne Cvevebis (nikoti-nis, narkotikis, alkoholis moxmareba) gavlena adamianis janmrTelobaze.

daw

yeb

iTi

saf

exu

ri

13

sazogadoebrivi mecnierebebi

dawyebiTi safexuris maswavleblis profesiuli unar-Cvevebi sazogadoebriv mecnierebebSi

mimarTuleba: istoriuli da geografiuli dro

qronologiuri erTeulebisa (weliwadi, saukune, aTaswleuli) da welTaRricxvis sistemis gamoyeneba, geoqronologia _ hidrosferos, atmosferos, kontinentebi-sa da sicocxlis warmoSoba, istoriuli movlenebisa da faqtebis Sesabamis isto-riul epoqebTan dakavSireba;

mimarTuleba: istoriuli da geografiuli sivrce

saqarTvelosa da msoflios politikur, fizikur da istoriul rukaze adgilis, movlenebisa da procesebis amocnoba;

mimarTuleba: istoriuli da geografiuli interpretacia

istoriuli warsulis amsaxveli sxvadasxva saSualebis dasaxeleba da maTze msje-loba (mag.: saxelmZRvanelos teqsti da sxva werilobiTi masala, ilustraciebi, Ria baraTebi, fotoebi, kinofilmebi da sxv), istoriuli wyaroebis tendenciu-robaze msjeloba (esmis, rom sxvadasxva wyaro erTsa da imave movlenaze xSirad gansxvavebul informacias gvawvdis; asaxelebs im faqtorebs, romlebmac ganapi-roba ama Tu im konkretuli wyaros tendenciuroba), sxvadasxva formatSi mocemu-li geografiuli informaciis moswavleTaTvis gasageb formatSi warmoCena (mag.: rukaze mocemuli informaciis cxrilis an sqemis saxiT gamosaxva);

mimarTuleba: istoriuli da geografiuli kvleva

istoriul da geografiul Tematikaze kiTxvebis dasma da kiTxvebze pasuxis gacema, sxvadasxva istoriuli da geografiuli wyaros saSualebiT saWiro informaciis mopoveba, martivi istoriuli da geografiuli kvlevis dagegmva da Catareba;

mimarTuleba: komunikacia

istoriisa da geografiis sakiTxebze msjeloba da maT Sesaxeb sakuTari azris ga-moTqma, istoriisa da geografiis sakiTxebze aRwerilobiTi Temis dawera.

masw

avl

ebl

is p

ro

fes

iul

i s

tan

dar

ti

14

dawyebiTi safexuris maswavleblis profesiuli codna sazogadoebriv mecnierebebSi

istoriisa da geografiis Seswavlis sagani.

dro da kalendari: istoriuli drois erTeulebi: weli, saukune, aTaswleuli, welTaRricxvis siste-ma; kalendari da drois aRricxvis sistema.

ruka da sxva geografiuli saSualebebi: globusi, adgilis gegma, ruka (saswavlo rukebi, atlasi); horizontis mxareebi, adgilis gagneba, kompasi; masStabi, rukaze gamosaxuli obieqtebis, movlenebisa da procesebis gamosaxviTi xerxebi, rukis legenda (gamoyenebuli simboloebi).

geografiuli mdebareoba da sazRvrebi: fizikuri, ekonomikuri, politikuri mdebareoba, sazRvrebis mniSvneloba.

bunebrivi resursi, maTi klasifikacia, garemo da adamianis zemoqmedeba, bunebisadmi racionaluri damokidebuleba.

msoflio klimati: dedamiwis brunva RerZisa da mzis garSemo da misi Sedegebi: dRe-Ramis cvla; weli-wadis droebis cvla; siTbosa da sinaTlis ganawileba dedamiwaze; amindis pro-gnozi; meteorologiuri xelsawyoebis gamoyenebis principi; amindisa da klimatis gansxvaveba; CrdiloeT da samxreT naxevarsferoebSi sezonebis araTanabari cvla; siTburi sartyelebi; klimatis gavlena adamianis yofaze.

kontinentebi, okeaneebi, naxevarsferoebi: kontinentebis mdebareoba, farTobi, saxasiaTo buneba (zonebi, mcenareuloba, cxovelTa samyaro), mTebi, mdinareebi, tbebi, mosaxleoba, ZiriTadi qveynebi da qalaqebi.

preistoriuli epoqa: adamianis warmoSoba da ganviTareba; misi gansaxleba msoflioSi da saqmianoba; uZvelesi religiuri warmodgenebi; preistoriuli epoqis adamiani saqarTvelos teritoriaze.

uZvelesi civilizaciebi: Zveli egvipte (egviptis geografia _ adgilmdebareoba, buneba da klimati; miwaT-moqmedebaze dafuZnebuli ekonomika; saxelmwifo wyoba; kultura da religia). SuamdinareTi (SuamdinareTis geografia _ adgilmdebareoba, buneba da klimati; mosaxleoba da misi saqmianoba; SumerTa qalaq-saxelmwifoebi; SumerTa damwerlo-ba, miTebi da RmerTebi, Zveli babiloni; hamurabis kanonebi). indoeTi (indoeTis geografia _ adgilmdebareoba da bunebrivi pirobebi; mosaxleoba da misi saqmi-anoba; mohenjo-daro da harafa; arielTa migracia; induizmi; kasturi sistema; aSokas mmarTveloba; budizmi). CineTi (CineTis geografia _ adgilmdebareoba da bunebrivi pirobebi; mosaxleoba da misi saqmianoba; cinebis imperia, saxelmwifo wyoba; Cinuri damwerloba; CineTis didi kedeli; konfucianeloba).

Zveli saberZneTi da romi: Zveli saberZneTi (saberZneTis geografia _ adgilmdebareoba, buneba da klimati; spartisa da aTenis qalaq-saxelmwifoebi; maraTonis brZola; olimpiuri TamaSebi; religia da kultura; aleqsandre makedoneli). Zveli romi (Zveli romis geogra-fia _ adgilmdebareoba, buneba da klimati; romis daarseba; romis respublika, iulius keisari, avgustusi _ romis pirveli imperatori, qristianuli religia da misi filosofiuri arsi, qristianobis gavrceleba da qristianebis devna, qri-

daw

yeb

iTi

saf

exu

ri

15

stianobis saxelmwifo religiad gamocxadeba; romis imperiis orad gayofa, dasav-leT romis imperiis dacema; kultura Zvel romSi).

saqarTvelos istoria da geografia: saqarTvelos istoriul-geografiuli daxasiaTeba (saqarTvelos bunebrivi saz-Rvrebi; ZiriTadi orografiuli da hidrografiuli erTeulebi; saqarTvelos klimati; bunebrivi resursebi; saqarTvelos flora da fauna; bunebis dacva sa-qarTveloSi; saqarTvelos administraciuli mowyoba: mxareebi, mniSvnelovani qa-laqebi); kolxa; egrisis samefo; qarTlis samefo (qarTlis samefos warmoqmna, far-navazis mefoba, samxedro da administraciuli reformebi, rwmena-warmodgenebi); urTierToba romTan (pompeusis laSqroba saqarTveloSi, qarTlis mefe farsman qveli, miReba romSi); qristianobis saxelmwifo religiad gamocxadeba saqarT-veloSi; vaxtang gorgasali; egrisis brZola damoukideblobisaTvis (bizantiisa da sparseTis dapirispireba, cametwliani omi); araboba saqarTveloSi (islami da misi filosofiuri arsi, habib ibn-maslamas ”dacvis sigeli,” saqarTveloSi arabTa mmarTvelobis sistema); saqarTvelos erTiani feodaluri saxelmwifos warmoSoba (axali feodaluri samTavroebis warmoSoba; daviT kurapalati, bagrat III, brZo-la bizantiasTan, bagrat IV); daviT aRmaSenebeli; saqarTvelo XII saukunis meore naxevarSi (giorgi III, Tamar mefe); saxelmwifoebrivi wyobileba da kultura XII-XIII saukuneebSi; monRolTa batonoba saqarTveloSi (monRolTa ekonomikuri da socialuri yofa, monRoluri mmarTvelobis damyareba saqarTveloSi, ormefo-ba saqarTveloSi, demetre Tavdadebuli; giorgi V); Temur-lengis Semosevebi sa-qarTveloSi da misi Sedegebi; aleqsandre didis mefoba da qveynis daSla samefo-samTavroebad; brZola iranis winaaRmdeg XVII saukuneSi (Teimuraz I da luarsab II, qeTevan dedofali, giorgi saakaZe); vaxtang VI; Teimuraz II da erekle II; solomon I; saqarTvelo-ruseTis urTierToba XVI-XVIII ss.; qarTuli kultura XVI-XVIII ss.; ruseTis mier qarTuli samefo-samTavroebis gauqmeba; imperiuli mmarTvelobis damokidebuleba qarTuli enisa da eklesiis mimarT; brZola damoukideblobisaT-vis; batonymobis gauqmeba saqarTveloSi; “Tergdaleulebi;” qarTuli kultura XIX saukuneSi; I msoflio omi da 1917 wlis ruseTis revolucia; saqarTvelo 1918-1921 wlebSi; saqarTvelo sabWoTa kavSiris SemadgenlobaSi (saqarTveloSi bolSeviku-ri mmarTvelobis damyareba da sabWoTa kavSiris Seqmna, politikuri represiebi, II msoflio omi da saqarTvelo, ioseb stalinis gardacvalebis Semdeg ukanonod re-presirebulTa reabilitacia; 80-iani wlebis reformebi, qarTveli xalxis yofa da kultura); saqarTvelo sabWoTa kavSiris daSlis Semdeg (saqarTvelos damoukide-blobis aRdgena, sirTuleebi saxelmwifoebrivi mSeneblobis gzaze, saqarTvelos gawevrianeba gaerTianebuli erebis organizaciasa da evrosabWoSi, saqarTvelos konstitucia, erovnuli simbolika: droSa, himni, gerbi).

masw

avl

ebl

is p

ro

fes

iul

i s

tan

dar

ti

16

fizikuri aRzrda

dawyebiTi safexuris maswavleblis profesiuli unar-Cvevebi fizikur aRzrdaSi

mimarTuleba: janmrTeloba da usafrTxoeba

piradi higienisa da usafrTxoebis wesebis (sportul darbazSi, varjiSisas da sazogadod) dacva;

mozardisTvis aucilebeli sasicocxlo moZraobiTi unarebis, sayofac-xovrebo, samoqalaqo da higienuri moTxovnebis dacva da praqtikaSi ra-cionaluri gamoyeneba;

daamyaros kavSiri pirad higienas, usafrTxoebis wesebsa da janmrTelobas Soris.

mimarTuleba: moZraoba da motoruli unar-Cvevebi

fizikur aqtivobaSi monawileobisaTvis aucilebeli samoZrao moqmedebebis Ses-rulebis xerxebis demonstrireba;

unarSezRuduli bavSvebisTvis aucilebeli samoZrao moqmedebebis Sesrulebis xe-rxebis TvalnaTeli demonstrireba.

mimarTuleba: aqtiuri monawileoba

organizmis gakaJebisa da janmrTelobis ganmtkicebisaTvis aucilebeli fizikuri aqtivobebis miRweva da xangrZlivi droiT SenarCuneba;

sportul-gamajansaRebeli laSqrobebis dros qcevis aucilebeli wesebis aRwera-SemuSaveba;

klasgareSe aqtivobebis (SromiTi, sportuli, sazogadoebrivi da sxv.) aRwera-Se-muSaveba.

dawyebiTi safexuris maswavleblis profesiuli codna fizikur aRzrdaSi

fizikuri kultura da sporti: moZraobis safuZvlebi; motoruli unar-Cvevebis ganviTarebisa da sxeulis srulyo-fisaTvis aucilebeli varjiSebi, maTi aucilebloba, praqtikuli mniSvneloba, sar-geblianoba, rigiToba, sixSire da a.S. (jgufuri da individualuri kompleqsuri varjiSebi, maTi klasifikacia sxeulis sxvadasxva nawilis, samoZrao unarebis, moq-nilobisa da sportuli TamaSebis dauflebis SesaZleblobis mixedviT); savarjiSo kompleqsebis modifikacia konkretul miznebTan mimarTebaSi; ZiriTadi sportuli saxeobebi (fexburTi, kalaTburTi, frenburTi, mZleosnoba, tanvarjiSi).

aqtiuri Sroma da dasveneba: klasgareSe aqtivobebis (SromiTi, sportuli, sazogadoebrivi da sxv.) mniSvne-loba; saskolo da regionaluri sazogadoebrivi aqciebis mniSvneloba; saskolo da regionaluri sportuli Sejibrebebis mniSvneloba; saskolo da regionaluri

daw

yeb

iTi

saf

exu

ri

17

sxvadasxva xangrZlivobisa da sirTulis sportul-gamajansaRebeli laSqrobebis mniSvneloba.

racionaluri kveba: sakvebis mniSvneloba janmrTelobisaTvis; janmrTelobisaTvis mavne da sasar-geblo sakvebi; sakvebis racionis (kaloriulobis, xarisxis da raodenobis) zegav-lena janmrTelobaze; kvebis reJimi.

piradi da sazogadoebrivi higiena: sayrden-mamoZravebeli aparatis anatomiur-fiziologiuri agebuleba; fizikuri aRzrdis higiena; sxeulis movlis wesebi da procedurebi; travmatizmis profila-qtika; sayofacxovrebo teqnikis moxmarebis usafrTxoebis wesebi; sazogadoebrivi transportiT sargeblobis wesebi; sazogadoebriv cxovrebaSi arsebuli potenci-uri safrTxeebi, maTgan Tavis daRwevis xerxebi da daxmarebis gawevis saSualebe-bi; fizikuri da sulieri janmrTelobis urTierTkavSiri; Tavis dacva sxvadasxva daavadebisagan; regularuli samedicino Semowmebis mniSvneloba.

mavne Cvevebi (uaryofiTi zegavlena da maTze uaris Tqma): hipodinamia; Tambaqos, alkoholisa da narkotikebis mavne zemoqmedeba; mavne Cveve-bis gavlena adamianis fsiqikasa da xasiaTze (apaTia, agresia, depresia, yuradRebis gafantva, mexsierebis daqveiTeba da sxv.).

adamianTa urTierToba, Tanacxovrebis principebis dacva, umweoTa mimarT TanagrZnoba: TviTkontrolis da sxvaTa kontrolis meqanizmebi; patiosani TamaSis wesebi; to-lerantoba (unarSezRuduli adamianebis, sapirispiro sqesis, sxvadasxva asakis, erovnebis, religiis (da a.S.) warmomadgenelTa mimarT); sxvadasxva sazogadoebriv gaerTianebasTan urTierToba.

masw

avl

ebl

is p

ro

fes

iul

i s

tan

dar

ti

18

saxviTi da gamoyenebiTi xelovneba/ SromiTi swavleba

dawyebiTi safexuris maswavleblis profesiuli unar-Cvevebi saxviT da gamoyenebiT xelovnebasa da SromiT swavlebaSi

maswavleblis mier saxviTi da gamoyenebiTi xelovnebis nimuSis Seqmnisas (moculobis gadmocema, eqsperimentis Catareba masaliT, emociis gadmocema sxvadasxva mxatvru-li xerxis gamoyenebiT da a.S) ganmsazRvrelia am xerxebis flobis da ara namuSevris Sesrulebis xarisxi.

mimarTuleba: praqtikuli unar-Cvevebi da ideebis gamoxatva xelovnebaSi

namuSevris Seqmnisas kompoziciuri ganawilebis principebis (wonasworoba, pers-peqtiva, TavSeyris wertili, wina da ukana plani, masStabi, simetria, proporcia) gamoyeneba;

namuSevris Seqmnisas civi da Tbili, kontrastuli ferebis, ferTa gradaciis gamoye-neba;

sxvadasxva mxatvruli xerxis (SuqCrdili, Strixi, laqa, bliki) saSualebiT saganTa moculobis gamosaxva;

sxvadasxva mxatvruli xerxis (SuqCrdili, kontrasti, kompoziciuri ganawileba, sxvadasxvagvari monasmi, faqtura, koloriti) da efeqtebis gamoyenebiT asociacie-bis, emociebis gadmocema;

sxvadasxva teqnikis (ferwera, grafika, Zerwva, kolaJi, aplikacia, tradiciuli xelsaqmis romelime saxeoba) gamoyeneba;

kompiuteruli teqnologiebis gamoyeneba dizainis Sesaqmnelad, prezentaciis Casa-tareblad;

saskolo resursis Seqmna (Teatraluri rekvizitebi saskolo speqtaklebisaTvis, saskolo stendebi, wignebis akinZva, rukebi da sxv.) da adekvaturi gamoyeneba;

eqsperimentis Catareba namuSevris Seqmnisas (xelovnebis elementebis, principebis, sxvadasxva masalis, teqnikisa da proceduris gamoyenebiT).

mimarTuleba: xelovnebis aRqma konteqstSi

xelovnebis nimuSis, avtoris, epoqis amocnoba;

sxvadasxva epoqis xelovnebis (mag.: Zveli aRmosavleTi, antikuri xana, Sua sauku-neebi, renesansi da sxv.) garCeva (SeuZlia imsjelos sxvadasxva epoqis damaxasiaTe-bel stilur niSnebze (kompoziciuri ganawileba, kolo riti, xazi, forma, Sesru-lebis manera), Tematikaze; namuSevris Sina ar sis dakavSireba istoriul, religiur da socialur konteqstTan (mag.: delakruas `Tavisufleba barikadebze~);

sxvadasxva mxatvruli stilis (realisturi da pirobiTi xelovnebis nimuSebi (mag. ticiani, miqelanjelo_bizantiuri freskebi, mozaika), stilisTvis damaxasiaTebe-li niSnebi (forma _ moculobiTi/brtyeli, gar emo_realuri/irealuri, propor-ciebi, masStabi _ realuri/u tri rebu li, darRveuli da sxv.) garCeva;

daw

yeb

iTi

saf

exu

ri

19

saxviTi xelovnebis dargebisa da Janrebis amocnoba_daxasia Teba;

msjeloba dekoratiul_gamoyenebiTi xelovnebis dargebze;

msjeloba_analizi qarTuli xelovnebisa da kulturis Sesaxeb.

mimarTuleba: komunikacia da interpretacia

xelovnebis nimuSis analizi da Sefaseba. xelovnebis elementebisa da principebis gamoyeneba namu SevarSi ideis, Sinaarsis, xasiaTis, ganwyobilebis gadmosacemad (kompo ziciuri ganawileba, feri, koloriti, faqtura, ganaTeba; Sesrule bis mane-ra: monasmi, xazi, forma; detali: poza, Jesti, gamometyveleba, aqsesuarebi da a.S.);

saTanado terminologiis gamoyeneba;

sxvadasxva saxis RonisZiebis dagegmva_organizeba. aqcia, saklaso da saskolo gamo-saklaso da saskolo gamo-fena, zeimi, speqtakli, eqskursiebi muzeumebSi, galereebSi, qalaqgareT, kultu-ruli memkvidreobis gacnobis mizniT da sxv.

dawyebiTi safexuris maswavleblis profesiuli codna saxviT da gamoyenebiT xelovnebasa da SromiT swavlebaSi

saxviTi xelovnebis ZiriTadi elementebi da principebi: xazi, feri (ZiriTadi, Sedgenili, kontrastuli ferebi, koloriti, feris inten-sivoba, naxevartoni), SuqCrdili, faqtura, forma, moculoba; proporciebi; kom-kom-poziciuri ganawilebis safuZvlebi: mTlianoba, sivrce (xedvis wertili, horizon-mTlianoba, sivrce (xedvis wertili, horizon- horizon-tis xazi, perspeqtiva, TavSeyris wertili, wina da ukana plani), simetria, ritmi, wonasworoba, kontrasti.

teqnika da procedura: ferweris, grafikis sxvadasxva teqnika, Zerwva, aplikacia, qaRaldis plastika, mo-zaika, kolaJi, konstruqcia, anabeWdi, kompiuteruli teqnologiebi; dekoratiul-gamoyenebiTi sagnebis damzadeba Tixis, xis, liTonis da sxva masalis Tvisebebis gaTvaliswinebiT.

saqarTvelos xelovneba da kultura: informacia xelovnebis qarTvel moRvaweebze da maT Semoqmedebaze; qarTuli xe-lovnebis dargebi: kedlis mxatvroba, arqiteqtura, minanqari, oqromWedloba, We-duroba da sxv. xalxuri Semoqmedeba.

msoflios xalxTa xelovneba da kultura: sxvadasxva epoqis xelovneba (Zveli aRmosavleTi, antikuri xana, Sua saukuneebi, re-nesansi da sxv.); stiluri niSnebi, Tematika, cnobili nimuSebi); epoqis istoriuli, religiuri da socialuri konteqsti; xelovnebis roli sazogadoebis cxovrebaSi.

sxvadasxva mxatvruli stili da ZiriTadi mimdinareobebi xelovnebaSi: goTuri, romanuli, manierizmi, baroko, rokoko, klasicizmi, realizmi, impresio-nizmi, avangardizmi (fovizmi, futurizmi da sxv.).

saxviTi xelovnebis dargebi da Janrebi;

gamoyenebiTi xelovnebis dargebi.

masw

avl

ebl

is p

ro

fes

iul

i s

tan

dar

ti

20

musika

dawyebiTi safexuris maswavleblis profesiuli unar-Cvevebi musikaSi

sabazo an/da saSualo safexurebis musikis maswavleblis standartsa da dawyebiTi safexuris maswavleblis standarts Soris (musika) gansxvaveba mxolod sagnis swavlebis meTodebSi mdgomareobs.

mimarTuleba: praqtikuli unar-Cvevebi da ideebis gamoxatva

simRera (romelime xmis partiis codna da swavleba);

erT an ramdenime sakravze dakvra (akompanementi);

cekvis dadgma, ileTebis Cveneba;

gundis, ansamblis xelmZRvaneloba (diriJoroba) (repertuaris SerCeva, swavleba, Sesruleba);

musikasTan dakavSirebuli RonisZiebis organizeba (musikaluri speqtakli, kon-certi, mejlisi...);

improvizacia (xmiT; musikalur sakravze dakvris, cekvis, Ronis Zi ebis msvlelobis dros; teqstis SerCeva melodiisaTvis; musikis SerCeva poeturi teqstisaTvis);

warmodgenis, speqtaklis musikaluri gaformeba (musikaluri reJisura) (Canawe-riT, cocxali SesrulebiT);

sanoto sistemis gamoyeneba (simReris, dakvris, musikaluri nawarmoebis mosmenis, musikaluri nawarmoebis analizis, musikis Caweris, melodiis ZiriTadi funqcie-biT harmonizaciis dros);

sainformacio-sakomunikacio teqnologiebis (interneti, musikalur-kompiuteru-li programebi) da aparaturis (magnitofoni, diqtofoni, foto-, video-, telea-paratura, kompiuteri, mobiluri telefoni) gamoyeneba (ritmul-intonaciuri sa-varjiSoebis, musikaluri kompoziciis Sesrulebis dros; sxvadasxva saxis Canawe-ris demonstraciisTvis, miRweuli SemoqmedebiTi Sedegis audio, video da foto failebiT dasafiqsireblad, resursebis mosaZieblad).

mimarTuleba: komunikacia da interpretacia

klasikuri musikis qrestomaTiuli nimuSebis amocnoba/am nawarmoebebis musika-lur-Tematuri masalis gadmocema sxvadasxva xerxiT (simRera, dakvra) da maTi zogadi daxasiaTeba (saxelwodeba, avtori, epoqa, Janri, stili);

mosmenili musikaluri nawarmoebis smeniTi analizi, daxasiaTeba (epoqa, Janri, stili, forma, gamomsaxvelobiTi saSualebebi);

musikaluri nawarmoebis Sesrulebis Sefaseba; sxvadasxva interpretaciis Sedareba;

qalaqis/raionis kulturuli cxovrebis mimoxilva;

musikaluri terminologiis gamoyeneba saubris dros.

daw

yeb

iTi

saf

exu

ri

21

mimarTuleba: musikaluri nawarmoebis aRqma konteqstSi

sxvadasxva epoqisa da Janris musikalur nawarmoebebs Soris arsebul msgavseba-gansxvavebebze msjeloba;

erTi da igive epoqis xelovnebis sxvadasxva dargis nawarmoebebs Soris paralelis gavleba.

dawyebiTi safexuris maswavleblis profesiuli codna musikaSi

dawyebiTi safexuris maswavlebels musikaSi ar moeTxoveba qoreografiuli, samsaxiobo, sadiriJoro xelovnebis maRal doneze floba cekvis, speqtaklis dadgmis, gundis xelmZRvanelobis dros. mniSvnelovania, man ise warmarTos saswavlo procesi, rom daakmayofilos erovnuli saswavlo gegmiT moTxovnili standartebi.

sasimRero repertuari: erTxmiani, orxmiani, samxmiani simRerebi; xalxuri, klasikuri, Tanamedrove reper-tuari.

sacekvao repertuari: qarTuli, istoriul-yofiTi (valsi, menueti, polka, mazuri), sxva xalxTa cekvebi.

musikis Teoria: musikaluri anbani (sanoto sistema, musikaluri enis elementebi, ZiriTadi musi-kaluri terminebi da a.S.);

harmoniis sakiTxebi (maJorul-minoruli sistema, ZiriTadi funqciebi, melodiis harmonizacia);

formis analizis sakiTxebi (erT-, or-, samnawiliani formebi, rondo, kupleturi, variaciuli, sonaturi formebi);

sakravTmcodneobis sakiTxebi (bgeris miReba sxvadasxva sakravze, sxvadasxva sa-kravisTvis specifikuri saSemsruleblo xerxebi (flaJoleti, picikato da sxv.), saorkestro jgufebi.

musikis istoria:sxvadasxva epoqis (baroko, klasicizmi, romantizmi, impresionizmi da sxv.) musika-luri xelovneba;

musikaluri xelovnebis ZiriTadi Janrebi, maTi warmoSoba da ganviTarebis gza;

musikaluri xelovnebis gamoCenili warmomadgenlebi (SemoqmedebiTi portreti), cnobili musikaluri nawarmoebebi (Seqmnis istoria, literaturuli pirvelwyaro, istoriuli konteqsti);

musikis roli xelovnebis sxva dargebSi (Teatri, kino).

qarTuli musika: qarTuli musikis istoria, misi ZiriTadi mimarTulebebi (xalxuri musika, profe-siuli musika), Janrebi (qalaquri simRera, saestrado musika), warmomadgen lebi, na-warmoebebi; qarTuli musikis damaxa si a Te beli Taviseburebebi;

paralelebi qarTuli xelovnebis sxva dargebTan.

saSemsruleblo xelovneba: musikaluri nawarmoebis Sesrulebis Taviseburebebi; mamakacTa da qalTa xmebi;

masw

avl

ebl

is p

ro

fes

iul

i s

tan

dar

ti

22

musikaluri koleqtivis saxeebi (gundi, ansambli, orkestri, saopero, sabaleto dasi);

msoflios gamoCenili musikos-Semsruleblebi, musikaluri, musikalur-Te at ra-luri koleqtivebi;

qarTuli saSemsruleblo xelovneba (samgaloblo skolebi, momRerali ojaxebi, saSemsruleblo koleqtivebi, saSemsruleblo skolebi, cnobili musikos-Semsru-leblebi).

musikosis profesia: kompozitori, diriJori, musikos-Semsrulebeli, musikismcodne, pe da gogi, musi-kasTan dakavSirebuli sxva profesiebi.

daw

yeb

iTi

saf

exu

ri

23

swavlebis meTodebi

dawyebiTi safexuris maswavlebels SeuZlia Sedegze da moswavleze orientirebuli saswavlo procesis dagegmva moswavlis fizikuri, socialur-emociuri, SemecnebiTi da komunikaciuri sferoebis TaviseburebaTa gaTvaliswinebiT:

asakobrivi Taviseburebis gaTvaliswinebiT, daisaxos sagakveTilo miznad iseTi SemecnebiTi unarebis ganviTareba, rogorebicaa: azrovneba, sivrciTi da droiTi mimarTebebis daufleba, fantazia;

sagakveTilo miznad daisaxos moswavleebSi iseTi socialuri unarebis ganviTare-ba, rogorebicaa: TviTgamoxatva, qcevis Sefaseba da TanamSromloba;

sagakveTilo miznad daisaxos moswavlisTvis iseTi fizikuri unarebis ganviTare-ba, rogorebicaa: natifi motorika, sxeulis floba/koordinacia;

sagakveTilo miznad daisaxos moswavleebSi komunikaciuri unarebis ganviTareba; werisa da kiTxvis strategiebis daufleba; zepiri metyvelebisa da mosmenis una-rebis ganviTareba;

iseTi aqtivobebis SerCeva, romlebic Seesabameba dasaxul mizans da iTvaliswinebs umcrosi saskolo asakis Taviseburebebs;

aqtivobis ise SerCeva, rom moswavlem SeZlos cnebebisa da mimarTebebis aTviseba manipulirebis saSualebiT (keTebiT swavla _ problemis gadaWra, kanonzomierebis aRmoCena);

moswavlis swavlis stilis gaTvaliswineba da swavlebis Sesabamisi strategiis SerCeva;

resursebis ise SerCeva, rom moswavlem SeZlos miwodebuli cnebebisa da mimarTe-bebis TvalsaCinoebis saSualebiT aRqma;

azrovnebis asakobrivi Taviseburebebis gaTvaliswinebiT moswavleebisaTvis sain-tereso, xatovani, emociuri, gasagebi da mravalferovani saswavlo masalis SerCe-va, rac gaaaqtiurebs moswavleTa yuradRebasa da swavlis survils;

moswavlis standartis moTxovnebis gaTvaliswinebiT grZelvadiani saswavlo pro-cesis dagegmva;

moswavlis standartis moTxovnebis gaTvaliswinebiT sagakveTilo (moklevadiani) miznebis gansazRvra;

saswavlo procesis dagegmvisas moswavleTa Zlieri mxareebis gaTvaliswineba, da SemdgomSi maTi gamoyeneba zrdisa da ganviTarebis safuZvlad;

moswavleTa diferenciaciis strategiebis gamoyeneba Sesabamisi savarjiSoebis, aqtivobebisa da jgufuri samuSaoebis SerCevisas;

saswavlo miznebis SerCevisas moswavleTa SesaZleblobebis, saWiroebebis, reaq-ciebis gaTvaliswineba da saTanado strategiebis SerCeviT moswavleTa unarebis ganviTarebis xelSewyoba;

sxvadasxva niWis gamovlena da saTanado strategiebis dagegmva TiToeulis gansa-xvadasxva niWis gamovlena da saTanado strategiebis dagegmva TiToeulis gansa-viTareblad;

SezRuduli SesaZleblobebis mqone moswavleTaTvis gansakuTrebuli programis

masw

avl

ebl

is p

ro

fes

iul

i s

tan

dar

ti

24

Sedgena specialistis daxmarebiT;

swavlebis organizebis saTanado formebis SerCeva: jgufuri, wyviluri, individu-aluri, mTeli klasis monawileobiT muSaoba;

sagakveTilo miznebis misaRwevad Sesabamisi aqtivobebisa da resursebis SerCeva;

saswavlo aqtivobebis dagegmvisas araqarTulenovani moswavleebis saWiroebebis da SesaZleblobebis gaTvaliswineba, qarTulis maswavlebelTan TanamSromloba.

maswavlebels SeuZlia Sedegze da moswavleze orientirebuli sagakveTilo procesis warmarTva fizikuri, socialur-emociuri, SemecnebiTi da komunikaciuri sferoebis TaviseburebaTa gaTvaliswinebiT:

aqtivobebis warmarTvisas umcrosi saskolo asakis Taviseburebebis gaTvalis-wineba, moswavleTaTvis xelSewyoba axali socialuri rolis misaRebad;

sagakveTilo procesis imgvarad warmarTva, iseTi garemos Seqmna, romelic xels Seuwyobs moswavleTa Soris jansaRi urTierTobebis ganviTarebas, maT sociali-zacias da eTikuri Rirebulebebis Camoyalibebas;

saxaliso da mravalferovani aqtivobebis gamoyeneba, romlebic gaaiolebs mos-wavleTa saskolo garemosTan da reJimTan adaptacias, wesis dacvis Cvevis gamo-muSavebas;

sxvadasxva aqtivobis dros iseTi pozitiuri garemos Seqmna, romelic xels Seuwy-obs moswavleebsa da maswavlebels Soris TanamSromlobas;

gakveTilis warmarTvisas moswavleebis ojaxuri, socialuri, fizikuri da kul-turuli gansxvavebulobis gaTvaliswineba da koreqtulad moqmedeba;

sagakveTilo procesis warmarTvisas, mravalferovani meTodebis gamoyenebiT, moswavlis interesis aRZvra saswavlo procesisadmi da am interesis SenarCuneba;

aqtivobebis warmarTvisas umcrosi saskolo asakis Taviseburebebis gaTvalis-wineba, moswavleTa nebelobiTi qcevis unaris ganviTarebisTvis xelSewyoba;

moswavleebSi klasis, skolisa da sxva wesebis dacvis unaris gamomuSaveba. wesebis martivi eniTa da pozitiuri formiT Camoyalibeba, moswavleTa qcevis Tanmimde-vruli kontroli;

saswavlo miznis misaRwevad dagegmili aqtivobebis instruqciis mkafiod da gasa-gebi eniT Camoyalibeba;

instuqciis micemis dros araqarTulenovani moswavleebis daxmarebis mizniT, pa-ralelurad verbaluri da araverbaluri xerxebis gamoyeneba (logo, ilustra-cia, pirobiTi niSnebi, Jestebi, intonacia da a.S.);

aqtivobis mimdinareobis etapebis gamoyofa da ganxorcielebis gakontroleba – aRricxva, dasrulebis fazis gamokveTa, raTa moswavles Camouyalibdes saqmis bo-lomde miyvanis da gegmis mixedviT moqmedebis Cveva;

moswavleebSi dagegmvis unaris ganviTareba martivi amocanebis dasaxviTa da ga-daWris gzebis erToblivi ZiebiT;

iseTi garemos Seqmna, romelic xels Seuwyobs moswavleTa motivacias, miscems TviTgamoxatvisa da arCevanis gakeTebis saSualebas.

daw

yeb

iTi

saf

exu

ri

25

aqtivobebis warmarTvisas umcrosi saskolo asakis Taviseburebebis gaTvalis-wineba, xelSewyoba moswavleebSi refleqsiis unaris ganviTarebisTvis;

moswavlis gamocdilebis gaTvaliswineba da misTvis xelis Sewyoba am gamocdile-bis safuZvelze axali codnisa da unar-Cvevebis TandaTanobiT agebaSi;

swavlebisas sagnis specifikuri terminebis miwodeba moswavlis asakobrivi Tavi-seburebebis gaTvaliswinebiT (tempi, raodenoba), raTa xeli Seewyos leqsikuri maragis etapobriv da Tanmimdevrul gamdidrebas;

moswavleTa yuradRebis mimarTva sakuTar saswavlo procesebze imisaTvis, rom SeZlon amocanis gadawyvetis xerxebis gaazreba.

maswavlebels SeuZlia Sefasebis mravalferovani xerxebis gamoyeneba Sedegze da moswavleze orientirebuli saswavlo procesis uzrunvelsayofad:

TiToeuli moswavlis namuSevrebis analizis safuZvelze asakisTvis damaxasiaTe-beli tipuri Secdomebis amocnoba da, Sesabamisad, momavali samuSaos dagegmva;

moswavlis mier sakuTari namuSevris Sefasebis gamoyeneba moswavlis saswavlo mo-tivaciis asamaRleblad da swavlis unar-Cvevebis gansaviTareblad;

koreqtuli Sefasebis meSveobiT moswavlisTvis sakuTari Secdomis aRmoCenis, adekvaturi damokidebulebis da koreqtirebis unaris ganviTareba da Camoyali-beba (icodes, rom Secdomis daSvebis ufleba yvela adamians aqvs da maTi gamoswo-reba SesaZlebelia damoukideblad an maswavleblis daxmarebiT; amasTan, Secdoma biZgs aZlevs Ziebas, problemis gadaWris axali gzebis aRmoCenas);

Sefasebis meSveobiT moswavlisTvis warmatebis grZnobis gaRviveba da xelSewyoba pozitiuri pirovnuli TviTSefasebis CamoyalibebaSi;

garkveuli saswavlo etapis (trimestri) Sefasebisas TiToeuli moswavlis daxa-siaTebis dawera, koreqtuli da pozitiuri komentarebisa da rekomendaciebis ga-moyenebiT;

mravaljeradi Sefasebis Sedegebis gaanalizebis safuZvelze moswavlis progre-sis/regresis gamomwvevi mizezebis dadgena da Semdgomi saswavlo procesis da-gegmvisas maTi gaTvaliswineba;

ganmaviTarebeli da ganmsazRvreli Sefasebis erTmaneTisgan funqciurad gamijvna da TiToeulis Sesabamisi strategiebis gamoyeneba;

sagnis specifikidan gamomdinare, davalebebisa da aqtivobebis Sefasebis saTanado kriteriumebis SemuSaveba, maTi wonis gansazRvra da doneebis gamoyofa;

Sefaseba moswavleTa mravalmxrivi ganviTarebis uzrunvelsayofad;

dakvirvebis safuZvelze im SemTxvevebis gansazRvra, rodesac unda moxdes specia-listis Careva (fsiqologi, logopedi, fsiqiatri);

araqarTulenovani moswavleebis Sefasebisas komunikaciuri unaris ganviTare-bis xelSewyobisaTvis, zepirmetyvelebaSi iseTi Secdomebis gasworeba, romelic aferxebs komunikacias.

masw

avl

ebl

is p

ro

fes

iul

i s

tan

dar

ti

26