RERUM BRITANNICARUM MEDII MV1SCRIPTORES,

OR

CHRONICLES AND MEMORIALS OF GREAT BRITAINAND IRELAND

DUE1NG

THE MIDDLE AGES.

24551.

ANNALES MONASTIC!.

ADDITIONAL EEEATA.

VOL. I.Page 273, line 30, for " moysellutn in aera faeiunt" read " morsellum

" in aera jaciunt."

VOL. II.

Page 17, line <12,for " rara " read " rare."

INDEX.

Gurtebo : this is Quittebceuf near Evreux in Normandy, not Quillebceuf.

GLOSSARY.

COOPERTOKIUM : this as applied to a building is, of course, the roof.MOYSELLUM : for this read MORSELLUM, a morsel.ZENO : this is the same word as ceno, an ecclesiastical dignity among

the Montanists.See S. Jerom. Epist. xli. 3. "Apudnos Apostolorum locum episcopi

" tenent; apud eos episcopus tertius est. Habent enim primes de Pepusa" Phrygise patriarchas; secundos quos appellant Cenonas" Some MSS.here read Zenonos.

It has been suggested to me by Mr. W. A. Wright that zenones orccenones may mean the same as KotvS>ves.

24552 a.

THE CHRONICLES AND MEMORIALSOP

GREAT BRITAIN AND IRELAND

DURING THE MIDDLE AGES.PUBLISHED BY THE AUTHORITY OP HER MAJESTY'S TREASURY UNDER

THE DIRECTION OF THE MASTKll OF THE KOLLS,

ON the 26th of January 1857, the Master of the Eollssubmitted to the Treasury a proposal for the publicationof materials for the History of this Country from theInvasion of the Romans to the reign of Henry VIII.

The Master of the Bolls suggested that these materialsshould be selected for publication under competenteditors without reference to periodical or chronologicalarrangement, without mutilation or abridgment, prefer-ence being given, in the first instance, to such materialsas were most scarce and valuable.

He proposed that each chronicle or historical docu-ment to be edited should be treated in the same way asif the editor were engaged on an Editio Princeps; andfor this purpose the most correct text should be formedfrom an accurate collation of the best MSS.

To render the work more generally useful, the Masterof the Eolls suggested that the editor should give anaccount of the MSS. employed by him, of their age andtheir peculiarities; that he should add to the work abrief account of the life and times of the author, andany remarks necessary to explain the chronology; butno other note or comment was to be allowed, exceptwhat might be necessary to establish the correctness ofthe text.

a 2

The works to be published in octavo, separately, asthey were finished ; the whole responsibility of the taskresting upon the editors, who were to be chosen by theMaster of the Rolls with the sanction of the Treasury.

The Lords of Her Majesty's Treasury, after a carefulconsideration of the subject, expressed their opinion in aTreasury Minute, dated February 9,1857, that the planrecommended by the Master of the Rolls "was wellcalculated for the accomplishment of this importantnational object, in an effectual and satisfactory manner,within a reasonable time, and provided proper attention bepaid to economy, in making the detailed arrangements,without unnecessary expense."

They expressed their approbation of the proposal thateach Chronicle and historical document should be editedin such a manner as to represent with all possible correct-ness the text of each writer, derived from a collation of thebest MSS., and that no notes should be added, exceptsuch as were illustrative of the various readings. Theysuggested, however, that the preface to each work shouldcontain, in addition to the particulars proposed by theMaster of the Rolls, a biographical account of the author,so far as authentic materials existed for that purpose,and an estimate of his historical credibilitv and value.t

Rolls House,December 1857.

MATTH^EI PARISIENSIS,

MONACHI SANCTI ALBANL

CHRONICA MAJORA.

•

M A T T I I / E l P A R I S T E N S I S ,

MONACIII SANCTI AL1UNI,

C H R O N I C \ M A J O R A.

EDITED

BT

HENRY RICHARDS LUARD, M.A.FELLOW OP TRINITY COLLEGE ; KBQI8TRAUY OF THE UNIVERSITY, AND VICAR OP

GREAT ST. MAKY'S, CAMBRIDGE.

1066.

PUBLISHED BT THE AUTHORITY OF THE LORDS COMMISSIONERS OF HER MAJESTY'STREASURY, UNDER THE DIRECTION OF THE MASTER OF THE ROLLS.

LONDON:LONGMAN & Co., AND TRtBNER & Co., PATERNOSTER ROW;

ALSO BY PARKER & Co., OXFORD;MACMILLAN & Co., CAMBRIDGE;

A. & C. BLACK, EDINBURGH; AJHD A. THOM, DUBLIN.

1872.

0 I

Printed byEYRE and SPOTTISWOODE, Her Majesty's Printers.

For Her Majesty's Stationery Office.

P R E F A C E .

CONTENTS OF THE PREFACE,

The Greater Chronicle of Matthew ParisAuthorship of the earlier portion xMSS. of Matthew Paris's Chronicle - xiMSS. of Roger of Wendover's Chronicle - - xiiiMSS. of Matthew of Westminster - - xvThe earlier portion of Matthew of Westminster, probably

transcribed from the Corpus Christi MS. of Paris - xviTable of Errors of the Scribe of the Corpus MS. fol-

lowed in the Chetham MS. of Matthew of West-minster - - - - - . xvii

Comparison of the MSS. of Roger of Wendover with theCorpus M S . . . . . . x x i

Summary of the Facts - xxxTheory of the Authorship - xxxWho was the Author of the original Compilation ? - xxxiPossibly the same Person as the Author of the Life of

Offa _ - _ - - . xxxiiCharacter of the Compilation - - - - xxxiiiAlphabetical list of the Compiler's authorities - - xxxvErrors of the Scribe of the Corpus MS. - - xxxixErrors of the Rubricator - - - - xlManner in which the Compiler used his authorities - xliErrors of the Compiler - xlviTable of the Compiler's additions - - - IviMinor additions of the Compiler . . . ixxiiiProof that Matthew Paris could not have been the

Author of the original Compilation - - IxxviAdditions of Matthew Paris - IxxxAuthors quoted by Paris - IxxxivPlan of the present edition - IxxxivTable o f MSS. used - - - - - Ixxxv

P R E F A C E .

THE most valuable portion of the Greater Chronicle Theof MATTHEW PARIS, perhaps the best known of allthe mediaeval historians, was first published by Arch- of Matthewbishop Parker in 1571, an edition reprinted at Zurich Pans*in 1589 and 1606, and again by William Wats in 1640,whose edition was reprinted in Paris in 1644, and inLondon in 1684. It has been translated into Frenchby A. H. Breholles, in 1840-41, and into English byDr. Giles, 1849-1854. In spite of this, however, it can-not be said that the historian has ever yet had justicedone to him, for his work has never been printed inits entirety, and his original editor, Parker, had suchstrange ideas of his duty as an editor, as to alter histext almost at random, and to introduce matter fromother sources in a very arbitrary manner.1

All that is known of the life of Matthew Paris hasbeen put together with such care and skill by SirFrederic Madden in his preface to the third volumeof the Minor History (the Historia Anglorum), as topreclude the necessity of saying anything more on thissubject; and for a sketch of the Scriptorium of St.Alban's, I need only refer to the preface of Sir ThomasHardy to the third volume of his Materials for British

1 Proofs of this will be given inthe preface to the second volume.See the remarks and specimensgiven by Sir F. Madden in his pre-face to the Historia Anglorum, i.

pp. xxxii-xxxvii. The edition editedby Wats was printed off as far asthe beginning of the reign of HenryII. before he had anything to dowith it.

X PREFACE.

History in the present series. I propose at this timeto confine myself to an account of the chronicle as faras 1066, the whole of which is contained in the presentvolume, reserving the consideration of the later portion,and an estimate of Paris as a historian, to subsequentvolumes.

Question The question of the authorship of the chronicle con-authorship tained in the present volume is a very difficult one ;of the unfortunately the original MS., though it has been used

y many, has never before been thoroughly collated ; norchronicle, have the authorities which were used in its compilation

been investigated. Much light has of necessity beenthrown on the question by doing this ; and if I havecome to a different conclusion as to the authorship fromwhat has been the popularly received theory, it must beremembered that I am in possession of evidence of whichhitherto no use has been made. While, however, severalof the modern theories respecting this question can beproved to be incorrect, and while I believe the con-clusion to which I have come is at least a very probableone, I cannot feel that it is in any way certain. It isvery evident that we have not the original MS. fromwhich the chronicle was transcribed ; and this not beingin existence, much that would be proved from it canonly now be conjectural. All that I can do is to put thefacts that can be ascertained as clearly as I can beforemy readers, and to leave them to judge how far myconclusions are correct. The question must involve agreat deal of careful investigation and minute criticism.It is not, however, without its own interest, and willshed considerable light on the value of our authoritiesfor the early history of England.

In the first place, I will set before the reader, asbriefly as I can, the evidence given by the existingMSS., in order to •show what the difficulty attaching tothe question of the authorship is.

PREFACE. Xl

Under the name of MATTHEW PARIS we have the two MS. ofMS. volumes, Nos. 26 and 16 (which I denote by the pi"hfn

w

letters A. and B.),1 in the Library of Corpus Christi CorpusCollege, Cambridge, having the earlier portion, down Co^ei

to 1195, written in one or two scribes' hands of the Cambridge,beginning of the 13th century, and the later portion inthe hand which has commonly been supposed to be thatof Paris, and which certainly is a St. Alban's hand.Throughout the earlier portion, that is before the handcalled Paris's begins, are numerous additions and correc-tions, some on inserted leaves, others in the margins orbetween the lines, in certainly more hands than one,but all bearing distinctly the St. Alban's character.2

In some cases the writing of the original scribe has beencarefully erased, and fresh matter written over theerasure ; in these cases the corrector has always hadadditional matter to insert. The corrections embracefrequently very minute points, such as alterations ofspelling, and show that the MS. was read through withthe idea of being corrected throughout; the work ofcorrection has however been very unequally done, asmany gross and obvious blunders are left unaltered.Though I believe that there is evidence that these cor-rections were done at different times, and that they, aswell as the additions, are written in at least two hands,I cannot think that there is any reasonable doubt thatthey were written either in the handwriting or underthe direction of Matthew Paris himself, the author ofthe later portion of MS. B, Indeed, under the year 622(p; 271), where he has introduced a considerable amountof fresh matter, written over an erasure, respectingMahomet, he refers for further details to what he has

1 See the full description of theseVolumes in Sir F. Madden's prefaceto the Historia Anglorum, pp. liv-Ixi.

x 2 The question of the handwriting

bf the additions to this MS. hasbeen so fully and carefully investi-

gated by Sir Thomas Hardy in thepreface to his third volume of theMaterials for British History, andin the account of the faC'similes pre-fixed to that work, that I need sayno more on the point.

Xll PREFACE.

Copies ofthis in theBritishMuseum.Cotton.

given under the year 1236, while under this latter yearhe inserts a reference to what is given on the subjectunder the year 622.1

Of this MS. there exist two copies, MS. Nero, D. 5 inthe Cotton Collection in the British Museum (which Icall C.), and MS. 1620 in the Harleian Collection, in the

Nero D. 5, same library (which I call D.).2 These are each writtenHarl. 1620. jn one }jail(j throughout, and are demonstrably copied

from the Corpus Christi MS. (A.). C. contains someadditional notes in its margins, which are believed bySir F. Madden to have been written by Paris ; so thatthis MS. would have some authority of its own, ashaving passed under the author's own eye. It is how-ever, as well as D., a most slavish copy of the CorpusMS., the grossest errors being left unconnected, and thecorrector's marginal additions being usually foisted intothe text, even when they are only variations or expla-nations of a word, and spoil the sense by being thusthrust in. Thus frequently, when the corrector of A. hasgiven a various reading in the margin, the scribe of C.inserts it with the other in the text; e.g., p. 15, whereA. has Tricerbero, the corrector has vel Cerbero in themargin; C. has Tricerbero vel Cerbero in the text;p. 19, A. has vastitata (of the island of Leogecia), thecorrector has over the word between the lines vel vas*tata ; C. reads vastitata vel vastata ; p. 67, A. has delate,the corrector puts percepte above it, and C. D. readdelate percepte.8 A curious instance may be seen in thenote1 to p. 17. The corrector has here written a mar-ginal note as to the grammatical use of the word exulo.In D. this is in the text written on like the rest, as if

1 These references are both inrubrick, and in (I think) the sameSt. Alban's hand.

2 See Sir F. Madden's descriptionof these two MSS. Preface to theHistoria Anglorum^ pp. Ixi-lxv;

3 This is the case continually.

See the notes », p. 22 ; !, p. 25; 8,

p. 36 ; 2, p. 68, &c. I have quotedthe readings of C. D. at first, inorder to show their identity withA.; afterwards I only give theirvariations.

PREFACE. xiii

it were part of the sentence, of which it of course makesnonsense.1

Under the name of ROGER OF WENDOVER, and with Roger ofhis name at the end, there exist two MSS., one the MS. 8. Douce

Douce ccvii., in the Bodleian Library at Oxford (which ccvii-I call W.), of about the middle of the 13th cen-tury; the other Otho B. 5 (called 0.), in the CottonCollection in the British Museum, written about themiddle of the 14th century. The first of these beginsas A. does, after a prologue chiefly copied from Robertde Monte (to which, however, it adds an additionalparagraph), with the Creation, and goes through all theearly Scripture and Roman history much in the sameway, except that it is usually fuller. This compilationhas much both verbally and in matter that is identicalwith A., and yet they differ so greatly that no one couldcall them copies of the same book, and so as to makecollation of the two in the earlier portion impossible.2

This is the case down to the year A.D. 231. Here theMS. which bears Wendover's name becomes identicalwith the Corpus MS.; and with only such variations aswill always exist between two copies of the same work,continues so till the year 1012, the only exception beingthe insertion of a chapter, " De origine militiae Templi,"introduced before the year 621 from William of Tyre.3

From the year 1012, still having much in commonwith A., it is for the most part less full, omits much thatis found in A., and has some entries that A. has not.This continues to the year 1065, when the MSS. areagain identical. This MS. is written by a very care-less and ignorant scribe, there being many omissions

1 See the notes 2, p. 37; 2, p. 97;3, p. 100; l, p. 470.

2 See the comparison betweenParker's printed text of " Matthew" of Westminster " and the earlierportion (still unprinted) of Koger

of Wendover in the Appendix II.to Sir Thomas Hardy's Materialsfor British History, vol. iii. pp. 415-419.

3 See p. 2G9.

XIV PREFACE.

MS. Cot-ton. OthoB. 5.

of words, and even sentences; it has been correctedthroughout, but not very carefully, in another hand.

The other MS. bearing "Wendover's name, which I callO., has been unfortunately grievously injured by thefire at Ashburnham House in 1721; so much so thatthough it has been most carefully and skilfully puttogether, a large portion of most of the leaves is gone,and much that is left is illegible. It is very carefullywritten, with comparatively few errors of transcriptionor omission. It supplies many of the omissions in W.,explains many of its blunders, and is probably copiedfrom the earlier one of which W. is a transcript. Some-times, however, its omissions are the same as those of W.1

The earlier portion, before the Incarnation, if it everexisted,21 is gone altogether. Its arrangement differs fromthat of W., as there are no headings like those in thatMS. to each paragraph or year, but the whole is dividedinto 93 chapters, with a heading to each, e.g. " capitulum" secundum de his quse contigerunt tempore quo Gaius" Caligula;" " capitulum 47 de his quse facta sunt tem-" pore quo regnavit Anastasius imperator;" " capitulum" 90 [de rebus gestis tempore quo regnavit in Anglia" Henricus secundus a conquestu sub quo sanctus" Thomas Cantuariensis fuit martirio coronatus." Rogerof "Wendover was printed from the Douce MS. in 1841-1842 by the English Historical Society, under theeditorship of the Rev. H. O. Coxe, now Librarian ofthe Bodleian Library. Mr. Coxe omitted all before theyear A.D. 449, excepting a portion which he inserted

1 See, for instance, p. 297, -wherethe passage " nisi legitimum ha-" bere connubium, nullus faciat,"which is in A., is omitted in boththe Wendover MSS.

2 La the old catalogue (Oxon.1696) of the Cotton MSS., it isdescribed as " Chron. Rogeri de" Wendovere a Christo nato ad A.C.

" 1234." As, however, it begins," Incipit liber secundus de floribus" Historiarum a nativitate Domini" nostri J. C.," &c., the earlierportion was probably in the MS.originally, though removed beforeit came into Sir B. Cotton's pos-session.

PREFACE. XV

in his preface, so that the earlier portion of this chronicleis still extant only in MS.

But besides these there is a large number of MSS., " Matthewin their earlier portion mainly identical with A., which minster."go under the name of a third writer, MATTHEW OFWESTMINSTER. These in many cases in the earlier yearshave some entries which A. has not; they occasionallyvary from each other, as if peculiar additions had beenmade in the different MSS. according to the monasterieswhere each was written; but for the most part, downto A.D. 231, and from 1012 to 1065, where the Wen-dover MSS. differ from A., they agree with A. and notwith Wendover. Of these the earliest is the MS. pre-served in the Chetham Library at Manchester (No. 6712),which is written in various hands, a portion, namelythat from 1241 to 1249, being written in what is dis-tinctly a St. Alban's hand, and which is supposed by SirF. Madden to be Matthew Paris's own. It is from oneof these MSS. of the so called " Matthew of Westminster "that the early portion of this chronicle has been printed,1

and thus what is contained in the present volume hasgot the name of " Matthew of Westminster."2 Evensince Mr. Coxe's edition of Roger of Wendover wasissued, and it was clear that so much of these two wasidentical, they yet have been quoted as if independent)authorities, when, whether original or not, they areabsolutely identical, and this even by writers likeLappenberg and Earle.

As " Matthew of Westminster" goes down to 1307, theauthorship of the later portion does not concern thepresent inquiry; but as the earlier portion is nearlyidentical with the MSS. of Matthew Paris, and as the

1 First by Parker, London, 1570.2 Turner, for instance, in his

History of the Anglo-Saxons, in-variably quotes this chronicle as" Matthew of Westminster," quiteindifferently when it gives matter

not to be found elsewhere, andwhen it is obviously a transcript ofsome earlier writer. He seems toconsider its authority quite as goodas that of Florence or Hunting-don.

b 2

XVI PREFACE.

Chetham MS. must have been written about the sametime as A. (in the first half of the 13th century), theexistence of these MSS. has added difficulties to thequestion of the authorship, and it will be necessaryto clear up the question as far as relates to them.

Matthew of My belief is that the earlier portion of " Matthew ofWestmm- « Westminster " is a transcript with additions and omis-st6r Ji tr3iH- A

script with sions of the MS. at Corpus Christi College, made bythfconrassome independent person after some few of the cor-Christi MS. rector's alterations were written, but before the greater

portion of them, certainly before the longer inserted pas-sages, and with additions introduced by the individual,whoever it was, under whose direction the MS. was firsttranscribed. I see no reason for doubting that this wasdone in St. Alban's, and then the copy lent for transcrip-tion to Westminster or other monasteries, St. Paul's, St.Mary's Southwark, Merton, Norwich, Rochester, &C.,1 ineach of which some additions peculiar to each monasteryor scribe were introduced. These additions in one casetake the shape of an additional chapter, " Distinctioregionum,"2 but are for the most part inserted sentencesfrom the same sources that the author of the originalcompilation has used.3 I have examined all the MSS.under the title of Matthew of Westminster in the BritishMuseum,4 the Bodleian Library,5 Westminster Abbey,Trinity College, Cambridge,6 Manchester,7 Eton, and(by a friend) the one at Paris,8 and the followingevidence will, I think, prove my point.

1 See Madden's Preface to theHistoria Anglorum, i. p. xxviii.

2 See note 4, p. 5. The substanceof this is in Wendover, though at adifferent place.

3 See, for instance, pp. 7, 13, 34.4 These are Arandel 96, Clau-

dius E. 8, Eeg. 14 C. 6, Lansdowne96, Nero D. 2. Generally theArundel and Nero MSS. agree, and

the Claudius and Royal form an-other pair.

5 These are Laud 572, Fairfax 20,Rawlinson B. 177, Id. B. 186, Mus.149, Hatton 53.

6 K, 4. 2. A well written MS. ofaverage correctness.

7 Chetham 6712.8 Paris, Bihl. du Roi 6045.

PKEFACE. xvii

p. 11. A. has Atheniorum for Atheniensium. So Errors ofMS. Chetham and the other MSS. of Westminster. of6^6

p. 14. A. has " ab ara destructa ductus Jeroboal," Corpusfor dictus. So Chetham. The other MSS. of West- ^f^S'minster generally follow Chetham, excepting the Eton followed inMS., which frequently differs altogether, and in most M

6g"cases is more correct. It is written in one hand of Matthewthroughout, a hand of the early part of the 14th cen- minster,tury.

p. 15. A. omits milia. So Chetham. The Eton MS.inserts M. above the line.

p. 19. A. omits the verb belonging to templumDiance. So Chetham. Paris supplies invenerunt.

p. 26. A. has Litieo for Levitico. So Chetham.p. 26. A. has oram for horam. So Chetham.p. 30. A. has nedom for Edom. So Chetham.p. 39. A. has " seditionem populis Bomse fecit," for

populus. So Chetham, reading also fuit for fecit.p. 53. A. has destitui for destrui, in speaking of the

walls of Babylon, which makes nonsense of the passage.So Chetham and other MSS. of West.

p. 58. A. has profecte for profecti. So Chetham.p. 65. A. has exivit for exuit. So Chetham.p. 67. A. has formidinis for fortitudinis. So Chet-

ham and most of the MSS. of West.p. 68. A. omits vires. So Chetham.p. 70. A. has in urme for in urbe. The MSS. of

West, vary between in urme and in urine. The Etonalone has in urbe.

p. 78. A. wrongly inserts se. So Chetham.p. 85. A. has Siciliam for Ciliciam. So Chetham

and other MSS. of West.p. 86. A. has cam (a blunder for causa). Chetham

has cd, probably seeing the source of A.'s blunder, andrestoring the old abbreviation for causa.

p. 96. A. has ingressi for ingessi. So Chetham.p. 96. A. has duxebat for ducebat. So Chetham, and

most of the Westminster MSS,

XV111 PREFACE.

Errors ofthe scribeof the F-Corpus ham.ChristiMS. v, i l lwhich are P'followed in t). 111.

p. 97. A. has/me for ferre. So Chetham.106. A. has Claudius for Arviragus. So Chet-

p.

A. has odoris for odores. So Chetham.A. has istilio for stibio. So Chetham and

most of the West. MSS.of Matthew p. 111. A. has aliarum for animalium. So Chetham.minster!" P- H2- A- had captivam for captiva before it was

corrected. So Chetham.p. 113. The year 73] is a repetition of the year 56

in A. So in most of the West. MSS. Eton has in theyear 56 what A. gives in 52.

p. 115. A. has agent for ageret. So Chetham.A. has cathedram for cathedra. So Chetham.A. has edictu for edicto. So Chetham.A. has ad for ac. So Chetham.A. has Vesomedius for Mesomedius. So

115.117.118.124

Chetham.p. 129.p. 130.p. 134.p. 141.

A. has excellentie for excellere. So Chetham.A. has ecclesia for esca. So Chetham.A. has persenilis for senilis. So Chetham.In copying his original, the scribe of MS.

Chetham had omitted the year 259 (which is given inA), and went on with the successive years, numberingthem as in A. 260, 261, &c. A subsequent corrector hasaltered 260 into 259, and so on ; this has been followedby every MS. of Westminster which I have examined,and goes on to the year 334, when they read " Anno" gratie cccxxxiii. et cccxxxiv.," and so bring the num-bers of the year in accordance with A. and the MSS. ofWendover.1

The curious reading in the same page, A.D. 262," Postumus qui per csedes diebus xxi in Gallia tyranni-" dem invasit," I shall discuss farther on. It affords a

1 The only exception is the Eton there is no year 348. But et iiii. isMS. See note 2, p. 161. The cor- inserted above the line in the yearrector of the Chetham MS. has gone cccxxxiii.on altering the years till 348, so that

PREFACE. XIX

distinct proof that all the MSS. of Westminster were Errors ofderived from A. through the Chetham MS.; and it shows of6^1136

also that this marginal correction was inserted in A. Corpusbefore the MS, was borrowed by the scribe of the SS 'Chetham MS. followed in

p. 154. A.D. 306. A. has magnitudinis for mansue- ham MS."tudinis. So Chetham. of Matthew

of West-p. 156. A.D. 314. A. had omitted the verb dura- minster.

verat in an extract from Bede. So Chetham.p. 164. A.D. 352. Here the MSS. differ, the West-

minster MSS. omitting a sentence which is in A., andsubstituting another in its place. I suspect this arisesfrom the copyist not being able to make sense of thewords he found in A. erudina voluntas (a blunder forenl dmitas), and so going to another source for some-thing to fill its place.1 See the notes 4 and 5.

p. 171. A.D. 386. The strange blunder of the cor-rector of A., supposing an to stand for ante instead ofannis, and adding "dies obit" has been followed byChetham and other Westminster MSS.2

172. A.D. 391. A. has episcopos for ipsos. SoIt is corrected in A.A.D. 413. A. has vertice for cervice. So

p.Chetham.

p. 177.Chetham.

p. 181. A.D. 434. A sentence given in A., but ex-puncted, is omitted in Chetham.

p. 194. A.D. 461. A. has altered "trescenta milia . ." sociavit" in Geoffrey of Monmouth, to "trescenta" milia sociatis" So Chetham.

1 The reading of the ChethamMS. in this place is as follows :—

" Invaluit hteresis Antropomor-" phitarum. Hseresis Antropomor-" phitarum in Siria et Macedonia" nascitur ab Antropho quodam" inducta, qui Jesum humanam" tantum formam habere asserebat" et corporis partibus Deum esse" distinctum, quod catholicse fidei

" [est contrarium. Eodem tem-" pore] floruit quoque Paphnutius" episcopus virtutibus clarus." Thewords in brackets, which the Chet-ham MS. omits, are given in theEton MS.

2 For other instances of the cor-rections in MS. A. being followed,see note 4, p. 187, note 2, p. 188.

PREFACE.

Errors of p. 244. A.D. 551. A. has ibi for Ibce. So Chetham.0f

ethSeCribe The Eton MS. has 76e.Corpus p. 265. A.D. 616. A. has "post viginti et unoChristiMS. ,, • » /» ci ni ±-1which are anms for unum annos. So Chetham.followed in p. 318. A.D. 701. A. has observantiam for obser-ham MS. vcmdum. So Chetham.of Matthew pt 359. The verb privilegiaverit in the heading tominster, the chapter is omitted in A. So also in Chetham.

p. 390. In copying the word segniciem, A. writes itseniciem; this was read sevidem, and the MSS. ofWestminster have sevitiam in consequence.

p. 399. A. has confessione for confessionem. SoChetham.

p. 411. A. has fugiens for fugientem. So Chetham.p. 425. A.D. 888. A. has " Athelmus Wintoniensis

" (an error for Wiltoniensis) co " for comes ; the MSS. ofWestminster all read cor,1 except the Eton MS., whichreads episcopus. Chetham apparently co, but it hasbeen erased.

These are only a few out of many proofs that couldbe produced. It may be observed that sometimes theChetham MS. has followed the corrections given bythe corrector of A., though in most cases when theyare obviously right, it has not done so. This will showthat these corrections were made at different times,and that the Chetham MS. was copied from A. betweenthe times when the first and second set of correctionswere made. It would, I think, be dangerous to pro-nounce from the handwriting as to which were earlierand which later, especially as these minor alterationsare in a very minute hand, and there could not havebeen many years between the two times. None of the

In A. the two words are joinedtogether, coregis, so that the readingcor is easily explained. It has givenrise to all sorts of blunders. Theprinted text of Parker, who printedfrom the Eton MS.,reads episcopus,

and an Athelm has been insertedat the lists of the bishops of Win-chester on the strength of this.See Coxe's Wendover, i. p. 352 ;Hardy's Le Neve, iii. p. 5, n. 41.

PREFACE. XXI

larger alterations or additions are found in the-Chet-ham MS.1

We may consequently, I think, dismiss the questionof Matthew of Westminster and all -the MSS. whichgo under his name from our present consideration, inthe matter of the authorship of the compilation whichis preserved in MS. A. On the question as to who thetranscriber of the MS. was, who its continuator, orwhether the name of Matthew of Westminster representsa real person, or is altogether supposititious, I wish notto enter. Having shown that the book is directlyderived from MS. A., the question of authorship has noconcern with Paris's earlier history.2

My next point is to endeavour to show the relationwhich the MSS. which have Wendover's name bear tothe Corpus MS., in order to ascertain whether any clearevidence can be obtained of the one being derived fromthe other, or of their having a common original.

p. 1. A. has Job for Jacob in R. de Monte's prologue.So Wendover. Wendover has an additional paragraphat the end of the prologue as it is in A.

p. 7. Though for the most part the account of theearlier years is much fuller in Wendover than in A.,the account of Abraham is fuller in A.

p. 1]. The account of the condition of the Jews inthe wilderness, " Intra illos . . . . dominata," introduced

The MSS.of Matthewof West-minstermay bedismissedfrom thepresentconsidera-tion.

Compari-son of theMSS. ofEoger ofWendoverwith theCorpusChristi MS.

1 The scribe of the Chetham MS.,though a servile was an honestcopyist. Thus in p. 40, the wordco-utebantur (^reriryXpaWcu, S. Joh.iv. 9) was a puzzle, and he writes itcontebantur. The Reg. MS. readscomitabantur, and the Claud, comi-tebantur.

2 I do not see how we can rejectthe evidence of two MSS. whichclaim the authorship for " Matthew" a monk of Westminster." SirFrederick Madden's theory of its

being an abridgement by Paris ofhis own work rests entirely on theevidence afforded by the hand-writing of the portion 1241 to 1249in the Chetham MS. I have col-lated this portion of the ChethamMS. with the printed text of West-minster, and my impression is thatthe scribe was not the author. Butthe earlier portion could certainlynot have been by Matthew Paris, asI shall be able to prove.

XX11 PREFACE.

Compari- by the compiler into his extract from Orosius, is not inson of the \\r jMSS. of Wendover.Roger of p. 16. The words patrem pro bestia, in the account ofwith the the death of Brutus's father, introduced by the compilerCorpus into Geoffrey's narrative, are in Wendover. GenerallyChnstaMS. , . ^ ~ -. • ? -,, j j -> -, ^Tspeaking, when Geonrey is followed and enlarged, Wen-

dover is the same. Sometimes, however, he is less fullthan A.

p. 23. In the chapter from Geoffrey De morte Bruti,the compiler of A. has spoilt the sense by changing sepeli-erunt eum into sepultus est. Wendover, who is not sofull here, has avoided the error, though he has sepultuseat.

p. 25. In these extracts from the Bible, Wendover ismuch less full.

p. 30. Wendover avoids the blunder nedom, and hasEdom correctly.

p. 32. There is no sign in Wendover of the play onthe name Cordelia (commota est corde ilia for Gordeilla)which A. has.

As a specimen of the two, the following may beremarked : —

Geoffrey has (ii. § 12), " ibique ipsum infirmum fin-" geret et balnearet, indueret et foveret." A. alters this to" ipsumque ibi balnearet et foveret et regalibus indueret

indumentis." Wendover, " ipsumque ibi balnearet et" foveret et regalibus indutum ornamentis honoraret."

The last gives me the impression of being enlargedfrom what A. has.

p. 59. The pretended quotation from Lucan is inWendover.

p. 60. A. has Gothomanus for Gorbonianus inGeoffrey. So Wendover.

p. 62. In the account of Darius, Hugo of S. Victor(who is here the authority) has, speaking of his daugh-ters, " quarum redemptionem oblata Darius etiam regni" sui dimidia parte non obtinuit. Illas tamen Alex-" ander/' &c. Wendover takes illas as the object of

PREFACE. xxiii

obtinuit, and in order to make sense of the passage thus Compari-altered, he changes quarum redemptionem into pro Mss^of6

quarum redemptione. A. has the stop after parte, not Roger ofafter obtinuit, but has left the other words unaltered. wj{^ er

p. 64. In the third line of this page, where A. has Corpus" aliis omnibus cunctis " for " aliis oneribus cunctis,"Wendover has " aliis omnibus universis" apparently anattempt to make sense of the reading of A.

p. 70. A. has in urme for in urbe. Wendover hasurine.

p. 91. A.D. 17. Livius Ortensis is also in Wendover.p. 92. A.D. 18. The addition of the compiler to his

authority about Ovid is also in Wendover.p. 92. A.D. 19. This entry from Dieeto and Orosius

is in Wendover.p. 107. A.D. 60. Wendover has the same error as A.

as to Agrippina being Nero's wife.p. 108. A.D. 65. The addition made by the compiler

to Ado's entry is in Wendover, under the year 64, whohas also the two errors about Lucretius and Lucan.

p. 109, 1. 2. A. has curribus for cruribus. Wendoverhas cervicibus.

p. 113. A.D. 73. This repetition of the year 56about Arviragus is also in Wendover.

p. 116. A.D. 94. This extract from Diceto is also inWendover, but with variations.

p. 124. A.D. 145. Wendover has avoided the blun-der in A. of joining together two modes of expression;see note 1.

p. 128. A.D. 177. This is not in Wendover.p. 130. A.D. 187. The additions to Geoffrey about

the grants of king Lucius to churches and churchmenare in Wendover, under the year 184.

p. 130. A.D. 188. The blunder ecclesia for esca isalso in Wendover.

p. 141. A.D. 261, 262. Wendover is correct in theseyears (see post, p. Ixxviii).

p. 164. A.D. 352. Here Wendover gives an alto-

XXIV PREFACE.

Compari- gether different entry for the year to MS. A. See it in

MSSfof6 tne note on tne Passage-Roger of p. 168. A.D. 369. A. has gmtie for gratia. SoStM Wendover.Corpus p. 172. A.D. 390. A. omits flammce. So Wendover.Christ!MS. p 18L AD 434 The insertion in A which is ex_

puncted (see note2) appears in Wendover, but in boththe MSS. with marks indicating that the scribes weredoubtful about it.

p. 185. A.D. 445. W. has numero for unde, makingnonsense of the passage. O. has un, i.e. unde, and so nodoubt the MS. from which W. is copied.

p. 194. A.D. 461. The error of construction in A.is also in Wendover.

p. 195. Wendover agrees with A. in reading haberentfor haberet, omitting sibi, and in reading inermi forinerwies.

p. 233. A.D. 516. In the paragraph about the foun-tain of St. Alban's, which is inserted in the middle ofthe extracts for Geoffrey, W. agrees with A. in havinghinc, evidently mistaking hue, which O. has, for hnc.

p. 235. A.D. 520. A. has lanceam incorrectly forlancea. So Wendover.

p. 254. A.D. 590. The words omitted in A., whichare necessary for the sense, are in Wendover. This isone of the compiler's introductions.

p. 265. A.D. 616. In the extract from Bede, A. hasaltered " post viginti et unum annos " into " post viginti" et uno annis." So Wendover.

p. 282. A. D. 644. A. has minutum for ininutim.So the two MSS. of Wendover, though one has beensince altered.

p. 296. A.D. 672. A. has incorrectly nolentes fornolentibus. So YvTendover.

p. 301. A.D. 678. In the extract from Malmesbury,A. spoils the sense by omitting dixit. So Wendover.

p. 310. A.D. 689. A. omits the necessary words inmaterio, in the extract from Geoffrey. So Wendover.

PREFACE. XXV

p. 313. A.D. 696. A. omits sororem. So Wendover. Compari-p. 317. A.D. 699. In the vision of Dricthelm, which

is taken from Bede, 0. has " vestimenta suda" for " vesti- Roger of" menta uda" W. has suda, expuncting the d, i.e. sua. with t^

er

p. 318. AD. 701. A. has observantiam incorrectly Corpusf i J a ™- j ChristiMS.for ooservandum. So Wendover.

p. 323. AD. 711. By omitting the verb impetravit, oneof Bede's sentences is spoilt in A. So also in Wendover.

p. 327. A.D. 714 In copying Felix's life of St. Guth-lac there is an important omission in A. (the verse of thePsalm chanted by S. Guthlac). So also in Wendover.

p. 329. A.D. 721. The curious reading feronta forferitate which A. has, is also in Wendover.

p. 331. A.D. 727. A. has incorrectly conanti forconantem. So also Wendover.

p. 345. A.D. 765. In the last line of the extractfrom the Life of Offa, non is omitted in A. So also inWendover.

p. 359. A.D. 793. In the heading the verb privi-legiaverit is omitted in A. So also in Wendover.

p. 370. AD. 805. In mentioning the death ofAbbat ^Ethelheard, A. omits the necessary words " diem" clausit extremum." So Wendover.

p. 399. A.D. 870. A. has incorrectly confessione forconfessionem. So also Wendover.

p. 411. A.D. 878. A. has incorrectly fugiens forfugientem. So also Wendover.

pp. 417,, 419. A.D. 883, 885. A. omits a necessarypreposition ad. So also O. W. is here deficient.

p. 431. A.D. 894. A. has cum suis for cum suisfiliis. So also 0.

p. 435. A.D. 901. A. has "Tune rex Eadwardus" rei cognita veritate de temeritate Ethelwoldi." W.has " Tune rex Eadwardus re/' &c., the re probably abeginning of rex expuncted.

p. 439. A.D. 910. "in editiori murorum civitatis" loco," A. from Malmesbury. O. has editioni, W.editionem, O. apparently not knowing the word and

XXVI PREFACE.

Compari- copying it wrongly, W. having the same reading that 0.MSS. of6 gives before him and trying to make sense.Roger of p. 4,49. A.D. 934, A nas incorrectly qravidatam forWendoyer . , Q , ,,r , J °•with the gramdata. DO also W endover.Corpus p. 457. A.D. 94g A. nag a^U(^ for aZiuw. So alsoChrist! MS. ,T/ ,

Wendover.p. 457. A.D. 947. A. has quce prophetia for quam

prophetiam. So also Wendover.p. 460. A.D. 957. A. omits pastor. So also Wendover.p. 461. A.D. 958. A. has concupineta for concupi-

veram. Wendover has concupinetam.p. 461. A. omits frigore after nivali, in the extract

from Osbern : Wendover supplies tempore, evidentlyseeing the blank and not knowing the true reading.

p. 466. A.D. 974. A. has Rinoh for Kinoth, orKineth. Wendover also has Rmoth.

p. 470. A.D. 978. In copying Malmesbury's accountof the burial of Edward II., A. alters " sacro regis" corpore . . . . levato/' to " sacro regis corpore . . . ." transferens," misled by a previous poenitens, and for-getting to change the case of the object. Wendover has" sacrum regis corpus . . . . transferens," adopting thetransferens, but correcting the other error. This wouldappear a proof that A. is not copied from Wendover, butWendover from the original of A.

p. 472. A.D. 983. A necessary ut, wanting in A.,is also omitted by Wendover.

p. 473. A.D. 988. The words omitted by A. incopying the text of Malmesbury, the absence of whichspoils the sense of the passage, are also wanting inWendover. Immediately before, the error which A. hasof leguntur for legitur is also in Wendover.

p. 476. A.D. 994. A. has (from Florence of Worcester)" regiis cum muneribus honoravit." Wendover has eumfor cum, apparently to avoid the awkward place of cum.

p. 485. A.D. 1012. Here the Wendover MSS; differfrom A.

In the history of the Cologne archbishop A. has " allo-

PREFACE. XXVii

" quio dulci multos ad se amatores invitabat." Wen- Compari-dover has " alloquio fallaci plurimos" which looks like , °f e

a subsequent alteration. Roger ofSo again in the next page, for non prcesumens, Wen- t

e^^ver

dover has contempnens, Corpusp. 486. A.D. 1012. The notice of archbishop Lyfing ChristiMS-

is not in Wendover.p. 487. A. has from Malmesbury Palingo comiti.

Wendover adds Danico.p. 488,1. 3. Mulier, A. Gunnildis, Wendover.p. 489. A.D. 1013. The insertion of the compiler

into Florence's account of ^Ethelred's defence of London," aliud non habens refugium," is not in Wendover.

pp. 490, 491. AD. 1013, 1014. These chapters arevery much fuller in A. than in Wendover.

p. 493. A.D. 1015. Where A. has " inter Assump-" tionem et Nativitatem beatae Marise in Northanhum-" briam cum uxore sua proficiscens terram totam quse" fuit Sigeferth et Mercheri comitum," W. has only," cum ipsa in Northanhumbriam profectus terram totam" duorum comitum prsedictorum," which looks like anabridgment of the former.

p. 494. The close of the first paragraph of A.D. 1016is very briefly abridged in Wendover, while in theearlier portion he is fuller than A.

p. 495. A.D. 1016. The account of Cnut's siege ofLondon is omitted altogether in Wendover.

In the account of the battle of Sherstone, for "in" prima acie stans" Wendover has " in prima acie miU-" tans" which looks like a correction for the former.

p. 501. A.D. 1017. A. adds to Malmesbury's accountof the concealment of Alfred and Edward in Normandy," ut sic saltern mortis periculum evitarent/' This is notin Wendover, who has only, " cum avunculo suo duce" Ricardo," in its place.

p. 502. A.D. 1018. For cujus ccmsilio, an insertionof the compiler, Wendover has " qua3 mediatrix inter

XXV111 PREFACE.

Compari- {{ Cnutonem et gentem Anglorum existens dedit eiof " concilium-" This gives the idea of being an expansion

Roger of of the former.P- 503- A-D- 102°- A- has "victum haberent et

Corpus " vestitum," in an introduction into the extract from' the Historia Eliensis. Wendover has only viverent.Below, in mentioning the churches founded by Cnut,the words " et prsecipue Essedunam " are omitted byWendover.

p. 505. A.D. 1025. The mention of Edmund's con-secration to Durham is not in Wendover.

p. 505. A.D. 1026. The compiler's introduction of thereason for Cnut's visit to Glastonbury is not in Wendover.

p. 506. A.D. 1029. The words " quasi legationis" causa," the ostensible reason for Hakon's exile, arenot in Wendover.

p. 506. A.D. 1030. The words "nothus, eo quod de" matrimonio non fuit generatus," of William of Nor-mandy, are in Wendover and not in A.

p. 507. A.D. 1030. The words "vel, ut alii dicunt," in Orcadum insula est occisus " of Hakon, are not inWendover.

p. 507. A.D. 1031. The passage about Robert's deathand William's succession is not in Wendover. In theaccount of Cnut's visit to Rome, which follows, there areconsiderable omissions in Wendover, while there is oneremarkable addition, respecting English archbishops atRome, "nee possunt absque simonia pallium obtinere."This is not in Florence, who is here the source.

p. 508. A.D. 1032. The words " a rege Cnutone"of the foundation of St. Edmundsbury are inserted byWendover.

p. 513. AD. 1040. The mention of the emperorHenry III. is not in Wendover. Below, instead of thenames of the persons sent to dig up Harold's body,Wendover has only " milites et carnifices." This musthave been abridged from the original of A.

PREFACE. XXIX

p. 514. In copying Florence's account of Godwine's Compari-ship, A. adds the words naves vel to "uncias ap- s^Sf *5e

" pendentes." These are not in Wendover, probably Roger offrom his riot knowing the meaning of the word. J^^Below, the statement (also from Florence) that Harold Corpuswas the instigator of Alfred's death, is not in Wen- ChristiMS-dover.

p. 514. A.D. 1041. The names of the two collectorsof Harthacnut's tax, "Faeder et Turstinum," slain bythe people of Worcester, are not in Wendover.

p. 517. A.D. 1042. The last clause of this yearabout queen Emma is not in Wendover.

p. 518. A.D. 1047. Speaking of the death of thebishop of Winchester, A. has " Stigandus, Helmhamensis" praesul, in ejus loco sublimatur." Wendover, "ei" subrogatus ambos obtinuit pontificatus."

p. 523. A.D. 1052. In the account of queen Ead-gyth's restoration, after the quarrel between Godwineand the king was made up, A. has " et earn pristinse" restituit dignitati." For this Wendover has " nee" tamen carnaliter illam cognovit," which looks like alater alteration. Below, in speaking of the two prelateswho were exiled, Wendover says the one restored wasRobert (the archbishop of Canterbury) instead ofWilliam (the bishop of London).

p. 524. A.D. 1055. Here where A. from Florencecalls the peace made by Harold with ^Elfgar and Griffithfirma, Wendover calls it infirma. He also omits themention of the reception of his earldom by ^Elfgar.

p. 525. The compiler's statement that Hermann wasthe last bishop of Wilton is not in Wendover. He,however, inserts in the mention of the removal of thesee to Salisbury, " rege Eadwardo concedente/' no doubtfrom the similar expression of Malmesbury a little abovethe sentence which is the source of this passage. (Gest.Pont. ii. 83, p. 183.)

p. 525. A.D. 1056. The description of Leovegar,

XXX PREFACE.

Compari-son of theMSS. ofRoger ofWendoverwith theCorpusChristi MS.

Summaryof the facts.

Theory ofthe author-ship.

which the compiler has taken from Florence's descriptionof Odda, is not in Wendover.

p. 525. A.D. 1057. The mention of the emperorHenry IV. is not in Wendover.

p. 526. In speaking of the reason why Edward sentfor Edmund Ironside's son Edward, A. has "ut ipse" vel filii ejus sibi succederent in regnum." The wordsvelfilii ejus are not in Wendover.

p. 530. A.D. 1062. A. says that Wulstan was madeBishop of Worcester, " acclamante populo: " Wendover," rege acclamante cum populo/'

p. 531. A.D, 1065. Here the MSS. of Wendoveragain are identical with A.

p. 534. In the story of Tostig's banquet Wendoverhas delicias for alios.

p. 539. A.D. 1066. A. has nomen for omen. SoWendover.

The facts then now before us are these. MS. W.(Wendover) is identical with A., between A.D. 231 andA.D. 1012. Before 231 it is very ;much fuller on thewhole, though not always, than A., the sources of theportion between the Incarnation and that year, thoughusually the same as those employed by the compiler of A.(for the most part, Peter Comestor, Ado of Yienne, andHugo of S. Victor), being in many instances amplified.From this point till 1012 the MSS. offer only the samekind of variations that any two MSS. of the same workwill always do. Between 1013 and 1065 they againdiffer considerably, W. being on the whole considerablyless full than A. Add to this that A. is a very carelesslywritten MS., full of scribe's blunders and occasionalomissions.

The most probable theory from these facts seems to meto be : A. is a direct transcript from another MS. exist-ing in St. Alban's, compiled and written shortly before,near the beginning of the 13th century. Wenddverproposed to himself to make a new edition of this, and

PREFACE. XXxi

to re-write it. This he actually did as far as the end ofthe year 231, using it and its materials, which were ofcourse to be found at hand in the monastery. After 231he gave up his intention of re-editing the work, and con-tinued his own book, merely by transcribing the earliercompilation, until the year 1012, when he again carriedout his original plan, though less fully than before. Theevidence seems to me to admit of no other explanationthan this. If an earlier compilation existed in St. Alban's,it is very unlikely that there should be two distinct am-plifications of it existing in the same monastery ; and asthe style of A., or rather the way in which its compilercopies and abridges his authorities, does not change at theyear 232, while the style of W. markedly does, I thinkwe must conclude that A. is the original of the two, andW. the work of a copyist. The popular theory that A.is a copy of W., transcribed under the directions of Mat-thew Paris, is, I think, utterly untenable ; the wholeintroductory portion differs so greatly in the two MSS.,that of W. being fuller then, while not so full after 1012 ;and, as I think has been shown above, giving evidence ofbeing derived from A. between the years 1012 and 1065.

Who then was the author of this compilation ? If the Inquiryconclusion to which I have come is correct, it was not ^uthor^fRoger of Wendover ; and to say nothing of his date, I the compi-shall be able to produce conclusive evidence that it was b! yen!e

not Matthew Paris, assuming him to be the author of <iover andthe corrections of MS. A. And the only serious objec-tion to my theory is that it seems unlikely that the of theirauthor of so laborious a compilation — the basis on whichthe two historians of St. Alban's, Wendover and Paris,founded their histories — the book which was lent toother religious houses, and became the source of thewidely popular compendium called by "Matthew of" Westminster's " name, should pass so entirely intooblivion. That the author had been soon thrown intothe shade by the greater fame of Wendover and Paris,

c 2

XXXll PREFACE.

The Life

latest workused.

even in his own monastery, is clear from Walsingham'swords, who, in speaking of the celebrated monks of St.Alban's, speaks of "Rogerus de Wendovere, noster mo-" nachus, cui psene debent totius regni chronograph!" quicquid habent." l But it must be remembered thatmany years elapsed between the date of the compilationand the time when these words were written by Walsing-ham ; and it was not unlikely that a book, so completelymade their own, and continued to their own time, by thetwo great historians of the house, Wendover and Paris,should even in the house itself be called by one of theirnames. The loss of the author's name is in no waymore remarkable than the loss of that of the Life ofOffa,2 which would have an especial interest in a societywhich claimed its origin from that monarch. ThoughI am unable to suggest any name for the author, therecan be no doubt that his work was written in theabbey of St. Alban's, from the frequent mention of theabbey, and from the elaborate way that anything thattends to illustrate the history of St. Alban's is amplified,as for instance the Life of S. Alban. As to the author'sdate, the work must have been composed after the timewhen, as Sir Thomas Hardy has remarked (Materialsfor British History, iii. p. xlii.), we learn from the GestaAbbatum S. Albani, that Peter Comestor's work wasintroduced into the monastery, — that is, during theabbacy of John, 25th abbat, 1195-1214.3

Of the works used in the compilation, probably the^es^ ^ ^a^e ^s ^ne -^e °^ Offa, which was certainlywritten in the monastery of St. Alban's. The compilerhas extracted a considerable portion of this Life of Offa

1 De Fundatione et meritis Mo-nasterii Sancti Albani. AppendixE. to Riley's John of Amundes-ham's Annals of S. Alban's, ii. p.303.

2 I shall hereafter shew thatMatthew Paris could not have writ-

ten this, as has been sometimessupposed. See below, p. Ixxx.

3 See Eiley's edition of the GestaAbbatum, i. p. 233, and compareMadden's Preface to the HistoriaAnglorum, i. p. xii.

PEEFACE. XXxiii

(pp. 356, seqq.\ and at the same time has enlarged someof his extracts in a manner very much as the author ofsuch a piece would do in using it in this manner; andin addition to this, on another occasion (p. 252), inspeaking of the tomb of S. Alban, he uses the samewords that the author of the Life of Offa uses.1 TheLife is used again in speaking of Offa in p. 343. Itappears to me that a very possible theory may be thatthe author of the Life of Offa was also the author of thecompilation which formed the basis of the histories ofWend over and Paris.

The compilation, whenever and by whomsoever it was Character... , , -, , - 1 1 of t h e corn-written, must be regarded as a very curious and remark- piiat}0n.

able one. The very large number of sources consulted,the miscellaneous character of many of the extracts, themixture of history and legend, the giving fixed years tostories which even writers like Geoffrey of Monmouthhad left undated, the care at one time, and the care-lessness at another, the slavishness with which oneauthority is followed, and the recklessness with whichanother is altered, the frequent confusion of datesthrough ignorance and want of care, the blunders dis-played in many instances from the compiler not under-standing the author whom he is copying, as is especiallythe case in the extracts from the Anglo-Saxon Chronicle,—all these characteristics may well earn for the authorthe title that Lappenberg has given to him, thoughunder the name of " Matthew of Westminster/' namelythat of the '* Verwirrer der Geschichte." At the sametime there is no doubt that he had access to somematerials which we no longer possess; and my objecthas been to trace all his statements, where possible,to their source, and to distinguish any additions that thecompiler has made, when they are merely rhetoricalamplifications of his own, or when they are really fromsome source not now extant.

I See the note 2, p. 252.

XXXIV PKEFACE.

The chiefauthorities.

The prologue is taken, with the exception of a sentenceat the beginning from Ado, and one at the end, which Isuppose to be the compiler's own, from Robert de Monte.The early history from the Creation is chiefly from PeterComestor,1 but with considerable additions from theVulgate Translation of the Old Testament, S. Augustine,Isidore, S.° Jerome, &c. The early Roman history isfrom the Historia Miscella. With additions from manyother sources, the history up to our Lord's Birth ischiefly from the Chronicle of Ado, archbishop of Viennefrom 859 to 874, and the Excerpta Minora of Hugoof S. Victor.2 Peter Comestor is again employed atthe beginning of our era. The chief authorities usedfor the history of England are, besides the fabuloushistory of Geoffrey of Monmouth the whole of whosework is introduced in an abridged form, Bede, Florenceof "Worcester, Simeon of Durham, Henry of Huntingdon,and William of Malmesbury; Asser was unknown to thecompiler, and is always quoted at second hand fromFlorence. The general history is chiefly from Ado,though with frequent introductions from the Chronicle ofSigebert of Gembloux and others. The dates and lengths

& O

of the reigns of the Popes are at first from the VitsoPontificum of the Librarian Anastasius, and afterwardsfrom some continuation which was preserved at St.Alban's. The source of every passage which I havebeen able to identify is given in the margin. The alpha-betical list which follows gives all the authorities towhom I have been able to trace any statement in the

1 The copy made for S. Alban'sof this work is now MS. Reg. 4 D.vii. in the British Museum. Mad-den's Preface to the Historia An-glorum, i. p. xii, note l.

2 I regret that it was not tillmany of the earlier sheets had heenprinted off that I became acquaintedwith this work, and thus the autho-

rities given in the margin areoccasionally the writers used byHugo, when Hugo's name ought tostand there. Three of these instancesseemed to nie of sufficient impor-tance to have the leaves cancelled;the others will all be found indi-cated in the table of Corrigenda atthe end of this preface.

PREFACE. XXXV

compilation, my object being, of course, to identify, notthe original source, but the author's, for his facts.

List of the authorities which have been used by thecompiler, with the editions to which reference ismade.

Abbo of Fleury : Vita S. Eadmundi (Migne's Patro- Alphabet!-logia, cxxxix.). S?list of

0 ' ' the com-Acta S. Silvestri. pile^sAdoofVienne: authorities.

Chronicon (Migne, cxxiii.).Martyrologium (Migne, cxxiii.).

Adrevald of Fleury:Historia translationis S. Benedict! (Migne, cxxiv.).De miraeulis S. Benedict! (Migne, cxxiv.).

Aelred of Eievaulx :De genealogia regum Anglorum (Twysden's x.

Scriptores).Vita Edwardi Confessoris (Twysden's x. Scrip-

tores).Anglo-Saxon Chronicles1 (Monumenta Historica Bri-

tannica).Apostolica Historica de S. Petro (Fabricius, Cod. Apoc.

Novi Testamenti).Augustine, S. :

De Hseresibus (vol. 8, Migne, xlii.).De Civitate Dei (vol. 7, Migne, xli.).

Bede:Historia Ecclesiastica (Mon. Hist. Brit.).Chronicon de sex getatibus sseculi (Mon. Hist.

Brit.).Vita S. Cuthberti (Stevenson, Eng. Hist. Soc.).Vitas abbatum Girviensium (Mon. Hist. Brit, pre-

fixed to Simeon of Durham).

1 The chronicle used was the Peterborough one (MS. Bodl. Laud. 636).

XXXVI PREFACE.

Alphabet!- Berengosus: De laude et inventione S. Crucis (Migne,callistof I Nthe com- Llx->piler's Bridferth of Ramsey: Vita S. Dunstani (Migne,authorities. • x

CXXX1X.J.

Cassiodorus : Historia Tripartita (Migne, Ixix.).Chronicon Fani S. Neoti (Gale, Scriptores xv. p. 141).Cuthberti Epistola de morte Bedse (Stevenson's

Bede, i.).Dexter : Chronicon (Migne, xxxi.).Fanstus, S.: Vita S. Mauri (Acta Sanctorum, 15 Jan.).Felix: Vita S. Guthlaci (Acta Sanctorum, 11 Apr.).Flodoard of Rheims : Annales (Migne, cxxxv.).Florence of Worcester: Chronicon (Mon. Hist. Brit.).Freculphus: Chronicon (Migne, cvi.).Geoffrey of Monmouth: Historia Britonum (Giles,

Lond. 1844).Gregory of Tours:

Historia Francorum (Migne, Ixxi.).De miraculis S. Juliani (Migne, Ixxi.).

Hegesippus de bello Judaico (Weber, Marburg, 1864).Henry of Huntingdon : Chronicon (Mon. Hist. Brit.).Hermannus Contractus (Migne, cxliii.).Hildebert of Le Mans: Historia de Mahumete (Migne,

clxxi.).Historia Eliensis (Gale, Script, xv. and Stewart, Anglia

Christiana Soc.).Historia Miscella (Eyssenhardt, Berlin, 1869, and

Migne, xcv.).Historia Rameseiensis (Gale, Scriptores xv.).Historia de S. Cuthberto (Hinde's Symeon of Durham,

Surtees Soc. vol. 51, 1867).Hugo of S. Victor: Excerpta priora (Migne, clxxvii.).Ildefonsus (Pseud.) : Continuatio Chronicon S. Isidori

(Migne, xcvi.).Isidore of Seville:

Etymologia (Migne, Ixxxii.).Chronicon (Migne, Ixxxiii.),

PEEFACE. XXXvii

Isidore of Seville : Alphabet!De ortu et obitu patrum (Migne, Ixxxiii.).1 j^1 list of

Isidore (Pseud.): Decretalia (Hinschius, Lips. 1863). piler'sJerome, S. : authorities.

Liber Qusestionum in Genesin (Migne, xxiii.).In Osee (Migne, xxv.).Eusebii Cbronicon (Migne, xxvii.).

Johannes Diaconus Vita S. Gregorii (Migne, Ixxv.).Josepbus : Antiquitates Judaicse (Dindorf, Par. 1845).Justin (Elzevir, Amstelod. 1664).Leontius: Vita S. Johannis Eleemosynarii (Migne,

Ixxiii.).Libellus de regibus Saxonicis (Hinde's Symeon of

Durham, Surtees Soc. vol. 51, 1867).Lucas Tudensis : De Westergotbis (ed. 1633).Marianus Scotus: Cbronicon (Pistorius, Franc. 1601

and Migne, cxlvii.).Martyrologium Romanum (Antv. 1701).MS. apud Leland, Collectanea iii. (Hearne, 1770).Nennius (Mon. Hist. Brit.).Orosius : Historia (Migne, xxxi.).Osbern:

Vita S. Dunstani (Migne, cxxxvii.).Vita S. Elphegi (Migne, cxlix.).Vita S. Odonis (Migne, cxxxiii.).

Passio SS. Ethelberti et Etbelredi (ap. Simeon. Dunelm.Mon. Hist. Brit.).

Paulinus: Vita S. Ambrosii (Migne, xiv.).Paulus Diaconus : De gestis Longobardorum (Migne,

xcv.).Petrus Comestor:

Historia Scholastica (Migne, cxcviii.).Historia Evangelica (Migne, cxcviii.).

1 The first two references to thistreatise, pp. 97, 109, were takenfrom the Cologne edition, J617,

where it is called " De vita et" morte sanctorum,"

XXXVlll PREFACE.

authorities.

Alphabet:- Pilati Epistola ad Tiberium (Fabricius, Cod. Apoc.£ecl!f Novi Testament!).piler's Privilegium Eadmundi regis (Monasticon, iii. p. 137).

Ralph, de Diceto: Abbreviations Chronicorum (MS.13 Reg. E. vi.,1 and Twysden's x. Scriptores).

Robert de Monte : Annales (Migne, clx.).Ruffinus : Historia Ecclesiastica (Veronee, 1745).Sigebert of Gembloux: Chronicon (Migne, clx.).Simeon of Durham:

Annales (Mon. Hist. Brit.).Historiee recapitulatio (Hinde, Surt. Soc. vol.

51.)Historia Dunelmensis Ecclesise (Twysden's x.

Scriptores).De Archiepiscopis Eboracensibus (Hinde, Surt.

Soc. vol. 51).Ursinus: Yita S. Leodegarii (Migne, xcvl).Vita S. Neoti (Whitaker, Lond. 1809.)Vita Offse II. (Wats, in the same volume with Matthew

Paris's History).Vita S. Oswini (Raine, Surtees Soc. 1838).Vitee Pontificum (Anastasius, Migne, cxxvii. cxxviii).Vulgate, the, especially the two books of Maccabees.William of S. Alban's : Vita S. Albani (Acta Sancto-

rum, June 22).William of Jumieges: Historia Northmannorum

(Migne, cxlix.),William of Malmesbury:

Gesta regum (Hardy, Eng. Hist. Soc.).Gesta Pontificum (Hamilton, in the present

series).2

1 This MS. was formerly in thelibrary at S. Alban's. See Madden'sPreface to the Historia Anglorum,i. p. xii. note 2.

2 In the additions introduced by

Paris into the compilation, there areextracts from Sibyllinorum V.er-borum Interpretatio (Migne, xc.) ;Eabanus Maurus, De vita beataeMarise Magdalene (Migne, cxii.).

PREFACE. XXXIX

I proceed to speak of the character of the compilation, Characterand of the way in which the compiler has used his h(-la

authorities. tion.In the first place, the scribe who wrote the Corpus Errors of

MS. was a very illiterate and careless one : thus to give th,e scnVje

f. . . of thesome specimens out of many instances of careless writing Corpusor blundering, we find mortalibus for moralibus (p. 1), S?lstl

alterra for altera (p. 4), tarctarent for tractarent (p.23), aratur for aratra (p. 55), omnibus for oneribus(p. 64), juventute for vivente (p. 75), conso for tonsor(p. 86), cam for causa, (from not understanding cd, ib.),rubes for urbes (p. 92), rie for ne (p. 95), in terrumfor interim (p. 100), juvene for Vienne (p. 107), curri-bus for cruribus (p. 109), ecclesia for esca (p. 130),spem for specie (from not understanding sp?, p. 164),unum for u?icfe (from not understanding uw, pp. 267,277), c^e for Dei (p. 287), regnavit for generavit (ib.),seculis for sceleris (p. 289), martyr for mater (fromnot understanding mr, p. 302), fofensi for Rofensi(p. 333), uecciam for necessaria (p. 336), sermonibus forseditionibus (p. 337), -ipse for tempore (ib.), urce forwece (p. 342), we-ws for %em (p. 372), £ofc> for octo(p. 374), cfe populi et latores for e£ populi delatores(p. 397), sepulture ut dere for talionem reddere, the eyeof the scribe being caught by the first two words a linebefore (p. 399), optas for opfrzs (p. 406), ut eldun forMelduni (p. 417), ecce for cefere (cece, p. 436), matremfor martem (p. 442), regionibus for regibus (ib.), coroni-bns for cogonibus (p. 476), Orencestriam for Cirences-triam (p. 502), cunctis for cuneis (p. 504), animo forcmm> (p. 512), parentes for parcentes (p. 514), a& for cwi(p. 519), u&^ for wr (from not understanding u, p. 532.)The proper names are frequently grievously mangled, forinstance, Vesomedius for Mesomedius (p. 124), Hostenusfor Bostrenus (p. 170), &c.

Nor was the rubricator, who writes in a differenthand, one of the regular St. Alban's type, better than

xl PREFACE.

Errors of the scribe ; among many instances of carelessness andthe rubri- . , „ ,, , , ,cator of ignorance, the following may be selected.the Corpus p. 95. Direcci is given in the heading, apparentlyChristiMS. „ r,. . * &' ff J

lor d^rect^o.p. 130. The heading to the year A.I). 188, Eleutherii

constitutum appears in the Corpus MS. Eleutherius con-stituitur.

p. 145. Domit'ianus is given instead of Dioclitianus.p. 146. A heading belonging to the year A.D. 291 is

prefixed to A.D. 290, with which it has nothing to do.p. 372. The rubric belonging to A.D. 818 is prefixed

to A.D. 822.p. 381. The heading has " De morte Bernulfi regis"

for Bertulfi, though the name is given correctly in thetext immediately below.

p. 396. " De nuntio Inguar ad regem Eadmundo" misso " for Eadmundum.

p. 452. The rubrieatorgives^ii for fratris ; in p. 453,dimiserint for diviserint; in p. 465, Wigomiensem forWigorniam.

p. 479. The heading to the year A.D. 999 is " De" Cantie depopulatione." The rubricator, in writingthe heading to the next year, " Rex Ethelredus . . ."began the former over again, and actually wrote " De" Cantie fredus."

p. 481. A.D. 1006. For the heading to this yearthe rubricator has repeated that to the following year.He has done similarly in p. 491 and p. 498.

p. 523. A.D. 1053. The heading to the chapter whichmentions the death of Rhys, brother of Griffith, is, " Quod" Griffinus frater regis Walensium perimitur/' althoughthe chapter begins " Frater Griffini, &c."

p. 529. The rubricator has pads for pactis in theheading.

These errors are important as proving that the authorcould not have been the rubricator, and I think they arequite conclusive against the idea which has been enter-

PREFACE. xli

tained that Matthew Paris himself was the rubricator.Some of the above blunders it is impossible to believethat he could have committed.1

As to the compilation itself, it is evident that the Manner incompiler followed no fixed law in the way he culled his whl(*the

„ . . . , compiler" flores ; in most cases, especially in the earlier portion, used hishe follows his authorities word for word; sometimes, authonties-however, especially in the case of Peter Comestor, hegives merely an abridgment. On the other hand, hefrequently enlarges and embellishes what he has beforehim, introducing rhetorical flourishes or epithets merelyfor the sake of doing so.2 He seems to consider all hisauthorities of equal value, and all the events told, whe-ther legendary or historical, of equal interest. Sentencesare sometimes made up out of Geoffrey of Monmouth andBede as if of equal authority. The authorities quotedby name are Trogus Pompeius (i.e. Justin), p. 89, Bedefrequently, Geoffrey of Monmouth as the author of theHistoria Britonum, pp. 149, 308, and by name in p. 310,the Life of S. German (probably that by Constantius),p. 191, the Anglo-Saxon Chronicles as Cronica Anglo-rum.3 The compiler had some knowledge of Latinpoetry, as we have Lucan quoted several times, once(p. 59) wrongly, Juvenal in p. 106, Claudian, p. 175, Heoccasionally introduces verse himself, pp. 351, 537. Hemakes no attempt to correct wrong quotations in his

1 I sincerely hope that what hasbeen said above will prevent theearly portion of this compilationbeing ever quoted again as " Mat-" thew of Westminster;" or thatpersonage and Wendover beingquoted for the same statement asindependent authorities. The pro-per name for the book would be the" St. Alban's compilation." Seewhat Sir F. Madden says on thispoint, Hist. Anglor. i. p. xxviii.note 10. As to the question whether

" Matthew of Westminster " was areal person, see what I said above,p. xxi, note 2.

2 These sometimes in the case ofa favourite expression are repeatedin the same language; see an in-stance pointed out in the note 3 top. 220, where an expression is usedfor the third time.

3 Farther on, under the year1128, Hugo of S. Victor is men-tioned by name.

xlii PREFACE.

Manner in authorities; for instance, the wrong citation of thecompiler prophet Habakkuk is left as he found it in Peter Co-used his mestor (p. 80). He affixes dates to the stories he ex-

' tracts from Geoffrey of Monmouth and the legends hecopies out of William of Malmesbury quite as readily ashe copies the dates from Sigebert or Florence.

Sometimes he alters the expressions of his authoritiesto suit his own time; thus, in p. 323, A.D. 711, wherehe is copying Bede, he alters Bede's usque hodie intoad obitum Bedce. The dates of events copied are occa-sionally altered, apparently with no other reason thanthat he may have something to insert in a year whichwould otherwise have been blank. See, for instance, theextracts from Sigebert of Gembloux, p. 230. There arealso endeavours at times to make the fabulous storiesmore probable by altering the names given in them,which would be inconsistent with the dates to whichthey are assigned. Thus in p. 239, in an extract aboutking Arthur from Geoffrey of Monmouth, the name ofthe Pope is altered, that the story might be possible tohave taken place under the year to which the compilerhas affixed it.

In the later portion of the compilation, that is after itis nearly confined to English history, the author mixesup the English authorities used in a very curious man-ner, patching together the accounts given by Florence,Huntingdon, and Malmesbury so as to be often veryconfusing. A date or a word is sometimes inserted fromone authority, while another is being verbally copied.1

He must have compiled his chronicle with many ofhis sources immediately before him. Sometimes he

1 See a curious instance in p. 390.Simeon's account of the battle inwhich Osbryht and Mlla fell isbeing copied; but the compiler in-serts in die Palmarum from the His-toria de S. Cuthberto. See also p.446, note *, p. 480, notel. In p. 421

" caput regni" as a description ofLondon is introduced from Malmes-bury, while Florence and Hunting-don are being copied ; in p. 439 theword supparum (camisiam) fromWilliam of Jumieges is inserted inan extract from Malmesbury.

PREFACE. xliii

tries to reconcile discrepancies by minute alterations, Manner inbut more frequently he is not in the least deterred by c^the

finding contrary accounts of the same transaction in his used hisdifferent authorities, and simply copies both. In the authorities-earlier portion there is ample evidence that Justin,Orosius, and Josephus 1 were known to him, and in thelibrary of the monastery ready to his hands ; but heprefers in most cases to take Roman and Jewish historyfrom the Historia Miscella and Hugo of S. Victor, evenwhen they are manifestly copied from the above writers.

The above list of authorities used is especially inter-esting, as showing what probably was the extent of thehistorical library of St. Alban's at the time Roger ofWendover and Matthew Paris were writing, viz., theearlier portion of the 13th century, and the books whichwere open to them. It is valuable also, as showing howlittle there is that we have not at present. In the listwhich follows (pp. Ivi-lxxiii) of the compiler's ownadditions, if we take away what are evidently his owninventions or enlargements for the sake of fancied im-provements, it will be seen how little there is left ofwhich the source cannot be identified with absolutecertainty. The recent publication of the "Libellus de" regibus Saxonicis " in Mr. Hinde's very valuableedition of Symeon of Durham (Siirtees Society, vol. 51,1867), has shown what is the authority for several factswhich were before supposed to be only known throughthis compilation. The author must, however, have hadaccess to certain Annals of Northumbria, which are nolonger in existence, and I think that the frequentmention of Kent points to some similar annals of thatpart of the kingdom which have been lost. If to thesewe add one or two saints' lives, and the Acta S. Silvestri,I think we possess all his other authorities. The list

1 The MS. of Josephus, whichwas probably that used in S. Alban's,is now in the British Museum, MSS.

Eeg. 13 D. vi., vii. See Madden,Preface to the Historia Anglorum,i. p. xii. note 2.

xliv PREFACE.

of his introductions, in which I have not consciouslyomitted anything of importance, will enable the readerto judge of this for himself.

Character Of what are certainly the author's own introductions,compiler's ^e mos^ characteristic are the explanations of Englishown intro- names, which he continually inserts while copying his

uc ions. autkority closely,1 and the characters he gives of thevarious bishops or abbats, whose succession or death hehas occasion to mention ; thus he says of James, bishopof Nisibis, that he " in Ecclesia clarissime refulsit"(p. 162), while in the next page he calls him "vir" in scripturis humanis et divinis eloquentissimus;"Ecgberht, archbishop of York, is " in divina scientia vir" ad plenum eruditus" (p. 338) ; archbishop Bregwine," vir prudens et in litterali scientia eruditus" (p. 344) ;j^Ethelheage, bishop of Sherborne, is " vir in rebus eccle-" siasticis eruditus" (p. 402). In p. 459, A.D. 954,Florence's " vir reverendus" of archbishop Oskytel, isexpanded into " vir bonus et in rebus divinis ad plenum" eruditus." ^Elf heah is called " vir litteratus et mori-" bus ornatus," p. 472. These appear to be introducedmerely according to the writer's fancy.

His errors. His errors, though in most cases proceeding frompure carelessness, are sometimes more elaborate, andoccasioned by ignorance of the language in which hisoriginal is written; this is especially the case in theinstances (not very many) in which the Anglo-Saxonchronicle is used. Anglo-Saxon words are mistaken forproper names, the system of numeration in Anglo-Saxonis not understood, and corruptions are caused by theeye catching sight of an expression in a language withwhich the compiler was not familiar. The way in whichthe chronicle is used gives the idea that the compiler didnot understand Anglo-Saxon, but consulted it for genea-

1 A curious instance of alterationfrom this cause may be seen inp. 408 (A.D. 875), where Florence's

Stratcluttenses is changed intoWalenses.

PREFACE. xlv

logies and proper names.1 This ignorance of the languageof his authorities is sometimes displayed even in thecase of Latin; one very curious instance may be seenin p. 376, where the account of Ecgberht's victory overthe Danes, in A.D. 835, is copied from Huntingdon.Huntingdon speaks of him as " secunda usus fortuna/'and this the compiler has interpreted as meaning" being victorious on a second occasion/' and has actuallyintroduced an account of a second victory in A.D. 836,which had no existence but in his own imagination.

He oftener abridges than enlarges,2 but he is fond of Characterintroducing clauses or explanations which illustrate oramplify his authorities ; thus, while copying Geoffrey'saccount of Brutus killing his father, he inserts the words" patrem pro bestia" (p. 16), and shortly afterwardsPandrasus is directed by Brutus to be kept " reverenter "(p. 18). His extracts are made generally with little carefor accuracy, and he occasionally gives two differing ac-counts from two of his different authorities 3 of the sameevent; while sometimes he has repeated a notice of anevent from the same authority in different language.4

He occasionally uses the first person intentionally5; buton more than one occasion he uses it when merely copiedfrom his authority.6 One very curious instance may be

1 See pp. 296, 309, 402, 437. Inp. 384 is a blunder over an Anglo-Saxon word in JEthelwulf 's charter.From an extract in p. 437 (A.D.902) it is clear that the Peter-borough chronicle was that usedby the compiler.

2 On the other hand the usualstories of Godwin e and Harold arefilled up and exaggerated.

3 See p. 272, where, through anerror of Malmesbury, Cwithelm iscalled the brother of Cynegils, in-stead of his son, though shortlybefore, in copying Huntingdon, the

compiler had correctly called himhis son.

4 See pp. 336, 337, where theordination of Frithebert to Hexhamis repeated twice from Simeon ofDurham.

5 See pp. 344, 421,442, 536.6 In p. 306, while copying Bede,

he leaves his first person unaltered ;so also in an extract from Hunting-don, p. 509. In p. 364, where, inquoting what Alcuin says as givenby Malmesbury, he uses the firstperson, without giving any hint asto who is speaking.

d

PREFACE.

seen in p. 884, whore lie uses nostrw in speaking of themonastery of Malmesbury, showing he must have copiedWilliam of Malmesbury's statement without thinkingabout it. There is evidently frequently an intention ofrounding a sentence, or completing any statement hethinks unfinished ; thus, in mentioning the succession ofbishops from one of his authorities, he not unfrequentlyinserts the mention of the deaths of their predecessors.Sometimes, however, he alters apparently only for thesake of altering; thus, Geoffrey's "flevit amare qusesivit-" que " is altered to " cum lachrymis qusesivit" (p. 32);the same writer's " cum solis navibus" is changed to" nudis corporibus " (p. 235) ; where Florence has " in" septimana hebdomada post Pascha," he alters it to " in-" stante sancta solemnitate Pentecostes " (p. 412) ; whereSimeon has " xxxvii. dies," it is altered to " mensem "(p. 415) ; where Huntingdon says "non sine mirabili" exercituum ruina fugam dedignans," he alters it to" per fugam non declinans ruinam" (p. 341); whereMalmesbury has, " elementis Anglicis," he gives instead," Anglicis et aureis litteris," p. 372, &c.

Errors of I proceed to point out the chief errors and deviationsthe com- from ^ne original sources.

p. 1. In the prologue, taken, as has already beenstated, chiefly from Robert de Monte, in contrastingJacob's simplicity and Esau's craft, the author, appa-rently not thinking simplicity a just characteristic ofJacob, substitutes Job, though Esau is left.1

p. 2. In the account of the creation of man., whereAdo is literally copied, the words " in agro Damascene "are introduced from Peter Comestor.

p. 23. In speaking of the death of Brutus, by a par-tial change of the construction, the sentence is madeungrammatical. See note 2.

1 It is curious that in the pi-ologue to the ITistoria Anglorum, Jacob isleft, i. 4 (ed. Madden).

PREFACE. xlvii

p. 56. In this account of the kings of Persia, which is Errors ofmade up from several sources, some of the passages being * y® ™m"certainly taken from Justin, what Justin says of Arta-xerxes Mnemon is here used of Artaxerxes Longimanus.

p. 63. Alexander is said to have met his end " cum" a Babilonia reversus fuisset," though immediatelyafterwards the words " in eadem urbe" occur as theplace of his death. Here Hugo, the authority, is delibe-rately altered for the worse, as he has " Babiloniam"correctly.

p, 64. In the account of Heliodorus's aggression onthe Temple, which is taken directly from the Book ofMaccabees, the avenger, instead of being the " terribilis" sessor" on the horse, is the horse himself, "equus" terribilis."

p. 70. In the extract from Geoffrey of Monmouthregin is given for regni, and made into a proper name.

p. 91. Livy is described as " Ortensis." I have oifereda conjecture as to the origin of this blunder in the noteon the passage, supposing that the compiler had theHistoria Miscella before him, while he was also copyingS. Jerome's chronicle.

p. 107. AD. 60. Agrippina is called Nero's wife>instead of his mother.

p. 108. AD. 62. In the account of the martyrdom ofS. James from S. Jerome's chronicle, the words perticafullonis are introduced from Hugo of S. Victor.

p. 108. A.D. 65. Lucretius is put in place of Lu-canus: and an addition to Ado's account is given aboutSeneca, here called Lucan.

P. 113. A.D. 73. " De morte Arviragi regis." Thischapter, taken from Geoffrey of Monmouth, is a repeti-tion of the entry for the year A.D. 56. (p. 107.)

p. 124. A.D. 145. By joining together two differentwords of expression the sense is spoilt.

p. 124. AD. 149. S. Papirus is called episcopusinstead of diaconus.

d 2

xlviii PREFACE.

Errors of p IQ^ j± .D. 350. The compiler not seeing that bypiler. Roma Ado here means New Rome, i. e. Constantinople,

has made Constantine bring the relicks of SS. Andrewand Luke from, instead of to, Constantinople.

p. 167. A.D. 366. Here is a curious instance ofcareless copying. Ado says that Jovinian reigned " uno" anno, vel ut verius, octo mensibus." Our compileralters this to " uno anno et octo mensibus."

p. 171. A.D. 389. To an extract from Ado, an ac-count of S. Ambrose's consecration from Paulinus's life ofS. Ambrose is added, though it had been mentioned fromAdo several years before, A.D. 377 (p. 169).

p. 176. A.D. 406. In the same paragraph are twoentries respecting S. Chrysostom. He is called JohannesCrisostomus in. the first, and Johannes Constantinopoli-tanus in the second. The compiler who took the firstfrom Sigebert and the second from Ado, evidently hadno idea that the two entries related to the same person.So again, —

p. 179. Sigebert is followed in calling the first kingof the Franks Pharamund, though in p. 170 Ado hadbeen followed in calling him Priam.

p. 191. In a sentence, which is wholly the compiler's,he quotes Bede as giving the date of the death ofS. German. Bede is speaking of Valentinian.

p. 195. Inermi is given for inermes ; and so inp. 222, grandi for grandes.

p. 248. A.D. 571. There is a confusion about thePaschal cycle.

p. 249. A.D. 580. Huntingdon says that Cutha,in the 12th year of Ceawlin, took Bedford and othercastles ; the compiler omits all mention of Cutha, andsays that Ceawlin took them.

p. 287. A.D. 651. Oidilwald, king of Deira, is madeson of Eanflsed, in consequence of the compiler joiningtogether two sentences of Florence.

p. 314. A.D. 698. By endeavouring to change Sige-

PREFACE. xlix

bert's construction, the compiler represents Tiberius III. Errors of(Apsimar) as being imprisoned instead of Leontius. piier

C°m~p. 319. By carelessly copying Bede, the compiler

represents him as ordained priest by Benedict Biscop,while Bede especially says he was ordained by Ceolfrid.

p. 324. A.D. 712. A list of the bishops of Worcester,given by Malmesbury, ends with the words " Dunstanus," Oswaldus, Eldulfus, quorum tres ultimi archiepiscopi" fuerunt." The compiler in copying this rememberedthat Dunstan was archbishop of Canterbury, and rushedto the conclusion that the other two were so also, andinserted Cantuarienses before fuerunt.

p. 331. A.D. 727. Ini's queen is called Sexburga.p. 337. Through blundering over Huntingdon, Ceolwlf

is said to have died in A.D. 739. There is also an errorin the genealogy given.

p. 342. A.D. 756. Here is a curious blunder, fromthe compiler's ignorance of Anglo-Saxon. He is copyingHuntingdon's account of Sigebert's death by a swine-herd (porcarius) ; but turning to the Chronicles, he seesthe words an rpan, which he mistakes for a proper name,and calls the porcarius " Ansuan/'

p. 344. A.D. 762. In copying Florence, he has madeEadberht follow instead of precede ^Ethelberht II. inKent.

p. 344. A.D. 765. Pope Adrian I. is incorrectly men-tioned under this year, though his accession is correctlygiven afterwards under A.D. 772.

p. 347. A.D. 773. Alchred of Northumbria is saidto have died this year, instead of being expelled. Thereis another confusion (Ethelredus for Alcredus) respectingthe kings of Northumbria, pointed out in the note toA.D. 780, p. 350.

p. 35 J. The succession of the bishops of Sherbornefrom the MS. A. of Florence of Worcester is placed inthis year (784) evidently at random.

1 PREFACE.

Errors of p. 352. A.D. 787. The error respecting the bishopspiler.°m~ °f Dorchester is pointed out in the note2.

p. 353. By carelessness in joining together two sen-tences of Florence, Osred is called the " trinepos " of Ida,instead of Alchred.

p. 362. A.D. 795. By joining together the accountsof two quite different years (770 and 795) given bySigebert, the acts of Constantine V. are attributed toConstantine VI.

p. 364. " JEthelhardo legationem graviter fungente."Malmesbury, from whom this is taken, has " amminis-" trante ;" the compiler alters it to " fungente," andforgets to change the case of legationem.

pp. 369, 370. A.D., 803. The successions of the bishopsof London and Rochester are inserted at random.

p. 371. A.D. 815. Louis I. is said to have beencrowned by P. Leo III., instead of by his successorP. Stephen IV.

p. 376. A.D. 834. Among those who fell in Ecgberht'sbattle with the Danes, Sighelm, bishop of Sherborne, isintroduced, who did not die till a century afterwards.The name seems to have been carelessly altered fromHuntingdon, and the see inserted without any thoughtof the date. Of the curious blunder arising from thecompiler's not understanding the meaning of secunda, Ihave already spoken (p. xlv).

p. 377. A.D. 837. ^thelstan, son of ^Ethelwulf, issaid to have been illegitimate, probably through a con-fusion with the great ^Ethelstan, the story of whose birth,as given by Malmesbury, was known to the compiler.

p. 378. A.D. 838. The construction is altered anda solecism produced by the attempt at varying it.

p. 379. A.D. 846. -^thelstan, king of Kent, is calledepiscopus, probably through mere carelessness.

p. 384. A.D. 854. In ^Ethelwulfs charter the A.-S.word pice-hnsebenne is corrupted into wintereden.

PREFACE. H

p. 386. A.D. 856. Here Lothaire seems to be mis- Errors oftaken for Louis II., and Charles, king of Provence, sonof Lothaire, for Charles the Bald. The error arises froma careless looking at Malmesbury, ii. p. 157.

p. 401. AD. 870. The death of Weremund, bishopof Dunwich,, is inserted at random.

p. 402. A.D. 871. Here is an instance of an errorarising from the compiler's habit of turning over theA.-S. Chronicle in search for proper names. At thebattle of Ashdown, Florence, who is here literally fol-lowed, states that one only of the two pagan kings fell,adding immediately afterwards that this was Bacgseg.The compiler, looking into the Chronicle for the name,found mention of two, Bacgseg and Haldene, and thenaltered Florence's text to state that both were slain.Under the year 878 (p. 410), where he is copying Simeonof Durham, he mentions Haldene, having entirely for-gotten the previous mention of his death.

p. 403. In the genealogy of Alfred, which is chieflyfrom Florence, Gewis or Gegwis is supposed to be awoman by the compiler, and reginai added after thename. On the other hand, p. 405, in the list of Alfred'schildren (also from Florence), ^Elfthryth is turned intoa son, Alfredus.

p. 407. In the account of the scholars encouraged byAlfred (from Florence), ^Ethelstan and Werwulf (herecalled Werebert), Alfred's chaplains, are turned intobishops, and sees invented for them. This is probablyfrom a confusion with Werenbert, who was bishop ofLeicester in 802.

p. 414. A.D. 879. In the mention of Alfred's foun-dation of Shaftesbury, the compiler adds that Algiva,queen of Edmund, afterwards constructed a nunnerythere. Edmund's queen was buried there, but Alfred'sdaughter was the abbess of Shaftesbury, and these twohave been confused. See the note on the passage. The

Hv PEEFACE.

Errors of tion of the sentence introduced " cujus dextra manus "piler. f°r " dextrsD manus," but forgot the verb now rendered

necessary at the end of the sentence.p. 481. A.D. 1006. Here, although Florence, the

authority followed, gives correctly the name of thearchbishop who died, our compiler has gone out of hisway to introduce an error from Malmesbury. HavingMalinesbury's Gesta Pontificum before him, and wishingto give the succession in the see of Winchester thusmade vacant by the promotion of ^Elfheah, he confuseshim with an earlier bishop of the name, though againFlorence is perfectly correct.

p. 482. A.D. 1009. There is a confusion betweenthe bishops of Selsey and Sherborne.

p. 497. A.D. 1016. In the list of those who fell atAssandun, Florence describes Ulkytel as " East Anglorum" dux," and goes on " thelwardus dux, films ducis" East Anglorum Athelwini Dei amici." This is alteredinto " Usketellus et films ejus Ethelwoldus, et Dei•" amicus Ethelwinus." Just before is a curious instanceof the way in which Henry of Huntingdon's words aredovetailed into a paragraph of Florence of Worcester.

p. 500. A.D. 1017. Here is a curious example of ablunder and its consequences. In copying Malmesbury'saccount of Cnut's fourfold division of England, the com-piler states that Mercia was given Eorico, evidently amere error of transcript for Eadrico. Knowing thatEadric was earl of Mercia, he came to the conclusionthat this Eoric had been violently put into his place,,and represents him as going to Cnut to complain, andthus bringing about his death, which is described inMalmesbury's words, though he gives the story fromHuntingdon immediately afterwards. He was probablyled to this by Malmesbury expressly declaring his igno-rance of the cause of the quarrel.

So in the following paragraph (p. 501), having intro-duced an error from Malmesbury into Florence's ac-

PREFACE. lv

count of the sons of Edmund Ironside (Eadwinum for Errors ofEadmundum), and knowing that there was an Ead-1^°°m~mundus somehow connected with them, he introducesan Eadmundus as a brother of Eadgar ^Etheling.

p. 502. The year when Wulstan, who held the seesof York and Worcester together, resigned the latter, isgiven as the date of his death.

p. 504. A.D. 1022. The alteration of Eadgar intoEdward the elder, as the king whose laws were esta-blished by Cnut, is probably due to what Malinesburysays.

p. 513. A.D. 1040. Greater care was evidently takenby the compiler in this portion of his work than in theearlier. Thus, in the mention of Harthaqnut's corona-tion, he has introduced from Diceto the statement thatthe king was crowned by the archbishop of Canterbury,and has given the right archbishop (Eadsige) instead of./Ethelnoth, whom Diceto erroneously mentions as theconsecrator. Another proof of the greater care used heremay be seen in the way in which Florence's attempt tocombine the two stories respecting the indignity withwhich Harold's body was treated is avoided, by thecompiler's omitting " in gronnam proicere." Flor., p.599 E.

p. 516. A.D. 1042. The Dane at whose wedding-feast Harthacnut died is called Cnuto instead of Tovius(Tofig).

p. 519. A.D. 1051. In speaking of Danegeld, thenumber of years (38) during which Florence mentionsthat it had existed, is turned into the number of thousandpounds to which it had amounted!

p. 524. A.D. 1055. Bishop Hermann, is said to havewished to change the seat of his bishoprick from Rams-bury to Salisbury, instead of to Malmesbury, as Florence,who is here copied, says. This probably arises from thecompiler's knowing from William of Malmesbury thatthe see was afterwards removed to Salisbury. It does

Ivi PREFACE.

Errors of not, however, save him from the inconsistency withC°m" n the next page he copies Malmesbury inpiler

Additionsof thecompiler.

stating that bishop Hermann did change the seat of hisdiocese.

p. 525. A.D. 1056. Here the character given byFlorence to earl Odda is curiously transferred in pre-cisely the same words to Harold's chaplain, Leovegar.

p. 529. A.D. 1059. The count of Ponthieu is calledGodwinus instead of Guido.

I come next to speak of the matter which is due tothe compiler himself.

The following table gives all the additions of anyimportance which he has introduced from his own fancy,or which he has derived from some source not now inexistence, or which I have been unable to identify:—

p. 2. The conclusion of the Prologue.p. 11. There is an addition to the extract from

Orosius about the condition of the Israelites in thewilderness.

pp. 53, 54. An addition respecting Cyrus.p. 58. " alii Thraciam " is added to Justin's account

of the countries ravaged by the Gauls.p. 59. A line said to be from Lucan, but not so, re-

specting " Brennius," is introduced into the middle of along extract from Geoffrey of Monmouth.

p. 63. The mention of Antiochus as son of Seleucus.p. 77. The Linea Salvatoris is the compiler's own.p. 81. The reflections on the time of our Lord's

Nativity.p. 89. A.D. 9. The mention of the chronicle of

Trogus Pompeius. Diceto has under this year " Trogus" Pompeius scribit hue usque," but our compiler is verymuch fuller.

p. 92. A.D. 18. The account of Ovid, though partiallyfrom S. Jerome's Eusebius, is enlarged from some othersource which I cannot identify.

PREFACE. Ivii

p. 95. A.D. 32. The whole of this entry is the com- Additions.,r , J ' of the

piler S. compiler.p. 108. A.D. 65. The details of the death of Seneca,

here called Lucanus instead of Lucius.p. 114. A.D. 79. The account of S. John.p. 117. A.D. 96. atque Nigasius is added to "Dio-

" nisius cum sociis suis," which is from Diceto.p. 130. A.D. 187. The account of king Lucius's

confirmation of his gifts to churches and churchmen,and of his making churches and cemeteries places ofsanctuary.

p. 136. A.D. 227. The martyrdoms under Alexander.This is written, as also the next year, in the S. Alban'shand.

p. 138. A.D. 245. The emperor Philip remained aChristian to the end of his life.

p. 140. A.D. 252. The account of Origen.p. 155. A.D. 309. Death of S. Nicholas of Myra.p. 155. A.D. 310. Succession of Constantine to

Galerius.p. 156. A.D. 314. Origin of the name Warlamecestre

or Watlingecestre for S. Alban's.p. 157. A.D. 316. Account of S. Silvester.p. 160. A.D. 325. The quotation from Zechariah is

introduced.p. 162. A.D. 340. Deaths of Constantine and Silvester.p. 164. A.D. 352. Addition to the account of the

Anthropomorphites.p. 167. A.D. 365. Julian's death attributed to Mer-

eurius.p. 174. A.D. 398. Division of the empire between

Arcadius and Honoringp. 175. A.D. 400. Claudian quoted about Ruffinus.p. 175. A.D. 402. Addition to the account of the

heresy of Eunomius.p. 181. A.D. 434. The cessation this year of the

tribute paid by the Britons to the Romans.

Iviii PREFACE.

Additionsof thecompiler.

p. 181. A.D. 435. Character of Gwithelm, archbishopof London.

p. 187. A.D. 447. Addition to the account of theinvitation of the Saxons by Vortigern.

p. 191. A.D. 450. Mention of the biography anddeath of S. German.

p. 196. A.D. 462. The account of the ravages ofthe Saxons, though partly made up from Bede andGeoffrey, is the compiler's. The mention of the monksflying with their relicks is curious.

p. 218. A.D. 476. Eegulations of pope Hilary.p. 218. A.D. 477. Explanation of the name Cyme-

nesoara.p. 220.

the Don.p. 221.

Kent.p. 225.p. 225.

to reign.p. 226.

Constantinople.p. 228. A.D. 498.

standard.p. 231. A.D. 511.p. 232. A.D. 514.

west side of Britain.p. 232. A.D. 514.

Chichester.p. 233. A.D. 515.p. 233. A.D. 516.p. 235. A.D. 519.

the exile of Boethius.p. 242. A.D. 541.

mean Glastonbury.p. 242. A.D. 542.

being alive.

A.D. 489. Defeat and death of Hengist at

A.D. 489. Time during which Hengist held

A.D. 492.A.D. 493.

Occupation of Sussex byDate at which Anastasius began

A.D, 495. Character of Acacius, bishop of

Custom of using a dragon for a

Kavages of the Saxons in Britain.Stuph and Wihtgar land on the

Explanation of the name of

Regulations of pope Felix IV.The S. Alban's fountain.Pavia mentioned as the place of

The isle of Avallon explained to

Mention of the fable of Arthur's

PREFACE. Hx

p. 243. A.D. 545. Length of the reign of Aurelius Additionsr* of theConan. compiler.

p. 246. A.D. 560. While copying Huntingdon as toyEthelberht's date, he speaks of the opinions of others(i.e., the A.-S. Chron. and Florence) as being moreprobable.

p. 248. A.D. 571. Completion of the Paschal cycle.p. 250. A.D. 585. The eight kingdoms of England.p. 251. A.D. 586. Considerable additions to Geof-

frey's account of the sufferings of the Britons whenforced to fly into Wales, and of the time during whichthey lasted.

p. 251. A.D. 586. Account of the three provincesin which the Britons settled.

p. 252. A.D. 586. Description of the Welsh, and oftheir hatred of the English, and of the character of thecountry.

p. 252. A.D. 586. Destruction of the church ofS. Alban, in which the same words are used as occurin the Life of Ofia.

p. 252. A.D. 586. List of the kings at this time inEngland.

p. 253. A.D. 586. Britain now called England.p. 253. A.D. 587. Length of the reign of Sledda,

king of the East Saxons.p. 253. A.D. 588. Length of the reign of Wibba of

Mercia.p. 254. A.D. 590. On Cyssa's death the kingdom of

Sussex falls to Ceawlin.p. 255. AD. 594. Length of the reign of Ceorl,

king of Mercia.p. 260. A.D. 604. The dignity of London transferred

to Canterbury.p. 262. A.D. 605. Additions to the account of Trajan

by John the Deacon.p. 263. A.D. 610. Contemporary kings.p. 267. A.D. 616. Return of Eadbald to the unity

Ix PREFACE.

Additions of the church, apparently introduced to finish theof the sentence.

p. 267. A.D. 617. Reception of Mellitus and Justuson their return to Britain by Eadbald.

p. 268. A.D. 618. The Holy Sepulchre inviolatewhen Jerusalem was taken by Chosroes.

p. 268. A.D. 620. Tears of Heraclius on restoringthe Cross.

p. 269. A.D. 621. Long vacancy of the see ofLondon after the death, of Mellitus.

p. 274. A.D. 628. Death of Cwichelm at " Quich-" elmeshlawe."

p. 276. A.D. 633. The three British kingdomsenumerated, the compiler remembering his own previousaddition on this subject, above p. 251, though he speakshere of Menevia instead of Cornubia.

p. 276. A.D. 633. Addition to the account of thedress, &c., of Brien as a pilgrim.

p. 280. A.D. 640. Expulsion of Eormenred by Ear-conberht, in Kent.

pp. 285-287. A.D. 651. Passion of S. Oswine, andhis burial. This is mentioned as being at Ingetlingum(i. e. Gilling), Tynemouth, a cell of S. Alban's.

p. 292. A.D. 661. ^Ethelwald is said to have been" anno regni sui quarto a prsefato Wlfhero subjugatus."

p. 292. A.D. 661. There is also an addition to Bede'saccount of S. Wilfrid's life at Ripon.

p. 294. A.D. 664. The vacancy of the see of Can-terbury, which Bede says was " non pauco teinpore," ismentioned as lasting four years.

p. 294. A.D. 664. " Oswii regis filius" is introducedafter Alfridus. There are some remarks on S. Wilfridand S. Chad introduced.

p. 294. A.D. 665. Mortality in England, and suicideof many in consequence.

p. 294. A.D. 666. Wine not included in the seriesof bishops of London.

PREFACE. Ixi

p. 296. A.D. 672. Reason for the expulsion of Sex- Additionsburh from Wessex. compiler.

p. 298. A.D. 675. Burial of Earconwald, bishop ofLondon, in St. Paul's.

p. 299. A.D. 676. Length of the reign of Centwine,king of Wessex.

p. 302. A.D. 680. Additions to Bede's account ofthe synod of Hsethfield.

p. 304. A.D. 681. Date of the translation of S.Benedict.

p. 308. A.D. 687. The ravages of Csedwalla andMul in Kent lasted for three years.

p. 311. AD. 692. The church of S. Martin, Dover,built by Withred and Suihard.

p. 313. A.D. 695. Explanation of who the Sub-Humbrian Mercians were.

p. 318. A.D. 703. Addition respecting S. BenedictBiscop's early life.

p. 320. A.D. 705. Offa induced by Cyneswyth togive up the world.

p. 327. A.D. 714. Addition to Felix's Life of S.Guthlac.

p. 329. A.D. 722. Statement that ^Ethelberhtreigned 17 years in Kent.

p. 330. A.D. 725. Mention of Bede's History.p. 330. A.D. 727. The English school at Rome

founded by Ini.p. 333. A.D. 730. Additions to Huntingdon's charac-

ter of Ceolwulf, king of Northumbria.p. 334. A.D. 734. Addition to Malmesbury's account

of Bede.p. 336. A.D. 734. Account of Bede's burial-place.p. 336. A.D. 734. The names of the sees of bishops

Wilfrid and Wastold introduced.p. 337. A.D. 740. Cuthbert receives the pall, and

consecrates Duni, bishop of Rochester.

Ixii PEEFACE.

Additions p. 338. A.D. 743. Character of Eegberht, archbishopofthe of Yorkcompiler. OI *orK-

p. 338. A.D. 745. The statement that eight bishopsof York had been, without the pall.

pp. 339, 340. A.D. 748. Additions to the accountof the miracle preventing the removal of S. Benedict'srelicks from Meury.

p. 340. A.D. 749. Length of the reign of thelberhtof Kent.

p. 340. A.D. 750. Bebba explained to be Barn-borough.

p. 344. A.D. 760. An eclipse of the moon on Aug. 1.This is an error, as there was no eclipse on that day ; thenearest took place at half-past 3 a.m. on Aug. 31. L'Artde verifier les dates, i. p. 66 (ed. 1783).

p. 344. A.D. 760. Character of archbishop Bregwine.p. 344. A.D. 762. Erroneous account of the succes-

sion of the kings of Kent.p. 344. A.D. 764. Here the compiler, speaking in

the first person, mentions his ignorance of the seat of thebishoprick of Lindsey.

p. 346. A.D. 769. Beornred is defined as " rex" Merciorum depositus."

p. 346. A.D. 770. Mention of falling stars.p. 350. A.D. 780. Alchred ended his life with

Kinoth, king of the Picts.p. 351. A.D. 786. Addition to Malmesbury's account

o f Cynehard. • . . « ' • >p. 354. A.D. 791. Wincanhalth, which Simeon men-

tions as the scene of the archbishop Eanbald's synod, ishere identified as Finchale.

p. 354. A.D. 792. Additions to the account of themurder of ./JEthelberht, king of the East Angles, which istaken from the life of Offa.

p. 356. A.D. 793. Explanation of the name Witerne.p. 357. A.D. 793. Account of S. Alban's shrine.

PREFACE. Ixiii

pp. 358, 359. AD. 793. Additions to the story of Additionsthe meadows bought by Offa in Flanders, and mention ofth®that these were consecrated and given by him for theuse of pilgrims.

p. 360. A.D. 793. Peter's pence explained to beRomscot.

p. 363. A.D. 796. Solar phenomenon, supposed bythe compiler to portend the deaths that took place soonafter. Length of the reign of Eardulf of Northumbria.

pp. 363, 364. A.D. 796. Account of Ecgfrith, OfiVsson, and his gifts to S. Alban's. Grief at his early death.

p. 366. A.D. 799. Simeon's account of pope Leo'sill treatment enlarged.

p. 367. A.D. 800. The churches in Hartness andTynemouth spoiled by the Danes.

p. 369. A.D. 802. Embellishments to the story ofEadburh.

p. 370. A.D. 805. Length of Wilfred's occupation ofthe see of Canterbury.

p. 370. AD. 808. Expulsion of Eardulf fromNorthumbria by JSlfwold.

p. 370. A.D. 809. Carnage by Ecgberht when hereduced Cornwall.

p. 370. A.D. 810. Death of ^Elfwold of Northumbria.p. 371. A.D. 813. Kesults of the councils held by

Charles the Great.p. 371. A.D. 814. Reasons for archbishop Wulfred

and bishop Wibert going to Rome.p. 371. A.D. 815. Erroneous statement that Louis I.

was crowned by pope Leo.p. 373. A.D. 821. Curious additions to the legend

of S. Kenelm.p. 373. A.D. 821. Deprivation of Ceolwulf.p. 373. A.D. 823. Length of Beornwulfs reign in

Mercia.p. 374. A.D. 828. Length of time of Wiglafs exile.

e 2

PREFACE.

Additions p. 375. A.D. 829. Northumbria ravaged by Ecgberht,compiler an(^ Eanred put under tribute.

p. 375. A.D. 830. Seduction of the Welsh byEcgberht.

p. 375. A.D. 831. The date of archbishop Wulsi'sdeath.

p. 376. A.D. 833. Meaning of the name Sheppey.p. 376. A.D. 833. Ravages of the Danes at Char-

mouth.p. 377. A.D. 837. Statement that yEthelstan, son of

^Ethelwulf, was not born in wedlock.p. 377. A.D. 838. Details of thelh elm's death.p. 378. A.D. 838. Additions to Huntingdon's account

of the Danish invasions.p. 379. A.D. 844. Expulsion of JEthelred of North-

umbria by Readwulf, and subsequent recovery of hiskingdom.

p. 380. A.D. 848. Succession and reign of Osberhtin Northumbria after ^Ethelred's death. An eclipse ofthe sun on Oct. 1. This is an error, as no eclipse tookplace then. L'Art de verifier les dates, i. p. 68.

p. 380. A.D. 849. Alfred's name is introduced.p. 380. A.D. 849. Explanation of the meaning of

Wihtgaresburih.p. 383. A.D. 854. Additions to the account of

./Ethelwulf 's charter.p. 384. A.D. 854. Alfred is said to be taken to Rome

in order that he might be taught in morals and religionby pope Leo III.

p. 385. A.D. 854. Reasons for the conspiracy againstjSfthelwulf, viz. Alfred's coronation at Rome, and Judith'sbeing styled and treated as Queen.

p. 386, A.D. 854. Additions about ^Ethelbald'sdivision of his kingdom.

p. 386. A.D. 855. Unwillingness of S. Edmundto accept the crown offered him.

PEEFACE.

p. 387. A.D. 859. Penitence of JSthelbald, and his Additionsdivorce from Judith. compeer.

p. 389. A.D. 862. Notice of Mfnth, bishop ofWinchester.

p. 389. A.D. 867. The Danes at York on A U SaintsDay.

p. 390. A.D. 867. Ecgberht, the Danish king ofNorthumbria, is styled genere Anglicus.

p. 390. A.D. 867. Prosperous battles of Eahlstan,bishop of Sherborn§, against the Danes.

p. 391. A.D. 868. Explanation of the meaning ofMuchel, a name given to Alfred's father-in-law. Eahl-swyth's name is introduced below.

p. 391. A.D. 870. Landing and ravages of the Danesin Scotland. Heroism of Ebba, abbess of Coldingham.

p. 392. A.D. 870. Destruction of monasteries by theDanes.

pp. 393-395. A.D. 870. Causes of the martyrdom ofS. Edmund. Story of Regnar Lodbrog.

p. 396. A.D. 870. The bishop, who is in Abbo only" unus ex suis episcopis," is here Humbert, bishop ofElmham.

pp. 397, 398. A.D. 870. Battle of Thetford andpassion of S. Edmund.

p. 399. A.D. 870. The Danes winter in East Angliaafter S. Edmund's murder.

p. 399. A.D. 870. Arrival of Guthrum and departureof Hinguar and Hubba.

p. 400. A.D. 870. Name of the place where S. Ed-mund's body was found.

p. 401. A.D. 870. Death of Weremund, bishop ofDunwich.

p. 402. A.D. 871. Succession and character of^Ethelheage, bishop of Sherborne.

p. 403. A.D. 871. ^Ethelred buried regio more.p. 404. A.D. 871. Explanation of the name seaf.

Ixvi PREFACE.

Additions p. 405. A.D. 871. Addition to the account of Alfred'softhe i i !compiler, boyhood. >

p. 407. A.D. 871. Peace bought from the Danes byBurhed of Mercia.

p. 407. A.D. 872. Reception of Ecgberht of North-umbria and archbishop Wulfhere by Burhed of Mercia.

p. 407. A.D. 873. Peace bought from the Danes bythe Mercians.

p. 409. A.D. 876. The Danes attack Wessex.p. 409. A.D. 876. Cause of the death of Ricsig of

Northumbria..pp. 409, 410. A.D. 877. The Danes at Exeter and

in Mercia. Alfred's fleet. His siege of Exeter.p. 410. A.D. 878. Destruction of Hinguar with Hubba

and Haldene by Alfred. The greater part of the Danesjoin Guthrum and ravage Wessex.

p. 411. A.D. 878. Some ofthe bishops cross the sea,and others join Alfred in his hiding places.

p. 412. A.D. 878. S. Keot mentioned as living atHamstoke; "libidinis incendiis" added to the chargesS. Neot brings against Alfred.

p. 413. A.D. 878. East Anglia held by Guthrumunder Alfred.

p. 414. A.D. 880. Eclipse of the moon on October13th. This is an error; there was an eclipse on Sep-tember 22. L'Art de verifier les dates, i. p. 68.

p. 415. A.D. 882. Reason for the vacancy in the seeof Hexham.

p. 421. A.D. 886. Account of the siege of Londonby Alfred.

p. 427. A.D. 889. Alms sent by Alfred to Rome andJerusalem.

p. 429. A.D. 893. Account of Easting's submissionto Alfred.

p. 429. A.D. 894. Defeat of the Danes by Alfred atFarnham.

PEEFACE.

p. 431. A.D. 894. Easting's wife and children saved Additionsr A - i / . j of theby Alfred. compUer.

p. 431. A.D. 895. Details of Easting's defeat atButtington on Severn.

p. 432. A.D. 897. Guardians of the kingdom ap-pointed by Alfred. See the note on the passage as tothe origin of this error.

p. 434. A.D. 898. Peace and employment of thelatter part of Alfred's reign.

p. 435. A.D. 901. Addition respecting ^Ethelwold'sseizure of one of the nuns of Wimborne.

p. 436. A.D. 901. JSthelwold's expedition to France.p. 437. A.D. 902. Rhetorical addition about ^Ethel-

wold's battle.p. 438. A.D. 905. Additions to the account of the

sees filled up. The Isle of Wight is mentioned as belong-ing to Winchester diocese.

p. 438 A.D. 906. Result of the comet's appearance.p. 439. A.D. 908. The city of Chester had been

destroyed by the Danes.p. 440. A.D. 911. Meaning of Wodensfeld ex-

plained.p. 441. A.D. 912. Reasons for Rollo's behaviour on

doing homage.p. 442. A.D. 912. Object of the Danish migration.p. 443.' A.D. 915. Death of archbishop Plegmund.p. 443. A.D. 915. Worcester mentioned as one of

the counties invaded by the Danes.p. 444. A.D. 918. Towcester and Waymere fortified

by Edward.p. 446. A.D. 924. The people of Wales and Galloway

added to the names of those whom Florence mentionsas being under Edward's rule.

p. 446. A.D. 925. Repudiation of his wife by Sihtricwho returns to idolatry. Her death at Polesworth.

p. 447. A.D. 926. The aurora borealis connected withSihtric's death.

Ixviii PREFACE.

Additions pp. 447, 448. A.D. 929. Additions to the story ofcompiler ^ne v*s^ °^ -^Sthelstan to Glastonbury.

p. 449. A.D. 932. Humble life of bishop Frithstanafter his retirement.

p. 450. A.D. 934. Eadwine passed over as too youngto reign.

p. 450. A.D. 934. Mention of Eadwine's burial.p. 452. AD. 940. Edmund styled the hceres legiti-

vnus of ^Ethelstan. He chooses his place of burial atMalmesbury. A quotation from S. John's Gospel intro-duced.

p. 453. A.D. 940. S. Dunstan restored to Glaston-bury, consentientibus monachis. His endeavours toshow kindness to all.

p. 453. A.D. 940. In the account of the divisionof the kingdom between Edmund and Anlaf, it is settledthat the survivor should reign over the whole kingdom.

p. 454. A.D. 940. Marriage of Anlaf with Alditha,daughter of the jarl Orrn.

p. 455. A.D. 946. Edmund aided in his attack onCumberland by Lolinus (Llewellyn), king of Demetia.

p. 455. A.D. 946. The two sons of Dunmail, kingof Cumberland, blinded.

p. 455. A.D. 946. Details of the death of Edmund.p. 456. AD. 946. Reason for Eadwine and Eadgar

not succeeding Edmund.p. 456. A.D. 946. Eadred gives two bells to York,

quiets 'Cumberland, and goes to the south.p. 457. A.D. 946. Explanation of the vision of S.

Dunstan.p. 458. A.D. 950. Eiric of Northumbria slain on

Steinmor with his son and brother by Maccus. Eadredobtains the kingdom.

p. 460. A.D. 957. S. Dunstan is described as multumrenitens at his election to Worcester.

pp. 461, 462. A.D. 959. Character of Eadwig'sreign, who is said to be "justo Dei judicio defunctus."

PREFACE. Ixix

p. 462. A.D. 960. Miracles of S. Dunstan. Additionsp. 463. A.D. 961. Birth of .Ethelred.p. 465. A.D. 969. Eadgar puts monks in the place

of seculars in cathedrals, as well as in the greater monas-teries as Florence mentions. The last clause is alsoaltered to suit this view.

p. 465. A.D. 970. S. Swithun's remains translatedby divine command.

p. 466. A.D. 973. Latin name (Bath) of Akemanne-cester.

p. 466. A.D. 973. Gifts given to Eadgar at his con-secration.

p. 466. A.D. 974. The Thanet islanders punishedfor illtreating York merchants.

p. 466. A.D. 974. Revelation of the body of S.JElfgifu.

p. 466. AD. 974. The kingdoms of the kings whorowed Eadgar on the Dee are mentioned.

p. 467. A.D. 975. New coinage.p. 467. AD. 975. Details of the visit of Kenneth of

Scotland to Eadgar.p. 468. A.D. 975. Gifts of Eadgar to Kenneth,

remaining in the hands of the Scotch kings till the timeof Henry II.

p. 468. A.D. 975. Fame of Eadgar through Europe.Some murmur against the succession of Edward II.

p. 474. A.D. 988. Details of the legend of S. Dun-stan and the devil.

p. 474. AD. 990. Accusation of ^Ethelred by hiswife Emma to her father Richard of Normandy.

p. 476. A.D. 994. Baptism of Olaf.p. 482. A.D. 1008. Addition to the account of

Brihtric.p. 483. AD. 1011. Reason for archbishop vElfheah's

torture.p. 484. A.D. 1011. Treaty with the Danes and

departure of Swegen.

1XX PKEFACE.

Additions p. 484. A.D. 1012. The name of the village in whichcompiler ^e dancing legend is said to have taken place is intro-

duced. So also with the names in the story of the ill-favoured priest made archbishop of Cologne, p. 485.

p. 486. A.D. 1012. Account of the massacre of theDanes. This is said to have been done by ^Ethelredat the instigation of one Huna.

p. 487. A.D. 1012. Gunhild's husband and son aresaid to have been hostages with herself.

p. 488. A.D. 1012. Swegen's preparations for hisinvasion of England.

p. 489. A.D. 1013. -^thelred is described as havingno other refuge but London.

p. 490. A.D. 1013. Terror of thelred, his remorsefor his brother's death, and fear lest the nobles he hadexiled should surrender him to the Danes.

p. 490. A.D. 1013. Eadric sent with 140 soldiersto Normandy with Emma, remaining there two yearswith her.

p. 493. A.D. 1014. Sigeferth and Morkere are saidto have been invited to a banquet by Eadric.

p. 494. A.D. 1016. Cnut besieges London and in-vades Mercia a second time.

p. 495. A.D. 1016. The date, June 9, is given forthe battle of Pen-Selwood.

p. 496. A.D. 1016. The date, June 25, is given forthe battle of Sherstone. Eadric's treachery at Brentfordis said to be instinctu'Cnutonis.

p. 497. A.D. 1016. The date Oct. 18 is given for thebattle of Assandun. The mention of Cnut's loss in thebattle is an addition.

p. 499. AD. 1016. Duration of the peace betweenCnut and Edmund Ironside. Character of Edmund'sreign, and envy of Eadric.

p. 500. A.D. 1016. Mourning for Edmund in Eng-land.

p. 500. A.D. 1017. Besides the account of Eadric's

PREFACE.

being despoiled of the earldom of Mercia (see above Additionsp. liv), there are some remarks on his death at the endof the chapter, p. 501.

p. 501. A.D. 1017. Determination of Cnut to banishthe English royal family.

p. 502. AD. 1017- All of the royal race banishedby Cnut, in order to make the crown hereditary in hisfamily.

p. 502. A.D. 1018. Death of ^Elgifu, Cnut's wife.By Emma's advice Cnut sends home the Danish fleetand the stipendiary soldiers. Cnut arranges his affairsin Denmark.

p. 504 A.D. 1022. Cmit has the laws of Edwardthe elder translated into Latin.

p. 504. AD. 1023. By Emma's advice Cnut triesto conciliate the English.

p. 505. AD. 1026. The reason for Cmit's visit toEdmund's tomb at Glastonbury, viz. that he might notbe supposed to be guilty of his death.

p. 506. A.D. 1028. Norway subdued by Cnut mag-natibus annuentibus.

p. 506. AD. 1028. Account of the Chronicle ofMarianus Scotus.

p. 507. A.D. 1030. Arrangement of Robert of Nor-mandy with Henry I. respecting his heir William.

p. 507- A.D. 1031. Revenge of William against hisadversaries.

p. 511. AD. 1036. Landing of Alfred with fiftyships at Sandwich.

p. 512. A.D. 1038. Two introductions accusing Sti-gand of avarice.

p. 513. AD. 1040. Harthacnut crowned by arch-bishop Eadsige. Godwine's present of a ship said to befor the death of Alfred and in order to obtain the king'sfriendship.

p. 514. A.D. 1041. Severity of Harthacnut's tax.p. 515. A.D. 1041. The story of Gunhild's accusa-

Ixxii PREFACE.

Additions tion and her vindication is considerably enlarged fromcompiler, Malmesbury's account from some other source.

p. 520. A.D. 1051. This story from Simeon of Dur-ham is said to have taken place near Lindisfarne.

p. 523. A.D. 1053. In the legend of Godwine'sdeath, the king is made to say that he is unworthy ofChristian burial, and the compiler adds that the burialtook place at Winchester, rege ignorante.

p. 523. A.D. 1015; The kingdom of Scotland is said tobe given by Edward to Malcolm III., to be held of him.

p. 524. A.D. 1055. Harold encamps in Snowdon.Hermann is called the last bishop of Wilton.

p. 526. A.D. 1057. Edward, son of Edmund Iron-side, leaves his children under the charge of Edward theConfessor.

p. 526. A.D. 1057. Story of Godgifu and the Co-ventry tax.

p. 529. A.D. 1059. Harold imprisoned in Ponthieuand accused of being a spy. One statement of the rea-son of his expedition, that he was sent to bring overWilliam to England, as Edward wished to make him hisheir.

p. 533. AD. 1065. Harold is said to have exiledCaradoc.

p. 533. A.D. 1065. In the story of the quarrel be-tween Harold and Tostig, while all are wondering atTostig's behaviour, Harold is represented as seizing himin his arms and hurling him on the pavement, and thesoldiers then separate them.

p. 535. AD. 1066. In copying Malmesbury's state-ment of the line of Cedric not having been interrupted,the compiler introduces the mention of the Danes.

p. 537. A.D. 1066. One of the possible causes forEdward's treatment of Eadgyth is his hatred of herfather, " qui proditor erat convictus."

p. 537. A.D. 1066. Edmund Ironside is styled " rex" naturalis de stirpe regum," and the kingdom said to

PREFACE. Ixxiii

belong of right to his grandson Eadgar. Harold is de- Additionsscribed as a crafty and shrewd man, and is said to have compilerplaced the crown on his own head.

p. 538. A.D. 1066. There is an introduction intoHarold's arguments as to his oath to William.

p. 541. A.D. 1066. The English are said to havegone " ebrii" into the battle.

p. 542. A.D. 1066. There is an addition to theaccount of the comet.

The above table is confined to additional matter, and Minor ad-takes no account of mere verbal enlargements or addi-tions for the sake of rounding the sentences or mererhetorical embellishment. These are in all importantcases pointed out in the notes to the passages, or will beeasily seen by referring to the authorities mentioned inthe margin. 1 give a few specimens that the characterof these minor alterations may be seen. The walls ofJerusalem are said to be rebuilt " cum summa solicitu-" dine " (p. 54); " atque earn invincibilem fecit" is addedto the mention of Aurelian's surrounding Rome withwalls ,(p. 143); " ad diversas destinavit provincias, ut" rempublicam manu militari tuerentur" is an explana-tion and enlargement of " Caesares legit" of Ado (p. 146);" mutatis vestibus " is introduced into Geoffrey's accountof S. Alban's death, though the passage is cited fromthe His.toria Britonum by name (p. 149). Constantineconstructs his church at Naples " miro opere, omnibus" apostolis et martyribus" (p. 161). Arms leaves" omnia viscera sua cum vita et hcBresi," the last twowords being introduced (p. 164). Sulpitius is describedas " qui vitam beati Martini in libellum redegit" (p. 179).The account of the landing of Port and his sons is finishedwith the sentence "maris litora occuparunt, et locum" ilium desertum inhabitare cceperunt" (p. 229). " His" vero diebus assiduse fiebant inter Britones et Saxones" irruptiones" is prefixed to the account of Ceawlin's

Ixxiv PREFACE.

Minor ad- conquests in 580 (p. 249). The serpents in Sussex in 776thecom- were seen " ac si de terra scaterent " (p. 349). Beorn ispiler. gaid to have been burnt by the Northumbrians in suis

cedificiis (p. 350) ; this is possibly an error in translatingthe A.-S. Chronicle. Cenwulf is victorious in battle utleo (p. 364). The Danes in 863, after ravaging Kent," ad naves cum spoliis revertuntur " (p. 389). TheDanes killed at Ashdown " descenderunt ad inferos" ignibus perpetuis cruciandi " (p. 402). " Aucupatoria "is added to the arts for which Alfred was distinguishedin his boyhood (p. 404). In 875 "nuper multipli-" catus " is added to the account of the Danish army(p. 408). The 12 days during which Gruthrum re-mained with Alfred were spent "in magna Isetitia"(p. 413). Multimodas is introduced after strages incopying Florence (p. 421). Hasting is called "per-" ditionis films" (p. 425). JSthelswyth dies at Pavia" in habitu religionis " (p. 427). Alfred's laws are pro-duced "inter stridores buccinarum et fragores bello-" rum" (p. 428). Ecgwine, who is styled muUernobilissima by Florence, is here concubina (p. 436).The new sees in the place of Winchester and Sherborneare created *•' ne grex Domini absque cura pastorali" luporum incursionibus quateretur" (p. 438). In theaccount of Edmund's escape when hunting, " soscal-" lorum" is introduced (p. 452). JSlfsin ascends thethrone of Canterbury " cum Symone Mago " (p. 461) ;concubina is added to Wlfrida (p. 463). Eadgar collectshis fleet " regni sui prospiciens utilitati pariter et quieti "(p. 467). In the account of the synod of Winchester in975, the crucifix which spoke- is described "qusealter-" cantibus agtabat in ecclesia " (pp. 468, 469). In theaccount of the synod of Calne, the king's age is im-becillis,t}i& people fall to the earth truculenter, and theaccount of the miracle ends, " gratia haec et his similia" operante divina " (p. 469). In the account of Eadric'sdeath " ne tumultus fieret in populo" the last two

PKEFACE. 1XXV

words are added to make it a quotation from S. Mat- Minor ad-thew's Gospel (p. 500), and in the next page his head issaid " avibus exponi." Alfred and Edward remain inNormandy " ut sic saltern mortis pericutum evitarent"(p. 501). Cnut in laying aside his crown, after thestory of the sea, " magnum regibus futuris prsebuit hu-" militatis exemplum " (p. 510). Henry III. reigns" magnifice " (p. 513). In the account of God wine's ship,the words aureis, auream are inserted to every detail,and the armillse are said to weigh " xvi naves vel uncias "(p. 514). The pedigree of Edward the Confessor, takenfrom Florence, is given up to Alfred, " cujus genealogia" superius ad Adam usque perducitur" being added(p. 517). In the account of the rising of God wine and hissons, " honore n is introduced before the names of theircounties (p. 521). Leovegar is described as " Dei famu-" lum, in omni religione perfectum " (p. 525). S. Peter's,Westminster, is described as "extra urbem Londonia-«' rum " (p. 534). The flight of the English at Hastingsis said to have lasted "quousque plenum ab hostibus" triumphum, ut prsedictum est, Normannis nox superr" veniens donavit" (p. 542).

I have spoken above of the explanations that arefrequently given of the names of places; the compilerdoes the same thing frequently with those of persons;thus he inserts " Oswii regis filius" after Aldfridus(p. 294); " rex West-Saxonum" after Cuthredus(p. 338) ; " rex Northanhumbrorum" after Eadbertus(p. 340); " Zaccarus" after Leo (p. 349); "rex Fran-" corum et patricius1 Romanorum" after Karolus(p. 371); " pio rege Francorum et patricio Romano-" rum" after Lodowico (p. 379) ; " qui et Pelagius"after Sergius (ib.); " qui post patrem Anglise monarchiam

1 patricius in A.D. 813, imperator in A.D. 814, apparently from a wishto vary the title.

PREFACE.

The St.Alban'scompila-tion.

" gubernavit " after Eadwardus (p. 405) ; " de secunda" uxore generatum " after Ethelredum (p. 468).

Such then is the St. Alban's compilation, used byRoger of Wendover and Matthew Paris as the .basis of

° . , , . , , ., .,their histories, and popularized by some other compilerunder the name of Matthew of Westminster. It is acurious proof of the uncritical and unhistorical characterof the age when it was compiled, as regards the historyof the past, and of the readiness with which even suchwriters as Wendover and Paris, who were to shed suchlustre on their abbey as historians of their own time,took what they found ready to their hand, and thus,to some extent, made themselves responsible for itsmany blunders and confusions.

Additions I proceed next to speak of the additions made to thiscompilation by Matthew Paris, believing him to be theauthor of the corrections which, whether written in hisown hand or not, are given in the Corpus Christi MS.That he could not have been himself the author of thecompilation, or have known the source from which it isderived, will, I think, be made clear from the followingproofs.

Proofs that In p. 15, where the history of Samson is being told,abridged from the book of Judges, the words "uxore« ducta in Tampnata " occur. Paris had forgotten theoriginal, in Tampnata being the Vulgate form of inTimnath, and inserts as a correction in the marginintemptata, to agree with uxore.

In p. 19, in the extract from Geoffrey about Brutus,the compiler has .omitted the verb repererunt after tern-plum Diance. Paris supplies the omission with i/n/ve-nerunt. Wendover has erat.

In p. SO, in an abridgment of Peter Comestor, wherethe revolt of Edom is mentioned, the .scribe had written" recessit nedom" for "recessit Edom" Paris alters

not the

pilation.

PKEFACE. IxXVii

nedom to in Edom, and thus makes nonsense of the Proofs thatsentence. _ _ - g-fj.

In p. 34 is a still more curious and convincing in-not thestance. The compiler has been copying from the His- ^e °™_toria Miscella (here Eutropius) the account of the early pilation.inhabitants of Italy, who are said to have been taughtby Saturn to live in a more civilized manner, "cum" antea semiferi glandium tantummodo alimentis vitam" sustentarent." Unfortunately the scribe had left outthe bar over the a in glddium, and Paris, not seeing themore obvious correction, and having the idea suggestedby the word gladium in his head, actually fills up thesentence, "cum antea semiferi gladium exercentes tan-" tummodo alimentis cruentis vitam sustentarent;" astatement entirely the contrary to what the author issaying, not to speak of its absurdity. As all the MSS.attributed to " Matthew of Westminster " read glandiumin this place, it is clear that they are independent of thiscorrection of Paris.

In p. 36, a little further on, in copying from the samesource, in the account of the rape of the Sabines, Ro-mulus is said to have invited to his games "vicinas" urbis RomsB nationes." The scribe carelessly wroteurbes for urbis. Paris, in order to make sense anyhow,inserts que after Romse, wishing the sentence to mean,I suppose, the cities and nations bordering on Rome.Here again the Wendover MS. and those of Westminsterread correctly urbis.

In p. 63, where Alexander's treatment of the daughtersof Darius is mentioned (Hugo of S. Victor is the imme-diate source, his authority being Justin), Paris seems tohave missed the sense, and by inserting sed has madenonsense of the whole. Here the Wendover MSS. couldnot have been the misleading cause.

In p. 71, in. a long extract from Geoffrey of Monmouth,Lud is mentioned as preferring London to all his othercities, and residing there the greater portion of the whole

f

Ixxviii PREFACE.

pilation.

Proofs that year, " majori tempore totius anni." The scribe had acci-Matthew ^entany omitted the word anni. Paris fills up theJraris "was • •> _not the sentence with vitce SUCK, which he could not have done

had he been the original compiler.In p. 88, in the account of Herod's death, which is

copied from Peter Comestor, the scribe had omitted thewords italicised in the sentence, " statimque cum tussi" violenta distenderetur," I suspect, from not under-standing or being able to read his original. Paris, by amost unhappy guess, has written in cor many, in thevacant space. Here again Wendover and the MSS. ofWestminster have cum tussi correctly.

In p. 110, AD. 68, in an extract from Ado, Paris hasaltered the meaning, and spoilt the sentence by changingGcesarum into ccesa.

In p. 141, A.D. 261, 262, occurs the most remarkableinstance of all ; and as I think important inferences areto be drawn from it, I shall discuss it at length.

The entries for these two years in the C. C. MS. areas follows (the lines correspond exactly to the ori-ginal) : —

Anno gfe cclxi. Sixtus tenuit cathedraromanam annis ii mensibus xi et dieb3 vi cessav.

Anno gre cclxii. Postum9 " q^ sedes diebus xxiin Gallia tyrannidem invasit ac p x annos, etc.

The point under the s, and the c above it, indicatingthat c is substituted for the expuncted letter, and the q P(i. e. qui per) in the margin, are in the writing of Paris.

The scribe who is inserting the account of PopeSixtus from the Vitse Pontificum, which he makes theevent for A.D. 261, between the two extracts from Ado,which he puts down to the previous and following years,had not room in the line for the words que sedes diebusxxi. after cessavit. He carries these down into the nextline, as he has done in many similar cases throughoutthe MS., and puts the mark " before q3 to show that itbelongs to the line above. Unfortunately he omitted

q p

PEEFACE.

the usual red mark of the paragraph, which in similar Proofs thatcases he uses to divide a portion thus inserted ofrom the line to which it does not belong. Paris not theomitted to notice the only existing mark ", and endea- the com-vours to make sense of the passage with this insertion, Pllatlon-thus reading —

Postumus qui per csedes diebus xxi in Gallia tyran-nidem invasit, &c.

This appears conclusive as to the facts that Pariscould not have himself been the author of this compila-tion, and that he did not know the sources whence itwas derived.

As all the MSS. attributed to "Matthew of West-" minster " follow this blunder, introducing in additionet tune before cessavit, and reading qui per sedes or quiper cedes after Postumus in the next line, while theDouce MS. of Wendover is correct, I think it is clearthat the Westminster MSS. were here derived from thisCorpus Christi MS., and not from that of Wendover.

In p. 144, A.D. 282, another curious error is intro-duced by Paris, -in ignorance of the original, where turreferata is altered into terra ferata, Paris not seeing thatferata was the scribe's way of writing ferrata. Hereagain the two MSS. of Wendover are correct.

In p. 171, AJD. 386, the compiler is copying Sigebert'smention of the length of Marcomir's reign. The scribehad written an triginta quatuor. Paris interpretedan by ante instead of annis, and actually adds dies obitafter the number.

p. 193. A.D. 456. -For the MS. reading cinulas,evidently a blunder for ciulas (keels), which Nennius andWendover have, Paris substitutes cimbas. It is evi-dently a guess at the most likely word by one who didnot know the word ciulas.

p. 359. A.D. 793. In the extract from the Life ofOflPa, the author's words are " Dinumerata denique pro" distractione pratorum pecunia," " the money being

g

Ixxx PREFACE.

Proofs thatMatthewParis wasnot theauthor ofthe com-pilation.

Additionsof MatthewParis tothe com-pilation.

" paid/' &c.; the scribe had left out the initial D forthe rubricator to fill in. Paris took innumerata for thetrue reading, and inserts soluta after denique, " an" innumerable sum of money being paid," &c. This isvery important, as affording a proof that Paris could nothave been the author of the Life of Offa.1

p. 492. A.D. 1014. The compiler is enlarging theaccount of the invasion of the sea given by Florence ofWorcester, who has simply " mare littus egreditur/! Thecompiler took litus or littus for a noun of the fourthdeclension, and inserted proprios after litus, at thesame time altering the verb into a participle at the endof the sentence, egrediens. Paris, knowing the properdeclination of litus, alters the sentence into " maris litus" proprios terminos egrediens." It is impossible withthis evidence to suppose him to have been the compiler.

It may be remarked that in general he corrects theextracts from Geoffrey of Monmouth with greater carethan the rest of the compilation, and evidently had him-self access to a copy (see pp. 172, 309), though in manycases he made no use of it, as several of the aboveinstances show.

To these instances may be added the fact that toseveral of the later legends he has affixed in the marginthe words " verum sed impertinens."

The additions made by Matthew Paris, inserted inthe MS. either in his own hand or by his direction, arethe following:—They are throughout the volume printedin large type. I have not mentioned the mere altera-tions of language, which will be easily found by thedifference of type, e.g., pp. 9, 11,18, 21, 23, 34, 36, 40,54, 63, 70, 71, 72, 88, 99,101, 110, 114, 226, 255, 344,485, 512, 514, 515, 521.

1 Paris (or his assistant) insertshere a note in rubrick in the mar-gin respecting the charter of Offa.

See Mr. Biley's Preface to John ofAmundesham, ii. p. xlvii.

. PREFACE.

Of the curious alteration, in p. 34, about the early Additionsinhabitants of Italy, I have already spoken. p^rt^tc"

p. 42. Here is an insertion of three leaves, in a hand the com-of the St. Alban's type, but I think certainly not in pilation'Paris's own, on the Sibyls. It is taken from the" Sibyllinorum Verborum Interpretatio," printed amongthe works of Bede, with additions from S. AugustineDe Civitate Dei and the Etymologies of S. Isidore.

p. 97. A.D. 34. " Cui successit Euodius" is addedto the mention of St. Peter's see at Antioch.

p. 101. A.D. 47. An. insertion on two separate leaveson the division of the Apostles, and the arrival of SS.Mary Magdalene and Martha in Gaul, taken out ofEabanus Maurus' Life of S. Mary Magdalene. This, ofwhich a fac-simile is given, is in a St. Alban's hand, butcertainly not that of Matthew Paris himself.

p. 180. A.D. 432. An account of S. Patrick's missionto Ireland, and the conversion of S. Modwenna.

p. 198. A.D. 465. Paris has written here in a veryminute hand, often difficult to read, explanations of theprophecy of Merlin. The most important is the storyof the ex-empress Matilda's assertion that Henry washer son by Stephen. This he repeated in the HistoriaAnglorum (i. pp. 294, 295). It has not been hithertoknown that it was also given in the Chronica Majora.The story, as has been remarked, is probably derivedfrom the words of Merlin's prophecy, " nocebit possidenti" ex impiis pietas, donee sese genitore induerit."1

pp. 269-272. A.D. 622. There are considerable intro-ductions and alterations to the account of Mahomet, inParis's hand, written over an erasure, made in order toenable him to enlarge the account. This is partly fromthe Historia de Mahumete by Hildebert of Le Mans,and partly from the original compiler's source, the con-

1 See also Sir F. Madden's re- I vol. iii. of the Historia Anglorum,marks on this story. Preface to I p. xxxvii.

Ixxxii PEEFACE.

the com-pilation.

Additions tinuation of S. Isidore's Chronicle, attributed to Ilde-Paris to fonsus, but I have not been able to trace the source of

the curious account of Mahomet's death.p. 331. A.D. 727. The English school at Rome

restored by Offa. This is from the Vita Offse.p. 347. A.D. 773. An extract, said to be "De

" cronicis Sigiberti," on the capture of Pavia by Charlesthe Great, and the right of electing the Pope, and ofinvestitures being granted to him at a synod held atRome under Adrian I. This is from the Anchinl Auc-tarium to Sigebert's chronicle, and shows that it wasthat edition of Sigebert which was used at S. Alban's.

p. 348. A.D. 775. Verses on the gifts of Charles toOffa.

p. 357. A.D. 793. Addition respecting Offa, in theaccount of the translation of St. Alban. This is fromthe Vita Offae.

p. 362. A.D. 794. Succession of the kings in Merciaafter Offa, and account of Eadbriht Pren, king of Kent.This is taken from Florence of Worcester and Robert deMonte. The rubrick states it is " ex chronicis Eusebii."I have offered an explanation of this in the note on thepassage.

p. 366. A.D. 799. Legend of Pope Leo III.p. 372. A.D. 820. Foundation of Winchcumbe by

Cenwulf.p. 375. A.D. 830. Extract from Sigebert, respecting

the end of the 9th great year of the world. This is saidto be " ex chronicis Eusebii."

p. 403. A.D. 871. Origin of the name Friday. Thisis from Geoffrey of Monmouth.

p. 450. A.D. 935. Origin of the names of Normandyand Bigod.

p. 465. A.D. 968. Foundation of Ramsey Abbey byearl ^Ethelwine.

S. Andre d'Anschain, or Anchin, dioc. Arras.

PREFACE. Ixxxiii

p. 475. A.D. 992. Death of ./Ethelwine, founder of AdditionsTV of MatthewRamsey. Paristo

p. 480. A.D. 1002. Discovery of the body of S. Ives the com-at Ramsey, and punishment of the abbat for irreverenceon the occasion.

p. 480. A.D. 1003. Foundation of Burton Abbey byWilfric, i.e. Wulfric Spot.

p. 481. A.D. 1006. The words "cognomento Stren"are added to Eadric's name, and " cognomento Porthunte "~to the name of Godwine, from Florence of Worcester.So also in p. 482.

p. 484. A.D. 1012. To the mention of S. Magnus,the day of his festival is added, and the name of oneof the dancers is introduced. A different conclusion tothis story is added, written over an erasure.

p. 488. A.D. 1012. Account of S. ^Elfheah and hismartyrdom and burial. He is made here the successor ofS. Dunstan at Canterbury ; .ZEthelgar, Siric, and ^Elfricbeing passed over.

p. 507. A.D. 1030. Murder of S. Olaf by the Nor-wegians. This is remarkable as mentioning that theNorwegians used axes and not swords; a fact Paris hadprobably observed in his expedition to Norway. Thefirst part of the entry is from Florence.

p. 509. A.D. 1033. Foundation of the abbey ofS. Bennet Holme by Cmit, and his road from Ramseyto King's Delf. His gifts to the religious and poor.

p. 526. A.D. 1057. In the story of Godgifu, Parisadds of her, " vero nihilominus constans in proposito."

p. 530. A.D. 1061. Ealdred, archbishop of York," returned with joy " from Rome.

p. 531. A.D. 1065. Whitby Abbey is described asbeing " super mentis supercilium quod mare propinquum" speetat."

p. 533. A.D. 1065. The persons who witness Judith'smiracle with the hairs of S. Oswine are quosdam " super" sanctitate piissimi regis et martyris dubitantes."

Ixxxiv PREFACE.

Authors The authors quoted in the additions made by Paris toParis. *his portion of the history by name besides Sigebert are

Huntingdon (p. 203) and the Imagines Historiarum ofDiceto (p. 368, note 1). He refers to the later portionsof his own work, once, as already mentioned under theyear 622 (p. 271), and also in p. 206, where he refersto the " seeundum folium secundi libri."

Plan of It remains to say a few words on the plan of theedition8611* Pres6nt edition. The original work is printed in small

type, all the additions inserted in the margin or withinthe lines or on inserted leaves being in the ordinarytype, so as to show at a glance what is due to MatthewParis and what to the earlier compiler. In the innermargins are the authorities from which the variousstatements are taken; where I believe an earlier authorityhas been used but not copied verbally, I have placed Of.before the name. The editions to which reference is madeare all mentioned above in the list of the authorities used(pp. xxxv-xxxviii). The earlier portion down to 231 iscollated with the Chetham MS. and others of " Matthew" of Westminster." From that year it is collated withthe two MSS. of Koger of Wendover. The readingsof the other MSS. of Matthew Paris (C.D.) are quotedwhen they differ from their original, the Corpus ChristiMS. The work is printed from this last MS., and anyvariation from it is always mentioned. For convenienceof reference I subjoin a table of the MSS. used.1

1 The fac-simile prefixed to thevolume, which gives a portrait ofMatthew Paris, is from the MS. ofthe Historia Anglorum, or MinorHistory, MS. Eeg. 14 C. vii. inthe British Museum. See Madden,Preface to the Historia Anglo-rum, i. p. xlvii. Hardy, Prefaceto the third volume of Materials

for British History, p. Ixxi. Thatfacing p. 101 is one of the insertionsin the Corpus Christi MS., con-taining an extract from EabanusMaurus. See a description of it inSir T. Hardy's remarks on the fac-similes prefixed to the third volumeof the Materials for British History,p. cxxxii. (Plate X.)

PEEFACE. 1XXXV

TABLE OF THE MSS. USED IN THE PRESENTEDITION.

A.—The MS. XXVI. in Corpus Christ! College, Cambridge,from which the text is taken.

B.—The MS. XVI. in Corpus Christi College, Cambridge,the second volume of the above.

C.—The MS. Cotton. Nero D. V. in the British Museum.D.—The MS. HarL, 1620, in the British Museum.

For an account of these, see above, pp. xi, xii, and Madden'sPreface to the Historia Anglorum, i. pp. liv-lxv.

W.—The MS. Douce 207, in the Bodleian Library at Oxford,of Roger of Wendover.

0.—The MS. Cotton. Otho B. V. in the British Museum, ofRoger of Wendover. This is the MS. called I. by SirFrederic Madden.

See above, pp. xiii, xiv, and Madden, i. pp. Ixxi-lxxiii.

Chetham.—The MS. No. 6712 in the Chetham Library atManchester of " Matthew of Westminster."

Trin.—The MS. R. 4. 2. in the Library of Trinity College,Cambridge, of " Matthew of Westminster."

For the other MSS. of Matthew of Westminster which havebeen partially collated, see above, p. xvi.

Cambridge,4th. January 1872.

EERATA AND ADDENDA.

Page 5. De primis Gentilium regnis. Cf. Hugo de S. Victore, Excerptapriora, v. 1, 3, coll. 225, 227. The other authorities have, how-ever, been also consulted.

„ 11, line 12. The sentence " Intra illos," &c. is not in Orosius.„ 11, margin, below " S, August." &c. insert "Isidor. Chron. 16," and

below that, " Partly from Ado, col. 35."„ 30, 2nd paragraph. " Apud Assyrios," &c. This is also in Hugo,

v. 3, col. 227, but Justin has been used as well.„ 34, note 4, line 3, for " with " read " to the."„ 41, line 3. " Et tune secundo," &c. This is from Hugo, iv. 10, coll.

244, 245.„ 55. De regibus Persarum. Hugo, v. 5, col. 229, has been used.„ 66. De Antiocho illustri rege Asyce. Insert in the margin opposite

to the words " Cui frater Jason, &c." Hugo, iv. 11, col. 223.„ „ In the margin to the next paragraph, for " 2 Mace. iv. 12 '*

read "Id."„ 67,/or " 2 Mace, iv." read " Hugo, v. 11, col. 223. The 2nd book of

Maccabees has, however, been used; line 10, " amotus est a sacer-" dotio" is in 2 Mace. iv. 29, and not in Hugo; line 18, "re-" gressus est Antiochiam " is in 2 Mace. v. 21, and not in Hugo.The concluding words, " ut transgrederentur mandata Dei," areneither in Hugo nor in the book of Maccabees.

„ 68. De Judo, Machabceo. This is from Hugo, iv. 12, col. 224,excepting the last sentence.

„ „ De Demetrio. This is enlarged from Hugo, iv. 12.„ 70, for the first 12 lines of the marginal notes, read " Hugo, iv. 12,

« coll. 224, 225."„ 77, margin. Below Hegesippus, insert" Hugo, iv. 13, coL 226."„ 96, margin, line 3, for " Act. Apost." read " Hugo, vi; 3, col. 242,"

and insert the same below " Act. Apost.," line 7.„ 98, margin, line 11, for "Cf. Dexter, &c." read " Hugo, vi. 4, col.

" 242."„ 103, line 30, for " pereginationis " read " peregrinationis."„ 106. Anno 53, for " Aurelius Victor, 4," read " Hugo, vi. 5, coL

" 243," and below, opposite " nee multo post," insert " Ado, col." 78."

„ 108. A.D. 62, line 3. pertica futtonis is introduced from Hugo, vi.6, col. 244.

„ „ A.D. 65, line 2. This account of Seneca's death is not inAdo.

„ 117. A.D. 96, line 2. atque Nigasius is not in Diceto.„ 134. A.D. 210. This is from Hugo, vii. 9, col. 250.

ERRATA AND ADDENDA.

137, note, col. 2, line 2, for "the earlier one" read "the one copied." from an earlier original."

140. A.D. 253, line 2. " Hie ita primum . . ." From Hugo, vii.18, col. 251.

143. A.D. 274, line 3. " Bodem anno Paulus . . ." is from Hugo,viii. 20, col. 252.

246. A.D. 563. " Floruerunt . . peroravit." This is from Hugo,ix. 4, col. 267.

331, margin, line 6, and page 352, margin, line 12, for " Offae, ii."raM/"OffseII."

336, margin, line 13, for " Simeon, p. 657 c." read " Simeon, p." 657 D."

432, note 5, line I, for " form " read " from."452, margin, line 1, for "Malmesb. Gest. Pont., &c." read " MS. ap.

" Leland, iii. p. 72 (i.e. iv. 71, ed. 1770)."463, margin, line 1, for " Malmesb. Gest. Pont., &c." read " MS. ap.

" Leland, iii. p. 73 (i.e. iv. 72, ed. 1770)."475, margin, lines 18, 19. There should be commas instead of

periods after the names -ZElfric and Thored.507, margin, line 8, for " Haco " read " Hakon."

MATTH.EI P A R I S I E N S I S

CHRONICA MAJORA.

,,,_

MATTHJ1I P A R I S I E N S I S

CHRONICA MAJORA.

Adonis

Chronicon - c*jP*^ prologus in libritm qui Flores Historianmi intitulatur.16 8 Temporum summam, lineamque descendentem ab exordio Prologue.

mundi, cum1 successionibus quorundam regnorum et regum,col. 23.) ad eruditionem futurorum duximus annotare, ut ex brevibusRobert de lector devotus plura colligere possit. Sed quid contra quos-Monte Asao. auditores pigros dicemus, qui obtrectando dicunt, quid(Migne's necesse est vitas vel mortes seu diversos hominum casus literisPatrol, clx. mandare ? Prodigia caeli et terras, vel aliorum elementorumcol, 421.) scriptis impressa perpetuare? Noverint isti, bonam vitam et

mores prsecedentium ad invitationem2 subsequentium proponi,malorum vero exempla ut non imitentur, sed ut potius viten-tur, describi. Prodigia autem vel portenta prasterita qua3famem, vel mortalitatem, vel alia supernse vindictas flagellafldelibus innuunt, ideo memories per literas commendantur,ut si quando similia evenerint, peccatores qui se iram Deiin aliquo incurrisse meminerint, mox ad remedium pcenitentiae,per haac Deum placaturi, festinent. Ob hanc itaque causam(licet alias non desint) Moyses legislator in historia divina,innocentiam3 Abel, Caym invidiam, simplicitatem Job,4 dolo-sitatem Esau, malitiam undecim filiorum Israel, bonitatemduodecimi, scilicet Joseph, poenam quinque civitatum per con-sumptionem ignis et sulphuris manifesfcat; quatinus bonosimitemur, malorum esse sequaces abhorreamus, ut peccati fomi-tem fugiendo radicitus enervemus,5 et haac non solum Moyses,sed et omnes divinas paginaa tractatores et in historicis et inmoralibus6 libris faciunt, virtutes commendando, vitia detes-

1 cum .. . regum] Introduced bythe compiler.

2 invitationem} imitationem, W.,and all the MSS. of Westminster,as R. de Monte.

3 innocentiam} hmoticiam, A.Paris has expuncted ti, and placedcen above the line.

4 Job~] Jacob, R. de Monte.5 enervemus] exstirpemus, Par.

margin. C. inserts it in the text,evitemus, W. devitemus, R. deMonte.

6 moralibus'] mortalibus, A,

A 4-

2 MATTH^lI PARISIENSIS

Prologue, tando, Deum timere simul et amare nos ammonent. Non sunt R- deigitur audiendi, qui Chronicorum libros et maxime a catholiciseditos dicunt esse negligendos, per1 quos quicquid humanaasapientiaa et saluti necessarium est, per memoriam invenire,per intelligentiam cognoscere, et per facundiam proferre stu-diosus valeat indagator.

The crea-tion.

De opere primordiali sex dierum.

Sex diebus Dens rerum creaturam formavit. Primo condidit Ado, col.lucem. Secundo firmamentum caeli in medio libravit aquarum,ipsis aquis ac terra cum caelo superiore2 ac virtutibus, quasin ea conditorem laudarent, ante horum sex dierum exordiumcreatis. Tertio, congregatis in suum locum aquis, quae cunctacontexerant, aridam jussit apparere.3 Quarto, sidera in firma-mento caeli posuit, qui nunc quantum per conjecturam sequi-noctii colligitur, duodecimus kalendarum Aprilium dies voca-tur. Quinto, natatilia et volatilia4 animantia creaArit. Sexto,animalia terrestria et ipsum hominem Adam in agro Damas-cene5 formavit, de cujus latere dormientis, matrem omniumviventium Evam produxit, qui nunc (quantum credibile videtur)decimus kalendarum Aprilium dies appellatur. Unde meritocreditur, si non verier sententia vicerit, eodem decimo kalen-darum Aprilium die Dominum fuisse crucifixum. Decebat6

enim, ut una eademque non solum hebdomadis, sed et mensisdie, secundus Adam, pro generis humani salute, vivifica mortesopitus, productis e latere suo cselestibus sacramentis, spon-sam sibi sanctificaret Ecclesiam, quo videlicet die primumAdam ipse creaverat, ejusque de latere costam tollens, muli-erem formaverat, cujus adjutorio genus propagaretur hu-manum.

De peccato Adce.

Adam in Paradisum, tmde quatuor flumina oriuntur, trans-latus, cum uxori cseterisque animantibus ac rebus nomina in-posuisset, de porno comedendo uxori suaa adquievit. Unde,

1 per indagator'] Intro-duced by the compiler. See theadditional paragraph to this pro-logue from W. in Coxe's Wen-dover, i. 2. There are considerablevariations in the first part in W.from the above.

2 Par. places over the e, vel i.C.D. read superiori.

3 apparere] appare, A. Par.adds re above the line.

4 et volatilia'] volatilia et, A.5 in agro Damascene]. These

words are introduced from PetrusComestor, Historia Scholastica,Genesis, cap. 13.

6 Decebat] dicebat, A.D. Theprinted Ado has dicebat; Bede,from whom it is taken, decebat.

PetrusComestor,Histor.Scholast.Genesis,capp. 14,16,18, 22-24.

mestor,HistoriaScholas-tica, Ge-nesis, cap,25.

CHRONICA MAJOEA. 3

pro verecundia miditatis factis perizomatibus, et a Domino deParadiso ejecti, de terra maledicta in sudore vultus sui panemadquirunt. Deinde collocatis a Domino ante ostium ParadisiCherubin cum gladio flammeo, non solum primi parentes, sedet tota ipsorum progenies, a Paradisi deliciis sunt ejecti.

De generations Adce.

Petrus Co= Adain cognovit uxorem suam, scilicet non in Paradiso, sedjam reus et ejectus. Et licet lator legis Moyses generationesAdae, festinans ad tempora Abrahse patris Hebrseorum, prae-termiserit, plures tamen Adse subticet filios et filias. SedMethodorus1 martyr oravit, dum esset in carcere, et reve-latum est ei a Spiritu Sancto,2 de principio et fine nmndi,quod et oravit. Et scriptum, licet simpliciter, reliquit, dicens,quod virgines egressi sunt de Paradiso, et anno vitse Adamquinto decimo natus est ei Cayn,3 et soror ejus Calmana.Post alios xv. annos natus est ei Abel, et soror ejus Del-bora. Deinde vitas suse, id est, Adas cxxx., Cayn occidit Abel,et luxerunt eum Adam et Eva c. annis, et tune natus est eiSeth tricesimo anno primse chiliadis, id est, primas aetatis.

De morte Abel.

Id. 26,27. Caym agricola dolens sua munera et non fratris foissereprobata, licet a Domino increpatus, fratrem septiformi pec-cato interfecit.4 Postea vagus et instabilis super terrainfactus est, postquam a Domino est maledictus.

Oeneratio Gaym.

Id. 28. Cognovit Caym uxorem suam Calmana,5 quse peperit ei Enoch.Enoch genuit Irad. Irad genjiit Maniael. Maniael genuitMatusael. Matusael genuit Lamech. Hie duas habuit uxores,Ada scilicet et Sella. De Ada genuit Jabaal. Sella veroTubalcain et Noema. Iste Lamech primus hominum biga-miam introducens, cum virum in vulnus et adolescentem inlivore occidisset, uxoribus ob hoc sibi pcenam in septuplumdeberi prsedixit. Jabaal adinventis portatilibus pastorum ten-toriis, primu.8 greges secundum qualitatem, genus, et setatemdistinxit, Jubal pater canentium in cithara et organo, id

1 Methodorus'] Methodius, W.West., as Pet. Comest.

2 Sancto'] om. West., ins. W.,not in Pet. Com.; inserted by Par.

3 Cayn} Caym,West., Chaym, W.

4 Centenarius erat Abel quandofait interfectus. Margin (later).

5 Over Calmana Par. has vel am.;> Calmana, W. West.

A 2

4 MATTH.EI PARISIENSIS

est, musicae artis inventor, in columna lateritia et alteramarmorea contra incendium et diluvium ipsam artem sculpsit.Tubalchaym, ferrariee artis inventor, sculpturae operum inmetallis fabricator fuit, cujus malleorum sonitu Jubal delec-tatus proportiones vocum primus ex eis perpendit.

p. 2.

De numero annorum primce cetatis.

Adam, ut superius dictum est, genuit Seth. Seth genuit Pet. Co-Enos. Enos genuit Caynan. Caynan genuit Malaleel. Ma-mest- Gen.laleel genuit Jareth. Jareth genuit Enoch. Iste Enoch **'placens Deo, translates in Paradisum, vivit cum Helya, quiquibusdam literig inventis, librum, ut in epistola Judge con-tinetur, scripsit; sub quo etiam Adam creditur mortuus.Enoch genuit Matusale. Matusale genuit Lamech. Lamechgenuit Noe. Vixit autem Adam DCCCCXXX. annis. Seth,Dccccxii. Enos, DCCCCV. Caynan, DCCCCX. Malaleel, DCCCXCV.Jaretdh, Dcccclxii. Enoch, ccclxv. Matusale, Dcccclxix.Lamech, Dcclxxvii. Noe vero cum quingentorum esset anno-rum, genuit Sem, Cham, et Japhet.

Hie termi/natur prima JEias, habens secundum Hebrceos annosMDCLVI. ; secundwm septuaginta interpreter, MMCCXLii.1

De archa Noe et diluvio.

Anno vitas Noe c.2, inundante diluvio, cum septem anima- Id. 34-36.bus archam intravit, quam spatio centum annorum loquentesibi Domino xx. annis prius fecerat. Et excrescentibus aquissuper terram centum quinquaginta diebus, Domino pluentequadraginta diebus et noctibus, vicesima septima die mensisseptimi cum stetisset archa super montes Armenia, et postquadraginta dies corvum emisisset, et postea columbam fe-rentem ramum olivee, vicesima septima die secundi mensisegressus est de archa, eadem scilicet die qua intraverat annorevoluto, cum septima decima luna secundi mensis intrasset.Et accepto sacrificio, cum concessionem carnis comedendse sinesanguine suscepisset, et in signum diluvii praeteriti, non futurCet incendii venturi iris posita fuisset; vino quod primus ex-coluerat, inebriatus, et a Cham irrisus, huic maledicens, etreliquis filiis benedicens, obiit.

SIMCCXJJV., W., andall the MSS. of Westminster.

2 c.] So West., DC. W.

CHBONICA MAJORA.

De tribus filiis Noe.1

Pet. Co- Tribus filiis Noe texuntur generationes septuaginta duae,mest'o!?en' quindecim scilicet de Japhet, triginta de Cham, viginti2 et

septem de Sem, qui disseminati sunt per orbem. Sem obti-nuit Asiam, Cham Africam, Japhet Europam; quorum genea-logias veteres ita distinguunt. Primus de genere Sem inAsiam veniens, provincias in hunc modum disposuit.

EusebiiChroniconinterp. S.Hieron.

S. Hieron.in Osee ii.16.

Pet. Co-mest. Gen.cap. 41.

De primis gentilium, regnis,

Crescente post diluvium populo, exorfca sunt quatuor prin-cipalia regna, Assyriorum ab oriente, ubi primus3 regnavitBelus, Siciniorum ab occidente, ubi JSgialeus, Scitarum abaquilone, ubi Tanus, ,2Egyptiorum a meridie, ubi Mineus.Belo successit Semiramis uxor sua, quse Babiloniam caputregni constituit. Cui Ninus qui inventor idolorum fuit,faciens imaginem Belo patri. Tandem Sardanapallus, a quoArbaces regnum ad Medos transtulit. Super quos tandemAstyages regnans, data filia sua principi Persarum, de quoCyrus ortus est, ab eo est superatus. Quo mortuo, regno adPersas translate, Darius filius Astyagis cum eodem Gyroconregnavit.4

De generatione Sem.

Sem centum erat annorum quando genuit Arfaxat, biennioscilicet post diltivium. Arfaxath genuit Sale vel Caynan, qui5

genuit Heber, a quo dicti sunt Hebrsei, vel ab Abraham, quasiAbrahasi. Heber genuit Phaleg, cujus tempore filii filiorum.Noe increduli pacti Dei, quod pepigerat cum Noe de diluvionon future, composuerunt lateres pro saxis, et bitumen procaemento, ut asdificarent turrim cujus altitude tangeret cselum;quod si iterum inundaret diluvium, in summitate ejus manerentsecuri. Et quoniam arte propria existimaverunt se evadereposse diluvii periculum et incendii, facta est ibidem in agro,scilicet Sennaar,6 linguarum divisio seu confusio, ita quidem

1 The chapters in W. correspond-ing to these are placed later.

2 viginti'] decem, A.C.D. West.3 primus] prius, West.4 Here the MSS. of Westminster

insert a chapter, Distinctio regionum,&c. (cap. iv. p. 3, ed. 1701). Asimilar chapter (much fuller) is inW., but placed later.

4 Here West, inserts, " Sale con-

didit civitatem quam de nomine suoSalem appellavit, qui etiam . . . ."

6 in agro, scilicet Sennaar'} SoA.C.D. The Chetham MS. ofWest, has scilicet Sennaar in agro,but has marks directing in agro tobe placed before Sennaar. TheArundel MS. reads, scilicet in agroSennaar; the Royal and Cotton,scilicet Sennaar in agro.

MATTHJEI PARISIENSIS

•at nee nans eorum intelligeret vocem proximi sui. Ideoquedivisit eos Deus in diversas regiones, et cessaverunt aadificareturrim. Vocatumque est nomen loci illius Babel, id est, con-fusio, quia ibi confusum est labium universaa terras. Phalegvero, in cujus familia remansit Hebraaa lingua, omnium anti-quissima, idcirco dictus est Phaleg, id est ab aliis divisus.Phaleg genuit Eagau,1 Bagau genuit Saruch, qui genuit Na-chor. Iste ITachor, cum exisset de Chaldasa, ducta in uxoremMelcha, filia fratris sui extincti, moratus in Carfam Meso-pothamias, mortuo ibi patre suo et Abraham in; terra Cha-naan peregrinante; hos tres fratres, Hus, Buz, et Bathuel,cum aliis quinque genuit. De quorum uno, scilicet Buz,descendit Balaam, qui secundum Hebraaos dicitur in Job,Eliud Buzites.2 Iste Nachor genuit Thare, qui non valensferre injurias sibi illatas de adorando igne in Chaldaaa, ubiet filium suum primogenitum Aram extinxerunt, peregrinatusest cum Abraham, et ITachor, et familia Aram in CarramMesopotamia, ubi completis ducentis quinque annis,3 mortuusest.

De Nino rege magno Assyriorum, et Semvrarwde matre ejus.

Temporibus Thare regnavit Ninus, rex Assyriorum poten- Trogustissimus, reginaa Semiramis filius. Hasc virum mentita, Pompeiustriginta et duobus annis regnum Assyriorum potentissime ~xU S m*1*gubernavit. Quaa ut callidius virum mentiretur, brachia etcrura veste virili, caput vero tyara tegebat; et ne forte novohabitu aliquid occultare videretur, eodem ornatu et populumvestiri jubet, quern morem vestis exinde gens ilia universatenet. Magnas denique res gessit. Quaa nee contenta, muliervirilis animi, terminis quos adquisitos 4 susceperat, ^thiopiambello pressit, Indis bellum intulit, quos praater illam nullus antesubegerat. Haac Babiloniam civitatem aedificavit, eamque murocircumdedit, et ut esset caput regni Assyriorum instituit; quaatandem a filio suo interfecta est. Qui dum matri successisset,contentus elaborato a parentibus regno, belli studia deposuit,et, velut sexum cum matre mutasset, raro a viris visus, interfoaminarum turbas consenuit. Cujus exemplum ejus posteriprosecuti responsa gentibus per internuncios dabant. PostNinum denique reges triginta sex regnum Assyriorum con-tinua possessione tenuerunt, usque ad Sardanapallum perannos mille trecentos.

1 The Chetham MS. has vel Eeuover Eagau. W., vho abridges thischapter, has Eeu sive Eagau.

2 Buzites} W. West. Bizites,A. Par. puts u over the i.

3 West. ins. Thare.4 W. West, insert a viro.

CHRONICA MAJORA.

Pet. Co-mest.41-58.

De twmero annorum, secundcs cstatis.

Visit autem Noe post diluvium1 Dcccl. annis ; Sem, DC.; Ar-faxat, cccxxxviii.; Sale, ccccxxxiii.; Heber, cccclxiv; Phaleg,ccxxxix.; Beu sive Bagau, ccxxxix.; Sarug. ccxxx.; ISTachor,cxxxix.; Thare vero vixit Ixx. annis, et genuit Abram., annovidelicet xliii. memorati Nini regis Assyriorum.

In Thare terminatur secunda cetas, habens secundum Hebrceosannos MCCXCII. secundum septuaginta MLXXII.

Thare, ut dictum est, genuit Abram, Aram, et Nachor. Aramgenuit Melcha, Loth, et Saram. Iste Loth cum exisset deSodomis, subversis quinque civitatibus, genuit hos duos Moabet Amon de filiabus suis ebrius factus. ETachor genuit Has,Buz, et Batuel, ex Melcha filia Aran. Batuel genuit Labanet Rebeccham. Abram habuit uxorem Saram nomine, filiamscilicet Aram fratris sui. Habuit etiam duas ancillas, AgarEgyptian! et Cethuram. Ex Sara genuit Isaac, ex Agar p. 3.Ismael, ex Cethura Madan et Madian. Ismael genuit Nabaiothet Cedar. Iste Abram, suffocato Aram fratre suo, adoptansfilium ejus Loth, ducta in uxorem Sarai, cum patre peregri-natus est in Carram. Inde mortuo patre venit in Sichem, etinde Pentapolim.2 Postea collocans tabernaculum inter Bethelet Hay, cum in .^Egypto uxorem simulasset sororem, rediensin convallem Mambre, habitavit confcederatus tribus fratribus.Qui cum de occisione quatuor regum veniens, a Melchisedechdecimas accipiente honoratus fuisset, signum dandae prolisin pecudibus et avibus suscepit. Deinde cum esset annorumseptuaginta et quinque, et impugnaretur a Chaldaeis et Meso-potamicis per invidiam, eo quod ipsi colerent ignem et effigiesdeorum, ipse autem coleret Deum unum creatorem cunctorum,et assereret illi solummodo honorem cultus et gratiarumdebere retributionem, creaturam autem virtute et adminis-tratione Conditoris disponi, et non propria virtute subsistere:ad imperium Domini relicta gente et patria sua, venit in ter-ram Chanaan, accipiens promissionem, quod in gentem mag-nam excresceret nimis, mutato nomine ab Abra in Abraham,quod interpretatur pater multarum gentium, et quod in semineejus benedicerentur omnes gentes. Denique divinitus pras-ceptum accepit, ut se cum sua sobole circumcideret, non ut

1 The numbers are introducedfrom Genesis ix. xi.; post diluviumis an error.

2 West, inserts, "Abraham Mgyp-

tiis arithmeticam et astrologiamtradidit, a quibus ad Graiospostea devenerunt."

8 MATTH^EI PARISIENSIS

ipse Deus aliquid superfluum in homine creasset, quod posteajuberet abscidi, sed ut inter alias gentes hoc corporis signoelecti viri soboles nosceretur. Et cum esset jam senior,genuit Ysaac. Praacedenti tamen tempore, ut dictum est, ge-nuerat Ismael, unde Arabes efc alias gentes se esse ex genereAbrahae gloriantur. Circumcisus est etiam Ysaac nativitatissua3 die octavo. Praeterea cum jam esset grandaevus Abraham,praacepit ei iterum Deus prasfatum filium suum Ysaac sibiinmolari in monte Morin. Quod quidem ille, Creatori ampliusquam suo affectui cupiens deservire, voluit adimplere. Sednunquam credentibus dura Divinitas, suspendit virum angelivoce a fllii nece, ostendens ei, quern immolaret pro filio,arietem, ut absque pietatis dispendio tanti sacrificium consum-maretur viri. Post haec autem cum esset Ysaac jam sexage-narius, genuit Esau et Jacob, patriarchas Ydumeae et Israhe-liticae gentis.

De regno Argivorum.

Circa hos dies natum 1 est regnum Argivorum, ubi primus S. August.regnavit Inachus, cujus fuisse filia lo perhibetur, uxor Osiris,2 ]?e. v\t:.quse ut magna dea est in ^Bgypto culta, eo quod ibi juste 3

ei> xvm'regnaverit, et homines ibidem literis informaverit.

fifi—

De filiis Isaac, Esau et Jacob, et generations eorum.

Memoratus Ysaac, cum, laborante in partu Eebecca et ora- Pet. Co-culum audiente de Esau servituro Jacob, apud Abimalech in mest- Gen.

^Geraris peregrinatus,3 uxorem dixisset4 sororem suam, de seminecentuplum colligens, tribus puteis eruderatis, et quarto factoin Bersabee, ibidem fbedere inito cum Abimelech et Phicol,Esau reprobato, ignarus benedixit Jacob, qui, fratre suo turnin primogenitura turn in benedictione supplantato, in Mesopo-tamiam proficiscens, cum provisione juxta Luzam titulum erex-isset, et pro Rachel et Lia servitium quatuordecim annorumapud Laban complesset, pacto de aliis septem annis pro gre-gibus, mutatione virgarum vix complete, cum uxoribus et filiisundecim, a Laban furto sublatis idolis a Rachel, recedens inGalaad est comprehensus. Inde cum Laban foedere inito, inlapidibus ad Manaum, ubi castra angelorum vidit, proficiscensordinatis turmis, vadum Jaboch transiens, matutina lucta lasso

1 Par. puts over this word, velortum; W. has exortum.

2 uxor Osiris] uxor Isidis, West.Om. W.

3 cum ins. West.4 dixisset] duxisset,

West.A.C.D.

CHRONICA MAJORA.

• nervo cum angelo completa, mutatione nominis facta, prsemissismuneribus, fratri suo tremebundus occurrifc. Oujus filia Dinaa Sichem oppressa, et Sichimitis in dolo oceisis, jussu Dei ipsein Bethel altare erexit, et domum purgavit.

Esau hispidus venator, venditis primogenitis pro1 lenticulafulva dictus Edom, ductis uxoribus Chananaeis, Judith et Ba-semath, supplantatus a fratre in benedictione, redeunti Jacobde Mesopotamia cum quadringentis viris pacifice occurrit.Matrem quoque Esau et Jacob, scilicet Eebeccam, adduxitEliezer servus Abrahas Ysaac, de Mesopotamia, sororem Laban,filiam Batuelis.

De Job, et Balaam, et asina.

Tempore filiorum Ysaac, ut quidam tradunt, fuit secundusrex in Edom Job, de genere Hus filii ITachor, post Bale, quiet in Genesi dicitur Jobab pronepos Esau. Sed Hebrasi dicunteum, ut diximus, descendisse de Hus primogenito Nachor.Eodem tempore Balaam, qui in Job Eliud dicitur, descenditde Buz, qui a Balao rege conductus ut malediceret2 Israel, eibenedixit, loquente sibi prius asina, et de ortu stellae et Sal-vatoris prophetavit.

De nativitate duodecim patriarcharum.

Pet. Co- Memoratus autem Jacob genuit duodecim patriarchas, demest. Gen. quorum stirpe duodecim tribus Israel originem habuerunt.

Habuit namque ex Lia, quas lippa dicebatur, Ruben, Symeon,Levi, Judam, Ysachar, Zabulon, et Dinam filiam quae a Sichi-mitis legitur oppressa. Ex Bala genuit Dan et Neptalim. ExZelfa genuit Grad et Aser. Ex Rachel, qusa pulchra dicebatur,genuit Joseph et Benjamin. Iste Joseph genuit Manassen etEffraim, quorum uterque facit tribum per se, remota tribuLevi a sorte hsereditatis.

S. Hieron.LiberHeb.Qusest. inGenesim,xxii. 20.

74-77.

S. August.De Civit.

De Serapi deo JEgypti.

Circa hos dies Apis 3 rex Argivorum transvectus est navibus^Egyptum. Qui, cum ibi mortuus fuisset, appellatus est

5 ei> xvlu> gerapiSj omnium maximus ^Bgyptiorum deus. Serapis autem,

non Apis, ideo appellatur, eo quod sarcofagum JEgyptii soros

1 pro] Written by Par. over anerasure; West, has a; W. has proedulio lenticulee fidvee.

2 malediceret} A. had maledice-

retur; Par. has obliterated ur; W.has malediceretur.

3 West, inserts flius Phorceiei;W. has flius Phoronei.

10 MATTH^EI PABISIENSIS

appellant, ubi eum sepultum venerari coeperunt, priusquam eitemplum conderent. Hujus filius fait Argus, a quo sunt Argiappellati.

De Joseph et ejus venditione.

Joseph autem, cum sexdecim esset annorum, pascebat gregem pe^. £0-cum fratribus suis, adhuc puer, et erat cum filiis Balae et mest. Gen.Zelfte, ttxorum patris sui. Cumque fratres suos apud patrem 87.accusasset, et somnia plura fratribus narrans somniasset, invi-debant ei, atque JEgyptiis vendiderunt. Sed dum moraretur Id. 97,102.Joseph in JEgypto, anno secundo sterilium annorum descenditetiam eo Jacob in animabus septuaginta duabus, et habitavitibi, et per ordinem filiis suis ibidem benedicens vitam finivit.

De Juda et ejus generatione.

Judas filius Jacob,rex uxore nomine Sue genuit Her, Onam, Id. 89.et Sela. Ex Thamar genuit Phares et Zaram. Istam Thamar

p. 4. cum dedisset Judas duobus filiis suis, Her et Onam, et illi obignominiosum scelus perissent, remisit viduam in domum pa-ternam, timens earn tradere Sela, quod fieri debebat secundumlegem, causa suscitandi seminis. De qua postea sedente inbivio, mutato habitu, vadens Judas cum Tram opilione ad ton-dendas oves, Sue uxore sua mortua, Phares et Zaram ad unumconcubitum genuit, suspicans esse scortnm. Qua3 postea adpatibulum ducta, tanquam in adulterio deprehensa, per arra-bonem annuli, baculi, et armillae se liberavit.

Explicit de Genesi. Incipit de Exodo.

De morte Israel, et nativitate Moysi.

Mortuo autem Israel in ./Egypto, et in terram Chanaan Exod. i. ii.translate et ibidem sepulto, crevit populus Hebrsaorum mira-biliter annis multis, usque dum incrementis ejus inviderentJEgyptii, et ipsa eorum fcecunditas eis fieret importuna. Tunecoeperunt eos affligere laboribus multis, sed tandem divinamiseratio respexit populum. Egressus est namque in diebusillis de domo Leri vir nomine Amram, qui accepta uxorestirpis suse, nomine lochabeth, genuit ex ea Aaron, Moysen,et Mariam.

De exitu populi Israelitici de *32gypto duce Moyse.

Denique cum creverat Moyses, jubente Domino, eduxit popu- Orosius i.lum de JEgypto, in portentis et prodigiis magnis, et siccis 10.

CHRONICA MAJOBA. 11

vestigiis transierunt Bubrum Mare. Quos cum persequereturrex JSgypti, poanitentia ductus quod eos abire sivisset, in-gressus est ipse cum curribus et equitibus suis medium siccimaris. Sed subito refusa est super ipsum a tergo omnis molesaquae, et obrutus est ibi cum universe agmine suo. TJndeextant nunc, in eodem littore, hujus signi certissima monimenta.Tractus nempe rotarum et vestigia equitum et peditum ibi-dem adhuc conspiciuntur, et si casu turbentur, sole renascente,diatim divinitus reparantur. Yerum postquam transivit MareBubrum, populus Hebraaorum1 fuit in deserta2 Syna annis quad-raginta, quorum primo anno per manum Moysi suscepit legema Deo. Intra illos tamen annos non calciamentum aut vestisillorum est attrita, nee ulla capillorum vel unguium excretioeis est dominata. Sed velut inmortalitate jam reddita, immu-tabilem hominis formam eorum simplex servavit integritas.Hos autem per noctem columna lucis tanquam dux itinerisprsecedebat, et eadem per diem nubis nabens speciem, ne fessossolitude vasta redderet,3 ab aestus injuria defendebat.

De figmentis poetarum.

Eduxit autem Moyses eundem populum ex JEgypto, novis-De Civilf ' s^mo tempore Cycropis regis Atheniensium, qui ipsam Atheni-Dei, xviii. ensium4 condidit civitatem in honorem Minervaa, et ab ejus8,11. nomine Athycos Atnanienses appellavit. Minerva quippe

Greece Atbanathe Partbene, id est, immortalis virgo vocatur,quoniam sapientia, cujus esse dea credebatur, nee mori potestnee corrumpi. Haac. Ogygii temporibus ad lacum qui Tritonisdicitur, virginali fertur apparuisse setate. Unde tanto procli-vius dea5 est credita, quo minus ejus origo innotuit. PorroAthenienses lanificii, vini, et olei usum primi finitimis populistradidisse feruntur. Fertur etiam de Cycrope, quod primusJovi ut Deo6 mactaverit. Hac prseterea tempestate ferunthomines de luto formasse, quod optimus sapientiaa doctorextiterit. Hujus frater fuit Athlas, qui et ipse summus astro-

1 Hebrxorum] The Chetham MS.has Hebreorum aboYe Judearum.

2 deserta] Par. has vel -to overthe line.

3 solitudo vasta redderet] So Par.,•who has expuncted the reading ofthe MS., latitudo conficeret. TheMSS. of West, vary between lassi-tudo conficeret and lassitudo consu-meret.

4 Aiheniensium~\ Atheniorum,A.C.D. West.; Par. has over it velensium.

5 dea] de ea, A.C.D.6 ut Deo] Not in W. or West.

After primus, W. has bovem. TheMSS. of West, vary between ovemand bovem.

12 MATTHJEI PAEISIENSJS

logus fuit. His etiam diebus reperitur fuisse Mercurius, neposAthlantis ex Maia filia sua,1 homo multarum inventor artium.Cycropi vero Carnao successit, sub quo Deucalionis diluviumfuit. Tune etiam Phaethontis fuit fabulosum incendium. Isidori

Chron.

De numero populi Israel pra&ter Levitas.

Dum morarentur in deserto Syna filii Israel, praecepit Do- Num. i.minus Moysi et Aaron ut numerarent eos per cognationes etdomos ac familias, et nomina singulorum a vicesimo anno efcsupra, onme sexus masculini qui possent ad bella procedere:et inventi sunt de tribu Buben filii Israel primogeniti xlvi.milia quingenti, De tribu Symeon Ixx. milia ccc. De tribu Gadxlv.miliaDcl. De tribu Juda Ixxiv. milia DC. De tribu Ysacharliv. milia cccc. De tribu Zabulon Ivii. milia cccc. De tribuJoseph, scilicet filiorum Ephraym, xl. milia cccc. De tribuManassen fratris Ephraym xxxii. milia cc. De tribu Benjaminxxxv. milia cccc. De tribu Dan. Ixii. milia DCC. De tribu Aserxl. milia et milleD. De tribu Neptalim liii.2 milia cccc.

Summa filiorum Israel cum exirent de Egipto.

Summa autem filiorum omnium Israel, sexcenta tria milia Num. i.quingenti quadraginta. Levitas autem non sunt numerati cum 45-50.eis, sed jubente Domino constituti sunt ad portandum taberna-culum testimonii et omnia utensilia ejus, et erant3 in ministerio,ac per gyrum tabernaculi castra metabantur.4

De quadragwita duabus mansionibus populi Israelitici, dumfuerunt in deserto, per tres annos.

Primi anni, prima mansiob populi Israel in deserto fuit Pet. Co-Eamesse, secunda Sochot, tertia Echam, quarta Phiairon, mest. Liberquinta Mara, sexta Helym, septima desertum Sim, octava De- •Num- 51-phea, nona Alus, decima Raphidim, undecima desertum Synai.Secundi anni mansio prima fuit sepulchrum concupiscentias,secunda mons Sepher, tertia mons Seroch, quarta Eechima,

1 A. C. D. repeat filia; it is erasedinC.

2 /m.] So W; liv. West.3 era»f]erunt,W. Chetham. The

Reg. MS. of West, has quee erant.After ministerio, W. inserts altaris,West. ejus.

metabuntur, W.and MS. Chetham; the Eeg. MS.has metabantur.

5 mansio'] mensio, A.C.D.; it isaltered in C.

CHEONICA MAJORA. 13

v. Remmon Phares, vi. Lebna, vii. Eessa, viii. Chelatha, ix.Arada, x. Maceloth, xi. Thaach, xii. Thare, xiii. Melclia, xiv.Esinona, xv. Baneiacham, xvi. mons G-algag, xvii. Jethebatha,xviii. Ebrona, xix. Asion Gaber, xx. Cades. Tertii anni primamansio mons Hor, ii. Salmana, iii. Phinon, iv. Oboth, v. Jeaba-rim, vi. Dibongad, vii. Hemonde, viii. Blataira, ix. Abarim,x. Campestria Moab.

Pet. Co-mest. Lib.Josue.

De Josue, et de exploratoribus Jericho.

Mortuo Moyse, successit Josue filius Nun in ducatu populiIsrael, jubente Domino; qui missis exploratoribus in Jerichode Cethim, post septem dies Jordanem siccis pedibus cumomni populo transivit. Duodecim lapides de alveo in siccumtulifc, aliis duodecim de alveo in siccum reportatis ; populumin Galgala secunda circumcisione innovavit. Civitatem Jeri-cho, septem diebus sacerdotibus clangentibus buccinis, in sep-timo septies desfcruxit; Achor, qui de anathemate regulamauream et chlamydem coccineam tulerat, propter quod Do-minus iratus in Hai. xxxvi. viros occiderat, lapidavit. CivitatemHai per insidias accendit, Gabaonitas in servos lignarios et P»aquarios recepit. Quinque reges qui obsederant Gabaon, pro-ducto diei spatio, sole et luna stantibus, per emit,1 viginti qua-tuor reges qui erant cum Jabin interfecit. Altari constructo inEbal, benedictiones et maledictiones acclamari prsecepit, terrainaliis secundum concessionem, aliis secundum traditionem dis-tribu.it. Duas tribus et dimidiam, quse in reditu suo, postquatuordecim annos, altare juxta tumulos Jordanis construx-erant, liberans dimisit; foedus a populo de colendo Deo, peraquas effusionem initum, in volumine scripsit.

De figmentis gentilium temporibus Josue.

S. August. Temporibus Josue Liber pater fertur ostendisse vitemDe Civit hospiti suo in Grsecia. Et his iterum temporibus rapta per-Dei, xviii. h^jetur Europa, cujus filii fuerunt Radamantus, Sarpedon,

et Minos. His quoque diebus Busyris, filius Neptuni exmatre Lybia, Paphi filia, suis diis suos hospites immolabat.2

Sed et his temporibus Lathona peperit Apollinem, non iliumcujus oracula solebant consuli,3 sed ilium qui cum Hercule

1 peremit'] om. West.2 The MSS. of West, here insert

a paragraph about Phconix and

Cadmus. In W. it is before theprevious sentence.

3. non—consuli'] In West., but notinW.

14 MATTHJEI PARISIENSIS

servivit Admeto, qui tamen sic est Deus creditus, ut plurimiilium unum eundemque opinentur Apollinem fuisse. Hocpraeterea tempore, Liber pater bellavit in India, qui multaslegitur in exercitu foeminas habuisse, quae Bachae sunt appel-latas, non tarn virtute quam furore famosae. Per idem quoquetempus Perseus, et Andromeda uxor ejus, in caslum receptiesse referuntur.

De judicibus, qui post mortem Josue judicaverunt Israel.

Post mortem Josue Bennun, qui Moysi successit, Hebraeorum Liberpopulus mansit sub judicibus annis multis, quorum nomina Judicum.sunt base, Othoniel, Aioth, Delbora, G-edeon, Abymelech, Thola,Jayr, Jephte, Abessan, Jabdon, Sanson, Hely, Samuel, quiunxit Saulem in regem. Memoratus autem Othoniel percussitCariatb.sepb.er, unde habuit uxorem Axam, quae petiit a patresuo irriguum superius cum irriguo inferiori; judicavit autemIsrael xl. annis. Huic successit Aotb, qui cum esset ambi-dexter, percusso Eglon rege pingui, Israel liberavit; judi-cavit Israel Ixxx. annis. Sangar occidit sexcentos viros vo-mere uno.1 Delbora uxor Barach vel Lapidoth, occiso Sisaraper Jahel uxorem Abner Cinei, dato poculo lactis, tandemJabin interfecit, cujus princeps fuit Sisara, et canticum ceci-nit. Delbora judicavit Israel quadraginta annis. Gedeonsalutatus ab angelo, cui supra petram carnes obtulit, ab aradestructa dictus2 Jeroboal, suscepto signo in vellere, cum tre-centis aquam more canum lambentibus, laternis fractis ettubis clangentibus, quatuor reges Oreb et Zeb et Zebee etSalmana stravit. Abimelech, filius Jeroboal de concubina, inSycbem factus rex super Sicbimitas, Ixx. fratres suos inter-fecit, superstite qui parabolam de oliva et ficu et vite etramno Sichimitis proposuit. Eandem etiam Sichem cum prin-cipe suo G-aal, per Zebul destruxit, et fragmine molse permanum mulieris in oppido Thesbe periit. Abimelech de Jero-baal regnavit super Israel tribus annis. Thola succedensAbimelech, judicavit Israel xxiii. annis, et Jayr xxii. annis.Jephte a filiis Israel ut spurius abjectus, in regione Thobcommorans, postea super eos princeps factus, superatis Am-monitis voto alligatus, filiam post planctum virginitatis xl.

1 W. has " Post Aioth judicavit" Sangar Israel anno fere uno, qui" populum liberans viros sexcentos" vomere uno peremit, et sic vitam" finivit." West, has after uno," et

" ipse defendit Israel et eodem anno" vitam finivit."

2 dictus] duetus, A.C.D. West.It is not in W.

CHRONICA MAJORA. 15

dierum immolavit. Quadraginta duo [milia] l de Effraym perSechboleth, et Thetholoch, dijudicans ad vada Jordanis, truci-davit. Jephte judicavit Israel vi. annis, Abesan post eumjudicavit Israel vii. annis, Aylon x. annis, Abdon give Labdonviii. annis, Sanson xx. annis. Iste Sanson Manue filius,2 cuinativitas ejus per angelum est praedicta, Nazareus, uxore ductain Tampnata,3 parabola de leone conVivis proposita et per dolummulieris soluta, cum segetes hostium ligato igne ad caudasvulpium incendisset, et mille viros mandibula asini aquamdante in Ramothlesbi trucidasset, et portas Gazse in montemtulisset, tandem dolo Dalidae rasis crinibus a Philistseis excas-catus, molae deputatus, in templo Dagon renascentibus capillis,plures stravit mortuus quam virus.

De ra/ptu Helenas et fabulis poetarum.

S. August. Inter annos illos quibus populus Hebraeorum, post mortemDe Civit. Jehu, alternavit sub judicibus et humilitates laborum et pros-

peri^ates consolationum, Alexander Paris Helenam rapuit, etregnum Argivorum ad Micenas est translatum, ubi regnavitAgamemnon. Per idem etiam tempus celebres apud gram-maticos fabulae sunt inventaa. Fabula scilicet de Triptolemo,quod jubente Cerere, anguium portatus alis, indigentibusterris frumenta volando circumtulerit. De Minotauro, quodbestia fuerit inclusa laberinto, quo cum intrassent homines,inextricabili errore inde exire non poterant. De Centaurisquod equorum hominumque fuerit natura conjuncta. De Tri-cerbero,4 quod sit triceps inferorum canis. De Phrixo etHelle ejus sorore, quod vecti ariete volaverint. De Gorgone,quod fuerit crinita serpentibus, et aspicientes se convertebatin lapides. De Bellerofonte, quod equo pennis volante sitvectus, qui equus Pegasus dictus est. De Amphione, quodcytharae suavitate lapides mulserit et attraxerit. De fabroDaedalo et ejus filio Ycaro, quod sibi aptatis pennis vola-verint. De Oedipo, et 5 monstro quodam, quod Spinga 6

dicebatur, humana facie quadrupes,7 soluta, quaa ab illo

ei, x-vm.

1 milia] also omitted in West.The passage is not in W.

2 West, inserts de stirpe Dan. W.has de tribu Dan.

3 Tampnata'] intemptata, Par., inmargin, and so C.D.

4 Tricerbero] vel Cerbero, Par.,in margin. Tribercero vel Cerbero,G.

5 ef\ So Par. above quod, whichis expuncted ; monstro quodam isaltered from monstrum quoddam,which West. has.

6 Spinga~\ vel Spinxs, Par., overthe line.

7 A. inserts ob. The MSS. ofWest. vary. Chetham has it, Trin.not.

16 MATTH.EI PAEISIENSIS

proponi solebant,' velut insolubili qusestione, suo praecipitioperire compulerit. De Anthaeo, quern necavit Hercules, quodfilius fuerit terras, propter quod cadens in terrain, fortiorsolitus esset1 assurgere. De Ganimede, puero ad stuprumrapto, quod nefas non Jupiter,2 cui ascribitur, sed rex Tan-talus fecisse refertur. Danae etiam per imbrem aureum,ipsius Jovis fertur3 adepta fuisse concubitum, ubi subintelli-gitur mulieris pudicitia auro fuisse corrupta.

p. 6.

Birth ofBrutus.

De excidio Trojce et nativitate Bruti.

Hac tertia mundi astate, cum judicasset Labdon Israel Historiatribus annis, factum est Trojse excidium, expletis a mundiMisce *•u

initio quatuor milibus xix.; a diluvio mille Dcclxxvii.; a nativi-tate Abrahae et quadragesimo tertio anno Nini regis Assy-riorum DCCCXXXV. ; ante urbem conditam annis cccciv.; anteprimam quoque Olympiadem annis ccccvi., capta est Troja.De cujus excidio -^Eneas, Yeneris et Anchisse filius, ad Italiamvenit, post excidium anno tertio. Qui cum Turno Dauni Tus-corum filio dimicans, eum interemit, ejusque sponsam Lavi-niam, Latini regis filiam, in conjugium accepit. Eegnavitautem .ZEneas Latinis4 tribus annis; quo vita dedecente reg-num suscepit Ascanius, ejusdem Mnese filius, quern apudTrojam ex Creusa conjuge genuerat, et secum in Italiam ve-niens adduxerat. Hie condidit Albam super Tiberim, genuit- @aif; Mon.que filium cujus nomen erat Silvius. Hie furtivse veneri i. cap. 3.indulgens, nupsit cuidam nepti Lavinise, eamque fecit prseg-nantem, Cumque dies partus accessisset, edidit mulier puerum,et in nativitate ejus mortua est. Traditur autem ille obstetrici,et vocatur Brutus. Postremo cum ter quini anni emensiessent, comitabatur juvenis patrem in venando, inopinatoque5

ictu sagittae patrem pro bestia interfecit. Quo mortuo, ex-pulsus est ille ab Italia, indignantibus parentibus ipsumtantum facinus commisisse.

1 solitus esset] So altered by Parisfrom soleret.

2 Jupiter'] So Par. above the line.Jovis, A.C.D.W. West. C. putsJupiter in the margin.

3 fertur} So altered by Par. fromferta est, as West. W. has dicta est.

4 Latinis"] vel u., Par., over theline.

5 inopinatoque'] inopino, A. West,as Galf. Mon. Par. puts inopin-atoque above the line. W. has ubiinopinato.

CHRONICA MAJORA. 17

Ut Brutus m exilium pulsus, ad regem Grcecorum divertit.

Galf.Mon. Exulatus1 ergo2 Brutus, adiit partes Graaciaa, et invenit ibi Exile ofBrutus.i. 3.

Id. i. 4.

progeniem Heleni, filii Priami, qui sub potestate Pandrasi,regis Graecorum, in servitute tenebatur. Pirrus etenim filiusAchillis, post eversionem Trojaa, praadictum Helenum com-pluresque3 alios secum in vinculis abduxerat, et ut necempatris sui in ipsos vindicaret, in captionem teneri praaceperat.Agnita igitur veterum concivium prosapia, moratus est Brutusapud eos. In tantum autem militia et probitate vigere ccepit,ita ut a regibus et principibus praa omni juventute patriaeamaretur. Erat enim inter sapientes sapiens, inter bellicososfervens, et quicquid auri vel argenti sive ornamentorumadquirebat, totura militibus erogabat. Divulgata itaque peruniversas nationes ipsius fama, Trojani coeperunt ad eum con-fluere, orantes ut, ipso duce, a servitute Graacorum libera-rentur. Quod leviter fieri asserebant, cum in tantum jaminfra patriam multiplicati essent, ita ut septem milia, exceptisparvulis et mulieribus, computarentur. Erat praaterea quidamnobilissimus juvenis in Graacia, nomine Assaracus, qui parti-bus eorum favebat. Ex Trojana namque matre natus erat,fiduciamque in illis habebat maximam, ut auxilio eorum in-quietudini Graacorum resistere quivisset. Arguebat enim eumfrater suus propter tria castella, quaa sibi moriens pater dona-verat, et ei auferre conabatur, quia ex concubina natus fue-rat. Erat autem frater ejus patre et matre Graacus,4 ascive-ratque regem caaterosque Graacos parti suaa favere. Inspiciensergo Brutus et virorum multitudinem et Assaraci castella,quaa sibi patebant, securius petitioni eorum adquievit. Erec-tus igitur in ducem, convocat undique Trojanos, et oppidaAssaraci munivit. Ipse autem et Assaracus, cum tota mul-titudine virorum et mulierum quaa eis adhaarebat, nemora etcolles occupant. Deinde Brutus literas suas regi direx.it,petens celsitudinem potentiaa suaa, ut sineret populum ad alia-rum terrarum nationes accedere, vel in terra sua ad pristinamdignitatem redire. Pandrasus ergo vehementi commotus ira,exercitum grandem collegit, ut Trojanos persequeretur, et

BrutusPandra-sum regemGrsecommbello super^avit.

1 Exulatus} Pax. has vel exulabove the line, and adds in themargin: " Exulo per totum hunc" librum tarn passivum sensum" quam activum retinet; sic etiam" degenero transitive saepe accipi-" tur. Ita enim in veteribus isto-

" riographis invenitur." This isincorporated with the text in D.

2 ergo~\ itaque, W.; igitur, West.3 pluresque~\ compluresque, West.

This sentence is not in W.4 GTCECUS~] om. West.

B

18 MATTHjEI PARISIENSIS

major! subiceret servituti. Dum autem deserta, quibus eosadesse autumaverat, per oppidum Sparatinum peteret, egres-sus est Brutus cum tribus milibus virorum, ipsumque nib.ilhujusmodi praemeditatuml ex inproviso invasit, totumque ejusexercitum dispergens, maximam partem interfecit. Ad ulti-mum vero, Marte sibi existente propitio, Antigonum fratremregis, et Anacletum ejusdem socium retinuit atque vinculismancipavit.

Ut Brutus regem, Pandrasum bello ceperit.

Brutus vero potitus victoria, oppidum sexcentis militibus Galf.Mon.munivit, captivosque suos custodibus tradens, nemorum abdita *• 6~10<

iterum petivit. At Pandrasus ob fugam suam fratrisque cap-tione[m] anxius, populum dilaceratum resociare vacavit, oppi-dumque cum resociato populo obsidere progressus est. Arbitra-batur enim Brutum immisisse se infra ipsum cum Antigonocseterisque captivis quos ceperat. TJt igitur mcenibus accessit,indixit ut alii2 egressum inclusis abnegarent, alii cursus flumi-nis averterent, alii crebris arietibus cseterisque machinationi-bus murorum compagem dissolverent. Brutus vero obsessisopem subvectare afiectans, nocte sequente castra Grrsecoruminvadere disposuit, ut labore fessos et pigros somno et quasiab nostrum incursione secures, miseranda caade afficeret, aflfec-tosque SU83 voluntati subiceret. Dispositis ergo catervis,Brutus cum sociis suis hostium cuneos audacter penetrans, adregis tentorium, quod super omnia adire aestuabat, pervenit.Quo facto, enses ocius evaginant, cubilia sopitorum ingrediun-tur, letiferos ictus ingeminant, et nullam quietem3 habentes,castra in modum leonum lustra ferarum perscrutan-tium4 deambulant, quasque sibi obvia crudeliter laniantes.Brutus vero Pandrasum regem omni solatio destitutum, vivumretinuit, ipsumque vinciri et reverenter conservari prase epit.

Ut Brutus filiam Pandrasi regis duxertt in uxorem.

Brutus vero, tanta laatus5 victoria, quaesivit a suis quid a Id. i. 10.Pandraso petendum laudarent. Uli vero cum diversis aflfec-tibus diversa affectarent, surrexit Mempritius vir consiliomagnus, indictoque silentio ait t " Eegem interficere cupiditate

1 prcEmeditatum} vel -tantem, Par.2 alii] aliis, West.3 quietem] pietatem, West, as

Galf. M.

4 in modum . .in htmc modum, West, as Galf. M.

5 Icetus] vel fretus, Par., abovethe line.

CHEONICA MAJOEA. 19

i. 11.

" dominandi, nefas mihi videtur, cum omnibus licitum sit pro" patria pugnare. Sed laudo ut petamus ab illo filiam suam" ad opus ducis nostri, et cum ea aurum et argentum, naves" et frumentum, et caetera itineri nostro necessaria, ut ali-" quam regionem desertam adire, ubi nos et tota nostra pos-

Galf. Mon. « teritas in sevum soli regnare possimus." Cumque omnibushsec sententia placuisset, Bruto jubente, rex in medium reve-renter adductus est. Edoctus vero de proposito eorum, demissavoce respondit: " Quoniam adversi dii me meumque fratrem" Antigonum in manus yestras tradiderunt, parendum est peti-" tioni vestrsB, ne vitam, quse vestro arbitrio mihi adimi" vel concedi potest, amittam; do duci vestro filiam meam" Innogen, do aurum et argentum, frumentum, vinum et" oleum, et quicquid itineri vestro necessarium censueritis."Maritata itaque filia Bruto, cseterisque omnibus rite peractis,rex liber a carcere [dimittitur], et Troes1 ab ejus potestatesecundis ventis abscedunt.

Id.

Id.

Ut Brutus navigando mansionem qucesierit.

Completis igitur prospero ventorum flatu duobus diebus et Voyage ofuna nocte, applicuerunt in quandam insulam Leogecia voca- rutus>

tam, qu.se antiquitus vastitata2 a nemine habitabatur. Exeuntese3 navibus venerunt ad quandam civitatem desertam, in qua P- ?•invenerunt4 templum Dianae, et ipsius imaginem responsa dan-tem, si forte ab aliquo peteretur. Suggesserunt5 duci commi-litones templum adire, atque litatis donis a numine inquirere,quse patria eis sedem certae mansionis prseberet regionem.At Brutus consiliis eorum adquiescens, ante aram dese vassacrificii plenum vino et sanguine Candidas cervae dextratenens, vocem in haec verba dissolvit:

Ut Brutus Dianam consuluerit.6

Diva potens nemorum, terror silvestribus apris," Cni licet anfractus ire per sethereos

Oracle ofDiana.

1 Trees'] vel Trojani, Par., abovethe line.

2 vastitata] vel vastata, Par.,above the line. C. has vastitata velvastata; West, vastata; W. vas-tatus.

3 e] de, W. West.4 invenerunt] om. West. W. has

erat, and afterwards imago.

5 suggesserunt] altered by Par.from suggerunt, which West has.W. sucgesserunt.

6 In the margin is a Picture ofa statue of Diana, with wings tothe feet, and horns, and four wor-shippers ; a deer killed on theground.

B 2

20 MATTH^II PARISIENSIS

" Infernasque domos, terrestria jura revolvis,1

" Tu2 die quas terras nos habitare velis." Die certain sedem, qua te venerabor in sevum,

" Qua tibi virgineis templa dicabo choris."

Hasc ubi novies dixit, circuivit aram quater, fuditquosanguinem et vinum quod tenebat, in focum, atque proctibuitsuper pellem cervaa, quam ante aram extenderat, invitatoquesomno tandem obdormivit. Erat tune quasi tertia hora noctis,qua duleiore somno mortales premuntur. Tune visum est illideam ante ipsum astare, et eum3 in hunc modum affari:

Hesponsum Diance.

" Brute, sub occasu solis, trans Gallica regna, Galf. Mon." Insula in occeano est, undique clausa mari, i. 11.

" Insula in occeano est, habifcata gigantibus olim," N"unc deserta quidem, gentibus apta tuis.

" Hanc pete, namque tibi sedes erit ilia perennis," Hie4 fiet natis altera Troja tuis.

" Hie de prole tua reges nascentur, et ipsis" Totius terraa subditus orbis erit."

Ut Brutus Corinceum invenerit.

Tali itaque visione expergefactus dux, sodalibus quaa audi- Id.i.11-15.erat indicavit. At illi maximo fluctuantes gaudio, ad navesillico revertuntur. Sulcanfces gequora, cursu triginta dierum,venerunt ad Affricam; deinde ad aras Philistinorum, et adlacum Salinarum, et navigaverunt inter Euscifcadam et montesAzaras. Porro flumen Malvaa transeuntes petierunt columnasHerculis, et Tyrrenum eequor, ubi juxta littora inveneruntquatuor generationes de exulibus Trojae, quse Antenoris fugamfuerant comitatse. Erat autem dux eorum Corinseus, vir magniconsilii, audaciae, et virtutis. Hunc Brutus associavit sibi, etpopulum cui preesidebat. Yenerunt inde ad Aquitanniam, etostium Ligeris ingressi, situm explorayerunt regionis. AtOorineeus cum cc. viris naves egrediens, victualia virilitercongerebat. Cumque id Groffario, qui tune in Aquitania regna-bat, nunciatum fuisset, cum Gallis et Aquitaniis obviamyeniens, ereptioni prsedse vacabat. Inito tandem certamine,dira pugna committitnr utrobique. Sed Corinasus infra tur-

1 revolvis] revolve, West.; re-solve, W.

2 7VJ So Par. altered from Et,as West, and W.

3 eum] sese, A. West. Par. ex-puncts this, and inserts eum over it.

4 Hie] hsec, West.; hie fiet et,W.

CHBONICA MAJORA. 21

mas eorundem sese densa acie intromittens, bostes ooegit infugam, et forte amisso gladio arripiebat1 bipennem. Qua2

bracbium cum manu amputat, illi scapulas a corpore separat,alii caput uno ictu detruncat, alterius crura a summo dissecat,omnes in ilium et ipse solus in omnes ruebat. Quod Brutusaspiciens, motus amore viri, venit cum una turma, et regemGoflarium cum Pictavensibus et Gallis in fugam propellit.Affuit autem ibi quidam Tros 3 nomine Turnus, nepos Bruti,quo fortior sive audacior nullus excepto Corinseo aderat.Hie solo gladio suo sexcentos viros peremit, sed ab irruen-tibus Gallis citius quam debuerat, prob dolor ! interfectus est.De nomine vero ipsius Turonorum civitas vocabulum traxit, Turono-quia ibidem, ut testatur Homerus, sepultus fuit. Et licet TO"? civitasBruto tanta victoria maximum ingessisset gaudium, magnotamen angebatur dolore quod nepotem suum amiserat, juve-nem tantae probitatis. Nee mora, assensu suorum classemsuam petivit, replens earn universis quse adquisierat, navesqueingressus, prosperis ventis promissam adiens insulam, inTotonesio littore applicuit.

Ut Brutus ad insulam Albion veniens, terras militibus suisaffluenter distribute.

Galf. Mon. Erat tune nomen insulse Albion, quse a nemine, exceptis paucis Arrival ofi. 16. gigantibus, inbabitabatur. Amceno tamen situ locorum herboso- Brutus at

rum, et copia piscosorum fluminum, nemorumque fecunditateprseelecta, affectum babitandi Bruto sociisque inferebat. Per-agratis ergo quibusque provinciis, repertos gigantes ad cater-vas5 montium fugant, patriam donante duce sortiuntur, agrosincipiunt colere, domos gedificare, ita ut in brevi temporeterram ab aevo babitatam6 censeres. Denique Brutus denomine suo, insulam Britanniam appellat, sociosque suosBritones. Volebat enim ex derivatione nominis sui memoriambabere perpetuam, unde postmodum loquela gentis, quaa priusTrojana sive curvum Graecum nuncupabatur, dicta fuit Bri-tannia. At Corinaeus portionem regni, quse ilium contingebat,

1 arripiebaf] So Paris, over theMS. reading amministrabat, whichis expuncted.

2 qua] So Par. for huic, whichA. and West. have.

3 Tros] vel Trojanus, Par.4 So altered by Par. from the

original reading, nemoribus quoque,

as West, has ; nemaribusque, Galf.Mon. The sentence is not in W.

& catervas] vel cacumina, Par.;cavernas,W. and the MSS. of West,(except Beg., which has catervas).

6 habitatam'] So altered by Par.from inhabitatam, which W. andWest. have.

22 MATTH^BI PARISIENSIS

ab appellatione sui nominis Corineiam1 vocat, populum quo-que suum Corineiensem, exemplum duels est insecutus. Ideoprascipue illam regionem, quas nunc a cornu BritanniaCornubia appellatur, elegit, quia super omnia cum gigantibuscongredi asstuabat. Plus enim ibi abundabant, quam in ullaprovinciarum quas consociis suis fuerant distributee. Nempe,ut in historia Britonum legitur, ipse luctamen2 iniit cum quo-dam gigante, Groemagog nomine, cujus statura duodecimcubitorum erat, ipsumque in humeris ponens, usque ad littusmaris detulit, atque per abrupta saxorum deorsum proiciens,in multa frusta concidit.

Tft Brutus Trinovantum condiderit.

Diviso tandem regno, affectavit Brutus civitatem asdificare. Galf. Mon.Affectum itaque suum exequens, circuivit totius patriae situm, 1- 1^> 18-donee ad Themensem fluvium perveniens, locum nactus estproposito suo perspicuum. Condidit itaque civitatem ibidem,eamque Trojam novam vocavit. Quaa postea per corruptionemvocabuli, Trinovantum dicta fait. Deinde civibus, jure vic-turis, earn dedicavit, deditque legem qua pacifice tractarentur.Eegnabant tune in Troja filii Hectoris, expulsis posteris An-tenoris. Eegnabat etiam in Italia Silvius jEneas, ^Eneasfilius, avunculus Bruti, Latinorum tertius. Eegnabat tune inJudaea Hely sacerdos, et arena testamenti a Philistasis captaest.

De Levitis, et captione arcJicB a, PhiUstceis et morte Heli sacerdotis.

Superius memoratum est, quod jubente Domino, remota est Num. viii.tribus Levi a sorte haereditatis, ut ministraret in tabernaculo ^Q' o7m'foederis et offerret sacrificia et hostias pro peecatis. Iste i Paralip.Levi genuit Caatn, Caath. ex uxore Jochabetb. genuit Isnar et vi.Amram. Isnar primogenitus genuit Cnore. Amram genuit

p. 8. Aaron et Moysen. Iste Moyses ducatum praebuit filiis Israelab JEgyptia servitute, ut superius dictum est. Aaron genuitNadab, Abiu, Eleazar, et Ithamar. Supradictus Cbore liti-gavit contra Aaron de sacerdotio in deserto, eo quod ipsefuerat de primogenito Isnar, et ideo cum ccl. igne divinoperiit. Datan quoque et Abiron, Nadab et Abiu, tune sunt Cf. Pet.absorpti, Ab Eleazar fuerunt sacerdotes descendentes usque ad Comest.H Euth.

1 Corineiam] vel Cornubiam,Par. ^ Corineiam vel Cornubiam,C.D.

2 luctamen'] certamen, West., butthe Chetham MS. has luctamenabove the line.

CERONICA MAJOEA. 23

et 1 Reg.cap. vi.

1 Reg. iv.18.

tempora Christi, secundum originem judicum, regum, et pro-phetarum. Huic successit Phinees, Phinees Abisue, AbisueBoezi, Boezi successit Ozi, a quo translatum sacerdotium abEleazar ad Hely, qui fait de Ithamar, et privati sunt sacer-dotio Azaria, Meraioth, Amarias, et Achitob. Hely vero inarguendis filiis tepidus, Ofni scilicet et Finees, qui cum eosacerdotio fungebantur et sacrificia altaris irreverenter trac-tarent, a Domino legitur reprobatus. Qui audita strage filio-rum suorum, et archam Domini a PMlistaeis captam, de sellaretro cadens fractis cervicibus, expiravit. Judicavit autemIsrael xl. annis.

De Helcana, et Samuele, et Saul.

Pet. Co- Fuit autem in diebus ejus vir nomine Helchana, per Choremest. Liber de Isnar descendens, qui duas habuit uxores, Fenennam fce-1 Rfig- cundam, et Annam sterilem. Quse votum faciens de masculo,

si Deus ei daret, quod faceret Nazarseum,1 peperit Samuelemprophetam et judicem, qui liberavit Israel a Philistseis, peragnum immolatum in lapide adjutorii, in terminis posito. Adpetitionem quoque Israel Saulem sibi a Domino ostensum inregem unxit, tribus signis confirmans unctionem, praeceptum eidans, quod quia postea transgressus est, reprobatus a Domino,in tanta angustia est positus, ut Samuelem mortuum magicaarte suscitaret per Phitonissam. Descendit autem per multassuccessiones ex Abiel de tribu Benjamin, de cujus filio Scisnatus est rex Saul. Iste Saul genuit Jonathan, Jesui, Mel-chisua, et Hisboseth, cum duabus filiabus, Merob et Micol.

De morte Bruti et successione filiorum ejus.

Galf. Mon.ii. 1.

Tempore quo regnavit Saul in Judaea, Brutus Britannorumrex ex uxore sua Innogem tres filios genuit, quibus erantnomina Locrinus, Albanactus, et Kamber. Hi postquam patereorum in vicesimo quarto anno regni sui ab hoc saeculo mi-gravit, in tirbe quam condiderat, sepultus est,2 et diviseruntregnum Britanniae filii sui, et secesserunt3 tmusquisque inlocum suum.

Untie Loegria.

Id. ii. 1-6. Locrinus, qui primogenitus fuerat, possedit mediam partem Loegria.insulse, quse postea de nomine suo appellata est Loegria. Untie

1 Par. has erased hcec, which.West, and W. insert here.

2 Sic for sepelierunt eum, whichGalf. Mon. has.

3 secesserunt] successerunt, Che-tham. It is not in W., or in someof the MSS. of Westminster.

MA.TTH.EI PARISIENSIS

Albania.

TheHumber.

Cambria. Cambria. Camber autem partem illam quse est ultra Sabrinumflumen, quaa de nomine ipsius postmodum Cambria dicebatur,quse regio modo Wallia nuncupatur. At Albanactus junior pos-sedit partem illam quse nunc Scotia appellatur, et ex nomine suoAlbaniam nominavit. Unde Albania. Illis deinde concordi pacediu regnantibus, applicuit Humber rex Hunorum in Albaniam,et commisso praalio cum Albanacto, ipsum interfecit. UndeHumber fluvius. Locrinus igitur primogenitus, associate sibiKambro fratre suo, venit obviam Hunorum regi citra flumenquod nunc Humber vocatur; ubi inito congressu, Humbrumcompulit in fugam, qui usque ad flumen diflugiens, submersusest infra ipsum, et nomen suum flumini reliquit. Ab hacvictoria Locrinus tres rapuit puellas, quaruin una miraa pul-chritudinis erat nomine Estrildis, filia cujusdam regis Ger-manise : cujus amore captus, voluit earn maritali sibi tasdal

copulare. Quod cum Corinaao compertum fuisset, indignatusest vehementer, quoniam Locrinus pepigerat sese filiam ejusducturum. Adiit ergo regem, et tarn minis quam blanditiis,Locrino quod pepigerat exequi coegit. Duxit ergo filiamCorinasi, nomine Guendoloenam, nee tamen amoris Estrildidisoblitus est, sed facto in urbe Trinovantum subterraneo, furti-vam venerem cum ilia ducere satagebat. Estrildis intereagravida facta, edidit filiam quam Habren vocavit. Guendoloenavero gravida facta, peperit filium quern vocavit Madden. De-functo tandem Corinaeo, deseruit Locrinus Guendoloenam, etEstrildidem in reginam erexit. Unde Guendoloena supra mo-dum indignans adiit2 Cornubiam, ubi exercitu congregato, Lo-cririum inquietare curavit. Conserto denique praalio juxtaflumen Sturam, Locrinus ictu sagittaa percussus interiit, cumdecem annis regnasset. At G-uendoloena paterna furens in-sania, jubet Estrildidem et filiam Habren praacipitari in flu-vium. Qui tune de nomine ejus Habren, nunc vero percorruptionem nominis Sabrina nuncupatur. Yolebat enimhonor em aaternitatis illi impendere, quia maritus suus earngenuerat. Tune Homerus clarus rhetor et poeta habebatur,et Samuel propheta floruit in Judaea.

De Maddan et filiis ejus.

Maddan vero diademate insignitus, genuit duos filios, Men- Galf. Mon.pricium et Malim, regnumque pacifice annis xl. tractavit. "•6*

1 iceda'j conjugio, W. Chethamhas toro in a later hand above theline; thoro, Trin.

2 adiif] So also W., as Galf. Mon.West has abiit.

CHEONICA MAJORA. 25

Quo defuncto, discordia orta est inter praadictos fratres, quiauterque totam insulam possidere volebat. Menpricius verofratre interfecto, tantam tyrannidem in populum exercuit, quodfere quemque nobilissimum regni perimere satagebat; sed vice-simo regni sui anno, duna venationem faceret, a sociis secedens,a multitudine rabiosorum1 luporum devoratus est.

De genealogia Salvatoris in estate mundi quarta.

Linea Salvatoris, in hac mundi tertia setate, ab AbrahamS. Matth. i. sumpsit exordium. Abraham, ut dictum est, genuit Ysaac, Ysaac

genuit Jacob, Jacob genuit Judam et fratres ejus, Judas genuitPhares, Phares genuit Esrom, Esrom genuit Aram, Aramgenuit Aminadab, Aminadab genuit ISTaason. Iste Naasonegressus est de .ZEgypto, princeps in tribu Juda; et ita verumest, quod dixit Dominus ad Abraham in Genesi, quod quintageneratione exierunt filii Israel de gypto, facta computatione,secundum tribum regiam, ut vocemus generationes, non per-sonas, sed successiones, quod potes videre computando a Judaad Naason. Nam quinquies dicitur ibi " genuit." Si vero inlitera ilia contineatur quarta generatione, in tribu sacerdotali,sumendus est ordo computantibus a Levi ad Eleazar. Kaasonautem genuit Salmon. Iste Salmon duxit in uxorem Eaabmeretricem, quaa recepit exploratores Jericho, et abscondit instipula lini super murum, et liberavit domum suam per filumcoccineum positum in fenestra, cum destrueretur Jericho.Salmon autem genuit Booz de Eaab. In diebus Booz, Elime-lech vir de Behllaem, cum uxore sua Noemi, et filiis suisMaalon et Chelion, tempere famis peregrinatus est in Moab,ubi acceptis uxoribus filiis suis, Euth videlicet et Orpha, et p. 9.mortuis filiis et patre, rediit ISToemi cum Euth Moabitide, dequa Booz genuit Obeth, suscitans semen propinquo defuncto.Obeth autem genuit Isay, vel Jesse. Jesse autem genuitDavid et fratres ejus. Istum David, reprobate Saule propterinobedientiam, Samuel propheta unxit in regem.

Liber 1,2 Reg.

In Saul terwiinatur tertia cetas, Jiabens secundutn HebrceosDCCCCXLII. annos ; secundum septuaginta mterpretes, duos minus.

De regno David.

David, ut dictum est, minimus fratrum, in regem electus aDomino, per Samuelem et inunctus in Bethel2 in signum

ing of the MS., Beihkem, which hehas expuncted.

vel rabidorum,Par.; rabiosorum vel rabidorum, C.

2 Bethel] So Par. above the read-

26 MATTH^EI PARISIENSIS

regis, postea in Ebron in regem super tribum Juda septemannis et sex mensibus, tertio super totum Israel xxxiii.annis, Saulem psallendo mitigans, morte Groliae animamJonathae sibi conglutinans, gener regis factus est. Cujus in-vidia, ob laudem virginum erga se suscitata, cum ejus caute-lam centum praeputia dando frustrasset, ictum lanceaa dumpsalleret, insidias satellitum astutia Michol statuam in lectoponentis, evasit. Saulem cum L[ev]itico1 tribus in ISTabaiotbprophetantem, beneficio Samuelis illaasus vidit. Jonathaa exer-centi se sagittis foedus juravit. In Nobe panes sacerdotalescomedit, simulate furore apud Achis. Eecepto Abiathar, solode sacerdotibus a Doech. peremptis erepto, Oeila liberavit.Cipb de manu Saul irruentibus Philistaeis liberatus, ejusdempostea persequentis oram2 chlamydis praescidit. ]STabal stultomortuo. Abigail duxit uxorem. Hastam et vas aquas de capiteSaulis clam tulit; ab Achis in Sichelech rediens, Amalechitaspercussit. Nuncium mortis Saulis occidens, carmen lugubreplangens, mortuo Isboseth solus regnans, de Jerusalem quasprius Solyma dicebatur, Jebuseum ejecit, et Mello asdificavit.Stratis Philistasis in Baalfarasim, archa in Jerusalem reducta,a Michol irrisus, promissa prole, domum Domino probibitusaedificare, Moab funiculis metiens, percussit Philistasos etIdumaeos in valle Salinarum. Officiales dignitates distribuit,Uriam manu Amonitarum occidit; Absolon prius sibi reconci-liation, postea se persequentem, fugit, quo perempto, et Acbi-tofel suspenso, Jerusalem rediit. Populo numerate, iram Deisibi accivit.

UrbsAlcludcastellum

De Ebrauco rege, qui condidit Eboracum.

Tempore quo regnavit in Judasa David, defuncto Mempritio Galf. Mon.Britonum rege, Ebraucus filius ejus regnum suscepit, et annis u- 7~9-xl. in eo regnavit. Hie primus post Brutum, classem in partesGralliarum dirigens, cum victoria reversus est. Deinde transHumbrum condidit civitatem, quam de nomine suo vocavitKaerbrauc, id est civitas Ebrauci. Tune regnavit in ItaliaSilvius Latinus, Condidit etiam urbem Alclut,3 versus Alba-niam, et oppidum mentis Agned, quod nunc castellum puel-

puellarum. larum dicitur. Genuit etiam xx. filios, et xxx. filias, quas

1 AU the MSS. of Par. and West,have Litico. It is not in W.

2 oram] horam, A.C.D.W. West.3 D. inserts here in the margin:

« Memorandum quod urbs_ Alclud

ponebatur super aquam de Clydejuxta Glascue in Scotia, quaemodo dicitur Dunbretan, jam pe-nitus destracta prseter castellum."

CHRONICA MAJOBA. 27

omnes in. Italian ad Silvium Albam, qui post Silvitun Latinumregnavit, direxit, et ibi maritatas sunt nobilioribus Trojanis.Post ilium, Brutus cognomento viride scutum, regni guberna-cula suscipiens, duodecim annis regnavit. Huic successit Leilfilius ejus.

De Salamone, et templi constructione.

Liber Defuncto David rege, jam quarta mundi estate, Salomon3 Keg. filius ejus successit, inunctus a Nathan propheta et Sadoch

sacerdote. Deinde occiso Joab et Semey et Adonia, etaccepta a Deo post immolationem sapientia, templum Do-mino Hierosolymis sedificavit, regni sui aixno quarto etegressionis Israel de 2Egypto quingentesimo secundo, adven-tus vero Abrab.se de Mesopotamia Syrise ad Chananseorumterram millesimo atque vicesimo; et a tempore diluvii mille-

Galf. Mon, simo et quadragintesimo. His quoque diebus memoratus Leil,u*9> rex Britonum, sedificavit civitatem, et earn de nomine suo

Kaerleil, id est civitas Leil, vocavit. Eegnavit autem annisxxv. Post bunc regnum suscepit Budhudibras filius ejus; biccbndidit Kaerkeint, id est Kantuariam, et Kaerguient, id estGruintoniam, atque oppidum montis Paladur, quod nunc Sep-tonia nuncupatur.

De Roiboam, et segregations decem tribuwm a regno David.

Liber jEldificato, ut dictum est, a Salomone templo, decima die3 Beg. Septembris illud consecravit, domum saltus cum domo regia

mirabiliter construens.1 Beginam Saba honorifice suscepit. Adultimum vero vitam laudabilem amore mulierum et cultu ido-lorum miserabiliter maculavit. Post Salomonem regnavit filiusejus Boboam, contra quern exsurrexit Jeroboam de tribuEflraym, et segregavit decem tribus a Juda, et a domo David.Quod non casu, sed Dei judicio contigit, propter Salomonisoffensam, qui postquam illud nobilissimum Jerosolymis con-truxisset templum, blandimento mulierum suarum gubductus,2

in idolatriam est prolapsus. Sed noluit miserator et misericorsDominus eum patris sui regno privare, donee deficeret, propter

Pet. Co- David servum suum. Proinde postquam singulaa partes, sicutmest. Lib. scriptum [est], singulos reges habere coaperunt, remansit cum3-^eg-caP-tribu Juda et tribu Benjamin etiam tribus Levi, quee sacerdo-28.

1 construens'] So altered by Par.from construxit, which W. andWest, have.

2 subductus] seductus, West.

28 MATTEL! PARISIENSIS

p. 10.

tails erat, et Dei proprie servitio mancipata. Ex eo temporeistas tres tribus regnum Judge, reliquse vero tribus regnumIsrael, ccepit appellari. Adhseserunt quoque Israelitico populotribus duse, Manasses scilicet et Effraim, quse non sunt detribubus1 xii. Nam Joseph, unus de xii. patriarcMs, non unamsicut ceeteri patriarch.se singulas, sed duas, quas modo nomi-navimus, tribus fecit. Porro Jeroboam, mente perversa, in 3 Keg. xii.Samaria et in toto regno suo instituit idolatriam. Timuitenim ne veniendo ad templum Dei, quod erat in Jerusalem,quo secundum divinum mandatum, sacrificandi causa, universesgenti illi veniendum erat, populus seduceretur, et stirpi Davidtanquam regio semini redderetur. Unde, sicut jam dictumest, populum Israelaticum nefanda impietate maculavit. Nam Id. xiv.ad suasionem Abdo prophetae viam pravam non deserens,Achiam Solonitem per uxorem de salute pueri consulens,triste2 nuncium suss desolationis audiens, expiravit. Eegnavitautem xxii. annis.

De regilus Israel.

Diviso itaque regno, post Jeroboam regnavit super Israel in Pet. Co-Samaria Nadab filius ejus duobus annis sinodochice. Iste mest. Lib.JSTadab obsidens Gebeton urbem Philistinorum, occisus est a !L e^*Baasa, et regnavit pro eo xxiv. annis sinodochice. Iste Baasa,licet correctus ab Jheu propheta, cum contra Asa sedificassetRama, impeditus per Benadab, mortuus est. Fuit autem isteBenadab ex antiquioribus regibus Syriae, qui infestaveruntregnum3 Israel. Huic Baasa successit Helam filius ejus duo-bus annis sinodochice, qui temulentus sive ebrius factus a Zimriinterfectus est, et regnavit pro eo septem diebus. Nam ob-sessus ab Amri, succensus in Thersa. Huic succedens idemAmri, regnavit pro eo duodecim annis sinodochice. IsteArnri, tribus annis antequam solus regnaret, contendit cumThebin, et aedificata Samaria, obiit. Post eum regnavit Achabfilius ejus xxii. annis sinodochice. Hoc tempore florueruntprophetas Helias, Micheas, et Abdias.

Iste Helias oravit ne plueret super terram, et non pluit Galf. Mon.annos tres et menses sex. His quoque diebus Bladud, filius "• 10> n-Eudhudibras, regnum Britannise suscipiens, tenuit viginti annis.Hie asdificavit urbem Kaerbadum, quse nunc Bado 4 nuncupatur,fecitque in ilia calida balnea ad usus mortalium apta, quibusprasfecit numen Minervse, in cujus aede inextinguibiles posuit

1 tribubus] So Par. ; tribus, A.2 triste] So alt. by Par. from tristem.

3 regnum] om. West.4 Bado] vel Batho, Par.

CHEONICA MAJOKA. 29

ignes, qui nunquam deficiebant in favillas, sed ex quo tabescereincipiebant, in saxeos globos convertebantur. Doeuit etiamnicromantiam per regnum Britanniae, nee praestigia facerequievit, donee alis sibi paratis, ire per summitatem aeris ten-tavit, ceciditque super templum Apollinis infra urbem Tri-novantum, in multa frusta contritus. Huic successit Veir,filius ejus, xl. annis. Hie aedificavit civitatem super flumenSoram, quaa Britannice Kaerleir, Saxonice vero Leircestrenuncupatur.

4 Beg. Tempore vero quo Helias cselum clausit et sacerdotes Baalinterfecit, Achab regi Israel successit Ochozias filius ejus duo-bus annis. Ochozias vero successit Joram frater ejus xii. annis.Porro Joram occidit Jheu, quern unxit discipulus Elisei indissipationem domus Achab, secundum prophetiam Elyae. Keg-navit autem Jheu xxviii. annis. Cui successit Joachaz filiusejus xvii. annis, sub quo Elisaeus propheta defunctus est, virvita prseclarus et miraculis gloriosus, et sepultus in Samaria.Joachaz successit Joas filius ejus xvi. annis. Post Joasvero regnavit Jeroboam filius ejus xli. annis. Hujus tem-poribus Osee, Amos, Johel, et Jonas prophetabant. Jeroboamsuccessit Zacharias filius ejus mensibus sex, quern necavitSellum servus ipsius. Post Sellum, qui uno mense regnavit,suscepit regnum Manaen decem annis. Iste Manaen, datismille talentis argenti Pbul regi Assyriorum,, ut ab eo rece-deret, dono falsorum vitulorum iram ejus in se provocavit.Post Manaen regnavit Faceias filius ejus, duobus annis. Fa-ceise vero successit Facee filius Romaliae, sub quo prophetavitNaum, qui Facee regnavit xx, annis. Iste vero non restititReglatphalasar, quin captivaret duas tribus et dimidiam, et de

Pet. Co- tribu Zabulon et Neptalim aequipollens dimidiaa tribui. Huicmest. Lib. successit Osee, quern captivavit Salmanasar rex Assyriorum,4 Eeg. cap. transferens Israelitas in Assyrios, in urbibus videlicet Medo-

rum, juxta flumen Gozam. Sub eodem Osee, licet dedissetlicentiam eundi ter in Jerusalem, captivatse sunt decem tribusa Salmanasar, inter quas Tobias, cujus historia nota est, cap-tivatus. Obsessa tribus annis Samaria, Cutheis, vel Jacobitis,vel Samaritanis impleta est, qui ob timorem leonum, lege re-cepta, non abjecerunt idola.

De regno et reg'thus Judce.

2 Paralip. De regno et regibus Judse qui contemporaneiJ fuere regibusmemoratis tractatari, a Boboam, filio Salomonis, sumamus

contemporanei} temporanei, West.

30 MATTHJII PAEISIENSIS

exordium. Iste Roboam, spreto seniorum consilio, adolescen-tium consilio temeritate conturbans populum, duas tribus cumLevitica retinuit, et dictum est regnum illnd Jiida; quipeccatis suis exigentibus, Susach rex Mgypti Jerosolymamveniens, templum Domini spoliavit. Hie etiam pro scutisaureis sublatis scuta aerea substituit. Hac tempestate pro-phetabant Achias, Jheu, Amos, Johel, et Zacharias, et Elyasa Deo translatus nusquam comparuit. Roboam autem quidecem et septem annis regnavit, successit Abia tribus annis.Abia successit Asa. Iste Asa munitis Gabaa et Masphath 2 Paralip.civitatibus, de lapidibus et lignis quae collegerat Baasa in xvi. 6,10.Rama, redargutus a Jheu quod spem in Benadab posuisset, Cf-P6*-dolore pedum, quem prophetaa intulerat, ponendo eum in Lib. 3 Beg.nervum, obiit. Regnavit autem li. annis. Huic successit cap, 32.Josaphat xxv. annis, et post Josaphat regnavit Joram vii.annis. Quo regnante, recessit Edom,1 ne esset sub Juda,et constituit sibi regem. Post eum regnavit Ochozias unoanno, qui et Ozias et Azarias vocabatur. Quem Azariam,cum filio suo Joas et nepote suo Amasia, EvangelistaMatthasus a Christi genealogia seclusit. Et post Azariamregnavit Athalia vi. annis; et post ilium Joas, qui bono Id. cap. 17.usus principio sed fine pessimo, interfecit Zachariam, filiumJoiadaa sacerdotis, inter templum et altare, et regnavit xl.annis. Et post Joas, Anrasias, qui regnavit xxix. annis.

Apud Assyrios autem circa hos dies regnavit Sardanapallus, Trogushomo muliere corruptior. Semper enim inter foeminarum contu- Pompeiusbernia versabatur. Ad quem admitti cum quadam die praefectus Q\USnf *°ejus Arbastus, praepositus Medis, obtinuisset, invenit eum inter Orosium,scortorum greges, muliebri habitu, purpuram colo nentem, et i. 19.inter virgines pensa dividentem, cum et corporis mollitia etoculorum lascivia omnes secum positas foeminas anteiret.Quo viso, regressus ad socios, quod viderat2 refert, negatquecontinuo illi se prorsus parere posse, qui se maluit3 essefoaminam quam virum. Et fit mox conjuratio Medorum ad-versus gentem Assyriorum, et indicitur bellum Sardanapallo.At Sardanapallus, cum resistere rebellibus gentibus non po-tuisset, in regiam se recepit; ubi extructa et accensa pyra,se suasque divitias igne cremavit, sicque defuncto Sarda-

1 Edom] So W.; A. had nedom,as also the Chetham MS. of West.Par. alters it to in Edom, and C.D.read in eodem, corrected to in edom.The MSS. of West, vary betweennedom and edom. Petrus Comestor,

from whom this is taken, has "Tune" recessit Edom ne esset sub Juda."

2 viderat] Corrected by Parisfrom viderit, which West. has.

3 maluif] malit, West.

CHRONICA MAJOEA. 31

napallo, Assyriorum rege tricesimo sexto, translatum est inRegnumMedos Assyriorum regnnm, per Arbastum Medoruin prsefec- Assyrio-

Orosius, ii. turn. Cucurritque postmodum regnum Medorum per succes-2. siones temporum atque regum usque ad Astyagen aYunculum

Cyri, per trescentos quinquaginta annos. Verum reges Me-dorum non computantur in numero regum illusfcrium usque

. ad memoratum Oyrum, quamvis fuerint et Chaldaeorum viri-bus prasditi et Babylonise nomine clari. Et hoc pariter estnotandum, quia eodem tempore, quo apud Latinos regnavitProcas, Amulii et Numitoris pater, avus autem Rhese Silvise,quse mater Eemi et Romuli fuit, illo etiam tempore trans-latum est ad Medos regnum Assyriorum per Arbastum prse-fectum.

Ui Leir rex Britonum filias suas probaverit.1

Galf. Mon. Circa hos dies, Leir2 rex Britonum cum esset senio con- Story ofii. 11-14. fectus, et filium non haberet, tres filias quas habuit, diviso L.eir and

regno, nobilibus copulare maritis disposuit. Sed ut sciret quse au^illarum potiore regni parte dignior esset, convenit singulas,sciscitans ab eis, a qua fortius amaretur. Cui, cum duas re-gpondissent quod patrem magis quam seipsas diligerent, tertia,quse junior erat, sororum adulationem intelligens, ait; "Ego" te semper ut patrem dilexi, et non aliter, et si a me magis P- !!•" extorquere desideras, dico tibi, quia quantum habes, tantum" yales, et ego te tantum diligo." Quo audito, rex cum in-dignatione respondit: " Quoniam in tantum senectutem meam" sprevisti, quantum te plus caeteris dilexi, ego te diligere indig-" nabor, nee unquam partem in regno meo cum sororibus habe-" bis." His ita dictis, praedictas duas puellas ducibus Cornubiseet Albaniae cum medietate Britannise maritavit, ita videlicet, utpost mortem ejus totius insulae dominio fruerentur. Tandemcum hujusmodi3 fama ad aures Aganippi Francorum regis per-venisset, continue nuncios suos ad regem prsefatum direxit,rogans ut filiam suam juniorem, nomine Cordeillam, legitimosibi matrimonio copularet. At rex in praenominata adhucperseverans ira, respondit, se illam libenter daturum, sedsine terra, pecunia, auro, et argento; quod ita factum est.Deinde post aliquantum temporis, cum Leir coepit senio tor-pere, insurrexerunt in ilium prasdicti duces, quibus Britan-

1 probaverit] temptaverit, West.2 At the foot of the page is a

representation of Leir and his threedaughters; Cordelia is saying,

" Tant as, tant vauz, tant te pris," pere."

3 hujusmodi] So also West. W.has -hujusfacti.

32 M&.TTHMI PARISIENSIS

mam cum filiabus diviserat, et abstulerunt ei regnum atqtieregiam potestatem. Rex igitur ignarus quid ageret, delibe-ravit tandem filias suas adire, quibus regnum diviserat, ut sifieri posset, sibi dum viveret, et xl. militibus suis stipendiaministrarent. Quae cum indignatione verbum ex ore ipsiusrapientes, dixerunt eum senem esse, delirum, et mendicum,nee tanta familia dignum. Sed si vellet, relictis caateris cumsolo milite remaneret.1 At rex, cum ad memoriam pristinsedignitatis reductus fuisset, cum fletu rugitum emisit, dicens," 0 Cordeilla filia, quam vera sunt ilia quaa mihi respon-" distiP 'quantum habes, tantum vales, tantumque te diligo.'" Dum habui, valui; modo non habeo, et ideo non valeo." TJnde constat quod non me, sed mea munera dilexistis."Haac et his similia saapius animo revolvens, disposuit tan-dem filiam suam qn.se erat in partibus transmarinis adire, utillius animum, cujus gratiam penitus demeruerat, miser dejec-tusque probaret. Mare igitur cum festinatione ingrediens,felici cursu applicuit in partibus transmarinis. Yeniens itaqueKariciam, ubi filia sua erat, direxit ad illam nuncium suum,qui ipsum ad tantam productum miseriam indicaret. Quoaudito, commota est corde ilia, et cum lachrymis quaasivitquot secum milites habuisset. Indicante nuncio quod cumsolo milite et uno armigero adventasset, praacepit illico utpatrem suum ad aliam civitatem perduceret, ipsumque ibibalnearet et foveret, et regalibus indueret indumentis.2 Jussitetiam, ut quadraginta milites cum nobili apparatu retinens,Aganippo regi sese advenisse nunciaret. Quo facto, indicavitregi et filiae suaa, se a regno Britanniaa per generos fuisseexpulsum, et ad ipsos venisse ut auxilio eorum patriam suamrecuperare quivisset. At illi cum consulibus et proceribusobviam venientes, honorifice ilium susceperunt, legates peruniversam Galliam destiuantes, praaceperunt ut milites, etomnes qui possent ad bella procedere, cum equis et armisquantotius convenirent, ad Britanniam ituri cum ipsis. Quofacto, duxit secum Leir filiam suam, cum collecta multitudinebellatorum, pugnavit cum hostibus, et victoria potitus est.Deinde, cum quosque potestati suaa submisisset, in tertio annomortuus est. Mortuus est etiam Aganippus rex Francorum.Cordeilla ergo filia regni gubernacula adepta, sepelivit patremin quodam subterraneo quod sub Sora fluvio, infra Legeces-triam, fieri praaceperat.

1 remaneref] remanere, West. I W. has " regalibus indutum orna-2 indumentis] vestimentis, West. I " mentis honoraret."

CHRONICA MAJORA. 33

De morte Cordeillae.

Galf. MOD. Cum igitur Cordeilla regmim per quinquennium pacifice Death ofii- 15- tractasset, coeperunt earn inquietare duo filii sororum suarum, Cordelia.

Marganus et Cunedagius, quas Maglauro et Hennino ducibusconjugates fuerant. Ambol juvenes praeclaraa probitatis famamhabebant. Quorum alterum, videlicet Marganum, Maglaurusgenuerat, Cunedagium vero Henninus. Hi itaque, cum postobitum patrum in ducatibus eisdem successissent, indignatisunt Britanniam potestati fceminaa subditam esse. Collectisergo exercitibus, in reginam surrexerunt, nee sasvitise susedesistere voluerunt, donee quibusque provinciis vastatis, prasliacum ipsa commiserunt. Earn quoque ad ultimum captam incarcerem posuerunt, ubi ob amissionem regni dolore obductasese interfecit. Bxinde partiti sunt juvenes insulam, cujuspars ilia quaa trans Umbrum extenditur versus Katanesiam,Margano cessit; alia vero, quse in alia parte fluvii ad occasimisolis vergit, Cunedagio submittitur. Emenso deinde biennio,accesserunt, quibus turbatio regni placebat, ad Marganum,animumque illius subducentes, aiebant turpe et dedecus esse,ipsum cum primogenitus esset totius insulse integritati nondominari. Cumque his et aliis pluribus modis incitatusfuisset, duxit exercitum per provincias Cunedagii, ignemqueaccelerare 2 prseeepit. Orta igitur discordia, obviavit ei Cune-dagius cum omni multitudine sua, factoque congressu, casdemintulit non minimam, et Marganum in fugam protulit.3 Deindeseeutus est eum fugientem a provincia in provinciam; tandeminterfecit eum in pago Kambrias, qui post interfectionem denomine suo, videlicet Margan, hucusque a pagensibus appellatusest. Potitus itaque victoria Cunedagius, monarchiam totiusinsulaa adeptus est, eamque triginta tribus annis gloriosetractavit.

De Roma et ejus conditoribus.

Eodem tempore condita est inclita Eoma a geminis fratri-bus Eemo et Eomulo, cujus regni primordia paucis expedirecurabo, ita tamen ut non modum propositas brevitatis exce-dam.

Ita quippe gens ipsa late per orbem terrarum anna circum- Nota.

1 ambo] qui etiam, West.2 accelerare} So Par. in the

margin for accl'are, i.e. accumulare,•which A.D. and West. have. C.

has accelerare. Beg. has accumu-lare in full; accumulare, Galf. Mon.

3 protulit] propulit, West.

C

Janus.Satunms.Jupiter.

tulit, ut qui res ejus legunt, non unius gentis sed human!generis facta discant, et ad construendum ejus imperium,1

contendisse virtus et forfcuna videantur.Primus in Italia, ut quibusdam placet, regnavit Janus.

Deinde Saturnus, Jovem filium e Graecia fugiens in civitatemquae ex ejus nomine Saturnia dicta est, cujus ruinae hactenuscernuntur in finibus Tusciae, haud procul ab urbe. HieSaturnus, quia in Italia latuit, ab ejus latebra Latiumappellata est. Ipse etenim rudes adhuc populos domos sedifi-care, terras incolere, plantare vineas docuit, atque humanismoribus vivere, cum antea semiferi gladium exercentes tan-tummodo alimentis cruentis2 vitam sustentarent, et aut inspeluncis, aut frondibus virgultisque contextis casulis, habitarent.Ipse etiam eis nummos Eereos primus instituit; pro quibusmeritis, ab indocili et rustica multitudine Deus est appellatus.

Post hunc Picus filius ejus. De quo fabulose dicitur, quoda quadam famosissima maga, Circe nomine, ob contemptumejus amorem, in avem sui nominis sit mutatus. Post huncFaunus, filius ejus, qui fuit pater Latini, cujus mater, Car-mentis Nlcostratra, creditur Latinis literas reperisse.

Quibus regnantibus cl. anni referuntur evoluti. Kegnantetamen Latino, qui Latinam linguam correxit, Troja a Grseciscaptaest, anativitate Abraham et quadragesimo tertio annoNiniregis Assyriorum annis DCCCXXXV.; ante urbem conditam anniscccciv.; ante3 primam Olympiadem, annis ccccvi. Capta igiturTroja, ut supra dictum est, -5Dneas ad Italiam venit,4 regnum-que obtinuit. Post hunc Ascanius, qui et lulus, ejusdemjfEneae filius, in Italia regnavit, et Silvium postumum hseredemreliquit,5 fratrem scilicet suum, JSneas ex Lavinia filium,summa pietate educavit. Deinde Ascanius Julium procreavit,a quo familia Juliorum exorta est, parvulus qui necdumregendis civibus idoneus erat. Ascanius cum xxxviii. annisregnasset, suscepit pro eo regnum Silvius Postumus, et reg-

Posthunras. navit xxix. annis. Qui ideo Postumus est dictus, quia postmortem patris est editus, Silvius quia silvis6 fuerat educates,a quo omnes Albanorum reges Silvii vocati sunt. Post hunc./Eneas Silvius, annis xxxi. Post quern Latinus Silvius annis I.7

HistoriaMiscella, i.

Picus.

Faunus.p. 12.Latinus.

./Eneas.Ascanius.Silvius.

Silvius

p. 16, wherethis pas-

been al-ready ex-tracted.

./EneasSilvius.LatinusSilvius.

1 imperium] impetum, West.2 exercentes, cruentis] Introduced

by Par., the scribe of the MS.having written gladium for glandium.The MSS. of West, have all semi-feris glandium. It is not in W.The Hist. Mis. has semiferis, asEntropius.

3 ante] autem, MS., and so C.D.4 A long sentence in West, is

here omitted. Throughout thischapter there are additions withabove in West.

5 reliquit} not in H. M.6 silvis] rure, West.7 /.] om. West.

CHEONICA MAJORA. 35

regnaverat. Tune apud Hebrseos David regnavit. Hnic sue- Albacessit Alba Silvius, annis xxxix. Cui JSgyptus sive Atis, filius

n • n 0.1 a-! • • • • cv . i u s .ejus, annis xxiv. Cui Caput 1 Suvius, superioris regis filius,annis xxviii., qui Capuam in Campania condidit. Cui Carpen- Silvius.tus Silvius, Capis films, successit, annis xiii. Cui Tiberinus, Carpentus.Carpenti filius, annis ix. Ab hujus nomine Tyberis fluvius Tybenus.dictus est, eo quod in eum decidens extinctus sit : hie 2 priusAlbula dicebatur. Post hunc Agrippa Silvius regnavit annis xl. Agrippa.Tune Homerus in Graecia fuisse perMbetur. Huic successitAremus Silvius, Agrippse filius, annis xix. Cui Aventinus Sil- Aremusvius, annis xxxvii., qui in eo monte quo nunc pars urbis Silvius.est mortuus ac sepultus, seternum loco vocabulum dedit. Cui ven mus'Procas Silvius, Aventini filius, annis xxiii. Huic Amulius, ejus Procasjunior filius, annis xliii. Cui Numitor, Procae regis junior filius, Silvius.[qui] a fratre Amulio regno pulsus, in agro suo vixit. Filia -^m ..us'Numitoris, adimendi partus gratia, virgo Yestalis electa est.Quae cum septimo patrui anno geminos edidisset infantes,juxta legem in terra viva defossa est. Verum parvulos, properipam fluminis expositos, Fastulus, regum3 pastor armenti,ad Accam Laurentiam, uxorem suam, detulit, quaa ob pulchri-tudinem et rapacitatem corporis quaastuosi, lupa a vicinis appel-labatur. Unde et ad nostram usque memoriam meretricum Undecellulse lupanaria dicuntur. Pueri vero cum adolevissent, Lupanar.collecta pastorum et latronum manu, interfecto apud AlbamAmulio, avum Numitorem in regnum restituunt,

Eomanum igitur imperium, quo neque ab exordio ullum De Eemofere minus neque incrementis toto orbe amplius humana et Romulopotest memoria recordari, a Eomulo exordium habet, qui Bese conoitori-Silviee, Vestalis virginis, filius, et, quantum putatus est, Martis,cum Eemo fratre uno partu editus est. Is4 cum inter pas- Quo tern-tores latrocinaretur, decem et octo annos natus, urbem exiguam P?re <ron"in Palatino monte constituit,5 decimo kalendas Maias, Olym-piade sexta anno tertio, quadringentesimo xix. post Trojaaexcidium, sive ut placet Orosio, quadringentesimo quarto, antesex annos quam decem tribus Israel a Sennacherib, regeChaldseorum, transferrentur in montes Medorum. Condita ergocivitate, quam ex suo nomine Eomam vocavit, a qua et Ro-manis nomen indictum est, haac fere egit. Condito templo,quod Asilum appellavit, pollicitus est cunctis ad eum confugi- Asilum.entibus impunitatem; quam ob causam multitudinem finiti-

i1 Capuf] So altered by Par. fromCapis, as West.

2 hie'] qui, West.

4 is] his, A.; hiis, D. C. has beenaltered.

5 constituif] constitivit, A.3 regum] regii, West.

C 2

36 MATTHJ3I PAEISIENSIS

Undesenatores.

Sabini etBomaniunus popu-lus effici-tur.

Unde cog-nomendictum.UndeRomani.Remus in-terficitur.

Romulusdisparuit.

morum, qui aliquam apud suos cives offensam contraxerant, adse confugientem, in civitatel recepit. Latini denique, Tusciquepastores, et transmarini Friges qui sub JEnea, Archades qui subEwandro duce influxerant, ita ex variis quasi elementis congre-gavit [unum] corpus, ut unum populuraque Romanum efficeret.Centum ex senioribus legit, quorum consilio omnia ageret,quos senatores propter senectutem, patres 2 ob similitudinem3

cur as, nominavit. Mille etiam pugnatores contra hostes elegit,4

quos a numero milites appellavit. Turn cum uxores ipse etpopulus suus non haberent, invitavit ad spectaculum ludorumvicinas urbes5 Romasque nationes, atque earum virgines rapuit,anno ab urbe Roma condita quarto. Tune una virginum pul-cherrima, cunctorum acclamatione rapientium, Talasso dueldono Romuli decernitur, unde in nuptiarum solennitatibus,Talasso vulgo clamitant, quod scilicet talis nupta sit, quasTalassum habere mereatur. Commotis bellis propter raptarumvirginum injuriam, Cecinenses vicit, Antennates, Crustumios,Sabinos, Fidenates, Bizantes; hasc omnia oppida urbem cin-gunt. Tune etiam Tarpeia virgo Sabinorum clypeis in monteobruta, qui ab ejiis nomine Tarpeius est appellatus, in quopostea Capitolium est constructum. Pepigere tamen Romanicum Sabinis quorum filias rapuerant amicitias, adeo ut Sabi-norum rex, Tutius, pariter regnaret cum Romulo, Sabinique etRomani unus populus efficerentur: quo tempore Romani, adconfirmandam conjunctionem, nomina illorum prasponebantsuis nominibus, et invicem Sabini6 Romanorum; et ex illoconsuetudo tenuit ut7 nemo Romanus sit absque prasnomine.8

Propter hanc consocietatem, cum Sabinorum more Romulusearn hastam ferret,9 quas eorum lingua Cyris appellabatur,Cyrinus est dictus. Romani vero sive a Cyribus, id est, hastis,sive a Quirino, Quirites nominari coeperunt. Remus deniquea Fabio, duce Romuli dudum, nescio an fratris voluntate, rutropastorali extinctus est. Causa etiam ejus interitus haac fuit,quod ad tutelam novaa urbis vallum non posse sufficere incre-paverit. Romulus vero, cum apud paludem Capuas nusquam

1 civitate] civitatem, West.2 patres] vel -res, Par., i.e. pares.3 Par. puts diligentiam over this

word. C.D. have it in the margin.4 elegit] delegit, W. West.5 urbes] urbis, W. West. Par.

has added^ que after Romce, in con-sequence of this blunder of thescribe.

6 Sabini'] Sabinis, A.C.D. West.7 ut] non, A.D.; Par. puts vel

ut above the line, and so C.8 /7r<ZKomme]velcognomine,Par.;

prsecognomine, C.; prsenomine velcognomine, D.

9 ferret] fratres, A.C.D.

CHKONICA MAJOEA. 37

•comparuisset, anno regni xxxix., ad Deos transisse creditus est,et Quirini nomine consecratus.

Nota de senatoribus.Deinde Bomse per quinos dies senatores imperaverunt, et

Ms regnantibus, annus unus completus est.

Numa Pompilius rex creatur, qui leges Eomanis et moresconstituit. De Numa dictum est numisma, qui et duos mensesaddidit.1

Hist. Misc. Postea Numa Pompilius rex creatus est, cum apud Hebraaosi- Ezechias regnaret. Qui bellum quidem nullum gessit, sed non

minus civitati quam Romulus profuit. Nam et leges Romaniamoresque constituit, qui consuetudine praaliorum, jam latronesac semibarbari videbantur. Et annum descripsit in decemmenses, prius sine aliqua supputatione confusum, et infinita

Freculphi Romae sacra ac templa constituit, vel, ut aliis placet, duos P- 13-P o °1

n2con* menses anno addidit, Januarium et Februarium, cum anteadecem tantum apud Romanos fuissent a Romulo instituti.2

Capitolium quoque a fundamentis aedificavit, ut in religionesacrorum prsecipuus, qui sacra et ceremonias omnemque cultumdeorum docuit. Pontifiees, augures, casteraque sacerdotia, etsecreta quaadam imperii pignora descripsit, Janumque bifrontem.Ille primus focum Vestas virginibus colendum3 tradidit, ut adsimulacrum custos imperii caelestium siderum flamma vigi-laret. In tantum enim vanitate est deceptus, ut plurima,diabolo dictante, conscriberet, quaa postea, si ad hominumnotitiam pervenirent, nimium obesse cognovit; sed quia in-cendere ea timuit, juxta suum latenter sepulchrum, ubi neminemaccessurum credidit, sub humo abscondit. Succedente verotempore4 quidam rusticus, dum in eodem agriculturam exerceretloco, aratro evadente hoc scriptum reperit et praetori obtulit,praetorque senatui. Senatus autem, ut vidit, nimium detestatus,exhorruit, incendio tradens concremavit, ne aliqua curiositatead hominum notitiam tantum nefas diabolicum perveniret.5

i. 3. 13.

1 The latter part of this rubrickis neither in West, or W.

2 Par. has in the margin, " Unde" Ovidius in libro Fastorum" [i.43]:

« At Numa nee Janum nee avitas" prseterit umbras,

" Mensibus antiquis prseposuit-" que duos."

This is put into the text in C.D.3 colendum] colendi, West. W.;

altered by Par. The Arundel MS.of West, has colendi altered tocolende.

4 Succedente vero tempore} SoPar.; decedente nee tempore, A.;sed ipso deeedente, W.; decedentevero tempore, West. Freculphushas decedente.

5 There is a sentence in West,omitted here, and several through-out the chapter,

38 MATTH^EI PABISIENSIS

Quo tempore Isayas et Osee prophetaverunt. Huic successitTullus Hostilius, qui omnem militarem disciplinam artemque Hist. Misc.bellandi instituit, primus regum Bomanorum purpura et fasci- 1>

bus usus est, Manasse in Judaaa regnante. Urbem ampli-avit adjecto Caelio monte. Cum xxxii annis regnasset, ful-mine ictus, cum domo sua arsit. His temporibus, Bizantiumcivitas condita est, quae postea Constantinopolis est appellata.Post mine Ancus Martins, Numae Pompilii nepos ex filia,suscepit imperium, Josia regnante apud Hebraeos. Ab urbemiliario,1 in ipso fluminis marisque confinio, Hostiam civitatemcondidit. Post hunc Tarquinius Priscus. Hie numerum sena-torum duplicavit, primusque triumphans Bomam intravit, murosfecit atque cloacas, Capitolium inchoavit, duodecim Tuscieepopulos subegit. Hie xxxvii. imperil anno per Anci filiosoccisus est. Tune est etiam Massilia condita. Eodemquetempore Jerusalem a Nabugodonosor rege subversa est. Posthunc Servius Tullius regnavit annis xxxiv., quo regnante,Balthasar imperabat Chaldaeis, sub quo Daniel scripturammysticam in pariete legit et interpretatns est. Tandem idemServius occisus est, scelere generi sui Tarquinii Superbi, filiiejus regis, cui ipse successerat, et filiaa, quam Tarquiniushabebat uxorem. Post hunc Lucius Tarquinius Superbus, sep-timus atque ultimus regum, invasit imperium. Quo tempore,ad relaxabionem Cyri regis Persarum, reversi sunt JerosolymamJudaei xlii. milia cccc. Iste primus excogitavit diversa generatormentorum. Templum Jovi in Capitolio sedificavit; posteaArdeam civitatem oppugnans, imperium perdidit. DeindeBomae regnatum est per septem reges annis ccxliii.

De consulibus.

Hinc consules coapere, pro uno rege duo, hac causa creati, Hist. Misc.ut si unus malus esse voluisset, euro, alter habens potestatem *•similem coerceret; et placuit ne imperium longius quamannuum haberent, ne per diuturnitatem potestatis, insolentioresredderentur. Fuerunt ergo primo anno consules LuciusJunius et Brutus, qui maxime egerant ut Tarquinius pelleretur.Placuit ergo ne quisquam in urbe remaneret qui Tarquiniusvocaretur. Anno nono post reges exactos, cum gener Tarquiniijunioris, Porsenna rex Tuscias, ad injuriam soceri vindicandamingentem collegisset exercitum, nova Bomas dignitas creata est,quae dictatura appellatur, major quam consulatus. Eodemanno etiam magister equitum factus est, qui dictator! obse-

1 West, added decimo sexto, as the Hist. Misc.

39

queretur. Nee quicquam similius potest dici, quam dictaturaantiqua, huic imperil potestati, maxime cum Augustus quoqueOctavianus, et ante eum G-aius Caasar, dictaturse nomine atquehonore regnaverunt. Dictator autem Romse primus fait Largus,magister equitum primus Spurius Cassius. Sexto decimo annopost reges exactos, seditionem populusl Romee fecit,2 tanquama senatu atque consulibus opprimeretur. Turn et ipse sibitribunes plebis, quasi proprios judices et defensores, creavit,per quos contra senatum et consules tutus esse posset. Eodemtempore, concedente Xerse Persarum rege, Neemias Judasamvenit, muros urbemque restituit. .Anno cccii. ab urbe condita,imperium consulare cessavit; et pro duobus consulibus decemfacti sunt, qui summam potestatem tenerent, ac decemvirinominati sunt.

Hist. Misc. Anno ccclxv. ab urbe condita, pro duobus consulibus factiu> sunt tribuni militares, sub quibus res Romana crescere coepit.

Sequent! anno, in medio urbis, inferna subito patuerunt, quodcum diutius ita maneret et cunctis terrorem inferret, tandeminterpretantibus aruspicibus, quod vivi hominis sepulturamexpeteret, Marcus Curtius, eques Romanus, se in id barathrumarmatus injecit, sicque conclusum est. Anno quadringentesimoseptuagesimo septimo, cum jam clarum urbis Romse nomenesset, arma tamen extra Italiam mota non fuerant. Ut igiturcognosceretur quse copiee Romanorum essent, census est habitus.Turn inventa sunt civium capita ducenta nonaginta duo miliatrecenta triginta quatuor, quanquam ab urbe condita nunquambella cessassent. Tune contra Afros bellum susceptum est.

PetrusComestor.

C.24.

4 Reg.

De regibus Judos qui post Amasiam regnaverunt.

His itaque breviter expeditis, ad Judaicam historiam reflec-tendus est stylus. Post praefatum igitur Amasiam regemJudas, mansit populus sine rege xiii. annis, quod probatur perlibros Regum, et per collationem annorum regum Judas etregum Israel. Deinde regnavit Ozias lii. annis, et post eumJoathan xvi. annis. Hie sedificavit portam domus Domini,quse in Actibus Apostolorum speciosa vocatur, ab Hebrseiporta Joathan, ab aliis Turris gregis. Hac etiam tempestateprophetaverunt in Judasa Osee, Amos, Ysayas, et Jonas.Porro post Jonathan regnavit Achaz xvi. annis. Post AchazEzechias xxviii. annis. Cujus anno sexto, Salmanasar rex

1 populus"] populis, A.C.D.2 seditionem . . . fecit] seditio

in populis Romse ftdt, West. The

Chetham MS. has seditionem populis.W. has "Dictator Largus Komte" populis seditionem fecit."

40 MATTH^I PAEISIENSIS

Assyriorum descendens in Samariam, transtulit decem tribusIsrael, et fecit eos accolas in terra Assyriormn, et eos, quidicebantur Chusasi, introduxit pro eis in terrain ipsorum.Qui ubi servire coeperunt ibi diis alienis, immisit eis Dominusleones, qui devorarent eos. Quod cum rex Salmanasar com-perisset, misit unum de saeerdotibus captivis, qui legis Israe-liticaa doctrinis eos imbueret, et ad cultum Dei terras illiusincolas1 converteret, si forte ab eis hsec molestia hac medelarecederet. At illi quidem Pentateuchum Moysi receperunt,sed deos patrum suorum non deseruerunt; imo postmodum inmonte Garizim altare statuentes, templum quod erat Jeruso-lymis, quo ire et sua Deo vota persolvere lege prseceptum

p. 14. erat, nunquam ingredi voluerunt. Et hos Samaritanos a Sa- 1 S. Job.maria legimus appellatos, quibus minime co-utebantur Judsei. iy- 9-Porro anni quibus divisus est populus Israel a Juda et adomo David, sunt trecenti sexaginta. Super Judam vero, postEzechiam regnavit Manasses Iv. annis. Post Manassen, Amonduobus annis. Post Amon, Josyas xxxi. annis. Hie congressuaest cum ISTechao rege .ZEgypti, et occisus est in campo Ma-geddo. Hac utique tempestate prophetaverunt in Judaea Je-remias, Olda, et Sophonias. Sed et post Josiam, regnavit inJudsea Joachaz tribus mensibus. Quibus nondum expletis,memoratus Necnao rex ^Bgypti veniens in Jerusalem, cepit 2 Paralip.Joachaz, et duxit in ^Egyptum, et posuit super regnum ejus XXXV1-Elyachim, quern vocavit Joachim sive Jechoniam, filium Josise.Oondemnavit etiam Judseam centum talentis argenteis ettalento auri, Anno quoque regni2 Elyachim undecimo, Na-bugodonosor rex Babilonis venit in Jerusalem, exigens ab eotributum quod JBgyptiorum regi3 solvere solitus erat, quodille annis tribus reddere non erubuit. Tertio vero anno, audiensjEgyptios contra Babyloniam dimicaturos, solvere distulit.Unde ]STabugodonosor, sicut rebellem, eum interfecit, et triamilia virorum Juda captos in Babiloniam duxit, inter quoserat propheta Ezechiel adhuc puer. Tune etiam constituitregem Joachim, qui et Jechonias nominatur. Quern Jecho-niam, non multis diebus interjectis, Nabugodonosor, rex Babi-lonis, in Jerusalem4 venientem sibi obviam cum matre etquibusdam de populo, cepit, et duxit in Babilonem, consti-tiiitque pro eo super Judam et Jerusalem Sedechiam patruumejus, quern et vocavit Mathanian. Sed et hie Sedechias non

1 incolas] Introduced by Par. TheMSS- of West, have eos, or omit italtogether as W.

* regni'] om. West.

3. regi] rege, A.D.4 Par. has here erased et, which

A. had; et veniente, West. W. asthe text.

CHRONICA MAJOKA. 41

2 Mace. ii.4.

Pet. Co-mest. Lib.4 Keg.cap. 45.

multo post contra Nabugodonosor )rebellare coepit, qui adju-raverat eum per Deum, et contra, munificum largitorem hos-tiliter agebat. Et tune secundo reversus est Nabugodonosor,undecimo videlicet anno regni Sedechias, et duxit ilium inBabiloniam captivum, et murum civitatis evertit, et templumexussit, et universa vasa domus Domini secum asportavit, etposuit in templo sui dei. Daniel quoque et tres pueri, Ana-nias, Azarias, et Misael, qui erant de genere regio, captividucti sunt, quos sua liberalitate erudiri fecit ISTabuehodonosorprovincialibus literis, pariter et Caldseis. Ignis etiam altarisholocaustomatum sublatus est a sacerdotibus et in profuudosiccoque puteo absconditus, et diligenter ibi tutatus. Tune etJeremias propneta fecit comitaril secum tabernaculum foederis,et archam, et altare incensi usque in montem Abarim, ubiquondam ascenderat Moses, ut videret Dei uasreditatem. In-venitque ibidem Jeremias speluncam, et intulit ea illuc,offerens sacrifieium consummationis templi. Obstruxit deniqueostium speluncaa, et latent ibi hasc omnia usque in prassentemdiem. In arena autem continebantur urna aurea2 manna etvirga Aaron quae fronduerat et tabulae testamenti. Mansitergo regnum Judaicae gentis, usque ad prsesentem templivastationem ac reversionem,3 annis nongentis quatuordecimet vi. mensibus decemque diebus. Quam vastationem nontarn sua prsesentia legitur Nabugodonosor peregisse, quamper Nabuzardan principem militias suas. Ipse enim post re-gressionem regis in JEgyptum, ab eo transmissus, templumpenitus evertit, et murum civitatis subruit, et populum quiibidem remanserat in Babiloniam duxit. In eodem Sedechiaterminatum est regnum Judaaorum, in quo secundum Jose-pbum regnatum est annis quingentis et quatuordecim et men-sibus septem et diebus deeem ; secundum vero librum Regum,non plene quingentis. Ab sedificatione templi fluxerant annicccclxxx. et menses sex et dies decem. Ab egressu4 populide .ZEgypto, anni M.lxxii. et menses sex et dies decem. De-inceps cura rerum gerendarum sub sacerdotibus fait, in reditua captivitate, nisi quod circa tempora Christi pauci fuerereges, qui inferius post sacerdotes sunt annotati.

1 comitari] vel mu-, Par.2 A. had habens after aurea, as

W. West.; it has been erased byParis. Om. C.D.

3 reversioneni] eversionem, West.It is not in W.

4 egressu'] ingressu, A.

42 MATTELEI PARISIENSIS

De sacerdotibus guwrtc&1 cetatis.

Sacerdotes in bac mundi retate quarta, ut refert Egesippus,fuere sexdecim, Abiatbar, Sadocb, Acbimaas, Azarias, Eliezer,Oziel, Joiada, Azaria,. Amarias, Acbitob, Sadocb, Sellum,Helcbias, Azarias, Saraias, Josedecb. Isti non solum sacer-dotes, sed principes sacerdotum dicebantur, per annos tre-centos et triginta. Nam eversum est templum anno quadrin-gentesimo atque tricesimo a conditione sua.

Hie terminatur quarta cetas, Jiabens secundum Hebrcsos annoscccclxwiii., secundum Ixx. interpretes cccclxxxiv.2

p. 15.

of theSibyl.

De Sibilla Priamidis film, nobili prophetissa.

Fuit igitur Sibilla Priamidis regis filia, matre no- This is themine Hecuba; provocata est autem Greece Tyburtina, T^ y"Latine vero Albunea. Hsec circuiens diversas Orientis 3 borum In-[partes], praedicavit Asia, Macedonia, Herostaia, Pan- printed 'philia, Agalguldea, Cilicia, et Galacia. Cumque hanc ara»ng themundi partem vaticiniis suis illustrasset, inde venit Bede, e.g.,Ethiopian!, Gabaon, et Babiloniam, Affricam, Libiam, Mig11 '8

Pentapolim maritimam, et Palsestinam. Per omnesxc. nsi-'has provincias spiritu prophetiee impleta, et prophetavit1186>

bonis bona et malis [mala] 4 prout Dominus ordinaverat.Scimus quoque quod in preeconiis suis vera annunciavit,et quse in novissimis erant ventura praedisit. Audientesigitur famam ejus Eomani, nunciaverunt haec omniaimperatori. Mittens ergo imperator, decernente senatuad earn legatos, cum magno honore vocatam, fecit earnadducere Eomam. Factum est autem tune temporis,quod centum viri ex senatu Romano viderunt som-nium admirabile, unum et idem singuli, et simul una

1 quart(B\ tertise, A. West. ;quartse, W.

3 Here is a reference, " Nota de" SibiUis," by Matt. Par. to the fol-lowing three leaves, inserted byTiim in the volume. C.D. have thepassage incorporated into the text.It is not uncommon in MSS. There

are two in the Cotton Collection(Nero, B. 7.; Vespasian, B. 25),one in the Camb. Univ. Lib. Mm.v. 29, possibly written at St. Alban's,&c.

3 Orientis] Orientes, D.; Orbis,MSS. Cott. Camb.

4 mala} C. in margin.

CHEONICA MAJORA. 43

nocte. Videbant autem in noctis visione novem esse Prophecysoles in cselo, qui singillatim diversas in se figurashabebant. Primus erat splendens et fulgens superomnem terram. Secundus splendidior et major, sothe-ream habens claritatem. Tertius, sanguineo colorenammigerans, igneus et terribilis, ac demum satis splen-didum. Quartus sanguine rubicundus; quatuor ex eoitinera erant versus meridiem radiantia. Quintus tene-brosus, et januas habens, sicut in tonitruo tenebroso.Sextus tenebrosus, habens aculeum sicut stimulumscorpionis. Septimus tenebrosus et terribilis et san-guineus, tetrum habens gladium. Octavus effusus, etsanguineum' habens in medio colorem. Nonus tenebro-sus, unum habens tantum radium fulgentem. Cum-que Romam ingressa esset Sibilla, Romani earn1 viden-tes mirabantur nimiam pulchritudinem ejus; erat enimfacie venusta, corpore elegans, gestu matura, affluenseloquentia, auditoribus suis dulce prsebens eloquiumcum discreto documento.

Yenientes autem viri qui somnia viderant, auditacelebri fama ejus, dicunt ad earn : Magistra ac domina,per magnam corporis tui pulchritudinem, et mentis tusesapientiam, necnon et oris tui eloquentiam, quamnunquam in aliqua mulierum invenimus, te depre-camur, ut quoddam mirabile somnium, quod nos omnes,scilicet centum, una nocte vidimus singillatim, edisseraset manifestes, et quid futurum prsemonstret aperias.Respondens gloriosa virago, dixit ad eos: Non estsequum in sterquUinio et in loco diversis contamina-tionibus polluto, sacramentum detegere. Erat enim,postquam prsedictum somnium seriatim audierat, spi-ritum habens commotum et prse novitate stupefactum.Porro venite, et ascendamus montem Aventinum, etibi prsenunciabo quse futura sunt civitatibus Romanis.Et fecerunt sicut dixit; et iterum sciscitabatur virago

1 earn] etiam, D.

Prophecy ab eis visiones, ipsi vero a prius dictis recitantes nonSibyl exorbitarunt. At ipsa: Novem soles, quos vidistis,

[omnes futuras generationes prsesignant. Quod verodissimiles eos in se vidistis1] dissimilis vita erit infiliis hominum.

p. 16. Revelatio somniorum centum Romanorum, guam Si-billa regina manifestavit spiritu prophetioe.

Primus sol prinia generatio est, et erunt hominessimpliees, clari, amantes libertatem, veraces, mansueti,benigni, consolatores pauperum, satis sapientes. Se-cundus autem sol, secunda generatio est, et erunt ho-mines splendide viventes, creseentes, Deum timentes,sine malitia in terra conversantes. Tertius sol tertiageneratio est, et exurget gens contra gentem, et nmltsepugnse erunt in Eoma. Quartus autem sol quartageneratio est, et erunt homines quod verum est ab-negantes : et in illis diebus exurget mulier de genereHebrseorum, nomine Maria, habensque sponsum nomineJoseph, et pariet,2 et erit virgo ante partum, virgo postpartum. Qui ergo nascetur ex ea, erit verus Deus etverus homo, prout prophetse prsedicaverunt; adimplebitlegem Judseorum irreprehensibiliter, et adjunget suapropria in simul, et regnabit in sseeula sseculorum.Amen.

Nascente autem eo, exercitus angelorum a dextriset a sinistris erunt dicentes, " Gloria in excelsis Deo, et" in terra pax hominibus bonse voluntatis." 3 Eo autembaptizato in aqua a Johanne prsecessore suo, venietvox de sursum dicens, " Hie est filius meus dilectus in" quo mihi bene complacui; ipsum audite." Erantautem ibi ex sacerdotibus Judseorum audientes hsecyerba, et indignati dixerunt ad earn : Ista terribilia

1 This, which the copyist hasomitted, has been inserted from theCotton MSS.

2 pariet] pane, A.; patre, D.3 et. . . voluntatis'] om. C.

CHRONICA MAJOBA. 45

sunt, sileat hsec regina. Respondens Sibilla dixit : O ProphecyJudsei, necesse est ita fieri, sed vos non credetis l in geum. Nos, inquiunt, non credimus, quia verbum suumet testamentum sempiternum dedit sanctis patribusnostris, ut non auferat manuin suam a nobis. Re-spondens eis a iterum, dixit : Dens cseli genitus est filiusvirginis, ut scriptum est, qui similis erit patri suo,et per setatem ut infans crescet, et insurgent in eumreges et principes terrse. In diebus illis erit CsesariAugusto regnum, et regnabit in Roma, et subiciet sibiomnem terrain. Post hsec convenient sacerdotes Hebrse-orum contra ipsum Deum et nominem, cujus nomenerit Jesus, quia multa signa faciet inaudita nee priusvisa, et comprehendent 3 eum, et dabunt ei alapas mani-bus incestis, et in sacro vultu expuent venenata sputa ;dabunt autem verbera super sanctum dorsum Ejus, etcolaphos accipiens tacebit. Ad cibum autem fel dabunt,et ad sitim acetum, et tandem suspendent eum in lignoet Occident ; et hsec nihil valebunt eis ; quia die tertiaresurget, et ostendet se discipulis suis, et ipsis viden-tibus ascendet in cselum, et regni Ejus non erit finis.Dixitque principibus Romanorum ; Quintus sol quintageneratio est, et eliget sibi dictus Jesus duos piscatoresde Galilsea, et propria lege docebit eos, dicens : Ite, etdoctrinam quam accepistis a me docete omnes gentes,et per septuaginta et duas linguas instruite omnesgentes. Sextus autem sol est sexta generatio, et ex-pugnabunt hostes istam civitatem annos tres et mensestres. Septimus autem sol septima generatio, et ex-urgent homines, et multas facient persecutiones in terraHebrseorum propter Deum. Octavus autem sol octavageneratio est, et erit Roma in prseda et desertatione,et pugnantes ululabunt in tribulationibus et doloribus,dicentes, " Putasne vivemus ante 4 partus fiet ? " 5 Nonus p. 17.

1 credetis'] creditis, C. D.2 eis\ ei, D.3 comprehendent} comprehendunt,

C.D. ; comprehendnt, A.

4 ante} aut, D., not understandingan in A.

5 For this, the Cotton and Camb.MSS. have " Putasne pariemus ? "

46 MATTHJ1I PARISIENSIS

Prophecy Sol nona generatio est; et exurgent principes Romaniin perditionem multorum. Tune exurgent duo regesde Syria, et exercitus eorum augebitur innumerabilis,sicut arena maris, et obtinebunt civitates et regioneset terras Judseorum usque ad Macedonian!,1 et tune eritmulta effusio sanguinis. Omnes tremebunt in adventueorum, et disperdent Orientales. Et post hsec surgentduo reges de ^Egypto, et expugnabunt quatuor reges,et Occident eos et omnem exercitum eorum, et regna-bunt annos tres et menses sex. Et post illos surgetrex per C. nomine, potens in prselio, et regnabit annisxxx., et sedifieabit Deo templum, et legem adimplebit,et faciet justitiam in terra propter Deum. Et posteum surget alius, et regnabit' paucis temporibus, et ex-pugnabunt eum barbarse gentes, et Occident eum. Posthunc vero erit rex per B. nomine, et de B. procedetAudon rex, et de Audon procedet alius A, et de A.egredietur tertius A., et de hoc generabitur quartusA., et erit bellicosus nimis et prseliator victoriosus.De ipso autem generabitur rex2 per R nomine, et deR nascetur L., et potestatem habebit super decem etno vena reges. Et post hos surget Salviscus rex deFrancia, nomine per B. Ipse erit magnus et piissi-mus, potens et misericors, et faciet judicium et jus-titiam pauperibus; tantse namque virtutis gratia eritin eo, ut per viam gradiens cacumina montium et ar-borum inclinentur ante eum, aqua etiam in occursumejus tardabit; similis autem imperio Romano ante eumnon fuit rex, nee post eum futurus erit. Et venietpost eum rex per L. nomine, et post hunc regnabitB. viginti et tres annos super terram. Et de B. egre-dietur A. et ipse erit fortis in prselio et bellicosus, etdum multum ierit per aquam et terram, non dabiturin manus inimicorum, et morietur exul extra regnum,

1 Macedonian^ Calcedoniam, A.D.; Par. has Ma over the begin-ning of the word, and so C. MSS.

Cott. have Romanorum usque adCalcedoniam.

2 D. inserts "quartus A."

CHRONICA MAJOEA. 47

et anima ejus in manu Dei. Tune exurget alms per ProphecyV. nomine, ex una parte Salicus, et ex altera Longo-Ibardus,1 et ipse potestatem habebit in terra, et contrapugnantes inimicos morietur. Et in diebus illis [eritunus]2 per 0. nomine, et ipse erit potentissimus et fortis,et bonus, et faciet justitiam pauperibus, et recte judi-cabit. Et de ipso 0. procedet alius 0. potentissimus,et erunt sub eo pugnse inter paganos et Christianos,et sanguis eorum effundetur, et cor ejus in manu Dei,et regnabit annis septem. Et ex ipsius muliere nas-cetur alius rex per O. nomine; Me erit sanguinariuset facinorosus, et sine fide et veritafce, et per ipsummulta mala erunt, et multa effusio sanguinis, atquedestruct83 ipsius potestate erunt urbes. In aliis namquequam in ipsius regionibus, tribulationes erunt multseet multa prselia. Tune exurget gens contra gentemin Cappadocia, et Panphilia, captivabunturque gentesin ipsius tempore, eo quod non introierit per ostiumin ovile; hie namque regnabit per annos quatuor. Etpost eum surget rex per H. nomine, et similiter indiebus illis erunt multse pugnse; Syriam expugnabit,et Pentapolim obtinebit captivando earn, ipse rex exgenere Longobardorum. Tune exurget rex per C. P«18<

nomine, et expugnabit Longobardos, et erunt prselia etpugnse. Ipse autem rex Salieus erit fortis et potens,sed paucis temporibus durabit regnum ejus. Tuneexurgent Agareni et tyranni, et captivabunt Tarentumet Barro, et civitates deprsedabuntur, et volentes Romamvenire ssevient, nee erit qui resistat eis, nisi Deus deorum,Dominus dominantium. Tune venientes Judsei Persidam,disperdent illam, ita ut non recuperentur civitates quasdeprsedabuntur ; et accurrentes Persi ponent tentoriajuxta fossam versus Orientem, et expugnabunt Romam,

1 Salicus... Longobardus] Saltus,et ex altera rex ex altera Longo-bardus, A.C.D.

2 erit unus~\ C. in margin; pro-cedet, MSS. Cott.

48 MATTH^EI PARISIENSIS

Prophecy et obtinebunt pacem paulisper. Et intrabit belligeratorSibyl6 rex Grgecorum, et destruet templa idolorum nomine

lerapolim, et venient loeustse et brucus, et comedentarbores et fructus Capadocise et Cicilise, et fame crueia-buntur, et postea non erit amplius. Et tune surgetalius rex Salicus, vir fortis et belligerator, et indigna-buntur contra cum multi vicini et parentes. Et indiebus illius tradet frater fratrera in morte, et paterfilium ; frater cum sorore miscebitur, et una mulierconveniet alteri; pater et filii et tota familia detes-tanda operabuntur in terra; senes cum virginibus cuba-bunt, et sacerdotes mail cum deceptis puellis; episcopimalefactorum sectatores erunt; et fiet effusio sanguinisin terra, et templa sanctorum polluentur, et erunt inpopulo fornicationes immundse et scelus Sodomiticum,ita ut visio eorum in contumeliis appareat; et erunthomines raptores, contumeliosi, odientes justitiam, etfalsitatem amantes, et judices Romani immutabuntur;si hodie adjudicantur, alio die immutabuntur propterpecuniam accipiendam, et non judicabunt rectum sedfalsum. Et erunt in diebus illis homines perjuri, rapa-ces, et amantes munera falsitatis, et destruetur lex etveritas, et fient terras motus per loca diversa, et insu-larum civitates et regiones demergentur, et erunt perloca pestilentise hominum, et terra ab inimicis desola-bitur, et non praevalebit eos consolari vanitas eorum.Post hsec autem surget rex per H. nomine, sub cujustempore bella erunt, et duobus annis regnabit. Et posthunc surget alius rex'per A.1 nomine, et veniens obtinebitregnum aliquanto tempore, et veniet Romani et captiva-bit earn, et non mortificabitur anima ejus in manusinimicorum ipsius. In diebus vitse suae erit bonus etmagnus, et faciet justitiam pauperibus, et vivet longotempore. Post hunc surget alius rex per H. nomine,et de ipso B. precedent duodecim B., et erit genere

1 A.] A. has H., with A. above the line; C. has A.; D. H,

CHEONICA MAJORA, 49

Longobardus, et regnabit per centum annos. Tune1 post Prophecyeum surget rex alius per H. nomine de2 Francia. Tune &£-*initium dolorum erit, quale non fuit ab initio mundi; et p. 19.erunt in diebus illis multse pugnse et tribulationes mul-torum, et effusio sanguinis, et terrse motus per civitateset regiones, et terrse multse captivabuntur, et non erit quiresistat inimieis, quia tune Deus irascetur terrso. Romaerit in pereussione3 et gladio, pugnabitur, et erit depre-hensa in manu ipsius regis. Et erunt homines rapaces,cupidi, tyranni, odientes pauperes, opprimentes insontes,et salvantes nocuos; et erunt injusti, nequissimi, etdamnatores; exterminiis4 captivabuntur, et non est interra qui eis resistat, aut eruat eos, propter malitiaseorum et cupiditates. Et tune exurget rex Grsecorumcui nomen erit Constans, et ipse erit rex Grsecorumet Romanorum. Hie erit statura grandis, aspectu de-corus, vultu splendidus, per singula membrorum linea-menta decenter compositus, et ipsius regnum cxii. annisterminabitur. In illis ergo diebus erunt multse divitise,et terra abundanter dabit fructum suum, ita ut triticimodium denario uno venundetur, modiuni vini denariouno, modium olei denario uno. Et ipse erit rexscripfcuram habens ante oculos. Kexque Grgecorum etRomanorum omnia sibi vendicabit de regnis Cbristia-norum. Omnes civitates et insulas devastabit rebellium,et universa temp] a idolorum destruet, et omnes paganosad baptismum convocabit, et per omnia templa cruxChristi Jesu erigetur. Tune namque prseveniet ^Egyptus Ps. Ixvii.jEthiopiam manus dare Deo. Qui vero crucem Jesu32'Christi non adoraverint, gladio punientur. Et cumcompleti fuerint clxx. anni, Judsei convertentur adJesum, et erit omnibus sepulchrum ejus gloriosum.In diebus illis salvabitur Juda, et Israel habitabitconfidenter.

1 Tune] et, C.2 de\ in, D.

4 dominatores exterminii, MSS.Cott.

3 pereussione] persecutione, C.D

50 MATTH2EI PAEISIENSIS

De Antichristo.

Prophecy In illo tempore surget princeps de tribu Dan, quiSib*1! vocabitur Antichristus ; Me erit filius perditionis, etAntichrist, niagister erroris, plenitude malitise, qui subvertet

orbem, et faciet prodigia et signa magna per falsassimulationes, deludetque multos per falsas simula-tiones et artem magicam, ita ut ignem mittere decselo videatur, et minuentur anni sicut menses, etmenses sicut septimanse, et dies sicut horse. Ettune [exsurgent] ab Aquilone spurcissimse gentes quasAlexander inclusit, Gog et Magog. Hi sunt. xxii. reges,quorum numerus sicut arena maris. Cum autem ad-venerit rex Romanorum, convocato exercitu debellabiteos, et prosternet usque ad internecionem. Et posteaveniet Jerusalem, et ibi deposito capitis diademate etomni habitu regali, relinquet Deo Patri regnum etChristo Filio ejus. Regnante autem eo egredientur duoviri clarissimi, Helyas et Enoch, ad annunciandumadventum Domini Christi; et Antichristus oecidet eos,et post tres dies a Domino resuscitabuntur. Tune eritpersecutio magna, qualis non fuit antea nee posteasubsequetur. Abbreviabit Dominus dies illos propterelectos; et in virtute Domini occidetur Antichristus inmonte Oliveti a Michaele archangelo. Cum hsec Si-billa et alia multa prsediceret futura Romanis, quibusetiam signis ad judicandum venturus est Dominus,vaticinando intonuit,1 dicens:

The signsof Judg-ment.

De Judicio.

J udicii signum tellus sudore madescet.E cselo Rex adveniet per ssecla futurus,S cilicet in carne prsesens ut judicet orbem.U nde Deum cement incredulus atque fidelisC elsum cum sanctis, sevi jam termino in ipso.2

S. Augus-tini DeCivitateDei, xviii.23.

intonuit] innotuit, C. 2 D. adds est.

CHRONICA MAJORA. 51

S ic animse cum carne aderunt, quas judicat ipse:C um jacet incultus densis in vepribus orbis, P- 20.B eicient sinralachra viri, cunctam quoque gazam.E xuret terras ignis pontumque polumqueI nquirens, tetri portas confringet Averni.S anctorum sed enim cunctse lux libera carniT radetur, sontes seterna flamma cremabit.0 ccultos actus retegens, tune quisque loqueturS ecreta, atque Deus reserabit pectora luci.T unc erit et luctus, stridebunt dentibus omnes,E ripitur solis jubar, et chorus interit astris.V olvetur cselurn, lunaris splendor obibit.D eiciet colles, valles extollet ab imo.N on erit in rebus hominum sublime vel altum.J am montes campis sequantur, cserula pontiO mnia eessabunt, tellus confracta peribit.S ic pariter fontes torrentur numinaque igni.E t1 tuba turn sonitum tristem demittet ab altoO rbe, gem ens facinus miserum variosque labores.T artareumque chaos monstrabit terra dehiscens.E t coram hie Domino reges sistentur ad unum.R ecidet e2 cselo ignisque, et sulphuris amnis.

Hsec de Christi nativitate, passione, resurrexione,atque secundo adventu in Grsecis versibus dicta, sicin capitibus inveniuntur habere Ih's xps theoy yosSother, quod in translatis in Latinum apparet, nisi quodGrsecarum literarum proprietas non adeo potuit ob-servari.

Isidor. SibiU.86 dicuntur generaliter omnes fceminse vates ex TheSibyls.viii. s. °g' lingua Grseca. Nam syos ^Eolico sermone Deus, Belon

Grseci mentem dicunt, quasi Dei mentem. Proindeigitur quia divinam voluntatem interpretari solebant,

1 E(] So the MSS. of Par. andthe other MSS. of this account,which I have seen. Set (i. e. Sed)is the true reading, as in St. Augus-

letter. The verses occur in MartinusPolonus, Freculphus, &c., and usu-ally with et in this place.

2 e~\ de, C.tine, and as necessary for the initial

D 2

52 MATTHJEI PAEISIENSIS

The Sibyls. Sibillse dictse sunt. Sieut ant em omnes viros prophe-tantes prophetas aut1 vates dicimus, ita omnis foeminaprophetans Sibilla dieitur. Decem autem Sibillse aptisauctoribus fuisse traduntur. Quarum prima de Persisfuit. Secunda Libica. Tertia Delphica, in temploDelphi Apollinis genita, quse Trojana bella vaticinataest. Quarta Chimera in Italia. Quinta Erithrsea, no-mine Eriphila, in Babilone orta, quse Graecis Ylionpetentibus vaticinata est perituram Trojam, et Homerummendacia scripturum. Sexta Samia, quse Femonote dictaest, Septima Cumana nomine Almathea. Ipsa est etCymsea. Octava Hellespontia, in agro Trojano nata,quse scribitur Salonis et Cyri fuisse temporibus. NonaFrigia, quse vaticinata est Ancyrse. Decima Tyburtis,nomine Albulnea. Quarum omnium carmina efferuntur,in quibus de Deo et Christo et gentibus scripsissemanifestissime comprobantur. Celebratior autem intercseteras Erithrsea, quse Greece Tyburna dicta est, sicutprselibatum est, fuisse perhibetur. Quarn eo tempore s. Aug. Devaticinatam nonnulli ferunt. quo Roma primo floruisse ClT:. '-1 . xvni. 22,comprobatur, quando videlicet Achaz, vel, sicut alii dicunt, 23.qui ei successit Ezechias in Judaea regnavit, hsec sanede Christo qusedam manifesta conscripsit, ut praanota-tum est. Cujus carmina vir clarissimus et famosusinterpres, Flaccianus, in quodam Grseco codice ostendit,ita in capite habentia Jesus Xristos Teoy yos Sother.Quod est Latine, Jesus Christus Dei filius salvator.Hi autem versus praenotati, quorum prinise literse huncsensum reddunt, sicut eos quidam Latinus, scilicetAugustinus, ex distantibus versibus interpretatus prse-dicavit et ostendit. Prseter tamen omnes istas feruntquondam fuisse Sibillam, quse ab omnibus despectumet conculcatum lignum crucis in Jerusalem diu despi-cabiliter adorans venerata est.2

1 aut] ante, C., not understand-ing au in A.

2 The latter portion of this is not

in the separate MSS. of this accountwhich I have seen.

CHRONICA MAJORA. 53

AdonisViennensisChronicon.(Migne'sPatrologia,cxxiii.),col. 49.

Hugo ofS. Victor,ExcerptaPriora, v. 5(Migne'sPatrol,clxxvii.col. 228).

Orosius ii.6.

Hugo,Excerpt.Prior, v. 5.

Id. v.4, 5,col. 228.

Inci/pit cetas quvnta, mono videlicet anno regni Nubugodonosorregis Babilonis, qui viseit post hanc eversionem annis %xv.

Descriptio Babilonice.

Facta, ut dictum est, templi Domini eversione, simul et po- Descrip-puli Hebrseorum in Babiloniam eductione, manserunt ibi annis ^on ofseptuaginta, post quos prophetaverat Jeremias, Judaeprum a y

captivitatem esse solvendam. Quo tempore regnaverunt postNabugodonosor in regno Persarum quatuor reges, scilicetEviltnerodach, Labosordach, Egesar, et Baltnasar, nee faitJudaeis ulla spes evadendi de Babilonia, quae tune cunctis ur-bibus fortior, opulentior, atque sublimior erat. Hujus* enimambitus circumveniebatur stadiis quadringentis et octogintasex. Erat etiam in campi planitie et castrorum facie mosni-bus paribus per quadrum disposita. Murorum vero ejus lati-tudo erat cubitorum quinquaginta, habens altitudinem quatertantam ; a fronte quoque murorum centum aerese portae. Permedium autem ejus Euphrates fluvius transcurrebat, et extrin-secus per circuitum fossa late patens, in qua1 amnis circum-fluebat. Arx autem, quae intus imminebat, est ilia turris,quse post diluvium a Nembroch, gigante famosissimo, coapitsedificari, habens 2 in altum quinque milia passuum et centumseptuaginta quatuor. Latitude autem ejus quatuor milia pas-suum tenere dinoscitur. Erant praeterea alise domus intraeandem urbem quatergeminae, habitationis nimia proceritatemirabiles, unde humana virtute destrui3 posse incredibile vide-batur. Advenerat ibi Croesus rex Lidorum, famosus opibus,ut auxiliaretur Babiloniis, cum4 aliis regibus et principibusmultis. Et cum septimum decimum Balthasar regni sui com-plevisset annum, irritam putans pollicitationem Jeremias, quaprsedixerat usque ad annum septuagesimum captivitatem Ju-daeorum esse solvendam, exHberi fecit in mensa sua vasatempli Domini, et contra jus et fas bibit in eis. Sed hujuscriminis poenas Cyrus,5 nepos Astyagis, divino ammonitus ora-culo luit. Nempe educatus apud Persas, cum adolevisset, con-gregata Persarum manu, avunculo certamen indixit, et factacongressione, illius exercitum fudit, et ipsum Astyagem cepit. p. 21.Sed nib.il ei praater regnum abstulit. Itaque Cyrus iste dig-nitatem Medorum ad Persas transtulit, et Syriam Scitbiamquesibi subjugavit; quibus patratis Babiloniam obsedit. Sicque6

1 in qua] So altered by Paris fromvice. West, has vice, as Hugo.

2 habens . . . . dinoscitur'] Thisis quoted as from the Chronicle ofEusebius hi the notes to S. Jeromeon Isa. lib. v. cap. xiv. 22, opp. iv.p. 180 noted. I cannot find it It isnot in Hugo or Ado.

3 destrui'] destitui, A. "West.4 cum . . . multis'] Not hi Hugo.5 Cyrus oraculo] Intro-

duced by the compiler.6 Sicque intravif] Intro-

duced by the compiler. Cf. Fre-culph. i. 3. 18.

D 3 -H

54 MATTHJJI PARISIENSIS

Cyrus. Cyrus iste secundum vaticinium Ysaiae prophetae, qui dudumhsec figura praedixerat, reges et contritum exercitum effugavit,et urbem intravit. Quam postquam disponere coepit, laxata Ado, co1»Hebraeorum captivitate, ferinas gentes, scilicet1 quinquaginta 50-milia hominum, regredi permisit in Judaeam, reddens eis vasatempli Domini aurea et argentea quinque milia quadraginta.Josedech quoque de genere Aaron sacerdofcem, qui fuerat cum Hugo,patribus adductus, redire mandavit, ut ritus veteris solemni- Sfjcet?>',,tatis, per assueti sacerdotis scientiam reformaretur. At illi col 222.venientes in Jerusalem coeperunt reaedificare templum Domini. Ado, col.Sed Samaritanis impedientibus, intermissum est opus, donee 51.consummaretur sub Dario anno secundo2 regni ejus. Etnotandum est, quia illo eodemque tempore, quo a Gyro est Babi-lonia capta, est Roma a praetaxati regis Tarquinii superbis-sima dominatione liberata. Porro3 a Gyro rege potentissimosuperbia antiquae Babiloniae vindicata, aedifieavit ibi hanc quaenunc incolitur Babiloniam, abhominatus omnem illius veterisBabiloniae superstitionem; sicque vetus Babilonia, secundumsancti prophetae Ysaiae prophetiam, perducta est in eremi vas-titatem. Hac praeterea tempestate floruerunt in Judaea Aggaeuspropheta, Zacharias, et Malachias. Porro Cambyses, Cyri prae- Hugo,fati regis filius, secundus Nabugodonosor appellatur. Sub hoc Excerpt,etiam tempore factum esse putatur, quod in Judith historia ^n'ol' 'continetur. Quo decedente, regnaverunt Magi duo. Et hisinteremptis, Darius- Antypasti filius rex est constitutus, quiregis Cyri filiam in matrimonium suscepit, et regalibus nuptiissibi regnum firmavit, ita ut non tarn in extraneum regnumtranslatum, quam in familiam Cyri videretur esse reversum.Et hujus Darii, sicut praemissum est, anno secundo completaid. iv. 11,est templi aedificatio, quadragesimo sexto videlicet anno post- col. 222.quam coepit aedificari. Unde Judaei Domino evangelico ser-mone dixisse referuntur, " quadraginta et sex annis sedifieatum" est templum istud," et caetera. Dario vero Xerses filius ejussuccessit. Cujus imperii anno septimo Hesdras, scriba legisDei, ascendit de Babilone in Jerusalem, referens ad templumDomini sacras pecunias, argenti talenta sexcenta quinquaginta,vasa argentea talentorum centum, et vasa aurea talentorumviginti, et celebravit solemnitatem scenophegiae. Remeavitetiam Neemias, ipsius4 regis pincerna, de Susis castro annoregni ejusdem vicesimo, qui muros urbis reaedificavit cum5

summa solicitudine.

1 ferinas gentes, scilicet] Soaltered by Paris from/erme.

2 anno secundo'] annus secundus,A.

3 Porro ... vastitatem] Altered

and enlarged from Ado, who isspeaking of Egypt and Cairo.

4 i.e. of Artaxerxes.5 cum summa solicitudine'] Intro-

duced by the compiler.

CHEONICA MAJOEA. 55

De regibus Britonutn.

Galf. Mon. His temporibus Cunedagio, Britonum regi, Eiwallo films Kings ofii. 16. ejug guccessit; cujus tempore tribus diebus pluvia sanguinea the Britons,

cecidit super terrain. Huic successit G-urgustius filing ejus,cui Sisillius, cui Lago Ghirgustii nepos, cui Kinmarus filius Si-silii, cui Grorbodogo. Huic nati sunt duo filii, Ferreux scilicet,atque Porrex, inter quos contentio facta est defuncto patre,quis eorum Britannia potiretur. Sed Porrex fratri parans in-sidias, ilium interfecit. Porro mater eorum, cum hujus reicertitudinem habuisset, propter mortem filii ira vehementiincanduit. Nacta ergo tempus quo Porrex sopifcus fuerat,cum ancillis suis in multis eum frustis crudeliter laniandomactayit. Exinde civilis discordia multo tempore populumafSixit, et regnum quinque regibus est submissum, qui se mutuis

Id. ii. 17. cladibus infestabant. Succedente tandem tempore, suscitavitprobitas juvenem quendam, filium scilicet Clothenis regisCornubise, qui Dunwallo Molmutius vocabatur. Qui, ut regnumpatris suscepisset, insurrexit in reges Loegrise, Kambriaa, etAlbanise, illosque interfecit, et deinde solus regnavit. Hieleges Molmutinas statuit, quaa usque hodie inter Anglos cele-brantur. Statuit prasterea, ut templa Deorum et civitatestalem naberent dignitatem, ut quicunque fugitivus sive reusad ea confugeret, securus inter hostes sineretur abire. Sta-tuit etiam ut aratra1 colonum, et vise quaa ad templa praa-dicta sive ad civitates ducebant, eadem lege firmarentur.Deinde, cum quadraginta annis regnum in pace tenuisset, de-functus est, et in urbe Trinovantum, prope templum Concor-dias, quod ipse ad confirmationem legum construxerat, est

Id. iii. 1. sepultus. Deinde duo filii ejus, Belinus et Brennius, regnuminter se diviserunt, ita scilicet quod Belino Loegria, Kam-bria, et Oornubia, Brennio vero, qui minor fuerat, Noethan-humbria et Albania cesserunt.

De regibus Persarum.

Trogus Post supradictum Darium Antipasti filium, regnavit in re-Pompeius gi0ne Persarum Xerses, rex potentissimus et magnis opibus

U< affluentissimus. Iste in exercitu suo septuaginta2 milia arma-torum, et de auxiliis trecenta milia, Grseciam expugnaturus, legi-tur habuisse. Naves etiam rostratas mille ducentas, et one-rarias tria milia. Sed tanto agmini dux defuit. Nam semperin praalio postremus et in fuga primus Xerses apparuit; erat

aratra] aratur, A.C.D. | 2 septuaginta^ septingenta, Justin.

56 MATTH2EI PABISIENSIS

in periculis timidus, et ubi metus abesset inflatus, tmde ad1

experimentum belli, opibus magnis fretus, montes in plamimasquabat, et maria pontibus onerabat, et immensas aquarumvoragines permeabiles faciebat. Sed ubi ad angustias Ther-mopylarum pervenit, qua introitus in Grseciam patet, turpiterdeviotus est. Et cum inde fuisset reversus, terrestr'i navalique Justin, iii.praglio superatus, etiam suis contemptui esse coepit. Deficiente *•itaque cotidie regis majestate, Artabanus prasfectus ejus, inspem regni adductus, vesperi cum septem robustissimis filiisregiam ingressug, eum trucidavit, et regnum ejus sibi vendi-cavit. Artabano vero Artaxersis Longimanus successit. Hie Liberimperil sui anno tertio, gentes Persis subjectas, cum satrapis Esther, c. i.et ducibus suis, per centum et octoginta dies magnificis etaccuratissimis2 epulis pavit. Begina quoque Vasti, uxor ejus,mulierum convivium splendide et opulentissime celebravit.Et dum rex reginas pulchritudinem, inter suas delicias, suisconvivis vellet ostendere, illam ad se venire prascepit. At iliafastu superbiaa tumens, ad eum venire contempsit. Qua de rerex ira commotus, illam deseruit, et Hester, puellam Hebraaam,quse pulchritudine et gratia vultus omnes Babiloniaa puellasvidebatur excellere, suo conjugio copulavit. Iste Artaxersis Justin, vi.qui totam Grasciam bellis edomitam et sibi vendicatam dis- ' °

_ . , . 3, XerxeScedere ab armis prascepit, denuncians pacis contradictorem Mnemon.morte puniendum. Quod fecit non ut genti paci3 consuleret,sed ut aliis bellis occupatus, ab eis quietus redderetur. Postbase vero bellum civile apud Persas exortum est, cum Ar- Orosius, ii.taxersis et Cyrus, fratres, de regno ambigerent. Sed cum

p. 22. e diverso ambo fratres equis invecti concurrentes affligerent,Artaxersis vulneratus est, sed equi velocitate mortem4 exemptusevasit. Cyrus vero, coborte regia oppressus, finem certaminisfecit, et sic Artaxersis regni sui potestatem fratricidio confir-mavit. Hie etiam contra potentissimos Persarum praefectos, Ado, coll.Pbanabuzum et Tysipnonem, feliciter dimicavit, et JUgyptum 'magno labor e suo subjecit imperio. Circa hos denique diesfloruit Aristotiles pbilosophus. Post Artaxersem autem reg-navit Arxes, qui cognominatus est Ochus.

De discordia inter Belinum et Brennium.

The quar- In diebus istis maxima orta est discordia inter prasdictos Galf. Mon.relbetween Britonum reges, Belinum et Brennium, eo quod uterque totius *"'1-8<

Belinuslad~\ So altered by Par. from an te,

as W. West, and Justin.2 aecuratissimis\ vel lautissimis,

Par,

3 paci] altered from pacis.

4 mortem] morti, West.

CHRONTCA MAJORA. 57

insulse monarchiam sestuabat habere. Belloque hinc et in.de and Bren-indicto, tandem dispositis catervis, conveniunt. pugnaturi, nius.Cum igitur multum diei decertando consumpserunt, victoriacessit Belino, et exercitus Brennii maxima pars csesa, et re-sidua1 in fugam propulsa est. At Brennius vix elapsus, adGrallos anxius confugit.2 Cumque infortunium suum principibusregionis propalasset, petivit auxilium, quo regnum amissumrecuperare quivisset. Porro cum sibi ab omnibus auxiliumnegaretur, venit tandem ad Seginum ducem Allobrogum, etab eo honorifice susceptus est. Moram autem illo faciente De probi-apud ipsum, in tantam familiaritatem ducis accessit, ut omni- tate Bren-bus ministris in curia prseferretur. Erat enim in armis fur ens, mi> e*in pace tranquillus, in membris bene dispositus, in consilio £nam

expeditus, in arte venandi sive aucupandi sufficienter edoctus. duels Allo-Videns autem dux tot probitates in uno homine vigere, statuit brogumin animo ut unicam, quam habebat, filiam sibi matrimonio duxen •copularet. Nee mora, maritatur puella Brennio, principesquepatrise ei subduntur, soliumque ducatus largitur. Nee annuspost elapsus est, cum suprema dies ducis superveniens ipsumhac luce privavit. Tune Brennius principibus patrise thesaurumducis affluenter distribuens, gratiam omnium sibi prudenterillexit, et, quod pro magno habebant provinciales, in epulisdandis erat profusus. Omnibus itaque in amicitiam attractis,indicavit qualiter a fratre suo Belino a Britannia ejectus fuisset.Quod cum magnates calluissent, promiserunt se cum ipsoituros, ubicunque illos conducere affectasset. Nee mora, col- Qualiterlecto grandi exercitu, mare ingressus est, secundisque ventis Brenniusevectus, in Britanniam applieuit. Divulgato igitur ipsius ad- m. n an~ventu, Belinus frater ejus, ascita totius regni juventute, obviam versus inperrexit, cum illo praelium commissurus. Sed cum hinc inde fratremstantes conortes fere commisceri incepissent, acceleravit mater suum seamborum, per dispositas turmas incedens, desiderans filium V1? ic?fe

videre, quern multo tempore non aspexit. Ut ergo ad locumquo filius erat pervenit, brachiis collo ejus injectis, desiderataoscula imprimebat. Deinde nudatis uberibus, sermonem in huncmodum cum singultu dissolvit: "Memento, fili carissime, me-" mento uberum istorum quas suxisti, memento matris tuae," cujus viscera te cum angustiis intolerabilibus ad esse perdux-" erunt. Anxietatum igitur, quas pro te passa sum, reminis-" cens, petition! meas adquiescens fratri tuo veniam concede," iramque inceptam compesce." Super his igitur et aliis innu-merabilibus allegationibus maternis Brennius commotus, ani-mum sedavit, et illico galea deposita, una cum matre ad fratrem

1 residua] residuum, West., andA. with ?;eZ a over the line.

2 confugit} aufugit, West.

58 MATTH^EI PABISIENSIS

RomanaHistoria.

perrexit. Quod Belinus intelligens, abjectis armis, in amplexusejusdem cum osculo ruit, sicque amici effect! in urbe Trinovan-tura sese receperunt, ubi inito consilio quid agerent, statueruntcommunem exercitum in parfces Gallicanas conducere, ut uni-versas naundi regiones suaa subicerent potestati. Deinde emensoanno transfretaverunt ad G-allias, patriamque vastare coeperunt.Quod cum per nationes illas divulgatum fuisset, conveneruntonmes Gallicani principes in obviam, et prselium commiserunt-At Britones victoria potiti sunt, Galli vulneratis catervisfugierunt. Quos Britones et Allobroges insecuti coeperunt, etdeditioni coegerunt. Munitis etiam castellis et urbibus, Ro-mam petierunt. Tanta enirn militum multitude comitabatureos, quod omnes provincias, per quas transitum faciebant,tributum solvere cogebant.

De istis fratribus nistoria Romanorum sic refert: Trecenta Justin,milia Gallorum ad sedes novas queerendas profecti,1 ducibus xx1"7- 4.Belino et Brennio, Romam invaserunt, ibique diu morati sunt.Sed mille libras auri, prsemium discessionis a Romanis susci- Hist. Misc.pientes, mox divisis 2 agminibus, alii Grasciam, alii Macedonian!, *•alii Thraciam3 petiverunt, et sua prole, velut quodam examine, u 'totam Asiam repleverunt. Tantusque terror Gallici nominis,et armorum invicta felicitas erat in illis diebus, ut non regesOrientis, sine mercenario illorum exercitu, ulla bella gerereprassumerent, neque pulsi a regno ad alios quam ad Grallosconfugerent. Non enim aliter majestatem suam tutam, nequeamissam recuperare se posse, nisi G-allica virtute, arbitrabantur.Itaque in auxilium Bithinise regis evocati, regnum cum eo,peracta victoria, diviserunt, eamque regionem Gallograsciamcognominaverunt.

Gabius et Porsenna consules.

Invasion of Erant tune Bomae duo consules, Gabius et Porsenna, quo- Galf. Mon.ome by rnm COnsilio respublica regebatur. Qui videntes ssevitiaa fra- iii- 9-18.

the Gauls.trum neminem posse resistere, assensu senatorum veneruntad illos, ofierentes eis dona plurima auri et argenti, annisquesingulis tributum solvere promiserunt. Firmado itaque foe-dere, obsidibus sumptis, reges in Germaniam cohortes suasduxerunt. Illis vero recedentibus, piguit Komanos prsedictifoederis, et revocata audacia, Germanis in auxilium processe-runt. Quod cum fratribus relatum fuisset, inierunt consiliumquomodo utrumque populum debellare quivissent. Habito igitur

1 profecti'] profecte, A.C.D. West.2 divisis] Altered by Par. from

diversis, as West.

3 alii Thraciam is not in Justin.

CHKONICA MAJORA. 59

consilio, remansit Beliiras in Germania, praslium adversariisillaturus. Brennius vero Bomam adiit, ut ruptum foedus inRomanes vindicaret. Divisis itaque in hnnc modum agminibus,Gabius et Porsenna consules, casu inopinato, obviaverunt Belino,et prselium committere satagebant. Nee mora, Bonaani ponduspraslii ferre dintius non valentes, cnm fuga campum dese-ruerunt. Quos Belinus sine pietate insequens trucidare noncessavit, donee snperveniente nocte stragem inceptam perficerenon valebant. Dissipatis itaque Bomanis, Belinus cum victoriaBomam adiit, ubi fratrem suum civitatem acriter invadentem p- 23.invenit. Ut igitur communem exercitum confecerunt, urbismcenia prosternere non cessabant. Et ut majorem hostibusterrorem incuterent, ante portas eivitatis obsides Bomanorumin patibulo suspenderunt. Gabius interim et Porsenna con-sules resociatis agminibus, mandaverunt Bomanis, ut matutinalicrepusculo de civitate exeuntes, hostes acriter invaderent, etipsi a tergo supervenientes stragem facere molirentur. Maneigitur facto, cives a fronte et consules a tergo impetum fece-runt in Alobroges et Britones ex improvise, et cecideruntutrinque multa milia armatorum. At fratres crebras irrup-tiones facientes, hostes retrocedere coegerunt. Tandem inter-fecto Gabio et capto Porsenna, fratribus victoria provenit, etcivitas cum concivium opibus eorum usibus cessit. Bemansitigitur Brennius in Italia, et populum inaudita tyrannidefatigavit. De quo etiam Lucanus1 poeta eximius sic dixit:

" Tarpeiam cum fregerit arcem" Brennius,"

hoc est, Capitolium. Cujus actus cseteros, quia Bomanse illosdeclarant historise, ne fastidium legentibus ingererem, praatermit-tere curavi. Belinus vero in Britanniam reversus cum tranquil-litate patriam tractavit. .ZEdificavit autem urbem prope Sabri-num mare, super flumen Uscham, Kaerusc appellatam, qusa De-mecise metropolis fuit, quam multo post tempore Bomani urbemLegionum dicebant, eo quod ibidem Bomanas legiones hyemaresolebant. Fecit etiam in urbe Trinovantum portam mira3pulchritudinis, qu^ usque hodie a pagensibus Belinesgatenuncupatur. Quo defuncto, successit ei Gurgiunt Barbtrucfilius ejus, paternorum operum sedulus imitator, ita quidemquod omnes adversaries suos ad subjectionem" debitam. revo-cavit. Inter plura etiam quas laudabiliter fecit, in Daciam

1 This quotation is an insertionof the compiler. It is not in Geof-frey of Monmouth. It is not in

Lucan, nor can I find it in any ofthe Latin poets.

60 MATTH.3EI PARISIENSIS

exercitum ducens, tributum Datri suo debitum sibi redderecoegit. Deinde post victoriam rediens, invenit xxx. naves perOrcadum insulas advenientes, viris et mulieribus plenas. Quo-rum cum adventus causam inquisisset, dux eorum, Partholoimnomine, respondit sese locum mansionis quserere, petens abillo portionem regni Britannise, ubi sub ipso vivere potuisset.At rex volens eos audire, misit cum eis homines suos adinsulam Hybernise, quse tune omni incola carebat, eamqueillis concessit. Creverunt itaque ibidem, et insulam usquehodie jure hsereditario tenuerunt. Defuncto itaque Gurgiunt,et in urbe Legionum sepulto, Guithelinus filius ejus regnidiadema suscepit. Erat autem ei mulier nobilis Martia nomine,omnibus artibus erudita, quas etiam legem, quam BritonesMartiam appellant, invenit. Hanc postea rex Alfredus trans-ferens Saxonica lingua, Merchenelage nuncupavit. Defunctotandem Guithelino, Sisillius filius suus successit, cui Kininarusprimogenitus. Cui Danius ejusdem frater. Quo defuncto,successit Morvidus filius ejus ex concubina generatus. Hienemini parcebat iratus, quin omnes sibi astantes interficeret.Sed belua qusedam immanissima ex partibus Hybernici marisadveniens, hujus certaminis poanas luit. Nam cum fama adregem penetrasset, quod inauditse feritatis monstrum incolasjuxta maritima devoraret, accessit ipse ad illam, et solus cumea congressus est. Sed, cum omnino nihil profecisset, accele-ravit monstrum illud, et apertis faucibus ipsum, velut pisci-culum, devoravit. Regnavit post ilium Gothomanus1 filmsejus. Cui successit Arigallo frater suus.2 Hie nobiles quos-que deprimere laborabat, et ignobiles exalfcare. Magnatesvero a solio regni ilium deponentes, Elidurum fratrem ejus

Nota hu- in regem erexerunt. Qui, cum emenso quinquennio, in Cala-militatem £ri0 nemore veniens, fratri deposito casu obviavit, motusin rege e sllper eo quantocius accessit ad eum, et injectis collo ipsiusadmirabiie r .. './1 . J . . .factum. brachus, iterata oscula rmprimebat; ducensque ilium in civi-

tatem Aldclut, in regio thalamo occultavit. Deinde rex, sesefingens infirmum, ad omnes regni Britanniaa fines nunciosdirexit, mandans principibus sibi subjectis ut ad se visitan-dum quantocius properarent. Cumque cuncti ad regem con-venissent, prsecepit ut singillatim et sine tumultu thalamumingrederentur, quia ipsius infirmitas silentium exigebat. Cre-duli itaque magnates sermonibus regis, unusquisque postalterum thalamum ingressus est. Prseceperat autem Elidurusministris suis capita singulis amputare, nisi se iterum Arch-gallino fratri suo submitterent. Ipsi vero, mediante timore,

Mon.

2 suns'] ejus, West., and so Galf.Mon.

CHRONICA MAJORA. 61

Galf. Mon. unaniiniter paruerunt. Fcedere itaque confirmato, cepit diademaiii. 17. de capite suo, et capiti fratris ixnposuit. Ex quo facto, Eli-

durug Pius postea nomen sbrtitus est. Archgallus secundus,eum decem annis regnasset, defunctus est, et in urbe Kaerleir

Id. iii. 18. sepultus. Erigitur iterum Elidurus in regem, et pristinse Nota derestituitur dignitati. Sed duo fratres ejus natu minores, Yi- Eliduro.genius et Peredurus, collectis undique armatis, insurrexeruntin eum, et commisso prselio ceperunt ilium, et infra urbemTrinovantum in carcere posuerunt. Exinde diviso regno,tenuerunt illud septem annis, et morte subita superveniente,ambo perierunt. Elidurus igitur extractus de carcere, tertiosublimatur in regnum. Et cum omne tempus suum in pietateet justitia complevisset, ab hac luce migrans, exemplum pie-tatis suis successoribus1 dereliquit.

Hugo ofS. VietExcerpt.Prior, iv.11, col.222.

Ado, col.52.

Cf. Ado,col. 51,and Hugoiv. 11.

Ado, coll.55, 56.

Neemias populo Israel xti,. annis ducatum prcebuit.

Interea vero memoratus Neemias, scriba legis Dei, cumrestauravisset ornatum templi Domini, et ea quse ad cultumreligionis pertinebant, misit nepotes sacerdotum illorum, quiabsconderant sacrum ignem altaris holocaustomatum in puteosicco, quemadmodum superius continetur. At illi non inve-nerunt ignem, sed aquam crassam, quam et hauserunt, etilluc2 attulerunt. Quam jussit Neemias aspergi super lignaet super holocausta, et accensus est ignis ex aqua,3 ita utomnes mirarentur. Ipse autem Neemias duodecim annis du-catum prsebuit sacerdotii in Jerusalem. Post reditum veroJudaicse plebis de Babilonia, per pontifices agebatur rerumsumma. Itaque4 tarn ipse quam Josdech, qui jubente Gyroa Babylonia redisse dictus est, et quatuordecim viri, posterieorum, reprsesentaverunt principatum sacerdotii, per ordinemsuccessionis suse, a reditu populi usque ad Antiochum Eupa-torem, annis trecentis tribus, quorum eminentioris famse fuereJesus sacerdos magnus, Joachim, Elyasiph, Simon, Onias, et p. 24.Gaddus.

De Alexandra Magno, rege Macedonum.5

Porro Gaddi temporibus, Philippus Amintse filius, Alexandri PMlip ofMagni pater, rex Macedonum, Athenienses, Pocenses, Thessa- Macedon.losque perdomuit, et Capadociam sibi subjugavit. Quo vita

A.swccesson'6ws] successionibus,

2 ittuc~\ illi, W.3 West inserts ilia, as Hugo.4 Itaque . . . tribus] This seems

to be the compiler's own, made upfrom several sources.

5 In the margin is a portrait ofAlexander.

D

62

Alexander private, Alexander Magnus ei successit. Qui cum vicesimum Hugo, v.the Great, ageret aetatis annum, regnum adorsus est expugnare Persarum, col- 230.

habens in exercitu peditum triginta milia et equitum quatuormilia quingentos; et horum agminum ordines nemo nisi sex-agenarius duxit, et si principia castrorum cerneres, senattunte cemere, non militiae duces existimares. Nemo deniqueillorum in prselio fugam, sed victoriam coagitavit, nee inpedibus cuiquam spes, sed in lacertis fait. Porro Darius rex,fiducia virium, non hostem a Persarum finibus arcere, sedintra regni sinum recipere gloriosius ratus, flumen Eufratemet montem Cilicise illis sine impedimento transire permisit, acdemum in campis Adrasti dirigit aeiem adversus eum. Ha-buit itaque Darius in ea congressione sexcenta milia homi-num. Sed tarn numerosus exercitus mox terga vertit; nonminus superatus Alexandri arte, quam Macedonum [virtute;raagna caedes Persarum in eo praelio] fait. De exercituvero Alexandri, novies1 centum cecidere pedites, et centumviginti equites. Post hanc victoriam, major pars Asiae statimad Alexandrum confugit.2 Denique plurima Alexander gessitbella cum praefectis Darii, quos jam non tarn armis quamnominis sui terrore superavit. Jam enim milites AlexandriPersicum aurum, et totius Orientis opes, quasi suam praedamducebant, nee belli periculorum3 sed divitiarum adquiren-cl arum meminerant.

De gloriosa victoria Alexandri contra Darium regem P&rsarum,et de numero interfectorim.

Post haec autem Darius, cum quadringentis milibus peditum Id.et centum milibus equitum, in aciem procedit. Occurrit eiAlexander, et committitur praalium ingentibus animis. In eopraelio uterque vulneratus est rex, et tarn diu certamen ancepsfait, quoad aufugeret Darius. Exinde magna caedes Persarumsecuta est. Csesa sunt enim sexaginta unum milia peditum,et equitum decem milia, capta vero quadraginta milia. ExMacedonibus vero cecidere pedestres centum et triginta, etequites centum quinquaginta. In castris Persarum multumauri et cseterarum opum inventum est, et intra castrorumcaptivos capta est Darii mater, et uxor, soror quoque, et duaeDarii filise, quarum redemptionem4 oblata Darius etiam regni

1 novies] So Par. altering novem,as W. West.

2 So Paris, altering the old worddefecit, -which W. West. have.

3 periculorum'] periculorumve,

W.; periculorumque, West, asJustin. Par. has erased the copula.

4 quarum redemptionem] pro qua-rum redemptione, W., taking Masas the object of obtinuit.

CHRONICA MAJORA. 63

Hugo, v. 6, sui dimidia parte non obtinuit. Bias tamen Alexander habericol. 230. apud se ut reginas praecepit, filiabusque non sordidius matri-

monium, sed r dignitate patris, sperare jussit.

Ut regnwm Persarum cessit Macedonians.

Id. Post hsec autem Darius, in gratiam victoris Alexandri, vin- Death ofcitur aureis cathenis a cognatis suis, et vinctus vitam finivit. Darius.Cujus corpus Alexander more regio sepelivit. Sicque Per-sarum regnum cessit in potestatem Macedonum, postquamsteterat per annos ducentos et triginta unum. Interea vero ConquestsAlexander Tyrum, urbem florentissimam, expugnavit, et Alex- of lex"andriam super amnem Tbanaym aedificavit, et Indiana expetiit,ut ultimo Orientis 2 Oceani limbo imperil sui finem terminaret ;ubi cum Poro, ipsius gentis rege fortissimo, equo vectus,singular! certamine dimicavit. Sed occiso dejectus equo, con-cursu satellitum suorum, mortem evasit. Subactis deniqueomnibus Orientis gentibus usque ad flumen Indum et Oceanum,statuit remeare retrorsum. Yerum cum Darium regem annistantum quinque supervixisset, et aBabilonia3 reversus fuisset,suorum insidiis, in eadem urbe, in ipso astatis et victoriarum His deathsuarum flore, vitam veneno finivit, vitaa videlicet suae anno at

xxxii., regni vero sui duodecimo. on*

Orosius,iii.23.Ado, col.57.

Abridgedfrom Adoand Hugo.

Ado, col.58.

(Not inAdo.)

De divisione regni Alexa/ndri post mortem ipsius.

Quo defuncto, illico translate vel disperse in multis imperio,Ptolomaeo prima JEgyptus, Africae Arabiaeque pars sorte pro-venit. Macedonas autem Pbilippus, qui et Arridaeus dicebatur,frater Alexandri, sortitus est. Porro Syriam et Babiloniam,et omnia regna Orientis obtinuit Pseleucus, et Asiae regnumAntygonus. Deinde alii egregii quique viri, qui magno mili-taverant Alexandro, diversas occupavere provincias, et regesex prsefectis facti, magnas opes non sibi tantum paraverunt,verum etiam posteris reliquerunt. Hi tamen omnes, nonmulto post, mutuis se bellis et certaminibus consumpserunt.Horum tamen Pseleucus Antiocbiam, Laodiciam, Seleuciam,Apamiam, Edessam, Beroeam, et Pellam urbes inclytas con-didit, et in easdem urbes Judasos transtulit. Hujus 4 prastereaPseleuci fait filius Antiochus Magnus.

Division°^ Alex-

1 Here is an instance of the addi-tion of Paris spoiling the sense.W. has " quam si pater eas mari-" taret."

2 Orientis'] Not in Hugo. Jus-

tin, xii. 7, has " Oceano ultimoque" Oriente."

3 a Babilnnia} Sic. Babiloniam,Hugo.

4 Hujus , . Magnus} Not in Ado.

De Antiocho Magno.Porro Antioclms iste relaxavit sacerdotes et scribas et Hugo, v. 7,

cantores templi Domini a tributis, et a regio vectigali, et abcou-23ljaliis oneribus1 cunctis. Yerum iste Pseleucus atque Lysima- 'elms atrociter inter se dimicaverunt. Ultimum hoc helium 5g °£g° 'Alexandri commilitonum fuit. Sed his ambobus occisis,Ptolomseiis Lagi filius Jerosolimam et Judasam dolo suamredegit in deditionem.

Jesus filius

De Ptolowceo Philadelphia.Post quern regnavit Ptolomaeus Philadelphus,2 qui donaria Id. col. 59.

multa Jerosolimis transmisit, et divinas scripturas ex He-braica in Graacam linguam, per septuaginta interpretes, trans-ferre curavit. Et post hunc iterum Ptolomaaus Euergetes, Id. 61.

Quo tern- sub quo Jesus filius Sirach Sapientiae librum composuit.pore fuerit Hujus etiam Ptolomsei filiam, nomine Cleopatram, Antiochus Marianus

^agnus sibj legitimo ^copulavit matrimonio,3 sumens cum ea a Scotus.prasfato Ptolomaeo partem Syriae et Samariam, Judseam, atquePhoenicem sub nomine dotis. Porro magnus Antiochus istegenuit Pseleucum et fratrem ejus Antiochum. Quorum Pse-leucus Heliodorum Jerosolimam destinavit, ut serarium templi 2 Mace. iii.Domini confringeret, et extractam inde pecuniam ad eumdeportaret. Sed dum Heliodorus cum suis satellitibus, man-datum ejus perficere cupiens, aerarium fuisset ingressus, appa-ruit ei quidam equus terribilis,4 qui eum graviter flagellavit,unde infecto regressus negotio, inde ad eum remeavit. Ab Hugo, v. 7.hoc proinde Pseleuco Parthi defecere, et Arsacem sibi regem Id. v. 17.constituere.5 Post Pseleuci decessum, adeptus est regnum Id. v. 7.ejus Antiochus, frater ejus, qui Epiphanes, id est prasclarus,appellatus est. Fuit tamen Pseleuco filius nomine Demetrius.Verum post Ptolomaeum Euergetem regnavit in .ZEgypto Pto- Id. v. 10.lomaeus Sother, et huic successit Ptolomaaus Epiphanes. Epi- Joseph.phanes quoque reliquit filios duos,6 quorum unus Phyolometor, Ant. xii.et alter nomen habuit Mscon. 4. 11.

p. 25.

De Hannibale.His etiam temporibus apud Oarthaginem quoque Hannibal,

Amilcaris filius, Pcenorum, id est Affricanorum, imperator est

1 oneribus] omnibus, A. West,has omnibus aliis exactionibus.

2 W. W&- xxxviii. annis, and soWest.

3 Cleopatra was the daughter ofAntiochus, and married PtolemyEpiphanes. Marianus Scotus (A.4006) and Eusebius, from one of

whom this is taken, give it correctly.See Joseph. Antiq. xii. 4. 1.

4 terribilis'] Sic, for terribilem

Orosius,iv. 14,or Ado,col. 59.

5 Here West, has 'PtolomeusPhilopater xvii. annis.'

6 duos] suos, A.

CHRONICA MAJORA. 65

Justin, institutus; fatalei non tam Romania quam ipsi Africse malum.xxix. 1. Qui cum esset novem annis natus, juravit se Romania nun-Orosius,iv. quam faturum amicum. Et factus imperator, ut Romanorum15- pervaderet regnum, Pyrenaeos montes transgressus, inter fero-

cissimas G-allorura gentes ferro viam aperuit, et a Pyrenseoad Alpes pertingens, cum Scipione, Roma tune consule, con-flixit, et superavit; et idem apud Taximanum lacum Romanumconsulem Flaminium interfecit, et ejus exercitum penitusdelevit.

Gannce vicus Apulice est.

Orosius, iv. Sed et alia vice, apud Cannas, vicum Apuliae, Lucius16- JSmilius Paulus et consulares atque prsetorii viri viginti

ab eo sunt interfecti, et plurimi senatores capti et occisi, viriquoque nobiles trecenti Yirius quoque consul cum quin-quaginta fugit equitibus. In ilia praeterea pugna pedestriumvirorum quadraginta milia et equitum tria milia quingentiperiere. Hannibal autem, in testimonium victorias suas, tresmodios aureorum annulorum Carthaginem misit, quos ex ma-nibus interfectorum equitum Romanorum detraxerat. Itaquepasne omnes Romanes spei vires in eo certamine perierunt;et adeo desperaverunt Romani, ut de relinquenda Italia no-visque sedibus exquirendis consilium ineundum putaverint.

Id. 17. Sed demum in Hispania duo germani Scipiones, Romanorumconsules, a ducibus Hannibalis interfecti sunt. Sed horum

Id. 18 nepos Scipio, qui cognominatus est Affricanus, imperium inHispania proconsularel sortitus, in ultionem patris et patruianimum intendit, et Pyrenasum trangressus, Poenorum ducemHasdrubalem superavit bello, et castris exuit2; et onanem His-paniam a Pyrenaso usque ad Oceanum in provinciam redegit.

Id. 19. Et tune tandem Hannibal in Affricam redire compulsus est,ut fessis Carthaginensibus subveniret; quern Scipio bello sus-ceptum superavit. In ea pugna interfecta sunt Carthaginen-sium viginti milia quingenti, et octoginta "elephanti capti vel

De magnitudine Cartaginis et altitudine murorum arcis.

Orosius, iv. Demum quoque Cartago a Romanis deleta est, quaa tri-ginta milibus passuum muro amplexa, tota pene mari cinge-batur, absque faucibus, quae tribus milibus passuum aperie-bantur. Porro hie locus murum viginti pedes latum habebat,saxo quadrato, in altitudinem cubitorum quadraginta. Arx

1 proconsulare] vel -i, Par., A.having pro consulate in two words.

2 exuif] exivit, A. Chetham. Itis not in W.

E

66 MATTH^EI PARISIENSIS

vero ejusdem urbis, cui Byrsas nomen erat, amplius quam duomilia passuum tenebat. Et una parte munus communis eratnrbi et Byrsse, imminens mari. Diruta et concremata est ipsacivitas, anno a conditione sua septingentesimo; sicque tandembellum Punicum est finitum.

De expugnatione Numidice, id est Mauritania.

In Numidia tune amicus Romani populi Micipsa regnabat. Cf. Oro-Quo defuncto, regnavit Jugurtha, qui contra se bellum movit sium,v. 15Romanorum, propter necem Adherbalis et Hyempsalis, libero-rum Micipsse. Hac occasione primum expugnata est !N~umidiaa Metello consule, et demum a Mario domita. Sed et Mauri-tania, quam Bochus rex tuebatur, a Romanis est subaota.Cantabri denique, Gallicii, et Lusitani, Hispanige populi, unopene prselio sunt superati. In Italia quoque Epyrotae, qui inIllyrico, cum Pyrrho rege suo, contra Romanes conspira-verant, primum pace molliti, demum vero cum AcHvis etThessalis edomiti, Romanol subacti sunt jugo. Indeque for-tuna Romana, non contenta terminis Italiaa, coepit se porrigeread procul posita regna.

De Attalo rege Asice.

Nam et ipso ferme tempore Attalus rex Asise, humanis Orosius, v.rebus excedens, per testamentum suum Romanes sui consti-8-tuit hseredes regni.

De Antiocho illustri rege Asyce.

Sed, ut ad Hebraicam revertar historiam, extinctis jam 2 Mace. iv.varia sorte Alexandri Magni ducibus, regnavit in Syria jamdictus Antiochus illustris, filius Antiochi regis, anno cxxxvii.regni Grascorum. Onias in illis diebus Jerosolimis summuspontifex habebatur. Cui frater Jason eripere sacerdotiumcupiens, ccepit Judaicse legis jura, non in occulto violare, sedpalam omnibus destruere, quasi sacerdotium, quod affectabat,aliter quam scelere consequi non valeret.

Nota impietatem Jasonis fratris Onice pontificis.

Ausus est enim sub ipsa templi arce gymnasium construere, 2 Mace. iv.et optimos quosque epheborum in lupanaribus ponere, eosque 12<

1 Romano] Romani, A.C.D. W. and West have Romano.

CHRONICA MAJORA. 67

2 Mace. iv. qui erant Jerosolimis, Antiochenos scribere. Bed hoc impii,et non sacerdotis, Jasonis nefarium et inauditum scelus ultiodivina consecuta est. In leges quippe divinas impie agere,non cedit impune. Unde post triennium ipse Jason, qui Deijura violaverat, et germanum proprium captivaverat, jussuregis Antiochi expulsus est in Ammanitidem regionem, etMenelaus quidam, de tribu Benjamin, sacerdotium obtinuit.Yerum, hujus Menelai factione, Onias, pius pontifex, doloperemptus est per quendam regis suffectum Andronicum. Etnon multo. post, Menelaus amotus est a sacerdotio, succedentesibi fratre Lysimacho. Sed cum nee sic malum desisteret,tandem postmodum dejectus de turre quinquaginta cubitorum,infelicem exhalavit animam. Lysimachus quoque, jam multotempli auro asportato, plebeio concursu, secus asrarium lapi-datus interiit. Post hasc autem praafatus rex Antiochus as-cendens Jerosolimam, intravit in sanctuarium cum superbia,et tulit altare aureum, et candelabrum, et mensam proposi-tionis, et velum, et castera templi ornamenta, et regressusest Antiochiam. Demum vero prsecepit omnibus regni suigentibus ut esset populus unus, et prohibuit in temploDomini fieri holocausta et sacrificium, prsecepitque Judasiscoinquinari escis immundis, ut transgrederentur mandata Dei.

De crudelitate AntiocM, et septem fratribus cutn matre suainterfectis.

2 Mace. vi. In illis diebus quidam Eleazarus,1 setate provectus, compel -lebatur carnem manducare porcinam. Sed ille : " Non est,"in quit, " dignum, Eleazarum nonagenarium transire ad vitam" alienigenarum." Et amplectens potius gloriosam mortem,quam odibilem vitam, multis fatigatus suppliciis, decessit, juni-oribus et universee genti suee magnum virtutis et fortitudinis2

Id. vii. i. exemplum derelinquens. Contigit etiam eodem tempore sep-tem fratres cum matre ad similem cibum flagris compelli, in P- 26-prsesentia crudelissimi regis. Sed et hi magis elegerunt cru-ciatibus interfici, quam contra jus et fas carnes porcinasmanducare. Ad ultimum vero passa est sancta et memora-bilis mater eorum, quaa, pereuntes septem filios sub unius

•ri' 10- diei articulo, asquanimiter fuerat contemplata. Sed et aliasduas mulieres delataa3 sunt natos suos circumcidisse. Quas,

1 West. ins. nomine.2 fortitudinis'] So Par. C.D.W.

formidinis, A. West., except Eeg.

3 delatce"] Par. puts percepts:above the line: C.D. have delatepercepts.

MS.B 2

68 MATTH.EI PABISIENSIS

pueris ad colla suspensis, cum publice per civitatem natoscircumduxissent, de muro praecipitaverunt. Prseterea apudquemcunque iuveniebantur libri testament! Domini, et qui- ] Mace. i.cumque observabant legem Moysi, secundum regis edictum 60-trucidabantur. Qua de causa, territa populi multitude, reliquit j^ ;. 45 ?

legem Domini, secundum jussum regis Antiochi, et sacrifica- 50.bant idolis, et infringebant sabbatum, et sedificabant sibi araset templa idolorum, secundum ritum gentium, nee se simpli- 2_Maec.citer Judseum quisque fatebatur, sed studia Gragcorum semula- vl- 6-bantur, et eis per omnia consimiles fieri cupiebant, quos hosteset peremptores antea habuerant.

De Juda Mac'haboeo.

In illis diebus, Judas Machabseus secesserat in desertum, 2 Mace. v.O*7et ibi inter feras vitam cum suis agebat, ne particeps esset"5'-

coinquinationis et prgevaricationis. Sed quamvis pauci numero id. ii. 22,forent hi qui cum illo morabantur, ita tamen multitudinem 23.gentium et duces AntiocM regis bellis contriverunt creber-rimis,1 ut et templum quod erat Jerosolimis recuperarent, etleges, qua3 abolendse erant, eorum felici pertinacia2 resti-tuerentur. Unde manifeste claruit, quod nullse essent homi-num [vires] 3 adversus Deum.

De in/slid morte prcefati Antiochi.

Interea tamen Antiochus rex, cum conceptam nequitiam 2 Mace. ix.Deo impediente perficere non valeret, ira tumens Jerosolimam 4, 7.properabat. Quo dum tenderet, contigit ut de curru cor-rueret, sicque gravi collisione membrorum attritus, lecto de-cubuit, et miserabili languore diu fatigatus, interiit. Reliquit Id. vi. 17.tamen h^redem, parvulum filium Antiochum, quern Eupatoremappellavit.

De Demetrw.

Quod audiens Demetrius Pseleuci filius, cujus supra memi- i Mace,nimus, a Roma, qua tenebatur obses, latenter egressus, in Syriam ^ii.venire curavit. Ubi secundo favore populi susceptus, moxconductum exercitum aggregavit, et postmodum pupillum Eupa-torem et tutorem ejus Lysiam comprehendens, pariter inter-fecit. Et cum sedisset super sedem patrum suoriim, accessitad eum sceleratissimus Alchimus, de genere Aaron, Oniae

1 creberrimis} uberrimis, West.3 pertinacia\ vel audacia, Par. ;

pertinacia vel audacia, C.

3wes]om.A. TheMSS. of West,vary. It is in Trin., but is omittedin Chatham.

< f

CHKONTCA MAJOEA. 69

2 Mace.X1V-

videlicet summi pontificis frater, sed nihil dignum sacerdotiiin se retinens. Cum enim offensionis tempore, propter absen-tationem regis Antiochi, sponte coinquinatus fuisset, populoDei detrahere et regem coepit inflammare multis sermonibusadversus Judam Machabaeum. Dicebat enim : " Hi qui dicuntur" Assidei Judasorum, quibus praaest Judas Machabseus, bella" nutriunt et seditiones movent, nee patiuntur regnum esse" quietum. Unde ego defraudatus parentum gloria, dico autem" summo sacerdotio, veni hue quidem, primum utilitatibus regis" fidem servans, secundo etiam civibus consulens. Nam, prse-" dictorum pravitate virorum, universum genus nostrum valde" vexatur. Sed de his singulis, oro te, rex, ut et regioni et" generi nostro, secundum pervulgatam omnibus humanitatem" tuam, prospicere digneris." Tune misit rex. Jerosolimis Nicha-norem principem elephantorum, ut et Judam Machabseum com-prehenderet, et Alchimum sacerdotem constitueret. Alchimusautem ferme beluse animum gerens, cum Jerosolimam venisset,et pretio sacerdotium comparavisset, ne quid jus et fas invio-

1 Mace. ix. latum prastermitteret, jussit destrui muros domus sanctse in-54. terioris, opera videlicet sanctorum prophetarum, expletis tre-

centis et tribus annis ex quo remeaverat Judaaorum populusex JEgypto. Sed horum criminum pcenas miser diu vitarenon potuit. Subito enim obelusum est os ejus, et loqui nonpotuit, sed dissolutus paralysi miserabiliter expiravit; sicquedeficientibus sacerdotibus de genere Aaron, et Juda Machabaao,pro patriae legibus decertante sorte bellica, jam defuncto,

Id. ix. 31. Jonathas frater ejus adeptus est principatum Judaaorum simul-que sacerdotium.

1 Mace, xi,

Ant. xiii.7.1.

De morte Demetrii.

Interea vero, regem Demetrium Alexander Eupatoris filmsinterfecit. G-enuerat tamen Demetrius filium nomine Deme-trium, qui memoratum postmodum interfecit Alexandrum, quimultis praaliis Parthos fudit; sed ab his tandem comprehensus,in Hircania expiravit. Yerum rex Alexander filium suum,nondum adultum, Triphoni cuidam militi suo nutriendumtradiderat. At ille, sperans Demetrium adolescentem essedefunctum, occiso pupillo Antiochor (sic enim puer nomina-batur, quem Tripho tueri debebat), regnum Syriaa invadit.Quo cum potiretur, Jonatham fratrem Judas, summum ponti-ficem Judaeorum, dolo captum interemit. Thripho quoque nonmulto post, ab Antiocho, fratre Demetrii, qui in Asia educa-batur, bello vincitur et occiditur; rursusque regnum Syriaaad sobolem Demefcrii revertitur. Jonathae vero, Symon fraterejus successit. Post Symonem autem pervenit sacerdotium ad

70 MATTH^EI PAEISIENSIS

filium ejus Joannem, qui adversus Hirchanos dimicang, Hircani Hermann.nomen accepit. Hircano vero successit Aristobolus, qui1 (-/ontrac •factus est rex et sacerdos, et Aristobolo guccessit rex efc sacerdospariter Alexander. Alexander quoque moriens reliquit super-stites filios duos, Aristobolum scilicet et Hircanum. Sed Cf- Hege-donec adolescerent pueri, Alexandram, conjugem suam, tempera- j)g j>!?i0mento regali pragesse voluit, siraul arbitram statuens, cuinam Judaico, i.potissimum illorum duorum summum sacerdotium committeret. 12.Ilia Hircanum in sacerdotio substituit patri propter seniorissetatis prasrogativam, Aristobolo fratri nihil publicorum com- 16

p. 27- mittens officiorum. Post Alexandras 2 vero mortem, Aristobolus Hermann.invasit regnum, ac demum Hyrcanus sacerdotii dignitatem ei Contract.misit. Postea vero idem Hyrcanus, excitatus ab Antipatropatre Herodis, primum ad Arabia regem se contulit, factipoenitens, ac demum Pompeio, Romanorum duci, qui in SyriamTygranem regem debellaturus advenerat, querimoniam superfratre suo detulit. Qua occasione idem Pompeius, consul Roma-norum, urbem Jerosolimam oppugnavit, et templum polluit, etAristobolum pontificem vinctum cum liberis Eomam misit ;Hircano vero pontificatum reliquit, et memoratum Antypatrumprocuratorem totius regni constituit. Sicque deinceps gensJudseorum tributaria Romano facta est imperio, et ita, sicutdictum est, Aristobolus et Hyrcanus fratres, de regno inter sedimicantes, primi occasionem tribuere Romanis ut Judseaminvaderent. In illis etiam diebus, tarn supra nominatus Pom- Oros. vi. 6.peius quam Gabinius, consules Romanorum, totam SyriamRomanis subactam redegerunt imperils in provinciee formam,et sic paulatim Oriens Romano subici coepit imperio.1 Intereatam.en fit in urbe 3 Catilinaa conjuratio, quam scripsit Salus-tinus. Yerum consulis Ciceronis industria celeriter est sopita, Joseph.pariter et extincta. Porro Gabinio Crassus successit, et regi T ' X1V'Syrias4 Ptolomseo Alexandro successit Ptolomseus Dionisius. Hieron

De quibusdain regibus Britonum.

His quoque diebus, post Elidurum regem Britonum, regnavit Galf. Mon.Regin 5 Gorboniani filius. Huic successit Marganus Arcngallonisfilius. Oui Ennianus frater ejus, qui septimo anno regni suidepositus est propter tyrannidem quam in populo suo exercuit ;et in loco ejus successit Idwallo, Vigenii filius; huic Runo,

J 9-

1 gw] autem, A.C.D. TheMSS.of West. vary.

2 Alexandras] Alexandri, Par.C.D.; Alexander, A.

3 in urbe] in urme, A.; murne,C.; inurine, D. The MSS. of West.

have in urme or in urine. W. hasurine.

4 Syria;'] Sic, for JEgypti.5 regnavit Regin] Sic MSS.,

apparently for regni diadema susce-pit, as Galf. Mon.

CHRONICA MAJORA. 71

Peredurii filing; cui Geroncius, cui Catellus, cui Coillus, cuiPorrex, cui Cherin. Hujus tres filii, Fulgenius videlicet,Eldadus, efc Andragius, post ilium per ordinem regnaverunt,Exin successit TTrianus Andragii filius. Cui Eliud, cui Ele-dauchus, cui Clotenus, cui G-urguincius, cui Morianus, cuiBleddo, cui Cap, cui Oenus, cui Sisillinus, cui Bledgaberd,cui Archinail, cui Eldol, cui Redion, cui Redercliius, cuiSamuil, cui Penissel, cui Pyr, cui Capoyr, cui Digueillus, cui

Galf. Mon. Hely. Hie quadraginta annis reguum tractavit. Hie tres gene-iii. 20. ravit filios, Lud, Cassibellaunum, et Nennium, quorum primo-

genitus, videlicet Lud, regnum post obitum patris suscepit.Exin, gloriosus sedificator urbium existens, renovavit murosurbis Trinovantum, et innumerabilibus turribus earn circum-cinxit. Praecepit etiam civibus, ut domus et aadificia sua ineadem construerent, ita ut non esset in longe positis regniscivitas qu83 pulchriora palatia contineret. Fuit ipse bellicosushomo, et in dandis1 profusus. Et cum plures civitates pos-sideret, hanc prse omnibus amabat, et in ilia majori temporetotius vitse SU832 commanebat, unde nominata fuit postmodumKaerlud, et deinde per corruptionem nominis Kaerlunden.Succedente quoque tempore, per commutationem linguarum,dicta fuit Lundene, et postea Lundres, applicantibus alienigenis,qui patriam sibi summittebant. Defuncto tandem illo, corpusejus reconditum fuit in prsedicta civitate, juxta illam portam,quse adhuc de nomine suo Porthlud Britanniee, Saxonice veroLudesgate nuncupatur. Nati fuerant ei duo filii, Androgeus etTennantius ; qui, cum propter eetatem regnum tractare nequi-vissent, Cassibellaunus, frater suus, loco illorum sublimatur.Mox ut diademate insignitus fuit, coepit ita largitate afcqueprobitate vigere, ut per remota regna fama illius divulgaretur;unde contigit, ut totius regni monarchia sibi et non nepotibuscederet. Cassibellaunus tamen, pietati indulgens, noluit juvenesexpertes esse regni, sed eis magnam partem distribuit. Urbemetenim Trinovantum cum ducatu Canciaa largitus est Androgeo ;ducatum vero Cornubise Tennantio. Ipse autem diadematepraelatus, illis et totius insulse principibus imperabat.

Ut Julius Caesar venit in JBritanniain.

Galf. Mon. Contigit interea ut Julius Csesar, subjugata Gallia, ad littusiv. 1-4. Euthenorum pervenisset. Cumque illinc Britanniam aspexisset,

qusesivit a circumstantibus quse patria et quaa gens infra

1 West. ins. muneribus. Galf.Mon. has epulis.

2 vitcR ,s-M«] So Par. in the margin,

the scribe of the MS. havingomitted the proper word, anni,which West. has.

72 MATTH.EI PARISIENSIS

p. 28.

Occeanum habitasset. Denique cum nomen insnlae a refe-rentibus didicisset, nuncios illico destinavit ad regem, cumminis exigens ut sibi tributum, sicut ab aliis nationibus, annissingulis solveretur. Cassibellaunus vero rex Britonum, cumnunciorum adventus causam cognovisset, cum indignatione re-spondit, sese tributam minime redditurum, maxime cum unaeademque nobilitatis vena, a Priamide et .ZEnea, Eomanis etBritonibus sit communis. "Libertatem," inquit, "in tantum" nostra progenies consuevit habere, quod servitus, quid sit," penitus ignoret. Et si ipsi dii nobis earn conarentur eripere," omni nisu laboraremus resistere, etiamsi pro ilia mortem" pati ] contingeret." Cumque reversis nunciis Julius Caesarhujusmodi responsum audisset, navigium furibundus pararejubet, ut quod Cassibellauno mandaverat, prosequatur effectu.Optato igitur instante ventorum flatu, in ostium Thamensisfluminis cum exercitu suo applicuit. Erat eo tempore Cassi-bellaunus rex, cum tota fortitudine regni, cousilium quserensa suis qualiter hostes longius arceret. Aderat ibidem cumeo Belinus princeps militias suaa, cum Androgeo duce Trino-vantum, et Tennantio duce Cornubise. Affuerunt quoque tresreges sibi subditi, Cridiosus videlicet Albaniae, et GueithaecVenedociaa, atque Britael Demetiaa. Denique omnes in hocconsenserunt, ut antequam civitatem aliquam aut oppidumcepissent, castra Caasaris adeuntes, ipsum expellere conarentur.Concurrentibus igitur adverse2 catervis, prselium diu et crude-liter commiserunt. Tandem cum casus Nennio obtulisset aditumcum Caasare congrediendi, irruens acriter in eum, totisqueviribus utens, ilium super galeam percussit, admodum Isetus seposse cum tanto viro, gladiis discurrentibus, praalium com-miscere. At iterato3 praatenso clipeo, ipsum viriliter. cum ensenudato semel et secundo in casside percutiens, letaliter vul-neravit. G-ladius igitur Caasaris, a casside Nennii labens inclipeo4 ejus, viriliter impressus remansit. ISTennius ergo gla-dium Caasaris noc modo adeptus, in hostes irruere non ces-savit. Quemcunque cum ipso attingebat, caput ei aut mem-brum aliquod amputabat. Illi tandem in hunc modumsaavienti obviavit Labienus tribunus, atque ab illo interemptusest. Denique plurima diei parte emensa, victoria Britonibuspervenit. Superveniente itaque nocte, Caasar agminibus lace-

1 So Par. in the margin for SMS-tinere (West.), which the scribehad omitted ; W. has incurrerecogeremur.

2 adverse] Altered thus by Par.from adversis.

3 iterate'] Julius, West.; Cesar,W.

4 clipeo] clipeum, W. West.

CHRONICA MAJORA. 73

ratis naves conscendit, G-alliamque confusus petivit. Ab hacautem tergiversatione, Lucanus poeta eximius in laudem Bri-tonum sic ait [ii. 572];

" Territa quassitis ostendit terga Britannis."

Nennius vero frater regis letaliter, ut dictum est, vulne-ratus, post dies quindecim vitam finivit. Exequias autemregias facientes, posuerunt cum illo in sarcophago gladiumCaasaris, cui nomen erat crocea mors,1 quia nullus ab eo vulne-ratus vivus evadebat.

Galf. Mon.iv. 5-7.

Tit Cassibellaunus rex Julium Ccesarem de Britannia fugaverit.

Fugato igitur in hunc modum Julio Caasare, nulla interim Defeat of^igg prasteribat, quin fugam suam Britonumque victoriamcondoleret. Emenso deinde biennio, parat iterum Occeanumtransfretare, et sese in Cassibellaunum vindicare. Quod cumCassibellaunus per internuncios comperisset, in alveo Tamensisfluminis, quo ad urbem Trinovantum imperator navigaturuserat, palos ferreos et grosses subtus amnem infixit, ut navesejus, si supervenirent, illiderentur. Julius autem, cum quasquesibi necessaria paravisset, per Tamensem fluvium civitatemTrinovantiim adire disposuit. Sed naves ejus prasfatis infixaapalis, grande periculum subito incurrerunt. Unde ad miliamilites submergebantur, dum naves perforatas fluvius ingre-diens absorberet. Cassar ergo hujusmodi naufragium passus,cum suis, qui ex hoc periculo vix fuerant elapsi, cum maximadifficultate terrain nactus est. . At Cassibellaunus hoc viso,impetum fecit in Romanes, qui viriliter Britonum irruptioni-bus restiterunt. Veruntamen in fluvio periclitati, majorempatiuntur stragem quam in ferro.2 Unde supra modum exhi-larati,3 Britones triumphum reportarunt. Caesar vero cumpaucis ad naves fugiens, ventorum flatu celeriter evectusMonanorum litora penetravit, ingressus ergo turrim quamantea construxerat, quas Odrea dicebatur, majorem ibidemarmatorum copiam expectabat.

Ut Cassibellaunus pro iterata victoria diis libatnina obtulerit.

Galf. Mon. Cassibellaunus itaque ob iteratam lastus victoriam, ad -urbem Cassibel-iv. 8-10. Trinovantum cum universa multitudine regni reversus, debitos launus.

1 Crocea mars'] croceamor, A.2 in ferro] So Par. ; A. had

inferrent, as W. West.

3 exhilaratf] So altered by Par.debilitati, West.; debilitatis, W.

MATTH^EI PARISIENSIS

honores et sacrificia diis suis impendere prsecepit, qui sibide tanto imperatore concessere triumphum. Mox igitur utdiis suis solempnitates debitas peregissent, epulisque et poti-bus sese refecissent, residuum diei in ludis componendis per-ficere satagebant. Ludentibiis itaque ipsis, maxima orta estdiscordia inter nepotem Androgei ducis Trinovantum, et ne-potem regis,1 ita quod illis altercantibus nepos regis capiteest privatus. Quo occiso, perturbata est curia, et rumorinfaustus ad Cassibellaunum penetravit.2 Commotus rex supercasu nepotis sui, Androgeo iratus mandavit, ut nepotem suumsibi redderet, paratum talem sententiam subire qualem pro-ceres regni indicarent.3 Androgeus vero regi mandavit, sesesuam habere curam de hominibus suis, et ibi dimniri debere, siquis adversus aliquem suprum querimoniam haberet. Sicquecum indignatione illis ab invicem recedentibus, Cassibellaunusacceleravit provincias Androgei devastare, ignem accumulare,et sinistra, quascunque potuit, facere non cessavit. Denique,cum rex, multofciens ab Androgeo requisitus, furorem nulla-tenus mitigare voluisset, Androgeus omni solatio destitutus,nuncios cum obsidibus ad Julium Cassarem destinavit, auxi-lium ipsius implorans, ut ipsius adjutus celsitudine, injuriisCassibellauni resistere quivisset. Addidit etiam, quod si peripsius potentiam pristinas dignitati posset restitui, ipse pereum tota Britannia potiretur. Sceuvam nihilominus, filiumsuum, cum triginta pueris nobilioribus regni, in argumentumsecuritatis, perdendos ei transmisit, si in aliquo contra eumvitium incurreret falsitatis. Imperator autem, cum sententiamhujusmodi a nunciis sibi referentibus cognovisset, obsideshonorifice custodiri prascepit, ingentique fluctuans gaudio, cumtota multitudine sua, naves celeriter conscendit, flatuque ven-torum velociter evectus, in Eutupi portu, qui modo Sancwicumdicitur, cum prosperitate applicuit. Invenit ibidem Andro-geum ducem Trinovantum, qui fidele sibi promittens obse-quium, qualiter procedere debuit prudenter instruxit. Obse-derat interea Cassibellaunus rex civitatem Trinovantum, sedcum adventum Caasaris calluisset, ipsi obviare festinat. Utigitur in quandam convallem prope Doroberniam conveneruntadversse catervse, multum cruoris ibidem utrobique diffundunt.Cumque multum diei in decertando consumpserant, ecce An-drogeus ex quadam silva, qua3 prope erat, cum quinque mili-

1 et nepotem regis] Inserted hereby Par., the scribe having omitted it.

2 penetravit] vel, usque pervenit,Par., above the line.

3 At the foot of the page is aportrait of a king sitting, holding asword.

CHRONICA MAJORI. 75

bug armatorum egrediens, exercitum Cassibellauni a lergoinvasit, et licet cum labore dispersib. At rex cum suiscoactus in fugam, montem quendam occupavit arduum etabruptum, in summitate habens coriletum densissimum etsaxosum, qui Britonibus ad tempus pro castro habebatur.Obsedit igitur Caesar montem ilium deficiente die, omnesexitus adversariis prascludens. Emensa jam die secunda, cumCaesar Britones ad deditionem cogere nequiret, decrevit ibidemeos fame fatigare, nisi Androgeus, in se reversus, de gentepropria pietatem haberet. Ipse namque accedens ad Juliumin hunc modum sermonem dissolvit: " Ecce, satis vindicasti te" in Cassibellaunum, et Britanniam tibi, meo auxilio, subjecisti." Noluerunt1 omnipotentes dii nostri,2 dominum meum morte" turpissima condemnari, nee3 vinculis eum patiar irretiri." Habeto ergo misericordiam de illo, quia me vivente4 ipse" periclitari non poterit." Caesar igitur ad petitionem Androgeimitigatus talem concordiam iniit,5 quod Cassibellaunus triamilia librarum argenti annis singulis, nomine tributi, sese de

Galf. Mon. Britannia Cassari redditurum promisit. Deinde facti amici,iv. 11. mutua dona alter alteri contulerunt. Cumque postmodum

anni septem prasterissent, defunctus est Cassibellaunus, et inEboraco sepultus. Successit ei Tennantius frater Androgei,quia Androgeus cum imperatore Bjomam profectus fuerat.

Ut Julius, expletis negotiis, Romam redierit.

Julius igitur, prseliis occidentalibus in decennio consummatis,Romam contra Pompeium properavit, solus aastuans imperare, P- 29-Nam, ut ait Lucanus [i. 92],

" ITulla fides regni sociis, omnisque potestas" Impatiens consortis erit."

Hist. Misc. Sed cum Pompeio simul et Romanis ipsius adventus essetV1- promulgatus, timuerunt tyrannidem ipsius, et decreverunt ut

non nisi dimisso exercitu veniret in urbem. Quod Caasargraviter ferens, illuc hostiliter contendit. At Pompeius etomnis Romanorum senatus treraefacti, Graaciam adierunt.Tune Caasar urbem ingrediens aarario publico pecuniam tulit,et suis militibus erogavit. Tandem commisso praalio, Pom-

1 noluerunf] Altered by Par.from noluit, an error of the scribefor nolint.

2 A. has ut here, which Par. has

4 vivente] D.W.; juventute, A.;viventute, C.; the MSS. of West.have vivente or vivendo.

5 iniit] So altered by Par. fromexpuncted. It is in W. West. inierunt, as West.; W. lias fecit.

3 nee'] Altered by Paris from aut. \

76 MATTH^JI PAEISIENSIS

peium per Syriam in JEgyptmn. fugavit. Csesa referuntur Oros. vi.in illo praslio Pompeianorum militum duodecim milia, et tri- I5-ginta quatuor centuriones. Pompeius vero, statim ut -<3Sgyptilitus attigit, jussu Ptholomasi juvenis in gratiam Caesarisoccisus est. Deinde Caesar omnium Orientalium pervagatusregna, quaeque sibi obvia subjugavit. Inde reversus Romam,rerum summam ac potestatem solus ordinavit. Sed dum Id. 17.ibidem reipublicae statum contra majorum consuetudinemdementerl instauraret, actoribus Bruto et Cassio in curiaviginti tribus vulneribus confossus interiit, post annos tres etmenses sex quam cceperat imperare. In hac conspirationeducentos sexaginta viros fuisse conscios refertur.2

De imperio Augusti Ccesaris secundi.

Secundus Romanorum monarcha Octavianus Augustus ex- Hist. Misc.stitit, quo nullus imperatorum in bellis felicior, in pace mode- vll-

ratior fait. Adolescentiam tamen suam civilibus bellis impli-cans, omnia quas adorsus est regna, sine difficultate, Romanosubjugavit imperio. Sed antequam regni monarchiam obti-nuisset, inter ipsum et Antonium socerum suum respublicadivisa manebat. Tandem cum Antonius sese propria manuinteremerat propter Cleopatram reginam suam, quas magisAugusto quam sibi adhserere cupiebat, solus mundi climatamoderabat. Bxtremi orbis namque principes, fama sapientiaset benignitatis ipsius invitati, sub ipso vivere ac rerum geren-darum curam peragere dulce habuerunt. Plus enim apud omnesfavore sui nominis fecit Augustus, quam alius quisquamimperatorum facere armorum robore potuisset. Herodes nam- Hegesippusque, rex Judaicaa gentis, qui ab Antonio memorato diadema De Bellosusceperat, sponte se illi contulit, et licet tremens accessissetad eum, quoniam Antonio adhseserat, tale fertur accepisseresponsum : "Dignus es plurimis imperare et bonis moribus" abundare, qui in adversis positum non deseris ainicum.

Benignitas " I^obis autem indignum esse videtur, ut quern bello vicimusUctaviam. fi ^enignitate non vincamus." Et cum haac dixisset Augustus,

imposuit coronam capiti ejus, amplians illi Gadacon et Yponem,Samariam et Ypenum, turrimque Stratonis, et maritimas civi-tates. Pacatis igitur omnibus regnis per orbem universum,omnique bellorum fragore sedato, Eomam rediit, et rempub-licam secundum leges Eomanas, unicuique jus suum tribuens,cum tranquillitate disposuit.

1 dementer'] The de of this word is runtur, as West. Par. has erasederased in A. Orosius has dementer.

2 The MS. apparently had refe-

CHRONIC A MAJOR A. 77

Linea Salvatoris, id est, generatio Christi Jesu in (statequinta.

Linea Salvatoris nostri in hac mundi setate quinta, a Salathiel,quem genuit Jeconias junior post transmigrationem Babilonis,sumpsit exordium. Nam major Jeconias, de quo superiusdictum est, consilio Jeremise tradidit se in manus ISTabugodo-nasor regis Babilonis, cum quo circiter deeem milia Judseo-rum transmigraverunt, in quorum numero fait Ezechiel cumDaniele, et tribus pueris. Salatiel autem genuit Zorobabel,Zorobabel genuit Abiud, cujus temporibus Esdras, bibliothecareperta, rediit Jerusalem cum MDCC. Judseis, et alienigenasmulieres a consortio Judseorum ejecit. Eodem tempore Nee-mias veniens in Jerusalem, muros cum sex portis in angustiaconstruxit, populum ab usuris liberavit. Ignem novum destipitibiis absconditis a Jeremia suscepit, legente Esdra inCenofegia, populum ad audiendam legem quater in die, etquater in nocte convenire fecit, et ad celebrationem sabbatipopulum induxit. Abiud autem genuit Eliachim, qui genuitAzor, qui genuit Sadoch, qui genuit Achim. Achim genuitEliud, qui genuit Eleazar. Iste Eleazar elephantum effodiens,cum eo cecidit. Eleazar genuit Mathan. Iste Mathan exuxore Estha genuit Jacob. Defuncto vero Mathan, suscepitMathat vel Melcbi Estham uxorem Mathan, et genuit ex eaHely, qui fait frater uterinus Jacob. Jacob autem genuit Jo-seph viruni Mariaa. Iste Joseph filius fait adoptivus Heli,secundum legem, et non secundum naturam. Unde legitur inEvangelio Lucaa Evangelistse, " ut putabatur, filius Joseph," qui fait Hely." Iste Joseph habuit sponsam secundumlegem Judseorum de familia et domo propria nomine Mariana.De qua, angelo nunciante, natus est verus rex et sacerdosChristus Dei Filius, secundum ordinem Melchisedech.

Ut Herodes' regnum et sacerdotium Judceorum invaserit.

Hegesippus Tunel vero deficiente regno atque legitimo sacerdotio Judaa-De B. J. i. orum, Herodes vir alienigena, Antipatris principis et Cipydis

' se(W' matris Arabiaa filius, a senatu Romano susceperat regnum Ju-dseorum, et contra jus et fas Judaicse gentis, ignobiles quos-que extulit. Vestem summi pontificis obclusam retinens, nun-quam ejus usum alicui concessit. Et ut suam sobolem regio

Ado, col. Judseorum generi commisceret, abjecta Doside uxore quam?3- prius acceperat, Mariagnam neptem regis Aristoboli, et filiam

Hircani summi pontificis, sibi copulavit. Et ne forte ab Israe-

Tunc] Ntmc, West.

78 MATTH^EI PARISIENSIS

litico semine argueretur extraneus, combussit omnes libros inquibus nobilitas gentis illius in templo servabatur ascripta, utdeficientibus probamentis ipse ad bane pertinere videretur.Wovem legitur babuisse uxores, quarum duas tantum sineliberis erant. Sed inter omnes alias pollebat Mariagnes excel-lentissimi gratia decoris, unde nee earn ofiensam babere vole-bat. Warn quinque ei genuerat filios, quorum duo, Alexanderet Aristobolus, facetiam virilis animi omnibus praaferebant.Et licet Herodes Mariagnem in nullo mcastificare vellet, ilianon curabat parem viro refundere gratiam, sed nacta occa-sione, quia Hircanum avum suum viri sui insidiis compe-rerat exfcinctum, propter regni cupiditatem falso suspectum,odio maximo virum mulier constringebat. Quod audiens He-rodes, crimen bujusmodi in Mariagnem componit, quod scilicetsuam imaginem in JEgyptum Antonio superius memoratodestinasset, ut1 pulcbritudinis suas splendore perstrictum exci-taret in2 illius libidines, quern prseruptum noverat ad omnesamatorum cupiditates. Etsi non multo post secuta sit factipoenitentia, jussit earn Herodes occidi. Matri itaque succes-

p. 30. sere filii memorati, maternse necis ultores, si possent, asse-rentes quod ad scelus parricidii nulla digne causa potest prse-tendi. His non mediocriter movebatur Herodes, ita quodnullum saavitise genus prastermittendum putaret, nulli crederet,omnes suspectos baberet. Quod videns Antipater, Herodis etDosidis supranominatas suaa uxoris filius, geminis fretus ar-mis, adulandi scilicet arte et simulandi versutia, ita germanosapud patrem coepit urgere, ut pater bumanitatis immemorapud urbem Sebasten eis necem inferret. Antipatris tamenanimus cruentus non est expletus mortibus fratrum peremp-torum, sed mens impia, curn non baberet fratres quos odisset,patrem latenter persequi cospit. Quibus rex deprebensis re-pente ilium decollari fecit. Veruntamen antequam decolla-retur, genuit Agrippam Herodem, de quo infra dicetur.

De Zacharia et Elisabeth, et de nativitate Joannis Baptistce.

Fuit autem in diebus Herodis regis Judeeaa, effluxis annis Pet. Co-regni ejus undetriginta, sacerdos nomine Zacbarias, de vice mest

Abia, et uxor ejus Aaronita Elisabeth. David enim,3 ampliare ^volens cultum Domini, viginti quatuor instituit summossacerdotes, quorum tamen unus major, qui dicebatur princepssacerdotum. Statuit etiam sedecim viros de Eleazar, et octo

ut~] et, A. Chetham.2 A. Chetham insert se; it is

expuncted in the Trin.MS. of West.

3 W. West, insert rex.

Pet. Co-mest. cap.2.

CHRONICA MAJORA. 79

de Itamar, et secundum sortem dedit unicuique hebdomadamvicis SU83. Habuit autem Abias octavam. hebdomadam, decujus genere Zacharias, cum in die propitiationis incensumponeret, prsedixit ei angelus filium nasciturum sibi de uxore.Qui considerans sterilitatem uxoris et utriusque senectutem,non credidit; et ob hoc obmutuit usque in diem partus. ISTo-men quoque pueri et magnificentiam cum abstinentia ei indi-cavit. Concepit autem Elisabeth, et occultabat se mensibusquinque.

De adventu Gabrielis arcJiangeli ad beatam Virginem.

• Mense autem sexto missus est angelus Gabriel in Nazareth,ad Mariam desponsatam Joseph. Cumque ea salutata dixissetearn parituram Jesum Filium Altissimi, quaesissetque quomodohoc fieret, cum se non cognituram virum etiam animo vovis-set, nisi Deus aliter disponeret, addidit angelus, non de viro,sed opere Spiritus Sancti concepturam, et concepisse cognatamsuam Elisabeth sibi indicavit. Permixtee enim erant1 sacer-dotalis tribus et regia. ISTam et Aaron uxorem habuit de JudaElisabeth, sororem Naason, et Joiada pontifex Jochabeth filiamregis Joram. Et ait Maria, " Fiat mihi secundum verbum" tuum." Et statim conceptus est Christus de Yirgine, plenushomo in anima et carne, ita tamen quod lineamenta membro-rum visibus humanis discerni non possent. Oreditur autemconceptus fuisse viii. kalend. Aprilis et revolutis xxxiii. anniseadem die mortuus.

Et2 notandum quod duaa fuere sorores in Judeea, Hymeriavidelicet et Anna, quarum prima mater fait Elisabeth, quaagenuit Joannem, prascursorem Domini; secunda tres habuitviros, Salome, Joachim, et Cleopham. Ex primo genuitMariam, Zebedaai uxorem, de qua nati sunt Jacobus major etJoannes Evangelista. De secundo genuit Mariam Alphas!, dequa nati sunt Jacobus minor, et Judas sive Thadasus. Extertio genuit Mariam matrem Domini. Et hoc ideo diximus,ut consanguinitatem inter Elisabeth et matrem Domini osten>deremus, sicut ab angelo dictum est: " Ecce Elisabeth cog-" nata tua,3 et ipsa concepit filium in senectute sua," et caatera.

Ut Joseph Mariam dimittere cogitaverit.

Id. cap. 3. Et continuo post recessum angeli exurgens Maria abiit incivitatem Juda, et intravit in domum Zachariaa, et salutavit

1 eranf] W. ; erat, A. West.2 This paragraph is not directly

from Pet. Comestor. See, however,

cap. 47. (Migne's Patrolog. cxcviii.col. 1563).

3 tua] W.; sua, A. West.

80 MATTHjEI PARISIENSIS

Elisabeth, et mansit ibi mensibus tribus, ministrans cognataasuae donee pareret. Et cum die octavo circumcideretur puerJohannesque vocaretur, rediit Maria in domum suam in Na-zareth. Cumque Joseph vir suns cognosceret earn praegnantem,noluit earn traducere, sed occulte dimittere volebat. Tune insomnis ab angelo monitus ut earn acciperet, indicavit ei pue-rum de Spiritu Sancto fuisse conceptum, et qui populum suumsalvum faceret a peccatis eorum. Et accipiens sponsam suam,cum Virgine virgo permansit, ut et viri solatio frueretur etDei partus diabolo celaretur.

De edido Ccesaris.

Tune esiit edictuin a Cassare Augusto, ut describeretur uni- Pet. Co-versus orbis. Voluit scire numerum regionum in orbe, quse niest. cap.Bomanaa suberant ditioni, numerum etiam civitatum in qua- ' 'libet regione, numerum quoque capitum in qualibet civitate.Prascepit etiam, ut de suburbanis oppidis, vicis, et pagis, sin-guli convenientes profiterentur in suam civitatem, unde trahe-bant originem; et unusquisque nummum pro capite suo de-ferret, qui decem nummos appenderet et imaginem Caasariset nominis inscriptionem haberet. Judaaa vero, quia in umbi-lico terraa nostrae habitabilis esse videtur, provisum est ut abea inchoaretur. Haac descriptio prima facta est a praasideSyriaa Cyrico, vel quia prima fuit post praasulatum Cyrini,vel prima, id est universalis et maxima, Augusti, quia nee antevel post talis facta fuisse perhibetur. Ascendit ergo et Josepha Nazareth in Betheleem, eo quod esset de familia David, ut pro-fiteretur cum Maria uxore sua praegnante. Cum esset ibi,peperit suum filium primogenitum, nee1 ante vel post alium,et pannis involutum in praasepio reclinavit inter bovem etasinum, quos Joseph forte secum adduxerat ad deferendumitineri suo necessaria. Et quia propter frequentiam divitumob id ipsum convenientium non erat pauperibus locus indiversorio, ideo reclinaverunt in praasepio, ut scriptura imple-retur, " Cognovit bos possessorem suum, et asinus praesepe" domini sui." Et Abacuc : "In medio duum animalium cog-" nosceris." Unctione itaque legitima cessante, ut dictum est,secundum Danielis sermonem, imminebat expectatio gentiumJesus Christus Dominus noster, de regum atque ponfcificumgenere misericorditer carnem assumens.

wee] Erased by Par.; nee . . . alium, om. W.

CHRONICA MAJORA. 81

De nativitate Domini nostri Jesu Christi.1 A.D. 1.

Marian. Anno igitur ab origine mundi quinquies millesimo ducen-Scot. tesimo minus uno, imperil Augusti Caasaris xlii., regni veroGalf. Mon. Herodis regis Judaeae xxx., regnante in Britannia Kimbelinoiv. 11. Tennantii filio, Olympiadis centesimaa nonagesimae tertiae anno

tertio, quarta indictione, epactis existentibus undecim, concur- P- 31.rentibus [quinque],2 octavo kalend. Januarii, natus est Dominus

Pet. Co- noster JESUS CHKISTUS, et Dei Filius, in Betbleem Judae, utmest.cap.5. populum gentilem et Judaicum sanctificando sibi connecteret et

uniret. Natus est autem sua ordinatissima dispositione, noctediei Dominicae, quia s.i tabulas compoti retro percurras, inveniesbujus anni concurrentem v. regularem, Januarii iii. Quibusjunctis et sublatis vii., unus remanet. Itaque kalend. Januariiin Dominica invenies quod concurrit. Nam eadem die quadixit, " Fiat lux," et facta est lux, visitavit nos Oriens ex alto,ut illuminaret sedentes in tenebris, et dirigeret in viam pacis.Incboata est vero, secundum quosdam, sexta aetas a nativitateCbristi, et secundum Apostolum, qui ait, "Cum venerit pleni-" tudo temporis, etc.;" secundum alios, a die qua baptizatusest, propter vim regenerativam datam aquis; secundum aliosa passione, quia tune aperta est porta, et inchoata est septimaquiescentium gloria.

Adventum itaque suum ideo Cbristus usque ad sextam dis-tulit aetatem, ut novas legis plenitudinem prolixitas temporisnon auferret.3 Nam si ante venisset, cuncta forsitan novaa

1 At the foot of the page is arepresentation of the Nativity, withthe ox and the ass, and the follow-ing verses in the writing of Matt.Par. :—

Annus solis erat decimus lunaequesecundus

Quaiido fuit Christus sacra deVirgine natus.

Item de eodem : —Annis quingentis decies iterum-

que ducentisUnus defuerat cum Deus

ortus erat.Ab origine mundi usque ad An-

nunciationem heatae Virginis;Ter decies deni, centum quinqua-

gies anni

A patre primsevo sunt ad Chris-tum minus uno.

Cum fuerint anni transact! milleducenti

Et quinquaginta post partum Vir-ginis almse

Tune antichristus nascetur de-mone plenus.

In the margin to this is : —" Nota" quod in Marco scribitur super his," scih'cet cap. xiii." Wendover'ssecond book begins here, with asecond Prologue. See Coxe's edi-tion, i. p. 4.

2 quinque} Om. A. D.; C. in-serts it above'the line.

3 auferref] aufereret, A.

82 MATTED* PAEISIENSIS

A.D. 1. legis prsecepta vetustas temporis delevisset. Proinde decebat,tit qui sexta die hominem fecerat, sexta mundi setate eum adplenitudinem legis perduceret, et jam veterascentem suo novoadventu reficeret.

De revelatione pastoribus facia.

Et pastores, uno miliario a Bethleem. distantes, custodiebant Pet. Com.vigilias noctis supra gregem suum, et ecce angelus Domini 6-stetit juxta illos, annuncians natum Salvatorem in Bethleem, etin signum Puerum in praesepio positum indicavit. Mos enimantiquis1 erat apud gentiles, in utroque solstitio, vigilias noctisfacere, ob venerationem solis, qui forte et apud Judaeos ex usucohabitantium inoleverat. Et angelo recedente, apparuit mul-titude spirituum, dicentium: "Gloria in excelsis Deo, et in" terra pax hominibus bonse voluntatis." Merito, in Domininativitate, canticum pacis auditur ab angelis, quia eo nascente,facta est pax inter Deum et hominem, inter angelum et homi-nem, et inter Judeeum et gentilem. Transeuntes itaque pastoresusque Bethleem, invenerunt pastorem magnum in prsesepio,narrantes ea quaa audierant et viderant. Maria autem con-servabat omnia verba hasc, conferens in corde suo. Et licetCHKISTUS putaretur filius Joseph, ejus tamen generatio sic erat.Prima enim hominis conditio de terra fait, secunda de latereviri, tertia de viro et foemina, ista de foemina et Spiritu Sanctosine viro. Deinde octavo die circumciditur CHRISOTS, cujusprseputium ab angelo Carolo Magno dicitur delatum in tem-plum Domini in Jerusalem, et ab eo translatum Aquisgranum,et post a Carolo Calvo positum in ecclesia Salvatoris apudCarosium, et ibidem reverenter observatum. Et postquam Id. 9.impleti sunt dies purgationia Marise, tulerunt JESUM in Jeru-salem parentes ejus, et pro eo hostias dederunt, par turturumscilicet et duos pullos columbarum, et insuper redemerunt eumquinque siclis argenti. Et erat in Jerusalem senex Symeon, quiresponsum acceperat a Spiritu Sancto, non visurum se mor-tem, nisi prius videret Christum Domini; et venit in spiritu intemplum, et Jesum in ulnis suscepit. Et eadem hora super-veniens Anna prophetissa, loquebatur de illo omnibus quiexpectabant redemptionem Israel.

De prepu-tio.

Simeon.

Anna.

antiquis} antiquitus, W. West.

CHRONICA MAJORA. 83

Invectio contra philosophos gentium, qui rerum [Creatorem]qucerentes invenire non potuerunt.1

A.D. 1.

Dei, lib.viii.

S. August. Confundantur itaque philosophi gentilium, qui suaDe Civit. investigatione mundum et rerum causas ex quatuor elementis

esse compositas asstimare potuerunt, et auctorem mundi inelementis quaarentes, invenire nunquam meruerunt. Thales Thales.namque Millesius, astrologise numeris comprehensis, defectumsolis et lunaa prasdicere coepit. Ipse etiam aquam rerumprincipium esse putavit. Anaximenander, ejus auditor, non ex Anaxime-humore, sed ex suis propriis principiis, quascumque res nasci nander.asseruit, et principia docuit esse infinita. Et cum Thales inhumore, Anaximenes in aere, Stoicus in igne, Epicurus in Epicurus,atomis principium rerum esse dixissent, Plato laudatur philo- P]ato.sophiam2 primus in tres partes distribuisse, moralem scilicetquse in actione servatur,3 naturalem quas contemplationi depu-tatur, et rationalem qua verum a falso decernitur. Phytagoras PMtagoras.vero philosophus, interrogatus quid profiteretur, philosophum,id est, amatorem scientise, se esse respondit. Nam sapientemse profiteri, arrogantissimum sibi videbatur. Sed hi omnes,quia sine fide quaasierunt sapientiam, perierunt propter suaminsipientiam. Nonne istis omnibus sapientiores fuerunt Veteris Patres Ve-et Novi Testament! patres sancti, qui linceis oculis perspicui teris Tes-Deum, sicuti est, invenerunt P et illi qui in elementis qusesi- tementi et

, . . , x A i - i • j. NOTI-erunt, nunquam invenire potuerunt. Abel quoque Justus, ., ,decimas dando et primitias, Deum sibi placabilem efficiens,coronam martyrii primus omnium est adeptus. Enoch septi- Enoch,mus post Adam, placens Deo, in paradisum translatus est.Sed etNoe per fidem se et filios suos a periculo diluvii liberavit. Noe.Abraham vero credidit Deo, et reputatum est ei ad justitiam. ,,- r^ am'Moyses credidit, et scripsit, Trinitatem fecisse caalum et ter- David.'ram, et omnia quae in eis sunt. David sanctus, et ejus filius Salomon.Salomon, necnon Ysaias,- Jeremias, Ezechiel, et Daniel et cseteri Ysaias.prophetae, Deum verum prasdicaverunt et coluerunt, asserentes Ez«;™iel'

. . . Daniel.1 In the margin Paris has writ-

ten:—"Dicta Pauli Orosii. Aborbe condito usque ad urbem con-ditam quatuor milia et quadrin-genti et octoginta quatuor; aburbe condita usque ad Nativi-tatem Christi anni septingentiquindecim. Colliguntur ergo aborigine mundi usque ad adventumChristi quinque milia, centum,

" nonaginta et novem. Natus au-" tern est Christus anno xlii. im-" perii Octaviani Csesaris, fuerunt-" que ipso anno indictiones qua-« tuor."

2 philosophiam] philosophu9, MS.;philosophum, most of the MSS. ofWest. W. has " qui philosophiam" primus in tres partes distribuit."

3 servatur~\ versatur, S. Aug.viii. 4.F 2

84 MATTHJEI PAEISIENSIS

A.D. l. naturas a se creatas subsistendi et movendi initia finemqueab ipso traxisse, et rationalem animam, quse animus dicitur,cunctis viyentibus indidisse, humanumque genus in exordioet progressu fineque moderasse. Denique Spiritu Dei perflatipronunciaverunt nobis, quod auctor rerum et moderator nullissit locis .inclusus, nullis vinculis alligatus, in nullas partessectilis, ex nulla parte mutabilis, implens cselum et terramsua potentia, sed non propria indigente natura, et quod itaministret omnia quse creavit, ut etiam ipsa proprios ageremotus atque exercere permittat. Denique inter sapientesmundi, qui stulti apud Deum reputantur, tanta invenitur dis-sonantia, ut difficile advertatur cui opinioni etiam diligenslector conquiescat. Nostri vero, licet non fuerint contempo-ranei aut condiscipuli, inter se tamen Concordes, et in nullodissonantes inveniuntur. Organa enim Dei fuerant, et ideo

p. 32. quasi una et divina harmonia initium unum, progressum, etfinem esse omnes cognoverunt.

De Magis, et stella quce apparuit.

Anno divinse incarnationis secundo, tres astrologi, suse artis S.Matth.ii.peritia sive .;inspiratione divina, venerunt Jerusolimam, di-centes, " Ubi est qui natus est rex Judseorum ? Yidimus enim" stellam ejus in Oriente, et venimus ad eum." Quod audiensHerodes expavit, utpote quern nulla prosapise regalis origocontingebat, et accersitis legis doctoribus percunctatus est ab" eis ubi Christus nasceretur. At illi dixerunt ei, " In Bethle-" hem Judaa. Sic enim scriptum est in libro Michege propnetse:" ' Et tu Bebleem terra Juda nequaquam minima es in principi-" ' bus Juda. Ex [te] enim exiet dux, qui regat populum meum" ' Israel.'" Tune Herodes clam vocatis Magis, diligenterdidicit ab eis tempus stellse quse apparuit eis. Et mittens illosin Bebleem, dixit: " Ite, et interrogate diligenter de puero, et" cum inveneritis, renunciate mini, ut et ego veniens adorem" eum." Hoc autem dolo dicebat, volens eum interficere, quasiipse esset futurus rex de semine David, qui regnum ejus pos-set adipisci. Denique Magi pervenientes ad Christi cunabula,invenerunt eum cum Maria matre ejus, et procidentes adora-verunt eum, et apertis thesauris suis, obtulerunt ei munera,aurum, thus, et myrrham. Devotionis autem suse officio sapi-enter expleto, ad Herodem [redire]l neglexerunt. Unde rexmajori suspicione perterritus, pravo usus consilio, misit etoccidit omnes pueros qui erant in Behleem, a bimatu et infra,

1 redire] C., in the marg.; D., above the line.

CHKONICA MAJORA. 85

Pet. Co-mest. 10.

sperans inter coastaneos pueros, puerum JESUM interficere.Nam ortam didicerat stellam die qua natus est Dominus, etsecundum ortum stellae JESUM anniculum esse sciebat efc in-super aliquot dierum, et ideo a bimis et infra annis, usque adaetatis1 unius noctis infantem, in pueros dessevit. Sed Josephvoce prsemonitus angelica, tulit puerum et matrem ejus, etfugit in JSgyptum, et erat ibi usque ad obitum Herodis.LFnde dicitur, quod sicut in exitu filiorum Israelis de Mgjptonon fait domus JEgypti in qua, Deo procurante, non jaceretmortuus, ita non fait modo templum in .ZEgypto, in quo noncorruisset idolum.

A.D. 2.

De diversis opinionibus Magorum.

Id. 7. Tradunt quidam tertia decima die a nativitate Dominum.fuisse adoratum a Magis,2 et stellam apparuisse eis multotempore antequam Christus nasceretur, et ita de longinquovenire potuerunt, vel forte super dromedaries sedentes, longaterrarum spatia transmearunt. Sed huic sententise contrarium

Id. 11. videtur quod Josephus refert. Dicit enim Herodem citatumfuisse a Ca3sare Augusto per epistolam, ut Romam iret, ac-cusationi filiorum superius memoratorum responsurus, et quodAlexandrum filium suum secum Bomam traxerit, et veneni sibiparati reum apud Caesarem postulaverit.3 Qui cum iter faceretper Oiliciam,4 audiens naves Tharsensium transvexisse Magos,et in spiritu vehement! combussit naves Tharsis, ut psalmistaavaticinium impleretur, " In spiritu vehementi, etc." Cumvero coram Csesare pater disceptasset ctim filiis, hac lege factaest reconciliatio, ut adolescentes patri obedirent in omnibus,et ipse regnum dimitteret cui vellet. Veniens autem Jeruso-limam, populum convocavit, et concordiam a Csesare fac^amexponens, haeredem5 se constitutum proposuit. Tune certiusquam prius in regno confirmatus, jussit pueros occidi. Quo-rum maxima pars tertio miliario a Bethleem ad Austrumsepulta est. Item, Chrisostomus dicit stellam apparuisse perannum ante Domini nativitatem, credebatque Her odes tuneetiam Dominum fuisse natum, et sic putabat Dominum bimumesse cum adjectione paucorum dierum, et ideo occidit puerosbimos, et deinceps usque ad quinque annos, sed non minoresbimis, et exponit bimatum et infra secundum rationem numeri.

1 cEtatis] setatem, A.C.D. West.W.

2 At the foot of the page is a re-presentation of the three kings withtheir offerings, riding on camels.

3 postulaverit] postulaverunt, A4 Ciliciam} So W., as Pet. Co«

mest. Sicitiam, A.C.D. West.5 haredem] So all the MSS. Pet.

Comest. has se successoris judicem.

86 MATTH^JI PARISIENSIS

A.D. 2. Sicut enim ratione temporis jtmiores bimis inferiores sunt eisquia post nati sunt, ita ratione nmneri majores bimis inferioressunt eis, quia post eos numerantur. Oui assertion! videturfidem facere, quod qusedam ossa innocentium habentur adeograndia, quod bimorum esse non possunt. Potest fcamen ad hocdici, quod longe majores tune homines erant quantitate quammodo.1

Ut Herodes uxorem et filios interfecerit.

Anno divine incarnationis tertio, per astutiam Antipatri gu- I*6*. Co-perius memorati, iterum facti sunt suspecti Alexander etmest- 13>

Aristobolus Herodi. Ob hoc autem Augusto scribens paterfilios in multis accusavit. Misit ergo Cffisar Saturninum etPeanum legatos, cum rescripto ut coram his duobus, coactoconsilio procerum, filios judicaret, et de eis, si convincere eosposset, faceret quod vellet. Auditis autem hinc et inde parti-bus, legati illos damnandos pronunciaverunt, non tamen morte.Tune apud Sebasten pater conjecit eos in vincula, complicesvero eorum apposuit torquere pater, ut confessione eorum cer-tioraretur, si in animam suam aliquid machinarentur filii.Confessus autem quidam multa sibi promissa2 ab Alexandrosi patri venenum propinaret. Oonfessus est autem et tonsor3

de promissis sibi muneribus si, dum patri pararet barbam,eum jugularet. Addiditque dixisse Alexandrum, non esse spemin sene qui canos tingebat ut videretur adolescens. His mo-tus Herodes, missis spiculatoribus, jussit filios occidi, et aspor-tari in Alexandriam, ibique sepeliri cum Alexandro avo suomaterno. Deinde condidit testamentum Herodes, et Antipatrum Id. 14.regem futurum instituit, et Herodem, qui cognominatus estAntipas, substituit Antipatro. Antipater vero iatolerabileodium populi excepit, cunctis scientibus quod fratribus suisconseruisset calumnias. Ob hoc etiam pater eum jam nonrecto oculo aspiciebat. Ad haac etiam Antipater molestus eratpatri, quod fratrem sibi substituerat, eo quod ad filios ipsiusAntipatri regnum transire noluisset. Alia quoque major causa 4

invidiee in patrem orta est ei. Nam pupillos filiorum quosocciderat, paterna dilectione fovebat, aliis nepotibus eos copu-lans matrimonio. Erant autem secundum Josephum parvulirelicti5 de Aristobolo, Herodes Agrippa, qui Jacobum gla-dio occidit, et Herodias, quam post abstulit Herodes Antipas

1 There is an additional sentencein West.

2 promissa"] promissam, A.3 tonsor~\ conso, A.C.D.

4 causa] cam, A.; earn, C.D.;the MSS. of West., ca. It is notin W. .

5 relicti] re is erased in A.

CHRONICA MAJORA. 87

fratri suo Philippo. Timuit ergo. Antipater, ne ad pupillos A.D. 3.fratrum suorum quandoque regnum revocaret Herodes, quiaeos ex matre contingebat. Oommovit etiam Feroram in odiumHerodis, adeo ut Feroras secederet a patre, et habitaret interra quse concessa ei fuerat trans Jordanem. Ipse veroAntipater, etiam patre volente, quibusdam excogitatis occasi- P* 33-

onibus, Romam properavit, efficacissimum venenum a quadamvenefica Arabica comparang, et apud uxorem Ferorae reponens,quod interim dum ipse abesset, per ministrum quern ipse

Pet. Co- conduxerat, patri propinaretur. Dum autem Antipater Romasmest. 15. esset, mortuus est Feroras, accepitque Herodes de veneno re-

posito apud uxorem Feroras, per ancillam a domina sua ira-cunde recedentem. Itaque evocata relicta fratris, afferre vene-num jubet earn. Ilia vero, quasi allatura, egressa de tecto,se prsecipitem dedit. Sed semiviva allata ad regem, ait:' " Cum" moreretur frater tuus, vir meus, ait mibi, ' Affer hue, mulier,*" ' venenum quod reliquit nobis Antipater, meque vidente in igne" ' consume, ne ad inferos consoientiam fratricidii ultricem fe-" 'ram.' Ego vero magnam ejus partem in ignem fundens, modi-" cum mihi et propter dubios casus, quia te metuebam, reser-" vavi." Cumque pyxidem pertulisset, expiravit. Acceptisquepluribus argumentis aliis quod Antipater in mortem patris gras-saretur, Herodes eum mature revocavit, matremque illius repu-diavit. Cumque filium de parricidio publice accusasset, prsesenteVaro prseside Syriaa, qui illis diebus Jerosolimam venerat,

Id. 16. posuit eum in carcerem apud Jericonta. Cumque complicesfilii quasreret pater, ut eos cum filiis exquisitis perimeret sup-pliciis, gravi morbo impeditus est.

De ultione divina in Herodem.

Id. Anno divinaa incarnationis quarto, Caesar Augustus annumimperil sui xlv. agebat. Quo tempore duo sophistas erant inJerusalem, quos non pauci adolescentum sectabantur, cumleges exponerent. His opportunum visum est, languente He-rode, ut aquilam auream deicerent, quam rex super maximamportam templi contra patrias leges posuerat. Qua dejecta,rex commotus animi magnitudine morbum superat, in conci-onem procedens, in omnes Jerosolimitas injuriam hanc refun-dere nitebatur. Sed ad preces populi, in solos auctores ultusest. Illos ergo qui in funibus dimissis aquilam conciderant,1

vivos incendit cum duobus sophistis. Dehinc variis affligebaturlanguoribus. Nam febris non mediocris erat, prurigo intole-

1 conciderant'] considerant, West. ; aquilam demittentes considerant, W.

88 MATTH.EI PAETSIENSIS

A.D. 4. erabilis in omni corporis superficie, assidue colicis vexabafrurtormentis, pedes intercute vitio tumuerant, putredo testiculorumvermes generabat, creber anhelitus, interrupta suspiria, quse advindictam Dei ab omnibus referebantur. Ipse Jordanem trans-iens,1 apud Oalliropen aquis calidis utebatur. Cumque corpusejus oleo calidiori foveri medicis placuisset, in archam plenamdemersum ita dissolutum est, ut etiam lumina, quasi mortuus,resoluta torqueret. Tune tamen ad clamorem astantium vixrespicere visus est.

De movie Kimbelini, regis Britonum.

Death of Anno divinae incarnationis quinto, Kimbelinus rex, cum Galf. Mon.Cymbeline. Britanniam decem annis tenuisset, genuit duos filios, Guide- *v- 12-

rium scilicet et Arviragum, quorum primogenitus Gruiderius,defuncto patre, regni gubernacula suscipiens, cum gaudio etpace subjectum sibi populum tractavit. Circa hos utique dies Joseph.Herodes legates Romam mittens, in multis2 filium suum Anti- Ant. xv"-patrum accusavit. 5.8.

Nota detestandam Herodis crudelitatem.

Anno divinas incarnationis sexto, Herodes rediens Jericho, Pet. Com.cum audisset Judasos cum gaudio mortem suam expectare, ex 17-omni Judsea nobiliores collectos juvenes concludi praacepit in,hippodromio, id est, in carcere circi, prascipiens Salome sororisuse, ut cum animam efflaret, statim illos occideret, ita utomnis JudaBa tarn in morte quam in vita ipsius plangeret.Et hie annus bisextilis erat.

De morte Herodis miserrima.

Anno divinas incarnationis septimo, nuncii, quos Herodes Id. 17, 18.Romam miserat, revertentes tulerunt epistolam a Cassare, utAntipatrum in exilium daret, vel, si mallet, morte damnaret;quo nuncio audito paululum recreatus, cum pomum quo liben-ter vescebatur pefcisset, cultellum quoque ad incidendum popos-

cit, statimque in cor mami 3violenta distenderetur, circum-spiciens ne quis arbiter impediret, se percussurus dexteramsustulit. Sed Aciabus consobrinus ejus4 dexteram continuit,

1 transients} transsisens, A.2 Chetham inserts in.3 in cor manu] cum tussi, W.

West., as Pet. Comest. The MS.apparently was blank before Paris's

insertion. The MSS. of West,have iussi or tussi.

4 ejus'] Most of the MSS. ofWest, have cujus.

CHKONICA MAJOBA. 89

Pet. Co-mest. 19-23.

Id. 23.

statimque ululatus, quasi rex mortuus esset, in regia1 domo A.D. 7.exorsus2 est. Quo audito, Antipater exultans, custodibus multapromittebat ut eum solverent. Quod cum accepisset Herodes,gravius tulit exultationem filii quam mortem, et continuemissis satellitibus occidit eum, sepelirique praacepit in Hir-canio. Statimque mutans testamentum, Archelaum filiumsuum regni scripsit successorem, ita tamen ut ab Augustosusciperet diadema. Post mortem autem filii quinque diebusexactis, Herodes, qui miserabiliter vixerat, miserabilius vitamfinivit, anno imperii Augusti Cassaris xlix. Sepelivit autemeum Archelaus in Herodio, juxta ipsius mandatum. Et sedenspro tribunal!, dixit se etiam a regis nomine velle temperare,donee a Caasare confirmata foret successio, promittens quodpatre melior in omnibus appareret.

Regnum JudcsoTum in tetrarckias divisa.

Orta est autem seditio in Judsea, quaa in novis rebus soletaccidere. Quam cum Archelaus sedare non posset, missagrandi manu satellitum, circiter ix. milia occidit, Eomamqueprofectus est, Philippe fratre regni procuratore relicto. Pro-fectus est etiam Herodes Antiphas, ut de regno habendo cumfratre disceptaret. Tandem, de consilio senatus, Caesar mo-narchiam Herodis distribuit, mediam partem, Judaaam scilicetet Ydumaaam, tradens Archelao. Mediam vero partem in duassecuit tetrarchias, cessitque in partem Herodis regio transflumen, et Galilasa. Ituria vero et Tracon et Auranitis Philippodestinata sunt. Sicque tres fratres remissi sunt in Judaeam,cum sedissent Romaa quatuor mensibus rei eventum expec-tantes. Archelaus vero in sibi subditos crudelius patredesaavit.

Ut Jesus rediit de JEgypto.

Anno gratiaa octavo, qui est annus regni Archelai secundus,angelus dixit ad Joseph ut rediret cum matre et puero interram Israelis. Cumque audiret quod Archelaus pro patreregnaret in Judasa, noluit illo ire, sed ivit in Galilasam, etmansit in Nazareth.

Trogus Jiucusque scripsit.

Anno gratise nono, Csesare3 Augusto imperii sui undecimum Trogusagente annum, Trogus Pompeius cronica sua terminavit, in Pompeius.

1 regia] The r is erased in A.2 exorsus} So Par., altering the

MS., which had exortus, as W.West.

3 Ccesare\ Cesari, A.

90 MATTH.EI PARISIENSIS

A.D. 9. quibus quasi mundi praeteriti cursum ad memoriam posterorumreduxit. Ita namque Romanorum rempublicam, et arma qusegens ilia late per orbem terrarum circuincontulit, ab initiousque ad preesens tempus prosequitur, ut qui res ejus legerit,

P- 34- ad construendum Romanum imperium virtutem et fortunamdiscat contendisse.

De Harchelao.

Anno divinas incarnationis decimo, Athenienses res novas con- Eusebiitra Eomanos molientes, opprimuntur,magnatibiis seditionis inter- Chron. in-fectis. Per idem tempus Archelaus, in contumeliam generis sui, gerpj.ete

repudiavit Mariagnem, fratris sui filiam, quam pater ei dederat n^m0.uxorem, duxitque G-lasiram, filiam regis Capadocias, fratris sui Pet. Co-Alexandri quondam uxorem, et mortuo Alexandro, Jubas regi roest. 23.Libiae nuptam ; mortuo et Juba, apud patrem modo in viduitatedegentem. Quse cum in Judseam redisset, nupta Archelao, vi-dere visa est instantem sibi Alexandrum, et dicere, " E"onne" tibi satis fait libitum matrimonium, sed rursus reversa ad" penates meos, fratri meo ^impudenter conjuncta es ? Te" ergo, licet invitam, recuperabo." Qu», exposito boc somnio,vix biduo supervixit.

Carvinus orator dbiit.

Anno divinae incarnationis XL, qui est annus imperii Augusti Hieron.Cassaris Hi., regni vero Arohelai regis Judaeas gentis quintus,Carvinus orator inedia confectus moritur.

Jesus in Jerusalem remansit.

Anno divinae incarnationis xn., puer Jesus remansit in Jeru- S. Luc. ii.salem post parentes suos, et post triduum inventus est a 43~47.parentibus suis, sedens in medio doctorum, audiens et in-terrogans illos. Et mirabantur omnes super prudentia etreponsis illius.

Romani numerantw.

Anno divinae incarnationis xin., Augustus cum Tyberio filio Hieron.suo censum Romee agitans, invenit homines nonagies trecen-tena et septuaginta milia.

Somnium.

Anno divinas incarnationis xiv., qui est annus imperii Au- Pet. Co-gusti Caesaris liii.,1 Arcnelaus rex crebro accusafcus, ad Caasarem mest. 24.

Altered by Par. from lv., as West.

CHRONICA MAJOBA. 91

citatus accessit. Qui quinque diebus antequam vocaretur, no- A.D. 14.vem aristas plenas et maximas a bobus comedi somniaverat.Dumque accitos vates consuleret, Simon, Esseus genere, aristasannos et boves rerum mutationes interpretatus est, eo quodagros arando verterent et mutarent. Ideoque eum novem an-nis regnaturum, varias ante expertum rerum mutationes,moriturum. Nono igitur principatus sui anno, Romam veniens,a Csesare damnatus, in exilium pellitur apud Yiennam, civita-

Hieron. tem Grallise, quando solis eclipsis fait.

De morte Augusti Gcesaris.

Pet. Co- Anno divinse incarnationis xv. Csesar Augustus, cum reg-mest. 26. nasset annis Ivii., mensibus sex, et diebus decem, ISTolaa morbo

percussus, vitam finivit. Cuinque enim quadragesimo secundoanno regni ejus natus esset Dominus, qui decimo quinto annoTyberii Cassaris fuit tricennarius, patet Caesarem mortuum,Domino quintumdecimum agente annum. Mortuus est autem

Hieron. anno vitse suee Ixxvii., apud Atellam civitatem Campaniee, etsepultus in Martio campo, super omnia gloriatus, urbem, quamlateritiam invenerat, se marmoream reliquisse.

Claudius suseepit imperium, imperator tertius, qui et Tiberius.

Ado. coll. Anno divinaa incarnationis xvi., Claudius Tyberius, Julise75,76. filius, Augusti Caesaris privignus, ad imperium sublimatus, .

imperavit annis xxii. Iste primum in magna modestia rei-publicae prasfuit, ita ut quibusdam sibi suadentibus ad augendaprovinciis tribufca, respondit, "Boni pastoris esse pecus tondere," non deglutire." l

Nota de morte Augusti.

Hieron. Anno divinse incarnationis xvn., Livius Ortensis2 historio-graphus vitam finivit. Quo etiam anno, secundum quosdam,

Pet. Co- Augustus Csesar obiit. ISTam dimidium annum et dies quimest. 26. secuti sunt, pro anno integro ponunt hi qui hanc opinionem

sequuntur.

Ovidius periit.

Hieron. Anno divinse incarnationis xviil., qui est annus Tyberii Gas-saris secundus, Ovidius poeta eximius in exilio periit." Fuerat

1 deglutire~\ deglubere, Oros.,Freculph., Hist. Misc.

2 Orlensis"] This seems to be ablunder derived from copying theHistoria Miscella, the author of

which, in a list of eminent writersof this time, has Hortensius afterLivius. Lib. vii. (Migne's Patro-logia,xcv. col. 861 D.)

92 MATTH^EI PAEISIENSIS

A.D. is. enim proscriptus ab Augusto Caesare, et in Pontum insulammissus, propter uxorem ejus, de qua habebatur suspectus.Dictum est autem quod de ea libros metrics composuerat, etideo ab eodem est in exilium relegatus.

ContinuaMo.

Army divinae incarnationis xix., Valerius historiographus Diceto,Romanorum dicta descripsit et facta. Eodem anno Grermani- MS. Eeg.

1 fi f Q hcus, Dirusi filius, Caligulas pater, de Germanis, ad quos ab ~" .. 'Aagusto Caesare missus fuerat, triumphavit. 4

ros' TU'

Nota terrcemotum,.

Anno divinae incarnationis xx., tredecim urbes1 terraemotu Hieron.corruerunt, Ephesus, Magnesia, Sardis, Monestene, Hiero, Caa-sarea, Philadelphia, Thimolus, Themus, Cime, Smirma, Apo-lonidia, Hircania.

Nota artificium vitri.

Anno divinaa incarnationis xxi. Fenestella, historiarum Hieron.scriptor et carminum, septuagesimo astatis suaa anno moritur,Cumisque sepelitur, indictione decima. Eodem anno, artifex Isidor.Ety-quidam excogitavit vitri temporamentum, ut flexibile esset et mo^g- xvi.ductibile. Qui, dum admissus fuisset ad Tyberium Caesarem,porrexit ei fiolam, quam ille indignatus in pavimentum pro-jecit. Artifex autem sustulit fiolam de pavimento, qua3 com-plicaverat se tanquam vas aeneum; deinde martellum de sinuprotulit, et fiolam correxit. Hoc facto, Caasar dixit artifici,"Numquid alius scit hanc artem vitrorum ?" Postquam illejurans negavit alterum hoc scire, jussit ilium decollari, nedum hoc cognitum fieret, aurum pro luto haberetur, et omniametallorum pretia abstraherentur. Quia revera, si vasi vitreanon frangerentur, meliora essent quam aurea vel argentea.

De morte regis Kimbelini,

Anno divinaa incarnationis xxil., in Britannia mortuo rege Galf.Mon,Kimbelino, cujus temporibus natus est Dominus, successit Wi- lv- 12<

derius filius ejus, qui Romanis tributum consuetum reddere con-tempsit, quod nullus antecessorum suorum, a tempere JuliiCaesaris, ausus fuerat attentare.

1 urbes~] rubes, A.; cor. Paris.

CHRONICA MAJORA. 93

Nota proditionem.

Hieron. Anno gratiae xxin., Tyberius Cassar multos reges ad se vo-catos, nullum remisit; sed regnis eorum in provincias redactis,ubi reges fuerant, procuratores constituit.

A.D. 23.

De venditione sacerdotii.

Pet. Co- Anno gratiaa xxiv. missus est a Tyberio Caesare procuratormest. 27. Judaeae Valerius Graccus, qui quasstum pietatem putans, pa-

lam vendebat sacerdotii principatum; qui amovens Annam,Ysmaelem pontificem designavit.

Hieron.

Theatrum incenditur.

Anno gratiaa xxv., qui est annus Tyberii Csesaris nonus, Pom-peii theatrum incenditur, quinta decima indictione.

Item.

Pet. Co- Anno gratiaa xxvi., Graccu,s Judaaae procurator, Ysmahelem p. 35.mest. 27. sacerdotem amovens, Eleazarum Annaa filium subrogavit.

Id.

Item.

Anno gratise xxvu., idem procurator Eleazarum arcens, Sy-inonem sacerdotem constituit.

Pilatus Judcece procurator mittitur.

I,j Anno gratias xxvin., amoto Symone, Josippus, qui et Cai-phas, subrogatur. Quo facto, Yalerius B/omam revertitur.Deinde missus est a Tyberio Pontius Pilatus Judaaaa procu-rator,1 sub quo Herodes Antipas in honorem Tyberii Tyberia-dem nominavit.

Notandum de scelere incomparabili.

Hieron. Anno gratiae xxix., Servius Plautus, corrupti filii reus etconvictus, semetipsum in judicio peremit.

procurator'] proeuratori, A.C.D.

94 MATTELEI PARISIENSIS

A.D. 30. De baptismate Johannis.

Anno gratiae xxx., Johannes Baptista in deserto, sub princi- P6t. Co-pibus sacerdotum Anna et Caypha, praedicavit baptismum mest- 30'pcenitentiaa in remissionem peccatorum, quia ad pcenitentiambaptizandos monebat, et non nisi quos poenitentes videbat,baptizabafc.

De baptistno Domini.

Eodem anno JESUS, veniens a Gralilsea in Jordanem ad eum, Id, 33, 37.baptizatus est ab eo. Et ipse Jesus erat incipiens quasi tri-ginta annorum, id est, tricesimum inceperat annum, videlicetxiii. diebus illius anni peractis. Et secundum hoc vixit JESUStantum xxxii. annis et dimidio. Sed Johannes Chrisostomusaliter sensit. Opinio etiam quorundam est, eodem anno Do-minum Apostolos vocasse, Evangelicam doctrinam inchoasse,jejunasse, temptatum fuisse, simul et miraculum vini fecisse,quia legunt Eum et discipulos Ejus invitatos ad nuptias. Sedaliorum sententia probabilior est, qu.se dicit haac omnia il-ium ante incarcerationem Johannis Baptistae fecisse, sed tamenocculte, et post publice ; et hunc ordinem prosequimur sinepraajudicio alterius opinionis.

De ~bina Apostolorum voeatione.

Legimus tamen in Evangelic, Dominum bis vocasse Apostolos ; Id. 36, 41.primo scilicet quando vidit Nathanaelem sub ficu, sed nonperfecte tune secuti sunt eum, quia redierunt ad artes pristinas ;secundo quoque vocavit, cum turbaa irruerent in eum, etipse vidit ibi duas naves stantes secus stagnum. Et tune, re-lictis omnibus, secuti sunt eum perfecte.

De conversione aquas in vinum.

Anno divinse incarnationis xxxi., Dominus tertiadecima die, Id. 38.secundum prsefatarn opinionem, aquam in vinum convertit, innuptiis Architriclini, matre hoc a filio impetrante. Eodemetiam anno Johannes incarceratus legitur ab Herode. Hoc Id. 44.utique anno facta legitur secunda Apostolorum vocatio, in quaduodecim elegit ad praadicandum fidem Evangelii et perhi-bendum testimonium veritati, inter quos unum habuit, cujusmalo bene utens, sacramentum suee passionis implevit, etEcclesias suaa ad tolerandum malorum injurias exemplumprasbuit.

CHEONICA MAJOEA. 95

Di/rectiol histories prcssentis. A.D. 32.

Anno gratise xxxii. principium fait vicesimi jubilsei, secun-dum Hebraaos. Hoc quoque anno transfiguratio Domini factacreditor octavo idus Augusti, quam prohibuit Dominus reve-lari, ne2 passio ejus impediretur. Hoc etiam tempore assump-sit Dominus noster Jesus Christus septuaginta duos discipu-los, qui ilium prsecederent3 in omnem locum quo erat ipseventurus, ex quibus putatur fuisse Mathias, qui Judse suc-cessit, Joseph, qui vocabatur Justus, Cleophas quoque, quifrater esse Joseph patris Domini perhibetur, et Barnabas, cu-jus supra meminimus. Isti onmes missi sunt in praeparationemEvangelii ante Dominum, ut Magister superveniens honoratiorhaberetur.

EpistolaPilati adTiberium.FabrieiusCod.Apocr,Nov. Test,i. p. 298.

De passione Christi.

Anno divinse incarnationis xxxin. passus est Dominus nosterJesus Christus,4 sub Pontio Pilato, et quarto kalendas Apriliscrucifixus; tertia die resurrexit, mense qui apud HebraaosNisan appellatur. Ascendit in cselum tertio nonas Maii; etidibus ejusdem Spiritus Sanctus super Apostolos descendit.De hac quoque Dominica passione Pilatus Tyberio Csesariscripsit in hunc modum:

" Pontius Pilatus Claudio suo salutem. Kuper accidit, quod<{ et ipse probavi, Judseos per invidiam se suosque posteros" crudeli damnatione punisse. Nam cum promissum haberent" patres eorum, quod illis Deus mitteret de cselo sanctum" -suum, qui eorum merito rex diceretur, et hunc se promiserit" per Virginem ad terras missurum; iste, me preside, He-" brseorum Deus cum venisset, et vidissent eum ceecos illu-" minasse, leprosos mundasse, paralyticos curasse, dsemones" ab hominibus fugasse, mortuos suscitasse, ventis imperasse," super mare siccis pedibus ambulasse, et multa alia mira-" bilia fecisse, cum omnis populus Judaeorum hunc Dei filium" dicerent, invidiam contra eum passi sunt principes sacer-" dotum, mihique eum tradiderunt, et alia pro aliis men-" tientes, dixerunt ilium magum esse, et contra legem eorum

Ego autem credidi ita esse, et flagellatum tradidi

1 Directio] Direcci, A.C.D. TheMSS. of West, have.either no title, or" Transfiguratio Domini facta est."

2 ne] So altered by Paris from n'e.3 prcecederenf] prsecederint, A.;

prsecederant, Par. C. The MSS. ofWest, have either preecederint, orprsecederent.

4 In the margin is a representa-tion of the Crucifixion.

96 MATTHJ2I PAKISIENSIS

A.D. 33.

CaesarEpistolammisit adsenatum,ut ChristusDeus habe-retur.

MathiasApostolusordinatur.

HseresisNicholai-tarum.

p. 36.

De divi-sione Apo-stolorum.

" arbitrio eorum. At illi crucifixerunt eum, et sepnlto ei" custodes adhibuerunt. Ille vero, militibus meis custodien-" tibus eum, die tertia resurrexit. Sed in tantum exarsit ne-" quitia eorum, ut darent eis pecuniain, dicentes ' Dicite,1

" ' quia discipuli ejus corpus ipsius rapuerunt.' Yerumtamen" milites, cum accepissent pecuniam, quod factum fuerat," tacere non potuerunt. Nam et ilium resurrexisse testati" sunt, et a Judseis se pecuniam accepisse, et ideo ingessi2

" hoc, ne quis aliter referens mentiatur, et existimet creden-" dum mendaciis Judseorum."

Tune Cassar, cum suffragio magni favoris, retulit epistolam Oros. vii.ad senatum, postulans ut Christus Deus haberetur. Sed sena- 5-tus consecrationem Christi recusavit, indignatione commotusquod non secundum morem prius epistola sibi delata fuisset.Tune senatus edicto constituit, Christianos ab urbe esse ex-terminandos. Sed Cassar super hoc indignatus, accusatoribusChristianorum mortem comminatus est. Ex ilia denique die,ccepit immutari laudatissima Cassaris prius modestia, in poa-nam contradictoris senatus. - Nam adeo crudeliter desaavit inRomanes, quod vix aliquem eorum reliquit incolumem. Sic-que contigit, ut qui Christo spreverant duce salvari, Csesareproprio punirentur. Indignum enim erat, ut consecratioChristi humanis assertionibus indigeret.

Interea yero, Jerosolimis Apostoli Mathiam Apostolum ordi- Act. Apost.naverunt, et septem diaconos, quorum nomina sunt hasc, Ste-phanus, Philippus, Prochorus, Nichanor, Thimo, Parmena, etNicholaus advena Antiochenus, a quo orta est hseresis Nicho- Kuffinuslaitarum. Hie cum ad prsedicandum profectus fuisset, pul- Hist. Ec-cherrimam ducebat3 secum uxorem. Sed cum quadam die c^es- "*• 29-a sociis de zelotypia increparetur, produxit earn in medio, utsi quis vellet, ea abuteretur. Unde quidam hseretici putant,uti posse legitime promiscuis et illicitis carnalibus copulis,ejus libidinis contemptum nequiter, pro sua libidine explenda,suscipientes. Proinde cum prasdicatio verbi Dei procul per Act. Apost,diversas provincias sese diffunderet, Philippus descendens inSamariam, praedicavit ibi verbum Dei. Erat tune in civitatemagus quidam nomine Symon, populum seducens, quia4 virtusDei ab eis evocabatur,5 qui videns signa quse faciebat Philip-pus, credidit et 'baptizatus est ab eo. Sed cum post dies

1 Dicite} Discite, Chatham andseveral of the MSS. of West. It isaltered by Par.

2 ingessi] ingressi, A.C.D. West.W. has suggessi.

3 ducebat] duxebat, A.C.D.Chatham.

4 quia] SoPar.CJX; qui, A.West.5 evocabatur] So Par.; voca-

batur, A. West.

CHRONICA MAJOEA. 97

Cf. Isidor.De Vit. et

78° ' an '

Cf. Id. 82.

Marian.

paucos Petrus et Johannes advenissent, et manus super capita A.D. 33.credentium imposuissent, accipiebant Spiritum Sanctum. Quodcernens Symon, obtulit pecuniam ut hanc potestatem haberet.Gui Petrus : " Pecunia tua tecuin sit in perditione, quoniam" donum Dei existimasti pecunia possideri." Quibus verbisSymon confusus recessit, verbi Dei fulmen ferre1 non valens.Eodem. tempore Jacobus frater Domini Jerosolymis patriarcha^ Apostolis ordinatus est, qui fuit Alfaei et Mariaa, sororismatris Domini, filius. Deinde Apostoli ituri in orbem uni-versum, ut prsedicarent Evangelium omni creaturae, symbolumfidei composuerunt, ut ad diversas nationes profecturi, nondiversum sed unum omnes prsedicarent. Et sic Petrus in-vasit Pontum et G-alatiam, Capadociam et Bithiniam ; Andreasadivit Achaiam, Thomas Indiana, Johannes Asyam, Mathasus^Ethiopian! ; omnes unanimiter fidem Evangelii prsedicantesubique, Domino cooperante, et sermonem eorum confirmantesequentibus signis.

De passione beati Stephani prothomartyris.

Act.Apost. Anno gratiaa xxxiv. Stephanas, diaconus et prothomartyr, PetrusJerosolimis lapidatus est a Judseis, et Saulus adolescens Antioch-

Marian. observabat vestimenta lapidantium Judeorum. Petrus tenuit ^na^a,j-e

Scot. cathedram Antiochise septem annis, cui successifc Euodius.2 matur.

Paulus ad fidem convertitur.

Act.Apost. Anno gratise xxxv. Paulus Apostolus ad fidem convertitur,et apud Damascum ab Anania baptizatur ; qui illico ingredienssynagogam, confundebat Judasos qui habitabant Damasci.

Marian. Deinde ab Jerusalem usque ad Illiriticum omnes provinciasScot. sua prsedicatione implevit.

MatJiceus Evangelium edidit.

Hieron. Anno gratias xxxvi. Mathaaus Apostolus Evangelium scripsit, TiberiusHist. Misc. et de Apostolo Evangelista factus est. Eodem anno Tyberius expiravit.V11- Claudius, cum imperasset annis xxii., insidiis Caligulse extinc-

tus est.

1 ferre] So Par.; ferie, A. Che-tham; referre, D.

2 There is a representation ofthe stoning of S. Stephen in the

margin. Par. adds in the margin:—" Hie dicti sunt Christiani, antea" dicti Nazaraei, quasi religiosi."This is in the text in D.

G

MATTH^II PARISIENSIS

A.D. 37. Gains imperator efficltur.

Anno divinae incarnationis xxxvu., Gaius cognomento Cali- Beda.gula imperium suscipiens, imperavit annis tribus, mensibusdecem, et diebus undecim. Iste, qui in exercitu natus fuerat, jjjs^ Misc.cognomentum calceamenti militaris, id est Caligulae, sortitus vii.est. Hie imperii sui primo anno, regnum Judasorum tradidit Joseph. ^Herodi Agrippaa, Aristoboli filio, addens ei tetrarchias Phi- g ^Af^olippi, Lysamei, et Herodis qui Johannem Baptistam decol-laverat et Dominum Jesum, alba veste indutum, remiseratad Pilatum.

Pilatus exilio relegatur.

Anno gratiaa xxxvm., Pilatus a Csesare apud Viennam, Ado, col.Gallise urbem, exilio relegatus,1 seipsum manu interemit. 77. •

Herodes cum Herodiade ceterno damnatur exilio, et puellamsaltatricem, terra vivam deglutivit.

Anno gratiaa xxxix., imperator Herodem, a regno spoliatum, Ado, col.una cum Herodiade adultera, geterno damnavit exilio, et 77.puellana saltatricem terra deglutivit vivam. Cl Dexterr & (Migne,

xxxi.),n . , ^ 7. ., coU.82,83.Ga^us imperator pro Deo se coii prcecepit.

Anno gratiee XL., Caesar templum quod erat Jerosolimis jus- Ado, col.sit propnanari sacrifices gentilium, Jovis statua ibi collocata, 77.seque ut deum caali [et] 2 terras coli et adorari praecepit. Deniqueomnibus odiosus effectus, a suis protectoribus occisus est.Eeperti sunt in secretis ejus libelli duo, in quibus contine-bantur electorum nomina virorum morti destinatorum con-scripta. Inventaque ibi est arena ingens variorum venenorumrepleta. Sed successore ejus Claudio jubente, traduntur inmari projeeta, non sine magno piscium exitio.

Claudius imvperavit, im/perator quartus.

Anno gratisa XLI. Claudius, Caligulaa patruus, ad imperium Beda.sublimatus, imperavifc annis tredecim et mensibus octo.

Petrus Hujus regni exordio, Petrus, cum prius Antiochenam rex- Ado, coll.Papa isset ecclesiam, Uomam veniens, salutarem cunctis eredentibus 77, 78.primus

1 W. West, insert propria. \ 2 ei] om. A. West.; ins. W.

CHRONICA MA JOE A. 99

fidem fideli verbo docuit, ibique cathedram episcopalem xxv. A.D. 41.annis tenuit, usque ad ultimum videlicet Neronis annum.

Marcus Evangelium scripsit.

Ado, col. Anno gratise XLII. Marcus Evangelista Evangelium, quod78 • Petro narrante conscripserat, primum Aquileise prasdicavit,

ibique ordinato Ermagora discipulo suo, ad ^gyptum per-venit.

Petrus [a] compedibus lileratur.

Actus Anno gratiaa XLIII. Herodes Agrippa voluit affligere quos-Apostol. ^am ^e Ecclesia. Occidit autem Jacobum fratrem JohannisXll 1

gladio. Videns autem quia placeret Judseis de nece Jacobi,apprehendit etiam Petrum Apostolum et in carcerem projecit.Sed angelus Domini, ilium a compedibus solvens, illsesumabire fecit.

Claudius imperator Britanniam invasit.

Galf. Mon. Anno gratis XLIV. Claudius Tyberius in Britanniam trans- Invasion ofiv. 12-15. vectug) quam ante Julium Caasarem nee post quisquam at- Britain by

temptare ausus fuerat, in civitate Kaerperis, quso nunc Forces- Claudius,tria appellatur, applicuit. Widerius enim, Britannorum rex,tributum Eomanis consuetum a multo tempore reddere con-tempserat; unde Claudius indignatus illud repetere cogitavit.Sed Widerius, cum adventum Claudii cognovisset, Bomanorumexercitum petivit, commissoque prselio Eomanos ad navesfugere coegit. Quod videns L^lius Hamo, princeps militieeimperatoris, armis propriis abjectis arma cepit Britannica, etquasi contra suos pugnare ccepit. Hortatur Britones ad in-sequendum, festinum promittens triumphum. Didicerat enimlinguam eorum et mores, quia inter Britannicos obsidesKomse fuerat educatus. Denique paulatim accedens ad regem,ipsum nil tale prasmeditantem mucrone peremit. Deindeinter hostes elapsus, sese cum nephanda victoria inter suosrecepit. At Arviragus frater regis, cum ipsum peremptumcognovisset, armis indutus regiis, quasi ipse Gauiderius esset,Britones ad perstandum suasit. Tandem Romani "in duaspartes dilapsi, campum hostibus turpiter dimiserunt. Arvi-ragus igitur hostes insequi non cessavit, donee super ripammaris illos occupans, Laelium Hamonem ex improviso peremit.Portus autem ille ab illo tempore usque in hodiernum diemportus Hamonis, id est, Hamtonia nuncupatur. Claudiusinterea viribus resociatis, Kaerperis, id est, Porecestriam, viri-

G 2

100 MATTH^EI PAEISIENSIS

A.D. 44. liter oppugnans, muros diruit, et cives subegit. At Arviragump, 39. hostiliter insequitur jam Wintoniam ingressmn. Deinde civi-

tatem obsidens, diversis machinamentis illam opprimere nite-batur. Arviragus vero, valvis apertis, ad prseliandum cumsuis egressus est. Sed antequam acies convenissent, perintermincios talem concordiam inierunt, quod videlicet Clau-dius filiam suam Arvirago maritaret, et regnum Britannia aRomania sub tribute teneret. Paruit Arviragus, et consiliosuorum Csesari subjectionem fecit. Mox Claudius propterfiliam suam inisit, et interim1 Orcadas insulas auxilio Arvi-ragi suge potestati summisit. Emensa deinde hyeme, redi-erunt legati cum filia nomine Gewisa, et Arvirago legemaritali copulata est. At Arviragus in honorem Claudii ettantarum memoriam nuptiarum, gedificavit urbem, quae denomine ejus Kaerglou, id est, civitas Claudii, quse2 nuncGloucestria, nuncupatur. Deinde Claudio Eomam reverse,regimen provincialium insularum Arvirago cessit. Eodem Ado, col.anno, Herodes Agrippa ab angelo percussus et to to tumens ??•corpore miserabiliter animam eructavit. Cui successit Agrippafilius ejus, et usque ad extremum templi excidium perdu-ravit.

Mater Domini in coeZitro assumpta est.

Anno gratise xiv.,3 qui est annus duodecimus post passio-nem Domini, beata Virgo Maria in caslum ab angelis assumpta Hieron.est, anno getatis SUES liv°. Et illis duodecim annis quibus post Cf. Dexter,passionem Domini supervixit, mansit in domo beati Johannis co*- 139-Evangelistee, cui Christus earn commendaverat in cruce. Et Ado, col.eodem anno, inter Theram et Therasiam, insula de profundo 78.emicuit, triginta stadiorum spatio extenta.

1 interim] in terrum, A.C.2 quce] So Par., following W. ;

et A. West.3 There is a portrait of the B.V.

Mary in the margin, and at the footof the page Paris has written:—" Secundumrotulumabbatis. Sancta" Maria habuit quatuordecim annos" quando peperit Salvatorem, et" triginta tres annos cum eo com-rt morata est in terra, et sexdecim

" annos post Ejus ascensionem vixit" in mundo, et sexaginta tres annos" habuit quando migravit a sseculo." Et sciendum quod Joseph vir snus" ante passionem Christ! obiit," quando nescitur ; unde commissa" est custodienda beato Johanni" Evangelistae. Migraturse annun-" ciavit Gabriel ferens palmam tran-" situm ejus." This is in the textin C., in the margin in D.

102 MATTHJEI PARISIENSIS

A.D. 47. totidemque pontifices ; in regionem vero Hispaniarum RabanusCUJUS SUIlt provinciae septem, doctores totidem. Horum De^t. B.viginti quatuor seniorum primus erat et primicerius, de Mar.Magd.

• • x j- • i -i • • / A . c a p . 36.numero septuaginta discipulorum Domini, doctor egregms,miraculorum omnium gratia illustris, et post ApostolosChristianse militiae signifer prseelectus, pontifex Maximi-nus. Hujus autem religioni atque sanctitati beata MariaMagdalena caritatis vinculo se conjunxerat, ut quoties-cunque eos Dominus vocaret, ab ejus comitatu nonsepararetur. Jam enim, ut prsedictum est, regina cseliassumpta erat in cselum, in cujus ministerio contempla-tion! vacans Paradisi deliciis interfuerat. Jam decemApostolorum facta erat divisio, cum quibus tarn diu piadevotione permanserat, donee, invidia Judseorum inecclesia persecutionem concitante, Jacobum Apostolum[Herodes] decollaret, Petrum incarceraret, et credentes afinibus suis propelleret. Hac igitur persecutionis procellasseviente, fideles diversa terrarum loca a Domino sibi de-legata petierunt, ut verbum salutis gentibus Christumignorantibus constanter prsedicarent. Quibus abeuntibusconsociaverunt se nobiles matronse et viduse quse Jero-solimis et in Oriente eis ministraverant, non ferentes aconsortio specialis amicse Domini Salvatoris, videlicetbeatse Marise Magdalenso, omnium ministrarum ejus

Nota de primitise, longius separari. Inter quas venerabilis hospita" Dei, Martha beatissima, reverentissimo fratre ejus

quodpon- Lazaro tune apud Cyprum pontificante, sororis susetifex fuerit . .in Cypro. vestigia secuta est, simul et sancta Marcella, mulier

magnee devotionis et fidei, beatse MarthsB pedissequa,Nota de quse Dominum salutans dixerat, " Beatus venter qui te

portavit et ubera quse suxisti/' Aderat et sanctusexciaman- Parmenas diaconus, plenus fide et gratia Dei, cujusventer, etc. custodise et curse sese commendavit in Christo Martha

beatissima, sicut et sancto Maximino pontifici sanctaMaria Magdalena.

Admirabili ergo divinse dispositionis consilio iter adOccidentales orbis plagas dirigunt, ut videlicet non

CHRONICA MAJORA. 103

solum per evangelium beatse Marise Magdalenae sororisque A.D. 47.ejus laus et memoria toto orbi innotesceret, verum etiamsicut Oriens exemplo devotee conversationis earum felixextitit, sic plaga Occidentalis corporal! earum prse-sentia et sacrosanctis earum reliquiis illustraretur.

Ut viginti quatuor seniores Gallias et Hispaniassortiti sunt.

Eaban. Igitur sequora ingress! cum gloriosa dilectrice Dei Nota deMaur. cap. Maria Magdalena ac sorore ejus Martha beatissima, ^f^tu

sanctus archipreesul Maximinus et beatus Parmenas Mansearchidiaconus, episcopi quoque Trophimus, Frontinus, et ^^artiucEutropius, necnon et reliqui duces Christianse militise, in Gallias.flante Euro, Asiam relinquentes, inter Europam et Affri-cam per mare Tyrrenum Circium versus descendefntejs,1

urbem Romam totamque Italiam a dextris relinquentes,necnon et Alpes, quse a Ligustio sinu de mari Gallicoexurgentes, Orientem versus sinu Lygurico terminanturin mari Adriatico, prospero cursu applicuerunt a dextrisin provincia Galliarum Viennensi apud civitatem Marsi- p. 38.Ham, ubi maris Gallico sinu recipitur Rodanus. Ibi in-vocato magno mundi principe Deo, provincias regionis adquam Spiritus Sanctus appulerat eos, inter se Eodem2 in-spirante partiti sunt. Moxque profecti prsedicarunt ubi- s- MOTC-que, Domino cooperante et sermonem confirmante sequen-tibus signis.3 Etenim rex virtutum dilecti dilecti dedit Ps. ixvii.verbum evangelizantibus virtute multa, qui speciei domus T ' 3'Dei dedit dividere spolia fortis armati. Sortitus est Nota desanctus preesul Maximinus Aquensem metropolim pro- r?sl°n^s

vinciee, Narbonensis provinciee secundaa. In qua beata ciis Cis-Maria Magdalena complevit cursum pereginationis suea. ^^qu^usPaulus Narbonam metropolim Narbonensis provinciee predicate-

1 descendentes~\ descendes, A.D.;descendens, C. Baban. has et circumfor Circium versus.

2 eodem} om. C.3 signis} om C,

104 MATTELEI PARISIENSIS

A.D. 47. primseribus con- primgeversse sunt rprimo adChristum.

primje.tertise.quartse.

Austregisilus Bituricam metropolim AquitanniseHirenseus Lugdunum metropolim LugdunensisGratianus Turonem metropolim Lugdunensis

Sabinus et Potencianus Senones LugdunensisValerius Treverim metropolim Belgicse primse.

Feroncius Bisuncium metropolim provincise maximseSequanorum. Eutropius Sanctonas urbem Aquitanniessecundse, cujus nunc metropolis est Burdegalis. TrophimusArelas, tune metropolim provincise Viennensis. Usedecem provincise Galliarum his preedicantibus prsecre-diderunt. Cseteri doctores non reliquis septem provinciis,sed septem civitatibus prsedictarum provinciarum prse-dicaverunt. Eutropius apud Arosicam civitatem pro-vincige Viennensis, Frontinus apud Petragoras urbemAquitannise secundse, Georgius apud Veliacum urbemAquitanniae primse, Julianas apud Cenomannium Lug-dunensis tertise, Martialis apud Lemovicas urbem Aqui-tannise primse, Saturninus apud Tholasam urbem Nar-bonensis primse in qua prseeip[it]atus 2 est de capitoliopro Christi fide, Parmenas apud urbem Avennicorumprovineise Viennensis cum venerabili ministra DominiSalvatoris Sancta Martha recedit. Marcella quoqueministra ejus, Epafras et Sostenes, Germanus et Eucodiaet Sintex, Eothomagus cum sua provincia Lugdunensisecunda, quse nunc est Normannia. Maguntia cum suaprovincia Germania prima, Colonia cum sua provinciaGer mania secunda, Octodorus cum sua provincia AlpiumGaiarum et Penninarum, Auxiatana metropolis cum suaprovincia Novempolana, Ebreduna metropolis cum suaprovincia Alpium maritimarum, Remis metropolis cumsua provincia Belgica secunda, aliis doctoribus reservatsesunt.

Eorum vero qui ad Hispanias ab Apostolis destinatisunt, hsec sunt nomina ; Torquatus, Thesifon, Secundus,

1 Lemovicas'] Lemanias, C.2 pr(Ecipitatus~\ prsecipatus, A.C.D.

CHRONICA MAJOEA. 105

Indalecius, Cecilius, Esicius, Eufrasius. Hi septem His- A.D. 47.paniarum provincia[s] septem Christianas fidei conjunx-erunt.

De beata Maria Magdalena.

Baban. Beatus igitur Maximinus Aquis metropolim ingressus,Maur. cap. ibi^m mansit et prsedicavit, multumque populum Deo

lucrifecit, multisque virtutibus effulsit. Cum quo beataMaria Magdalena in eadem ecclesia Aquensi assidusecontemplation! vacavit, multis radians miraculis.

De beata Martha.

Id. 39. Beata quoque Martha cum sociis suis apud urbesAvennicorum et Arelatensium, et quse circa Rodanumerant villas et oppida in provincia Viennensi, evan-gelizabat populis Dominum Salvatorem, quse circa Ipsumviderat quseque ab Ejus ore didicerat, publice con-testans; quodque de Domini virtutibus praedicabat,

Id. 40. propriis miraculis astruebat. Apud autem Tharasconaniconversata, immanissimum draconem qui Thariscus dice-batur, unde etiam et Tharascona nomen sortitur, zonasua ligavit et ligatum tenuit, donee incolse advocati

Id. 4i. eundem in frusta conciderent. Juvenem submersumId. 42. Rodano suscitavit. Aquam in vinum convertit.

Populus Eomanus descriMtur.

Hieron. Anno gratiae XLVIII. descriptio Bomas facta est sub Claudio,et inventa sunt civium Eomanorum sesagies novies centenaet quadraginta quatuor milia.

Judoei a Roma expelluntur.

Ado, col. Anno gratias xxix. Claudius imperator Judaaos tumultuantes'8* Eoma expulit. De qua Lucas Evangelista in Actibus Apos-

tolorum refert.

106 MATTH^I PARISIENSIS

A.D. 50. Fames Siriam invasit.

Anno gratise L. imperator decimum imperil sui agebat an- Ado, col.num. Cujus temporibus fames gravissima per Syriam factaest. Sed Christianorum necessitatibus Helena, Adlabenorumregina, ad fidem Christi conversa, frumenta largissime minis-travit.

Fames Romce.

Anno gratise u. tanta fames Romas fuit, nt medio foro Id.imperator eorreptus a populo convitiis et panis fragminibusturpissime infestaretur.

Arviragus rex Romanis tributum denegavit.

Arviragus. Anno gratias LII. Arviragus Britannorum rex in tantam pro- Galf. Mon.lapsus est superbiam, quod Romanes potestati noluib diutius 1V* 16-

subjectione teneri.1 Vespasianus igitur a Claudio missus, cumin Rutipi portu applicare incepisset, Arviragus illi obviansprohibuit ne portum ingrederetur. At Vespasianus, retortisveils, in Totonesio littore applicuit, et civitatem quse Britan-nice Kaerpenhuelgoit, nunc autem Exonia appellatur, obsedit.Elapsis inde septem diebus Arviragus supervenit, pr^liumquecum Eomanis commisit, utrorumque exercitu valde lacerato,mediante Grewisa Claudi filia, duces amici facti sunt. TuneVespasianus Eomam rediit, et Claudius2 in Britannia remansit.

Coapit deinde senatum Arviragus diligere, tantamque largi-tatem et probitatem habere, ut per totam Europam ipsiusfama divulgaretur. Unde Juvenalis imperatori de rombocapto sic dixisse perhibetur [iv. 126] :

" Eegem aliquem capies, aut de themone Britanno" Excidet Arviragus."

Claudius imperator veneno periit.

Anno gratise LIII. Claudius imperator Britannicum filium Aureliussuum exortem Eomani faciens imperil, Neronem, maritum * lctorJ4-Octavise, filise suaa, in imperium adoptavit. Nee multo postidem Claudius veneno periit.

Nero imperator effieitur quintus.

Anno gratias iiv. Nero, quintus ab Augusto, imperil digni- Oros. vii.tatem adeptus, imperavit annis xiii. et mensibus octo. Hie, 7.

1 teneri} tenere, A. West. Galf.Mon.; altered by Paris.

2 Claudius'] sic A. West., errone-ously for Arviragus. It is not in W.

CHRONICA MAJORA. 107

Graii avunculi sui erga oinnia vitia et scelera non solum sec- A.D. 54.tator, sed etiam in omnibus transgressor apparuit. Cujns im-

Hieron, peril anno primo, post Marcum Evangelistam, Anianus Alexan-ecclesiae sacerdotium suscepit.

Festus JudcBCB procurator constituitur.

Ado, coll. Anno gratis iv. Festus, Judaaee procurator a Nerone con-78, 79. stitutus, Felici successit. A quo etiam Paulus Apostolus

Eomam vinctus mittitur, et per biennium in libera custodiaretinetur.

Arviragus rex dbiit.

Galf. Mon. Anno gratiae ivi. Arviragus Britannorum rex, expletis vitaeiv. 16, 17. gU93 diebus, in civitate Claudiocestriaa sepelitur. Successit ei

in regnum filius ejus Marius, vir miree prudentisa et sapientise,et Eomano senatui in omnibus fidelis et devotus.1

Paulus Hispaniam invasit.

Ado, col. Anno gratiaa ivn. Paulus ad Hispaniam dicitur pervenisse,79.

Id.

Marian.Scot.

Hieron.

et Arelat^e Trophium, Viennae2 Crescentem, discipulos suos adprgedicandum reliquisse.

Festus obiit.

Anno gratiaa LVIII. Festo Judaese procurator! successit Al-binus. Quo etiam tempere Nero, in re militari omnino nihilausus, Britanniam pene amisit. .

Petrus Apostolus Linum et Cletum yresbyteros ordinavit.

Anno gratiaa LIX. Petrus Apostolus ordinavit duos episco-pos, Linum videlicet et Cletum, qui omne ministerium inurbe Eoma populo subministrent, et infidelibus fidem Christipraadicare non cessarent.3

Nero uxorem suam et sororem patris sui interfecit.

Anno gratisa LX. Nero Agrippinam uxorem4 suam et soro-rem patris sui interfecit; quia etiam tantaa luxuries fait, ufcfrigidis et calidis lavaretur unguentis, retibusque aureis pisca-retur, quas purpureis funibus extrahebat.

1 This is repeated anno 73, andso also in West; W. gives it twiceunder years 57 and 73.

2 Vienna:] juvene, A.C.D,

3 cessarent] Altered by Paris fromcess&nt.

4 Sic, erroneously for matrem.

***:,

108 MATTH.EI PARISIENSIS

A.D. 61. Continuatio contemporilivm.

Anno gratis LXI. Statius Suesulus Tholosensis in Grallia Hieron.rethoricam docuit, in ilia arte in omnibus vir perfectus.

Jacobus /rater Domini martyrizatur.

p. 40. Anno gratise LXII. Jacobus frater Domini, qui et Justus ap- Id.pellabatur et Jerosolimorum erat episcopus, a Judaeis lapi-datus et pertica fullonis excerebratus est. In cujus sedemSymeon secundus assumitur.

Maria Magdalena migravit ad Dominum.

Anno gratiee LXIII. Maria Magdalena migravit ad Dominum,ix.1 kal. August!, quae pedes Salvatoris lacrymis rigavit, etcapillis capitis sui siccavit.

Judoei contra Romanos rebelles sunt.

Anno gratiae LXIV. Albino Judaeaa procuratori successit Florus, Ado, col.cujus luxuriam et avaritiam Judaai cum cseteris flagitiis non 79.ferentes, contra Romanes debellare coeperunt. Ad quos do-mandos mittuntur a Nerone Yespasianus et films ejus Titus,qui plurimas Judaaee urbes ceperunt et funditus destruxerunt.

Persius poeta obiit.

Anno gratiaa LXV. Persius poeta moritur; Lucretius2 a Id.Nerone interimitur. Lucanum3 etiam prseceptorem suum, inbalneo sanguine minutum, vita privavit, eo quod in juventuteflagellaverat eum, dicens se ipsius aspectum sustinere nonposse.

De Simone Mago, et de passione Apostolorum Petri et Pauli.

Anno gratiaa LXVI. Symon Magus Roxnam veniens, suis Apostol.magicis artibus populum dementare4 fecit, ita ut a nonnullis Histor- deadoraretur ut Deus. Sed Dominus omnipotens, sicut in Acti- 10 i^0'bus Apostolorum legitur, per Apostolum suum Petrum vani- (Fabric.

Cod. Apoc.

1 Sic for xi.2 Sic for Lucanus.3 Sic for Lucium Annceum Sene-

4 dementare] Par. puts blasphe-mare above the line; C.D. have only

CHRONICA MAJORA, 109

N. T. ii. tates ejus et insanias detexit, adeo quidem quod alto corruens, A.D. 66.PP' ^3 fractis cniribiis,1 expiravit. Tune Nero confusus, jussit appre-

hendere Petrum. Sed Petrus ab urbe exire ad tempus cupiens,ubi ventum est ad portam, videt sibi Christum occur,rere, etadorans eum ait, " Domine, quo vadis ?" At ille, "Venio" Romam, iterum crucifigi." Intelligens Petrus quod in seDominus erat passurus, qui patitur in sanctis, non corporisdolore sed eompassione misericordiaa, rediit in urbena, et mox Petrus et

Isidor. De a persecutoribus captus cruci addictus est. Crucifixus est PanlusVit. et igitur capite deorsum; et Paulus2 vinctus tenebatur in urbe, PatlU]itur.fiQ°r_' a " et eadem die capite truncatus est.t>y. /u. i

De miseranda Judceorum afflictwne.

Oros.vii. 7. Anno gratiae LXVII. Nero urbem Romse jussit incendi. Et,ut similitudinem ardentis Trojae conspiceret, per sex dies etseptem noctes ignis vehemens ipsius pavit aspectum. Quernex altissima turre prospectans tragica lastus decantabat. Dumhsec Romas agerentur, Tespasianus gentem Judaicam misera-

Hegesipp. bili plaga afflixit. Jotapata enim civitate capta, csesa sunt inDe B. J. iii. ea Judeei quadraginta milia. Jopen capta est, et in mari sum-i|' mersi sunt sine bello quatuor milia et quingenti. In TaricheaId! 26. capta interempti sunt sex milia dec., et sex milia juyenum ad

Neronem destinati; alios mille ducentos necavit, triginta miliaId. iv. 3, 4. et quadringentos vendit. In captione Gamalge quatuor milia

perempti referuntur, quinque milia prsecipitio perierunt, aliaduo milia, quas sequebantur Johannem principem, in Giscalainterfecti sunt, tria milia vero captivitati adjudicati. Deinde

Id. 15. Jericho destructa est, et xcii. milia et ducenti perierunt. Dehac subversione, contra improbos Judseos ita prophetavit Tsayas,

Isa. i. 4. dicens : "Yae genti peccatrici, populo gravi iniquitate, semini" nequam, filiis sceleratis; dereliquerunt Dominum, blasphe-

Hieron. " maverunt sanctum Israel, abalienati sunt retrorsum." In hacclade Josephus historiographus et dux belli Judaeorum, cum aRomanis esset interimendus, Vespasiano pronunciat de. morteNeronis, et ipsum post eum imperatorem futurum, et sic adtempus mortis evasit periculum.

Mortuo Nerone, Galbana successit, imperator s&ptitnus.

Ado, col. Anno gratiae LXVIII. Gralba in Hispania imperator creatus,79- et Nero Romas ab omni populo hostis publicus pronunciatus

1 cruribus~\ So West.; curribus, J 2 West. ins. qui dudum.A.C.D.; cervicibus, W.

110 MATTH^EI PARISIENSIS

A.D. 68. est. Quern cum Nero imperatorem creatum ab exercitu Eo-mano cognovisset, totus animo ac spe concidit, et ignominio-sissime ab urbe fugiens, ad quartum lapidem sese ipse inter-fecit, atque in eo Cassarum1 omnis familia consumpta est.Galba vero Eomam. veniens, imperavit mensibus sex et diebustotidem.

Otho, Galba interfecto, imperium invasit, imperator vii™?

Anno gratise LXIX. Otho, ex3 oppido Ferentano splendidis Hist. Misc.ortus parentibus, Eomam venit, et in medio foro Galbam viii.perimens imperium invasit, et tribus mensibus imperavit.Yitellius interea per Grermanicas legiones in Grallia imperatorcreatus, versus Eomam iter arripuit. Sed Otno illi obvians,cum eo dimicavit, illumque ter in praslio vicit. In quartoautem prselio cum Otho suos vinci comperisset, seipsuminterfecit. Sicque Vitellius Eomam4 veniens, octo mensibusimperavit.

Vitellius [Ofhone] interfecto imperavit viiim.

Anno gratiee ixx. Cum Vitellius multa crudeliter ac nequi- Id.ter Eomaa ageret, minutissimorum ictuum punctionibus ex-carnificatus, et ad ultimum in Tyberim mersus, communicaruit sepultura. Vespasianus itaque, cognita Neronis morte Id. ix.et Yitellii interfectione, multis Judeeorum urbibus captis, adobsidionem urbis Jerosolimorum se contulit. TTbi innumerammultitudinem Judaicas gentis ob diem festum ibidem congre-gates obsedit. Ibique Tito filio suo procuratore constitutoEomam venit. Electus enim a senatu, propter nobilitatemgeneris, et audaciam rei militaris, nee Eomanis deesse voluit,nee Judseis parcere, quos filius infestavit.5

De imperio Vespasiani, imperatoris ix. De persecutioneJudeeorum.

Anno gratiee LXXI. Yespasianus imperium adeptus, impe- Beda.ravit annis ix., mensibus xi., et diebus xxii. Titus vero filius Hist. Misc.ejus interim magna ac diutina obsidione Judeeos premebat. *x-Nam cum apud eos corrupta essent legis jura et violata

1 CtBsarum} Altered to cesa byPar.

2 This rubric is incorrectly givenin A. with the next.

3 ex] rex, A.C.D.

4 Eomam] Eoma, A.C.D.5 parcere . . infestavit'] So Par.,

altering A., which had quoniam filiusrepresentaret, as West.

CHRONICA MAJORA. Ill

Hege-sippus DeB. J. iv.25.

Id.iv. 4.

Id. iv. 23.

Id. iv. 6.

Id. v. 11.

Id. v. 1.Id. v. 12.

Id. v. 18.

Id. v. 25.

religio, deseruit eos Deng, quia nee solum illos urgebant Eo- A.D. 71.mani, sed et ipsi inter se domesticis seditionibus laborabant.Sectabantur enim luxuries effusiones, unguentorum odores,1

calamistris capillos crispabant, stibio2 oculos depingebant, etamictu muliebri induebantur, earumque molliciem affectabant,voces etiam eficeminare, sexum mutare, fracto gressu incedere,comam pascere, vultum dealbare, genas punicare, barbamvellicare, et cum his omnibus ssevitiam intollerabilem exer-cere studebant. Yersabatur inter eos dira seditio, pax sepultaerat, fides arebat, famesque pecunise regnabat, ita quod nihilsibi videbatur honestum, quod pecunia erat vacuum. Habe- Nota debant hujus turpitudinis fautores duos, quorum unus erat Jo- turpitudmehannes, vir levis,3 populi lues, dolis nulli secundus, cui nun- f^quam defuit affectus nocendi, doli existens callidus, doctusmendaciis, fallaciam virtutem credebat, carissimos circum-veniebat. Alter vero Symon dicebatur, crudelitate non dispar,et ipse durus erat, immitis, et qui nullo afiectu ad pietatemflecteretur. Isti sub obtentu conservandse libertatis, in nobi-libus sseviebant; aut enim falso crimine afflicti vinciebantur, p. 41.aut in carcere positi jugulabantur. Sacerdotes quoque pere-grini, qui sacerdotio interventu pecunise fungebantur, ad omnenefas arbitrio iniquorum principum ignobile vulgus pertrahebant.Sed dum hsec a Judseis agerentur, Eomani muros Jerusalemmachinis cunctisque bellicis instrumentis subvertere nituntur.Nee fuit intermissio ulla, nee ullas dabantur inducise. Judeeisdesperatio audaciam dabat, Eomanis glorige cupiditas virtutemaugebat. Csesi sunt mortales multi,4 dum propugnacula muro-rum crebris ictibus solverentur. Fugientibus tandem Judaais,Eomani, non sine suorum Isesione ac sanguinis effusione, extre-mum civitatis intravere murum. Tune bellum rursus accen-ditur, quia adhuc muri duo vincendi restabant. Hortaturmilites Titus, inclusi defensioni vacabant. Invasit interea Notafames miserabilis obsessos, adeo quod civitas plena cadaverum famem-jacebat. Filii parentibus, et parentes filiis, de ipsis faucibuscibum rapiebant; alii equorum cadavera, alii arborum corticesdetrahebant. Matres itaque assatis pueris vescebantur, pleris-que etiam vomitus et stercora animalium5 esca fuere. Evo-

1 odores'] So Par. C.D.W.; odo-ris, A. Most of the MSS. of West.have odoris.

2 stibio] istilio, A.C.D., most ofthe MSS. of "West.; one (Arundel)has stibio in the margin in a laterhand, and the Eeg. MS. has beenaltered to stibio. W. has ystilio.

3 levis] Levi films, Hegesipp.4 multf] multa, A.C.D.5 animalium] So Par. in the mar-

gin ; aliarum, A. West. W. hasvomitus aliorum et stercora escafue-runt.

112 MATTELEI PARISIENSIS

Templiexcidium.

A.D. 71. luto itaque quadriennio postquam obsessa est civitas, Titus Hist. Misc.non sine suorum sanguinis effusione muros ascendit, et urbis ix-munitiones obtinuit, templum et sancta sanctorum polluit, Hegesipp.vasa sacra diripuit,1 aurum et argentum et gemmas preciosas v>

suis militibus erogavit. Fessi2 denique tanta strage Eomani, Id. v. 47.quasrebant quibus captiva3 mancipia venderentur, sed quiaplurimi venales, et pauci inveniebantur emptores, trigintauno numismate vendebantur.4 Captivi vero nonaginta et Id. v. 49.septem milia sunt abducti, quidam etiam eorum bestiis addevorandum sunt projecti. Hoc templi supremum excidium, Hist. Misc.anno Mcii. contigit a conditione sua, et octavo die septimi ix.mensis concremata est civitas, et templum funditus est ever-sum. Acta autem sunt hasc in Paschali solemnitate, quam Frecul-Phase appellabant Judsei. Dignum enim erat in eisdem die- phus, ii.bus Phase illos interfici, in quibus mundi Salvatorem et suum 'si5 vellent, despicabiliter flagellatum, in ligno crucis suspen-derunt. Hanc utique subversionem futuram ostendit Dominus Id. ii. l.in Evangelio, quando lacrymatus est super civitatem Jeru- 24.sal em dicens: " Venient dies in te, et circumdabunt te inimici" tui vallo, et ad terrain prosternent te et filios tuos qui in" te sunt, et non relinquent in te lapidem super lapidem, eo" quod non cognovisti tempus visitationis tuaa." Eodem tern-Hieron.pore Petro Apostolo in cathedra B/omana Linus successit.

Linus postPetrumPapa se-cundus.

Dispersio Judceorum.

Dispersion Anno gratias ixxii. Judasa a Tito capta, et Jerosolima sub- Hegesip-ofthe Jews, versa, facta est dispersio Judseorum per orbem universum. Pus'v<

Quam dispersionem multa praacurrerunt signa. Nam superSigns pre- urbem Jerusalem sidus, gladio simile, stare videbatur, etceding the C0meta anno uno perseveravit. In Pascha, Orientalis portath« n!tv ° templi obserata, quse vix a viginti hominibus claudebatur,

nocte ultro aperta est. Currus et acies armatse similitervisfe sunt per aera ferri. In Paschali solemnitate, lumen innocte in templo, sicut in die, dimidia hora refulsit. Bos adhostiam adducta, in medio templo agnum peperit. In Pentecos-ten vox audita est in templo: " Migremus hinc, migremus hinc," migremus hinc." Jesus filius Anani, vir plebeius, qua.tuorannis ante templum ita clamabat: "Vox ab Oriente, vox ab

the city.

1 diripuit'] So also W.; dirupit,West.

3 Fessi} Freti, W.3 captiva} So altered by Par.

from captivam, which Chetham has.4 Par. has in the margin, " et

" sicnt decem pro triginta denariis" emerunt, ita de eis xxx. pro uno" denario venditi sunt." This is inthe text in C.D.

5 se] se, A.C.D.

CHRONICA MAJOEA. 113

" Occidente, vox a quatuor ventis, vox in Jerosolima et templo, A.D. 72." vox in maritbs novos novasque nuptias,1 et in onmem hunc" populum." Verberatus etiam, nulli maledicens vel bene-dicens, per septem annos et quinque menses indesinenterclamabat: "Vae Jerosolimis." Nee voce raucus effectus est,nee clamare cessavit. In obsidione super murum clamavit;" Vae urbi, vae phano, vae templo;" et cum addidisset, " Yae" etiam et mihi," lapis enormiter missus eum peremit.

De movie Arviragi regis?

Galf. Mon. Anno gratis LXXIII. Arviragus, Britonum rex, expletisiv. 16,17. vitae SUEB diebus, Claudiocestriae sepultus est. Successit ei in

regnum Marius filius suus, vir mirae sapientiae et prudentiae,qui Romano populo in tantam amicitiam cecidit, ut tribu-tum, quod exigebatur ab eo, sine contradictione impenderecuraret.

Tit Colossus RomcB erigitur.

Ado, col. Anno gratiae LXXIV. Colossus erigitur Romae, habens altitu-80* dinis pedes centum et septem.

De adventu Pictorum in Sritanniam.

Galf. Mon. Anno gratiae LXXV. Rex Pictorum, Rodricus, de Scithia ve-iv. 17. niens, in Aquilonalem Britanniae partem applicuit, ac provin-

ciam illam devastare coepit. At Marius Britonum rex iliumhostiliter petens interfecit. Deinde dedit populo devicto, quicum Rodrico venerat, partem Albaniaa ad inhabitandum, quaeOatenesia nuncupatur, terram desertam et omni habitatorevacuam.

P-icti mulieres sibi ex Hylernia assumunt.

I a. Anno gratiae LXXVI. Picti, qui cum Rodrico in Britanniamvenerant, uxores non habentes, filias et cognatas Britonumpetierunt ab eis. At illi, ut passi fuere repulsam, transfreta-verunt in Hyberniam, et ex ilia patria mulieres reducentes,pueros susceperunt, et multitudinem suam, homines videlicetmodicae staturae, genuerunt.

1 nuptias] nuptas, West.; sponsasnovas et nuptas, W.

2 This, which is a repetition ofthe year 56, is in W. and most of

the MSS. of West. Nero D. 2omits it, leaving out the year alto-gether.

114 MATTH.EI PARISIENSIS

Unde Scoti.

Anno gratis® LXXVIT. Ex Pictis et Hyberniensibus Scoti Cf. Galf.originem nabuerunt, dicti Scoti quasi ex diversis nationibus Mon.iv.17.compacti. Scot etenim illud dicitur, quod ex diversis rebusin unum acervum congregatur. Deinde vero terra ilia, quseprius Albania dicebatur, a Scotis Scotia nuncupatur.

Defundo rege Mario Colosus successit.

Anno gratise LXXVIII. Marius Britannorum rex, ab hoc saa- Galf. Mon.culo transiens, Coillum filium habuit successorem. Hie ab lv- 18>

infantia Romse nutritus, a senatu multum dilectus est. Sol-vens enim tributum quod petebatur ab eo, in pace et tran-quillitate regnum suum giibernavit.1

Joannes Hvangelista apud Ephesum* claruit.

Anno gratige ixxix. Joannes Bvangelista in Ephesiorumecclesia clarus habetur. E"am septem ibidem ecclesiis, quarumnomina in Apocalypsi leguntur, constructis, ministros in eisidoneos ordinare curavit.

Vespasianus imperator obiit.

Anno gratise LXXX. Vespasianus Eomae profluvio ventris in- Hieron.p. 42. teriit, anno vite suse Ixx. Dicunt tamen alii quod febre cor-

reptus vitam finivit.

Titus Vespasiano successit, imperator decimus.

Anno gratise ixxxi. Titus, Vespasiani filius, imperavit annis Ado, col.duobus et totidem mensibus, vir omni genere virtutum mira- 80*bilis, adeo ut amor et delitise humani generis diceretur. Hiein imperio tant^ bonitatis fuit, ut nullius omnino sanguinemfuderit, sed convictos adversum se conjuratione dimitteret,atque in eadem familiaritate, qua ante habuerat, retineret.

Nota senswm Titi.

Anno gratis LXXXII. Titus imperii sui annum agebat se- Hieron.cundum. Hie amphitheatrum Romas asdificavit, et in ejus dedi- Ado.

1 gubernavif] moderabatur, West. A. had apparently moderavit, whichParis has altered.

CHRONICA MAJOBA. 115

Ado, col. catione quinque milia ferarum occidit. Iste etiam in tantum A.D. 82.80« facundissimus extitit, ut causas Latino ageret1 poemate, et tra-

goedias Greece componeret. Dixit similiter sese perdidisse diem,in qua nihil boni fecerit. Tandem cum ingenti omnium luctuin urbe Roma defunctus est.

Papa tertius.

Vit. Pontif. Eodem anno Cletus in cathedra2 Eomana sedit annis undecim,mense uno, et diebus undecim.

Ado, col.80.

Id.

Domitianus im/perator.

Anno gratiaa LXXXIII. Domitianus, frater Titi junior, impe-rium sumens, imperavit annis quindecim et mensibus sex. Isin tantam superbiam prolapsus est, ut deum sese ac dominumvocari et coli jusserit, secundusque post Neronem extitit, quiChristianos Ecclesiamque Christi, datis edictis, crudelissimeconvellere conatus est.

Johannes Apostolus in exilium pellitur.

Anno gratis LXXXIV. Johannes Apostolus ad Pathmos insu-lam a Domitiano in exilium missus, Apocalypsim ibidem scrip-sit, qu33 Latine Eevelatio interpretatur.

Pantheon construitur.

Beda De Anno gratiae LXXXV. Domitianus imperator Pantheon, idSex JEtat. est, templum in honors omnium deorum, asdificavit.Sseculi, p.172

Abilius Aniano suceessit.

Hieron. Anno gratias ixxxvi. Apud Alexandriam, Aniano, qui Marchosuccesserat, Habilius suceessit.

Quintilianus rhetor claruit.

Ado. Anno gratiaa LXXXVII. Flavia Domicilla, Flavii Clementisconsulis ex sorore neptis, in insula Pontiana ob fidei testimo-

Hieron. nium exulatur, et Quintiliamis clams rhetor habetur.

Item contwvatio historic^ de Domitiano.

Id. Anno gratise LXXXTIII. Domitianus mathematicos et philo-sophos ab urbe Eomana depulit.

1 ageref] Altered by Paris fromagerit, which A. Chetham have.

2 cathedra]Chetham.

cathedram, A.C.D.

H 2

116 MATTH^EI PABISIENSIS

A.D. 89. Domitianus Judceos persegwitur.

Anno gratis LXXXIX. Domitianus Judaeos de semine David, Ado, col.acerbitate tormentorum interfici praecepit, ac si futurus essetrex, qui regnum ejus posset adipisci.

Nota opera Romce.

Anno gratiae xc. Capitolium, forum Trajani, thermae Tra- Hieron.jani, ludus matutinus, Pantheon, Mica aurea, Vespasiani tem-plum Romsa fiunt.

Item.

Anno gratise xci. Domitianus de Dacis et G-ermanicis lau- Id.dabiliter triumphavit.

Cletus Papa martyrizatur.

Anno gratias xcn. Domitianus statuas aureas et argenteas Id.sibi in capitolio poni jussit. Eodem anno Cletus Papa a Do- Marian,mitiano martyrio coronatus est. Scot.

Clemens successit, Papa quartus.

Anno gratisa xcm. Clemens sedit in cathedra Romana annis VitPontif.novem, mensibus duobus, et diebus decem.

Versus Occidentem doctores mittuntw.

Anno gratiaa xciv. Clemens, Romanas sedis episcopus, ad Radulphuscollocandum in Galliis novae fidei fundamentum, industrios ac ?^r lc^t0'magnificos viros destinavit. Parisiensibus Dionisium, Silva- ¥&&. E. 6.nectensibus Eegulum, Botomagensibus Nigasium, Ebroicensibus f. 10 b.Taurinum, Arelatensibus Trophimum, Narbonensibus Paulum,Tolosensibus Saturninum, Arvernis Astremonium, Lemovicen-sibus Martialem, Turonicis Gratianum, Cenomannicis Julia-num, Belvacensibus Lucianum, Ambianensibus Firminum,Lugdunensibus Fotinum, per quos innumera mnltitudo homi-num ab idolorum cultura recessit.1

Joannes in ferventis olei dolium mittitur.

Anno gratiaa xcv. Johannes Apostolus a Domitiano Caesare Ado col.in ferventis olei dolium missus perhibetur, a quo tarn im- 81.

1 The author of this paragraph ispossibly Ivo Carnotensis. See thenote on Anastasius in Migne's Pa-

trologia, cxxvii., col. 1111. on 1. 14.The last line, per ... recessit, isnot in Diceto.

CHRONICA MAJOBA. 117

munis exivit a poems, quam a corruptione carnis semper man- A.D. 95.serat alienus.

Nota martyres.

Hieron. Anno gratiaa xcvi. Apollonius et Euphrates insignes philo-Diceto. sophi habentur. Dionisius atque Nigasius cum sociis suisHieron. martyrio coronantur. Domitianus omnes de genere David

interfici praecepit.

AdonisMartyrol.col. 376.

Martyrol.Roman.11 Oct.

Sanctus Dionisius martyrimtur cum, sociis suis.

Anno gratiaa xcvil. Passus est Sanctus Dionisius, beati Cle-mentis Papas discipulus, cum sociis suis, Eustico archipresby-tero et Eleutherio archidiacono, sub Fecemino1 Sisinnio pro-consule, civitate Parisius, septimo idus Octobris. Eodem tern-pore passus est beatus Nigasius cum sociis suis, sub eodemproconsule, in pago Rotomagensi.

De morte Domitiani imperatoris. Nerva impemtor.

Ado, col.81.

Anno gratiae xcvm. Domitianus in urbe Roma in palatioa senatu interfectus est. Cujus cadaver populari sandapila, pervispiliones exportatum, atque ignominiose pollutum est. AtITerva senex, imperium adeptus, imperavit anno uno mensibusquatuor, et diebus octo. Hie primo edicto2 suo cunctos exules,quos Domitianus relegaverat, revocari prascepit. Unde Jo-hannes Apostolus, hac indulgentia liberatus, Ephesum rediit.

S. Aug. Et quia concussam, se absente, per hasreticos vidit ecclesiamDe Hseres. ibidem,3 Cherinti et Hebionis hasresim4 damnavit. Astruunt8, 10.

Oros. vii.10.

enim mundum ab angelis factum, et Jesum hominem fuissetantum, nee resurrexisse. Resurrectionem quoque mortuorumnon credebant. Contra hanc hasresim, a fratribus compulsus,Apostolus Evangelium scripsit, ostendens in exordio ejus, inprincipio fuisse Yerbum, et Ipsum esse Deum, per quern omniafacta sunt. Nerva imperator amictaa reipublicae consulere cu-piens, Trajanum, virum sapientissimum, in filium sibi moriensadoptavit.

1 Sic, A.C.D.2 edicto] edictu, A. Chetham.

Trin. has postea edictu.

3 ecclesiam ibidem] So altered byPar. from ecclesice fidem.

4 A. has ibidem, as West., whichParis has expuncted,

118 MATTH^EI PARISIENSIS

A.D. 99. Nota de Trajano imperatore.

Anno gratise xcix. Trajanus,1 Eomanum suscipiens imperium, Beda.imperavit annis xix., mensibus sex, et diebus xv. Hujus tern- Cf. Isidor.poribus Johannes Apostolus, cum esset annorum nonaginta De ortunovem, prsesentibus suis discipulis, facta oratione, migravit ad et otitu

Christum. * patrum,72.

De triumpJiis Trajani imperatoris.

Anno gratise c. Trajanus trans Danubium multas gentes Ado, col.subegit, Grermaniam quoque trans Eenum in pristinum statum 81.reduxit.

. Item de alns notabilibus.

Anno gratiae ci. Trajanus Seleuciam et Ctesifontem ac2 Id.Babiloniam occupavit, atque usque Indise fines post Alexan-drum primus accessit.

Post Clementem Anaeletus successit, Papa qumtus.

Anno gratis en. Post obitum beati Clementis, Anaeletus Vit. Pontif.sedit in cathedra Eomana annis novem, mensibus decem, etcessavit sedes diebus tredecim.

Simeon inartyrizatur.

p. 43. Anno gratis cm. Trajano adversum Christianos persecu- Ado, col.tionem movente, Symeon Cleophas filius, Jerosolimorum epi-81-scopus, crucifigitur, cui succedit Justus. Hieron.

Ignatius martyrizatur.

Anno gratia3 civ. Sanctus Ignatius, Antiochise urbis episco- Ado, col.pus, Romam perductus, bestiis traditur ad devorandum, ka- 81.lend. Februarii.

Item Alexander martyrio coronatur.

Anno gratiae cv. Alexander, episcopus Eomanus, martyrio Id.coronatur, septimo3 ab urbe miliario, via Numentana, ubi de-collatus est.

1 Trajanus] Trajanum, Chetham.2 ac] Altered by Par. from ad, as

West.; W. has ac.3 septimo] So Par., altering the

MS., 'which had et vii., but hadobscured the sense by omitting sepe-litur at the end of the paragraph.

CHRONICA MAJORA. 119

Item, Zacharias martyrio leatificatw. A.D. 106,

Ado, col. Anno gratise cvi. Zacharias senex, Viennensis ecclesiae epi-scopus, martyrio coronatrir. Cujus praedecessores fuere Aposto-lorum discipuli, primus Crescens, deinde Martynus.

Nota pietatem.

Id. Anno gratias evil. Plinius orator et historicus, qui interC8steros judices persecutor ecclesise datus fuerat, nemini mor-tem gravem intulit, sed rescriptis levioribus illico temperavitedictum.

JSomce domus aurea incenditur.

Id. Anno gratise cvui. Romaa donxus aurea, a Nerone condita,repentino conflagravit incendio.

Pantheon fulmine incenditur.

Id. Anno gratise cix. Pantheon Eomaa, quod Domitianus fece-rat, admirantibus cunctis, fulmine concrematum est.

Nota terrcemotum.

Id. Anno gratise ex. Terraamotus Antiochenam civitatem penetotam subruit, et alias per orbis partes civitates multas.

Papa sextus incathedratwr.

Vit. Pontif. Anno gratiaa cxi. Post Anacletum, Romanes sedis episco-pum, Evaristus successit, annis decem.

Judcei lella excitant.

Ado, col. Anno gratise cxn. Judaai sub uno tempore, quasi effracti1

82- rabie, per diversas terrarum nationes exarserunt, et bella atro-cissima gesserunt, donee digna csede jussu imperatoris sterne-rentur.

Verus Viennensis gloriose claruit.

Id. Anno gratisa cxin. Verus Yiennensis episcopus, qui unusfait ex discipulis et auditoribus Apostolorum, fidei confessioneet doctrina claruit.

1 effractf] Altered by Par. from effrati ; West, has efferati, as Adoand Orosius.

120 MATTHLEI PABISIENSIS

A.D. 114. Nota martyriwm pretwsum.

Anno gratiaa cxiv. Phoca, Sinopis civitatis episcopus, glo- Ado, col.riosissime martyrium duxit, cujus sacratissimaa reliquiae trans- 82-latas sunt in Galliam, civitatem Yiennam, ibique in ecclesiaSanctorum Apostolorum repositae.

Natus est Ooillo.

Anno gratise cxv. Natus est Coillo, regi Britonum, unions Galf. Mon.filius, quern vocavit Lucium, qui factus est patri gaudium et iy- 19-exultatio, quia in senectute et quasi ab ihserede destitutus,1

genuerat eum.

Justus ordinatur.

Anno gratis cxvi. Justus apud Alexandriam sacerdotio Hieron.fungebatur.

De morte Trajani imperatoris.

Anno gratiae cxvii. Trajanus apud Seleuciam Ysauriae ur- Hist. Misc.bem extinctus est, cujus exusti corporis cineres Romani inx-columna marmorea condiderunt.

Adrianus imperator.

Anno gratiae cxvili. Helyus Adrianus, Romanum adeptus Oros. \di.imperium, imperavit annis viginti et uno. Erat enim conso- 14>

brinaa Trajani filius, vir industrius et discretus, et qui defacili ad pietatem flecteretur.

De probitate ejus.

Anno gratiaa cxix. Adrianus imperator justissimis legibus Ado col.rempublicam ordinavit, ita ut a senatu pater patriaa diceretur. 82.Eruditus etiam lingua Latina et Grseca, Athenis bibliothecammiri operis extruxit.

Septimus Papa.

Anno gratiaa cxx. Post Papam Evaristinum Alexander sedit Vit. Pontif.a^nnis octo mensibus quinque et diebus duobus. Hie constituitverba Domini super panem et vinum in canone recitari, etaquam benedictam in habitaculis hominum spargi.

destitutus] restitutus, West.

CHBONICA MAJORA. 121

Nota. A.D. 121.

Ado, col. Anno gratiaa cxxi. Imperator per Quadratum, Apostolorum82> discipulum, Aristidem Atheniensem, virum fide et sapentia

plenum, atque per Serenium legatum, libris de Christiana re-ligione compositis instructus est et eruditus. Unde prsecepitper epistolam, proconsule Asiae destinatam, ut nemini liceretChristianos sine objectu criminis aut probatione damnare.

Imperator Judceos rebelles edomuit.

Id. Anno gratiae cxxn. Adrianus Judaeos rebellantes, et Palse-stinam provinciam quondam suam depopulantes, ultima casdeperdomuit in ultionem Christianorum.

Recedificatio Jerosolimce.

Id. Anno gratiae cxxin. Aelius Adrianus Jerusolimam reasdifi-cavit, et illam de suo praenomine Helyam vocari praecepit.Jussit etiam ne cui Judaaorum introeundi in illam essetlicentia, Christianis tantum civitate permissa.

Lucius rex Britonum.

Galf. Mon. Anno gratiae cxxiv. Coillo Britonum rege defuncto, Luciusi iv. 19. filius ejus regni diademate insignitus est. Hie omnes actus

bonitatis patris sui sequens, ab omnibus tanquam ipse Coillushabebatur.

De episcopis Jerosolimitanis.

Marianus Anno gratiae cxxv. Primus ex gentibus Marcus Jerosolimo-Scotus. rum episcopus constituitur, cessantibus his qui a passione

Domini usque in prsesens tempus fuere. Nam primus omniumJerosolimorum episcopus Jacobus frater Domini fuit, secundusSymeon filius Cleophse, tertius Justus, quartus Zacheus,vus Tobias, vius Benjamin, viius Joannes, viiius Mathias, ixus

Philippus, xus Seneca, xius Justus, xiius Levi, xiiius Effrem,xivus Joseph, xvus et ultimus, Judas.

Secundus divines legis interpres.

Ado, col. Anno gratiae cxxvi. Aquila orator, genere et natione Pon-82. ticus, clarus habetur, qui post septuaginta, secundus interpres

divinge legis extitit.

122 MATTH^EI PAEISIENSIS

A.D. 127. Justus Viennensis cla/ruit.

Anno gratiaa cxxvn. Justus, Viennensis ecclesise episcopus, Ado, col.illustrissimus in Christ! confessione refulsit. 82.

Papa octavus.

Anno gratise cxxvni. Post Alexandrum, Sixtus sedit in ca- Vit. Pontif.thedra Romana annis decem, mensibus tribus, et diebus viginti,et cessavit sedes diebus duobus.

Item.

Anno gratis cxxix'. Publio, Athenarum episoopo et Aposto- Ado, col.loriim discipulo ac martyrio ob fidem Christi coronato, Quad- 82-ratus, cujus supra meminimus, successit, qui ecclesiam Christi,grandi terrore dispersam, sua industria congregavit.

BasilianiChristumpassumnegant.

Hceresis.

Anno gratise cxxx. Basilides hseresiarches ecclesiam Christi Isidor.multa maculavit perfidia, a quo Basiliadiani sunt appellati, Etymol.qui sectse illius adhasserunt. Hi inter casteras blasphemias, vm'quas de Christo compomant, Ipsum passum negant.

Cornelius ordwatur.

Anno gratiae cxxxi. Cornelius Antiochise constituitur epi- Hieron.scopus quartus. Eodem tempore passio beati Quadrati,1 epi-scopi et Apostolorum discipuli, celebratur. Qui persecutioneAdriani ecclesiam grandi terrore dispersam, fide sua et in-dustria congregavit.

Passa est Simphrosia, martyr.

Anno gratise cxxxn. Nichopolis 2 et Ceesarea terrsemotu cor- Hieron.ruerunt. Eodem tempore, apud urbem Tiburtinam, passa est Martyrol.sancta Symfrosa cum septem filiis, quse primo palmis caesa Eoman.et deinde crinibus suspensa, novissime in fiumen praacipitata 18

est.

1 Quadrati} om. A.C.D., andcontinuatio put in its place in ru-brick. Chetham has Cathdrati.The passage is clearly made up.

from the extract from Ado justbefore, A. 129.

2 Nichopolis} Neapolis, W.

CHRONICA MAJORA. 123

Hieron.Martyrol.Roman.29 Sept.

Hem nota. A.D:133.

Anno gratiae cxxxm. Alexandria ecclesias Hymenaeus epi- p. 44.scopus prsefuit. Eodem tempore Eomee passio sanctae Sabineemartyris sub Adriano imperatore illustrissime celebratur, qusegladio percussa, cum palma martyrii, ad caelestia convolavit.

Hieron.

Id.MarianusScotus.

Hieron.

Nota,

Anno gratise cxxxrv. Silvius Julianus perpetuum compo-suit edictum. Adrianus, cum insignes Athenis fecisset asdes,bibliothecam mirandi operis extruxit.

Nota.

Anno gratise cxxxv. Judaei in arma versi Palaastinam de-populati sunt. Eodem tempore depositio beati Aristidis cele-bratur, qui, Adriano principi de religione Christiana librosofferens, quod Jesus solus esset Deus, eleganter peroravit.

Anno gratiae cxxxvi. Bellum Judaicum, quod in Palsestinagerebatur, finem accepit.

Primus ex gentibus Jerosolimorum episcopus Marcusordinatur.

Anno gratiaa cxxxvn. Jerosolimis primus ex gentibus Mar-cus constituitur episcopus, cessantibus Ms qui ex circumci-sione fuerant.

Antoninus imperator.

Anno gratiae cxxxvin. Antoninus, cognomento Pius, impe-rator creatus, annis viginti et non plenis tribus mensibus im-peravit. Hie adeo tranquille vixit, ut merito pius et paterpatriae sit appellatus.

Papa nonus.

Vit.Pontif. Anno gratiae cxxxix. Thelesphorus Papa sedit in cathedraBomana annis xi., mensibus tribus, et diebus viginti; et cessavitsedes diebus septem.

Id.

Ado, col.82.

Ado, col.82.

Nota pietatem.

Anno gratise CXL. Antoninus cum filiis suis, Aurelio etLucio, in omni regno Romano, cautionibus incensis, cunctorumdebita relaxavit.

Id. col. 83. Anno gratiae CXLI. Justinus philosophus librum de Chris-tiana religione compositum Antonino tradidit, eumque benig-

124 MATTH,EI PARISIENSIS

0 "

A.D. 141. num. erga Christianos fecit ; qui non longe post suscitatapersecutione, prodente Crescente Cinico, pro Christo sanguinemfudit.

De Jiceresi Valentiniana.

Anno gratisa cxm. Haeresis Valentiniana et Marcionis EC- Ado, col.clesiam Christi fraudulenter impugnat; cujus pestis inven- 83;tores seonas, id est, ssecula quasdam, in originem creatoris J?. ' ',• i j. rn. • L j T7-- • Mymol.mducunt. Christum quoque de virgme corpus non assump- vjy_ 5>

sisse, sed per earn, quasi per fistulam, transisse profitentur.

Oalienus medicus.

Anno gratiae CXLITI. G-allienus insignis medicus, et Pergamo Ado, col.genitus, Romse clarus habetur. Eodem tempore sub Antonino 83-imperatore, sanctus Alexander episcopus martyrium sumpsit, Martyrol.qui post multa tormentorum genera gladio occubuit. ai^Seot

Papa decirmus.

Anno gratise cxuv. Pius Eomanaa ecclesiaa ordinatur epi- Ado, col.scopus. Eodem tempore, apud Spoletum, sancti Concordipresbyteri passio celebratur, qui post varia tormenta, ad ulti-mum gladio percussus martyrium complevit. 1 Jan.

Anno gratiaa cxi/v. Antiochi constituitur episcopus Herus. Hieron.Sub eisdem diebus sanctus Pontianus, jubente Antonino impe- Martyrol.ratore, martyrii palmam post multarum tribulationum ignes, Roman.ad martyrii gloriam laudabiliter pervenit.1 n'

Anno gratise CXLVI. Alexandriaa episcopatum suscepit Mar- Hieron.cus. Per idem tempus, apud Smirnam, sanctus Policarpus Martyrol.episcopus temporibus Antonini igni traditus et ad purum Roman.examinatus, a Domino meruit coronari. n>

Anno gratias CXLVII. Yalentinus haareticus agnoscitur, et Hieron.permanet usque ad Nicetum. Circa eosdem dies beatus Martyrol.Philippus, episcopus in urbe Cortina, sanctitate perfectus, R°man-obdormrvdt in Domino. n APnL

Anno gratiae CXLYIII. Mesomedius 2 Cretensis citliarasdorum Hieron.carminum musicus poeta agnoscitur.

Sanctus Papirus martyrizatur. ~

Anno gratiaa cxiix. Taurus Hyretius, Platonicaa sectaa phi- Id.losophus, clarus habetur. Eodem tempore, ^apud Pergamum, Adonissanctus Papirus episcopus3 martyr efficitur gloriosus. Martyrol._ _ __ col. 246.

1 Sic, the compiler having joinedtogether two modes of expression.W. has "martyrii gloriam lauda-" biUter suscepit," and omits " mar-" tyrii pahnam,V

2 Mesomedius']A.C.D.W. West.

3 episcopus] Anconus.

Vesomedius,

error for dia-

CHRONICA MAJORA. 125

Papa, undecimus. A.D. 150.

Vit.Pontif. Anno gratiaa CL. Eginus Papa sedit in cathedra Eomanaannis quatuor, mensibus tribus, et diebus sex. Hie elerumcomposuit, et in ordinibus gradus distribuit.

Hieron. Ajino gratise CM. Apollonius Stoicus et Basilides philosophiCf. Mar- illustres habentur. Sub eodem tempore, Maria Virgo, jubentetyrol. Ro- Antonino principe, per martyrum palmam feliciter migravitman-lNov- ad Christum.

Sancta Felicitas coronatur.

Hieron. Anno gratis cm. Adrianus Nichomediensis et MaximusMartyrol. Tyrius agnoscuntur. Per idem tempus sancta Felicitas cumRoman. septem filiis suis, jubente Antonino imperatore, decollata est23 Dec. pro Qhristo.Hieron. Anno gratise ciTii. Alexandrinse ecclesise Celadion episcopus

floruit.

Papa duodecimus.

VitPontif. Anno gratise CLIV. Pius sedit in cathedra Ronaana, annisxi., mensibus tribus, et diebus xxi. ; et cessavit sedes diebusxxii.

Nota prcBceptum AngeU.

Ado, col. Anno gratise cm. Hermes librum scripsit, qui dicitur Pas-83- toris, in quo prseceptum angeli continetur, ut Pascha semper

die Dominica celebretur.Id. Anno gratise CLVI. Policarpus, auditor beati Joannis, Eomam

veniens, multos ab hsaretica labe compressit, qui Valentini etCerdonis fuerant nuper doctrina corrupti.

Id. Anno gratise CLTII. Justus Viennensium episcopus et Lug-dunensium Fotinus, in ecclesia Christi clari1 habentur.

Antoninus impemtor moritur.

Id. Anno gratise CLVIII. Antoninus cognomento Pius ad duode-cimum ab urbe lapidem, morbo correptus, interiit.

Marcus Antoninus vmperat.

Hieron. Anno gratise cxix. Marcus Antoninus Verus Eomanum asse-cutus imperium, imperavit annis xix. et mensibus xi. Hie

1 clari'] clarus, West. ; W. has claruerunt. It is altered by Paris. Adohas " Justus adhuc clarus habetur."

126 MATTH^I PARISIENSIS

A.D. 159. ascivit sibi ad imperil partem Aurelium Commodum propin-quum ' suum, cum usque ad hoc tempus singuli Augustifueriat.

/Quarto, Christianorum persecutio post Neronem excitatwr.

Anno gratiae CLX. Marcus Antoninus efc Aurelius Ooramodus Ado, col.bellum contra Parthos mirabili virtute et felicitate gesserunt. 83.Quo etiam tempore persecutio Ohristianorum, quarta jam postNeronem vice, in Asia et per Gallias excitata est.

Anno gratiae CLXI. Pionius et Policarpus, beati Johannis Id.discipulus et Smirneorum episcopus, illustre duxerunt mar-tyrium.

p. 45. Anno gratise CLXII. In Galliis plurimi pro Christo sanguinem Id.gloriose fuderunt. Inter quog Justus Viennensis episcopus,longo tempore exilio maceratus, martyr efficitur gloriosus.

De Catafrigum hceresi.

Anno gratiaa CLXIII. Katafrigum haaresis exorta est, dicta a Hermann.Frigia provincia, ubi illius auctores extiterunt. Contract.

Isidor.Btymol.

Continuatio histories. Papa decimus tertius. viii. 5.

Anno gratiaa CLXTV. Anicetus sedit in cathedra Eomana, Vit. Pontif.annis undecim. Hie constituit ut clerici comam non nutri-rent.

Fotinus Lugdunensiuwn episcopus martyrizatv/r.

Anno gratiaa CLXV. Fotinus Lugdunensium episcopus, se- Ado, col.nex mirabilis, cum aliis xlviii. ex Lugdunensi et Yiennensi 83-urbibus, martyrium suum impleverunt.1

Item.

Anno gratiaa cixvi. Severinus, Exuperius, et Felicianus, apud Id.Viennam martyrio coronantur.

Nota mortalitatem.

Anno gratiaa CLXVII. Tanta lues in ultionem martyrum per Oros. vii.Italiam diflfusa est, ut passim villas et agri sine cultore et 15-habitatore remanerent, nee etiam Grallia ab hac peste evasit

impleverunt} implevit, West.

CHRONICA MAJOEA. 127

Item nota terrcemotum. A.D. 168.

Hist. Misc. Anno gratiae CLXVIII. Terraamotus, cum interitu civitatum, etx- inundationes* fluminum, per diversas provincias crebrescebant.

Agmina quoque locustarum agros penitus infestabant.

Ado, col.83.

Id.

Id.

Id.

Isidor.Etymol.viii. 5.

Item contmuatio.

Anno gratiae CLXIX. Aurelius Commodus, dum in vehiculocum fratre sederet, morbo quern Grseci apoplexiam vocant,interiit. Quo defuncto, Marcus Antoninus reipublicse aliquan-tulum solus praefuit.

Lucius.

•Anno gratiaa CLXX. Marcus Antoninus Lucium Commodumfilium suum assumpsit in regnum. Qui etiam leges severioresnovis constitutionibus temperavit.

Anno gratiae CLXXI. Marcus cum filio suo, omnia simul fis-calium negotiorum calumniosa monumenta, in forum congesta,jussit incendi.

Anno gratias CLXXII. Mellitug Asianus, Sardicensis episco-pus, Marco Antonino imperatori pro Christianis apologeticumtradidit.

Hceresis.

Anno gratias CLXXIII. Montani liaaretici sunt exorti, sicdicti eo quod tempore persecutionis in montibus latuerunt;qua occasione se a corpore Ecclesiae catholicaa diviserunt.

Oros. vii.15.

Ado. col.83.

Item.

Anno gratiae CLXXIV. Marcus Antoninus imperator, cum filiosuo Lucio, Marcomannicum2 bellum feliciter peregit. Sedpostquam gentes barbaraa, Wandali scilicet Sarmatse, et totumpene G-ermaniacum Eomanum exercitum circumvexerant,3 qui-dam milites Christiani, qui cum imperatore erant, in magnaconstantia. nomen Christi invocantes, hostes perterritos in fugamcoegerunt. Quod imperator senatui literatorie significans,victoriam suam Christo gaudenter attribuit.

D.' inundationes'] inundicationes, A.

2 Marcomannicum] Mannieum,

W. ; Manicum, West. One MS. ofWest, omits Lucio.

3 circumvexerant] circumcinxe-runt, W.; circumcinxerant, West.

128 MATTH^II PAKISIENSIS

A.D. 175. Papa decimus quartus.

Anno gratiae CLXXV. Sotherus Papa, post Anicetum, sedit in Vit. Pontif.cathedra Romana annis novem mensibns tribus et diebus xxi.,et cessavit sedes diebus xxii. Hie constituit ut nulla monialissacra vasa vel pallam sacratam contingeret, vel incensum inthuribulo poneret.

Anno gratise CLXXVI. Tatianus haeresiarcha suo dogmate Ado, coll.Ecclesiam Christi obfuscare conatur; a quo etiam Encratitae 83.' 84>

exorti sunt, dicti eo quod carnes abominantur. Hunc errorem Tjt-vmolSeverianus auxit, a quo Severiani. yiii. 5. '

Theophilus prcesul.

Anno gratia? cixxvu. Theophilus praesul sextus Antiochiae Ado, col.ecclesise floruit, et Finitus1 Cretensis, Gnosas2 urbis episcopus. 84.

Lucius imperator.

Anno gratiae CLXXVIII. Marcus Aurelius Antoninus impe- i<j.rator in Pannonia constructus,3 repentino morbo correptusinteriit. Quo defuncto, Lucius Antoninus Commodus, filiusejus, imperavit annis xiii. Hie adversum G-ermanos bellumfeliciter gessit.

Item.

Anno gratiaa CLXXIX. Lucius Antoninus, luxuria et indigni- H.tatis dedecore depravatus, gladiatoris saepissime armis in ludodepugnavit, et in amphitheatre feris sese frequenter objecit.

Gapitolium Bomce incenditur.

Anno gratise cixxx. Oapitolium. Bomaa fulmine projectum Id.est, ex quo facta inflammatione, bibliothecam majorum studiocompositam et asdes alias juxta sitas, rapaci turbine con-cremavit.

1 Finitus'] Sic. Pinitus or Piny-tus, Ado, Hieron., Freculph., Her-mann. Contract., and Marian. Scot.

2 Crnosai] Gnose, A.; Gn'ose, C.Gen'ose, D.

3 constructus]' constitutes, West,as Ado and Orosius.

CHRONICA MAJORA. 129

Item. A.D. 181.

Ado, Anno gratise CLXXXI. Lucius imperator plurimos senatores,col. 84. et maxime illos quos advertit nobilitate et industria excellere,1

interfecit.

Dionisius, discipulorum Christi auditor.

Id. Anno gratiaa CLXXXII. Hyrenseus, episcopus Lugdunensis,insignis habetur, et Dionisius, discipulorum Christi auditor,Viennensem ecclesiam tune regebat.

Item.

Id. Anno gratias CLXXXIII. Imperator, Colossi capite sublato, suaaimagini caput ejus jussit imponi.

Item.

Id. Anno gratise cixxxiv. Theodotion Ephesius, divinse legisinterpres tertius, clarus apparuit.

Britannia primo fidem Christi suscepit. Papa %v*".

Vit. Pontif. Anno gratise CLXXXV. Eleutherius Papa sedit in cathedraRomana annis xv., mensibus sex, et diebus quinque, et [cessavit]

Galf.Mon. sedes diebus sex. Eodem tempore Lucius, Britannorum rex, Lucius,iv. 19. ad eundem Papam epistolas direxit, petens ab eo ut Christi- ™?S .of

anus efficeretur. Beatus vero pontifex, comperta regis devo-tione, misit ad ilium doctores religiosos, Fagaunum etDuvianum,qui regem ad Christum converterent et lavacro abluerent salu-tari. Quod cum factum fuisset, concurrerunt ab baptismumnationes diversse, exemplum regis sequentes, ita ut in brevinullus inveniretur infidelis. Beati igitur doctores, cum pertotam Britanniam paganismum delevissent, templa, quse inhonore plurimorum deorum fundata fuerant, uni Deo ejus-demque sanctis dedicaverunt, diversisque ordinatorum coetibusexpleverunt.2 Constituerunt etiam in diversis civitatibus regni Episcopalxx. et viii. episcopos, qui tribus archiepiscopis et sedibus me- ?5e.s ™tropolitanis submittebantur. Prima sedes Londoniis erat, cui 1 ain*submissa est Loegria et Cornubia, quas provincias Sabrina aKa.mbria sejungit. Secunda apud Eboracum, cui submissa estDeira et Albania, quas magnum flumen Humbri a Loegriasecernit. Tertia in urbe Legionum, cui subjacuit Kambria, idest, Wallia, quam Sabrina a Loegria secernit. Hanc urbem

1 excellere"] So Par., as Ado; A. I 2 expleverunt] repleverunt, West.,has excellentie, as West. I as Galf. M.

130 MATTH^I PAEISIENSIS

A.D. 185. super Oscam fluvium in Grlammorgantia olim faisse sitam, ve-p. 46. teres muri et sedificial protestantur.

Fides GJiristi in Britannia confirmatur.

Anno gratis CLXXXVI. Beati antistites Fagaumis et DuVi- Galf. Mon.anus Romam reversi, cuncta quse fecerant, impetraverunt a1V-20>

Papa beatissimo confirmari.2 Quibus peractis, redierunt inBritanniam prasfati doctores, cum aliis quampluribus, quo-rum doctrina gens Britonum [in fide Christi in brevi fnndatarefulsit. Istorum autem] nomina et actus in libro reperiuntur,quern Gildas historicus de victoria Aurelii Ambrosii conscripsit. •

Lucius Tex ecclesias Sritannice libertatibus munivit.

Anno gratiae CLXXXVII. Gloriosus Britonum rex Lucius, cum Id. v. 1.infra regnum suum vera3 fidei cultum magnificatum essevidisset, possessiones et territoria ecclesiis3 et viris ecclesias-ticis abundanter conferens, chartis et monimentis omnia com-munivit. Ecclesias vero cum suis ccemiteriis [ita] constituitesse [libera ut] quicunque malefactor ad ilia confugeret, illaa-sus ab omnibus remaneret. Deinde in dilectione Dei et prox-imi feliciter vivens, regnum suum in tranquillitate maximamoderavit.

Eleutherii constitutum*

Anno gratiaa CLXXXVIII. Eleutherius, Eomanoe urbis epi- VitPontif.scopus, constituit ut nulla esca5 a Christianis repudiaretur,quae tamen6 rationalis et humana esset.

Anno gratise cixxxix. Egissipus, Jerosolimitanus episcopus Cf. Fre-vicesimus, et ecclesiasticse historiae scriptor veracissimus, clarus culph- "•habetur. 2> 17t

De Lucio im/peratore.

Anno gratise cxc. Lucius [Commodus] imperator, cunctis Ado,incommodus, in domo Vestali strangulatus interiit. co1- 84-

1 et (Edificia] om. Chetham; thewords are in the other MSS. of West.In some of the MSS. of West, therefollows here a paragraph aboutWestminster and Thorney.

2 confirmari] conformari, A. ;Par. has vel fir above; confirmari,C.D.

3 ecclesiis'] From this word tothe end of the paragraph is from

some other source than Galf. Mon.The words in brackets are from theMSS. of West.

4 A. has for the title, Eleutheriusconstituitur,

5 esca] ecclesia, A.C.D.W. TheMSS. of West, vary between thetwo words.

6 tamen] cum, A.C.D.

CHRONICA MAJORA. 131

De Selio. A.D. 191.

Ado, Anno gratiaa cxci. Helyus Pertinax, imperator a senatucol. 84. creatus, sex mensibus imperavit, quibus vix expletis, scelere

Juliani in palatio caasus est; qui post eum septem mensibusimperavit. Hunc Severus bello civili victum interfecit.

Item.

Id. 84, 85. Anno gratiaa cxcn. Severus genere Afer, Eomanum conse-cutus imperium, imperavit annis xviii. Hie natura ssevusl

multis ssepe bellis laceratur. Fortissimo quidem rempublicam,sed laboriosissime, rexit.

Item contmuatio.

Id. 85. Anno gratiae cxcm. Severus Pescenninum Nigrum, qui in^Egypto et Syria ad tyrannidem aspiraverat, apud Crecum2

vicit et interfecit.

Item.

Id. Anno gratiaa cxciv. Judasos et Samaritas rebellare conantes,ferro3 Severus coercuit; Parthos, Arabes,4 Adlabenosque supe-ravit.

Quinta post Neronem persecutio in Christianas.

Id. Anno gratiee cxdv. Post ITeronem, Severus quintam persecu-tionem in Christianos excitavit, plurimique sanctorum perdiversas provincias martyrio coronantur, inter quos Leonidespater Origenis, et Clemens Alexandrines ecclesiaa episcopus,martyrium compleverunt.

Item.

Id. Anno gratiaa cxcvi. Hyrenseus Lugdunensis, cum maximamultitudine et5 diversa sexus et setatis, martyrium pro Christosuscepit.

Claudius Ccesar perimitur.

Id. Anno gratiaa cxcvu. Claudius Albinus, qui se in Galliis Cse-sarem fecerat, apud Lugdunum interfectus est.

1 savus] A.C.D.O.W., as Ado,Orosius; severus, West.

2 Crecum] Cizecum, Ado, and soWest.

a ferro'] ferre, A.C.D.

4 Arabes} Altered by Par. fromArabas.

5 et} Inserted by Par.; not inWest.

132 MATTH/EI PAEISIENSIS

AJ). 198. Papa, sextus decimals.

Anno gratiae cxcvm. Victor Eomanae sedis pontifex effectus Vit. Pontif.est, mansit in ea annis decem, mensibus duobus, et diebusdecem, et cessavit sedes diebus sex. Hie constituit Pascha aluna decima quarta primi mensis usque in vicesimam primamcelebrari.

Item Jiceresis.

Anno gratise cxcrx. Apollonius, vir disertissimus, scribit ad- Ado,versum Montanum, Priscam, et Maximillam hasreticos, qui col. 84.Spiritum Sanctum non Apostolis, sed sibi traditum affirmant. j^^^j

viii. 5.De Serapione episcopo.

Anno gratise cc. Serapion, Antiochenge ecclesiae episcopus, Ado,et Apollonius senator, martyres efficiuntur. co1- 84-

Lucius rex Britannorum obiit.

Death of Anno gratiaa cci. Inclitus Britannorum rex Lucius, in bonis Galf. Mon.Lucius. actibus assumptus, Claudiocestrise ab hac vita migravit adv- *'2>

Christum, et in ecclesia primse sedis honorifice sepultus est.Quo defuncto, discidium inter Britones surrexit, quia absquehserede decessit, et Eomana potestas infirmata est. Mansititaque Britannia in discidio usque ad adventum Severi, quiearn postea Eomanae restituit dignitati.

Item.

Anno gratias ecu. Imperante Severo, Perpetua et Felicitas Ado,apud Cartaginem AffricEe, in castris bestiis deputataa sunt pro co^- 85-Chrisfco ad devorandum, nonas Martii, et cum eis Eevocatus ^ v^ar"et Saturninus. Secundolus vero, diu in carcere positus, quievit QQ\ 236.in Christo.

Continuatio.

Anno gratias ccin. Pantaanus, Stoics sectaa philosophus, Ado,qui primum in Indiam Demetrio Alexandriaa episcopo ad c°l-85-docendum missus, opere et exemplo Ecclesiam Christi instruit.

Simachus legis interpres claruit.

Anno gratise ccrv, Symmacus, divinae legis interpres quartus, Id.insignia Kabetur.

CHRONICA MAJORA. 133

Severus in Britannia muruwt a mari usque ad mare construxit. A.D. 205.

Galf.Mon. Anno gratiso ccv. Severus in partes Britannicas bellumv' ' transfert, ubi magnis l gravibusque praaliis saape gestis maxi-

mam insulae partem sibi subjugavit. Partem vero quam adtempus subjugare nequibat, trans Deiram coegit in fugam, aquibus ssepius diris debellationibus fatigatus, multos de suismilitibus frequenter amisit. Decrevit igitur receptam insulsepartem, a gentibus indomitis, fossatis et muris distinguendam,ut hostes atrocissimos a se longius arceret. Construxit itaque Wall offossatum magnum muruinque firmissimum, et crebris turribus Severus.communitum, per centum triginta duo milia passuum, a mariad mare, et custodibus dispositis ad Eboracum contendit.

Severus in Britannia interfectus est.

Id. Anno gratiae ccvi. Fulgentius, dux populi profugati, cummuro sese suosque praaclusos cognovisset, transfretavit inScytniam, ut Pictorum auxilio restitueretur pristinas dignitati.Cumque ibi omnem patrise juventutem collegisset, cum maximonavigio reversus est in Britanniam, atque Eboracum obsedit:quod cum Severo nunciatum fuisset, illico cum suis obsidio-nem petivit. Sed cum pugnam acrius confecissent, interfectus Death ofest Severus, et Fulgentius letaliter vulneratus. Reliquit vero Severus.Severus duos filios, Bassianum et Getam; ex quibus BritanniBassianum elegerunt, quia matre Britannica natus fuerat;Romani vero Gretam, quia ex utraque parte illos contingebat.Proinde fratres pugnam commiserunt, in qua Gefca interficitur,et Bassianus victoria potitur. "Deinde cum omni celeritateEomam profectus est.

Iin/perator Bassilianus.

Ado, Anno gratise ccvtl. Bassianus Aurelius Antoninus Caracalla p. 47.col. 85. principatum adeptus, imperavit annis sepfcem, patre Severo

asperior in omnibus apparens. Hie etiam libidine adeo fervebat,quod novercam suam Juliam uxorem duxit.

Divince legis editio quinta reperitur.

Id. Anno gratis ccvin. Jericho, quinta editio divinae legisreperta est, cujus auctor non apparet.

magnis'} magnum, A.C.D.

134 MATTH^BJI PARISIENSIS

A.D. 209. Papa decimus septimus.

Anno gratias ccix. Zephirus Papa sedit in cathedra Eomana Vit. Pontif.annis octo, mensibus sex, et diebus decem, et cessavit sedesdiebus sex.

Nota Jioeresim.

Anno gratias cox. Imperante Bassiano, Symmacus haaresim Eusebiussuam difiudit, prsedicando Christum de Joseph semine fuisse (Ruffin.)natum, legemque Mosaicam Judaico ritu fore servandam. Eccles vi

14.

Item continuatio.

Anno gratiaa ccxi. Alexander episcopus Capadocensis, cum, Ado,desiderio sanctorum locorum visendi, Jerosolimam veniret, ' 85>

vivente adhuc Narcisso, ejusdem urbis episcopo senilis1 aatatis,Domino per revelationem idipsum monente, in loco Narcissiepiscopus constituitur.

Gontinuatio.

Anno gratiaa ccxil. Tertullianus Afer, centurionis procon- Id.sularis filius, omnium ecclesiarum sermone celebratur. Quipostmodum ad Montani dogma dilapsus, adversum Ecclesiamvolumina scripsit.

Imperator occiditur.

Anno gratiaa CCXTII. Bassianus imperator contra Parthos Id.bellum movens, inter Edessam et Carras ab hostibus circum-ventus occisus est.

Macrinus imperator.

Anno gratiaa ccxiv. Macrinus prasfectus imperium invadens, Id.uno anno imperavit. Emenso autem anno a militari tumultuinterfectus est.

Item.

Anno gratiaa ccxv. Marcus Aurelius Antonius imperium Id. col. 86.adeptus, et tenuit quatuor annis.

A. hadChetham,Ado, andBede, Par. having

erased per; C.D. senilis. TwoMSS. of West, have per seculis.

CHRONICA MAJORA. 135

Item. . A.D. 216.

Ado, Anno gratise ccxvi. In Palaestina Nichopolis, prius qusecol. 86. Bmmaug vocabatur, urbs condita est. Haec est Emmaus

quam Dominus, post resurrectionem suam, suo ingressu sanc-tificare dignatus est.

Hceresis.

Id. Anno gratiee ccxvn. Sabellius hffiresiarch.es apparet, quiIsidor. unam personam, Patris, et Filii, et Spiritus Sancti, preedican-

tymol. ^am egge ag£ruxit.viii. 5.

Alexander imperator.

A&0i Anno gratiaa ccxvm. Alexander, senatus ac militum volun-col. 86. tate imperator creatus, xiii. annis digno sequitatis prseconio

imperavit.

Papa, decimus octavus.

Vit.Pontif, Anno gratise ccxix. Calixtus sedit in cathedra Romana,annis quinqne, mensibns duobus, et diebus totidem, et cessavitsedes diebus sex. Hie constituit jejunium quatuor temporumfieri per annum, ad impetrandam aeris serecitatem et frugumabundantiam.

Sexto, divince legis editio reperitur.

Ado, .Anno gratise ccxx. Sexta editio divinse legis Nichopoli1

col. 86. reperta est, cujus auctor non apparet.Id. Anno gratise ccxxi. Ypolitus episcopus, qui multorum opus-

culorum conditor extitit, temporum canonem conscripsit, ethucusque perduxit.

Item continuatio.

Id. Anno gratiee ccxxii. Mammaaa, imperatoris mater Chris-tianissima, Originem presbyterum audire curavit, eumque abAntiochia accitum in summo honore habuit.

Item.

Id. Anno gratise ccxxm. Alexander imperator, in Persas expe-ditionem movens, Xersen regem eorum victor oppressit.

Papa decimus nonus.

Vit. Pontif. Anno gratioa ccxxiv. Urbanus tenuit cathedram Eomanamannis octo, mensibus decem, diebus undecim; et cessavit sedes

1 Nichopoli] Neapoli, Mariau. Scot.

136 MATTBLfil PABISIENSIS

AJD. 224 diebus xix. Hie mulfcos nobiles ad fidem Ckristi et mar-Ado,tyrium roboravit. cc"' ^

Sancta Cecilia martyrizatur.

Anno gratiae ccxxv. Almachius, Eomanae urbis prasfectus, Martyrol.in Ohristianos atrociter sasviens, beatam Ceciliam ad martyriipalmain perduxit. Cujus miraculis et exemplis, Tyburtius,Valerianus, et Maximus martyrium laudabiliter compleverunt. col. 86.

Item.

Anno gratia? ccxxvi. Alexander imperator, Xersen, regem Hieron.Persarum, gloriosissime vicit.

Ulpianus claret.

Anno gratiaa ccxxvii. Ulpianus juris consultus, assessor Id.Alexandri, insignis habetur. ,

Eodem tempore, plurimorum martyrum martyrium celebratur,IDS Alexander imperator capitali sententia damnavit.quos

Item.

Anno gratia? ccxxvni. Terminus presbyter Antiochenus, Hieron.Ypolitus, Berillus, et Hostrenus, clari scriptores habentur.

Nota martyrium.

Anno gratiaa ccxxix. Passus est beatus Calepodius presbyter, Martyrol.sub Alexandro imperatore, quern fecit gladio occidi, et corpus Roman,per civitatem trahi, atque ad extremum in Tyberim jactari.

Palmatius martyrizatur.

Anno gratiaa ccxxx. Zebennus, Antiochiaa episcopus, clarus Hieron.habetur. Eodem tempore Palmatius consul, cum uxore et Martyrol.filiis et sociis quadraginta promiscui sexus, illustre martyrium ?^°'duxit.

Item.

Anno gratiaa CQJXXXI. Origenes in Alexandria, cum se prop- Diceto,ter amorem regni caslestis castrasset, et licenter cum viris et MS. Reg.mulieribus habitasset, ab Alexandria Jerosolimam venit, ob *3' : 6>

quam causam per orbem universum legitur diffamatus.

CHRONICA MAJORA. 137

Vit. Pontif.

Hieron.

Ado, col.86.

Id.

Id.

Papa vicesimus. '

Anno ccxxxn.1 Pontianus sedit in cathedra Romana, annisv., mensibus ii., et diebus ii.

De^ morte Alexandra imperatoris.

Anno gratise ccxxxm. Alexander imperator apud Mogon-tiacum a tumultu militari interfectus est, postquam annis tre-decim imperaverat.

Maximinus imperator.

Anno gratiss ccxxxiv. Maximinus,2 nulla senatus voluntate,imperator ab exercitu, postquam bellum in Germania prosperegesserat, creatus, tribus annis imperavit.

Item imperator adversus prcelatos persecutionem movet.

Anno gratiae ccxxxv. Maximinus adversus ecclesiarum prse-latos persecutionem naovit, et maxime propter MammseamAlexandri matrem, cui successerat, et ejus familiam Chris-tianissimam, unde plurimi per palmam martyrii ad caelicaregna subvolarunt.

Pontianus Papa m-artyrizatur.

Anno gratise ccxxxvi. Pontianus, Bomanae sedis episcopus,martyrio coronatur ac in coemiterio Calixti sepultus est.

A.D. 232.

Anterus Papa xxius.

Vit. Pontif. Anno gratias ccxxxvu. Antherus sedit in cathedra Eomana,mense uno et diebus xv., quibus exactis per martyrium, ju-bente Maximino, cselum penetravit. Sed paucis elapsis diebus

Hieron. idem Maximinus a Pompeieno interfectus est.

Ado, col.86.

Gordianus imperator.

Anno gratise ccxxxvm. Gordianus Eomanum assecutus im-perium, annis sex imperavit. Nam Pompei[en]us interfectorMaximini et frater ejus Albinus, qui imperium usurpaverant,mox in palatio sunt interfecti.

1 From this point the MSS. ofMatthew of Westminster differ fromMS. A., and it is identical withthe MSS. of Roger of Wendoverup to 1013. It is collated with theMS. of Wendover in the Bodleian

Library (Douce, 207), denoted byW., and the earlier one in theCotton collection, Otho B. 5, agreat portion of which is injuredby the fire of 1721, denoted by O.

2 Maximinus} om. W.

138 MATTH.EI PARISIENSIS

A.D. 238. Papa

p. 48. Eodem anno Fabianus Papa sedit in cathedra Eomana annis Vit. Pontif.xiv., mensibus undecim, et diebus totidem.

Anno gratis ccxxxix. Lucius l Africanus inter scriptores Ado, col.ecclesiasticos insignis habetur. Qui etiam in philosophicis 86'studiis atque omni Gfraecorum doctrina instructissimus praa-dicatur.

Item.

Anno gratias CCXL. Origenes in Caasarea Palsestinas Theo- Id.dorum cognomento Grregorium et Athenodorum, episcopos,divina philosophia imbuit.

Florentius martyr.

Anno gratiaa CCXLI. Florentius, yiennensis episcopus, vita Id.et doctrina claruit. Mansit autem usque ad Gfalieni et Volu-siani imperium, exulatusque martyrium complevit.

Item.

Anno gratiaa CCXLII. Fabianus Bomanam. rexit ecclesiam. Id.In cujus promofcione Spiritus Sanctus in specie columbaesuper caput ipsius descendit.

De Gordiano.

Anno gratise CCXLIII. Gordianus admodum puer, in Orientem Id.Parthicum profectus, suorum fraude prope Circesum superEuphratem occisus est.

Philippus imperator.

Anno gratise CCXLIV. Philippus imperator constitutus im- Id. col. 87.peravit annis septem, et Philippum2 filium suum consortemimperil fecit.

Primus imperator Christianus.

Anno gratiaa CCXLV. Imperator Philippus omnium impera- Id.torum primus efficitur Christianus, et 3 usque in finem Chris-tianus permansit.

1 Lucius] Sic A. C. D., erro-neously for Julius.

2 Par. inserts que.

3 et . . . permansit] This, whichis not in Ado, ^Orosius, or Bede,seems due to the compiler.

CHRONICA MAJORA. 139

Ado, col.87.

Id.

Id.

Nota multitudinem librorum Origenis. A.D. 246.

Anno CCXLVI. Origenes adversus quendam Celsum, Epicu-reum philosophum, qui contra nos libros scripserat, octovoluminibus respondit; cujus libros Jeronimus quinque miliase legisse testator.

Nativitas Ghristi celebratur ah Ecclesia catholiea.

Anno gratiae CCXLVII. Nativitatis Christ! annus a Christia-nissimo imperatore Philippo celebratur.

Anno gratias CCXLTIII. Post tertium imperil Philippi annum,millesirnus a conditione Romas annus expletus est.

Nota continuationem "historian. Ut novum chrisma, singulisFabiani annis conficiatur.Decret. 1 0 . . . . . .(Decretal. Anno gratiaa CCXLIX. Papa Fabianus constituit, ut singulisPseudo- annis novum chrisma conficiatur et vetus incendatur.Isidor. ed.Hinschius,p. 161.) De morte

Ado, col.87.

Id.

Oros. vii.21.Martyro-log.

Ado, col.87.

S. August,de hseresi-bus, 43.

Anno gratias CCL. Philippus, tarn pater quam filius, licet inlocis diver sis, ambo tamenJ a tumultu militari et Decii fraudeinterfecti sunt.

Anno gratise CCLI. Decius, civilis belli incentor,2 anno unoet tribus mensibus imperavit. Hie ob odium Philippi, cuisuccesserat, ad persequendos interficiendosque Christiano s fe-ralia dispersit edicta, et septimus post Neronem in Christicolasdesasvit. Hac tempestate, in urbe Roma passus est3 Fabianus ;apud Ephesum, sancti septem dormientes; Jerosolimis, Alex-ander episcopus; Romas, Laurentius et Tpolitus.

Anno gratiaa com. Grallus, cum filio suo Volusiano, regnum4

adeptus, annis duobus et quatuor mensibus illud tenuit. Quotempore pestilentia ingens per omnes pene provincias Romaniimperil extenditur, ob ultionem proculdubio violati nominisChristiani. Eodem tempore Origenes, presbyter supramemora- Death andtus, defunctus est. Cujus scripta in locis quibusdam reperiuntur Citings ofhasretica pravitate vitiata. Astruxit enim, quod omnes qui in ^e 'peccatis, licet maximis, vitam finierunt, diabolumque et omnesejus satellites, post longa5 tempora purgandos, regno Dei resti-tui, et rursus ad tormenta relabi atque reverti. Et has vices

1 ambo tamen\ om. W.2 incentor} inTentor, West.3 A. had beatus, as West., which

Paris has erased. O. W. havePapa.

4 regnum~l imperium, W.5 longa'] longo, A. C. D.

140 - MATTH^EI PAEISIENSIS

A.D. 252. alternantes beatitudinum efc miseriarum, omnis rationalis crea-turaa dicit semper fuisse et semper fore.

Origen. Hie mille et eo amplius tractatus et multos etiam commen-taries edidisse legitur, • efc seipsum castitatis gratia castravit,licet non secundum scientiam. Fecit etiam istud, ac si vidensnavis gubernator tempestatem futuram, gratia declinandastempestatis, iratus gubernaculum frangat ac navem fluctibusimmergat.

Eodem tempore Cyprianus, doctorum lumen, Carthagini clarus Ado, col.habetur. Tune Cornelius, Eomanee urbis episcopus, tenuii8^-cathedram annis duobus, et totidem mensibus, et diebus decem. 1' on 1'Hie rogatus a quadam matrona Lucinia, corpora Apostolorum Ado, col.Petri et Pauli de cathacumbis noctu levavit, et Lucinia beati 8?«Pauli corpus posuit in suo prsedio in via Hostiensi, ubi de-collatus fait. Corpus vero beati Petri Cornelius Papa posuitjuxta locum ubi crucifixus fuerat. Eodem anno Gallus etVolusianus, dum contra Emilianum, novis rebus studentem,bellum civile moliuntur, occisi sunt. Emilianus tamen tertiomense suae tyrannidis extinctus est.

Valerianus cum filio Galieno wvperavit.

Anno gratis9 CCLIII. Yalerianus, cum filio Galieno, im- Id.peravit annis xv. Hie ita primum sanctos venerabatur, ut ejus Eusebiusdomus ecclesia Dei a fidelibus crederetur. (Kuffin.),

Til. 9.

Lucius.

Anno gratias CCLIV. Lucius, Eomanae urbis episcopus, Vit. Pontif.tenuit cathedram annis tribus, mensibus tribus, et diebustotidem.

De octavo, Ecclesice persecutione.

Anno gratis CCLV. Valerianus, octava in Christianos perse- Ado, col.cutione commota, statim a Sapore1 Persarum rege captus lumi- 87> 88.nibusque orbatus, ignominiosissima apud Persas servitute con-senuit donee vixit. At Grallienus tam claro Dei judicio territus,pacem ecclesiis tepida satisfactione restituit.

Sanctus Cyprianus martyrizatur.

Anno gratiae CCLVI. Sanctus Cyprianus, Carthaginensis epi- Id. col. 88.scopus, martyrio coronatur. Cujus vitam et passionis volu-men diaconus Pontianus scripsit, et fidelibus ad Eedificationemreliquit.

1 Sapore] Sabore, A. C. D.

CHRONICA MAJORA. 141

Stephanus Papa. sA.D. 257.

Vit.Pontif. Anno gratise CCLVII. Stephanus sedit in cathedra Romana,annis quatuor, mensibus tribus, et diebus tribus. Item hieconstituit sacerdotes et Levitas vestibus sacris in usu coti-diano non uti, nisi in ecclesia tantum.

Item.

Ado, col. Anno gratise CCLVIII. Germani, tota Italia hostiliter pene-88- trata, Eavennam usque perveniunt.

Item.

Id. Anno gratise CCLIX. Alemauni Grallias crudeliter pervagantesetiam in Italiam transeunt.1

Item continuatio historice.

Id. Anno gratise CCLX. Grsecia, Macedonia, Pontus, efc Asia,G-othorum inundatione deletur.

Vit. Pontif. Anno gratis CCLXI. Sixtus tenuit cathedram Romanam, p. 49.annis duobus, mensibus undecim, et diebus sex; cessavitquesedes diebus xxi.2

Ado, col. Anno gratis CCLXII. Postumus in Grallia tyrannidem in-881 vasit,3 ac per decem annos ingenti virtute ac moderatione usus,

dominantes hostes expulit; qui tamen seditione militum inter -fectus est.

1 This year, -which is givenby W., is omitted in all the MSS.of Matthew of Westminster; thenumbering of the years going onregularly, as if there had beenf noomission, till the year 335. TheChetham MS. had an omission ofthe number 259, but in that MS. allthe numberings of the years havebeen altered up to 335.

2 This and the following line arethus given in A.: " Komanam annis" ii. mensibus xi. et diebus vi. cessav" Anno gfe cclxii. Postum' " qg" sedes diebus xxi. in Gallia," etc.;the scribe not having room in thefirst line, and omitting the usualmark after Postumus in the second.The result has been that all the

MSS. of Matthew of Westminster,apparently having copied one whichwas derived from this, insert et tunebefore cessavit, and end the year261 so, and read in the next line," Postumus qui per caedes diebus,"etc., making nonsense of tbe line.The MSS. vary between sedes andcedes. Paris, who had been misledby the scribe of A., expuncts s insedes, writing c over it, and putsqui per in the margin, and thisseems to be the origin of thereading of the MSS. of Westmin-ster. W. is as in the text. C. D.follow Paris as usual, C. having cedesand D. sedes.

3 invasif] exercuit, W.

142 MATTH^I PARISIENSIS

A.D. 263. Victorinus imperator.

Anno gratiaa CCLXIII. Victorimis, a Gallis ultro imperator Ado, col.creatus, post paululum apud Viennam occisus est. 88-

Anno gratias CCLXIV. Dionisius Papa sedit in cathedra Ro- Vit.Pontif.mana annis duobus et mensibus totidem.

Anno gratiae ccixv. Gfregorius ITeocaasareaa Ponti episcopus, Eusebiusecclesiam volens sedificare, a monte quodam impediebatur. (Ruffin.),Cumqne locus non sufficeret ecclesise construendaa, montem ra"precibus movit, et ecclesiam fundavit.

Anno gratiee CCLXVI. Felix tenuit cathedram Romanam, Vit.Pontif.annis ii., mensibus x., et diebus xxv. Per idem tempus Lu- Ado, col.picinus, Viennensis ecclesise episcopus, clare floruit. 88-

Galienus iw/perator perimitur.

Anno gratise CCLXVII. Galienus imperator, cum rexnpublicam Id.deseruisset et Mediolani libidinibus inserviret, interfectus est.

Claudius imperator.

Anno gratiaa CCLXVIII. Claudius, voluntate senatus imperio Id.sumpto, annis duobus prsefuit.

De Euciano Papa.

Anno gratis CCLXIX. Euticianus sedit Rom^, annis viii., Vit.Pontif.mensibus x., diebus iii.; et cessavit [sedesj * diebus octo.

Item.

Anno gratiae ccixx. Claudius Grotnos, jam annis2 xv. Illi- Ado, col.ricum Macedoniamque vastantes, bello adorsus, incredibili88-strage delevit. Cui a senatu clipeus aureus in curia, et incapitolio statua equestris aurea decreta est. Sed continue apudSyrmum morbo correptus interiit.

Disputatio contra hceresim.

Anno gratias ccixxi. Quintillus frater Claudii, unicse mode- Id.rationis vir, ab exercitu imperator electus, xvii. imperil sui dieinterfectus est. Eodem tempore Maidion, Antiochenaa ecclesia3presbyter, adversus Paulum Samosathenum episcopum An-tiochiae, qui dogmatizabat Christum communis naturaa homi-nem tantum fuisse, notariis excipientibus, disputavit.

sedes is also omitted in O. W. | 2 jam annis] per annos, O. W.

CHRONICA MAJORA. 143

Aurelianus imperator. A.D. 272.

Ado, col. Anno gratiaa CCLXXII. Aurelianus imperium adeptus, quin-88> que annis et sex mensibus tenuit, vir industria militari

excellentissimus.

De prcelio ejus.

Id. Anno gratia CCLXXIII. Aurelianus, expeditione in Danubiumsuscepta, G-othos magnis prseliis profligavit.

Urbs Roma muris cingitur.

Id. Anno gratiae CCLXXIV. Aurelianus urbem Romam murisfirrnioribus cinxit, atque l earn, irrvincibilein fecit.

Eusebius Eodem anno Paulus superius memoratus, de sua hseresi apud(Ruffin.), AntiocMam convincitur et damnatur.vii. 25.

Aurelianus imperator perimitur.

Ado, col. Anno gratis CCLXXV. Aurelianus, cum persecutione adversus88- Christianos agi decerneret, fulmen ante eum magno pavore

circumstantium ruit; ac non multo post in itinere est occisus.

Eucianus Papa martyrizatur, qui cccxlii. martyres sepelierat.

Id. Anno gratise CCLXXVI. Tacitus tenuit imperium mensibussex; quo apud Pontum occiso, Florianus obtinuit diebusIxxxviii. imperium, et apud Tharsum interfectus est. Peridem tempus Eutychianus, Bomse episcopus, martyrio coro-natus, in coemiterio Calixti sepelitur, qui manu propriacccxlii. martyres sepelierat.

Item Gaius Papa.

VitPontif. Anno gratiae CCLXXVII. G-aius, Romanaa urbis episcopus,Ado, col. sedit annis undecim, mensibus quatuor. Quo etiam anno89« Probus imperium adeptus, annis sex et mensibus quatuor

illud tenuit.

Anatholius m scripturis claruit.

Id. Anno gratiaa CCLXXVIII. Anatholius, Laodiciaa Syriee epi-scopus, plurimo sermone celebratur. Cujus ingenii magni-tude, de libro quern super Pascna composuit, et de decemlibris arithmetics institutionis, potest apertissime cognosci.

atque . . . fecif] introduced by the compiler.

H4s MATTH^EI PARISIENSIS

A.D. 279. Hceresis Manichceorum oritur.

Anno gr&iisB CCLXXIX. Hseresis insana Manichaeorum exori- Ado, coLtur, cujus auctor Manes extitit. Hi duo principia esse decent, g . ,unum boni et alterum mali, umun lucis et alterum tene- Hseres/46.brarum. Ex Deo, quasi ex fonte quodam, animas manare Isidor.asserunt, Yetus Testamentum respuunt, Novum ex parte reci- Etym. V1U-piunt. Eodem tempore Simplides, Viennensis episcopus, vir 'do cojmirse sanctitatis, floruit. 89. '

Probus wwperator Gallos liberat.

Anno gratise ccixxx. Probus imperator Gallias, a barbaris Id.jamdudum occupatas, per multa et gravia praslia, deletistandem hostibus, ad perfectum liberavit.

Item.

Anno gratise CCLXXXI. Probus duo bella gessit, unum in Id.Oriente, quo Saturninum tyrannum subactum oppressit etcepit. Aliud quo Proculum et Bonosum apud Agrippinam,magnis preeliis superatos interfecifc. Archelaus, Mesopotamiseepiscopus, librum disputationis suss, quam habuit adversumManicbzeum exeuntem de Perside Syro sermone composuit,qui translatus a multis Grascis habetur.

Probus imperator wterficitur.

Anno gratiae CCLXXXII. Probus imperator, apud Syrmum Id.in turre ferrata1 militari tumultu interfectus est. Cujus annosecundo, secundum Hebraaos, initium fait Ixxxvi. jubilaai, quocontinentur anni quatuor milia CCL.

Nerva2 imperator creatur.

Anno gratiaa ccixxxm. Yarus3 imperio potitus, imperavit Id.annis ii. cum filiis Oarino et ITumeriano.

Anno gratiee CCLXXXIV. Hierius,4 presbyter Alexandriaa, sub Id.Theona episcopo, populos docuit, et sermones diversorumquetractatuum libros composuit. Invenitque elegantiam composi-tionis, ita ut Origenes junior vocaretur.

1 in turre ferrata] in terra fe-rata, Par. C. D.; in turre ferata, , c. ,, „A.O.W. It is not in West. Ado 3 Sic, for Ca , and so W.has turre ferrata, and so the Hist.Miscell. x. 37.

2 Sic, and so W. West.

4 Hierius'] Phierius, Ado.

CHBONICA MAJORA. 145

Ado, col.89.

Id.

Galf. Mon.v. 3.

Beda,H. E. i. 6,p. 112D.

Item, contmuatio. Varus fulwinatur. A.D. 285,

Anno gratiae CCLXXXV. Varus bello Parthico, postquamduas nobilissimas urbes, Coelon et Thesifontem, cepit, et dePersis triumphavit, super Tigridem in castris, fulmine ictus,interiifc.

Dioclitianusl i/nvperator.

Anno gratise CCLXXXVI. Dioclitianus Romanum adeptusimperium, annis xx. illud tenuit, qui stattm ut potestatiscopiam habuit, Aprum, interfectorem Numeriani, manu suainterfecit.

Insolentia cujusdam, regis.2

Anno gratise CCLXXXVII. Erat in Britannia quidam juvenis Carausiusnomine Carausius, ex infima gente procreatus, qui Romam king ofprofectus, petivit licentiam a senatu ut maritima Britanniae ntam-ab incursions barbarica navigio tueretur. Tandem, cum suisfalsis promissionibus senatum illusisset, quod3 petiit impe-travit, et cum cnartis sigillatis Britanniam petivit. Mox in- p. 50.gressus mare cum sociis et galleis, comprovincialibus4 insulissua eripiebat, civitates et oppida diruendo nulli parcebat.Confluebant ad eum quicumque in aliena suspirabant,5 quosdonariis assiduis sibi confidere6 curavit. Ob hoc itaque tumi-dum habens animum, Britonibus dixit, quod si ipsum regemfacerent, exterminatis Eomanis, totam insulam a gente bar-barica liberaret. Annuentibus autem cunctis, regni diademasuscepit, et septem annis regnavit, tributumque consuetumsenatui Romano reddere contempsit.

Gains Papa martyrizatur.

Vit. Pontif. Anno gratis CCLXXXVIII. Graius Romanaa urbis episcopus,sub Dioclitiano imperatore, martyrio coronatus est.

1 Dioclitianus'] Domitianus, A.,and so W. with DiocK' writtenover it.

2 The title in W. is De Carausioqui Romanos illusit. A. has theheading above, and that belongingto the next year.

3 quod] So Par., altering the MS.reading que, which W. West. have.

4 comprovincialibus'] cum pro-vincialibus, O. ; provincialibus, W.

5 suspirabant] aspirabant, O. W.West.

6 confidere'] confederate, O. W.West.

146 MATTH^EI PARISIENSIS

A.D. 289. Marcellmus Papa creafur.

Anno grs&ise ccixxxix. Marcellinus sedit in cathedra Eo- Vit. Pontif.mana, annis vii., duobus mensibus, et diebus xxv.; cessavitquesedes annis vii., mensibus vi., et diebus x.1

Dioclitianus Maximianum consortem imperil fecit.2

Anno gratiaa ccxc. Dioclitianus Carinum, quern Varus Ado, col.Cassarem in Palmatia reliquerat, difficillimo bello et maximo 89-labore superavit.

Maximianus in Occidente, Dioclitianus in Oriente.

Anno gratise ccxci. Cum in Galliam Amandus et Heianus Id. 89, 90.perniciosos tumultus excitassent, Dioclitianus Maximianum,cognomento Herculium, CEesarem fecit misitque in Gallias,qui facile agrestium hominum confusam manum militari vir-tute compescuit.

Item.

Anno gratis ccxcn. Per omnes fere Eomani imperii fines Id. col. 90.subitarum fragores turbationum concrepuerunt. Unde per-motus Dioclitianus, Oonstantium, Maximianum, Gralerium, etMaximinum ad3 diversas destinavit provincias, ut rempublicammanu militari tuerentur.

Carausiusslain byAlectus.

Alectusking.

Alectus in Britanniam missus Carausium interfecit.

Anno gratise ccxcm. Carausio contra Bomanos in Britanniarebellante, senatus legavit Allectum ut tyrannum interficeret,et Britanniam Romanse restitueret dignitati. Qui appulsus ininsulam, praslium commisit, et Carausium interfecit. Deindecladem maximam Britonibus intulit, quia, republica relicta,Carausii se submiserant jussioni. Sumpto itaque regni dia-demate, insulam per triennium tenuit.

Galf. Mon.v- 4-

Beda,H. E. i. 6,p. 113 A.

1 x.] xxv., O. W.2 For this heading, which is cor-

rectly given in W. to the nextyear, W. has Dioclitianus Carinum

bello superavit. In West, the titleis Dioclitianus gloriose triumphal.

3 ad . . . . tuerentur] For thisAdo has only " Csesares legit." TheHist. Misc. " Caesares creavit."

CHKONICA MAJORA. 147

Dioclitianus gemmas vestibus insui1 constitute. A.D.294.

Ado, col. Anno gratise ccxcrv. Dioclitianus primus gemmas vestibuset calciamentis inseri jussit, dum sola purpura retro principesuterentur,

Tlnde Walebroc dicatur.

Galf. Mon. Anno gratise ccxcv. Asclepiodotus dux Cornubise, auxilio Alectusv. 4. Britonum fretus, invasit Allectum, dum Londoniis diis patriis defeated

sacrificium proposuisset offerre. Allectus vero, cum adventumAsclepiodoti comperisset, relicto sacrificio, egressus est contra piodotus.ipsum, et acerrimam ingerens pugnam ab Asclepiodoto infugam coactus est, et totus ejus exercitus dissipatus. Quibusfugientibus, multa milia et regem Alectum per emit. AtLevius Grallus, Allecti collega, residues Eomanos collegit inurbe Londoniarum, ut Asclepiodoto resisteret aut necem emi-nentem evitaret. Britanni utique civitatem acerrime inva-dentes, muros civitatis diruere satagebant. Factoque agminedenso, invaserunt Eomanos, et una die omnes interfecerunt,supra torrentem infra urbem, qui postea de nomine ducis, Origin ofBritannice Nautgallum, Saxonice vero Gallesbroc2 dicebatur. Sl6"311160^& Wallbrook.

Asclepiodotus Britannice diadema suscepit.

Id. v. 5. Anno gratiae ccxcvi. Asclepiodotus, annuente populo, Bri- Aselepiotanniae diadema suscepit, et cum recta justitia illud x. annis dotus

tractavit.Ado, col. Anno gratis ccxcvil. Constantius Herculii Maximiani pri-90- vignam Theodoram accepit uxorem, ex qua sex filios, fratres

Constantini, sustulit.

Contmuatio.

Id. Anno gratiae ccxcvin. Constantius Caesar in Gallia, primopraelio ab Alamannis exercitu suo profligato, vix ipse surreptusest. Sed secuta est secunda victoria, ita ut paucis horis Ixx.milia Alamannorum caesa referuntur.

Id. Anno gratiae ccxcix. Achilleum in -ZEgypto contra Romanesrebellantem, et Quinquegentianos, Maximianus Herculius bellosuperavit.

Contmuatio.

Id. Anno gratiae ccc. Dioclitianus AcMlleum, obsessum perocto menses, apud Alexandriam cepit et interfecit.

1 instil"] inseri, W. | 2 Gallesbroc} Gallesboc, A.K 2

148 MATTH-ffll PAEISIENSIS

Pope Mar-cellus I.Asclepio-dotus slainby Coel.Constan-tius sent

A.D. 301. Item.

Annn gratiaa ccci. Galerius Maximianus, cum duobus jam Ado, col.prseliis adversum Narseum conflixisset, tertio congressu victus °'est, amissisque copiis ad Dioclitianum refugit.

Anno gratiaa cccil. Arnobius apud Affricam florentissime Id. col. 91.retb-oricam docuit, et adversum gentes volumina quae vulgoextant edidit.

De nativitate Sanctce Helence,

Anno gratiae cccm. Marcellus sedit in cathedra Romana, VitPontif.annis v., mensibus vi. Per idem tempus Coel, dux Kaercolim, Galf. Mon.id est, Colecestriae, insurrexit in Asclepiodotum regem Bri- v> 6-

tanniae, et conserto prselio ipsum peremit, et ejus regnumobtinuit. Romani vero legaverunt Constantium senatorem,qui Hispaniam aliasque 1 terras quamplures ipsis subdiderat,ut Britanniam Romanas redderet dignitati. Porro Coel rexBritonum, cum adventum ipsius comperisset, timuit cum ipsopraeliari, quia fama ipsius sapientiaa et audaciee ilium foreinvincibilem asserebat. Ut igitur Constantius applicuisset ininsulam, direxit Coel legates ad ipsum, pacemque petiit, etsubjectionem promisit. Cujus petitionibus adquiescens Con-stantius, nihil praster solitum tributum ab ipso petebat. Atpace firmata, obsidibus datis, Coel elapso mense vitam finivit.Deinde Constantius, regni diadema adeptus, Helenam Coelregis filiam, virginem valde speciosam, artibusque liberalibuset instrumentis musicis ad perfectum eruditam, in societatemthori recepit. Caruerat namque pater ejus alia prole, quaepost ipsum regni solio potiretur; unde earn ita eruditam esselaboraverat, ut cum honore et tranquillitate regnum post ipsummoderari quivisset. Suscepitque ex ea filium Constantius, etvocavit eum Constantinum.

De persecutione Dioclitiani et Maximiani.

Anno gratise ccciv., qui est annus imperil Dioclitiani xix., Id. v. 5.orta est persecutio Christianorum, post Eeronem decima, quafere deleta fait Christianitas per orbem universum. Nam Ado, col.

p. 51. Dioclitianus in Oriente, Maximianus Herculius in Occidente, 90-vastari ecclesias et Christianos interfici, praeceperunt. Pro- Galf. Mon.ponitur etiam edictum, ut cunctse per orbem terrarum ecclesiaa v- 5.ad solum usque complanarentur, scripfcuraa sacrae in mediisforis igni comburerentur, qui ecclesiis praaerant in vinculis

Coel.

Death ofCoel.

of Constan-tius andHelen.

Birth ofConstan-tine.

aliasque terras quamplures^ Introduced by the compiler.

CHRONICA MAJORA. 149

ponerentur, ac demum diis immolare exquisitis suppliciis A.D. 304.cogerentur. Tune quidam. timore perterriti cedebant, quidaravero divina virtute suffulti ad superna per tormenta convo-

Ado, col. labant. Passa est sub bac clade sanctorum legio Thebaso- Legio The-rum, continens milites sex milia secentos sexaginta sex, qui, bseorum.jubente Maximiano, pro fide Christ! laudabiliter martyriumcompleverunt. Ex bac autem martyrum multitudine, nominanobis sunt comperta, Mauricii, videlicet, Exuperii, Candidi,Victoris, Innocentii, atque Vitalis. Sed csetera nomina, queenobis sunt incognita, in libro vitse continentur ascripta.Apud Castrum Solodorum passio Victoris et Ursse celebratur.Martyrium etiam Gereonis sociorumque ejus cccxxviii. apudAgrippinam Coloniam impletur. Haec persecutio tarn crudelis Nota cru-et crebra flagrabat, ut intra unum mensem xvii. milia mar- dehtatem.

Galf. Mon. tyrum passi inveniantnr. ITam et Oceani limbum transgressa,v. 5. Britannis lampades sanctorum martyrum clarissimas accendit.Beda, Siquidem in ea passus est sanctus Albanus, de quo presbyterH, B. i. 7. Fortunatus, in laude martyrum, sic ait: [viii. 4.]

" Albanum egregium fcecunda Britannia profert."

Qui videlicet Albanus, cum perfidorum principum mandata De Sanctoadversum Christianos dessevirent, clericum quendam perse- Albanocutores fugientem bospitio recepit. Quern dum orationibus Pro f10"continuis ac vigiliis studere conspiceret, subito divina respec- Anglisetus gratia, exemplum fidei illius coepit aemulari, ac salutaribusejus exbortationibus paulatim edoctus, relictis idolatriaa tene-bris, ex corde integro eflBcitur Cbristianus.

Istius clerici nomen, licet Romanse taceant historic, in bis-Galf. Mon. toria Britonum tamen continetur expressum, ubi dicitur : " Al- De nomineT. 5. " banus, caritatis gratia fervens, confessorem suum Ampbi-'cleri qui

" balum, a persecutoribus insectatum, in domo sua1 primum ^eittum

" occultavit,2 et deinde," mutatis vestibus,3 " sese discrimini C0nvertitf i mortis obtulit, imitans in boc Cbristum, animam suam pro" ovibus ponentem."

De proBcUcatione Sancti AmpJi'ibali, et conversione Sancti Albani.

William Igitur diebus singulis, cum jam in vesperam bora declinaret, S. Amphi-of St. magister et discipulus, bominum frequentiam devitantes, ad balus andAlban s: doinum remotiorem, quse tugurium vulgo solet appellari, seAlbani'i. 9. proripiunt, noctem totam ibidem in Dei laudibus transigentes.(Acta Et baec faciebant ne secretum suum palam fieret infidelibus,Sanctorum,

•,'K-I \ l domo sua] domum suam, W.2 occultavit] So Par. altering

occuluit, the reading of A. W.

3 mutatis vestibus"] Introduced bythe compiler.

150 MATTH.EI PARISIENSIS

A.D. 304. qui cultores Christianas religionis, non in fide sequi, ged pro Williamfide persequi contendebant. Verum aliquanto tempore inter- of St.jecto, gentilis quidam ad judicem audacter ingressus, quod ^a^s:

factum fuerat indicavit, nihil omnino reliquit intactum, quo An,anj' jjfacilius vel obesset innocentibus, vel judicem impelleret ad 10.furorem. Quibus cognitis, judex mox iracundiaa furore suocensus, Albanum et magistrum illius ad suam praasentiamjussit evocari, ut, cum ea qua dignum erat reverentia, diissuis victimas immolarent; nolentes autem vi et violentiacomprehend!, vineulisl arctari, et aris deorum loco victimasjugulandos imponi. Sed hujusmodi decretum Albanum nonlatuit, qui principis insidias modis omnibus cupiens praave-nire, hortatur Amphibalo ut urbe secedat, dans ei chlamydemauro textam, quo2 tutior ab hostibus redderetur. Vestis enimhujusmodi tantaa tune temporis apud omnes dignitatis, tan-taaque fuit reverentiae, ut ilia indutus3 hostium cuneos pene-traret4 illaasus. Ipse vero magistri sui caracallam sibi retinuit,certissime sciens, quod non a3quis oculis earn saavientes aspi-cerent inimici. Igitur Amphibalus, Albani precibus adqui-escens, ante lucis exortum fugam arripuit, per viam tendensquee de civitate vergit ad Aquilonem: Albanus vero eum de-ducebat, quamdiu ambobus visum est expedire. Cumquediscederent ab invicem, et ultimum sibi valefacerent, quiseorum lacrimas sine lacrimis ad memorianf possit revocare ?

1 Itaque in Walliam Amphibalus ad martyrium festinat, Albanushabitu magistri vestitus, ut vel hoc modo gentilium animos inse solum facilius provocaret, [remeavit]. At ubi dies exortusest, equites animis efferatis in asdes Albani irruunt, et universaperlustrantes, ipsum tandem in tugurio reperiunt in habituperegrine, nudis pedibus ante crucem Domini, quam sibi ma-gister reliquerat, precibus incumbentem. Mox ilium satisinhumane rapientes, vinculis constrictum5 ad praasentiam judicispertraxerunt. Qui tune, cum universa civitate, aris assistebat,ut diis suis hostias immolaret. Albanus vero, ut se servumcrucis ostenderet, signum Dominicum in manibus jugiter praa-ferebat. Quern judex vultu trucissimo perstringens,6 ut diisofferret libamina imperavit. Cui beatus Albanus: "Diisvestris" falsis nullo modo sacrifico, qui nee sibi nee aliis aliquando" profuerunt." Tune, ex praacepto judicis, Albanus apprehensusextenditur ad flagella, sed inter verbera verba Dei jugiter

1 vinculis] vinculo, W.2 quo] qui, W.3 indutus'] inductus, A.; indictus,

W.

4 penetraref] penetravit, W.5 constrictum] om. W.6 perstringens] Par. adds vel re-

spiciens.

CHKONICA MAJOEA.

Williamof St. ^

ban s .

Albani' ii.14.

resonabant.1 Cumque lictorum manus fatigarentur, et res A.D. 304.eifectum non haberet, sub custodia judicis mensibus sex et eoamplius detineri jubetur. Sed mox injuriam martyris elementatestantur. A tempore namque comprehensionis illius usquein diem quo carcere2 fuerat absolvendus, terram ros autpluvia non infudit, sed in dies singulos tota regio sub soleardentissimo torrebatur: non agri, non arbores, quicquamfructuum protulerunt, elemento contra impios dimicante.Judex autem et cives Yerolamii plagam hujusmodi nonferentes, Albano crimen imponunt, congregatisque in unumomnibus, ipsum sibi praesentare fecerunt. Et dum staret inmedio multitudinis, omnes unanimi consensu in sanctum Deimortis tulere sententiam. Ipse interim crucem Domini, quammanu tenebat, frequenter deosculans et adorans, causam suamDomino commendabat. Albanus igitur de judicio ad suppli- p. 52.cium trahebatur. Cumque iter agentes ad flumen rapidis-simum pervenerunt, oratione ad Deum emissa, inter undasviam populo patefecit. Tune miles ille qui tranebat Albanumad supplicium,3 viso miraculo, ensem proicit, fatetur errorem,et a sancto veniam deprecatur. His ita gestis, inimici veri-tatis hominem arripiunt, dentes excutiunt, et omnia illius ossaimmisericorditer confringunt, et, si nib.il in corpore remansitillgesum, fides tamen, quas fervebat in pectore, laedi non potuit.

Albanus fontem orando produfiit.

Id. iii. 21. Tandem cacumen montis ascendentes, invenerunt illic tur- Martyrdombam hominum sine numero, qui sub sole ardenti siti sestuantes of S.Alban.extremum spiritum jam trahebant. Quorum miseriis Albanuscondolens, in mentis cacumine fontem* orando produxit. Ex-tinxerunt sitim homines infideles, sed adbuc tamen humanumsanguinem sitiebant. Quid plura?4 Ex omni poptilo carnifexunus eligitur, qui scelus prse omnibus perpetraret. Qui moxsummis viribus ensem librans in cervicem, uno ictu caputmartyris amputavit: sed oculis ferientis simul cum capite mar-tyris in terram cadentibus, ipse totus efficitur tenebrosus. Cruxvero, quam vir sanctus jugiter in manibus ferre consueverat,

1 resonabant] resonabat, W.2 carcere] carne, O. W.; A. had

came originally; Par. adds vel car-cere, and has altered the wordbesides. Will, of S. Alban's hascarnis vinculis.

3 ad supplicium] om. W.; in themargin in A.

4 Par. has in the margin in ru-brick:

Sanctus Albanus martyrizaturCujus percussor lumine privatur.

TJnde quidam:Martyr obit victor, privatur lu-

mine lictor.

152 MATTH^BI PAEISIENSIS

A.D. 304. felici jam cruore respersa, super herbam decidit, eamque WilliamChristianus quidam occulte rapuit, et ignorantibus paganis r**', .abscondit. Quo facto, miles ille, quern paulo ante semivivum yjta g^pagani reliquerant, annisu quo potuit, montem manibus rep- Albani, iii,tando conscendit. Tune judex viri vulneribus insultans, ait: 22." Obsecra mine Albanum, ut ossa tua dignetur in statum pristi-" num reformare." " Ego," inquit, " credo, quodbeatus Albanus," suis sanctis meritis, mihi poterit integram reddere sanitatem" et ad clementiam perducere Salvatoris." Tune caput martyrisreverenter assumens, illudque corpori devotus apponens, de-speratum corporis robur recuperare coepit, et sanus efiectus,Albani meritum Christique potentiam, omni populo audiente,non destitit praadicare. Deinde terram aperiens, humo corpusAlbani operit, et tumulum desuper ipse compom't. Quo viso,miles ille ab hostibus crucis apprehendi jubetur, et nimishorrendo supplicio sanctum illius corpus discerpentes, ad ulti-

Miles mum caput gladio amputarunt. Sicque miles ille, in fidenolens Christi perseverans, una cum beatissimo Albano, corona mar-

anc um tyrii meruit sullimari. ITocte igitur insecuta, visa est columnadecollare lucis e tumulo beati martyris caelos penetrare, per quam de-martyriza- scendentes angeli et ascendentes, noctem totam in Dei laudibustor- deducebant. Inter caatera vero quse canebant, vox ista fre-

quentius est audita: "Albanus vir egregius martyr extat glori-" osus." Cumque ad hoc spectaculum subito fieret concursuspaganorum, uuus ex omnibus in hanc vocem prorupit: "Haac Id. iv. 26." miranda, quaa videmus, Christum, Dei Filium, liquido constat" operari. Eamus et inquiramus virum Dei, qui, sicufc nostis," Albanum prasdicando convertit ad Christum." Cumque omni-bus ista sententia placuisset, ad mille hominum versus Walliamiter arripiunt, et virum Dei Amphibalum ibidem invenerunt,regionis illius hominibus verbum vitas preedicantem. Cui,adventus sui causam exponentes, crucem, quam suo quondamAlbano commendaverat, cruore respersam obtulerunt. At illeDeo gratias agens, novis auditoribus fecit de religione ser-monem. Qui mox illi consentientes, signaculum, quod inChristo conseeratum est, ab ejus sacris manibus alacritersusceperunt. Et cum dies aliquot prseterissent, fama factiVerolamiumJ pervenit. Gives vero, nimio furore commoti,totis viribus cum ingenti strepitu iter ineunt, ac si essent ad

Quseritnr praslia processuri. Audientes autem celebre nomen Amphibali,et inveni- post dies aliquot ad eum, fama ducente, perveniunt, et in^ tn5tus circuitu ejus, quos quaarebant, verbis illius inveniunt inten-lus.P 1 a" Rentes. At gentiles, diabolica invecti furia, in sanctos Dei

1 Verolamium'] Verolamii, W.

CHRONICA MAJOEA. 153

William gladiis saevientibus irruunt, atque corporibus eorum minutim A.D. 304.of St. ^ dilacerafcis, beatas caslo animas cum gaudio intulerunt. SicqueViteg81 'Pa*er a fili°» fratres a fratribus, cives a civibus trucidantur.Albani iv. ^x noc sacro collegio unus omnino superfuit, qui in via cor-31. poris infirmitate detentus, adesse non potuifc. Sanctus Ampbi-

balus, vallatus undique corporibus occisorurn, beatas animasDomino commendabat, in quern cruenti carnifices omnemiracundiam suam refundentes, et bracbia loris dirissimis con-stringentes, ante equos suos versus civitatem Yerolamiumnudis incedere pedibus compulerunt. Sed quo magis Albanosuo appropinquavit,1 eo amplius asperitas viarum et laborisinjuria mitigatur. Et dum iter agitur, nominem languidum,videntibus cunctis, vinctus AmpMbalus a vinculis infirmitatisabsolvit. Denique cum sua jam possent moenia cernere civi-tatis, paululum in2 loco deserto scuta reclinant, et bastastelluri defigunt. Caeteris quiescentibus, solus Amphibalus re-quiem non babebat, sed suis pergecutoribus verbum prsedicansdocuit quod verbum Dei non potuit alligari. Nunciatur 2 Tim. ii. 9.interim in civitate quod cives in patriam remeassent, et quodmagistrum Albani secum reduxissent. Dictum est etiamquod oinnes, pro quibus iter tarn laboriosum assumpserant,

Id. v. 38. in externis finibus gladio perierunt. Judex autem, cum taliacognovisset, coram omni populo dixit: "Egrediamur universi" et inimico nostro occurramus, ut qui omnes dinoscitur offen-" disse, ab omnibus sibi vindictam sentiat irrogari." Tune-alter alterum, ut velocius eat, bortatur, et in suum ses.e excitantinimicum. Tendentes ergo per viam quas de civitate vergit adAquilonem, urbem fere vacuam reliquerunt. Et venientes advirum Dei, invenerunt eum vinculis irretitum. Quern mox Nota con-atrocius arripientes expoliaverunt, visceraque ejus patefacta stantiampalo in terram refixo circumligantes, sanctum Dei in circuitu ^ OT^f-pali ambulare fecerunt. Vir Dei Amphibalus inter tales et Amphibali.tot angustias constitutus, cum nulla daret doloris indicia,inimici crucis acriores effecti eum quasi ad signum statuunt,cultellisque et lanceolis quod reliquum erat corporis confo- p. 53.diunt et confringunt. Tune plurimi beati martyris constantiamintuentes, et magis admirantes, Cbristianaa se fidei subdi-derunt, excelsa voce Deum deprecantes ut, meritis beati mar-tyris et intercessione, seterna3 vitae participes fieri mererentur.Quo cognito, spiculatores mille viros morti tradiderunt, beatoAmphibalo intuente, eorumque animas Domino commendante. Martyrdom

of S. Am-phibalus.

1 appropinquavit] appropinquat,A. W. as Will, of S. Alban's. Itis altered by Paris.

2 in] O. W. ins. hoc. It is in A.,but expuncted by Par. It is not inWill, of S. Alban's.

154 MATTH.EI PABISIENSIS

A.D. 304. His ita gestis fervent impii in necem innocentis, et, ut beatumspiritum eiciant, saxorum grandine graviter conquassatur.Ille vero, in oratione persistens, nee in partem alteram velad horam declinavit. Sed cum tandem invictum spiritumcselo esset redditurus, duo angeli, cselesti fulgore radiantes,de supernis ad eum veniebant, qui beati viri animam, niveocandore fulgentem, secum assumentes, in cselum cum hymniset laudibus detulerunt. Yox quoque de caalo ad eum factaest, audientibus cunctis, in mine modum: "Amen dico tibi," quia nodie cum discipulo tuo Albano eris in paradiso."Tune quidam fidelis in Christo, beati martyris corpus clamauferens, sub terra diligenter occuluit, quandoque, ut confidi-

Other mar- mus, divino munere in lucem proferendum. Eodem temporetyrdoms. jn Britannia passi sunt Aaron et Julius, cum aliis pluribus

viris et feminis, qui ad egregias Jerusalem portas absquecunctamine per martyrium convolarunt. Tune passus est etPampbilus presbyter, cujus vitam Euaebius, Caesariensis epi-scopus, tribus libris comprehendit.

Williamof St.Alban's:Vita S.Albani, v.43.

Beda.p. 90 c.

Ado, col.90.

Death ofConstan-tius atYork.

Imperatores purpuram deponunt.

Anno gratise cccv. Dioclitianus Nichomediee, Maximianus Id. col. 90,Herculius Mediolani, purpuram deposuerunt. Attamen coepta 91-gemel persecutio usque ad septimum Constantini imperatorisannum fervere nqn cessavit.

Galerius imperator.

Anno gratise cccvi. Grallerius, Eomanum adeptus imperium,tribus annis imperavit. Eodem etiam anno, qui est persecu- Ado, col.tionis annus tertius, Constantius, yir summas mansuetudinis l 91<

et civilitatis, in Britannia in urbe Eboraci diem clausit extre-naum. Oujus filius Constantinus, Britannise regnum susci-Galf. Mon,piens, in maxima tranquillitate et honore praaesse studebat. v. 6.

Vndecima persecutio post Neronem in Christianas fervet.

Anno gratiaa cccvii. Maximinus et Severus, a Galerio Ado, col.Maximiano Caesares facti, persecutionem in Christianos ac- 91-

cumulant. Passus est autem ea tempestate Petrus Alexandriaaepiscopus, et cum eo plures -djgyptii. Passus est etiamLucianus, Antiochenae ecclesiaa presbyter, et Bomse Timotneus,x. kalendas Julii.

mansuetudinis^ magnitudinis, A. W. West.

CHRONICA MAJORA. 155

Constantinus in Britannia vtwperator creatur. A.D. 308.

Ado, col. Anno gratise cccvin. Oonstantinus, Constantii et Helenaa91- filius, in Britannia ex rege imperator creatus, annis xxx. et

mensibus x. imperavit.

Sanctus Nicholaus migravit ad Christum.

Anno gratis cccix. Sanctus Nicholaus Mirrese metropolisarchiepiscopus, sanctitate et virtutibus insignis, migravit adChristum.

Item.

Vit. Pontif. Anno gratiaa cccx. Eusebius sedit in cathedra Eornana,annis duobus et totidem mensibus.

Eodem anno Glallerius imperator vitam finivit, et Constantinussolus imperavit.

De Pascuio.

Ado, col. Anno gratiae cccxi. Pascius Viennensis ecclesias episcopus91« floruit, et Phileas JSgyptius librum de laude martyrum

elegantissime composuit, et tandem per martyrium vitamfinivit.

Papa.

Vit. Pontif. Anno gratise cccxn. Melchiades sedit in cathedra Romana,annis tribus, mensibus octo, et diebus octo.

Constantinus Romam pergit.

Ado, col. Anno gratiee cccxin. Maxentius, Herculii Maximiani filius,91- Bomse Augustus est appellatus, qui tyrannidem in populo

„'Mon* Eomano exercens, quosque nobilissimos subvertere nitebatur.Incumbente ipsius ssevitia, diffugeruntl exterminati ad Con-stantinura in Britanniam, et honorifice excipiebantur ab ipso.Denique cum multi ad ilium confluxissent, incitaverunt eumin odium Maxentii, talia illi s^epius referentes; " Tu solus de" genere nostro es, et quod amisimus expulso Maxentio" nobis reddere potes, Romanumque imperium, quod tibi'' debetur, nobis auxiliantibus poteris obtinere; est namque" tibi copia auri et argenti, ac robustorum milifcum maxima

Id. v. 8. " multitudo." His igitur et aliis incitatus Constantinus para-vit navigium, Eomanorum consilio in omnibus adquiescens.

1 diffugerunt] diffugierunt, A.; fugerunt, W.

156 MATTH^EI PARISIENSIS

A.D. 314. Gessante persecutione, pax EcclesioB est reddita.

Nota deecclesiaSanctiAlbani.

Beda,H. E. i. 6.

p. 54.Unde War-lamecestresive Wat-lingecestre.

Anno gratiaa cccxiv. Constantinus, Eomam veniens, tres Galf. Mon.ayunculos Helenas naatris suse, Trahern scilicet, Marium, et v. 8.Loelinum, cum innumera militum multitudine secum con-duxit. Expulsoque Maxentio tyranno, proscriptos omnes pris-tine restituit dignitati. Tres quoque avunculos matris suaa inordinem senatorum1 promovit, et deinceps monarchiam mundicum tranquillitate tractavit.

Eodem anno, cessante persecutione Christianorum, pax eccle-siis data est, quse 2 per decem annos praeteritos [duraverat],3 utBeda in historiarum libro i., capitulo vi., commemorat, dicens :" Interea Dioclitianus in Oriente, Maximinianus Herculius in" Occidente, vastari ecclesias, affligi interficique Christianos," decimo post "Neronem loco prseceperunt. At ubi turbo per- Id. i. 8." secutionis, elapsis decem annis, conquievit, progress! sunt" in publicum fideles Christi, qui se tempore discriminis sylvis," locis desertis, abditisve speluncis occuluerant, sanctorum" ecclesias ad solum usque destructas renovant,4 basilicas" sanctorum martyrum fundant, construunt, perficiunt, ac" veluti victricia signa propalant, dies festos celebrant, sacra" mundo corde et ore conficiunt."

Hoc denique tempore basilica in honore beati Albani,Anglorum protomartyris, creditur vel potius constat fuissefundata, Beda in historiarum libro i., capitulo vii.,5 taliter re-ferente. Passus est siquidem beatus Albanus, die decima kal. Beda, i. 7,Juliarum, juxta civitatem6 Yerolamium, quee nunc a genteAnglorum Warlamecestre vel Watlingecestre appellatur, ubipostea, redeunte temporum Christianorum serenitate, ecclesiaest mirandi operis, atque ejus martyrio digna, extructa, decemscilicet7 annis post passionem ipsius elapsis. In quo videlicetloco, usque in hodiernum diem, curatio infirmorum et frequen-tium operatic virtutum celebrari non desistit.8

Quod autem civitas memorata nomine censetur bifario, hascratio est. Ab alveo namque quaa Warlame dicitur et adOrientalem civitatis plagam defluit, "Warlamecester; a viaautem regia, quse Watlinge nuncupatur, et ad partem Occi-

1 senatorum] senatorium, O. W.,as Galf. Mon. So A., but Par. hasexpuncted the t.

2 queR\ i.e. the persecution.3 duraverat] Also wanting in W.

West.4 renovant'] renovat, A.

5 en.] vi., MSS.6 juxta civitatem] om. W.~ decem scilicet] W. has been

altered from x. f. to xi.8 desistit'] Inserted by Par.; de-

sinit, O. West. Bede.; desunt, W.

CHRONICA MAJORI. 157

Beda, ^ dentalem civitatis sita est, Watlinge[ce]ster appellatur. Pax A.D. 314.ii-1* quoque in Britonum ecclesiis usque in tempera Arrianse ve-

sanise perseverans Integra illibataque permansit.

Octavius rex, Roman/is mterfectis, Britannia diadema suscepit.

Galf. Mon. Anno gratis cccxv. Octavius, G-ewiseorum rex, insurrexit Octaviusv- 8% in proconsules Romanse dignitatis, quibus regimen Britannise ki°g .°f

* , . , , . - - , e ?. T . . Bntam.luerat permissum, et ipsis mterfectis solio regni sese insig-nivit. Cumque id Constantino Romaa nunciatum fuisset,misit Trahern, avunculum matris sn.se, cum tribus legionibus,ut insulam Romanse restitueret dignitati. Appulsus itaque Tra-

Hen. Hunt, hern in insulam, civitatem Kaerperis, quae nunc Porecestriap. 692 B. dicitur, infra duos dies cepit; quo divulgato, Octavius in manuGalf. Mon. armata venit sibi in obviam, et prselio commisso, Trahernv* ' agminibus laceratis in fugam convertit. At ille Albaniam

petens, sequoreo cursu provincias Aquilonales vastare vacavit.At Octavius, turmis resociatis, in provincia quee Westmaria-lande vocatur dimicavifc cum eo. Sed consternatus Octaviussine victoria diffugit; Trahern quoque insecutus eum, diadema Trahernilli cum regno eripuit. Porro Octavius Norwegian! petens, a king,rege Grumberto auxilium postulavit.

Papa.

Vit. Pontif. Anno gratiae cccxvi. Sanctus Silvester sedit in cathedraRomana, annis xxiii., mensibus x., diebus xi.; et cessavit sedesdiebus xv.

Describitur autem hie vir sanctus aspectu fuisse angelicus,sermone nitidus, opere sanctus, consilio magnus, fide catho-licus, spe patientissimus, caritate diflFasus, orphanorum et vi-duarum consolatio, monachorum et clericorum sustentatio,laicorum et pauperum defensio, matronarum et virginum sulle-vatio. Talibus igitur ac tantis virtutibus decoratus, coram Deoet hominibus honorabilis habebatur.

Octavius regnum amissum recuperavit.

Galf. Mon. Anno gratise cccxvu. Octavius supra memoratus, propterv> 8- amissum regnum anxius, familiaribus suis fecit edictum, ut

omni nisu Trahern interficere conarentur. Denique dum qua- Traherndam die Trahern ab urbe Londoniarum recederet, comes sub slain,municipio2 oppidi, in quadam convalle delitescens, ipsum inter-

1 permissum] commissum, W. I as Galf. Mon.; so A., but it is2 sub municipio} municipii, O.W., j altered by Par.

158 MATTHjEI PABISIENSIS

A.D. 317.Octaviusrecovershis power.

Constanti-nus mun-datur.

fecit. At Octavius in Britanniam reversus, regnum Eomanisdissipatis occupavit, et illud annis multis feliciter moderavit.1

Silvester Papa.

Anno gratise cccxvm. Sanctus Silvester, persecutionem Actaimperatoris Constantini fugiens, in monte Serapi delituit.

Nota pietatem Constantini imperatoris,iv. a. 323.iv.)

Anno gratise cccxix. Constantinus Augustus, cum plurimam Id.stragem de Christianis fecisset, elephantise a Deo lepra percus- See tlie

± rt -T i t, i j. T. i -i5 f j. i Edzctumsus est. Cumque consmum haberet ut balneum sibi faceret desanguine innocentium puerorum, adducti stint ad tria milia tini adad eum, quorum matres solutis crinibus pectoribusque nudatis Silvestrumcoram eo prostratse gemitum dantes et ululatum, horroremsibi nimium et suis magnatibus incusserunt. Tune imperator,tale facinus abhorrens, jussit filios matribus reddi cum donis viii. col.amplissimis, ut quse flentes venerant ad patriam alienam 572.alacres reverterentur ad suam. Hoc opus pietatis respiciensDeus, nocte sequenti misit ad eum Apostolos Petrum et Paulum,qui talia illi referebant; " Quoniam effusionem innoxii gan-" guinis horruisti, Constantine, missi sumus a Deo dare tibi" consilium recuperandse sanitatis. Mitte igitur ad Silvestrum," Romanae civitatis episcopum, qui in monte Serapi latitat," per quern, cum unum Deum credideris,2 et in piscina Dei-" tatis ablutus fueris, ab omni lepree contagione mundaberis."Exurgens autem imperator Silvestrum ad se venire fecit,eique omnia quse sibi dicta fuerant diligenter exposuit. Tunesanctus Silvester, illo in fide roborato, baptizavit, et3 exurgensa fonte Christum se vidisse confessus est, et a lepra perfectemundatus, jussit Deum unum et verum ab omni orbe 4 Eomanocoli, et siquis contemptor fuisset inventus puniretur.

Oonstantinus ecclesias constitui 5 jussit.

Anno gratise cccxx. Imperator Christianis licentiam dedit Ado, col.libere congregare in honore Christi, ecclesias ubique jussit 9**construi; ac pene per totum Eomanum imperium singuliscivitatibus privilegia dedit, ut populus Christianus,6 jure etordinatione episcoporum, libere viveret, ac Dei templis liberehonoris structuram componeret.

1 moderavit] gubernavit, W.2 credideris'] credit! ejus, A.3 ef] qui, O. W.

4 orle] urbe, A. and West.,which differs here.

5 constitui] construi, W.6 W, ins. sub.

CHRONICA MAJORA. 159

De hceresi Arriana. A.D. 321.

Ado, col. Anno gratise cccxxi. Haeresis Arriana exoritur, dicta ab91. Arrio Alexandrine presbytero, qui coaaternum Patri FiliumIsidor.Bty- non agnoscengj diversas in Trinitate substantias astruxit,

' contra illud quod ait Dominus : "Ego et Pater unum sumus." |Ado, col. Ad damnationem istius et integrae fidei confirmationem, {

Nicheum ex orbe terrarum concilium a Constantino congre- igatur cccxviii. episcoporum. |

iI

Continuatio histories.

Id. Anno gratise cccxxn. Sacratissimum Arelatense conciliumsecentorum episcoporum colligitur, Mauricio * tune ejusdemcivitatis existente [episcopo].

De hcsresi Donatistarum.

Id. Anno gratise cccxxni. Donatistarum haaresis in AffricaIsidor.Ety- exoritur, a Donato quodam initium habens, qui de Numidiamol. viii. 5. yeniens, totam pene Affricam sua persuasione decepit, asserens

minorem Patre Filium, et minorem Filio Spiritum Sanctum;catholicos post lapsum baptizandos praadicabat.

Gonstantmus multitudinem barbarorum vicit.

Cf. Beren- Anno gratiaa cccxxiv. Gens multa barbarorum collecta estgosnm De super flumen Danubium, parata ad bellum contra Eomanos,laude et quod audiens Constantinus paravit exercitum, et profectus estinv. S. . , . -vr j. i -j. jCrucis ii m ooviam eorum. JNocte vero sequente venit ad eum vir3. (Migne's splendidissimus, dicens ei : " Constantine, respice in caalum,Patrologia, " et vide." Intuens autem in cselum, vidit signum sanctas^5; C^P; crucis, ex lumine claro constitutum, et desuper scriptum:

' ' I n Jwo signo vinces. Quo viso, fecit similitudinem crucis etjussit antecedere sibi signum. Et superveniens barbaris con-cidit eos, et mortua est ex eis maxima multitudo. DeditqueDeus victoriam Constantino, per virtutem sanctaa crucis.

De sanctce crucis inventione.

Eusebius Anno gratiae cccxxv. Helena Constantini mater, divinis p. 55.(Euffinus), admonita visionibus, Jerosolimam petiit, crucemque dominicamix. 7. diligenter quaarens, pro una tres reperit. Sed perturbabat

Mauricio'] Martino, Ado.

160 MAiraasi PABISIENSIS

A.D. 325. reperfci muneris Isetitiam uniuscujusque crucis indiscreta pro-prietas. Denique ex tribus inventis crucibus, illarum ad Domi-nican! gloriam quael ibi fuerat, per feminam quandam graviinfirmitate confectam et perfecte curatam evidenti indicio de-monstratur. Clavos quoque, quibus dominicum "corpus fuerat Euseb. ix.affixum, ad filium mater deferens, frenos componere jussit, °"

Zee. xiv. quibus uteretur in bello, ut2 prophetia impleretur*: " Et erit in20- " die ilia, quod in freno equi sanctum Domino vocabitur."

Gonstantmus ecclesiam beato Petro jussit fabricari.

Anno gratiae cccxxvi. Constantinus fecit baptisterium Eomse Ado, col.miro opere, juxta basilicam beati Johannis Baptists, quaa91-appellatur Oonstantiniana, ubi prius baptizatus fuerat. Etbasilicam beato Petro in templo Apollinis, nee non et beatoPaulo. Corpus quoque utriusque sere circumdedit quinquepedes grosso.

Fabricata est ecclesia JRomoe, quce Jerusalem dicitur.

Anno gratias cccxxvn. Imperator jussit fieri basilicam in Id. col. 92.palafcio Sorano, quaa appellatur Jerusalem, ubi partem lignisanctae crucis deposuit, et basilicam beataa martyris Agnetis,rogatu Constantise filisa suse, ubi ipsa et Constantia, sororAugusti, baptizata est.

Fabricata est ecclesia Sancto Laurentio.

Anno gratiss cccxxvin. Idem imperator fecit basilicam in Id.honore beati Laurentii martyris, via Tyburtina in agro Verano,ubi idem martyr sepultus fuit.

Nota de chrismatis consecratione.

Anno gratiaa cccxxix. Sanctus Papa Silvester constituit ufc Vit. Pontif.sanctum crisma, non a presbyteris, sed ab episcopis, conse-craretur.

Deceptatio Sancti Silvestri contra Jiidceos.

Anno gratise cccxxx. Congregati sunt coram Constantino Acta S.et Helena matre ejus sapientiores Judseorum cxx., ut dis-ceptarent contra Papam Silvestrum, asserentes fidem Christia- jnorum esse inanem, et non a Deo, sed ab hominibus ratione (Labbe),carentibus inventam. Quibus sanctus Silvester, fultus agmine Migne's

; Patrologviii col1 W. places quee after crucibus, I 2 ut. .. vocabitur] Introduced by g^g*

and has^tmt for fuerat. \ the compiler.

CHRONICA MAJORA. 161

Ado, col.92.

Id.

Id.

xxiv. episcoporum, viriliter resistens, auctoritatibus tarn Novi A.D. 330.quam Veteris Testament! omnes confuses reddit et elingues.Quorum maxima multitude ad fidem Trinitatis, quam infesta-bant, conversi sunt.

Nota de basilica.

Anno gratias cccxxxi. Imperator Constantinus fabricavit Basilicasbasilicam beato Petro et Paulol martyribus, via Lavicana. inter 5,ul" "J, , J Constan-duas lauros. tine m

Borne,Nota mausoleum.

Anno gratise cccxxxn. Idem imperator construxit mauso-leum, miro opere fabricatum, ubi postmodum matrem suam insarcophago purpureo sepelivit.

Item nota de ecclesiis fabricates.

Anno gratise cccxxxm. Imperator fecit ecclesiam, in civi- Ostia,tate Hostise juxta portam urbis Romse, beatorum ApostolorumPetri et Pauli, et Sancti Johannis Baptistas, et in civitateAlbanensi basilicam in honorem ejusdem sancti. Albano,

Nota iterum.

Id. Anno gratiae cccxxxiv.2 Constantinus construxit basilicamin urbe JsTeapoli, miro 3 opere, omnibus apostolis et martyribus ; Naples,et in Derpana, civitate Bithynias, fabricavit ecclesiam in Derpanum,honore martyris Luciani, urbemque novis asdificiis instaurans,ex vocabulo matris suas, Elenopolim nuncupavit.

Constantinus ~beato Petro et Paulo Romam dedit.

Id. Anno gratise cccxxxv. Imperator urbem sui nominis inTracia statuens, sedem Eomani imperii et caput totius Orientisesse voluit; et caput mundi, Eomam, beatis Apostolis Petro et

1 Paulo'] Sic MSS. for Marcel-lino, which Ado and Bede have.

2 Anno gratice cccxxxiv.'] TheMSS. of Westminster read cccxxxiii.et iv., and so bring the numbers ofthe years again in accordance withA. and W. The only exceptionbeing the Eton MS. of Westminster,•which has " Constantinus

" subvertit. Anno gratise cccxxxiiii." Bomse ordinantur episcopi Mar-" cus et Julius. Romani Gothos" in Sarmatarum regione vicerunt." Edicto Constantini gentilium" templa subversa sunt."

3 miro . . . . martyribus^ Intro-duced by the compiler.

162

A.D. 335. Paulo sub testamento tradidit. Nobiliores quoque Eomanorum Ado, col.ac totum pene senatorum ordinem cum uxoribus et liberis, in 92«secunda et nova Koma, Constantinopolim, translates habitareconstituit.

Eectius,

Juvencus presbyter hexametris versibus libros Evangeliorumcomposuit.

Anno gratise cccxxxvi. Eectius, Augustudinensis episcopus, Id.bishop of famse habetur celeberrimse, et Juvencus presbyter Hispanus,

qui hexametris versibus quatuor libros Evangelii1 composuit.Autun.

Imperator statuit templa deorum confringi.

Anno gratise cccxxxvn. Imperator statuit, citra ullam horni- Id.num caadem, paganorum templa claudi arasque deorum con-fringi.2

Firmianus rethoricam scripsit,

Lactantius. Anno gratias cccxxxvin. Firmianus qui et Lactantius, Id.Arnobii discipulas, Nichomediee ad scribendum rethoricam secontulit.

Writingsof James,bishop ofNisibis.

Jacobus episcopus Arrianarn, hceresvm damnavit.

Anno gratiae cccxxxix. Jacobus, Nizibenae civitatis episcopus, Id.qui in Nichena synodo cum aliis Arrianam hseresim damna-vit, et multorum scriptor opusculorum,3 in Ecclesia clarissimerefulsit.

Sanctus Silvester et imperator Oonstantinus defuncti sunt.

Deaths ofConstan-

Anno gratise cccxi. Magnificus imperator Constantinuslaudabilem glorioso fine conclusit. Quo etiam anno

Pope Syl- Sanctus Silvester viam universaa carnis ingressus est. Dig-vester I. num. plane et omnino conveniens, ut, qui simul circa incre-

mentum Ecclesise perseveranter laboraverant, simul reciperentpro labor e mercedem.

Constan-tine II.

De diebus Gonstantini.

Anno gratias CCCXLI. Oonstantinus, cum Constantio4 et Con- Ado, col.stante fratribus, iniperavit annis xxiv., mensibus v., et diebus 92'

1 Evangelii'] om. W.2 confringi] constringi, A.;

arasque deorum confringi is intro-duced by the compiler.

3 O. W. ins. erat. /re . . . re-fulsit is not in Ado.

4 Constantinus cum Constantio']Constantius cum Constantino, W.

CHRONICA MAJORA. 163

Vit.Pontif. xiv. Eodem anno Marcus sedit in cathedra Eomana, annis A.D. 341.duobus, mensibus octo, et diebus viginti. Pope Mar-

cus.

Hem.

Ado, col. Anno gratiae CCCXLII. Jacobus Nisibinus episcopus, virl in Death of92t scripturis humanis et divinis eloquentissimus, moritur. James,r bishop of

Nisibis.Item.

Vit.Pontif. Anno gratis cccxiin. Julius sedit in cathedra Eomana, Popeannis xi., mensibus ii., et diebus vii. Julius.

Imgietas Arriana sc&vit.

Ado, col. Anno gratiae CCCXLIV. Impietas Arriana, exiliis, carceribus, Persecu-92> et variis afflictionum modis, primum Athanasium, Alexandrinse °" of :

, . , -i • -i , - Athanasiusurbis episcopum, et demde omnes non suse partis episcopos ty tjje

persecuta est. Arians.

Item.

H. Anno gratiae cccxiv. Maximus2 Trevirorum episcopus claret, Maximus,a quo Athanasius, [cum] 3 a Constantio quaareretur ad pcenam, bishop ofhonorifice susceptus est. Treves.

Nota concilium.

Id. Anno gratiaa CCCXLVI. Nectarius, Viennensis ecclesise epi- Nectarius,scopus, in doctrina fidei extitit gloriosus, qui in synodo Are- ^?"°P of

latensi primus interfuit, et Patris et Tilii et Spiritus Sancti gyno^ Ofusiam unius esse naturae et potestatis, Deitatis et virtutis Aries,docuit et in ecclesia prsedicavit.

Antonius heremita transiit.

Id. col. 93. Anno gratiae CCCXLVII. Antonius monachus, centesimo et S. An-quinto aetatis suae anno, in heremo moritur. thony.

Id. Anno gratiae CCCXLVIII. Beliquise beati Timothei Apostoli Relicks ofConstantinopolim invectaa referuntur. S.Timothy.

Note de movie turpissima Arrii.

Id. Anno gratiae CCCXLIX. Dum Arrius, Constantii favore fretus, Death ofConstantinopolim ad ecclesiam pergeret, contra fideles de fide Anus,dimicaturus, divertens per forum Constantini ut ventrem pur-

vir . . . eloquentissimus"] Not in 2 Maximus] Maimus, A.Ado. cum] est, A. 5 West, has dum.

L 2

164 MATTH^I PARISIENSIS

A.D. 349. garet, omnia viscera sua cum vita et hseresi 1 ibidem repentep. 56. reliquit.

Ossa Sancti Andrew et Sancti Lucce Romam deferuntur.

Relicks of Anno gratise CCCL. Constantio Eomam2 ingresso, ossa sancti Ado, col.Lucse Evang

delata, ibidem honorifice deposuit.SS. An- Andreas Apostoli et Lucse Evangelistse, a Constantinopolim93-drew andLuke.

Hilary,bishop ofPoitiers.

Hyllarius Pictaviensis ah Arrianis proscribitur.

Anno gratise CCCLI. Hylarius Pictaviensis episcopus, qui Id.pulsus ab Arrianis in Frigiam exulaverat, cum apud Constan-tinopolim Constantio librum pro se porrexisset, ad Gralliasrepedavit.

De hceresi Anthropomorphitarum.

Heresy of Anno gratiaa CCCLII. Hasresis3 Anthropomorphitarum in., n" Syria et Macedonia nascitur, ab Audaeo quodam inducta, quimorphites divina formam humanam habere asserebat, et corporis parti-

bus Deum esse distinctum, quod Catholicas doctrinas contrariumest.

Licet4 enim Divinitas5 aliquando possit in corporali specie6

intueri, sicuti in nube lucida et in columba, Deum tamen,sicuti est, nemo vidit unquam.

Cassio-dorus,Hist.Tripart.

Item.

Donatus. Anno gratiaa CCCLIII. Donatus, artisnecnon institutor,7 Romaa illustris habetur.

ic83 scriptor Ado, col.93.

1 et hceresi] Introduced by thecompiler.

2 Romani] i.e. New Rome orConstantinople. See Smith's noteon Bede, Mon. Hist. Brit. p. 91*.The compiler, not understandingthis, has in the next line alteredAdo's and Bede's a Constantinopoli-tanis miro favore suscepta to thereading in the text.

3 For the above, O. W. giveunder this year: " Floruit Paphnu-" tius, Egyptiorum episcopus, in" quo tanta virtutum inerat gratia," ut verbo tantum ab hominibus

" dsDmones fugaret et sola oratione" infirmos curaret, csecis visum et" paraliticis gressum prsestaret."

4 This sentence is not in West.,who has in its place, " Floruit quo-" que Paphnutius episcopus Yirtu-" tibus clarus."

5 enim Divinitas] erudina volun-tas, A., the reading of the originalcompilation being probably eni dl-nitas.

6 specie'] spem, A., probably fromnot understanding spe.

^ institutor'] instructor, W.

CHBONICA MAJOEA. 165

Eusebius episcopus Gcesarea moritur, A.D. 354.

Ado, col. Anno gratis CCCLIV. Eusebius Cassareaa Paleestinse, in scrip- Death oftaris divinis studiosissimus, primumque in hasresim Arrianam Eusebius ofet1 lapsus et correctus, moritur. Caesarea.

Nota.

Id. Anno gratiaa CCCLV. Eustachius, Antiochiaa episcopus, ad- Exile ofversum Arriani dogma opuscula multa componens, tandem in Eustace,exilium pulsus est.

Papa.

VitPontif. Anno gratiaa CCCLVI. Liberius sedit in cathedra Eomana Popeannis decem et mensibus septem. Liberius.

Nota.

Ado, col. Anno gratiee CCCLVII. Marcellus, Anciranus 2 episcopus, con- Marcellus,93> tra Arrianos multa scribens, Sabellianse haereseos arguitur, Bishop of

sicut Hyllarius meminit. Porro ille defendit se non esse illius Ancyra-dogmatis cujus accusatur.

W- Anno gratise CCCLVIII. Basilius, Anciranus episcopus Mace- Basil anddonise partis, cum Eustasio Sebasteno, princeps fuit ; erat enim Eustace of

. . - , . . .. bebaste.artis medicinse peritus.

Nota hceresim.

Id. col. 94. Anno gratiae CCCLIX. Lucifer, Carelatanus episcopus, a Con- Lucifer,stantio in exilium pellitur, eo quod Nichenam fidem damnare

Isidor.Ety- nollet. Sed ab exilio reversus hasreticis consensit, et a com-mol. viii. S. munione Ecclesiaa recedens, cum auctore suo Lucifero, qui

mane oriebatur, cadere non diffugit.

Nota persecutionem Arrianorum.

Ado, col. Anno gratise CCCLX. Eusebius, Vercellensis episcopus, a Exile of94. Constantio pro confessione fidei Cathopolim exilio pellitur, Eusebius,

unde reversus factione Arrianorum interficitur. Vercelli

Nota.

Id. Anno gratise CCCLXI. Hylarius, urbis Pictavorum Aquitannicaa Exile andepiscopus, factione Saturnini Arelatensis episcopi, de synodo Citings of

1 et] om. O. W.2 Anciranus'} Altered to Auxitanus in W.

166 MATTHJEI PARISIENSIS

A.D. 361. Biternensi Frigiam1 sub Constantio pulsus in exilium, xii. Ado, col.libros adversum Arrianos confecit. Et librum de synodis ad 94'Galliarum episcopos, ab exilio reversus, conscripsit.

Constantius in Jtceresim labitur.

Pppe_ Anno gratis CCCLXII. Constantius imperator Liberium, Eo- Cf. Ado,Liberius manse sedis episcopum, ad2 persecutionem Arrianorum, expulit co1* 94*exiled, and . ... * . - £ . , • A M • • •gives way in exilium '•> <luo pergentem Fortunatius, Aquileiensis episcopus,to the primus sollicitavitj et fregit, et ad subscriptionem hasreseosAriansub- intrusit.scription.

Continuatio.

Serapion, Anno gratiaa CCCLXIII. Serapion, Thenneos episcopus, ele- Ado, col.bishop of gantis ingenii, sub Constantio, in confessione fidei praaclarus, 94<

Tanis. moritur.

Continuatio historice. Mortuo Constantio vm/pevatove, succeditJulianus.

Felix con-secrated inplace ofLiberius.Death ofConstan-tius.Julian, theapostate.

Johanneset Paulus.

Nota.

Anno gratise CCCLXIV. Acl^atius,3 Gneocssareae episcopus, in Id.tantum sub Constantio claruit, ut Felicem Eomse episcopumpro Liberio consecraret, qui anno integro permansit. Eodem Vit. Pontif.anno imperator Constantius periit, et Julianus imperium adep- Ado, col.tug, duobus annis et octo mensibus imperavit. Hie ex clericoimperator eflectus, in culturam labitur idolorum, martyriaqueinferens Christianis, callidis eos odiis ad superna transmittit.Inter alios vero, qui in toto orbe pro Christo passi inveniuntur,Joannes et Paulus Romse martyrium illustre duxerunt. Idem,in odium Christi, templum Jerosolimis Judseis reparare per-mittit. Qui cum, ex diversis provinciis collecti, nova funda- Id. col. 94.menta construerent, subito nocte oborto terrsemotu, saxa abimo fundamenti concussa longe lateque referuntur dispersa.Igneus etiam globus, ab interiore loco templi egressus, gedesplurimas eorum suo prostravit incendio.

Ossa beati Joannis Baptistce sparguntur.

Eelicks of Anno gratias CCCLXV. Pagani apud Sebasten, Palsestinaa Id. col. 93.S. John urbem, sepulchrum beati Joannis Baptistas invadentes, ossa

dispergunt, eademque rursus collecta et cremantes latius peragros spargunt; sed Dei providentia affuerunt quidam mo-

the Bap-tist.

1 Frigiam] Figiam, A.2 ad\ ob, W.

3 Achatius] Acharius, W.

CHRONICA MAJOBA. 167

nachi ex Jerosolimis cum aliis mixti, qui omnia quse poterant A.D. 365.ablata, prius ad patrem suum Philippum, deinde ad summumpontificem reverenter detulerunt.

Ado, col. Eodem tempers apostata Julianus ossa venerabilis Jacobi, De JulianoNizibeni episcopi, foras civitatem jubet eflerri. Nee multo apostata.post, cum exercitum contra Persas ordinaret, incertum a quo,perimitur; qui intestina sua in aera proiciens, insano furoreChristum Dominum blasphemavit: " Yicisti," inquit, " Galilee," vicisti."

Imponiturl tamen hoc miraculum Matri Salvatoris, quaa perbeatum Mercurium, militem suum, hanc vindictam mirabiliterperpetravit.

Papa.

Vit.Pontif. Anno gratise CCCLXVI. Liberius, Bomanse urbis episcopus, Eeturn ofFelice defuncto, ab exilio reversus, sedit iterum in cathedra ?°Pe

Petri annis v. Eo anno Jovinianus imperium adeptus, unoanno et2 octo mensibus prsefuit, vel regnavit. Qui sese statim . ovmi^nus

r,, . ,. „> . • & ^ ,, ., imperator.Christianum ainrmans, paganis se prasesse nolle asseruit.Quibus auditis totus exercitus, qui per Julianum nomenChristi abjecerant, Christianos se esse confessi sunt. Sedtanti imperatoris pia lastaque principia mors immatura prse-venit. Eodem tempore synodus Antiochias a Mileto 3 suisque Nota decollecta est, in qua Macedonianum dogma prave firmatum est. concilio.

Isidor.^Ety- Bictum est autem a Macedonio, Constantinopolitano episcopo,

Ado, col.94.

Liberius.

mol. viii. 5. qui Spiritum sanctum Deum esse negavit.

Valentinianus imperator.

Ado, col.94.

Anno gratiae CCCLXVII. Valentinianus, cum Valente fratre, Valen-imperavit annis xi. Eodem tempore Apollinaris, Laodicenusepiscopus, multimoda nostras religionis scripta composuit.

Isidor. Ety- ge(j incautus postea a fide devians, hasresim sui nominis ris, bishopinstituit, dicens, Christum tantummodo corpus sine anima of Lao-suscepisse. dicea.

De Jiceresi Fotini.

mol.- 5.

Anno gratise CCCLXVIII.Ado, col.Q4.T 'A Ft citiur' Fuit enim Fotinus Syranae episcopusmol. viii. 5. Christum a Maria per Joseph nuptiali coitu fuisse conceptum.

Hseresis Fotini et Eunomii agnos- Heresy ofqui astruxit

p. 57.

1 This last sentence is from someother source.

2 et] This is an incorrect copyingof Ado, who has vel ut verius.

3 i. e. Meletius.4 Syrance] Gallogrsecise Sirmise,

Isidor. Sirmium in Pannonia.

168 MATTH.EI PABISIENSIS

A.D. 369. Nota hceresim.

The Goths. Anno gratiaa cccxxix. Gfothi apud Histrum bifarie inter Ado, coll.Frigidernum et Alaricum divisi sunt. Sed Frigidernus Ala- 94, 95.ricum Valentis auxilio superans, hujus beneficii gratia,1 decatholico Arrianus cum omni gente Grothorum effectus est.

Ulfilastranslatesthe Bible.

PopeDamasus.

Item.

Anno gratiaa CCCLXX. Vulfilo Grothorum episcopus, Gothicas Ado, col.reperiens literas, utrumque testamentum in linguam propriam 95.transtalit.2

Papa.

Anno gratiae CCCLXXI. Damasus sedit in cathedra Eomana Vit.Pontif.annis xviii., mensibus duobus, diebus decem, et cessavit sedesdiebus xxxi.

Basilica in honore [Sancti LaurentO].3

Basilica of Anno gratise CCCLXXII. Damasus Papa fecit basilicam juxta Ado, col.S. Lau- atrium4 in honore sancti Laurentii, et earn donis amplissimis 95.

decoravit.5

Anno gratiee CCCLXXIII. Valens ab Eudoxio Arrianorum Id.episcopo6 baptizatus, Christianos persequitur.

rence.

Persecu-tion ofValens.

Item.

The bodies Anno gratiae CCCLXXIV. Damasus Papa construxit basilicamof SS. Catacumbis, ubi jacuerimt corpora sanctorum Petri et Pauli ;

6 r an et plateam,7 ubi corpora sancta jacuerant, versibus adornavit.

Death ofOctavius,

Britons C

Octavius rex Britonum dbiit.

Anno gratise CCCLXXV. Ocfcavius Britonum rex supra memo- Galf. Mon.confectus senio, diem clausit extremum. Qui unicam Y- 9-habens filiam, masculina prole carebat. Mansit itaque

in discidio aliquandiu Britannia, quia diversi diversa sentiebant,cui puellam cum regno maritarent.

1 gratia] gratie, A. O. W.

" At the end West, adds, " Sedet«' Papa Felix."

3 Sancti Laurentii'] Added in W.in the corrector's hand.

4 atrium] So also Ado; theatrum,Bede; arrium, W.

5 et . . . decoravit] Introducedby the compiler.

6 Of Antioch.7 plateam] platoniam, Ado, Bede.

CHEONICA MAJORA. 169

Damasus Papa in fine Psalmorum dicere Gloria Patri A.D. 376.insUtuit.

Vit.Pontif. Anno gratise CCCLXXVI. Damasus Papa constituit dicere in Gloriaecclesia, in fine Psalmorum, " Gloria Patri et Filio et Spiritui Patri." Sancto," et caetera.

Gratianus im/perator.

Ado, col. Anno gratis CCCLXXVII. Gratianus Romanum adeptus im- Gratian.95- perium, annis vi. imperavit. Eodem tempore sanctus Am- S. Am-

brosius consecratus est episcopus Mediolanensis, cujus indus- brose.tria omnis Italia ad rectam fidem convertitur.

Imperator tnonachos nolentes militare occidit.1

Id. Anno gratise CCCLXXVIII. Valens cum Gratiano, lege data Monksut monachi militarent, nolentes fustibus jussit occidi. forced to

be soldiers.

Maximianus senator re® Britannice efficitur.

Galf. Mon. Anno gratise CCCLXXIX. Magnates Britannise, ut firma pace Maximini-fruerentur, miserunt legates Eomam, ut Maximinianum sena- ., . , , . ni- r\ A •• • • of Britaintorem mvitarent ad conjugium filis Octavii regis supenusmemorati. Erat enim patre Britannus a Leblino Constantiniavunculo procreatus, matre vero et nations Romanus, ex utra-que parte regalem originem ducens. Cumque nuntii Maxi-miano causam sui adventus intimassent, ilico adquievit, quiaab imperatoribus Gratiano et Valentiniano plurimum infesta-

Id. v. 10. batur. Britanniamque petens, Francorum urbes et moeniasibi subiciens, auri ibidem et argenti copiam adquisivit. Sedcum tandem in portu Hamonis applicuisset, obviavit ei Conanusnepos regis Octavii, cum tota juventute regni, prselium inferre

Id. v. 11. cupiens, quia omni nisu in regnum anhelabat. Porro faven-tibus Britannis, expulso Conano, filiam regis Maximiano legemaritali copularunt. At Conanus ultra modum indignans,Scotiam petivit, et exercitum colligere vacavit. Deinde, cumomni multitudine sua, Humbri flumen pertransiens, quasqueprovincias depopulari ccepit. Porro Maximianus superveniensilium bello vicit; sed tandem intervenientibus amicis concor-diam inierunt.

occidit} jussit occidi, W.

170 MATTH^I PAEISIENSIS

A.D. 380. De primo vege Francorwn.

The Anno gratias CCCLXXX. Rebellantes Alemannos Franci inter Ado, col.Franks. Danubium et Maeotides paludes, junctos Romanis, superaverunt. 95«

Unde imperator Yalentinianus lingua Athica Francos, a feri-tate et duritia atque audacia, primus appellari voluit. Qui postpaululum, cum tributa Romanis negarent, et Romanorum im-petum ferre non possent, egressi a Sichambria, perveneruntin extremis partibus Herni1 fluminis in Germanorum oppidis,qui ibi aliquot annis cum principibus suis Marcomiro et

Phara- Subnone resederunt. Ubi primum regem Pharamundum sibimond,first statuunt, legibusque se subdunt, quas priores eorum Guiso-Franks & nastus, et Guisogastus, Arrogastus,2 et Salegastus invenerunt.

Noia.

Deaths of Anno gratiaa CCCLXXXI. Tytus, Hostenus 3 episcopus, acerri- Id.Trtus, mus contra Manichaeos disputator, moritur. Eodem tempore.Bostra and Athanasius Alexandrinus episcopus, multas Arrianorum per-S. Atha- pessus insidias, sub principe Yalentiniano moritur. Primus 4

nasius. rex Francorum, Priamus, sex annis regnavit.

Theodo-sms I.Death of

Gontinuatio.

Anno gratiaa CCCLXXXII. Theodosius, Romanum assecutus Ado, col.imperium, annis xvi. imperavit. Cujus temporibus Grregorius 96«]Sfazanzenus, vir eloquentissimus et prseceptor Jeronimi,naturaa debitum solvit.

Anno gratiaa CCCLXXXIII. Basilius Csesariensis, et Effrem, Id.Edessenae ecclesias diaconus, moriuntur.

- col- 95-

Sanctus Martinus nascitur.

S. Martin. Anno gratiae CCCLXXXIV. Sanctus Martinus nascitur. Eodem Id. col. 96.Defeat of anno Theodosius Alanos, Hunos, et G-othos magnis multisquethe Alans, prseliis vicifc.Huns, andGoths.

TheArians.

Anno gratiae CCCLXXXV. Arriani, Theodosii principis studium Id.fidei non ferentes, post quadraginta annos ecclesias, quas vitenuerant, reliquerunt.

1 Herni] So altered by Par.from Hreni, which A. W. have.

2 Arrogastus} om. W.; it is in O.

3 Sic, erroneously, for Bostrenus.4 Primus] om. A.; ins. by Paris.

CHRONICA MAJOBA. 171

Continuatio, A.D. 386.

annis Marcomir.Sigebert, Anno gratiaa cccixxxvi. Francorum [rex] Marcomirus, annis Marcorcol. 67. triginta quatuor.1 Niceta, Viennensis episcopus, in doctrina2 Niceta,Ado, col. prgeclarissimus, insignia habetur. bishop96. r > o Vienna

Nota concilium.

Ado, col.96.

°

Anno gratiae CCCLXXXVII. Justus, Lugdunensis episcopus, Death ofqui postmodum relicta sede vitam anachoreticam praeelegit, Justus,in JEgypto moritur. Eodem anno, synodus cl. patrum Con- T1S

Q0^

stantinopoli congregatur adversus Macedonium hsereticum, gyno(jDamaso Romae resiflente episcopo. against

Macedo-T, nius.Papa.

Vit.Pontif. Anno gratia3 CCCLXXXVIII. Syricius sedit in cathedra Bo- Popemana, annis xv., mensibus xi.,3 diebus xxv., et cessavit sedes Syricius.diebus viginti.

Theodosius imperator filium suum consortem fecit imperii.

Ado, col. Anno gratias cccixxxix. Theodosius imperator Archadium, Arcadius.96. filium suum, consortem imperii sui fecit. Eodem tempore,

mortuo Auxentio episcopo, sectse Arrianaa pravitatis assertore,Cf. Paulini cum inter catholicos de electione tractaretur, et Ambrosius S. Am-Vit.S.Am-vir consularis ad populos sedandos advenisset, subito voxbrosu, 6. iofantis insonuit, Ambrosium futurum episcopum. Moxque(i igne, Ambrosius, tune cathicuminus, capitur et baptizatur, et octava29.) ' die cum summa lastitia episcopus ordinatur. Et cum non

multo post, idem Ambrosius verbum Dei in ecclesia face- Nota deret, Arrianorum quidam vidit angelum Dei ad aurem stantis Sanctoepiscopi, indicantem ei quid populo nuntiare deberet. Quo Ambrosi°viso miraculo, fidem quam prius expugnabat, defendere ccepit. p. 58.

°

Maximianus vex Britonum Gallicanas provincias subjugavit.

Galf. Mon. Anno gratisa cccxc. Maximianus rex Britannorum,' propter Maximia-v-12< auri et argenti copiam infinitam et robustorum militum mul- nus invades

titudinem, in tantam superbiam est elatus, quod regno suo -Britanny-

1 Par. adds dies obit, mistakingan (annis) for ante. O. apparentlyhad " Francorum Marcomirus annis" triginta quatuor." W. om. Fran-

corum. The MSS. of West, followParis's blunder.

2 O. W. ms.fidei.3 mensibus xi.~\ om. W.

172 MATTHJ1I PAEIS1ENSIS

A-D. 390. sibi non sufficiente, partes Gallicanas subvertere sibique Qai£ Mon.disponeret subjugare. Parato itaque navigio, Armonicanum v. 12.regnum, quod postea Minor Britannia dicebatur, petivit.Tantam igitur militum multitudinem secum adduxit, quoduniversam fere Britanniam omni armata manu vacuam reli-quit. Cum ergo velis secundis in regione praefata applicuissetet depopulationi provinciarum operam dedisset, obviavit eiUmbaldus, dux illius regionis, cum xv. milibus armatorum.Sed in primo congressu in fugam conversus est, et maximapars exercitus ejus est * interfecta. Vocavit igitur MaximianusConanum, cui, ut superius relatum est, regnum Britanniaeripuerat, et dedit illi regnum Armoricanum,2 et MinoremBritanniam jussit appellari. At Conanus, inclinato capitegratias agens, promisit se fidelem in obsequio suo, dum vive-ret, permansurum. Deinde convocatis catervis, civitates et Id. v. 13.oppida sibi viriliter subjugarunt. Obstantes vero, flammae3

aut vinculis aut4 morti tradiderunt. Sicque fugientibus cunc-tis, omnia5 Gallicana infra annum in sua potestate recepit,de pueris tantum et mulieribus misericordiam habens. Porroquoscunque in aliena aspirare callebat, sibi associans, argentoet auro caaterisque muneribus illos ditare curavit.6

Maximia-nus Eo-manos im-peratoresgraviterafflixit.

Maximianus Britanniam centum triginta hominum milibusvacuavit.

Anno gratiae cccxci. Maximianus tyrannus regnum, quod Id. v. 14.ceperat, Britannico populo replere cupiens, fecit edictum utcentum milia plebeianorum7 de Britannia ad eum venirent adterram illam replendam, et xxx. milia militum, qui ipsos8

ab hostili irruptione tuerentur. Cumque omnia complevisset,distribuit singulis nationibus terras affluenter, et sylvas cumfluminibus piscosis, quibus ilia regio abundabat. Conanumqaeomni populo prseficiens, regem ilium ibidem constituit, pa-triamque Minorem Britanniam nuncupavit. Tune Maximianus,cum tota multitudine sua progrediens, interiorem Galliamadivit, gravissimisque prasliis illatis, totam Germaniam sibisiibjugavit. Thronum autem imperii sui apud Treveros sta-tuens, in duos imperatores adeo debacchatus est, quod Gratianointerempto, Yalentinianum ex Eoma fugavit.

1 est] om. A. O.W. ; ins. by Par.2 Armoricanuni] Armoricarum,W.3 jtammce] om. A. 0. W. ; ins. in

the margin by Par.4 aut] ut, A.5 O.W. ins. regna.

6 curavit] curabat, "W.7 plebeianorum] plebanorum, A.

W.; alt. by Paris.8 ipsos'] A. had epos, i.e. episco-

pos, which Par. has altered to ipos.The MSS. of West, have episcopos.

CHRONICA MAJORA. 173

Conanus rex uxores de Britannia adduxit. A.D. 392.

Galf. Mon. Anno gratise cccxcu. Conanus, Armoricanorum Britonum Conanv. 15. reXj volens commilitonibus suis de sua natione conjuges dare, sends to

ne cum G-allis commixtionem facerent, misit ad Dionotutn I)lon9tus

regem Cornubiaa, cui Maximianus Britanniam commendaverat for j^s

dum absens fuerat, ut hujus rei curam gereret, et puellas soldiers.Id. v. 16. cum festinatione ad eum destinaret. Dionotus igitur viso Undecim

Conani nuntio, collegit per diversas provincias filias nobilium, niilia vir-numero xi. milia, de casteris vero ex infima gente procreatis S111.68

Ix. milia, quse omnes in urbe Londoniensi naves ingressaa sunt. nantur.Erant autem quaadam ex eis, quaa castitatem nuptiis prse-ferentes, malnissent vitam amittere, quam hoc modo maritisvel etiam nobilibus copulari. Navigio itaque per Thamense'nfluvium mari ingresso,1 subita tempestate exorta, omnes peri-clitare coeperunt, et in majori parte summersaa sunt. Undecimquoque milia virginum, quse apud Coloniam passaa legunturab hac clade, inciderant in nephandum exercitum Wanii regisHunorum, et Melgse ducis Pictorum, qui, jussu Gratianimaritimas nationes clade dirissima opprimebant. Isti puellisobviantes praadictis, et earumque pulchritudinem inspicientes,cum eis lascivire disponunt. Quod cum puellge abnegassent,et paganos Christianissime despicabiliter contempsissent, ir-ruerunt ambrones in illas, et gladiis discurrentibus in maximaconstantia per martyrium ad regna cselestia convolarunt. Tunenephandi duces, cum didicissent Britannige insulam omni armatomilite vacuam, iter versus illam arripiunt, et regnum, quodrectore ac defensore carebat, invadunt. Abduxerat enim secumMaximianus, ut prsedictum est, omnes milites et juvenes belli-cosos, inermes et rusticanos in regione relinquens. At ducespraafati, de vulgo2 stragem non minimam facientes, urbes etoppida vastare coeperunt. Cum igitur tanta calamitas Maxi-miano nunciata fuisset, misit Gratianum senatorem cum duabuslegionibus, qui hostes acerrima casde affectos in Hyberniamfugaverunt. Maximiano interea Romas interfecto, Britonesqui cum illo erant ad concives suos iu Minorem Britanniam

Id. vi. 1. affugerunt. Gratianus igitur, cum necem Maximiani cogno- Tyranny ofvisset, diademate suscepto in regem sese promovit; deinde Gratian.tantam in Britones tyrannidem exercens,3 quod plebani fac-tis agminibus ilium peremerunt; quo perempto, reversihostes praafati, et4 Britanniam oppressione dirissima et diutinaafflixerunt.

1 mari ingresso"] So Par., alteringmare ingressum, which A. has.

2 0. W. add inepto.

3 exercens\ exercuit, W.4 et] om. 0. W.

174 MATTHJSI PARISIENSIS

A.D. 393. Nota continuationem.

Anno gratise cccxcin. Floruerunt in Ecclesia Dei G-regorius Cf. Sige-Nazanzenus, Gregorius Nisenus, Hyllarius Pictavensis, Mar- bat, a. 3 81,tinus Turonensis, Ambrosias Mediolanensis, Jeronimus abbasBethleemensis, Ruffinus Aquileiensis, Meletius Antiochenus,et Pachomius abbas JSgyptius.

Jeronimus cronica finit.

S. Jerome. Anno gratias cccxciv. Jeronimus chronica sua finit, et Sigebert,Gennadius. Gennadius incipit.1 Eodem tempore, Sanctus Patricius Scotus col. 69.S. Patrick, in Hyberniam venditur2 cum suis sororibus; ubi cum esset

regis porcarius, angeli saspe alloquio confovetur.

Nota.

S. Jerome's Anno gratise cccxcv. Jeronimo sacras scripturas veteris et Id. col. 70.version of novi Testamenti in Latinam vertente linguam, editio3 septua-the Scrip- g^g, interpretum vilescere ccepit.

Item.

Anno gratiaa cccxcvi. Corpora Abacuc et Michea3 prophe- Id.tarum revelantur.

Anno gratiaa cccxcvu. Corpora Wazarii et Celsi, martyrum, Id.Mediolani ab Ambrosio reperta et levata sunt.

Areadius impevator.

Arcadius Anno gratis cccxcvin. Defuncto imperatore Theodosio Ado, col,and Ho- magno, Archadius et Honorius, filii ejus, annis xiv. imperium 97-norms. tenuerunt. Qui monarchiam mundi inter se dividentes, unus (Not in

Romas et alter Constantinopolim imperii capita statuerunt. Ado.)Quorum temporibus Donatus Epyrensis episcopus virtutibus Ado, col.

p. 59. insignis est habitus. Hie draconem ingentem, in ore ejus 97.expuendo, necavit; quern octo juga bovum. ad locum incendii,ne aerem putredo ejus corrumperet, vix trahere potuerunt.

Ambrosius Jiymnos4 componit.

Hymns. Anno gratise cccxcix. Ambrosius5 hymnos in ecclesia primus Sigebert,Arsenius. canendos instituit. Eodem tempore Arsenius ex senatore effi- co1- 69-

1 incipit} incepit, W.2 venditur'] om. O. W.3 editio'] vel indicio, Par. in mar-

gin.

4 hymnos'] hereticos, W.5 O. W. add post Hyllarium Pic-

tavensem; so A., but it is ex-puncted.

CHRONICA MAJORA. 175

Ado, col.97.

Sigebert,col. 70.

eitur monachus. Per idem tempus gentium templa, Theodosiojubente, per orbem universum subvertuntur, ac pro eis Christitempla ubique construuntur.

De morte Rufini.

Anno gratiaa cccc. Buffinus, magister Orientalis1 militiaa,imperii cupiditate fractus, studioque principandi rebellans, aStilicone, magistro militias Occidentalis, perimitur.

De cujus interitu Claudianus, poeta eximius, sic ait: [inEufin. i. 21.]

" Jam non ad culmina rerum" Injustos crevisse queror; tolluntur in. altum," Ut lapsu graviore ruant."

A.D. 399.Destruc-tion ofpagantemples.

RuffinusPut*°death byStilicho.

Messallianorum hceresis oritur."

Cassio- Anno gratise cccci. Messalianorum hseresis est exorta: Heresy ofdorus,Hist. eorum scilicet qui3 sola oratione dicunt daamones ex hominibus *ne Messa-Tripart. «? • lians.mil. effugari posse.

Nota.

Id. ix. 40. Anno gratiaa ccccii. Fuit quidam haareticus, Eunomius nomine, Heresy ofqui in mersione prassumpsit baptizare, dicens non in Trinitate Eunomius.sed in morte Christi baptizari_oportere, et4 eos qui in Trinitateerant baptizati, rebaptizabat.

De morte "beati Ambrosii.

Sigebertcol. 71.

Anno gratise ccccui. Sanctus Ambrosius laudabiliter vitam Death of S.finivit. Cujus acta et mores Paulus,5 Nolanus episcopus, ad Ambrose.Augustinum episcopum claro sermone descripsit. Eodemtempore in Italia Sisinnius et Alexander martyrio coronantur, Martyr-

Id, col. 72. Per idem tempus Stilico, pacem imperatorum perturbare "oms-volens, Alaricum, regem Grothorum, magistrum militum Alaric.ordinavit.

Item [de] hceresi Pelagiana.

Id. Anno gratis cccciv. exorta est hseresis Pelagiana, a Pelagio Heresy ofquodam Britannico natione inventa. Hie docuit, homines sinegratia Dei suis meritis posse salvari, unumquemque ad justi-

1 Orientalis] conventalis, W.,though O. is correct.

2 oritur~] oriuntur, W.3 eorum scilicet qui] So 0. and

Par. above the line. W. has only et.4 et . . . rebaptizabat'] Not in

Cassiodorus.5 i. e. Paulinus, bishop of Nola.

176 MATTH^lI PARISIENSIS

A.D. 404. tjam propria voluntate regi, infantes sine peccato originali Sigebert,nasci, et tarn insontes esse ut1 fait Adam2 ante prasvaricatio- co^ '2*nem, nee ideo baptizandos esse ut a peccato solvantur, sed utper adoptionem in regnum Dei admittantur; qui etsi non bap-tizentur, esse tamen eis extra regnum Dei aeternam et beatamvitam, Adam suo solo peccato laesum esse, eumque non exculpae merito mortuum esse, sed ex conditione naturse, quimoriturus fuisset etsi non peccasset. Dicebat etiam, orationesirritas esse quee fiunt ab Ecclesia, sive pro fidelibus sive proinfidelibus.

Papa.

PopeAnas- Anno gratiaa ccccv. Anastasius sedit in cathedra Romana Vit.Pontif.tasius I. annis duobus et diebus xxvi., et cessavit sedes diebus xxi.Death of Sub eisdem diebus Pachomius abbas, centesimum decimum Sigebert,

vitse agens .annum, in virtutibus consummatur.Pacho-mius.

col. 73.

S. Chry-sostom.Theophi-lus.

Strangebirth inPalestine.

Pope In-nocent I.

Item.

Anno gratias ccccvi. Johannes Crisostomus in Ecclesia Dei Id. col. 70.praeclare refulsit. Eodem tempore Johannes 3 Constantinopoli-tanus et Theophilus Alexandrinus episcopi floruerunt.

Item.

Anno gratise ccccvu. Natus est puer in castello Judge nomine Sigebert,Emaus, perfectus ab umbilico et sursum divisus, ita uta-3 9 6>haberet duo pectora, duo brachia,4 duo capita, et unusquisque co'sensus proprios. Sed 5 quandoque unus edebat et alter nonedebat, unus dormiebat et alter vigilabat; nonnunquam in-simul dormiebant et simul vigilabant et ludebant, quandoqueflebant simul et pectus adinvicem percutiebant: ferme annisduobus vixerunt. Tandem uno defuncto, alter tribus diebussupervixit.

Papa.

Eodem anno, Innocentius, Papa creatus sedit in cathedra Vit.Poniif.Eomana annis xv., mensibus duobus, diebus xx., et cessavitsedes diebus xxv.

1 ut] quam, W.; so A., but ex-puncted by Par., who puts ut abovethe line.

2 Adam} om. W.3 i e. S. Chrysostom, though he

has been mentioned immediatelybefore, from Sigebert.

4 duo brachia] om. Sigebert, andalso the Hist. Miscella. xiii. 16,whence Sigebert took the story;cum brachiis, West.

5 Sed] So Par., who has ex-puncted nam, which A. has.

CHBONICA MAJORA. 177

Ado, col. Anno gratiae ccccvm. Innocentius, Eomanae urbis episcopus, A.D. 408.9?' dedicavit l basilicam beatissimorum martyrum GTervasii et Pro- Basilica of

thasii, ex devotione testament! cujusdam illustrissimae feminas, "»• Gerva-. -r, ,. J sins and

nomine Vestinae. Protasius.

De Innocentio Papa. Pads oseulum ad missam constituitur.

Vit. Pontif. Anno gratias ccccix. Innocentius Papa constituit pacis The kiss ofoseulum ad missas dari, et oleum infirmorum ab episcopis P?,ac® ?nd

^ r oil of theconsecrari. ^ sick.

Martyrol. Anno gratias ccccx. Sanctus Alexius Romse declarator, qui g^ Alexius.Koman. prima nuptiarum nocte sponsam relinquens, xviii. annis pro

Christo peregrinatus est.

Augustinus doctor claruit.

Ado, coL Anno gratias ccccxi. Augustinus, Ipponensis episcopus, S. Augus-9 doctrina atque scientia in Ecclesia Christ! insignis refulsit. ^e

Item.

Id. col. 98. Anno gratiae ccccxn. Archadio imperatori successit Hono- Honorius.rius, et xx. annis imperavit.

Hceresis Priscilli oritur.

Sigebert, Anno gratiaa ccccxin. Exorta est hasresis Priscillianistarum, Heresy ofa. 386. a Priscillo quodam inventa, qui astruxit fatalibus stellis homines |. .""sc""S. August, colligates, et ipsum hominis corpus secundum duodecimDe Hsere- , . . . , ... A • , • •, mgjjj ^0 cash signa compositum, constituens Arietem in capite, Taurum

in cervice,2 Geminos in humeris, et Canerum in pectore. Sic-que discurrens per singula membra3 pervenit usque ad plantas,4

quas Piscibus attribuit. Conjugium et carnes despexit. Opifi-cium quoque humanas carnis non Deo, sed angelis malignisascripsit.

Honorius Constantium principem fecit militice.

Ado, col. Anno gratiaa ccccxiv. Honorius imperator Constantium Constan-^8> comitem magi strum militiaa ordinavit, qui primum in Galliam tine, the

profectus Constantinum apud Arelatem cepit et interfecit.

1 dedicavit] edificavit, W.2 cervice] So S. August., Sige-

bert; vertice, A. O.W. West.

3 membra] om. A.O.W.; ins. by

Ariesand slain.

Par.4 W. ins. pedum; O. has appa-

rently interdum.M

178

A.D, 415T Concilium.

Council of Anno gratis ccccxv. Cum haaresis Pelagiana ad audientiam Cf. Decret.Carthage Innocent!! Papas pervenisset,1 concilium apud Carthaginem Pseudo-against the ccxxiv. episcoporum congregari fecit, eamque convicit et /jjinsl

81311 ' damnavit. chius),p. 534.

Orosius presbyter insignis refulsit.

Anno gratise ccccxvi. Orosius presbyter et historiographus, Ado, col.qui missus legitur a beato Augustino ad sanctum Jeronimum, "•pro discenda animaa ratione insignis habetur.

Anno gratise CCCCXYII. Constantius comes apud Arelaten Id.consistens, magna rerum gerendarum industria, Grothos, quibusjam Attawlfus praeerat, Placida? conjunx, a Narbona expulitatque abire in Hyspaniam coegit.

Lucianus presbyter claret.

Anno gratiaa CCCCXYIII. Lucianus presbyter prseclarus habetur, Id.qui revelationem beati protomartyris Stephani ac sociorumejus Grseco sermone conscripsit, quam postmodum Avituspresbyter Hyspanus in Latinum convertit ; quique reliquiasbeati Stephani per Orosium Occidentalibus destinavit.

Orosius.

Expulsionof the

by Con-stantius.

Lucian.

Nota virtutem orationis.

Anian, Anno gratis ccccxix. Anianus Aurelianensis episcopus id.bishop of clarus habetur, qui orationibus suis ab Hunorum impetu

reans. Aurelianenses liberavit.

The Bri-tons sendto Romefor aid.

p. 60.

Homanum auxilium petitur a [Britannis].

Anno gratise ccccxx. Britanni Scotorum, Pictorum, Nor- Id.wegensium infestinationem non ferentes, Romam mittunt auxi-lium2 flagitantes, quibus statim missa legio magnam barbarorummultitudinem stravit, eosque a Britannia finibus expulit.Deinde ob arcendos hostes murum inter duo maria statuit,qui absque magistro, magis cespite quam lapide factus, nilBritannis operantibus profuit. Nam mox ut discessere Romani,hostes prsefati advecti navibus, obvia queeque sibi caednut,vastant, deiciunt, et consumunt.

pervenissef] om. W. auxilium] om. W.

CHRONICA MAJORA. 179

Iterwm Britanni petunt auxilium a Bomanis. A.D. 421.

Sigebert, Anno gratiae ccccxxi. Francorum [rex] Pharamundus annis Phara- _a. 419. undecim regnavit.1 Iterum Britanni petunt auxilium Eoma- mond,kingAdo, col. norunij qui advenientes hostes ad mare pellunt, conjunctisque grants,

gibi Britannis murum saxo solidum faciunt, et2 a mari usque rpne jj0_ad mare perducunt. Sed et in littore meridian! maris crebras mans maketurres per intervalla statuunt, terram muniunt, sociis valedi- a wall forcentes quasi ultra non redituri. * ® n"

Papa.

Vit.Pontif. Anno gratiaa ccccxxn. Zozimus sedit in cathedra Eomana, PopeZo-annis tribus, mensibus octo, et diebus xxv., et cessavit sedes zunus-diebus xi.

Sanctus Jeronimus obiit.

Ado, col. Anno gratise ccccxxni. Jeronimus presbyter vitam in Death of10°- sanctitate finivit pridie kal. Octobris, anno setatis su^ xci. ^. Jerome.Id. Anno gratiae ccccxxiv. Macharius monachus ^Egyptius signis Macharius.

et virtutibus refulsit.

Papa,.

VitPontif. Anno gratis ccccxxv. Bonefacius sedit in cathedra Eomana Pope Boni-annis tribus, mensibus viii., diebus xiii., et cessavit sedes ace

diebus novem.

Severi silentium.

Ado, col. Anno gratis ccccxxvi. Severus presbyter, cognomento Death of10°- Sulpitius, qui vitam3 beati Martini in libellum redegit, moritur. S; Sul-

Hic in senectute sua a Pelagianis seductus est; sed agnoscens E11Tis

loquacitatis culpam, silentium usque ad mortem tenuit, tacendocorrigens quod loquendo deliquit.

Papa.

Vit.Pontif. Anno gratiae ccccxxvii. Caslestinus sedit in cathedra Eomana Popeannis vii., mense uno, diebus ix., et cessavit sedes diebus xxi. Celestinel.

Ado, col. Eodem anno Theodosius junior, imperium suscipiens, imperavit Theodosius1°°- annis xxvi. H-

1 regnavit) om. A. 0. W.; ins.by Par.

3 qui . . redegif] Introduced bythe compiler.

2 ef] om. A. W.; ins. by Par.M 2

180 MATTHJ5I PAKISIENSIS

A.D. 428. Valentmianus imperat.

Valen- Anno gratiae ccccxxvm. Valentinianus junior, Constantii Ado, col.tinian HI. fiiiUS) Eavennae imperator creatus est, et Placida * mater ejus 100<

Galla Pla- Augusta nuneupatur.

Heresy of Anno gratias ccccxxix. Nestorius, Constantinopolitanus epi- Id.Nestonus. SCOpllgj guae perfidiae hasresim detexit. Hie Beatam Virginem Isidor.Ety-

Mariain non Dei sed hominis tantummodo asseruit genitricem, mo • vm- 5<

ut aliam personam carnis, aliam faceret Deitatis ; nee unumChristum in verbo et came credidit, sed separating2 alterumDei filium, alterum hominis praedicavit.

Nota fraudem diaboli.

Diabolick Anno gratiaa ccccxxx. Diabolus in specie Moysi Judaeis in Ado, col.appearance Greta apparens, dum eos per mare pede sicco ad terrain re- 100<

promissionis perducere promittitur,3 plurimis exultavit necatis.Reliqtai, qui salvati sunt, confestim ad Christi gratiam con-vertuntur.

in Crete.

Africawastedby theVandals.Death ofS. Augus-tine.

Augustinus doctor obiit.

Anno gratiaa ccccxxxi. Efiera gens Wandalorum, Alanorum, Id.atque G-othorum ab Hispanis ad Affricam transiens, omniaferro, flamma, rapinis, simul et Arriana impietate fcedavit.Sed beatus Augustinus, Ipponensis episcopus et omniumecclesiarum doctor eximius, ne civitatis suge ruinam videret,tertio obsidionis suse mense migravit ad Dominum, anno satatissuae Ixxvi.

Clodius regnat in Gallia.

Sicily Anno gratiaa ccccxxxn. "Wandali, Cartagine capta, Siciliam Id.wasted by deleverunt. Eodem tempore Francis Clodius 4 regnavit, annis Sigebert,dais. an" xvii.5 Eodem quoque anno missus est Sanctus Patricius ^ai^anClodius. episcopus, filius Conches, sororis Sancti Martini Turo- Scot.S. Patrick, nensis antistitis, ad Hibernienses a Cselestino Papa ad Jf' Jfg ?'

1 Placida} Placidia, A. 0. W.;Par. has expuncted the z.

2 separatim] seperanter, A. O.W.3 promittitur'} So also O. ; in W.

it is altered to promittit.

4 Clodius'] vel Clodoreus, Par.,as Ado.

6 xviiJ} xx., Sigebert.

CHKONICA MAJOBA. 181

prsedicandum fidem Christi, per cujus prsedicationem A.D. 432,conversa est sanctissima Modwenna, quse ab eodemvelum sanctum suscepit.

Scoti fidem OJi/risti susceperunt.

Ado, col. Anno gratise ccccxxxm. Scotis* in Christum credentibus, Palladius101- ordinatus a Papa Caslestino Palladius, primus episcopus ibidem sent *° *^e

.,,., r r r "Scots."mittitur.

Bomani Britanniam deserunt.

Galf. Mon. Anno gratis ccccxxxiv. Eecedentibus a Britannia Komanis, Invasionsvi. 3. redeunt ScotM et Picti, cum Norwegensibus et Dacis, qui of Britain

totam ab Aquilone insulam indigenis fere vacuam muro tenus, departurequern Komani ad patriaa defensionem erexerant, derelinquunt. of theQuo facto, invadunt hostes murum, compages ejus dissolvunt, Bomans.ac Britones in altis murorum ad repugnandum stantes, uncatisferris in vallum prosternunt. Erant enim sine rectore indoctiad pugnam, proni ad fugam. Unde, qui ab hac calamitateevadere potuerunt, in nemorum densitatibus, in speluncis, etabditis terras locis, latibula quaesierunt.2 Tandem civitatibusrelictis, ut agni a lupis, plebs dolenda discerpitur. Quid plura?Miserunt iteram epistolam, lacrimosis asrumnis refertam, adAgitium, Romans potestatis consulem, hsec inter alia conti-nentem: " Agitio ter consuli gemifcus Britonum salutem. Nos" mare ad barbaros, barbari et3 ad mare propellunt. Inter hsec" autem, duo funerum genera oriuntur. Aut enim submergimur,

Beda H.E. " au^ jugulamur." At Bomani cum illis denunciassent, sesei. 12, ulterius nolle tarn laboriosis expensis pro eis fatigari, nuntiip. 118 c. tristes recedunt, repulsam suis concivibus intimantes.

Acta autem sunt ha3C anno octavo imperii Theodosii junioris,qui est annus prsesens. Cessavit autem hoc anno tributumBritannia?, quod senatai Eomano a tempore Julii Cassarissolvebatur.

Britanni ab omnibus devicti, regem sibi de Minore Britanniapostulantes acceperunt.

Anno gratis ccccxxxv. Withelinus, Londoniensis archiepi- Gwithelm,scopus, scientia et virtutibus insignis habetur. Hie, cum cala- archbishop

of London,1 z. e. Irish, or Irish settled in

Scotland.2 Here A. inserts—" facilius est

" utique de milvo accipitrem facere" quam de rustico militem erudi-

" turn," but it is expuncted. It isin O. (underlined) and W., (withnota at the side); not in C. D.West.

3 et] om. A. W.; ins. by Par.

182 MATTREI PABISIENSIS

goes toBritannyfor aid.

A.D. 435. mitatem Britanniaa abjectionemque Eomanorum intellexisset,transfretavit in Minorem Britanniam, quse olim Armorica sive Galf Mon.Letania dicebatur, ut auxilium a suis confratribus postularet. ""• 4»Begnabat tune in ilia Aldroenus rex, a Conano qttartus, cuiMaximiamis tyrannus regnum illud dederat. Qui viso tantaereverentiaa viro ilium cum honore suscepit. At archiepiscopusadventus sui causam exponens in fletum prorupit, et dixit;" Satis tuaa nobilitati patet, rex, qualiter Maximianus qui hoc" regnum vobis contulit, et insulam nostram suis milifcibus" spoliayerit, qualiterque earn a viris et feminis nobilioribus" vacuam reliquerit, et quam miseriam nos nostrique1 concives" passi fuerimus dummodo omnibus nationibus prasda sumus2

" et rapina. Non solum ab hoste deprimimur, sed potius fame" morimur, maxime cum omni genere pabuli, excepto artis" venatorise solatio, careamus. Ab omni igitur alia spe repulsi," gratiam vestram adivimus, rex, implorantes ut presidium" adhibeas personaliter accedens; et regnum tibi debitum, ex-" pulsis barbaris, ad libitum disponas, populum regas, et" patriam, quse olim regna longe posita sibi subjecerat, ad" pristinum statum reducas." Cumque heec et alia archiepi-scopus diu allegasset, rex in b.unc modum respondit; "Olim" tempus erat quo non negarem insulam Britannias recipere;" sed quoniam infortunia accesserunt, vilior mini facta esfc, et" meis principibus odiosa. Veruntamen, eo quod avi et atavi" mei insulam illam tenuerunt, trado vobis Constantinum fra-" trem meum, et duo milia militum cum eo. Qui, si Deus" permiserit, patriam ab hostium irruptione liberabit, atque" diademate ibidem insignitus, cum gloria et honore regnum" possidebit." Yix finem dicendi fecit rex, cum archiepisco-pus vocato Constantino, viro in militia approbate, ei in haacverba arrisit, "Christus vincit, Christus regnat, Christus im-" perat. Assit igitur Christus regi Britanniaa, qui est defen-" sio nostra, ut insulam miserrimam ad pristinam libertatem" reducat." Quid plura? Paratis in litore navibus, eligi-tur ex diversis regni partibus supradictus militum numerus;qui mare ingressi in Totonesii portu prospere applicuerunt. Id. vi. 5.Nee mora, confluxerunt undique Britones dispersi de latibuliset speluncis, et cum hostibus congressi victoriam per indus-triam novi regis et beati viri meritum sunt adepti, Deindefacta in Cicestria3 concione, erexerunt Constantinum in regem,eique conjugem dederunt ex nobili Romanorum prosapia ortam,

p. 61.

1 nostrique'] vestri, A. 0. W.;is inserted by Par.

2 sumus] simus, W.

3 in Cicestria] intra Silcestriam,Galf. Mon.

CHRONICA MAJOEA. 183

Galf. Mon. quae industria beati "Withelini, Londoniensis archiepiscopi, faerat A.D. 435.vl* ' educata ; ex qua tres filios inclitos, Constantem scilicet, Aure- Nota tres

Hum Ambrosianum, atque Uterpendragon, processu temporis os incli-generavit. Constantem vero primogenitum suum Deo sacri- os natos'ficavit, tradens eum in ecclesia Sancti Amphibali infra Win-toniam, ubi monachilem ordinem suscepit, Aurelium autemAmbrosium atque Uterpendragou archiepiscopo Londoniensi adnutriendum commisit.

Continuatio. De Sixto Papa.

Vit.Pontif. Anno gratiaa ccccxxxvi. Syxtus sedit in cathedra Romana, PppeAdo, col. annis octo et diebus xviii. ; qui basilicam Sanctse Marias Ma- Sixtus III.101 • tris Domini, quaa ab antiquo Liberi patris delubrum faerat,

miro opere refecit.

Nota de Sancto Stephana.

Id. Anno gratiae ccccxxxvu. Eudoxia, uxor Theodosii principle, Eudoxiaab Jerosolymis remeavit, secum beati protomartyris Stephani transktesreliquias deferens, quaa in basilica S. Laurentii positse pie o .eC!

0Y^ , • ^ r r b. btephen.a fidelibus venerantur.

Continuatio.

Id. Anno gratise ccccxxxvm. Bleda et Attila fratres, multa- Bleda andrumque gentium reges, Illiricum Traciamque depopulati sunt. Attila.

Item.

Id. Anno gratise ccccxxxix. Maximus, Taurinensis episcopus, Maximus,vir in Scripturis divinis satis eruditug, prseclarus habetur. bishop of

Id. Anno gratise ccccxi. Petronius, Bononiensis episcopus Ita- urm-liaa, vir sanctitate vitas et monachorum studiis exercitatus, etliteris SEecularibusque l eruditus, moritur. Bologna.

Continuatio.

Id. Anno gratiaa CCCCXLI. Julianus episcopus 2 et C^lestus Pe- Two Pe-lagii sectatores agnoscuntur. lagian

bishops.

Item.

Id. Anno gratiae ccccxin. Leporius presbjrter Pelagianum dogma Leporius, asequitur, praesumens de puritate vitae suae, quam arbitrio suo Pelagian.

1 que\ om. A. O. W. ; ins. by Par. | 2 Of Eclanum.

184 MATTH^I PAEISIENSIS

A.D. 442. tantum et conatu proprio, non Dei se adjutorio obfcinuisse Ado, col.credebat. Sed ad ultimum emendatus correotionis suse librum 101.vera fide composuit.

Item nota.

Pope Leo I. Anno gratisa CCCCXLIII. Leo primus sedit in cathedra Ro- Vit.Pontif.mana, annis xxi., mense uno, et diebus is.., et cessavit sedesdiebus xxi.

Nota continuationem.

Victor of Anno gratiaa CCCCXLIV. Victor Massiliensis rhetor, qui li- Ado, col.Marseilles, brum in G-enesim ad filii sui ^Ethereii personam commentatus 101.

est, in divinis scripturis non1 Satis eruditus, moritur.

Bex Sritonum Constantmus interfectus est, cui successit filiusejus Constans in vegnum.

Murder of .Anno gratiae CCCCXLV. Constantinus Britannorum rex, qua- Galf. Mon.Constan- jam <jie <jum venatum iret, a Picto quodam, qui in ejus ""• 5~^-

' obsequio fuerat, in virgulto densissimo cum cultro interfectusest. Quo defuncto surrexit dissensio inter proceres quis eorumsublimaretur in regnum2; filii quoque regis defuncti, AureliusAmbrosianus atque Uterpendragon, missi fuerant in MinoremBritanniam ad educandum. Qui, si prsesentes fuissent, prop-ter aatatem puerilera regnare non possent. Porro Vortigernusconsul Gewiseorum, qui omni nisu in regnum aspirabat, per-rexit Wintoniam, et Constantem monachum, Constantini filium,de claustro extractum duxit Londonias, et eum, vix annuente

Proditio populo eo quod monachus esset, in regem erexit. Withelinusdetestanda. enim Londoniensis archiepiscopus tune defunctus fuerat, nee

fait alter qui ilium in regem sullimare praesumpsisset. Sedipse Vortigernus vices episcopi gerens, coronam3 capiti siio pro-priis manibus impressit. Sullimatus igitur rex, omnia regninegotia Vortigerno disponenda commisit. At Vortigernusastutus,4 castella et munitiones regni suis satellitibus tradens,quomodo regem trader et callide cogitabat. Cepit itaquethesauros regis in custodiam, et numerum militum ac servi-entium diebus singulis augmentavit. Deinde regem adiens,consilium dedit ei ut centum Pictos, quos ad omnem prodi-tionem et dolum promptos noverat et paratos, in obsequio suo

1 non] om. O. W.; it is in Ado.2 regnum} regno, W.3 coronam] om. "W., though in O.

4 A. has et sapiens, as Galf. Mon.,but it is expuncted. It is in W.,not in West.

CHKONICA MAJORA. 185

Galf. Mon. retineret, ut corpus suum diebus ac noctibus ab incursione A.D. 445.""• 7. hostium tuerentur. Porro annuente rege, supradictus Picto-

rum numerus cum privata regis familia est admissus. AtVortigernus eos ita stipendiis ditabat militaribus et epulisdelicatissimis reficiebat, quod adorantes ilium, per plateasdignum imperio judicabant. Cum igitur gratiam omnium sehabere cognovisset Yortigernus, inebriavit eos quadam die,dicens cum lacrimis, se a Britannia recessurum, cum nonhaberet de proprio unde1 1. militibus stipendia provideret.Deinde, quasi tristis, recedens ad hospitium suum, ipsos inaula potantes reliquit. Quo audito murmurabant Picti ad in-vicem, dicentes, "TJt quid monachum istum non interficimus," nt Yortigernus solio regni potiatur ?" Surgentes itaque ine- Constansbriati, impetum fecerunt in regem, illoque perempto, Yorti- rex Brito-gerno caput regium detulerunt. Quod cum intellexisset Yor-tigernus, quasi contristatus in fletum prorupit, ut proditionemfactam sub lacrimarum velamine palliaret. At Yortigernuscivibus Londoniensibus, ut2 b.sec acciderant, convocatis, Pictosillos jussit decollari, ut propriam fraudem ab hoc scelere red-

Id. vi. 9. deret excusatam. Tandem, cum neminem sibi parem in regno Vortigernconspexisset, imposuit capiti suo coronam Britanniae, et super- crowns

Cf. Bed. gressus est principes universes. Sublimatus ergo, coepit in j*!mse^H. E. i. 14, eo crescere omnium lues scelerum, crudelitas prsecipue et Britain.p. 120 A. odium veritatis, contemptus Dei,3 litigium, contentio, proditio,

livor anxius, et luxus, cum caateris flagitiis, adeo quidem quodnee uimm ex omnibus sibi creditur defuisse, et, quod maximehonestati contrarium est, nobiles deprimens et infimos ex-tollens, Deo et hominibus efficitur odiosus.

Ut Sanctus Oermanus, Autissiodorensis episcopus, in Britanniamveniens, Pelagianam hoBresim, auxiliante Sancto Albano, delevit.

Beda,H.E. Anno gratiae CCCCXLVI. Hasresis Pelagiana, per Agricolami- 17> Pelagii discipulum illata, fidem Britonum foeda peste macu- p. 62.

layit. Yerum Britanni, cum neque suscipere dogma perver- Pelagian-sum, gratiam Christi blaspnemando, ullatenus vellent, neque igrn ^n

versutiam nefariaa persuasionis refutare verbis certando suf- Brita"1'ficerent, inveniunt salubre consilium, ut a G-allicanis episco-pis auxilium belli spiritualis inquirant. Quamobrem collectaibidem magna synodo, quaerebatur in commune qui illuc4

p. 122 A.

1 unde\ numero, W., from blun-dering over un, which O. has.

2 uf] altered to ubi in W.

3 0. W. ins. here " amor menda-" cii, ebrietas, animositas."

4 illuc] illic, A. O.W.; altered byPar.

186 MATTH^EI PAEISIENSIS

A.D. 446. ad succursum fidei mitti deberent. Atque omnium judicioBeda,H.E.SS. Ger- eligebantur Apostolic! sacerdotes, Germanus Autissiodorensis i- 17,man and et Lupus Trecasinffi civitatis episcopi, qui ad confirmandam P* 123A-to Britain fidem Britanniaml venirent, Qui cum prompta devotions pre-to eradicate ces et jussa sanctas Ecclesias suscepissent, intrant Oceanum,ft- et licet cum labore, tandem decursis in brevi pelagi spatiis,

optati litoris quiete potiuntur. Collecta itaque apud Yerola-mium synodo,2 immensa multitudo virorum3 etiam cum con-jugibus et liberis illic excita convenerat. Aderat populus,expectabatur futurus et judex, astabant partes dispari condi-tione dissimiles; inde divina fides, hinc humana prassumptio;hinc pietas, inde superbia; hinc Christus, inde Pelagius auctorpravitatis. Primo in loco beatissimi sacerdotes copiam dis-putandi adversariis prsebuerunt, quaa sola nuditate verbo-rum diu inaniter et aures occupavit et tempora. Deindeantistites venerandi torrentes eloquii sui cum Apostolicis etEvangelicis imbribus profuderunt. Miscebatur sermo pro-prius cum divino, et assertiones molestissimas lectionum tes-timonia sequebantur. Convincitur vanitas, perfidia confutatur,ita ut ad singulas verborum objectiones errasse se, dum ne-quit respondere, fatetur. Populus arbiter vix manus continet,judicium cum clamore testatur. Post hunc diem, ita ex Id. L is.animis omnium suasio iniqua deleta est, ut sacerdotum doc-trinam sitientibus desideriis sectarentur. Compressa itaqueperversitate damnabili, ejusque auctoribus confutatis, atqueanimis omnium fidei puritate compositis, sacerdotes beatumAlbanum martyrem auctori Deo per ipsum gratias acturi pe-tierunt. TJbi G-ermanus, omnium Apostolorum diversorumquemartyrum secum reliquias habens, facta oratione, jussit revellisepulchrum, preciosa ibidem munera conditurus, arbitrans op-portunum, ut membra sanctorum ex diversis regionibus collectaquos pares meritis receperat caelum, sepulcri quoque uniusteneret hospitium. Quibus depositis honorifice ac sociatis, doloco ipso ubi beati martyris effusus erat sanguis, massampulveris secum portaturus abstulit, in qua apparebat cruoreservato rubuisse martyrum [caadem, persecutore pallente.Quibus ita gestis, innumera hominum turba eodem die ad Do-minum conversa est.

1 Britanniam] Britannias, A. O.W.; altered by Par.

2 collecta . . . synodo'] This isnot in Bede.

3 virorum'] om. A. O.W.; ins. byPar.

CHRONICA MAJOEA.

Causa vocationis Anglorum. A.D. 447.

Anno gratiae CCCCXLVII. Cum regis Vortigerni iniquitas, et The Saxonsanimi levitas, omnibus per circuitum nationibus esset divul- invited by

V Ql*tl P*PT*T1Cf. Beda, gata, insurrexerunt in euro. Scoti a Circio et Picti ab Aquilone, °H. E. i. 12. quorum Vortigernus centum concives interemerat, et regnum

Britannia^ acerrima infestatione et labore continue vexabantur.1

Nam ferro et flamma, pra3dis et rapinis, omnia eonsumentes,gentem peccatricem, quse regiis nequitiis favens simul cumipso contaminata est, ultio diri sceleris est secuta. Et quodde populo miserando hostilis irruptio non attigit, fames prse-valida penitus consumpsit, adeo quidem ut nee vivi suffice -

Beda,H.E. rent mortuos sepelire. Eex itaque, cum populo desolato eti. 14. bellicis incursionibus fatigato, contra hostium irruptionem

ignarus est quid ageret. Tandem omnibus placuit, ut gentemSaxonum de partibus transmarinis2 in auxilium convocarent.Quod divino nutu dispositum esse constat, ut veniret contraimprobos malum, sicut evidentius rerum exitus comprobavit.Mittuntur3 interea in Germaniam nuntii, ut quod praelocutumest opere compleatur.

Nota bellum non viribus sed virtute obtentum.

Id. i. 20, Anno gratiee CCCCXLVIII. Picti cum Scotis bellum adversum Victory ofp. 126 B. Britones junctis viribus susceperunt. Cum vero Britanni partes && Britons

suas fore impares judicarent, sanctorum antistitum Germani ~er ,et Lupi subsidium petierunt. Denique cum major pars exer- gcots<

citus arma capere et bellum parare temptarent, Germanus seducem praslii futurum fatetur. Eligit expedites, circumjectapercurrit, et e regione, qua hostium sperabatur adventus,vallem circumdatam mediis montibus intuetur, quo in locoipse dux agminis novum exercitum componit. Et jam aderatferox hostium multitude, quam appropinquare intuebantur ininsidiis constituti. Tune subito Germanus signifer universesadmonet et prasdicat ut voci suse uno clamore respondeant.Et sacerdotes Alleluia tertio repetitum exclamabant. Sequi-tur una vox omnium, et elatum clamorem repercusso aeremontium conclusa multiplicant, hostile agmen terrore proster-nitur, et super se non solum rupes circumdatas, sed etiamipsam casli machinam ruere4 contremiscunt, trepidationique

1 vexabanlur'} vel — bant, Par.2 W. ins. sibi.3 Mittuntur . . compleatur] This

sentence is due to the compiler,

4 ruere] Introduced by Par. Notin W. or in Bede. It is in the MSS.of Westminster.

188 MATTH2EI PARISIENSIS

A.D. 448. injectae vix sufficere pedum pernicitas credebatur. Passimfugiunt, arma proiciunt, gaudentes vel nuda corpora eripuissediscrimini. Plures etiam timore prascipites flumen, quodtransierant, devoravit. TJltionem suam innocens exercitus in-tuetur, et victoriae concessae otiosus spectator efficitur. Spoliacolliguntur exposita, et caslestis palmas gaudia miles religiosusamplectitur. Triumphant pontifices hostibus confusisl sinesanguine, triumphant victoria fide obtenta non viribus. Com-posita itaque insula securitate multiplici, superatisque hostibusinvisibilibus vel carne conspicuis, reditum moliuntur ponti-fices, quibus tranquillam navigationem et merita propria etintercessio beati martyris Albani paraverunt, quietosque eossuorum desideriis felix carina restituit. Francorum2 [rex]Meroveus annis x. tune regnavit.

Beda,H.E.

*• 2(^*

col. 83.

De adventu Anglorum in ^ns^dam Britanniam.

Arrival of Anno gratiae CCCCXLIX. Gens Anglorum sive Saxonum a Beda, H. E.the Saxons. rege Vortigerno invitata, Britanniam tribus longis navibus i. 15,

advehitur, et in orientali parte iusulaa locum manendi a rege, P- 120c.p. 63. quasi pro patria pugnatura, suscepit. Susceperunt ergo locum

donantibus Britannis, ea conditione, ut pro patriaa salute etpace contra adversaries militarent, et illi militantibus debita3

stipendia providerent. Advenerunt autem de tribus Grermaniaapopulis fortioribus, id est, Saxonibus, Anglis, et Jutis. DeJutarum origine sunt Cantuarii et Wictuarii. Hasc est eagens quae Wectam tenet irisulam, et ea quas usque hodie, inprovincia Occidentalium Saxonum, Jutarum natio nominatur,posita contra ipsam insulam Vectam. De Saxonibus vero, idest, ea regione quas nunc antiquorum Saxonum natio cogno-minatur, venere Orientales Saxones, Meridian! Saxones, Occi-dui Saxones.4 Porro de Anglis, hoc est de ilia patria quaaAngulus dicitur, et ab eo tempore usque hodie manere deser-tus perhibetur, Orientales Angli, mediterranei Angli,5 Mercii,tota ITorhanhumbrorum gens, quas ad Boream Humbri flumi-nis habitat, caeterique Anglorum populi sunt exorti. Duceseorum perhibentur fuisse duo fratres Hengistus et Horsa, qui

1 confusis] fasis, A. W.; Par.has introduced con.

2 Francorum . . regnavit] om. O.W. has " Francorum Meroveus an-" nis x.;" tune regnavit, which isin the MSS. of West., is introducedby Par.

3 debita'] om. A.; inserted byPar.

4 Saxones] om. W., though in O.5 mediterranei Angli] om. A.; in-

serted by Par.

CHEONICA MAJORA. 189

fuerant filii "Withgisii, cujus pater Witha, cujus pater Wetha, A.D. 449.cujus pater Wodem, de cujus stirpe multarum provinciarum

Galf. Mon. regium genus originem duxit. Cumque tandem inl praesentia Religion ofvi. 10. regis essent constituti, quaesivit ab eis, quam fidem, quamque tneSaxons.

religionem patres eorum coluissent. Cui Hengistus, "Deos" patrios, scilicet, Saturnum, Jovem, atque caeteros qui mun-" dum gubernant colimus, maxime autem Mercurium, quern" lingua nostra Woden appellamus. Huic patres2 veteres" nostri dedicaverunt3 quartam feriam septimanas, quaa usque" in hodiernum diem Wodenesdai sortifca est. Post ilium co-" limus deam inter caeteras potentissimam, vocabulo Fream," cui etiam dedicaverunt sextam feriam, - quam ex nomine" ejus Fredai vocamus." Ad hoc Vortigernus, " De credu-" litate vestra, quae potius incredulitas dici potest, vehementer" doleo; de adventu autem vestro gaudeo, quia in congruo" tempore vos necessitati meas sive Deus sive alius obtulit." Opprimunt me etenim inimici mei undique, et si laborem" praeliorum meorum mecum communicaveritis, retinebo vos" honorifice infra regnum meum, et diversis muneribus et" agris ditabo." Paruerunt illico barbari, et foedere confir-mato in curia ipsius remanserunt.

Beda,H.E. Eodem anno nunciatum est in Britannia, Pelagianam per-S. German*• 21» versitatem iterato paucis auctoribus dilatari. Rursusque ad again in"' B* beatissimum Germanum preces Britannorum deferuntur, ut j^

causam Dei et belli spiritualis certamen assumere dignaretur. Pelagians.Quorum petitioni festinus obtemperans, adjuncto sibi Severototius sanctitafcis viro, qui erat discipulus beatissimi patrisLupi et tune Treveris ordinatus episcopus, mare conscendit,et consentientibus elementis, tranquillo navigio Britanniampetit. Prsedicatio deinde ad plebem de prasvaricationis emen-datione convertitur, omniumque sententia pravitatis auctorescondemnantur; factumque est ut illis in locis multo ex eotempore fides intemerata perduraret. Itaque compositis omni-bus beati sacerdotes ea qua venerant prosperitate redierunt.

Ut Vortigernus rex ad Vellum, provocatus auxilio SaxonwmJiostes vicit.

Galf. Mon. Anno gratiae CCCCL. Post recessum beatissimorum a Bri- Freshvi. 10. tannia pontificum, emergentes ex more Scoti cum Pictis, exUTUPti°nof

partibus Aquilonis exercitum valde grandem confecerunt, ^ pwtatque Aquilonales insulae parteg devastare coeperunt. Quod

1 m] om. W. j 3 dedicaverunf] predicaverunt, O.8 patres'] om. 0. W.

190 MATTH^I PARISIENSIS

Vortiger-nus Sax-ones se-cimdo adpatriseexitiumvocavit.

A.D. 450. ubi Vortigerno nunciatum fuisset, collegit milites atque trans (jaif. MOD.Humbrum in obviam perrexit. Nee multum oportuit cives vi. 10.pugnare; nam Saxones, qui aderant, tarn viriliter prseliaban-tur, ut hostes, qui prius vincere solebant, sine mora in fuganipropellerent. Vortigernus ergo per illos victoria potitus, Id. vi. 11.donaria sua ampliavit eis, atque duci eorum Hengisto deditagros plurimos in Lindeseia regione, quibus sese et suos com-militones sustentaret. At Hengistus, cum esset vir astutus,comperta amicitia regis, ipsum in hunc sermonem adivit :" Domine mi, undique inquietant te inimici tui, atque minan-" tur tibi, dicuntque sese conducturos ex Armoricano tractu" Aurelium Ambrosium, ut, te deposito, ipsum in regem pro-" moveant. Si placet ergo, mittamus in patriam nostram, et" invitemus ex ea milites ut numerus noster augeatur." Eexitaque ejusdem petitioni adquiescens praecepit Hengisto in Ger-maniam mittere, ut milites ex ea invitati festinum afferrent aux-ilium. Nee mora ; missa in Germaniam legatione, nuntii rever- Id. vi. 12.tentes conduxerunt secum decem et octo naves electis militibusplenas. Conduxerunt etiam filiam Hengisti, vocabulo Eouwen,cujus pulchritudine Vortigernus illectus, postulavit earn apatre suo. Hengistus vero, comperta animi regis levitate,concessit ei filiam suam. Intravit itaque Sathanas in eordeejus, qui cum esset Christianus cum pagana coire desiderabat.Nupsit itaque eadem nocte rex paganae, quee ultra modumplacuit ei l ; unde inimicitiam procerum et filiorum suorumincurrit. Genuerat primitus filios de altera conjuge, quorumerant nomina Vortimerus, Katigernus, Pascentius. Genuit

Incest of etiam ex eadem conjuge filiam, quam in societatem thori sus- Hen. Hunt.Vortigern. cipiens, filium ex ea procreavit, unde a Sancto Germano et Uf P*

ab omni episcoporum conventu excommunicatus est.

TTtrexfiliam Hen-gisti inuxoremduxerit.

De transitu S. Germani.

Death of Eodem anno, ut scripsit Sigisbertus in cronicis suis, Sane- Sigebert,S- German. ^us Germanus ad Eavennam pro pace Armoricanas gentis co^ ^3-

perveniens, et summa reverentia a Valentiniano et Placidiamatre ejus susceptus, migravit ad Christum. Cujus corpus 2

honorifico agmine sa/nctorum virorum,3 comitantibus virtutumsignis Autissiodoro defertur. Quo tempore Severus presbyter,vir miraculis praeclarus, destructo idolorum templo, ubi error

*' 12'8 B

Ado, col.103-

1 ei'] om. W.2 A. O. W. ins. in. Par. has ex-

puncted it. It is not in Bede.3 sanctorum virorum] om. A. 0.

W.; ins. by Paris. West, has " saner" torum ac religiosorum virorum."It is not in Bede.

CHRONICA MAJOBA. 191

Ado,col. 103.

gentilis centum deos cultura insanissima adorabat, ecclesiam A.D. 450.beati protomartyris Stephani, ut consecraretur pra3 foribusViennae, parabat.1 Sed cum reditum beatissimi German! aRavenna sustineret, qui se ad dedicationem venturum prasdix-erat, contigit ut die ejusdem dedicationis, antequam officia in-choarentur, beatissimum corpus confessoris Christ! G-ermani perYiennam deportatum in eandem ecclesiam novam repausandigratia portaretur, sicque viri Dei promissum constat impletum.

Quae miracula, quaave 2 virtutum insignia per beatum virum in His bio-Britannia Deus operatus sit, liber3 qui de ipsius vita scriptus graphy.est, legere volentibus indicabit. Beda tamen in bistoria An-glorum refert4 ipsum ab hoc saaculo migrasse anno imperiiMartiani sexto, qui est annus post hunc octavus.

Ado, col.103.

PMUppus presbyter dbiit.

Anno gratiaa ccccxi. Philippus presbyter, auditor beati Je- Death ?fronimi, qui in Job simplici sermone libros edidit, diemclausit extremum.

Presbyter.

De concilio Calcedonensi.

Id. col. 102. Anno gratiaa ccccxn. Mortuo Theodosio imperatore, Mar- Marciantianus et Yalentinianus sex annis imperaverunt. Quorum 5 f?1 . ,™~initio, industria beati Leonis Papas, Chalcedonense concilium „ .celebratur, ubi Eutice cum Dioscoro, Alexandrino episcopo, coancii Of

Isidor. convincuntur publice 6 et damnantur. Erat autem Eutices abbas ChalcedonEtym. viii. Constantinopolitanus, qui Christum post humanam assump- against

tionem negavit existere de duabus naturis, sed solam divinamin eo asseruit esse naturam.

Ut Vortigernus propter Sascones miserit.

Galf. Mon. Anno gratiaa CCCCLIII. Hengistus, cum Vortigerno filiam Hengist'svi. 13. guam copulasset, ipsum in hunc modum allocutus est, dicens;

1 parabat~\ vel procurabat, A.2 qucEve] que, W.; ve is ins. by

Par.3 This is probably the Life of S.

German by Constantius. For anaccount of this and other lives, seeHardy's Catalogue of Materials forBritish History, i. pp. 47-57.

4 The passage alluded to is at

the end of i. 21, p. 128 c. ButBede is speaking of Valentinian'sdeath. See Mr. Coxe's note, E.Wendover, i., p. 12.

5 O. W. ins. regni. It is not inAdo.

6 convincuntur publice ] Intro-duced by the compiler.

192 MATTH.EI PARISIENSIS

A.D. 453. " Audi consilium meum, et invitemus adhuc filium meum Galf. Mon.to invite « Octam cum fratruele suo Abissa; viri enim bellatores sunt; "vi. 13.more of the ee e^ <ja ejg regiones quse sunt in aquilonalibus Britannise par-

" tibus juxta murum, inter Deiram et Scotiam, qui detinebunt1

" ibidem et sustinebunt impetum barbarorum, et sic citra" Humbrum in pace remanebit.2" Paruit Vortigernus, atqueillico, missis legatis, venerunt Octa et Abissa et Cerdicius,cum trecentis navibus armata manu repletis ; quos omnesVortigernus 'benigne suscepit, maximisque muneribus donavit.Quod cum vidissent Britones, timentes proditionem eorum,dixerunt regi ut ipsos ex finibus regni sui expelleret. ISTonenim debebant pagani Christianis communicare, quia lexChristiana prohibebat. Insuper tanta eorum multitude super-venerat, ita ut civibus terrori essent, quibus debuerant essepraesidio.3 At Vortigernus diffugiebat consilio suorum 4 adqui-escere, quia super omnes gentes propter conjugem suam eosdiligebat.

vietorv'ofVortimer.

Ut, deposito rege Vortigerno, filius ejus successerit.

Deposition Anno gratis CCCCLIV. Magnates BritanniaB regem Vortiger- Id.ofVorti- num penitus deserentes, unanimiter5 Vortimerium filium ejus

*n reSem sublimarunt. Qui consiliis eorum in omnibus ad-quiescens, coepit expellere barbaros, et insequens eos usquead flumen Derewente, ubi6 victoria potitus est, multos truci-davit.7 Fugit autem cum aliis Vortigernus, qui propter uxoremsuam quod potuit illis auxilium impendebat. Tune Vortime- Id. vi. 14.rius victoriam adeptus, ccepit possessiones amissas civibusreddere, ipsosque diligere, ecclesias destructas renovare, atqueviros ecclesiasticos in omnibus honorare prsecepit.

De probitate Vortimerii vegis.

Victories of Anno gratiae CCCCLV., qui est annus adventus Anglorum in Hen. Hunt.Vortimer. Britanniam septimus, gens Anglorum cum Vortigerno, viribus "• P- 708

resumptis, coeperunt iterum Vortimerium, regem Britonum, ad °' D*Battle of bellum provocare. Convenientes autem bine et inde apudAylesford. Ailestorp 8 cunei, acriter et diu pugnaverunt. Tandem pondus

In W. de is ex-puncted, and there is sus in themargin. O. has only detinebunt.

2 remanebit] remanebis, O. W.3 quibus . . . prcEsidio] Inserted

by the compiler; esse prasidio isinserted in A. by Par.

4 suorum'] eorum, 0. W.5 unanimiter~] om. A. ; ins. by

Par.6 ubi] ibi, W.7 multos trucidavit'] om. A. O.

W.; ins. by Par.8 W. has Ailesbiri in the margin.

CHRONICA MAJOBA. 193

prselii in Saxones conversum est, et1 pugnam deseruerunt et A.D. 455.campum. Britones vero viriliter insequentes, illorum2 innu-meram multitudinem peremerunt, ceeteris autem dispersis,Yortimerius cum victoria ad propria remeavit. ISTec multopost Yortimerius, cum fratribus suis, Katigerno et Pascentio,et universe insulaa populo, Saxonibus bellum indixit. Quibuscongregatis, acies disposuerunt ad bellum. Horsus vero frater Death ofHengisti, cui Yortigernus Cantise provinciam contulerat, et augern>

Hen. Hunt, rex a suis concivibus dicebatur, percussit aciem Katigernin.pp.708c. fratris Vortimerii regis tanto impetu, ut ad modum pulveris

dispersa dissiparetur. Deinde Katigernum ab equo prostratuminterfecit. Quod videns rex Yortimerius, frater ejus, irruit and Horsa.in eum, et illo interfecto reliquias cohortis suaa ad Hengistumfugavit, totumque praalii pondus in Hengistum conversum est.Et 1 cum probitati Yortimerii resistere nequivisset, tandem,non sine magno Britonum detriment©, qui nunquam fugerataufugit.

T7t defuncto Hors Saxones Hengistum regem in Cantia fecerint.

Id.p.709A. Anno gratiiB CCCCLVI. Horso defuncto, Saxones Hengistum, Hengistfratrem ejus, in regnum Cantise sublimarunt. Quo etiam anno

Galf. Mon. ter contra Britones pugnasse legitur. Sed probitati Yorti-vi. 13. merii resistere non valens, ad insulam Tanetb confugit, ubi

praslio navali cotidie vexabatur. Tandem Saxones cimbas 3 suas Departurevix ingressi, relictis mulieribus et filiis, G-ermaniam redierunt. °f e

Saxons.

en '

Ado, col.102.

Nota mwaculum.

Anno gratias CCCCLVII. Sanctus Mammertus, Yiennensis epi- Miracle ofscopus, instante solemnitate vigiliarum Dominicse resurrectionis,jedes publicas,4 in urbe Yiennensium, flammis terribilibus ere-pusculo conflagrare inspexit.5 Quid multa ? Pleno timoribus Vienne.populo ecclesia vacuatur, dum similem casum in singulis 6 domi-bus singuli metuebant. Perstitit tamen coram festivis altaribusinvictus7 antistes Mammertus, et calore fidei succensus flumine

1 est et] om. A. W.; ins. by Par.2 illorum} illos, W. It is altered

by Par. in A.3 cimbas} ciulas, W., as Nennius

(47, p. 69 A) ; cinulas, A. Par. hasexpuncted this, and written cimbasover it; celoces, Galf. Mon.

4 publicas'} publica, A.5 inspexit"} cepit, A. O.W., which

Par. has expuncted, and written in-spexit above the line.

6 singulis~} propriis, O. W.7 Par. has vel vestitus in the mar-

gin.N

194 MATTH^EI PARISIENSIS

A.D. 457. lacrimamm permissam ignibus potestatem compescuit. De- Ado, col.speratione igitur deposita, reditur ad ecclesiana, miraculum 102-sancto viro ascribentibus universis.

Ut ca/put Sancti Johannis revelatum, sit.

The head Anno gratias ccccLVin. Johannes Baptista caput suum duobus Id. col.of S. John nionachis orientalibus, qui ad orationem venerant Jerosolimam, 103>

the Baptist juxta Herodis quondam habitaculuni revelavit. Quod deincepsEdeaa ° Edissam Phenicise urbem perlatum,1 et digno honore conditum

est.

Leo I., II.Dioscorusbishop ofAlexan-dria.Childeric.

Death ofVortimer.

Vortigernsends forHengist.

Hosresis Dioscori pullulavit.

Anno gratiae cccciix. Defuncto imperatore Martiano, Leo Id.major cum Leone minore sedecim annis imperium tenuerunt.Quo etiam tempore, Alexandria et .JSgyptus, errore DioscorihaBretici languens, immundo repleta spiritu canina rabie latrat.Francorum [rex]2 Hildericus regnavit annis viginti sex. Sigebert.

col. 87.

De morte Vortimerii regis Britonwm.

Anno gratias CCCCLX. Yortimerius rex Britonum et flos ju- Hen. Hunt,venum defunctus est, cum quo simul spes et victoria Britan- "• P- ?08 E-norum extincta est. Diabolus namque in corde novercaa sua3 ."• Mon.Eouwen ingressug, dedit illi venenum3 per quendam fami-liarem suum, quo subita morte praeventus in urbe Trinovan-tum sepultus est; quo defuncto misit Yortigernus, instinctu Id. vi. 15.uxoris suaa, in G-ermaniam propter Hengistum, ut veniret inBritanniam privatim et cum paucis, ne, si aliter veniret, dis-cordia inter Britones oriretur.

Hengistus rediit in Britanniam.

Eeturn of Anno gratiaa CCCCLXI. Hengistus, audito obitu Yortimerii, Id.t0 trescenta milia4 armatorum sibi sociatis, in Britanniam rever-

sus est. Sed cum tantse multitudinis adventus Yortigernoprincipibusque regni nuntiatus fuisset, indignati sunt valde,et constituerunt cum illis praaliari. Quod cum Hengisto filiasua per internuntios indicasset, gentem patrias sub speciepacis prodere5 cogitavit, misitque ,legatos ad regem, dicens,

Britain.

65.

1 perlatum] prolatum, W.2 rex is omitted also in W.3 Par. inserts propinavit.4 Sic, and so W. West., an error

arising from altering sociavit in

Geoffrey of Mon. into sociatis, andforgetting to change the case of thenumbers.

5 prodere^ vel perdere, Par.

CHRONICA MAJORA. 195

Galf. Mon. se non multitudinem tantam conduxisse, ut vel sibi vel regno A.D. 461.vi. 15. aliquam ingereret violentiam, sed sestimabat Vortimerium ad-

j hue vivere, quem super omnia expugnare cupiebat; quoniamautem ipsum esse defunctum non hsesitabat, sese et populumsuum disposition! suaa committebat, ut quos optaret, in regnoretinuisset, et quos refutaret, statim in Grermaniam vela ver-tissent; et, si id Vortigerno placuisset, petebat ut diem etlocum, quo pariter convenirent, statueret. Cumque talia regi Massacre

i nuntiata fuerunt, placuerunt ei vehementer, iussitque cives et °* *"e

a i i T £ir •• • * i •• . , •-, -j Bntons atfeaxones kalendis Man in pago Ambrn convenire, ut ibidem anes|)urypraadicta firmarentur. Quod cum utrinque concessum fuisset,prascepit Hengistus commilitonibus suis, ut unusquisque Ion-gum cultrum infra caligas haberet,1 et cum Britones securiuscolloquium tractarent, unusquisque paratus astantem [sibi]2

Britonem abstractis cultris jugularet;3 quod ita factum est.Hengistus vero illico Vortigernum4 per pallium detinuit;casteri autem astantes principes nihil tale praemeditatos, cir-citer quadringentos soxaginta viros, inter barones et consules -

Id. vi. 16. jugularunt. Aderat ibi tune consul ClaudiocestriEe, vocabuloEldol, qui, visa proditione, sustulit palum, quem forte inve-nerat, et quemcumque cum illo attingebat, confringens eimembrum quod percutiebat, confestim ad tartara dirigebat;

; alii caput, alii brachia, alii scapulas, compluribus etiam cruraelidens, terrorem non minimum hostibus inferebat; nee priusde illo loco recessit, donee septuaginta viros consumpto palointerfecit. Et cum tantse multitudini resistere nequivisset,divertit se ab illis atque civitatem suam petivit. Multi hincet inde ceciderunt; sed victoriam Saxones habuerunt, quiaBritones, qui inermes5 advenerant,minime resistere potuerunt.

! Ut Saxones ecclesias Britannice vastaverint.i

Id. Anno gratise ccccixu. Saxones, Yortigerno regi mortem Britain laidcomminantes, ligaverunt eum, petieruntque civitates suas atque waste by

! munitiones pro vita; quibus ilico, quicquid afiectaverant, con-cessit, ut vivus abscedere sineretur. Quod, cum juramento

' confirmatum fuisset, solverunt eum a vinculis, atque urbem| Londoniarum primitus adeuntes ceperunt; ceperunt deinde6

Eboracum et Lindocolinum, necnon et Wintoniam, quasque

haberef] haberent, A. O. W.altered by Par.

2 sibi] om. A. O. W.3 jugularef] jugularent, W.

5 inermes] inermi, A. O., and soW. originally, but it has beenaltered.

deinde] inde, W.4 Vortigernum] om. W.

N 2'

196 MATTHJEI PARISIENSIS

A.D. 462. provincias devastantes. Invadebant undique cives, quasi lupioves, quas pastores deseruerunt; ecclesias et ecclesiastica Cf. Bed.omnia ad solum usque destruebant, sacerdotes juxta altaria tru- • • *• •cidabant, sacras scripturas igne concremabant, super sancto-rum martyrum sepulturas cumulos terras congerebant; virireligiosi, qui ab hac clade evadere potuerunt, speluncas etterrarum concavitates, nemorosa loca atque deserta, montium Cf. Galf.quoque et collium praerupta, cum sanctorum reliquiis peti-

Vortigern erunt. Cum ergo tantam cladem inspexisset Yortigernus, in-retreats scius quid contra nefandam gentem ageret, secessit in partes vi. 6.mtoWales* Kambriae, et sese in oppidum Genorium inclusit. Id. viii. 2.

De Jiceresi Acephalorum.

Heresy of A mm gratiaa ccccixm. Apparuifc hseresis Acephalorum, Ado, col.the Ace- Calcidonense conciliuml repugnantium. Ideo Acephali, id 103.phali. , . ., . M1 -i . Isidor.r est, sine capite, nominantur, quia, qui prius illam nseresim jjtjrmol.

introduxit, non invenitur; hi in Christo duarum substantiarum yiii. 5.proprietatem negant, et unam in ejus persona naturam essecontendunt.

Ut gens Britonum propter subsidium militare misit.

Aurelius Anno gratiaa CCCCLXIV. Gens Britonum in Minorem Britan- Galf. Mon.sent foTbv n^am nuntios ad Aurelium Ambrosianum et Utherpendragon ""• 8<

theBritons. fratrem ejus, qui prse timore Yorfcigerni illuc missi fuerant,destinantes, postularunt obnixius et instanter, ut celeriter ex Cf. Id. viii.tractu Armoricano ad illos venientes, Saxonibus et rege Yor- ' 'tigerno expulsis, Britannias susciperent diadema. At illi jamadultaa astatis existentes, iter suum perinde cum navibus etarmatis militibus paraverunt; quod ubi Yortigerno regi nun- Id. vi. 17.tiatum fuisset, vocatis magis suis, quaesivit ab iis, quid sibi

Tower in tali eventu foret agendum; qui respondentes dederunt eibuilt by consilium, ut turrim fortissimam aedificaret, quaa sese suosqueVortigern. ,. ,. . . ^ ? ^

a mortis discrimme tueretur. Peragratis igitur quibusqueprovinciis, ut locum congruum inveniret, venit tandem admontem Erir, ubi locum congruum, ut sibi videbatur, invenit.Oongregatis itaque ex diversis partibus casmentariis, jussitconstrui turrim; at illi a fundamento incipientes, quicquiduna die operabantur, nocte sequent! tellus absorbebat. Yor-tigernus vero a magis causam inquirens ruinaa, consulue-runt, ut juvenem sine patre qusereret, ut sanguine ipsiuscaementum et lapides aspergerentur, ut opus inceptum roburfirmitatis obtineret. ITec mora, legati mittuntur ad diversas

1 Calcidonense concilium] Calcidonensi concilio, O. W.

CHKONICA MAJORA. 197

Galf. MOD. provincias, ut talem juvenem invenirent. Venientes tandem A.D. 464.vl> *'• ad urbem, quse postea Kaermerdin fuit nuncupata, conspex-

erunt duos juvenes litigantes, quorum alter socio suo impro-perabat, dicens, ' Quid mecum contendis, fatue ? Numquid tu" sine patre natus mese nobilitati parificari poteris, qui de" regio genere ortus, ex utraque generis mei parte clarus" resplendeo?" At nuntii verbum hujusmodi audientes, ce-perunt juvenem cum matre ejus, et ad regem ilico perdux-

Id. vi. 18. erunt. Cumque in prsesentia regis essent constitute, ccepitdiligenter a matre infantis quserere, quo patre puerum gene-ravit; ad quem ilia, "Vivit anima mea, domine mi rex, quod Birth of" cum essem in thalamo regis Demetiaa, patris mei, apparuit Merlin." mihi quidam in specie pulcherrimi juvenis, et saspissime" amplectens strictis brachiis oscula mihi dedit; et cum de" me quid sibi placuit perfecisset, subito evanescens recessit;" cumque me in hunc modum diu frequentasset, gravidam" me tandem reliquit, nee est alter qui juvenem istum in me" genuerat."1 Tune rex supra modum admirans vocavit

Id. vi. 19. juvenem, quasrens ab eo quo nomine vocaretur. Porro, cumse Merlinum Ambrosium fuisse vocatum diceret,2 quassivit arege, utquid ipse et mater ejus ad regis pra3sentiam fuissenfcadducti: cui rex Yortigernus, "Magi mei dedere mihi consi-p. 66." Hum, ut juvenem sine patre perquirerem, cujus sanguine" opus meum irroraretur et staret;" cui Merlinus, "Jube" magos tuos coram me venire, et convincam eos mendacium" invenisse; nescientes enim quid sub fondamento sit, per" mendacium vobis satisfacere cupiebant. Sed voca operarios" tuos, domine mi rex, et jube terram fodere, et invenies" stagnum sub ea, quod opus stare non permittit:" quod cumfactum fuisset, invenerunt omnia quee a Merlino dicebantur.Tune Merlinus ad magos accedens ait, " Dicite mihi adhuc," vilissimi adulatores, quid sub stagno latet ?" At illi nihilrespondentes tacuerunt; at Merlinus conversus ad regem dixit," Jube hauriri stagnum per rivulos, et in fundo invenies" duos lapides concavos et in illis duos dracones dormientes."Credulus ergo rex super verbis illius jussit hauriri stag-num, et, admirantibus cunctis, reperit verum quod a Merlinodicebatur.

Ut Victorinus circulum Paschalem scripserit.

VitPontif. Anno gratise CCCCLXV. Hylarius sedit in cathedra Romana Popeannis sex, mensibus tribus, diebus decem, et cessavit sedes Hilary.

1 genuerat] generavit, O. W.2 diceret] altered by Par., apparently from diceretur.

198 MATTHJEI PAEISIENSIS

AD. 465. diebus decem. Ad istius Papse petitionem Victorinus Paschalem Ado, col.circulum scripsit quingentorum fcriginta duorum annorum. 104<

Vision ofVortigern,and pro-phecies ofMerlin.

Incipit propJietia Merlini.*

Eodem tempore, cum sedisset Yortigeraus rex Britonumsuper ripam exhausti stagni, egressi sunt duo dracones, vii. 3quorum unus erat albus, alter vero rubeus; cumque alteralter! appropinquasset, commiserunt diram pugnam, et ignem

Albusdraco.

Bubeusdraco.

anbelitu procreabant. Prseva-lebat autem albus draco, ru-beumque usque ad extremita-tem lacus fugabat; at ille,cum se expulsum doluisset,impetum fecit in album ip-sumque retroire coegit. Ipsisergo in hunc modum pugnan-tibus, prsecepit rex Merlino et multi populi a Saxoni-

1 Per monies intelligun-tur majores Britannise, pervalles populares, quia eo-dem modo corruent majoresquo minores, ut in occi-sione Ix. ducum Britonum

Ambrosio dicere, quid prseliumdraconum portendebat. Moxipse in fletum prorumpens,spiritum hausit prophetic, etassumpta parabola ait,' Yse" rubeo draconi, nam exter-" minatio ejus festinat! Caver-" nas ipsius occupabit albus" draco, qui Saxones quos" invitasti significat; rubeus" yero gentem significat Bri-" tannin, quae ab albo oppri-" metur. Montesl itaque ejus" ut valles sequabuntur, et" flumina vallium2 sanguine" manabunt; cultusreligionis3

" delebitur, et ruina ecclesi-" arum patebitj prsevalebit" tandem oppressa,4 et ssevi-" tise5 exterorum resistet;" Aperf6 etenim Oornubiee

bus apud Stanhenges tem-pore Vortigerni regis.

2 Id est, minorum inoccisione de Stanhengesj

ubi solus dux Gloverniseevasit.

3 Ad literam ; per Sax-ones Sarracenos qui occu-parunt totam Britanniam.

4 Ecclesia.5 Vel ssevitia.6 Qui de uxore ducis

Cornubise genitus fuit, Ar-thurus videlicet, qui fugaviteos et decem et octo vici-bus dimicavit cum Sax-onibus et super eos vicit.

* There is a portrait of Merlin inthe margin. These explanations ofthe prophecy by Paris are certainlynot taken from Alanus de Insulis,though they frequently agree withhis interpretations. They are writ-

ten in Paris's smallest hand betweenthe lines and on the margin of pp.66, 67 of A.

f Aper\ W. has in the margin," Aper Arthurum significat." Thishas been erased in A.

CHRONICA MAJOEA. 199

Galf. Mon. " succursum prasstabit,vii. 3.

" et colla eorum sub

" pedibus suis concul-

" cabit; insulss7 oceani

" potestati ipsius sub-

" dentur, et Grallicanos8

" saltus possidebit; tre-

" mebit Romulea do-

" mus9 saevitiam ipsius,

" et exitus ejus dubius

" erit; in ore populorum

" celebrabitur, et actus

" ejus cibus erit nar-

" rantibus. Sex10 pos-

" teri ejus sequentur

" sceptrum, sed post ip-

" sos exsurget Germa-

" nicus vermis ; subli-

" mabit11 ilium sequo-

" reus lupus, quern Afri-

" cana nemora12 comi-

" tabuntur. Delebitur

" iterum religio,13 et

" transmutatio prima-

" rum sedium fiet; dig-

'' nitas,M Londonise ador-

" nabit Doroberniam, et

7 Scilicet Dacia, Norwegia, A-D. 465Orcades, Scotia, Hibernia.

8 Ingressus enim in Galliam cumrege NorwegisB earn occupavit.

9 Eo quod devicto procuratorsCesaris in valle Suesie Suwesie,caput ejus misit Bomam vicetributi; et sic profectus versusRomam usque ad * con-struxit Baladigam, regressuspropter guerram Modredi.

10 Id est, sex posteri de genereBritonum, scilicet Caterius etalii connumerati in historia Bri-tonum. Post Arthurum sex,Constantinus, Aurelius Conanus,Vortiporius, Malgo Caterius,Coovanus, Cadwallo, Calowala-drus. Gormundus venit temporeCaterii, post quern translatumest regnum ad Saxones.

11 Tangitur de Gormundo, quiveniens ab Affrica occupavittotam insulam.

12 Id est, naves Affricse.13 Scilicet per Gormundum,

vel sic delebitur, etc., scilicet perAugustinum, qui fecit occideretrecentos monachos in Bangor,una scilicet abbatia Britonum inmarchia Wallise, eo quod nolu-erunt venire ad eum ad voca-tionem concilii sui per Anglicos.

14 Id est, archiepiscopus quifuit apud Sanctum * de Cor-

* Sic, left blank by Par. In C. the words are written on, withoutblanks being left.

200 MATTH^EI PABISIENSIS

A.D. 465. " pastor15 EboracensisProphecies .of Merlin. " Septimus in Armorico

" regno16 frequentabi-

" tur; Menevia17 pallio

" urbis Legionum indu-

" etur, et prsedicator

" Hyberniaa propter in-

" fantem in utero ma-

" tris18 crescentem ob-

" mutescet; pluet san-

" guineas imber,19 et

" dira fames20 mortales

" afficiefc. His superve-

" nientibus dolebit ru-

" beus, sed emenso21

" labore vigebit.22 Tune

" infortunium albi23 fes-

" tinabit, et aedificia

" hortulorum ejus diru-

" entur;24 septem scep-

" trigeri25 perimentur,

" et nnus eorum26 sanc-

" tificabitur, ventres

" matrum secabuntur

" et infantes abortivi

" erunt; erit ingens

" supplicium hominum,

" ut indigence restitu-

Vir in equo " antur. Qui faciet hsec,aeneo Cad-wallonem " aeneum virum induet28

significat." et per multa tempora

hulle translatus est apud Doro-berniam.

15 Id est, beatus Sanson trans-latus ab urbe Legionum usqueEboracum, qui cum vii. episcopissuis transtulit se in BritanniamMinorem metu Gormundi, etsedit ibi in ecclesia Dolensi.

16 Id est, Minori Britannia.17 Sancti David translata fuit

sedes archiepiscopalis ab urbeLegionum usque ad SanctumDavid.

18 Id est, Sanctus Patricius.Tangitur quoddam miraculumde beato Patricio quod ingredi-ente matre beati David praeg-nante obmutuit.

19 Ad literam, tempore Gor-mundi.

20 Ad literam.21 Post bella longa et conflic-

tus quamplurimos.22 Quando gens Britonum vidit

se opprimi a Saxonibus.23 Gentis Saxonum.24 Quicquid sedifieabunt de-

struetur per Britones.25 Hie tangit reversionem regni

ad Britones, quia Britones erex-erunt Cadwanum in regem apudCestriam ut debellaret Eadwi-num regem Northanhumbrise.

26 Id est, beatus Oswaldus.27 Vel glorificabitur.28 Rex Lud moriturus jussit

corpus suurn cremari, et ejus ci-

CHKONICA MAJOKA. 201

Galf.Mon.vii. 3.

Bex bene- "dictus Ced- «wallam eesignificat,qui Hornsbaptizatus ''ibimortuus «est.

super seneum* equum portas Lon-donise servabit. Exin29 in pro-prios mores revertetur rubeusdraco, et in seipsum saevire la-borabit. Superveniet itaque ultioTonantis, quia omnis ager colo-nos decipiet; arripiet mortalitaspopulum, cunctasque nationes 30

evacuabit; residui natale solumdeserent, et exteras culturas se-minabunt; rex benedictus parabitnavigium, et in aula duodecimiinter beatos annumerabitur; eritmiseranda regni desolatio, et areaemessium in fructicosos saltusredibunt. Exsurget iterum albusdraco, et filiam Germanise invi-tabit; replebuntur iterum hortulinostri alieno semine, et in extre-mitate stagni languebit rubeus.Exin coronabitur Germanicus ver-mis, et eeneus princeps humilia-bitur, terminus illi positus est,quern transvolare nequibit; cen-tum namque quinquaginta annis31

in inquietudine et subjectionemanebit, ter centum vero insi-debit. Tune exsurget in iliumAquilo, et flores, quos Zephirusprocreavit, eripiet; erit deauratioin templis, nee acumen gladio-rum cessabit. Vix obtinebit ca-vernas suas Germanicus draco,32

quia ultio proditionis ejus super-veniet ; vigebit tandem paulisper,sed decimatio Neustriae nocebit,populus namque in ligno et fer-reis tunicis superveniet, qui vin-dictam de nequitia ipsius sumet;restaurabit pristinis incolis man-siones, et ruina alienigenarumpatebit. Germen albi draconisex bortulis nostris abradetur, et

nerem poni in ima- A.D. 465gine^nea, et_ ipsamimaginem poni superportam Londoniis intitulum ejus. Quseporta propter hocappellatur Ludgate.Postea vero elapsomulto tempore venitWillelmus conquestordetestans pompam ta-lem et ritum Sarra-cenum, jussit ipsamimaginem et equumquern insidebat prse-cipitari et confringi,iratus quod imago vi-debatur custos portseillius, immo potiustotius civitatis.

29 Id est, in pec-catis commorabunturBritones more solito.

30 Id est, vii. regesde genere Saxonumfuerunt in bello per-empti per Cadwallo-nem qui successit.

81 Ab exitu scilicetCadwoladri.

32 Vel vermis.33 Willelmus Bas-

tardus cum navigio ar-mato Haroldi perjuriqui ultimus fuit rexde genere Anglorum.

ceneum] om. W.

202

A.D. 465.Propheciesof Merlin.

Duo dra-cones.

Leo justi-tiae.

Catulileonis.

" reliquiaa generationis" ejus decimabuntur;" jugum perpetuas servi-" fcutis ferent, matrem-" que suam ligonibus et" aratris vulnerabunt." Succedent34 duo dra-" cones, quorum alter33

" invidiae spiculo suffo-" cabitur, alter36 vero" sub umbra nominis" redibit. Succedet leo" justitise, ad cujus ru-" gitum Gallicanse tur-" res et insulani draco-" nes treraebunt. In" diebus ejus auruna ex" lilio et urtica extor-" quebitur, et argentum" ex ungulis mugien-" tuna37 manabit; cala-" mistrati varia vellera" vestibunt,38 et exterior" habitus interiora sig-" nabit; pedes latran-" tium39 truncabuntur," pacem habebunt40 fe-" rse, humanitas suppli-" cium41 dolebit; finde-" tur forma commercii," dimidium 42 rotun-" dum 43 erit; peribit" milvorumrapacitas, et" dentes luporum hebe-" tabuntur ; catuli leo-" nis 44 in sequoreos pis-" ces^transformabuntur,

34 Willelmi Bastard! duo sci-licet filii, Kobertus Curthose etWillelmus rex Rufus frater ejus.

33 Rex Rufus Willelmus.36 R. Curthose recusans recu-

satus est.37 In assisa de Clarendune

tornagium et hujusmodi.88 Vel vestient.39 In foresta.40 Ad literam.41 Pro mutilatione membrorum

et vitee privatione.42 Hie primo secabantur de-

narii.43 Id est, oboli et quadrantes.44 Super ripam quse vocabatur

ripa filii regis ante portam deBarbeflete.

45 IF Robertus dux JSTorman-nis8 dictus Curthouse strenuus inarmis patre irato amisit cumbenedictione paterna primoge-nita; Normanniam ei concessittantummodo quia natus fuit ineadem.

IT Willelmus Rufus, secundonatus, successit patri suo inregno Anglise; sed quia inhu-manus fuit et avarus Deo nonerat acceptus, unde quasi ecclesiseDei persecutor spiculatus obiit.

IF Henricus primus. Iste cleri-catui addictus legis peritusextitit, mente sagax, facie pul-cher, et corpore extitit elegan-

Huic delegavit pater,

Willelmusprimus}conquestor.

CHEONICA MAJORA. 203

Galf. Mon. " et aquila46 ejus super thesaurum suum, nude coenobium AD. 465.Radingis construxit, et frater Prophecies

" montem ^anium ni" ejus Robertus simili edoctus ex- °f Merlm>

" dificabit. Venedotia emPlo> Pro anima Patris eorun1

terrain sanctam adiit peregri-" rubebit materao san- nando. Sed quia ibi regnum

sprevit Jerusalem cselitus sibi" guine'4? et domus °°- oblatum, male obiit incareeratus" rinsei sex fratres in- in tenebro carcere csecatus; unde

Merlinus, " Succedent duo draco-" terficiet ; nocturnis 48 " nes, quorum alter invidise spi-

" culo/' etc. Succedit leo justi-" lacrimis madebit in- else, id est, Henricus primus." sula, nude omnes ad . * Id est' imperatrix, fiHa sci-

licet Henrici j-egis primi, quse" omnia provocabuntur. prius maritata fuit imperatori

et postea Galfrido comiti Ande-" Vffi tibi Neustria, quo-

" mam cerebrum leonis * Id est NorwaUia. Hocimpletum est anno gratiaa

"in te spargetur et MCXXXVIII.48 Hoc completum tertiof anno

" membra lacerabun- stephani regk Eegpice cronica

" tur.49 Nitentur posteri Henrici Archidiaconi, unde ver-sus : " Quis mihi det," etc.

" transvolare superna, 49 j^ egt Normannia, in quacerebrum regis defuncti. scilicet

sed favor novorum TT . . „ . ,Henrici, cum neret de corpore

•p. 67. " sublimabitur;* noce- suo anatomia, ejectum est et

* At the foot of p. 66 is in rubrick, " In fine libri hoc plenius scilicet in" Assere ;" and below : —

f Locrinus—Loegria— ~)Brutus. | nunc Anglia. j Cathenes 1Tres fratres j Albanactus—Albania— ! Britannia ' I Termini

filii Bruti. j nunc Scotia. j ma^v. rrotenes J finales.Innogen mater. J Camber—Cambria— j

L nunc Wallia. Jf tertio] This should be quinto. The reference is to Hen. Hunt, viii.,

f. 223 b, ed, Savile.

204 MATTH^EI PAKISIENSIS

A.D. 465. " bit50 possidenti51 exPropheciesof Merlin. " impiis52 pietas,53 do-

" nee sese genitore54 in-

" duerit;55 apri igitur

oculi. Membra dicit, quia mem-bratim divisum est cadaver, etmusculosa caro sale impositoprofundius incisa.

50 Id est, aggregabit peccatalonga gwerra.

51 Id est, terram, id est, regiStephano.

52 Id est, ex concilio impio-rum.

53 Quia mitissimus fuit.54 Id est, regem Henricum

quern genuit.55 Cum autem dampnosa Story of

guerra et mororosa inter Henri- ^settingcum et Stephanum omnia bona that Henryterrse exhausisset, magnates tsedio ^fby1

affecti decreverunt communi con- Stephen,silio bellum committi campestre the°HistC

inter Henricum et Stephanum Anglor. i.r . pp. 294,et eorum consangumeos, et cm 295, Mad-sors victoriam contulisset inden>)pace extunc regnaret in omnipotentatu. Statute ergo locotanto prselio competent!, scilicet,Euenfeld, et jam ad laqueandasgaleas utrobique pervenirentpartes, Matildis mater Henrici,pietate materna commota, venitfestinanter illico lacrimans etanhela ad Stephanum et hsBCauribus instillavit: " 0 infelix," quid facere prsesumis? visne" filium tuum interficere ?"Cumque audiens hsee Stephanusvehementer admiraret, ipsa dubi-tantem certificavit, quam quando

CHBONICA MAJORA. 205

" cumina montiura et

" umbram galeati trans-

" cendet. Indignabitur

Galf.Mon. " denfcibusaccinctus,ca- idem Stephanus constitutus nun- A.D. 465™'s' cius pro ipsa in Andegaveam 5"SfeS6

veniret, in reditu genuit ipsumHenricum, scilicet, in navi, etqusedam alia signa secreta ex-posuit; et sic plenius edoctusfStephanus, qui prius letaliteroderat Henricum filium. suum,prsecordialiter paterno affectuccepit diligere. Matildis verosuper hoc gaudens, sub eodemspiritu festino Henricum adiit,et ipsum jam armatum seorsumvocavit, sic alloquens, " 0 miser," quis te furor inflammavit ut" fias parricida ?" et incomptaet hirsuta capilla ubera denu-data ei ostendit : " Ecce ego" mater tua his uberibus te in-" fantem alui, hoc corpusculo" prodeuntem; si committatur" hoc prselium, nolo vivere, et" sic fies parricida et matricida," et totius istius exercitus nu-" merosi;" et cum callidis ver-bis cor Henrici filii sui veri-tati inclinasset, fractum est corejus et pacificatum, et Stephaniamore relativo quasi films pa-trem coapit amplexari : et cumaliquotiens mater intermeassetsollicita, appropinquantes pateret films et alternaverunt am-plexus cum osculis, et secretiuscolloquentes ait unus alteri," Ave pater;" respondente al-tero, " Salve fill;" et sic materna

206 MATTH^I PARISIENSIS

AJ>. 465. " Albania,56 et convoca-Propheciesof Merlin. " tis collateralibus, san-

" guinem effundere vo-

" cabit; 5? dabitur 58

" maxillis ejus fre-

" num,59 quod in Armo-

" rico sinu fabricabi-

" tur;60 deaurabit61 il-

" lud62 aquila63 rnpti

" foederis, et tertia 64

" nidificatione gaudebit;

" evigilabunt rugientes

" catuli,65 et, postpositis

" nemoribus, infra moe-

" nia civitum venabun-

sollicitudine sopita est tarn cru-enta discordia, et clarificatumMerlini vaticinium. Haec tamennarratio omnes in exercitu la-tuit cum pax accclamaretur.

56 Kex Scotorum ad Stan-dardum.

67 Vel vacabit.68 Hoc reperies in ultimo folio

hujus voluminis ad mortemHenrici II. in hoc libro.

59 Id est, regi Scotorum captoet incarcerato et ad votum edo-mito.

eo per replies regis de Mi-nori Britannia quos<regina Ali-enora, quse aquila rupti fcederisdicitur, sedaverat.

61 Hie primo incepit exigiaurum reginse.

62 Hoc adimpletum anno Do-mini MLXXXIX., scilicet secundofolio secundi libri.

63 Alienora, quia prseter aliaadulteria etiam Sarracenis com-miscebatur, aquila quia rapaxet regalis.

64 Id est, filio suo rege Ri-cardo, qui eandem quasi matremet plusquam matrem dilexit, intantum ut omnia sua prseceptajussit adimpleri; et hoc post-quam incarceraverat earn rexHenricus, ut idem rex Ricardusquod deliquit in patrem expiaretin matrem.

65 Filii regis Henrici, scilicet

13HRONICA MAJORA. 207

" minimam67 ex obstan-

" tibus facient, et lin-

" guas taurorum absci-

" dent;68 colla rugien-

" tium onerabunt cate-

Galf. Mon. « tur;G6 stragem non Hfenricus] junior rex, G[alfri- A.D. 465.dus], et J[oh*nnes]. *^£

66 In regis patris domesticosssevient.

67 Verum est ad literam, quiabellicosi erant.

68 Prselatis silentium imponent.69 Hie computat successionem

non computato Henrico rege ju-" nis, et avita tempora niori, licet alias pro rege com-

" renovabunt. Exin69 " „7U Id est, de rege Henrico in" deprimoinquartum,70 quartum a se, id est, in Ricar-

e( -, , 71. , ,. dum regem ; duos enim habuitde quarto71 in tertium, . .fratres primogenitos, scilicet Wil-

" de tertio72 in secun- lelmum et Henricum dictum

" dum rotabitur pollex r S •71 Id est, de Ricardo in Johan-" in oleo.73 Sextus 74

nem, quia Galfriidus fuit medius.

cc -n- , . , 72 Id est, de Johanne in Hen-Jtlybernise mcema sub- . .ricum filium suum, quia ei suc-

" vertet, et nemora in cessit; sed qualiter dicitur se-cundus non penitus liquet.

73 Id est, inunctio regalis." diversas portiones76 in 74 ^ Willelmo Bastardo, sci-

" unum reducet, et ca- Hcet Henricus,. quia Hiberniamsibi subjecit.

" pite leonis77 corona- 75 j^ eg^ plures portiones inunam rediget.

76 Multse enim portiones Hi-" ejus vago efiectui sue- bernise.

77 In coronatione regis Ricardi.78 Henrici, ratione guerrse Ste-

" sius ad superos con- phani, vel propter luxuriam, quia

(l , , . , »s , . ,_.„ tandem potentissimus fuit.volabit;'8 renovabit79 ^ _ _ r , -,-,.,7a Notandum quod dictus rex

" namque beatorum se- de quo agitur, scilicet Henricus,

" planitiem mutabit;

"bitur; principium

(( , , j a . .cumbet, sed finis ip-

208 MATTH.EI PARISIENSIS

A.D. 465. « des80 per patrias, etPropheciesof Merlin. " pastores in congruis

" locis locabit ; duas 81

" urbes duobus palliis

" induet, et virginea

" munera virginibus do-

" nabit; promerebitur

" inde favorem82 Tonan-

" tis,83 et inter beatos84

" collocabitur. Egredi-

Linx. " etur ex eo linx85 pe-

" netrans omnia85 quse

" ruinae proprise gentis

" imminebit; per illam

" enim utramque insu-

" lam amittet Neustria,

" et pristina dignitate

" spoliabitur. Deinde

" revertentur cives87 in

" insulam, nam disci-

" dium 88 alienigena-

" rum89 orietur.90 Ni-

" veus quoque senex91

" in niveo equo fluvium

" Peridonis 92 divertet,

" et cum Candida virga93

" molendinumM super

" ipsum metabitur; Cad-

" walladrus95 Conanum96

attraxifc primo in regnum hocTemplarios et Hospitalarios, al-bos monachos et moniales deFonte Ebraudi, et dedit eis vir-ginea dona, id est, nova et in-audita, quse nunquam fueruntab aliquo rege prius data.

80 Episcopatus, abbatias, ethujusmodi.

81 In Hybernia, ubi eonstituitduos archiepiscopatus de novo.

82 Et gratiam.83 Dei vel Papse.84 Id est, sanctos.85 Henricus IIL86 Id est, bursas omnium ri-

mando.87 Id est, Britones, quorum

respectu alii alieni sunt omnes.88 Vel discidia.89 Habitatores insulse.90 Vel orientur.91 Papa Innocentius.92 Vel Perironis. Hie tangit

de parliamento Ludovici apudPirironem.

93 Id est, flagellum excom-municationis et guerrse.

94 Id est, lucrum.93 Id est, reliquiae gentis Kad-

walladri.96 Conanum, id est, impera-

torem Fredericum, qui Conanus,id est rex, dicitur: Conan enimin Britonum lingua rex sonat etCuning Anglice, autonomasicequia suinmus.

CHBONICA MAJORA. 209

Galf. Mon. " vocabit97 et Albaniam98 in socie-vii. 3. « tatem accipiet. Tune erit strages

" alienigenarum, tune flumina" san-" guine manabunt, tune erumpent" Armorici100 montes, et diademate" Bruti101 coronabuntur; replebitur" Kambria102 laatitia, et robora" Cornubiae 103 virescent; nomine" Bruti vocabitur insula, et nuncu-" patio extraneorum peribit. Ex

Aper. " Conano104 procedet aper bellico-" sus,105 qui infra Gallicana nemora" acumen dentium suorum exerce-" bit; truncabit namque quaaque" inajora robora, minoribus vero" tutelam prasstabit; tremebunt" ilium Arabes et Affricani, nam im-" petum cursus sui in ulteriorem" Hispaniam protendet. Succedet

Hircus. " nircus Yenerii castri aurea habens" cornua et argenteam barbam, qui" ex naribus suis tantam efflabit ne-" bulam, quanta tota superficies in-" sula3 obumbrabitur. Pax erit in" tempore suo, et ubertate glebas" multiplicabuntur segetes; muli-" eres incessu serpentes fient, et" omnis gressus earum superbia re-" plebitur; renovabuntur castra Ve-" neris, nee cessabunt sagittas Cupi-" dinis vulnerare; fons revertetur" in sanguinem, et duo reges duel-" lum propter leasnam106 de vado" baculi committent; omnis bumus" luxuriabit, et humanitas fornicari" non desinet; omnia hasc tria ssecula" videbunt, donee sepulti reges in" urbe Londoniarum propalabuntur." Eedibit iterum fames, redibit mor-" talitas, et desolationem urbium

Aper com- " dolebunt* cives. Superveniet apermercii. " commercii, qui disperses greges

" ad amissa pascua revocabit; pectus

97 Id esfc, impera- A.D. 465.torem. Prophecies

or Merlin.98 Id est, Scotiam.99 Id est, populi.100 Minor Britan-

nia, dicitur Armorica.101 Id est, Britan-

nise.102 Id est, Wallia.103 Quia Britones

cum exiret Cadwola-drus a Britannia, di-visi fuerunt Britonesin tres partes, inWalliam quam vocatKambriam, et Oornu-biam Armoricamque,id est, BritanniamMinorem, qui con-juncti fuerint secun-dum tempus praefini-tum a Merlino ; no-mine Bruti vocabiturinsula.

104 Id est, impera-tore.

105 yjr gtrenuosis-simus.

loe versus :

meretrixLenonem lena nondiligit absque crumena.

* dolebunt] delebunt, A.

210 MATTH^I PARISIENSIS

of Merlin.

Arbor.

Asinns.

A.D. 465. " ejus cibus erit egentibus, et lingua Galf.Mon.Prophecies " ejus sedabit sitientes; ex ore ipsius v"' 3>

" precedent flumina, quee arentes" hominum fauces rigabunt. Exin" super turrim Londoniarum procre-" abitur arbor, quse tribus solum-" modo ramis contenta, superficiem *" totius insulffi latitudine foliorum" obumbrabit; hjnc adversarius" Boreas superveniet, atque iniquo" flatu suo tertium illi ramum eri-" piet; duo vero residui locum ex-" tirpati occupabunt, donee alter al-" terum foliorum multitudine adni-" hilabit; deinde vero locum duorum" obtinebit ipse, etf volucres extera-" rum regionum sustentabit, patriis" volatibus nocivus habebitur, nam" timore umbrae ejus liberos vola-" tus amittent; succedet asinus" nequitise, in fabricatores auri" velox, sed in luporum rapacitatem" piger. In diebus illis ardebunt" quercus per nemora, et in ramis" tiliarum107 nascentur glandes ; 107 "Vel ilicum." Sabrinum mare per septem ostia discurret, et fluyius Oschse" per septem menses fervebit; pisces ipsius calore morientur," et ex eis procreabuntur serpentes; frigebunt Badonis balnea," et salubres aquse eorum mortem generabunt. Londonia ne-" cem viginti milium virorum lugebit, et Tamensis in san-" guinem mutabitur; cucullati ad nuptias provocabuntur, et" clamor eorum in montibus Alpium audietur. Tres fontes Id. vii. 4." in urbe Gwintonia erumpent, quorum rivuli insulam in tres" portiones secabunt; qui bibet ex uno diuturniori vita frue-" tur, nee superveniente languore gravabitur; qui bibet de" altero, indeficienti fame peribit, et in facie ipsius pallor" et horror eedebit; qui bibet de tertio subita morte pericli-" fcabitur, nee corpus ipsius poterit subire sepulcrum; tantam" ingluviem vitare volentes diversis tegumentis earn occul-" tare nitentur. Quascunque ergo moles superposita fuerit" formam alterius corporis recipiet; terra namque in lapides,-" lapides in lympham, lignum in cinereg, cinis in aquam, si" superjecta fuerit, mutentur. Ad hsec, ex urbe Canuti ne-

* superfitiem] super faciem, A. | f et] bs. by Par.

CHRONICA MAJOR A. 211

Galf. Mon. " moris eliminabitur puella, ut medelae curam adhibeat; quae, A.D. 465.vii. 4. n ut omneg arteg inierit, solo anhelitu suo fontes nocivos sic- Prophecies

" cabit. Exin, ut sese salubri liquore refecerit, gestabit in of Merlin." manu sua dextra nemus Colidonis, in sinistra vero murorum" Londonias propugnacula; quocumque incedet passus sulphu-" reos faciet, qui duplici flamma fumabunt; fumus ille exci-" tabit Ruthenos, et cibum sub marinis conficiet, lacrimis" miserandis manabit ipsa, et clamore horrido replebit insu-" lam. Interficiet earn cervus decem ramorum, quorum quatuor Cervus." aurea diademata gestabunt, sex vero residui in cornua bu-" balorum vertentur, quaa nefando sonitu tres insulas Britanniae" commovebunt. Excitabitur Daneium nemus, et in humanam Daneium" vocem erumpens, clamabit, ' Accede Kambria, et jungenemus-" ' later! tuo Cornubiam, et die WintoniEe, Absorbebit te" ' tellus. Transfer sedem pastoris ubi naves applicant, et" ' castera membra caput sequantur; festinat namque dies," ' qua cives ob scelera perjurii peribunt; candor lanarum" ' nocuit, atque tincture ipsarum diversitas.' Vas perjurse" genti, quia urbs inclita propter earn ruet. Gaudebunt naves" augmentatione tanta, et unum ex duobus fiet. Resedificabit" earn hericius oneratus pomis, ad quorum odorem diverse- Hericius." rum nemorum convolabunt aves; adiciet palatium ingens, p. 68." et secentis turribus illud vallabit. Invidebit ergo Lon-" donia, et muros suos tripliciter augebit; circuibit earn un-" dique Tamensis fluvius, et rumor operis transcendet Alpes;" occultabit infra illam hericius poma sua, et subterraneas" vias machinabitur. In tempore illo loquentur lapides; et" mare, quo ad Galliam navigatur, infra breve spatium con-" trahetur; in utraque ripa audietur homo ab homine, et" solidum insulge dilatabitur; revelabuntur occulta submari-" norum, et Grallia prss timore tremebit. Post hssc, ex Cala-" terio nemore procedet ardea, quse insulam per biennium Ardea." circumvolabit; nocturne clamore convocabit volatilia, et" omne genus volucrum associabit sibi; in culturas mortalium" irruent, et omnia grana messium devorabunt; sequetur" fames populum, atque dira mortalitas famem. At cum" calamitas tanta cessaverit, adibit detestabilis ales vallem Ales detes-" Galabes, atque earn in excelsum montem levabit; in cacu- tabilis." mine quoque ipsius plantabit quercum, atque infra ramos" nidificabit: tria ova procreabuntur in nido, ex quibus Tria ova." vulpes, et lupus, et ursus egredientur. Devorabit vulpes Vulpes." matrem, et asininum caput gestabit; monstro igitur assumpto Lupus." terrebit fratres suos, ipsosque in Neustriam fugabit. At" ipsi excitabunt aprum detonsum in ilia, et navigio revecti Excitabunt" cum vulpe congredientur; quse, cum certamen inierit, finget" se defanctam, et aprum in pietatem movebit. Mox adibit

o 2

212 MATTH.EI PARISIENSIS

AD. 465. "Prophecies "of Merlin. "

a

Lupus et "ursus. "

Capite leo- "nis corona "coronabi- „tur.Bos mon-tanus. "Asinus. "

1C

Cornu-taurus. "

Submariniluces. "

Corvus.

Bubo.

ipse cadaver, dum superstabit, anhelabit in oculos ejus et Galf. Mon.faciem; at ipsa non oblita praeteriti doli mordebit sinistrum vu- 4-pedem ejus, totumque a corpore evellet; saltu quoque factoeripiet ei dexteram aurem et caudam, et infra cavernasmontium delitebit. Aper ergo illusus requiret lupum etursnm, ut ei amissa membra restituant; qui, ut causaminierint, promittent ei duos pedes et aures et caudam, etex eis porcina membra component; adquiescet ipse, pro-missamque restaurationem exspectabit. Interim descendetvulpes de montibus et sese in lupum mutabit, et quasicolloquium habitura cum apro adibifc ilium callide, ipsumquetotum devorabit; exin transvertet sese in aprum, et, quasisine membris, expectabit Grermanos, sed et ipsos postquamadvenerint subito dente interficiet, atque capite leonis coro-nabitur. In diebus ejus nascetur serpens, qui l neci mortaliumimminebit, longitudine sua circuibit Londoniam, et quosqueprsetereuntes devorabit. Bos montanus caput lupi assumet,dentesque suos in fabrica Sabrinse dealbabit; associabit sibigreges Albanorum et Cambriaa, qui Tamensem potaudo sic-cabunt. Vocabit asinus hircum prolixse barbse, et formamipsius mutabit;2 indignabitur igitur montanus, vocatoquelupo cornutaurus in ipsos fiet. Ut autem saevitiae indulserit,devorabit carnes eorum et ossa; sed in cacumine Urianicremabitur; favillae rogi mutabuntur in cygnos,3 qui in siccoquasi in flumine natabunt; devorabunt pisces in piscibus,et homines in hominibus conglutient. Superveniente verosenectute efficientur submarini luces,4 atque submarinas in-sidias machinabuntur; submergent navalia, et argentumnon minimum congregabunt; fluctuabit iterum5 Tamensis,convocatisque fluminibus ultra metas alvei procedet; adhi-bebit igitur fontem Gralabes dolo et nequitia repletum;orientur ex eo seditiones, provocantes Venedotos ad praelia.Convenient nemorum robora, et cum saxis Gewiseorumcongredientur; advolabit corvus cum milvis, et corpora per-emptorum devorabit; super muros Claudiocestriae6 nidifi-cabit bubo, et in nido suo procreabitur asinus; educabitilium serpens Malverniae, efc in plures dolos commovebit;sumpto diademate transcendet excelsa, et horrido racanatupopulum patriee terrebit; in diebus ejus titubabunt montesPathaii, et provincias nemoribus suis spoliabuntur; super-

1 qui\ que, A.2 mutabit] vel mutuabit, Par.3 cygnos] tignos, A.; vel cing-

nos, Par. above the line.

4 luces] lupi, Galf. Mon.5 iterum] vel igitur, Par.6 Claudiocestrid] id est Glover-

nise, Par.

OHRONICA MAJOBA. 213

Galf. Mon. " veniet namque vermis ignei anhelitus, qui, emisso vapore, A.D. 465." comburet arbores. Egredientur ex eo septem leones capiti- Vermis." bus hircorum turpati, foetore narium mulieres corrnmpent, Septem

• IGOTIPS" et proprias communes facient; nesciet pater filium proprium," quia more pecudum lascivient. Superveniet itaque gigas Gigas." nequitise, qui oculorum acumine terrebit. universes. Ex-" surget in ilium draco Wigornise et eum exterminare cona- Draco." bitur; facto autem congressu superabitur draco, et nequitia" victoris opprimetur; aseendet namque draconem, et exuta"- veste insidebit nudus; feret ilium ad sublimia draco, erecta-" que cauda verberabit nudatum, resumpto iterum vigore," gigas fauces illius cum gladio confringet; implicabitur" tandem sub cauda sua draco et venenatus interibit. Suc-" cedet post ilium Totonesius aper, et dira tyrannide oppri- Aper." met populum. Eliminabit Claudiocestria leonem, qui diversis Leo." prasliis inquietabit serpentem;l conculcabit eum sub pedibus Serpens." suis, apertisque faucibus terrebit; cum regno tandem liti-" gabit leo, et terga nobilium transcendet. Superveniet taurus" litigio, et leonem dextro pede percutiet; expellet eum per" regni diversoria, sed cornua sua in muris Exonise confringet." Vindicabit leonem vulpes Kaerdubali, et totum suis denti- Vulpes." bus consumet; circumcinget earn Lindocolinus2 coluber, Coluber." preesentiamque suam draconibus multis horribili sibilo tes-" tabitur. Congredientur deinde dracones et alter alterum Dracones." dilaniabit; opprimet alatus 3 carentem alis et ungues vene-" natas4 in genas configet. Ad certamen convenient alii, et" alius alium interficiet; succedet quintus interfectis,5 re- Quintus." siduosque diversis machinationibus confringet; transcendet" dorsum unius6 cum gladio, et caput a corpore separabit," exuta veste aseendet alium, et dexteram caudae leevamque" iniciet; superabit eum nudus, cum nihil indutus pro-" fecerit; casteros a dorso tormentabit, et in rotunditatem" regni compellet. Superveniet leo rugiens immani feroci- Leo rugi-" tate timendus; ter quinque portiones in unum reducet, et ens," solus possidebit populum; splendebit gigas colore niveo, Gigas.." et ad candidum populum germinabit. Delifciae principes p. 69." enervabunt, et subditi in beluas mutabuntur. Orietur in" illis leo humano cruore turgidus, supponetur ei in segete Leo rubi-" falcifer, qui dum laborabit mente, opprimetur ab illo;^n.^,us

" sedabit illos Eboracensis auriga, expulsoque domino, in Auriga'.

1 serpentem] vel ssevientem, Par. | 4 venenatas] vel - tus, Par.2 Lindocolinus} id est Lincolni- ! 5 Par. alters this to interfectus.

ensis, Par. | 6 unius~] vel illius, Par.3 alatus} vel alitus, Par. 1 ,

214 MATTH.EI PARISIENSIS

A.D. 465.Propheciesof Merlin.Piscistauri.

Colonusserpens.

Cornutusdraco.

Lupussignifer.

Miles.Aper.

Nota si-dera.

Mercurius.Stilbon'

" currum quern ducit ascendet; abstracto gladio" Orienti, et rotarum suarum vestigia replebit sanguine." Fiet deinde piscis in aaquore, qui sibilo serpentis revocatus" coibit cum illo. Uascentur inde tres tauri fulgurantes, qui," consumptis pascuis, convertentur in arbores ; gestabit primus" flagellum vipereum, et a post genito dorsum suum con-" vertet; nitetur ipse ei flagellum eripere, sed ab ultimo" corripietur ; avertent mutuo a sese facies, donee venenatum" ciphum projecerint. Succedet eis colonus Albaniae, cui a" dorso imminebit serpens; vacabit ipse tellurem subvertere," ut patriffi1 segetibus candeant. Laborabit serpens venenum" diffundere, ne herbse in messes proveniant. Letali clade" deficiet populus, et moenia urbium desolabuntur ; dabitur" in remedium urbs Claudii, quas alumnam flagellantis inter -" ponet; stateram namque medicinse gestabit, efc in brevi" renovabitur insula. Dein duo subsequentur^sceptrum, quibus" cornutus draco ministrabit; adveniet alter in ferro, et" volantem equitabit serpentem ; nudato corpore insidebit" dorso, et dexteram caudae iniciet ; clamore ipsius excita-" buntur maria, et timorem secundo inicient. Secundus itaque" sociabitur leoni, sed exorta lite congressum facient; mutuis" cladibus succumbent mutuo, sed feritas belluas prsevalebit." Superveniet quidam in tympano et cythara, et demulcebit" leonis s^vitiam; pacificabuntur ergo nationes regni, et leo-" nem ad stateram provocabunt; locata sede ad pensas stude-" bit, sed palmas in Albaniam extendet. Tristabuntur ergo" aquilonis provincias, et ostia templorum reserabunt; signifer" lupus conducet turmas, et Cornubiam cauda sua circum-" cinget; resistet ei miles in curru, qui populum ilium in" aprum mutabitj vastabit igitur aper provincias, sed in"• profundo Sabrinse occultabit caput. Amplexabitur homo" leonem in humo,2 et fulgor auri oculos intuentium excaecabit." Candebit argentum in circuitu, et diversa torcularia vexabit." Imposito vino, inebriabuntur mortales, postpositoque caalo" in terram respicient; ab eis vultus avertent sidera, et soli-" turn cursum confundent; arebunt segetes, his indignantibus," et humor convexi negabitur ; radices et rami vices muta-" bunt, novitasque rei erit in miraculum ; splendor Solis" electro Mercurii languebit, et erit horror inspicientibus ;

" Mutabit clypeum Stilbon Archadiaa," Vocabit Venerem galea Martis ;

minabitur Galf. Mon.vii. 4.

patere, A.; vel patrie,Par. in marg.

2 humo] vel vino, Par. Galf.Mon. has auro.

CHRONICA MAJORA. 215

Galf. Mon.vii. 4.

Galea Martis umbram conficiet,Transibit terminos furor Mercurii;Nudabit ensem Orion ferreus,Vexabit nubes Phoebus sequoreus,Exibit Jupiter licitas semitas,Et Venus deseret statutas lineas.Saturni sideris livido corruet,Et falce recurva mortales perimet.

A.D. 465.

Orion.Phoebus.Jupiter.

Saturnus.

Bis semis numerus domorum et siderum deflebit hospitesita transcurrere ; obmittent Gemini complexus solitos, et Gemini.urnam in fontes provocabunt ; pensa Libras oblique pende- 1 r£c

bunt, donee Aries recurva cornua supponat; cauda Scor- Aries]pionis procreabit fulgura, et Cancer cum Sole litigabit ; Scorpio.ascendet Virgo dorsum Sagittarii, et flores virgineos obfus- Virgo.cabit; cursus Lunas turbabit zodiacum, et in fletum pro- aSlttanus-rumpent Pleiades. Officia jam nulla redibunt, sed clausa Pleiades.janua in crepidinibus Adrianse delitebunt. In ictu radiiexsurgent aaquora, et pulvis veterum renovabitur; confligentventi diro sufflamine,1 et sonitum inter sidera conficient."

De reditu Aurelii in Britanniam.

Id. viii. l. Cumque in hunc modiim diu prophetasset Merlinus, astan-tes oinnes in admirationem commovit. Vortigernus igitur ex-itum suum scire desiderans, rogavit juvenem sibi dicere quodsciebat; ad quern Merlinus, " Ignem filiorum Constantini" difluge si vales; nam gentem Saxonum subjugabunt, et" teipsum infra oppidum Genorium2 inclusum comburent. Ru-" bebunt sanguine Saxonum facies, et interfecto Hengisto" Aurelius Ambrosius coronabitur." Nee mora,3 cum crastina Aureliusdies illuxisset, applicuit Aurelius Ambrosius cum fratre suo AmbrosiusUtberpendragon cum4 innumera multitudine armatorum.

Id. viii. 2. Convenerunt itaque Britones undique dispersi, et convocatoId. viii. 3. regni clero Aurelium in regem erexerunt. Sublimatus autem,

ecclesias ad solum usque destructas, ut potuit, reparare va-cavit. Erat autem largus in muneribus dandis, sedulus indivinis obsequiis, modestus in cunctis, et super omnia men-dacium postponens, fortis pede, fortior equo, et ad regendumexercitum eruditus. Talibus insignitus virtutibus, fama ipsiusin nationibus Celebris habebatur.

1 sufflamine~\ namine,W., and so A.Par. has put in suf., as Galf. Mon.

2 infra oppidum Genoriuni] intraturrim, Galf. Mon.

3 mora] W. ins. erat.4 cam] et, 0. W. Galf. Mon. has

" decem milibus TDilitum comita-« tus."

216 MATTILEI PABISIBNSIS

A.D. 466.

Death ofVortigern.

Ut Vortigernus rex incendio perierit.

Anno gratise CCCCLXVI. Cum Britanni regem Aurelium cohor- Galf. Mon.tarentur, ut in Saxones impetum faceret, dissuasit rex, nam viii. 2.prius voluit persequi Yortigernum; deinde exercitum suumin Kambriam dirigens, oppidum Genorium petivit. Ut igiturad illud pervenit, proditionis patri et fratri illatae l reminiscens,astantibus ait, " Kespicite, duces nobilissimi, nujus turris" moenia si possint Yortingernum protegere, qui fertilem" patriam devastavit, nobiles regni exterminavit, sacras eccle-" sias destruxit, et Christianitatem fere a mari usque ad mare" delevit, et, quod magis dolendum censeo, patrem meum et" fratrem prodidit. Nunc, cives nobilissimi, viriliter agite et" vindicate vos prius in ilium, per quern haac omnia acces-" serunt, et deinde arma vertamus in hostes." Nee mora,diversis machinationibus adhibitis, moenia diruere nituntur.Postremo cum csetera defecissent, adhibuerunt ignem, quicum alimentum suscepisset non cessavit, donee turrim com-bussit cum Yortigerno.2

Item.

Theodore!;, Anno gratise ccccixvu. Theodorius,3 episcopus civitatis quaa, Ado, col.bishop of a Gyro Persarum rege condita, Cyriae nomen accepit, vir in 1°4.Cyrus. divinis scripturis ad perfectum eruditus, in ecclesia clarissima

columna4 refulsit.

Item,

Alaric II., Anno gratise CCCCLXVIII. Clodoveus, rex Francorum, mil- Id.slain by Hario decimo ab urbe Pictavis, Alaricum regem GothorumClovis, at interfecit ; cujus filius Amalricus evadens in Hyspanias aufugit.

Continuatio.

Conquests Anno gratise ccccixix. Clodoveus rex Tholosam, Santonas, Id.of Clovis. omnemque terram Aquitanicam sibi subjugavit, et Gothos

Arrianos inde expellens, Francos ibi catholicos habitare con-stituit.

p. 70.

1 z'/fate] om. W., having facia inthe corrector's hand in the margin.O. has illate.

2 combussit cum Vortigerno] etVortigernum combussit, O. W.; et

Vortigernum exarsit, Galf. Mon.O. does not seem to have had tur-rim.

'J Theodorius^ Theodoretus, Bede.4 columna] calumpna, A.

CHRONICA MAJORA. 217

Ado, col.104.

Continuatio. A.D. 470.

Anno gratise CCCCLXX. Salvianus presbyter apud Massiliam Salvian ofscripsit ad Claudianum, presbyterum Viennensem, librum unum Marseilles,expositionis extremse partis in Ecclesiasfcen.

Item. Simplicius Papa.

VitPontif. Anno gratiae CCCCLXXI. Simplicius sedit in cathedra Romana Pope Sim-' annis quindecim, mense uno, diebus septem, et cessavit sedes plicius.

diebus sex.

Ado, col.104.

Hilarius episcopus Jiabetur insignis.

Anno gratiae CCCCLXXII. Hyllarius, Arelatensis ecclesiaa prae- Hilary,sul, vir elemosinarius et paupertatis amator, in scripturis bishop ofdivinis doctus emicuit. res'

Hen. Hunt,pp. 708 c,709 D.

Ado, col.104. '

Aurelius cum Hengisto pugnavit.

Anno gratise CCCCLXXIII. Aurelius Ambrosianus Hengistumet Osricutn filium suum, cognomento Esc,1 in Cantia ad bellumprovocans, duodecim cuneos Britonum ordinavit in loco quipostea Wippedesflete dicebatur, ubi diu et acriter ex utraqueparte pugnantes, sanguinem non minimum profuderunt, sedvictoria dubia et adeo lacrimabilis fuit, quod, multo posteatempore, nee Saxones fines Britonum, nee Britanni Cantiamintrare praasumerent. Saxones vero quendam principem mag-num, Wipped appellatum, ibidem inter caeteros amittentes,locum belli ad memoriam ipsius Wippedesflete vocaverunt.

Oontmuatio.

Anno gratiaa CCCCLXXIV. Claudianus, presbyter Viennensis, Claodianvir in rebus eoclesiasticis ad disputandum subtilis, floruit. of Vienne.

Battle ofWippedes-flete.(Ebbs-fleet?).

Origin ofthe nameWippedes-flete.

Item.

Id. Anno gratiae CCCCLXXV. Prosper, Aquitannicaa regionis, ad- Prosper ofversum Euticen dictavit epistolas de vera incarnatione Christi Aquitaine.et libero arbitrio male sentientem.

1 Esc] Cese, A. O. W. Hengist'sson is only called Esc by Hen. Hunt.The other name is from Bede, H. E.

ii. 5, p. 154 D, who has" cognomento Oisc."

Oeric,

218 MATTILEI PAEISIENSIS

A.D. 476. Nota mvraculwm.

Regula- Anno gratiaa CCCCLXXVI. Hyllarius, Eomas urbis1 episoopus,tions of prohibuit ne clerici laicali habitu uterentur, presbyteris et

ope J±u- concubinag suas interdixik Eodera tempore, dum Clodoveus, Gregor.rex Francoruin, contra Alemannos confligeret et ejus graviter Turon.

Clovis exercitus lasderetur, elevatis in caelum oculis, dixit, "Domine11'30'over the " Jesu Christe, quern uxor mea Chrotildis colit, tuam opemGermans, " devotus efflagito. Et si mihi in hoc certamine victoriamand his « dederis, de cetero credam et in tuo nomine baptizabor."

" ' Quod cum dixisset, Alemanni in fugam acti sunt, et rex cumtriumpho ad patriam remeavit. Tune, accersito2 sancto Ee-migio episcopo, baptizatug est cum omni gente sua.

Zenon imperator; Elle primus vex AustraUum, Saxonum essAnglis venit in JBritanniam..

Zeno. Anno gratis CCCCLXXVII. Zenon, Eomanum suscipiens im- Ado, colJSlla lands perium, annis septendecim regnavit. Eodem anno Elle dux 104.in Britain, et tres filii ejus, Cymen, Plenting, et Cyssa, in Britanniam °'

venientes, in loco, qui3 postea a [Cymene] Oymenesoara, idest, portus Cymeni, dicebatur, applicuerunt; egredientibusautem illis innumera Britonum turba convolarunt, et bellumillico inierunt. Sed Britones campum deserentes, ad proxi-mum nemus, quod Andredeswold dicebatur, fugati sunt. Sax-ones vero litora maris in Suthsexia occupantes, magis ma-gisque sibi regionis illius spatia subjugarunt.

Item. Nota matris pietatem.

Leo II. Anno gratise CCCCLXXVIII. Zenon imperator Leonem filium Ado, col.saved by suum interficere quaerens, mater ejus pro eo alium ei similem 104'is motner. Q^tulit, qui postea in clericatu usque ad Justiniani tempora

perduravit.

Item.

A copy of Anno gratiae ccccixxix. Corpus Barnabas apostoli, et evan- Id.S. Mat- gelium Mathasi ejus stilo conscriptum, ipso revelante, reper-thew's gos- tum est>pel writtenby S. Bar- ftem,nabas.Odoacer Anno gratiaa CCCCLXXX. Odoacer, rex Gothorum, Eomam Id.takes obtinuit, quam ex eo tempore regeg eorum diutius tenuere.Rome.

urbis] vel, A.accersito] acquisito, W. has only ad Cymenesore.

qui . . . dicebatur] Hen. Hunt.

CHRONICA MAJORA. 219

ContmuaUo. AJ). 481.

Ado. col. Anno gratise CCCCLXXXI. Theodoricus, rex Gothorum, utram- Kavages of104- que Macedonian! Thessaliamque depopulates est, et Italiam Theodoric.

infestus occupavit.

Item.

Id., coll. Anno gratis CCCCLXXXII. Hunericus, rex Wandalorum Arri- Perse'cu-104, 105. anus, exulatis in Affrica trecentis tribus episcopis catholicis, ti°n of the

ecclesias eorum clausit, plebemque variis affecit suppliciis, et, a TT° lc s

innumeram multitudinem pro fide veritatis peremit; et manus Qeric, kinglinguasque innumeris prseeidens ut catholicee confessionis of theVan-loquelam anferet, multa martyrum milia effecit. ^a^s-

Item. Clodoveus in consanguineos seevit.

Id., col. Anno gratise CCCCLXXXIII. Clodoveus, rex Francorum, Eeg- Eegnaca-105. nacarium propinquum suum et fratrem ejus cepit et interfecit. rius slain

by Clovis.

Nota cupiditatem. Timoth

Id. Anno gratiae CCCCLXXXIV. Tymotheus, extincto abJ Alex- v^TuruSpandrinis Protherio, aut voluit aut passus est ab uno episcopo Alexan-in loco occisi episcopi sese ordinari. dria.

Hen. Hunt. Anno gratias ccccixxxv. Britones, duce Ambrosio Aurelio, Battle ofpp. 708 c, convenerunt ad pugnam apud Mercredesburne contra Elle et Mercredes-710 B. filiog suos, et cum diu et acriter pugnam commisissent, Elle "urne<

cum filiis suis, non sine dispendio Britonum, campum deseruit.Misit igitur Elle in patriam suam propter majorem copiamarmatorum.

Item.

Vit.Pontif. Anno gratiae CCCCLXXXVI. Felix sedit in cathedra Eomana Pope Felixannis octo, mensibus undecim, diebus septendecim, et cessavit 'sedes diebus quinque.

Aurelius Saxones ad pugnam provocans victoriam adeptus est.

Galf. Mon. Anno gratise ccccixxxvu. Ambrosius Aurelianus, maxima Victory ofviii. 3-5. Britonum multitudine collecta, Saxones ad pugnam provocare Aurelius

disposuit. Exercitum itaque suum versus aquilonem dirigens, m rosius-Hengistum cum suis Saxonibus trans Humbrum invenit.Hengistus vero cum adventum ipsius comperisset, perrexit

aft] om. W.

220 MATTHJEI PARISIENSIS

Hengistflies toConis-borough,but doesnot enter it

A.D. 487. audacter in obviam, et in campo, qui Maisbelli vocababur, quo Galf. Mon.Aurelius erat transiturus, subitum atque furtivum impetumVlu-4>

facere affectans, Britones non premeditates disposuit occupare;quod tamen Aurelium non latuit, nee iccirco campum distulitadire. Dispositis tandem in utraque parte catervis, congredi-untur acies, cruoremque non minimum utrobique difiundunt;hinc Britones, illinc Saxones, vulnerati moriuntur. Demumquoque cum Hengistus 'socios suos succumbere vidit Brito-nesque prasvalere, confestim diffugit, itaquel oppidum Kaer-conan, quod nunc Cuningeburc appellatur, petivit. Sciens2

vero quod omne tutamen suum in gladio et hasta consisteret,oppidum intrare noluit, quia illud Aurelio resistere nequa-quam aestimavit. Insequitur eum Aurelius, et quoscumquein itinere reperiebat, amputatis capitibus, ad tartara destinavit.Potitus itaque victoria Aurelius, Deum casli ex intimo cordisaflectu laudare non cessavit, qui sibi de hostibus triumphumreportare concessit.

Aurelius ecelesias destructas recedificare fecit.

The Anno gratias ccccixxxvm. Aurelius Ambrosius, cum per Cf. Galf.churcb.es Britanniam hostes quasrendo transitum faceret, invenit eccle- Mon. viii.Aurelius ^ s*as ac^ s°lum usque destructas, unde vehementer condoluit. 3» •Ambro- Accitis itaque casmentariis et lignariis, sedificia divina repa-sius. rare curavit. Dispositis ergo in eis presbyteris et clericis,p. 71. divinum obsequium ad statum debitum revocavit. At ubi

profana deorum templa et idola invenit, a memoria hominumuniversa delevit; justitiam et pacem ecclesiis et viris eccle-siasticis observare pra3cepit, beneficia multa contulit, et orarepro regno et ecclesisa statu omnibus imperavit.

Aurelius Hengistum bello victum cepit, ac decapitari prcecepit.

Defeat and Anno gratise CCCCLXXXIX. Aurelianus Ambrosius, epistolasdeath of ad universes Britanniee fines dirigens, prsecepit ut omnes, qui

potuerunt arma movere, ad eum quamtocius convenirent, etpaganos exterminare a Britannia finibus laborarent. Congre-gatis igitur omnibus, promovit exercitum Ambrosius versusaquilonem, et Hengistus cum Saxonibus super flumen quodDon appellatur, aciebus ad bellum instructis, invenit. Quidmulta? Concurrentibus hinc et inde catervis, acerrimam com-misere pugnam, cruoremque3 non minimum utrobique diffun-

at the Don.

1 itaque] atque, 0. W.2 The end of this chapter is con-

siderably altered from Galf. Mon.3 This is the third time the com-

piler has used this expression. Seeabove, under the years 473, 487.The mention of Hengist's death atthe Don is peculiar to him.

CHRONICA MAJOEA. 221

Id. 7..

Galf. Mon. dunt. Dumque in hunc modum diutisshne decertassent, dux A.D. 489.viii. , 6. Claudiocestriae l Eldol, cui ardens inerat desiderium cum Hen-

gisto congrediendi, cum phalange cui prseerat cuneos pene-trans, cepit Hengistum per nasale cassidis, summisque utensviribus ipsum infra concives suos pertraxit; "Desiderium" meum," inquit, "hodie adimplevit Deus ; victoria enim" nobis in manu est." Diffugerunt itaque Saxones, quo im-petus quemque ducebat, quos Aurelius fugientes iusequens, Octa fliesimmisericorditer trucidavit. Octa vero, films Hengisti, cum to York,majori mulfcitudine Eboracum, Eosa autem urbem Aldclud, kosa topetierunt. Ut igitur triumphavit Aurelius, cepit urbem Co- ton

nani, et ibidem tribus diebus moratus est ; post hasc, con- Conis-vocatis ducibus, pra3cepit decernere quid de Hengisto fieri boroughdebuisset. Surgens itaque Eldadus, episcopus Claudioces- *fken -tytrensis et frater Eldol duels, jussit omnes tacere,2 " Etsi" omnes istum liberare vellent, ego eum in frusta conci-" derem. Samuel namque propheta, cum Agag regem Ama- 1 Reg. xv." lech in bello cepisset, mactavit ilium in frusta, dicens, 33>

" Sicut fecisti matres sine liberis, sic faciam matrem tuam" hodie sine liberis inter mulieres ; similiter facite de isto qui" alter Agag existit." Accepto itaque Eldol gladio duxit eum

Hen. Hunt, extra urbem, et amputate capite ad tartara direxit. Successitp. 710 B. ei Qsric filius ejus, cognomento Esc, super gentem SaxonumBeda,H.E. in Cantia, a quo reges CantiaB usque hodie " Eskinges "ii. 5, p. vocantur. Dederat namque Vortigernus provinciam illam

D' Hengisto pro filia sua, ut superius relatum est, et sic earnvi 12 °Q' annis viginti quatuor, quasi jure hasreditario, possidebat.3

Ut Octa misericordiam impetravit.

Galf. Mon. Anno gratise ccccxc. Aurelianus Ambrosius exercitum suum Siege ofviii. 8. duxit ad Eboracum, ut Octam filium Hengisti expugnaret. J^eliS

Cumque civitatem obsedisset, dubitavit Octa urbem contra Ambrosius.tantam multitudinem retinere; communicato itaque salubriconsilio, egressus est cum nobilibus qui secum erant, et sesesuosque regi in hsec verba prsesentavit, "Victi sunt dii mei," Deumque tuum regnare non hEesito, qui tot nobiles ad te" venire compellit.4 Accipe ergo nos,. et nisi misericordiam" adhibueritis, ad quodcunque supplicium voluntarie paratos." Octa andMotus igitur pietate Aurelius, ut erat pius, misericordiamhabuit de eis. Exemplo etiam Oetas venit Eosa, ca3terique

1 A. inserts cum.2 West, inserts " et ait, frendenspro ira."

3 possidebat] possidebit, A. Thislast clause is due to the compiler.

4 compellit] compellet, A.

222 MATTH^ET PARISIENSIS

A.D. 490.

The stonesof theGiants'dancebroughtfrom Kil-dare byMerlin'sdirection.

qui diffugerant, et misericordiam impetrarunt; dedit ergoeis regionem prope Scotiam, et foedus cunctis1 confirmavit.Deinde perrexit ad monasterium Ambrii prope Kaercaradoc, Galf. Monquae nunc Saresberia dicitur, ubi principes defuncti jacebant, vm' 9>10-quos Hengistus prodiderat, et pietate commotus in lacrimasresolutus est. Deliberans ergo apud se, ut locum, ubi2 totnobiles jacebant, memorabilem faceret, jussit Merlinum vatemdiligenter quaerere, ut consilio ipsius, quod desiderabat, im-plere potuisset. Cumque3 Merlinus ad regis praasentiam per-ductus fuisset, [exposuit] ei de morte nobilium memoratorum,quomodo prodiderant eos Saxones, et quod voluit locum honoredebito venerari. Tune Merlinus, aliquantulum in extasi mentispositus, tandem respondit, dicens, " Si volueris, domine mi" rex, opere perpetuo sepulturam decorare, mitte pro chorea" gigantum, quee est in Killarao, monte Hybernias, ubi talis" est lapidum structura qualem nemo hujus eetatis oculis" perspexit.4 Grandes5 sunt lapides et mirabiliter collocati," qui, si eo modo hie quo ibi sunt positi locati fuerint, sta-" bunt in geternum, et6 memorabilem facient sepulturam." Adld.viii.ilhaac Aurelius in risum solutus Merlino respondit, "Numquid" lapides Hyberniae meliores sunt lapidibus istius regionis," ut ex tarn longinquo ad Britanniam veherentur?" Adquern Merlinus, " Ne vanum, rex, moveas risum; nam inystici" sunt lapides, et ad diversa medicamenta salubres. Gigantes" eos olim asportaverunt ex ultimis finibus Affricaa regionis" illuc, ut balnea infra ipsos7 conficerent, cum variis infirmi-" tatibus gravarentur. Ijavabant namque lapides cum variis" herbarum confectionibus et fundebant in balnea, unde cura-" bantur gegroti; nee est ibi lapis qui careat medicina."Cumque haec audissent Britones, pro lapidibus mittere de-creverunt; eligitur ergo TJther frater regis, cum quindecimmilibus armatorum, qui, si ab aliquo impedirentur, prseliolapides asportarent; eligitur et Merlinus, ut ipsius8 ingenioomnia agerentur. Paratis igitur navibus mare ingrediuntur,et velis prosperis ad Hyberniam pervenerunt. Cumque Gillo- Id. 12.mannius rex Hyberniaa adventus eorum causam cognovisset,astantibus dixit, "Armate vos, viri, armate, quia, dum mihi" yita inerit, non auferent a nobis minimum choreas lapillum."JSTec mora, congrediuntur partes, sed victoria Britonibus cessit.

1 cunctis] cum eis, O. W. West.,as Galf. Mon.

2 ubi] quo, O. W. West.3 Cumque] Ut, W. ; Tit autem,

West.4 perspexif] prospexit, 0. W. West.

5 Grandes] Grandi, A.O., and soW., though corrected in the margin.

6 et ... sepulturam] not in Galf.Mon.

7 ipsos] ipsis, A.8 ipsius] ipsi, A.

CHRONICA MAJORA.

Galf. Mon. Deinde Killaraum montem adeuntes, structuram lapidum in A.D. 490.Tin. 12. vanum deponere laborabant; deficientibus autem cunctis sub-

risit Merlinus, suasque machinationes conficiens, levius quamcredi potest lapides deposuit, navibusque imposuit, et cumgaudio ad Britanniam perduxit. Quod cum Aurelio indicatumfuisset, venit cum episcopis et abbatibus et aliis regni mag-natibus in montem Ambrii, ubi in die Pentecoste coronamportavit, et duabus ecclesiis metropolitanis pastores instituit,concedens sedem Eboraci sancto Samsoni viro illustri, Du-bricio quoque urbem Legionum. Cumque haec et alia ibidemperegisset, prsecepit Merlino lapides circa sepulturam nobi-lium erigere; qui prasceptis ejus obediens, eodem modo quoin Killarao monte positi fuerant, mirabiliter collocavit.

Sigebert, Eodem anno, Idacius, Leviciae* Hyspaniarum urbis epi- Idacius.col. 93. scopus, cronica sua, a primo Theodosii consulatu inchoata, hue- p. 72.

usque perduxit. Grennadius etiam de viris illustribus librum Gennadius.suum hoc anno terminavit.

De Sancto Patricia Hibernensium doctors.

Id. Anno gratias ccccxci. Sanctus Patricius, secundus Hybernife S. Patrick,archiepiscopus, anno setatis suae centesimo vigesimo secundoin Domino quievit. De cujus sanctitate et miraculis multa

Nennius, leguntur insignia; nam per annos quadraginta preedicabat59, p. 72 A. yirtutes apostolicas, dum cascos illuminabat, surdos audire

faciebat, da3monia ab obsessis corporibus fugabat, incarceratespropriis sumptibus2 liberabat, mortuos novem divina virtute

Id. 60. prasditus suscitabat. Abgetoria quoque trecenta quadragintaquinque et eo amplius scripsit, totidem episcopos ordinavit,presbyteros autem tria milia, necnon duodecim milia hominumin regione ilia3 ad fidem Christi convertit; reges septem, quierant filii Amolgith, in uno die baptizavit, quadraginta diebustotidemque noctibus in cacumine collis Heli jejunavit, ubitres petitiones pro his Hybernensibus, qui fidem Christi sus-

Id. 61. ceperant, postulavit;. primo petiit, ut unusquisque susciperetpcenitentiam, licet in extreme statu vitas; secundo, ne abinfidelibus consumeretur in aaternum; tertio, ne supervivataliquis Hybernensium in adventu Judicis, quia delebitur perorationem Sancti Patricii septem annis ante judicium. Inuno4 autem colliculo benedixit populum Hybernise, et ideo

1 LevicicE\ Levide, W. ; Leviceor Levite, West. This is IdaciusLamacensis, or Lemicensis («. e. ofLima), bishop of Aquae Flavise(Chaves in Portugal).

2 West, inserts redemptos.

s ilia] so Par., altering the ori-ginal reading Conacta, which W.has, as Nennius. O. has Conata.

4 uno} So Par., altering A. ; illo,W. West.

224 MATTHJU PABISIENSIS

A.D. 491. ascendit, ut oraret pro eis et videret fructum laboris sui.S.Patrick. Yenerunt etiam ad eum ibi aves mulfci coloris innumerabiles

ut benediceret eis,1 quae,2 ad interpretationem sancti, signi-ficant omnes sanctos utriusque sexus Hybernensium perveniread -eum in die judicii ad patrem et magistrum suum, utsequantur ilium ante Deum. Quatuor modis asquantur Moyseset Patricius; primo, angelo sibi colloquente in rubo igneo;secundo, in monte quadraginta diebus cum noctibus jejunavit;tertio, similes fuerunt aatate centum viginti duorum annorum;quarto, quia sepulchrum ejus non invenitur, sed in occultohumatus est, nemine sciente.3 In pueritia autem, cum essetnatione Hybernensis, a patre cum duabus sororibus suis inScotiam venditus est cuidam homini, qui Cuulcu dicebatur,et porcarius illius erat. Denique decimo septimo aatatis sussanno a captivitate ad patriam suam reversus est, et nutu Deisacris litteris eruditus; atque tandem Eomam veniens, ibidemtempus suum protrahebat donee eruditior haberetur, sanctas-que percurrens scripturas divina mysteria penetravit. Dumqueibidem moraretur, missus est Palladius episcopus a PapaCaalestino ad Scotos in Christum convertendos; qui verbumDei primo in Scotia prsedicans, tandem Britanniam pervenit,et in terra Pictorum defunctus est. Audita vero morte Pal-ladii, Patricius, Theodosio et Yalentiniano imperantibus, apapa Caalestino ad partes occiduas missus est, ut vexillumsanctse crucis gentibus praadicaret. Cumque ad Britanniampervenisset, praedicavit ibi verbum Dei, et a gentibus regionisillius cum gaudio susceptus est. Deinde ad Scotos se con-

2 Tim. ii. 9. ferens, prsedicavit quod verbum Dei non potuit alligari. Tan-dem a Mathaeo, per mirabilem archiepiscopum,4 ad episcopalemgradum promotus, nomen Patricius in ordinatione suscepit,nam Mannun antea vocabatur. Ordinati sunt etiam cum eoAusilius et Tserninus, et caateri nonnulli ad ordines inferiores,ut sub ipso Domino ministrarent. Tune, accepta benedic-tione in nomine Sanctaa Trinitatis, navem ascendit, et per-veniens ad Britanniam insulam, praedicavit ibi multis5 diebus.Deinde ad Hiberniam 6 cum thesauris spiritualibus transcendensbaptizavit eos, et annis octoginta ibi praadicavit; ubi tandemad culmen religionis provectus, ut relatum est, in senectutebona et virtutibus insignis in Domino quievit.

Nennius,61, p. 720.

Id. 62.

Marian.Scot.,a. 388.Nennius,55, p. 7IB.

Id. 56.

(This is en-largedfromNennius.)

Id. 57.

Id. 58.

Id. 62.Id. 61.

1 eis] eos, W.2 guts'] qui, A.3 sciente] scientie, A.4 per mirabilem archiepiscopum~\

rege et a sancto episcopo, Nennius ;archiepiscopo, West.

5 munis'] non multis, Nennius.6 Hiberniam] Britanniam, A.

CHRONICA MAJORA. 225

Vt Elle rex Andredcestre cepit. A.D. 492.

A, c.

Hen. Hunt. Anno gratias ccccxcu. Elle, qui regionem Australium Sax- Andredces-11. p. 710 onum, ut supra dictum est, occupaverat, venit ex partibus ter taken

Germanise, militare subsidium ducens secum, cujus fretusauxilio Andredescester urbem munitissimam obsedifc; quoaudito, convenerunt undique Britones quasi apes, et, assilien-tibus Saxonibus a tergo semper assistentes,1 cum viris sagit-tariis hostes acriter infestabant. Dimissis ergo moenibus,pagani gressus efc arma dirigebant in eos; at Britones, pedumvelocitate illis prasstantiores, silvas cursu petebant, atqueiterum ad mcenia tendentibus paganis, rursum a tergo infes-tabant. Hac arte Saxones diutius fatigati, stragem non mini-mam sunt perpessi. Tune Saxones, exercitum in duas partesdividentes, partem unam moenibus civitatis et alteram addebellandum Britones assignarunt; cives vero diuturna famecontriti, cum jam pondus infestantium paganorum diutius ferrenequivissent, omnes in ore gladii perierunt, civitatemque illamhostes penitus deleverunt. Locus itaque civitatis usque hodietranseuntibus ostenditur desolatus,

Mansit ergo ibidem Elle2 cum tribus filiis suis, et regionemillam, quaa usque hodie Anglice " Suthsexe," Latine aufcem occupies" Regio Australium Saxonum " dicitur, colere coepit. Sussex.

Sigebert,col. 93.

Nota.

Anno gratiaa ccccxcni. Anastasius Romanum sumens im- Anastasiusperium, annis xxv.3 imperayit. emperor.

Et sciendum est, quod anno, quo Zenon mortuus est, etAnastasius imperare cospit, erant anni secundum Romanes abAdam4 quinque milia nongenti octoginta novem, et secundumsupputationem Alexandrinorum quinque milia nongenti octo-ginta tres.

Ut Gertie, primus rex Oceidentalium Saxonutn, venit inJBritanniam.

Vit. Pontif. Anno gratiaa ccccxciv. G-elasius sedit in' cathedra Romana Pope Gela-Hen. Hunt, annis quatuor, mensibus octo, et diebus novendecim. Eodem sius I-ii.p. 710 E. tempore Gertie, et filius ejus Kineric, cum quinque navibus anding of

in Britanniam applicuerunt, in loco qui postea de nomine an

1 assistentes~] assistentibus, A.

2 Elle] ille, A.

3 xxv.] xxi., W., though O. hasxxv.

4 ab Adam] om. W.P

226 MATTH^EI PARISIENSIS

A.D. 494. ejus Certichesora, id est, portus Gertie, dicebatur; quo dieconvenit universa multitude regionis contra eos, et pugnam Hen. Hunt,viriliter commiserunt. Saxones vero coram navibus immobiliter "• P- 710 E.stabant, donee noctis tenebrse litem et lucem dirimerent ;*inventis autem Saxonibus asperis, Britanni sese subtraxerunt,et pagani in terra hostili non sine frequentibus bellis regionislitora maris ibidem magis ac magis occupare coeperunt. Ab Cf. Flor.isto quoque Gertie f eges Oceidentalium Saxonum originemhabuerunt.

Nota, de hceretico.2

p. 524 C.

Anastasius Anno gratise ccccxcv. Anastasius imperator Accatium haereti- Sigebert,endeavours cum et damnatum revocare cupiebat, at 3 Romani non consen- col. 93.to restore gerunt. Erat autem Constantinopolitanus episcopus, sed Deo (not m

Acacius i • a- , ^ i • r r > Sieebert ">bishop of e* sanctae ecclesise eflectus est odiosus. eugcuciu;Constanti-nople.

p. 73.Death ofAcacius.

returns toBritain.

Continuatio. Achatius hcereticus fulvninatur.

Anno gratise ccccxcvi. Achatius haereticus memoratus ful- Id.mine ictus periit. Per idem tempus Pascentius filius Vorti- Galf. Mon.gerni, qui in Germaniam, ut superius relatum est, diffugerat, viii- 13-in manu valida et armata, in aquilonali parte Britanniaa appli-cuit, ut sese patremque suum in Aurelium regem Britonumvindicaret. Cumque id4 regi nuntiatum fuisset, collegit exer-citum et obviam perrexit; qui ultro ad prselium venientespugnam commiserunt, sed Pascentius tandem victus est, etin fugam propulsus.

help fromIreland.

De morte Aureliani vegis.

Pascentius Anno gratiae ceccxcrn. Pascentius memoratus, ad Gillo- Id. viii. 14.obtains mannium regem Hyberniae se conferens, postulayit auxilium,

ut se in Aurelium yindicaret; Gillomannius vero, quia AureliusChoream gigantum ab Hybernia yiolenter asportayerat, auxi-lium promisit, Paratis itaque navibus ascenderunt eas, etvelis prosperis in urbe Menevia appulerunt; quo divulgato,Uther frater Aurelii, quia et ipse infirmus jacebat, contraGillomannium et Pascentium in Kambriam perrexit. SedPascentius antequam pugnam cum TTther fratre regis iniret,cum Aurelium infirmari cognovisset, corrupit quendam Saxoni-

1 dirimerent} So altered by Par.;dirimebant, O. W.; diremerunt, H.Hunt.

2 de hceretico'] hsereticum, W.

3 cupiebat, at] So altered byPar. ; cupiens, O. "W.; cupiebat

4 id] om. W.

CHRONICA MAJORA. 227

Galf. Mon. cum, Eopa nominatum, donariis multis, ut Aurelium regem A.D. 497.vm. 14. veneno perdere procuraret. At proditor ille, habitum monachi

suscipiens, versus Wintoniam iter arripuit; postremo urbemingressus et se medicum fingens regiis ministris obsequiumsuum obtulit, qui nihil potius quam medicum expectabant;qui tandem ad regis preesentiam perductus venenum ei por-rexit; quo hausto, praacepit illi nefandus proditor ut dormiret,recepturus ilico sanitatem; nee mora, illabente per poros Death ofcorporis et venas veneno. mors pariter subsecuta est. Deinde Aurelius

J-.L -11 -i j. x T • -j. a j j Ambrosms.proditor ille, latenter elapsus, a curia recessit. bed dumId. viii. 16. Wintonias ista gererentur, Grillomannius et Pascentius in Kam-

briam contra Uther fratrem regis pugnam acerrime commise-runt. Sed tamen convaluit1 TJther, et, interfectis Gillomannio GiUoman

Id. viii. 14. atque Pascentio, victoriam reportavit. His ita gestis, apparuit and Pas-stella mirae magnitudinis et claritatis, uno tantum radio con- centius

tenta, ad cujus radium erat globus igneus in similitudinem r<omet

draconis extensus, et ex ore ejus duo radii procedebant,quorum unus longitudinem suam ultra Gallicana climataextendere videbatur, alter vero versus mare Hybernicum ver-

Id. viii. 15. gens, in septem radios minores terminabatur. Hoc sidere viso,Uther, nimio terrore percussus, sapientes suos sollicitabat, ut,quid stella portenderet, indicarent; qui respondentes dixerunt," Te quidem sidus et igneus draco sub sidere significat; Its ex-" radius autem, qui versus Grallicanam plagam porrigitur, planatlon-" portendit filium tibi futurum potentissimum, qui plurima" regna, quaa sidus contegit, possidebit; alter vero radius filiam" innuit, cujus filii et nepotes regnum Britanniaa succedenter" habebunt. Festina ergo, dux nobilissime, festina; defunctus" est enim ille frater tuus, rex Britonum inclitus Aurelius2

" Ambrosius, cum quo simul militia et gloria Britonum ex- Burial ofId. viii. 16. " piravit." Nee mora, venerunt nuntii casum regis indicantes, Aurelius

et ipsum jam ab episcopis et abbatibus regni regio more Ambrosius.sepultum infra Choream gigantum, quam ipse fieri imperarat.

De coronations Uterpendragon.

Vit. Pontif. Anno gratise ccccxcvui. Anastasius sedit in cathedra Eo- Pope An-mana anno uno, mensibus undecim, et diebus viginti quatuor. astasius II.

Galf. Mon. Per idem tempus, Uther, frater Aurelii regis Britonum de- Coronationviii. 16. functi, audito casu fratris, cum festinatione Wintoniam venit, of Uther-Id. 17. et convocato populo regni et clero Britannise diadema suscepit.

Keminiscens itaque de sidere supradicto, jussit fabricari duos

1 convaluit] invaluit, W.; prajva- I 2 Aurelius] altered by Par. fromluit, Galf. Mon. j Aurelianus.

P 2

228 MATTHJJI PARISIENSIS

A.D. 498.The dra-gon stan-dard.

Rising ofOcta andEosa.

Their de-feat,capture,and im-prisonmentin London.

Guilty loveof Utherfor Igerna,•wife ofGorlois,duke ofCornwall.

(Not fromGalf.Mon.)

Galf. Mon.viii. 18.

dracones ex auro, ad similitudinem draconis quern in radio Galf. Mon,stellaa inspexerat, et unum in ecclesia primse sedia Wintoniae vm< *'•obtulit, alterum vero sibi retinuit in praslia deferendum. Abillo ergo tempore vocatus fait Britannice Utherpendragon,Anglica vero lingua1 "Uhtherd drakehefed," Latine autem" Uther caput draconis;" unde usque hodie mos inolevitregibus terrse hujus, quod pro vexillo draconem in bellicisexpeditionibus ante se statuunt deferendum.

Sub his diebus, Octa filius Hengisti, atque Eosa cognatussuus, cum soluti essent a foadere quod Aurelio pepigerant,moliti sunt regi TJther bellum movere et suos [fines] dilatare.2 'Maxima igitur Saxonuni multitudine stipati aquilonales Bri-tannia provincias invaserunt, et munitiones ab Albania usquead Eboracum penitus destruxerunt. Postremo cum urbemAldclud obsidere incepissent, supervenit Utherpendragon cumtota fortitudine regionis, et cum illis pugnam commisit. Ee-stiterunt viriliter Saxones, et Britones in fugam propulerunt,insecutique sunt eos pagani usque ad montem Danet,3 dumsol diem stare permittebat.4 Occupaverunt montem Britones,illumque pro refugio habuerunt, quid agerent ignorantes.Tandem salubri consilio decreverunt nocturnum in hostesimpetum facere, atque ipsos soporatos et inermes occupare;statuti itaque per turmas et armati, castra hostium petunt,eosque acriter invadunt; qui ita ex improviso occupati inu-tiliter praslium reddiderunt, cum casteri ex praemeditationeaudaciam recepissent; tandem capti sunt Octa atque Eosa, etSaxones penitus dissipati. Denique omnibus pacificatis rex Id. viii. 19Londonias perrexit, Octam quoque et Eosam ibidem in carcereservari fecit. Festo etiam Pasehali imminente jussit proceribusregni ibidem convenire, ut, sumpto diademate, sanctum diemhonore debito celebraret. Paruerunt ilico cuncti, et rex fes-tivitatem cum gaudio celebravit. Aderat inter casteros nobilesGorlois, dux Cornubiae, cum uxore sua Igerna, cujus pulchri-tudo omnes mulieres Britannise superabat; quam rex cuminspexisset, subito incaluit amore illius, et illi soli aureapocula incessanter et fercula dirigebat; quod cum maritus ejuscomperisset, iratus valde sine licentia a curia recessit. Rexitaque valde indignatus, Cornubiam cum festinatione petivit,in urbes ejus et oppida ignem accumulans; ad ultimum cumad oppidum Dimilioch pervenisset, comitem obsessum ad pras-lium provocavit. Comes vero inconsulte agens, oppidum

1 vero lingua] om. W.2 suos fines dilatare] nationes ejus

dilacerare, Galf. Mon.3 Danet] Damen, Galf. Mon.

4 dum . . . permittebat'] dum soledies emicuit, West.; O. W. andGalf. Mon. as text.

CHRONICA MAJORA. 229

Galf. Mon. egressus est; sed inter primes corruit letaliter vulneratus, efc A.D. 498.vm< 20- socii ejus penitus sunt dissipati. Rex vero, post mortem illius,

uxorem ejus duxit matrimonio copulatam, genuitque ex ea p. 74.filium et filiam ; filius autem Arthurus dicebatur, filia vero Birth of

Id. viii. 19. Anna. Sed Arturus, ut Celebris haberetur, mira probitate Arthur., and Anna.promeruit.

Duo Apostolici consecrantur.

Vit. Pontif. Anno gratias ccccxcix. Mortuo Papa Anastasio, in sede Contest forApostolica duo consecrantur, Simmacus videlicet atque Lauren- the papacytius. Et cum inde magna dissensio Bomae haberetur, decrevit &etween

senatus Eomanus ut ambo pergerent ad regem Italic Theo- Q^g an(jdoricum; quod cum factum fuisset, adjudicavit rex, ut qui Laurence,prius fuit ordinatus, et cui major pars populi faveret, sedemApostolicam obtineret. Tune Simmacus, in sede confirmatus,Laurentium in Micenal ecclesia episcopum ordinavit; sedpost annos tres accusatus est Simmacus, et Laurentius re-vocatus. Tune Simmacus, synodo congregata centum et quin-decim episcoporum, a crimine sibi objecto coram omnibusse purgavit; et tune iterum projectus est Laurentius et Sim-macus revocatus.

Sigebert,col. 95.

Nota novum episcopatum.Gifts ofAnno gratiaa D. Lodowicus, rex Francorum, ecclesiaa Be- Q, .

mensi multa praedia contulit. Bemigius, multa earum parte Kheims.data ecelesiae Laudunensi, sedem episcopatus ibi esse con- ^ gee of

stituit. Laon es-tablished.

Unde Portesmues.

Hen. Hunt. Anno gratiae DI. Port et duo filii ejus, Bleda et Magla, Banding ofii. p. 711 A. cum duabus navibus applicuerunt in Britanniam, in loco qui, .ort an

de nomine Port Portesmuthe nomen accepit. Porro, ducemregionis illius expellentes, maris2 litora occuparunt, et locumilium desertum inhabitare coeperunt.

Item.

Sigebert, Anno gratiae DII. Simmacus 3 patricius et gener ejus Boetius Symma-col. 95. omnium liberalium artium libro[s] de Graeco in Latinum

transtulerunt. Boethius.

1 Micena] Altered by Par. to Ni-cena. Anastasius has Nuceriam,correctly, i.e. Nocera. CompareHist. Misc. xvii. 2.

2 This latter clause is introducedby the compiler.

3 i.e. Q. Aurelius Memmius Sym-machus.

230 MATTILEI PAKISIENSIS

A.D. 503. Nota ultionem Trinitatis.

Olimpus, a .Anno gratise Dill. In Affrica Olimpus quidam insanissimus,1 Sigebert,blasphemer, dum in balneis Sanctam Trinitatem blasphemaret, ignito jaculo col> 95>

miracu- caelitus superveniente combustus est.

burnt.

Miraclewith res-pect tohereticalbaptism.

EefutationofEuty-chianismby Ala-mundus,king of theSaracens.

Nota baptistmtm Jic&retici.

Anno gratis Div. Constantinopolim dum Deutherus, Ar- Id.rianus episcopus, quendam nomine Barbara baptizaret, et maledistinguens Trinitatem diceret, "Baptizo te, Barba, in nomine" Patris, per Filium, in Spiritu Sancto," aqua disparuit.

Item. Nota cujusdam, sophisma.

Anno gratias DV. Alamundus, rex Saracenorum, ab ortho- Id.doxis baptizatus, cum eum vellent Eutieiani seducere, refelliteos hac fabulosa inductione, dicens, quod litteras acceperat demorte archangeli Michaelis; illisque respondentibus hoc im-possibile esse, eo quod angeli sint impassibilis naturae. " Quo-" modo ergo," inquit, " secundum vos nudus crucifixus est" Christus, nisi duarum naturarum esset, quandoquidem nee" angelus mortuus est?"

Gloria inExcelsis.

Sampsonand Dubri-cius, arch-bishops.

Continuatio. Nota de " Gloria in excelsis."

Anno gratis DVI. Simmacus Papa instituit, omni die Do- Id. a. 493,minico vel martyrum natalitio, " Gloria in excelsis " ad missas c°l- 94-canere, quern hymnum Thelesforus Papa nocte tantum NatalisDomini cantari instituit, et in eo ad angelorum verba ea, queesequuntur, adjecit.

Anno gratise DVII. Moruerunt in Britannia sanctus Samson, Galf. Mon.archi[episcopus Eborjacensis, et Dubricius, archiepiscopus viii. 12.urbis Legionum.

Papa.

Pope Hor-misdas.War of

Anno gratise DVIII. Hormisda sedit in cathedra Romana Vit. Pontif.annis novena, diebus septendecim, et cessavit sedes diebus

Ckrdicfand S6X' Eodem temporej Certich et filius ejus Eineric Britones Hen. Hunt.Cynric ad prselium provocarunt: infirmabatur enim Uther rex Bri- U-P- 711 A-with the tonum, nee se potuit in latus aliquod2 declinare; tmde ducemBritons.

1 insanissimus is not in Sigebertor in the Hist. Misc. (xvii. 9).

2 aliquof] O.W.; aliud, A. West.

This sentence is introduced by thecompiler, who has mixed up Geof-frey of Mon. and Henry of Hunt.

CHRONICA MAJOEA. 231

Cf. Hen.Hunt. ii.p. 711 B.

Nathanliot principem militiee Britonum ordinayit. Oonvenien- A.D. 508.tibus autem Saxonibus et Britannis pugnam acriter commise- Defeat andrunt; sed Saxones, aciebus Britonum perforatis, ducem Ka- ^?atl1 °f

thanliot peremerunt. Corruerunt etiam cum eo ex Britonibus Q" e° 'quinque milia virorum, et Saxones cum victoria recesserunt.

Galf. MOD.viii. 21.

Octa et Eosa de carcere evaserunt.

Anno gratiae i>ix. Custodes carceris, quo Octa et Eosa Escape ofteediosam agebant vitam, donariis corrupti, fugerunt cum eis cta an(lin Germaniam, atque cum classe maxima in exitium Britanniaa ^os^ . °redierunt. Oommisit itaque rex Uther exercitum Britannise va^e Bri-Loth consuli Leil, viro strenuissimo, quia ipse invalitudine tain,maxima tenebatur. Oumque in hostes progressum fecisset,multotiens ab eis repulsus est, quia Britanni noluerunt ipsiusconsiliis obedire.

Sigebert,col. 96.

Item continuatio.

Anno gratiaa DX. Anastasius imperator Lodowico Francorum Clovisregi litteras de consulatu misit et coronam auream lapidibus ma(le con-pretiosis decoratam, et ex ilia die consul est appellatus. astasf s

Ut Saxones ecclesias Britanniw destruxerunt.

Anno gratis DXI. Videntes Saxones, qui Britanniam in-Ravages ofhabitabant, Utherpendragon regem gravi infirmitate oppressum, *^e Saxons

^ . i • i £ -I - in Britain,convenerunt omnes in unum, ut insulanos a fimbus suisexpellerent et junctis viribus fertilem patriam sibi in perpe-tuum subjugarent. Perlustrantes ifcaque> quasque provincias,cum neminem sibi resistere cognovissent, totam fere insulama mari usque ad mare devastare cceperunt; nee preelatisecclesiarum vel rebus ecclesiasticis parcentes, Christianitatempaene totam in insula deleverunt. Insulani autem regem in-firmum deserentes, ad montium abrupta et silvarum latibulaconfluxerunt, quia nimirum fallere non potuit proverbium illudantiquissimum, quo dicitur, quod " Capite infirmato, caatera" membra dolent."

Ut Uterpendragon, portatus in lectica, Saxones devicerit.

Anno gratise DXII. Eex Britonum Utherpendragon, de regni Defeat ofsubversione et ecclesiae sancta3 oppressione vehementer com- *ne kaxpns

„,..,, , ,. ., . • ,-i -. under OctaGalf. Mon. motus, conyocatis omnibus regni sui magnatibus, acriter eos an(j jjosa

viii. 22. de guperbia et segnitie increpavit. Convitia etiam multa cum by Uther.opprobriis inferens, juravit quod ipsemet illos in hostes con-

232 MATTH.EI PARISIENSIS

A.D. 512. duceret, ut animos omnium ad statum et audaciam pristinamrevocaret. Praacepit ergo feretrum sibi fieri quo portaretur,cum alteriusmodi progressum sibi infirmitas denegaret; im-posito itaque rege, cum tota fortitudine 1 Verolamium perrexit,ubi jam nefandi Saxones universam patriam affligebant.Oumque edocti essent Octa et Eosa de adventu Britonum,regemque eorum in feretro advenisse, dedignati sunt cum Hit)praeliari, quia in vehiculo veniebat; receperunt se itaque infraurbem, et valvas, ut qui nib.il timebant, deseruerunt apertas,At Uther jussit ocius civitatem obsidere et moenia undiquecomplanare, stragemque non minimam Saxonibus inferentes,moenibus subversis, jam essent ingressi, nisi demum resistereperstitissent. Mane autem facto egressi sunt Saxones, catervisdispositis, Britones ad prselium provocantes; restiteruntaudacter Britones, invadunt viriliter Saxones, et necem mutuamutrobique conficiunt; postremo victoria regi Britonum cessit,interfectisque Octa atque Eosa, caateri Britonibus terga dede-runt. Cepit ergo inde tanta lastitia regem, ut, qui prius sinealterius adminiculo sese erigere nequiret, levi conamine rese-dib2 in loculo, ac si sanitate,m pristinam recepisset.

Death ofOcta andEosa.p. 75.

riii. 23.

PopeJohn I.Death ofS. Gene-vieve.

Contimiatio. Papa.

Anno gratise DXIII. Johannes sedit in cathedra Eomana Vit. Pontif.annis duobus et mensibus novem. Eodem anno virgo Sancta Sigebert,Genovefa Parisiensis octogenaria transiit ad Dominum. a. 512,

col. 97.

De morte TSlle regis Austrcdvum Saxonum.

Arrival of Anno gratiae DXIV. Yenerunt nepotes Gertie, Stuph et Hen. Hunt.Stuph and Wihtgarus, cum duabus 3 navibus in Britanniam, et4 applicue- "* P' ^*Wintgar. run{. jn occidenfcaii parte Britanniaa. Yenerunt igitur duces C> D'

Britonum contra eos ad praalium, sed fortitude [eorum illicodissipata est. Facta est fortitude] Gertie terribilis valde;nempe, universam insulam hostiliter pertransiens, vix invenitqui repugnaret, unde in dies singulos aucta est magnificentia

Death of paganorum. Eodem anno Elle, quern omnes Saxones pro regehabuerunt, defunctus est; regnavitque pro eo Cyssa filiusejus, de5 cujus nomine Cicestria, quam ipse fundavit, nomensortita est.

JEOa.

1 O. W. ins. regni.2 resedit] om. W. ; West, lias jam

before resedit.3 duabus] tribus, Hen. Hunt., and

so the A. S. Chron.

4 et . . . Britannice] Introducedby the compiler.

5 de . . . est] Introduced by thecompiler.

CHRONICA MAJORA. . 233

Papa. A.D. 515.

Vit. Pontif. Anno gratiae DXV. Felix sedit in cathedra Eomana annis Pope Fe-quatuor, mensibus duobus, et diebus tredecim.

Hie clerum a populo in ecolesia segregavit, qui ante per-naixti sedere consueverant. to the

clergy in

De morte Uterpendragon, et de fonte venenato opinio.

Galf. Mon. Anno gratiaa DXVI. Cam rex Britonum Utherpendragon apud Death ofviii. 24. Verolamium infirmitate gravatus jaceret, direxerunt Saxones Utherpen-

maleficos unanimi consensu in cultu pauperrimo, qui regem aS°n-veneno perdere procurareut; qui Verolamium usque per-venientes, quomodo regem perderent sollicite explorabant.Tandem inter csetera [unum] prseelegerunt, quo propositumsuum ad eflectum perducerent. Erat autem extra civitatemfons aquse nitidissimse, de quo rex bibere consueverat, quialiquores alios sumere abhorrebat; fontem itaque aggressiproditores nefandi ipsum undique infecerunt veneno, ita utaqua manans tota corrumperetur. Ut autem potasset ex earex, festinse morti succubuit, et homines centeni post ilium,donee, comperta fraude, cumulum terrse superposuerunt.

Hunc1 quoque fontem nonnulli ipsum esse credunt quern S. Alban'sinvictus martyr Albanus, ad martyrium properans, sitienti fountain,populo de terra arida orando produxit.

De coronatione regis Arihuri.

Galf. Mon. Defuncto autem rege, convenerunt pontifices cum clero Burial ofviii. 24. regni et populo, ipsumque infra Choream gigantum more Uther.Id. ix. 1. regio humaverunt. Quo facto, Dubricius urbis Legionum Succession

archiepiscopus, associatis sibi episcopis et magnatibus, Arthu- °f Arthur,rum filium ejus, juvenem quindecim annorum, in regemerexerunt: erat enim inauditse virtutis atque largitatis, undetantam gratiam promeruit, ut a cunctis fere populis amaretur ;confluebat enim ad eum tanta militum multitudo, ut sufficienterquae illis ministraret stipendia non haberet. Tnvitaverantigitur eo tempore Saxones concives suos ex Germania, et,duce Colgrino, subjugaverant eibi totam insulaa partem, quaaa flumine Humbri usque ad mare Katanesium 2 dilatatur. Quoaudito, Arthurus, cum subdita sibi gente, Eboracum petivit aSaxonibus jam subactum; Colgrinus autem adventum Arthuri

1 Hunc'] Hinc, A. W., mistakinghue, which O. has, for hnc ; West,has " Hie quoque fons creditor."

This sentence is not in Galf. Mon.2 i.e. Caithness.

234 MATTH^EI PARISIENSIS

A.D. 516.Battle ofthe Du-glas.Baldulfdefeated byCador.

comperiens, cum multitudine maxima, juxta flumen Duglas 'Galf. MOD.obviam perrexit; et facto congressu, Arthurus Colgrinum in ^x-1<

fugam coegit, ac fugientem insecutus infra Eboracum obsedit.Baldulfus vero, frater Colgrini, circa maritima adventumSaxonum expectans, proposuit nocturnam irruptionem facerein Arthurum; sed Arthurus per exploratores prsemunitus,misit Cadorem, Cornubiee ducem, cum militibus secentis ettribus milibus peditum, ad viam qua hostes veniebant, quiinopinatum impetum facientes, quibusdam interfectis etlaceratis, caBteros in fugam compulerunt.

Celdriclands inScotland.

Arrival ofHoel kingofBrittany.

Death of S,Bridget.

Ut Arthurus propter militare subsidium in Minorem Britanniamdestinaverit.

Anno gratiae DXVII. Yenit dux Cheldricus a G-ermania cum Id.navibus septingentis, et in Albaniam applicuit. Timueruntitaque Britanni contra tantam multitudinem dubium inirecertamen; unde Arthurus obsidionem Eboraci relinquens, adurbem Londoniarum cum exercitu suo secessit; deinde habita Id. ix. 2.cum suis deliberatione misit nuntios in Minorem Britanniamad regem Hoelum, qui ei1 calamitatem Britanniee intimarent.Erat Hoelus filius sororis Arthuri ex Dubricio, rege Armori-canorum Britonum, generatus; unde, audita inquietatione quseavunculo ingerebatur, jussit navigium parari, collectisquequindecim milibus armatorum, proximo ventorum flatu inportu Hamonis applicuit. Excepit ilium Arthurus cum gaudio,quo honore tantum virum recipere decebat. Eodem anno virgo Sigebert,Dei Brigida migravit ad Dominum. col. 97.

Pope Boni-face II.Arthurdefeats theSaxons atLincoln.

Battle ofthe Cale-donian for-est.

De victoria Arthuri in monte Colidonis.

Anno gratiae BXVIII. Bonefacius sedit in cathedra Eomana VitPontif.duobus annis et diebus septem. Per idem tempus Arthurus, Galf. Mon.rex Britonum, collecto exercitu grandi, urbem Kaerlindcoit, ix. 3.quse nunc Lincolnia dicitur, petivit, ubi inventis Saxonibusinauditam ex eis stragem fecit; ceciderunt namque ex illisuna die sex milia hominum, qui partim fluminibus submersi,partim telis perforati, partim in fugiendo trucidati, vitammiserabiliter finierunt. Arthurus vero fugientes insecutus noncessavit, donee ad nemus Colidonis pervenerunt, ibique exfuga confluentes Arthuro resistere conati sunt, sese viriliterdefendentes; quod Arthurus intuens, jussit arbores circa par-tem illam nemoris incidi, et truncos ita in circuitu locari, ut

ef] ipsi, 0. W.

CHRONICA MAJORA. 235

Galf. Mon. egressus eis penitus negaretur; volebat namque eos ibidem A.D. 518.ix- 3< tarn diu obsidere, donee omnes inedia infcerirent. At Saxones,

quo vescerentur non habentes, eo pacto petierunt egressumut saltern nudis corporibus1 Germaniam petere sinerentur.Tune Arthurus, quaasito consilio, petition! eorum adquievit,retinens ipsorum2 opes, et spolia, reddendique vecfcigal ob-sides, solummodo recessum concessit.

Jmtinus Impemtor.

Ado, col. Anno gratise DXIX. Justinus Romanorum imperat annis Justin I.i97< octo. Hoc etiam anno Boetius, Papiaa3 exiliatus, librum de Boethius.col 97 ' consolations philosophise edidit.

De admiranda pugna regis Arthuri contra Saxones.

Galf. Mon. Anno gratise DXX. Pcenituit Colgrinum, Baldulfum, et Chel-ix. 3. dricum, Saxones, pactum cum Arthuro fecisse; unde in Bri-

tanniam revertentes in Totonesio littore appulerunt, et ad Battle ofultimum urbem Badonis obsederunt. Eumore itaque divnl- Badongato, Arthurus obsides eorum suspendi prsecepit; deinde ob- (Bowden?)

Id. ix. 4. sidionem petens [prsecepit] omnibus ad arma convolare; ipselorica indutus galeam simulacro draconis insculptam capiti4

adaptavit; humeris quoque suis clipeum vocabulo Pridwenappendit, quo imago sanctss Dei genitricis depicta, ipsam ad p. 76.memoriam ejus saepissime revocabat; accinctus etiam Cali'burnio gladio optimo, lancea5 nomine Eou ejus dexteramdecoravit. Dein* catervis dispositis audacter paganos invasit;ipsi die tota viriliter resistentes, Britones assidue prosterne-bant. Vergente tandem ad occasum sole, Saxones proximumoccupant montem, ilium pro castro habituri; at ubi sol pos-terus diem reduxisset, Arthurus cum exercitu suo mentiscacumen ascendit; sed in ascendendo multos suorum amisit,Saxones namque ex alto occurrentes facilius vulnera inflige-bant. Britanni tamen maxima probitate cacumen montisadepti, hostibus strages acerrimas ingerebant; quibus Saxonespectora prastendentes, omni nisu resistere perstiterunt. Cum-que multum diei6 in certando consumpsissent, Arthurus, tan-dem 7 abstracto Caliburnio gladio, nomen beataa Mariaa virginisinvocavit, atque cito impetu sese infra densas hostium aciesimmittens, quemcunque attingebat solo ictu perimebat; nee

nudis corporibus] cum solis na-vibus, Galf. Mon.

2 ipsorum] eorum, W.3 Papi(R\ Not in Sigebert.

4 capiti] capita, A.5 lancea] lanceam, A. O.6 multum diei\ diem, O. W.7 tandem] om. W.

236

A.D. 520.Death ofColgrinandBaldulf.

Death ofCeldric.PopeJohn II.

Death ofBoethius.The Scotsand PictsbesiegeHoel inDumbar-ton.

Arthurpardonsthem atthe requestof thebishops.

cessavit impetum facere, donee octingentos quadraginta viros (jalf. Mon.solo gladio interfecit. Ceciderunt ilico Oolgrinus et Baldulfus ix. 4.frater ejus, et cum eis multa milia barbarorum; at Cheldricus,viso sociorum periculo, cum reliquiis exercitus in fugam con-versus est. Jussit itaque rex Cadorem Cornubise ducem illos Id- ix. 5.insequi, qui postremo, cum nihil tutaminis accessisset, lace-ratis agminibus Thanet insulam petierunt. Insequitur eosibidem dux, nee quievit donee, perempto Cheldrico, casterosin deditionem accepit. Eodem anno Johannes sedit in cathedra Vit. Pontif.Eomana annis duobus.

De quavta victoria regis Arthuri.

Anno gratiae DXXI. Boetius, exilio fatigatus, a Theoderico, Sigebert,Grothorum rege, perimitur. Eodem anno nuntiatum est AT- co 98>

thuro, Scotos atque Pictos in urbel Aldclud Hoelum regem . *" on<

obsedisse, ubi infirmatus jacebat; quocirca properabat ei inauxilium, ne a barbaris caperetur; cujus adventum hostes Id, i*- 6.cum cognovissent, apud Mureif fugam inierunt, quos Arthurusinsequens ibidem obsedit; qui, de nocte egredientes, stagnumLumonoi2 intraverunt. At Arthurus, navibus collectis, insulamcircuivit, ipsosque per dies quindecim tanta fame afflixit, utad milia morerentur. Quo facto, venerunt episcopi illiusregionis nudis pedibus ad regem cum lacrimis, rogantes utde populo misero misericordiam haberet, et patriaa portiun-culam inhabitare permitteret sub jugo perpetuaa servitutis;commotus ergo rex super lacrimis episcoporum, et3 eisveniam condonavit.

Pope Aga-petus I.Pope Sil-verius.Eestora-tion ofchurches inYork andelsewhereby Arthur.

Arthurus ecclesias renovat.

Anno gratia? DXXII. Agapitus sedit in cathedra Romana Vit. Pontif.mensibus undecim, cui successit Silverius anno uno. Per Galf. Mon.idem tempus, cum rex Arthurus civitatem Eboraci esset in- *x- 8-gressus, instante Nativitatis Domini die, visa sacrarum eccle-siarum desolatione, vehementer condoluit, ubi convocato cleroet populo, Pyramo capellano suo archiepiscopatus sedem con-cessit. Ecclesias per totam Britanniam destructas renovat,nobiles4 regni a Saxonibus expulsos revocat, terras eis etpossessiones paternas affluenter sumministrat.

1 urbe] rube, A.2 i.e. Loch Lomond.3 et] om. O. W.; West, adds at

the end et annuit postulata, which

accounts for the previous et. Thisis an abridgement of Galf. Mon.

4 renovat, nobiles] renovavit no-biles, 0.; renovavit nobilesque, W.

OHRONICA MAJORA. 237

Ut Arthurus uxorem duxerit. A.D. 523.

Galf. Mon. Anno gratiaa DXXIII. Cum rex Arbhurus Britannise insulam Marriageix. 9. a(j gtatum pristinum rerocasset, uxorem duxit nomine Guen- of Arthur

humaram, ex nobili Eomanorum genere procreatam. Haec, in jiuniara

thalamo ducis Cornubiae educata, totius insulaa mulieres pul-Id. ix. 11. chritudine superabat. Tune invitatis quibusque probissimis

ex regnis longe positis, tantam in domo sua coepit haberefacetiam,1 ut in induendo sive in arma ferendo longe manentespopulos ad aamulationem sui provocaret; sicque fama largi-tatis atque probitatis illius per diversas regiones divulgata,regibus transmarinis timorem non minimum inferebat.

Papa. Continuatio.

Vit. Pontif. Anno gratiaa DXXTV. Vigilius sedit in cathedra Romana aunis Popesedecim, diebus viginti sex, et cessavit sedes mensibus tribus Vigilius.et diebus quinque.

Ut Arthurus provincias conterminas sibi subjugaverit.

Galf. Mon. Anno gratise DXXV. Rex Arthurus, parata classe maxima,ix. 10. Hyberniaa insulam petivit; cui applicant! Gillamurius rex cum

populo patriae obviavit; tandem, Gillamurio capto, caateriprincipes deditioni sunt coacti. Deinde Islandram, Goutlan-diam, atque Orchadum insulas, ferro flammaque consumens,has omnes regiones constituit sub tribute; quo facto, Britan-niam reversus est.

ArthurreducesIreland,Iceland,Jutland,and theOrkneys.

Sigebert,col. 99.Isidor.Etymol.viii. 5.

Sigebert,col. 99.

De hceresi Acephalorum.

Anno gratiaa DXXVI. Acephalorum haaresis convincitur et Heresydamnatur. Dicti Acephali, id est, sine capite; nullus enim of theillius hseresis auctor reperitur. Hi trium capitulorum Chal- Acephali.cidonensis concilii sunt repugnatores, duarum substantiarumin Christo proprietatem negant, et unam in ejus persona natu-.ram prasdicant. Astruunt enim Paulum apostolum in suisepistolis praacepisse feminas debere fieri diaconas, quia eascommemorat post diaconos.

Ado, col.108.

Justinianus imperator.

Anno gratias DXXVII. Justinianus Romanum suscipiens im- Justinian I.perium annis triginta et octo imperavit. Bodem anno vene- emperor.

: facetiam] facesciam, A.; urbanitatem, Galf. Mon.

238 MATTHjEI PARISIENSIS

A.D. 527.Invasionof EastAngliaandMercia.

Kingdomof the East

Invasionof the Isleof "Wightby CerdicandCynric.

runt de Grermannia pagani et occupaverunt Est-angliam, id Hen. Hunt.est, regionem illam qase Orientalium Anglorum regio dicitur, "-P- 712 A.quorum quidam Merciam invadentes bella cum Britonibusplurima peregerunt; sed, quoniam proceres eorum erant multi,nomine carent. Eodem anno, regnum Orientalium Saxonum, Id. p. 712 c.quod modo Essexia dicitur, originem sumpsit; quod primus,ut putatur, tenuit Erkenwinus, qui fait filius Offae, qui faitBiedcan, qui fait Sigewlf, qui fait Suannse, qui fuit Gfesac,qui fuit Andesc, qui fuit Nascad.

Anno gratise DXXVIII. Gertie et filius ejus Kineric, congre- Id. p. 7121>.gatis ingentibus armatorum copiis apud Wectam insulam,stragem magnam ibidem hominum fecerunt apud Withgares-beri,1 et insulam illam sibi subdiderunt.

col. 100.

Corpus Antonii revelatur.

S. Antho- Anno gratise DXXIX. Corpus Antonii monachi, divina reve- Sigebert,ny'sbody. latione inventum, ad Alexandriam delatum est.

Nota miraculum.

Miracle in Anno gratise DXXX. Quidam orthodoxi episcopi in Affrica, Id.the case linguis sibi prascisis radicitus a Wandalis, postmodum clare

loquendo multis miraculo fuere. Quod miraculum unus eorumauxit, qui, in elationem versus, statim divino privatus donoobmutuit.

of certainAfricanbishops.

Gontinuatio.S. Vedastbishop of' Anno gratis DXXXI. Sanctus Yedastus, primus Atrebatensis Id.Arras. episcopus, a sancto Eemigio ordinatur.p. 77.

Nota de tabula Diomsvi.

Cycle ofDionysiuSExiguus.

Anno gratiae DXXXII. Abbas Dionisius cyclum guum orditur, Id.cylorum quinque decennovenalium. Et quia secundus annusoperis hujus concordare debet, in ratione compoti, primo anno3STativitatis Christi, debet tricesimus quintus annus cycli Dio-nisii concordare, in ratione compoti, tricesimo quarto annoNativitatis Christi, ut scilicet, quartadecima luna Aprilis oc-currat nono kalendas Aprilis in quinta feria; passio Christi,octavo kalendas Aprilis in sexta feria; resurrectio, sexto ka-lendas Aprilis in die Dominica. Sed quia non ita occurrit,sed luna xiv° Aprilis occurrit eo anno xii. kalendas Aprilis inprima feria, Dominica vero dies Paschaa in quinto kalendasAprilis, ideo improbatur, quia repugnat evangelicse veritati.

The digest Hoc quoque anno imperator Justinianus libros legum Eoma-of Justi- norum abbreviavit in uno volumine, quod Justinianum vocatur.nian.

1 i.e. Carisbrooke.

CHRONTCA MAJORA. 239

Gertie primus [rex] Australium Saxonum dbiit.

Anno gratise DXXXIII. Gertie, primus rex Occidentalium

533.

Hen. Hunt.u. p. 712 D. gaxonuH^ mortuus est, et regnavit pro eo Kineric filius ejus Cerdic.Galf. Mon. viginti sex annis. Eodem tempore, rex Arthurus, totam Eu- Cynric1X* ' ropam subjugare affectans, parato navigio, Norwegian! adivit. succeeds.

Quo cum pervenisset, invenit Sichelinum regem illius patrise Arthur injam defunctum, qui moriens Loth sororio Arthuri regnum Norway,assignaverat Norwegensium; erat enim Loth nepos Sichelini,juvenis mirse probitatis atque largitatis, unde sibi in regnumsuccedere adoptaverat. Erat autem tune Walwanius filius pras-dicti Loth, duodecim annorum juvenis, Yigilio papse traditus adnutriendum,1 a quo etiam et militise cingulum accepit. Tandemcum Arthurus Loth, subactis Norwegensibus, in regnum subli-masset, ad Britanniam cum gaudio remeavit, Gallicanas partesadire desiderans, quas supra modum sibi subdere anhelabat.

Continuatio.

Sigebert, Anno gratis DXXXIV. Teodoricus abbas, discipulus2 sancti Theodoriccol. 101. Eemigii, et Theodulphus abbas, ipsius Teodorici discipulus, and Theo-

in Gflllia nlfl,rfint, dulPhlJbus.

Id.

Id., col.

Galf. Mon.x 2.Id. ix. 11.

Item.

Anno gratiae DXXXV. In Gallia clarent fratres uterini, eadem Bishops ofdie nati, eadem die pontifices consecrati, Medardus videlicet Noyon andad titulum Noviomensem, Gildadus ad Rothomagensem, uno •Kouen'die absoluti a sseculo et assumpti a Christo.

De morte 8. Benedicti.

Anno gratise DXXXVI. Sanctus Benedictus, secundum quos- Death ofdam, ex hoc sseculo migravit. S. Bene-

dict.

Ut Arthurus ad subjugandum partes Gallicanas mare trans-fretaverat.

Rex Arthurus, partes Gallicanas suse ditioni subdere cupiens, Arthurparato navigio, Modredo nepoti suo custodiam totius Britan- commits

• • i-i • i -j. j. Britain tomae cum uxore sua commisit. Demde mare cum prosperitate 1 .. . ^pertransiens, Estrusiam, quaa nunc Normannia dicitur, sinedifficultate subegit. Denique ulterius procedens, universas Gal- Arthur'sliae provincias depopulans, Frollonem tribunum ad ultimum con^luests

1 This is altered from " obsequio" Sulpicii Papse ab avunculo tradi-" tus," which Gralf. Mon. has, in

order to make the Pope's name atleast correct.

2 discipulus] discipuli, A.

240 MATTH.EI PAEISIENSIS

A.D. 536. duello peremit, et civitatem Parisius in sua jura recepit. Galf. Mon.Porro versus occidentem proficiscens, Andegaviam, Pictaviam,1 ix- U-et totam Aquitanniam suaa potestati adjecifc.

Arthurgoes toAutun, anddefeatsthe RomansunderLucius atLangres.

Ut ArtJiurus Lucium Romance urbis consulem interfecertt.

Anno gratiaa DXXXVII. Contigit miraculum, omnibus notis- Cf. Sige-simum, de Theophilo apostata et matre Salvatoris. j*® ' co '

Hoc etiam tempore Arthurus, rex Britonum, subjugatis Q.ajj. | on

Gralliae finibus, Augustudunum profectus est, ubi Lucium x. g.Romanaa urbis consulem, qui Grallis in auxilium venerat, propeLengrias, in valle quaa Siesias nuncupatur, cum omni Romanafortitudine interemit.

Nota miraculum.

Persecu- Anno gratiae DXXXVIII. In Campania Italiaa2 Benedictum Sigebert,tion of S. juniorem rex Totilam pro Christo persequens, cum eum etcol> 102>

Benedict J ,, . , n . i • , - TI.by Totila ce^am eJus comburere vellet, nee valuisset, in clibanum eumardentem projecit; qui inde die altera [illassus] illeesis etiamvestibus, exivit.

Eclipse ofthe Sun.

De magni-ficentiaregisArthuri.

. _'. ' .

Ut ArtJiurus Her versus Romam susceperit.

Anno gratiaa DXXXIX, Obscuratus est sol a mane usque ad Hen. Hunt,horam tertiam. Eodem tempore rex Arthurus, subactis citra P- ^12 D>

Alpes quibusque provinciis, paravit iter ut Romanum popu- r™n

lum expugnaret. Magnificatum est enim nomen ejus in uni-versa terra valde; unde principes de partibus remotis et _nobiles ad eum venerunt, sub ipso vivere et ejus interessefacetiis delectantes. De ejus utique magnificentia et probitateprophetavit Merlinus vates Britonum, inter caatera ita dicens:" Praavalebit tandem oppressa Britannia, et saavitiae exterorum Id. vii. 3." resistet; aper enim Cornubiae succursum praestabit, et colla" hostium sub pedibus suis conculcabit, insulas oceani potestati" ipsius subdentur, et Gallicanos saltus possidebit; tremebit" Romulea domus saevitiam ipsius, et exitus ejus dubius erit," in ore populorum celebrabitur, et actus ejus cibus erit" narrantibus."

Justinianus Purificationem beatae Marios celebrari constituit.Hugo de

Pestilence Anno gratiae DXL. Apud Bizantium magna hominum morta- S. Victore.at Con- litag facta est; qua de causa, jubente imperatore Justiniano, E^061!?*-stantinople. Pnon 4'

col. 267.1 0. W. and West insert Gasco-

niam.Italia"] Italia, A.

CHRONICA MAJOEA. 241

ecepit celebrari solemnitas sanctse Dei genitricis, quaa Purifi- A.D. 540.catio dicitur, die secunda Februarii mensis, et cessavit mor-

Galf. Mon. talitas. Per idem tempus Modredus, Arthuri nepos, cui idem Ut Modre-x' ' Artliurus Britanniam commiserat, diademate illius sese fecerat dus diade-

insigniri, reginamque Guenhumaram in consortium tori acce- ma e.Id. xh 1. perat,1 violate jure priorum nuptiarum ; confoederatus erat insignitus

Saxonibus proditor ille, qui [duce] Cheldrico venerunt ex Ger- uxoremmannia cum navibus octingentis militibus plenis, qui omnes duxeritModredo quasi domino serviebant. Cumque istius sceleris . un

infamia ad aures Arthuri, qui jam versus Eomam Alpes tran-scendere incepit, pervolasset, cum regibus tantum insulanisversus Britanniam remeavit, ira maxima in Modredum ac-census.

Ut Arthurus, Modredo interfecto, ipse letaliter est vulneratus.

Sigebert, Anno gratiae DXli. In Gallia cometa apparuit, ita quod caelum Comet.col. 103. ardere videbatur. Eodem etiam anno verus sanguis ex nubi- Portent,

bus effluxit; per idem tempus domus cujusdam sanguine re-Galf. Mon. spersa apparuit, et secuta est dira hominum mortalitas. Eodem ArthurX1> 1- tempore rex Arthurus, cum. summa festinatione Britanniam lapds at

veniens, in Rutupi portu, qui modo Sandicum dicitur, appli-, " ,care disposuit; cui applicanti Modredus maxima stipatus mul-titudine obvians, stragem non mini mam applicantibus dedit;corruerunt enim in ilia die Auguselus rex Albaniee, et Wal-guanus nepos regis, cum innumerabilibus aliis. Sed tandemcum labore maximo Arthurus cum suis applicuit; deinde hostesacriter invadens, Modredum et ejus exercitum, non mediocriterlaceratum, in fugam coegit; qui suis, ut potuit, resociatis p. 78.nocte sequenti Wintoniam ingressus est. Cumque ista Guen-humaras reginse nuntiata fuissent, ad urbem Legionum con-stanter aufugit, atque in monasterio Julii martyris inter mo-

Id. xi. 2. niales habitum religionis suscepit. Arthurus vero furibundusWintoniam properans, Modredum infra eandem jam ingressumobsedit; mane autem facto, agminibus dispositis, Modreduscivitatem egressus regem acriter invasit. Facta est autem exobstantibus csedes non minima, sed Modredus tandem campumdeserens versus Cornubiam iter arripuit. Arthurus itaqueilium insecutus, super flumen Camblam Modredum invenit; atille, ut erat omnium 2 audacissimus, catervis dispositis in regemet ejus exercitum audacter irruit, mori potius affectans quamhostibus cum dedecore terga dare. Denique, illis hinc et inde

1 reginamque acceperaf] [ 2 omnium] hominum, O. W.om. 0. W. I

Q

242 MATTHJEI PARISIENSIS

A.D. 541. concurrentibus, cruorem non minimum utrobique diffundunt, Galf. Mon.gemitusque morientium viventibus audaciam contulerunt; xl> 2-postquam autem multum diei consumpsissent, irruit tandemArthurus in turmam ubi Modredum sciebat, et viam gladiisfaciens tristissimam casdem ingessit. Oecidit enim nebulo illeModredus, et cum eo Saxones Cheldricus, Elafius, Egbrithtuset Bruningus, necnon et multa milia cum eis, atque, faventeDeo, Arthuro victoria cessit. Se'd et inclitus ille rex Arthurusletaliter vulneratus est, qui illinc ad sananda vulnera sua ininsulam Avalonig, quas nunc Grlastonia dicitur,1 est evectus.

Death ofModred.

Arthurmortallywounded.

Legend ofArthur'sstill living.

Siege ofSaragossaby Clo-thaire I.

De dubia morte Arthuri,

Anno gratise DXLII. Rex Arthurus de vita desperatus, hosti- Id.bus interfectis, Constantino cognato suo, filio videlicet Cadorisducis Cornubiae, diadema Britanniaa concessit; unde, quoniam (Not inde morte Arthuri vel ejus sepultura histories nihil referunt, Galf. Mon.)gentes Britonum ipsum adhuc vivere fabulose contendunt.Eodem anno, Lotharius rex Francorum, obsessa in Hispania Sigebert,civitate Oaesaraugusta, cives Deum exorantes,2 tunicam beati co • °3*martyris Yincentii circumtulerunt, quam rex ab eis pro munereaccipiens, ad propria remeavit.

Nota de ecclesia Sancti Ampkibali magistri Sancti Albani.

Rising and Anno gratise DXIIII. Duo filii Modredi insurrexerunt in regem Galf. Mon.death of Britonum Constantinum, volentes patrem vindicare, qui Saxoni- x^ 3>4-

bus confoederati prselia plurima commiserunt. Quos tandemConstantinus in fugam pulsos,3 unum Wintoniee in ecclesiaSancti Amphibali ante altare trucidavit; alterum vero Londo-niis, in quorundam fratrum coenobio absconditum, crudeli mortedamnavit.

Modred'ssons.

HerculanusII., hishopof Perugia,martyred.Death ofWihtgar,who isburied atCaris-brooke.

Nota divmum mvraculum.

Anno gratise DXIIV. Herculianus, Perusinug episcopus, a Sigebert,Totila rege Ostrogothorum, capite amputate, martyrizatur; col- 103-

cujus caput post mortem ejus corpori unitum invenitur. Eo- Hen. Hunt,dem anno Withgarus, Wecte insulEe princeps, obiit, et se- "• P* 712D,pultus est in loco qui de nomine ipsius "Withgares-berihE'appellatur.

Mon.dicitur~\ Not in Galf. 2 Sic.

3 West, inserts persequens.

CHRONICA MAJORA. 243

J)e rege Britonum Aurelio.

„. , Anno gratiaa DXI/V. Sanctus Kemigius, Eemensis arcbiepisco-coL 104.' Pus' *n Domino quievit. Per idem tempus rex Britonum Con-Galf. Mon. sta]itinus obiit, et infra Choream gigantum sepultus est ; cuixi. 4. successifc Aurelius Conanus, mirge probitatis juvenis, et ipsiusId. xi. 5. nepos, per omnia diademate dignus, nisi civilis belli foret

amator. Nempe avunculum suum, qui post Constantinum reg-nare debuerat, in careere posuit, duobusque filiis ejus peremptisregnum obtinuit, et triginta annis regnavit.1

A.D.545.Death of S.Kemigius.Death ofConstan-tine.AureliusConansucceeds.

Marian.Scot. col.741.

Sigebert,col. 104.

Hen. Hunt,p. 712 E.

Libellus deregibusSaxonicis,p. 209 (ed.Hinde,Surt. Soc.51).

Hen. Hunt,p. 713 A.

Sigebert,col. 104.

Id.

Vigilius Papa exilio pelUtur.

Anno gratias DXLVI. Vigilius Papa a Justiniano imperatore Exile ofexilio pellitur, eo quod Antbimum haereticum ad suum episco-

, 0 1 - ,patum3 nolmt revocare..

Viarihus.&

Nota.

Anno gratiaa DXLVII. Albuinus, rex Longobardorum, Cui- Cunimund,mundum, regem Gepidarum, bello peremit. Ex cujus [capitis] ^B. °* * e

testa cipbum sibi ad bibendum paravit, filiamque 3 ejus capti- sl vam secum adducens matrimonio sibi copulavit. Alboin.

Regnum Norhanhumbrorum initium swnvpsit.

Anno gratis DXivm. Eegnum E"ortb.anliumbrorum exordium Origin ofsumpsit. Cum enim proceres Anglorum magnis laboribus et *^e *"*£>-

,f . , . -11 T,- , -TJ • u-r dom ofcontinuis patriam illam subjugassent, Idam, juvenem nobilis-simum, regem sibi unanimiter praafecerunt. Genuit autem exregina sua sex filios, Addam scilicet et Eb-icum, Theodoricum,Atbelricum, Osmerum, et Theodfredum. Prseterea, ex concu- children.binis alios sex filios generavit, Ogam videlicet et Aliricum, They landEccam, Osbaldum, Segor, et Sogotberum. Isti omnes venerunt f ou~h~in Britanniam cum navibus sexaginta, et apud Flemesburc ap-plicuerunt. Eegnavit autem Ida annis duodecim, et castellum Bam-de Baenburc construxit, quod prius ligneis palis,4 postea muro, boroughcircuiyit.

Genealogia[m] vero ejus sequentia declarabunt.

Continuatio Mstorice.

Anno gratias DXLIX. Augericus, Virdunensis episcopus, sane- Augeric,titate refulsit insignis. VerdSn?

Nota continuationem,

Anno gratiae DL. Sambucus arbor in Italia grana et fructus Miraculousvitis portavit. alder ttee-

2 i.e. Constantinople.3 Eosmunda.4 ligneis palis~\ sepe, H. H.

Q 2

. . regnavit] secundoregni sui anno defunctus est. Galf.Mon.

244 MATTELEI PARISIENSIS

A.D.551.

Fifthgeneralcouncil.

History ofJornandes.Treatmentof PopeVigilius byJustinianand Theo-dora.

Quinta synodus celebratur.

Anno gratiae DM. Quinta synodus universalis Constantino-polim celebratur. In qua1 epistola, quas Ibae 2 dioitur, errorisplena reprobatur, et Theodorus,3 personam Mediatoris Dei ethominum in duabus substantiis separans, ad impietatis perfi-diam cecidisse convincitur et damnatur.4 Eodem anno Jor-danus episcopus historian! suam terminavit. Per idem tempusJustinianus Augustus, ab Antbimo hseretico seductus, coepit afide catbolica declinare; misit namque uxor ejus Theodora adPapam Vigilium, mandans ut Anthimum revocaret. Fueratenim Constantinopolitanus episcopus, et a Papa Agapeto, eoquod haareticis favebat, degradatus; et quia Papa Vigilius iliumrevocare distulit, vi compulsum ad se venire fecit; quern dummaximis afficeret injuriis, fertur ei dixisse Papam Vigilium," Ut video, non me fecerunt ad se venire Justinianus et Theo-" dora, sed Dioclitianus et Eleutheria."

Sigebert,col. 104.

Hugo deS. Victore,Excerpt,prior, ix. 4.(Migne,clxxvii.coL 267.)Vit.Pontif.

Papa.

Pope Anno gratiaa DMI. Post Vigilium, Pelagius sedit in cathedra Id.Pelagius I. Romana annis quatuor, mensibus decem, diebus octodecim;Miracle in cessavit sedes mensibus [sex].5 Eodem anno puer quidam in Sigebert,the case of Oriente, filius Judaaorum, cum a coaevis suis, Christianorum co'- 104-a converted fiiiiSj a(j noc inductus fuisset, ut in ecclesia matris Domini

corpus Christi et sanguinem susciperet, propter hoc a patresuo in fornacem ardentem projectus, illaesus inde a Christianisextractus est, asserens quod mulier, quas in ilia ecclesia puerumtenens depicta erat, pallio suo flammas a se emavisset.

Jew.

S. Maurus,p. 79.Foundationof themonasteryof Glan-feuil (S.Maur-sur-Loire).

De Sancto Mauro.

Anno gratiae DLIII. Sanctus Maurus, beati Benedict! disci- S. Faustipulus, virtutibus [et] miraculis praeclarus habetur. Cujus ad-ventum cum vir nobilis, nomine Floras, ad partes Gallicanascognovisset, venit ad eum, et locum ei opportunum ad con-struendum monasterium devotus ostendit; quod vir Dei cumvix annuisset, artificibus congregatis, opus incepit et perfecit.Florus vero filium suum Bertulfum beato Mauro ad erudien-dum tradit; cujus exemplum nobiles multi insecuti, locumilium memorabilem reddiderunt.

- 'Sanctorum,15 Jan.).

1 qua} ipsa, W.2 Ibci\ ibi, A. W. West. This is

Ibas, bishop of Edessa.3 i.e. Theodore of Mopsuestia.

4 et damnatur'] Interlined by thecompiler.

5 sex} so W. West, tres in Anas-tasius.

CHBONICA MAJOKA. 245

Sigebert,col. 105.

Nota, asperitatem Jiyemis, quce aves edomuit. A.D. 554."

Anno gratise DLIV. Hyems nive et glacie ita exasperatur, ut Severeaves et ferae indomitas manu capi possent. winter.

Item.

Id. Anno gratiae DLV. Quasi species lancea[rum] in aere visse Prodigy,sunt a septentrione usque in occidentem.

Id.

Id.

Medardus martyrizatur.

Anno gratiaa DLVI. Sanctus Medardus, Noviomensis episco- Death ofpus, virtutibus insignis migravit ad Dominum, et Suesionis S. Medard,sepelitur. bish°Pof

Noyon.

Continuatio.

Anno gratiae DLVII. Eadegundus regina, uxor quondam Lo- S. Kade-tharii regis Francorum, mutata veste, sanctitatis nobilitate gundes.

Probably a claret. His quoque diebus saape fiebant conflictus inter Bri- Battles be-summary of fcannog et Anglos, atque multis hinc et inde peremptis, nunc tween theGalf. Mon. ciyeg nunc hogteg yincebant> Britons andxi. 8. Angles.

Sigebert,col. 105.

Sanctus Gregorius Romce enituit insignis.

Anno gratiae DLVIII. Gregorius, films Gordiani senatoris, S. GregoryRomas adolescit, qui, de patrimonio proprio sex monasteriis in e Great.Sicilia fundatis et septimo Eomaa in domo sua, ex praetore ur-bano factus est monachus, qui sapienfcia, scientia, doctrina, etsanctitate enituit insignis.

Kineric defuncto, Geaullnus successit.

Hen. Hunt. Anno gratiaa DLIX. Kineric, rex Occidentalium Saxonum, Death ofp. 713 B. defunctus est, et regnavit pro eo Ceaulinus filius ejus triginta

annis. Ceawlin.

Regnum Norhanhumbrorum divisum, est.

Lib. de Anno gratiaa Dtx. Defuncto Ida rege Northanhumbrorum,reg. Saxon, regnum illud in duo regna divisum est. Siquidem Elle filiusFl W' Yflte, ducis strenuissimi, in Deira regnare incepit, et regnop. 525 B. *a^e nomen dedit et annis triginta in eo regnavit. Adda vero,

filius Idae, in regno Berniciorum patri successit, et septemannis regnavit. Iste est Elle rex Deirorum, de quo in vitabeati Gregorii Papas fit mentio, sicut subjecta docebunt.

Divisionof thekingdomofNorth-umbria.

Deira.Adda kingofBernicia.

246 MATTHjEI PABISIENSIS

A.D. 560. Nota

A Jew Eodem anno Judseus quidam imaginem Salvatoris de ecclesia Sigebert,stoned who furt,jm gurripiens, clam illam in domum suam detulit, eamque co1- 105-,r"L ° telo transfixit; cumque earn flammis comburere vellet, seseimage of imaginis sanguine cruentatum videns, pra3 stupore earn ab-theSaviour. scondit; quam Christiani requirentes, et per vestigia sanguinis

invenientes, earn sanguinolenfcam receperunt, Judaaum1 lapi-JEthel- daverunt. Eodem anno, Ethelbertus, rex magnus Cantuari- Hen. Hunt,berht, king orum, secundum quosdam regnare incepit, quibus etiam Beda2 P- ?13 c-of Kent. consentit; veruntamen aliorum3 sententia probabilior esse

videtur.

Sanctus Brandanus claruit.

S. Bren-dan.

S. Malo.

Sampson,

Anno gratiaa DIXI. Sanctus Brandanug in Scotia claruit, qui Sigebert,Fortunatas4 Insulas septennali navigatione requirens, multa co • 105>

relatu digna vidit, a quo Macutus regulariter educatus, etipsius navigationis socius, in Britannia miraculis et sanctitaterefulsit. Qui a Britannis exacerbatus, eis maledicens ad Grallostransiit, ubi sub Leontio, Sanctonum episcopo, multis virtu-tibus claruit. Britannos vero propter suam maledictionemvariis cladibus addictos, data rursum benedictione sanavit etabsolvit. Per idem tempus, Samson, Dolensis archiepiscopus, Id. a. 566,

archbishop et successor Sancti Samsonis qui de Britannia Majori adof Dole.- ]\finorem Britanniam 5 transiit, claret sanctitate et doctrina.

106>

A moun-tain fallsinto theBhone.

Nota mugitum montis.

Anno gratise DIXII. In Grallia mons, super Eodanum fluvium Id.multis diebus dans mugitum, tandem ab alio monte sibi vicinodiscissus, cum ecclesiis et domibus, hominibus et bestiis, inEodanum prascipitatus est.

Nota-

Priscian. Anno gratiee DIXIII. Floruerunt Eomse Priscianus Gramma- PaulusArator. ticus, et Arator subdiaconus, qui Apostolorum Actus versibus I*iaconusVenantius . . . ^ ^ r^ . De Gest.Fortunatus. hexametris perorant. Floruit etiam Fortunatus, vir egregius, Longobard,

" Ingenio clarus, sensu celer, ore suavis," i- 25, col.

His h'fe of qui ab Italia Turonis veniens, actus beati Martini quatuor id. ii. 13.S. Martin.

1 O. W. ins. vero, as Sigebert.2 i.e. H. E. ii. 5, p. 154 A.3 aliorum] i.e. A.-S. Chron. a.

565 ; Hor. Wig. p. 525 c. These

4 Fortunatas"] fortunatus, A.5 Britanniam] om. W. West.

CHRONICA MAJORA. 247

Sigebert,col. 106.

libris heroico metro digessit; indeque assumptug, Pictavorum A'D. 563.est ordinatus episcopus.

Anno gratias DLXIV. Lothario rege Francorum defuncto, Death ofquatuor filii ejus regnum inter se diviserunt, quorum primo- Clothaire.genitus Chilpericus regnavit annis viginti tribus. Chilperic.

Id.

Vit. Pontif.

Flor. Wig.p. 525 c.Hen. Hunt,p. 719 B.

Beda,H.E.i. 25, p.130 D. ; ii.3, p. 151 c.

Justinus imperator.

Anno gratise DLXV. Justinus junior, Eomanum adeptus im- Justin II.perium, annis duodecim imperavit. Quo etiam anno signa Signs inmulta in sole et luna apparuerunt. the sun and

moon,

Papa.

Anno gratias DLXVI. Johannes sedit in cathedra Eomana p0pe Johnannis duodecim, mensibus undecim, diebus viginti septem, et HI.cessavit sedes mensibus decem et diebus tribus. Eodem anno S. Colum-Sanctus Oolumbanus, de Scotia veniens, in Britannia clarus ^an-habetur. Eodem anno Ethelbertus, Ermerici filius, regnum .jsthel-Cantias suscipiens, quinquaginta sex annis illud gloriosissime berht kinggubernavit. Hie regum Angliaa potentissimus, usque ad con- °f Kent,finium Humbraa fluminis, quo meridiani et septentrionalespopuli dirimuntur, imperii sui fines extendens, omnium illarumprovinciarum gentibus strenuissime imperavit.

Glappa rex.

Anno gratise DLXVII. Defuncto Adda rege Berniciorum, Glappa_ / . j& . ° f - i * nSigebert, Glappa regnavit pro eo quinque annis. Eodem anno hastaa *™S .Ol.col. 106, igneaa in aere visee sunt, protendentes irruptionem Longobar- p _Jcia"

dorum in Italia.

Hen. Hunt,p. 713 E.

Flor. Wig.p. 525 B.

Id.Sigebert,col. 107.Eobert deMonte, col.414.

Nota pugnam.

Anno gratise DLXVUI. Ceaulinus rex Westsaxonum, et Cutha Battle offrater ejus, causis compellentibus, contra Ethelbertum regem Wimble-Cantiae pugnaverunt; ubi Ethelbertus, duobus comitibus suis •interfectis, ipsemet in fugam conversus est.

Anno gratise DLXIX. Defuncto Glappa rege Berniciorum, Kings ofregnavit pro eo Theodwaldus uno anno. Bernicia.

Anno gratiaa DLXX. Frethewlfus regnavit in Bernicia1 septemannis. Eodem anno Armeniae gentes fidem Christi susceperunt, Armenia.et abbas Wandregisilus natus est. , ^an-

dregesil.

1 Bernicia] Deira, A. C. D., though correct in the year 577.

248 MATTH2EI PARISIENSIS

A.D. 571. Nota de cyclo.

Anno gratiae DIXXI. Completus est cyclus unus sancti Pas-cha3 annorum quingentorum viginti duo,1 ex quo Dominus

. noster Jesus Christus crucifixus est, indictione septima, annoin East secundum GrEecos a creatione 2 mundi quinquies milesimo Ixxv. Hen. Hunt.Anglia. Wffa in Est-anglia regnat. P- 714 A.Gregory of Anno gratise DLXXII. Gregorius, Turonensis episcopus ordi- Sigebert,

natus, sanctitate refulsit insi'gnis.

PaschalCycle.

Tours. col. 107.

Nota vwraculum.Anno gratias DLXXIII. Hyspani et Galli de Pascha celebrando Id.

dissentiunt, Hyspanis xii. kal. Aprilis, Francis xiii.3 kal. MaiiPascha celebrantibus, Sed Francos recte celebrasse per hocdivinitus claruit, quod fontes in Hyspania, qui in Sabbatosancto Paschse ad baptizandum divinitus repleri solent, nonin Hyspauorum sed in Francorum Pascha repleti sunt.

Nota, ciphum de testa capitis.

Anno gratis DLXXIV. Albuinus, rex Longobardorum, patrem W«uxoris su33 regem Gepidarum Cunimundum olim in bello pere-merat, et ex testa capitis ejus cyphum sibi ad bibendum para-yerat ; cui, una dierum, cum porrigeret ad bibendum, dicens," Bibe cum patre tuo," ilia, femineo accensa furore, ilium inlecto ab armigero suo jugulare fecit.

Item Papa.

Pope Bene- Anno gratiee DLXXV. Benedictus sedit in cathedra Eomana Vit. Pontif.dict J- annis quatuor, mensibus sex, et diebus septendecim. Ab isto Sigebert,Gregory Papa Gregorius ad prasdicandum Anglis abire permissus, sed, col> W8'prevented p0pui0 tumultuante retractus, levita septimus est ordinatus.to England.

DisputesaboutEaster.

p. 80.

Alboin,king of theLombards,murderedby Ros-munda.

Faminein Rome

thTem- y

Nota famem.

Anno gratise DLXXVI. Fame Eomam urgente, multi Eoma-norum ad Longobardos confugiunt ; sed Tyberius postea im-perator, missa ab JEgypto frumenti copia, Eomam ab inedia

rius IL

quatuor, O. W. There issome confusion here, as the cycleconsists'of 532 years. SeeBede, Derationam tempore, capp. 47, 65.Marian. Scot. col. 736.

2 creatione] traditione, A3 xiii] xiv., O.W. West.,

bert.

CHRONICA MAJOEA. 249•

Tiberius imperator. A.D. 577.

Sigebert, Anno gratiae DLXXVII. Tyberius, Eomanum adeptus impe- Tiberius II.col. 108. rium, annis septem imperavit; qui quoniam in pauperes libe- emperor,

rails fait, Deus ei multos thesauros invenire concessib. Eodem Kings ofLib. de anno, defuncto rege Berniciorum Frethewlfo, Theodoricus Bernicia.reg. Saxon. succesgit annis septem.p. 209. ^

ContinuationSigebert, Anno gratiee DLXXVIII. Sanctus Grermanus, Parisiensisl epi- S. German,col. 108. scopus, suo obitu caslestia decoravit. Eodem anno, defuncto bishop ofGalf. Mon. rege Britonum Aurelio Conano, Yortiporius successit tribus -^ans;X1' ' annis; qui, Saxonibus infestus, multotiens de eis laudabiliter ° 1P°re-

. triumphavit.Hen. Hunt. Per idem tempus, post "Wffam regem Orientalium Anglorum,p. 714 A. a quo reges illius provincise Wffingas dicuntur, Titilus filius Titilus

ejus regnum suscepit. Erat autem Titilus pater Redwaldi, ng °fFlor. Wig. qui a Wodenio decimus fuit. ?ast,".p. 628. Angha.

Papa.

Vit Pontif -A-11110 gratiae DLXXIX. Pelagius sedit in cathedra Romana PelagiusII.annis decem, mensibus octo, diebus decem, et cessavit sedes P°Pe-mensibus sex et diebus viginti quinque.

Ceaulinus, rex Westsawonum, multa, castra cepit.

Sigebert, Anno gratise DLXXX. Ignis per caelum discurrere visus est. Lightnings,col. 109. jjis 2 vero diebus assiduaa fiebant inter Britones et SaxonesHe,n'jaunt' irruptiones; Ceaulinus3 enim cepit Bedeanforde castellum,

' ' quod modo Bedefort nuncupatur, cum aliis, videlicet, Lienberi, ConquestsAilesberi, Bensintune, Heinesham, Gloverniam, Cirencestriam, of Ceawlin.et Bathoniam, et magnificatum est nomen ejus vehementer.

RomcB decretum est, ui novem tantutn prcefationes ad missasdicantur.

Sigebert, Anno gratias DLXXXI. Papa Pelagius decrevit novem praa- Decree ofcol. 109. fationes tantum ad missas debere decantari, cassatis cotidianis, PelagiusII.Galf. Mon. quae dici solebant. Eodem anno, defuncto rege Britonum Vor-xl> ^' tiporio, successit Malgo, vir pulcherrimus, probitate praaclarus, Malgo king

armis robustus, et supra modum largus; sed, sodomitana peste °£.dissolutus, Deo et hominibus sese exMbuit odiosum. Hieetiam sex comprovinciales oceani insulas potenter subegit.

1 Parisiensis^ Pariacensis, A.2 His . . . irruptiones^ Due to the

compiler.

3 It is Cutha whom H. H. saystook Bedford Castle, &c.," Ceaulini" anno xii.," whence the error.

250 MATTH^)I PARISIENSIS

A.D. 582.

S. Gregory•writes onJob, andconfutesEutychius.

Miracle atTours.

Qregorius doctor librum moralium composuit-

Anno gratias DIXXXII. Gfregorius doctor, a Papa Pelagio Sigebert,Constantinopolim directus, libros moralium in Job composuit, co1-109<

et ibidem Euticium, Constantinopolitanum episcopum, male deresurrectione dogmatizantem, qui corpus humanum in iliaresurrectionis gloria impalpabile ventis aereque subtilius esseventurum, in imperatoris praasentia confutavit, et illo nonmulto post mortuo penitus extinxit.

Anno gratia3 DLXXXIII. Turonis de pane altaris fracto verus Id.sanguis effluxit.

Mauritius imperator.

Anno gratiaa DIXXXIV. Tyberio Caasare in amentiaml verso j^Maurice et mortuo, Mauricius annis viginti duobus [imperavit]. Eodem Hen, Hunt,emperor, anno, rex Westsaxonum Ceaulinus et frater ejus Cuthwinus p. 714 B.Battle of bellum cum Britannis commiserunt apud Frithenleiam, ubiFretnerne. Outhwinus graviter oppressus et peremptus est. Victi sunt

igitur Angli et fugee dati.

Regnum Merciorum initium sumpsit, cujus rex primusCreodda fuit.

Kingdomof Mercia.

Nota octoAnglorumregna.

Caretiusking ofBritain.

Anno gratise DLXXXV. . Eegnum Merciorum initium sumpsit, Id.quod primus omnium Creodda tenuit. Inchoata sunt igiturhoc tempore omnia Anglorum sive Saxonum regna.

Quee octo numerantur ; regnum videlicet Cantias, cujus caputest civitas Doroberni^ ; regnum Australium Saxonum, id est,Suthsex, cujus caput civitas Ciscestriee; regnum OrientaliumSaxonum, id est, Eastsexe, cujus caput est civitas Londoniarum ;regnum Orientalium Anglorum, id est, East-anglia, cujus caputNorwicum ; regnum "Westsaxonum sive Occidentalium Saxonum,cujus caput est civitas Wentana,2 quse modo Wintonia dicitur ;regnum Merce, sive Middel-anglia, cujus caput est Dorke-cestria, nunc vero Lincolnia; regnum JSTorthanhumbrorum,cujus caput est Eboracum. Hoc regnum modo in duo dividitur,sicut supra dictum est.

Sritones, pcdriam suam deserentes, in Walliam successerunt.

Anno gratige DIXXXVI. Malgoni, Britannorum regi, Karetius, Galf. Mon.civilium amator bellorum, successit, Deo et Britonibus inimi- xi- 8-cug. cujus inconstantiam reges memorati, Anglorum videlicet

1 amentiam] Armeniam, Sigebert,as the Histor. Miscell. xix. 5.

Wentana] Wentaria, A.

CHRONICA MAJORA. 251

Galf.Mon. et Saxonum, comperientes, insurrexerunt unanimiter in eum, A.D. 586.x*' 8* et post prgelia multa fagaverunt eum a civitate in civitatem,

donee ad ultimum commisso prselio ipsum ultra Sabrinam inWalliam fugraverunt. Olerici vero et sacerdotes, mucronibus Sacerdotes

,. . ,., a • • i " • cum cle-undique micantibus ac flammis in ecclesus circumquaque ere- ricig in

Id. xi. 10. pitantibus, omnes simul in exterminium • pellebantur. Seces- exiliumserunt itaque Britannorum reliquiae in oceidentalibus regni pelluntur.partibus, Cornubia videlicet atque Wallia, maximam insulaepartem relinquentes; unde crebras et ferales irruptiones,sine intermissione, hostibus inferebant. Tune archipreesules, Episcopi

•Theonus Londoniensis et Thaodiceus Eboracensis, cum omnes ^tamusBecclesias sibi subditas solo tenus destructas vidissent, cum arum deso-pluribus ordinatis, qui in tanto discrimme superfuerant, cum lationecumreliquiis sanctorum in Cambriam diffdgerunt, timentes ne reliquiisbarbarorum irruptione tot et tantorum sacra ossa veterum a Kambriammemoriis hominum delerentur, si ipsa imminent! periculo fWerunt.minime subtraxissent. Plures etiam, Armoricanam Britanniaml

petentes, totam ecclesiam duarum2 provinciarum, Loegrias vi-delicet et Northanhumbrise, a conventibus suis viduatam dese-

(Not in ruerunt3 et inanem; quibusdam4 vero sanctorum corporibus,• on-) quae jn gepulcris jacebant reverenter occultata, cumulos terree

superposuerunt, ne ab infidelibus despectui naberentur. Erant Pp 81-enim Anglorum sive Saxonum reges armis strenuissimi, paganiatrocissimi, qui nihil potius quam Christum et Christianorumcultum subvertere sitiebant; nam si qua ecclesia, terra sub-jugata, illaesa servabatur, hoc magis ad confusionem nominisChristi quam [ad] gloriam faciebant; nempe ex eis deorumsuorum templa facientes, profanis suis sacrificiis sancta Dei

Galf. Mon. aitaria polluerunt.4 Itaque Britanni regni diadema multis tem-poribus amittentes, videlicet5 usque ad tempora Cadwallonis,quern Beda Cedwallam vocat, illam patriae partem, quse eisremanserat, non uni regi sed tribus tyrannis subjectam, civili-bus bellis ssepissime infestare non cessabant.

Residebant6 igitur miserrimse Britonum reliquiae in tribus °.ta tres

provinciis, Cornubia videlicet, quse cornu Walliaa a quibusdamdieitur, eo quod in mare sese quasi cornu extendat; Demecia,quse Australis Wallia appellatur; Yenedocia, quse Forwallianuncupatur. His finibus quamvis eis invitis contenti, a fide

1 Britanniam] Britannia, A.2 duarum] dominarum, A.3 deseruerunt] deserunt, O. W.4-4 quibusdam . . . . polluerunt']

This seems to be due to the compiler.

5 videlicet . . vocat} Introducedby the compiler.

6 From this point the rest of thischapter and the beginning of thenext seem to be original.

Q 6 H-

252 MATEHMI PABISIENSIS

A.D. 58 6. tamen Oliristi nunquam recesserunt; sed in hoc tantum repre-hensibiles judicantur, quod semper gentem Anglorum, et etiamusque in hodiernum diem, quasi per eos propriis finibus pro-scripti, odio mortali perstringunt, nee illig libentius quamcanibus communicare volunt. Sunt autem provinciaa illoruminexpugnabiles, videlicet nemorum densitatibus consitas, altisvallatee paludibus, prasruptis tumentes montibus; unde ssepis-sime quasi mures1 de cavernis erumpentes, gentem Anglorumnequiter infestant, nee aliud ab eis in bello nisi capita solumpro [redemptione] requirunt. Hac denique tempestate, ecclesiabeati martyris Albani, quae post passionem suam miro tabu- •latu lapideo2 atque ejus martyrio condigna legitur fabricata,dejecta penitus cum aliis creditur et deleta, donee per minis-terium Offge regis, angelo sibi revelante, corpus gloriosi con-fessoris ac martyris inventum est, et monasterium ejus denuofabricatum.

Nbta deecclesiaSanctiAlbani.

Nbta hiede regnisAngliaeantiquis etregibus.

Limits ofthe eightkingdoms.

Nota distinctiones regnorum et regum Anglice.

Subjugata itaque Britannia eivibusque proscriptis, regesAnglorum sive Saxonum terras undique occupant, regna dila-tant, et, pro uniuscujusque possibilitate, regnis suis limitesponunt. Kegnabant autem his temporibus in insula octoreges, quorum nomina heec sunt; ^thebertus videlicet inCantia, Cyssa in Suthsexia, Ceaulinus in Westsexia, Creddain Mercia, Ekkenwinus in Estsexia, Tytila in Est-anglia, Ellein Deira, Alfridus in Bernicia. Haec denique regna processutemporis ita distinguebantur. Eeges autem Cantuaria3 in sola Cf. Elor.Cantiee provincia dominabantur; reges Suthsexige in ilia tan-turn provincia dominabantur; reges Essexi^e in ilia provinciaet in Middelsexe dominabantur;3 reges Est-anglia in Northfolc Will,et Suthfolc dominabantur, necnon in provincia Canterbergensi, Malmesb.donee a rege Ofia Merciorum mutilati sunt; reges Merciorum «esta_Ke-dominabantur in provinciis Grlovernensi, Wigornensi, Ware- |04 'Ppwicensi, Cestrensi, Derebiensi, Scrobesberiensi, Ifotinge- 139-141hamensi, Lincolniensi, Leircestrensi, Oxoniensi, Herefordensi, (ed-Stafordensi, Norhamtunensi, Buckingeahmensi, Bedefordensi,Huntendunensi, Gantebergensi, et Herefordensi; reges West-saxonum dominabantur in provinciis Bercensi, Dorsetensi,

1 mures] muri, A.2 These same words are used in

speaking of the tomb, by the authorof the Life of Offa TJ. (p. 27, ed.Wats, 1640). Cf. Bed. H. E. i. 7,

p. 115 A. Gesta Abbatum S. Albani(Riley), i. p. 8.

3 reges . . . dominabantur] om.W. Three crowns are drawn in themargin in A.

CHRONICA MAJORA. 253

Sigebert,col. 110.

Devenensi, Suthantunensi, Sutheriensi, "Wiltunensi, Salesbe- A.D. 586.riensi, Bathonensi. Istis igitur provinciis inter sex regesdistributis, quandoque ad invicem bella civilia et plusquam

Flor.Wig. civilia commiserunt. Duo reges, qui sunt in Norhanhumbria,p. 644 B. dominabantur a magno flumine Humbrae usque ad mare Sco-

tise ; de his autem sufficienter superius dictum est.His ita dispositis, placuit dictis regibus Britanniam et me- Britain

moriam Britannorum penitus delere ; unde communiter statu- now callederunt quatinus insula non a Bruto Britannia, sed ab Anglis l n& n •Anglia vocaretur.

Eodem anno rex Francorum Guntrannus, in venando fessus, Legend ofdum in gremio sui armigeri dormiret juxta rivum aquas, vidit Gontranarmiger ex ore regis parvulum animal exire ; cui volenti ™ n^rivum transire nee valenti armiger, gladio trans rivum posito,viam ei eundi et redeundi paravit. Quo iterum in os ejusintrante, expergefactus rex et stupefactus dixit, se per som-nium super pontem ferreum transisse, et sub monte quodammultos thesauros vidisse, ubi cum secundum fidem somniiperrexisset, thesauros magiios invenit, eosque acceptos ecclesiaeusibus delegavit.

Sledde rex Orientalium Saxonum.

Id Anno gratise DLXXXVII. Lotharius regnavit in Gallia annis ClothaireHen. Hunt, qnadraginta quatuor. Eodem [anno], defuncto Erkenwino, II.ii. p. 712 c. rege Orientalium Saxonum, Sledde filius ejus, a Wodenio SleddaMalmesb. [decimus],2 decem annis regnavit pro eo.3 ^"E^

Item not'a. Saxons.Elor. Wig. Anno gratis DLXXXVIII. Athelfridus, rex Berniciorum, Accam, JLthelfrithP^ 639 B- filiam Ellse regis Deirorum, conjugem accepit, et ex ea septem king of

de fiiios processu temporis generavit. Nomina autem filiorum Bermcia.p. 209. ' nsec sunt, Eanfridus, Oswaldus, Oswius, Oslacus, Oswidus, Osa, His sons.Hen. Hunt, et Offa. Eodem anno, Credda Merciorum rege mortuo, Wibbaii. p. 7l4i>. giiug ejus successit tribus annis.4

Contmuatio. Sledda genuit Sebertum,Id. p. 712 c. Anno gratiae DLXXXIX. Sledde, rex Orientalium Saxonum Birth of

ex filia 5 Ermenrici, regis olim 6 Caatuariorum, genuit Seber- Sebert.turn, qui post patrem regnavit.

1 Anglis~] om. W.2 decimus] om. A. O. W.3 pro eo\ om. W. West. The

length of Sledda's reign is not givenelsewhere.

4 tribus annis} This is due to thecompiler.

5 ex filia] om. W. Her name wasBieolan. See the Peterb. Chron. a.604. She is mentioned as ^Ethel-berht's sister under a. 604 (p. 260).

6 olim] om. W.

254 MATTHJ2I PARISIENSIS

A.D. 590. Anno gratiaa DXC.1 DefunctoThe king- Saxonum, regnum illud ad] regemdom of Ceaulinum devolutum est.Sussex

Ceawlin.

Italy.Death ofPope Pela-gins IE.Gregoryarchdeaconin Eome.

[rege Attsfcralium2 Occidentalium Saxonum

De septiformi letania a beato Gregorio constituta.Anno gratise DXCI. Facto in Italia paane ultra fidem omnium

diluvio, post multam rerum confusionem subsecuta est pestis,quaa inguinaria dicitur, quae primum omnium Papam Pelagiumextinxit, ac demum populum strage maxima devagtavit. Fun-gebatur autem eodem tempore beatus Gregorius vice3 archi-diaconi in urbe Roma, qui pro tanta civium clade jussit fieriseptiformem letaniam. Septiformis letania ideo dicitur, qui[a]in loco primo fuit omnis clerus, in secundo omnes abbatescum suis monachis, in tertio omnes abbatissaa cum suis monia-libus, in quarto omnes infantes, in quinto omnes laici, in sextouniversaa viduaa, in septimo omneg conjugate. His omnibusvir Dei rite dispositis pestem praafatam, iram [Dei] mitigando,penitus ab urbe detersifc.

Gregorius Papa.

Anno gratiee DXCII. Beatus Gregorius, populo acclamantecum clero Papa electus, licet multum renitens seipsum absen-tando, tandem inventus inthronizatus est; qui inter caetera

The soul of pietatis opera, Trajani quondam imperatorig animam, quamvigTrajan re- pagani, a poenis inferni promeruit liberare. Antiphonarium

composuit, Kyrieleyson cum alleluia ad missas cantari instituit,et in canone missas tria verba utiliter apposuit, " Diesque nos-" tros in tua pace disponas, atque ab aaterna damnatione nos" eripi et in electorum tuorum jubeas grege numerari."

Geolricus rex in regnum Occidentalism Saxonum successit.Mice Devrorwm regi Ethelfridus successit.

Sigebert,col. 111.

PaulusDiaconusDe GestisLongob.iii. 24, col.526.

ElectedPope.p. 82.

leased.

Gregory'saddition tothe canon.

JohannisDiaconiVita S.Gregorii,i. 39, 40.Sigebert,col. 111.

Ceolricking of theWest-Saxons.

^thelfiithexpelsEadwineand seizesDeira.

Anno gratiaa DXCIII. Ceaulinus et frater ejus Quichelmusdecegserunt, et Ceolricug Ceaulino in regno OccidentaliumSaxonum successit quinque annis. Eodem tempore, PapaGregorius orationem Dominicam post canonem super hostiamcensuit recitari. Eodem anno Elle rex Deirorum defunctus est;quo mortuo, Ethelfridus rex Berniciorum, filium ejus Eadwinumregno 4 expellens Deirorum, duo regna strenuissime gubernavit;

Flor. Wig.p. 526 B.Hen. Hunt,ii. p. 714 c.Sigebert,col. 111.Flor. Wig.p. 525 B.

1 In W. the heading to this yearis A Cyssa Cicestria.

2 D. has been altered to regnum—Ceaulino. The bracketed words,which are in 0. W., are omitted also

in C. D. There seems no earlierauthority for this statement. Comp.Hen. Hunt. ii. pp. 711 D., 719 E.

3 vice] vices, A.4 regno] regnum, A.

CHKONICA MAJOR A. 255

Lib. de at Edwinus, in exilium pulsus, exulavit cum Bedwaldo, rege A.D. 593.re%nQ

axon* Orientalium Anglorum, quousque per ilium regno suo restitutus EadwineP- My' esk restored by

Redwald.

Tunica inconsutilis Domini invenitur. '

Sigebert, Anno gratiae DXCIV. Tunica Domini Salvatoris, in civitate Thecol. 112. Zaphat non longe ab Jerusalem confessione Symeonis Judaei holy coat,

, . i • r\ - A i - 1 ^ • • found a n dinventa, et ab episcopo Gregorio Antiocneno et episcopis Brought t0

Thomal Jerosolimitano ac Johanne2 Constantinopolitano Je- Jerusalem.Hen. Hunt, rosolimis, in loco ubi crux Christi veneratur, posita est. Eodemu. p. 714 D. anno Wibba, rex Merciorum, obiit, cui successit Cherlus, non Ceorl king

filius, sed consanguineus ejus, decem annis.3 of Mercia.

WisigotJiorum rex ab Arriana pravitate revocatur.

Sigebert, Anno gratise DXCV. Ricardus, rex Wisigotorum, synodo Eecaredcol. 112. sexaginta duorum episcoporum apud Tholetum congregata, kipg °f tne

ibique Arriana hgeresi abdicata et anathematizata, totam gentem 1S1^L ^illam in catholica fide confirmat. fj.om

Arianism.

Sanctus Augustinus, a Sancto Gregorio in Britanniam missus,regem Ethelbertum et.populum, sibi subjectum ad fidem Christiconvertit.

Beda,_ Anno gratise DXCVI., qui est annus centesimus quadragesi-i9q ' mus seP^mtls ex CLUO Horsus et Hengistus fratres venerunt in

Britanniam ut earn sibi subjugarent, missus est servus Dei Mission of(Not in Augustinus a beato Papa Gregorio in Britanniam ut barbaras S. Augus-Bede.) genti Anglorum verbum Dei praedicaret; qui, pagana super- tme>

stitione ccecati, totam Christianitatem deleverant in ilia parteinsulge quam habebant. In parte vero Britonum adhuc Chrisfcifides vigebat, quse, anno Dominicaa incarnationis centesiinoquinquagesimo septimo habita, minquam inter eos defecit.

Beda, H. E. Est autem ad orientem Cantiaa plagam Tbanetos insula, in qua His landingi. 25, yir j)ej Augustinus et socii ejus applicuerunt, viri, ut ferunt, in Thanet.p. idO D. ferine quadraginta; et mittens interpretes ad regem .ZEthel-

bertum, mandans sese de Eoma venisse ac nuntium ferreoptimum, qui4 sibi obtemperantibus seterna in caslis gaudiapromittebat. Haec audiens rex post dies paucos venit ad His inter-insulam, et, residens sub divo, jussit Augustinum cum sociisad suum ibidem colloquium venire. At illi divina virtute

1 Thoma] Thome, A.2 Johanne] Johannes, A.

3 decem annis"} Not in Hen. Hunt.4 qui] qd, A.

256 • MATTH.EI PARISIENSIS

A.D. 596. praaditi veniebant, crucem pro vexillo ferentes et imaginem Beda, H.E.Answer of Domini Salvatoris in tabula depictam, letaniasque pro sua *• 25» P--3Sthelberht sjmul et eorum, propter quos advenerant, salute decantantes. B' 'Augustine Cumque ad jussionem regis residentes verbum ei vitse una

cum omnibus qui aderant prasdicarent, respondit ille dicens;" Pulchra quidem sunt ea quaa promittis, sed quia nova sunt" et mihi incerta, non his modo possum assensum praabere," relictis eis quas tanto tempore cum mea gente servavi." Yerum quia de longe hue peregrini venistis, et ea quae vos" vera et optima credebatis1 nobis communicare desiderastis," nolumus vobis molesti esse, sed potius benigne vos hospitio" recipere, et quae victui vestro sunt [necessaria] ministrare;

• " nee prohibemus quin omnes quos poteritis fidei vestraeHis gift of " religion! prgedicando societis." 2 Dedit ergo eis mansionema house in in civifcate Dorobernensi, quaa imperii sui erat caput, ubiCanter- coaperunt apostolicam primitives ecclesiaa vitam imitari, ora- Id. i. 26.

tionibus videlicet assiduis ac jejuniis inheerendo, verbum vitaspraedicando, quos poterant lavacro salutis perfundebant. Neenaora, crediderunt mulfci et baptizabantur, imitantes simplici-tatem innocentis vitaa, ad dulcedinem doctrinas caslestis. Erat

Church of autem prope civitatem ipsam ad orientem ecclesia in honoremMartin. ganc^ Martini antiquitus fabricata, in qua regina, filia regis

Franciaa, nomine Berta, orare consueverat, ubi primo et ipsiconvenire et prasdicare, missas celebrare, et baptizare coepe-runt. At ubi post paululum ipse etiam rex inter alios delec-tatus vita sanctorum mundissima, credens baptizatus est, coe-perunt plures cotidie ad audiendum vitaa verbum confluere ac,relicto gentilitatis errore, unitati ecclesiaa sese credendo so-ciare. -Uedit etiam ipsis doctoribus suis locum sedis congruum

S. Augus- gradui eorum in Dorobernia civitate sua metropoli, et neces-tine con- garias in diversis rebus contulit mansiones. Interea vir Domini Id. i. 27.Ar^ h a •^-ugus*inus venit Arelas, et, ab archiepiscopo ejusdem civitatisarchbishop archiepiscopus ordinatus, in Britanniam reversus est.Vergilius.

Gcenobium beaii Benedict! destruitur.

Abbey of Anno gratiaa DXCVII. Coenobium beati Benedicti, quod in PaulusMonte castro 3 Cassino idem pater fundaverat, a perfidis Longobardis DiaconusCassino destructum est. Fugientes itaque ex eodem loco monachidestroyed. jjoinam petierunt, regulam, quam idem sanctus ediderat, secum

deferentes. 547.

1 credebatis] om. W.2 societis] sociare, A.

castro] monte, W.

CHRONICA MAJORA. 257

Cf. S. Greg. Contmuatio. A.D. 598.Tur DeMirac. Anno gratiae DXCVIII. Floruit in Galliis Gregorius, Turonicse GregoryS. Juliani, civitatis episcopus, qui ex Arvernico territorio attulit sancti of Tours-34. (Migne, reliquias Juliani. Eodem anno Sanctus Columbanus, doctor S. Co-82(nC01 Scotorum et Pictorum, obiit, qui posteris suis multa sancti- lumba.Sigebert t>a,tis documenta reliquit.col. 112.'

Continuatio.

Flor. Wig. Anno gratiaa DXCIX. Defuncto Redwaldo, rege Orientalium Eorp-wald,APP- Anglorum, Eorpenwaldus regni gubernacula suscepit. kingof

p. 636 A. EastAnglia.

Item.

Sigebert, Anno gratige DC. Mortuo rege Francorum Childeberto, Theode-col. 113. Theodebertus et Theodoricus filii eius subrosrantur. bert n-

Thierry H.

Ut Papa Grregorius Augustino pallium miserit.

Beda, H.E. Anno gratise DCI. Beatus Papa Gregorius Augustino pallium The palli. 29, misit, ad ecclesiam videlicet Londoniensem, quge tempore sent to S.Id. ii. 3°'D Britonum metropolis erat, sicut Beda in historia Anglorum Augustine,p. 151 c. testatur.

Item.

Sigebert, Anno gratiaa DCII. Oontentio inter Eoraanam ecclesiam et Arrogancecol. 113. arrogantiam Johannis, episcopi Constantinopolitani, universalis an<i death

patriarchse sibi nomen usurpantis, sub Papa Pelagic conceptaet a Gregorio modo * non leviter agitata, non ante quiescerepotuit quam ipse Johannes subita morte occubuit. stantinople.

TJt Sanctus Augustinus Britonum episcopos ad conciUvmvocaverit.

Flor. Wig. Anno gratise DCIII. Rex Northanhumbrorum Etnelfridus p. 83.p. 526 E. contra Britannos apud Caer-legion dimicans, viros religiosos Slaughter

de abbatia Bangornensi, maximam multitudinem, interfecit. °* t"®Beda, H.E. Nempe vir Domini Augustinus, auxilio regis Ethelberti usus, jja^goru- 2» convocavit ad synodum suam episcopos et doctores proximo Account^" B' Britonum provincise, in loco qui usque hodie lingua Anglorum of the

" Augustines Ac," id est, robur sive quercus Augustini, synod atappellatur, in confinio Occidentalium Saxonum et Wicciorum, . uf

1 modo is erased in A.

258

A.D. 603.Accountof thesynod atAugus-tine's Ac.

Secondsynod ofAugustine.

coapitque eis fraterna admonifcione suadere, ut pace catholica Beda,H.E.secum habita, communem evangelizandi gentibus pro Domino u- 2>laborem susciperent, ut qui sanctum Pascha et alia perplura v'unitati ecclesiae contraria faciebant. Qui cum, longa dispu-tatione habita, neque precibus neque hortamentis Augustiniassensum prasbere voluissent, ait, " Obsecremus, fratres, Deum" Omnipotentem, ut ipse nobis caslestibus signis insinuare" dignetur, quaa sequenda traditio, quibus sit viis ad ingressum" regni caelestis properandum; adducatur aliquis aager, et per" cujus preces fuerit curatus, hujus fides et operatio omnibus" sequenda tradatur." Quod cum adversarii, licet inviti, con-cederent, allatus est aager quidam oculorum luce privatus;qui cum oblatus Britonum episcopis nihil curationis eorumministerio perciperet, tandem Augustinus genua sua ad PatremDomini nostri Jesu Christi flexit,1 ut visum cseco restitueret,ut per illuminationem unius hominis corporalem in plurimo-rum corda fidelium gratiam accenderet lucis spiritualis. Neemora, illuminatur caacus ac verus summaa lucis praaco prse-dicatur ab omnibus Augustinus. Tune Britones confitenturintellexisse se veram esse viam quam praadicavit Augustinus,sed sese non posse, absque suorum consensu, priscis abdicaremoribus, unde ut secundo fieret synodus pluribus advenien-tibus postulabant.

Quod cum esset statutum, venerunt, ut perhibent, septem Id. p. 150 A.Britonum episcopi et plures viri doctissimi, maxime de nobi-lissimo eorum monasterio, quod lingua Anglorum Bangor-neburh dicitur, cui tempore illo abbas Dionotus praafuissenarratur. Qui, ituri ad concilium praafatum, yenerunt primoad quendam virum sanctum ac prudentem, qui apud eosanachoritanam ducebat vitam, consulentes an ad praadicationemAugustini suas deserere traditiones deberent; qui respondit,"Si bomo Dei est, sequimini ilium." Dixerunt, "Et quomodo" hoc possumus probare ? " At ille, " Dominus " inquit, " afP," ' Discite a me, quia mitis sum et humilis corde;' si ergo" Augustinus ille mitis est et humilis corde, credibile est quia" et ipse jugum Christi portet2 et vobis portandum offerat;" si ergo immitis est ac superbus, constat quia non est a" Deo, neque vobis est ejus sermo curandus." Qui rursusaiebant, "Et unde hoc3 dinoscere valemus?" "Procurate,"inquit, "quod ipse prior cum suis ad locum synodi adveniat,

l. deprecans, which W. West,insert here, is erased in A. It is inBede.

2 portet] portat, A.

3 In A. unde hoc has been erased,and quomodo inserted in a laterhand.

CHROOTCA MAJORA. 259

Beda,H.E. " et si ipse, vobis appropinquantibus, assurrexit, sciatis quo- A.D. 603.p 150s " n*am ^iiristi famulus est, et obtemperanter ilium audite; Second

" sin autem vos spreverit, nee vobis assurger^e voluerit cum synod of" sitis numero plures, et ipse spernatur a vobis." Factumque Augustine,est ut, venientibus illis, Augustinus in sella sederet, quod illividentes mox in iram conversi sunt, eumque superbige no-tantes, cunctis quse dicebat contradicere laborabant; quibusAugustinus ait, "Si in tribus saltern obtemperare mini vultis," ut Pascha scilicet suo tempore celebretis, ut ministerium" baptizandi, quo Deo renascimur, juxta morem sanctge Ko-" manaa ecclesiee compleatis, ut genti Anglorum una nobiscum" verbum Dei praadicetig, caatera quaa agitis, quamvis moribus" nostris contraria, aaquanimiter tolerabimus." At illi nihilse horum facturos neque ilium pro archiepiscopo se habiturosaffirmabant, conferentes ad invicem, " quia si nobis assurgere" noluit, quanto magis, si ei subdi coeperimus, pro nihilo" contemnet." Quibus vir Domini Augustinus fertur minitansdixisse, quod si pacem cum fratribus nollent, bellum ab hos-tibus forent accepturi; et si nationi Anglorum viam vitasprsedicare nollent, per horum manus ultionem essent mortisaccepturi; quod ita per omnia ut praadixerat, divino agentejudicio, patratum est.

Ut rex Norhanhumbrorum EtJielfridus mille et ducentosmonachos interfecerit.

Id.p.l50i>. ]STec multo post ^Ethelfridus, JSTorthanhumbrorum rex for-Slaughtertissimus et paganus ferocissimus, collecto grandi exercitu, in of thecivitate Legionum, quaa a Britannia Kaer-legion, id est, civitas g°n s °Legionum, eo quod Romanee legiones ibi perendinare solebant,maximam ex iis fecit stragem. Nam bellum contra Britannoscommissurus, cum videret sacerdotes eorum, qui ad exoran-dum Deum pro milite bellum agente convenerant, seorsumin tutiore loco consistere, sciscitabatur qui essent quidveacturi illo convenissent. Erant enim plurimi eorum de monas-terio Bangor, in quo tantus fertur fuisse monachorum nume-rus, ut, cum [in] septem essent portiones cum suis rectoribusdivisi, nulla minus quam trecentos religiosos monachos con-tinebat. Horum autem plurimi, triduano peracto jejunio, cumaliis orandi gratia convenerant, habentes defensorem Brochi-mallum, qui eos precibus intentos a gladiis protegeret barba-rorum. Quorum adventus causam cum intellexisset Ethelfridustyrannus, ait, " Et si isti adversum nos Deum suum invocant," profecto, quamvis arma non ferant, contra nos pugnant,

R 2

260 MATTH^EI PARISIENSIS

A.D. 603. " qui adversis1 imprecationibus suis persequuntur;" itaque2 Beda,H.E.Slaughter in hos primum arma vertere jubet, et sic cseteras nefandas u- ^»of the militias copias, non sine exercitus sui damno, delevit. Ex-"'monks. tinctos autem in ilia pugna ferunt, ex his qui ad orandum

venerunt, viros circiter mille ducentos, et solummodo quin-quaginta fuga elapsos. Brochimail quoque ad primum hostiumadventum cum suis terga vertens, eos, quos defendere de-buerat, inermes ac nudos gladiis ferientis3 reliquit. Sicquecompletum est prassagium beati pontificis Augustini.

Tit Sanctus Augustinus ordinavit Justum primum Bofensemepiscopum.

Ordination Anno gratiae DCIV. Beatus Augustinus, donante rege Ethel- Id. ii. 3,of Justus, berto, in civitate quae a quodam primario nomine Eof, Eofe- PP- 151 D>

cestria, id est, civitas Rof, dicebatur, ecclesiam Sancti AndreaeApostoli construxit, eamque multis possessionibus et amplisdotavit, atque ibidem Justum episcopum ordinavit.

Ut Sanctus Augustinus Mellitum ordinavit prim-um Londoni-ensem episcopum.

Ordination Eodem anno in civitate Londoniarum idem Augustinus Mel- Id. p. 151 c.of Mellitus. litum pontificem eonsecravit.p. 84. Sicque urbs Londoniensis, quae semper temporibus Britan- (Not inThe dig- norum archiepiscopum habuerat, dignitas illius nunc adnity of Doroberniam translata est, ut Merlini vaticinium implereturLondon dicentis, "Delebitur religio in insula, et transmutatio prima-to Canter- " rum se^uni ne^: dignitas Londoniae adornabit Doroberniam,"bury. et caetera.TJt prae- Eodem anno Melitus, in provinciam Orientalium Saxonumdicante ad prasdicandum missus a beato Augustino, Sabertum regemMe o °a" cum tota gente sua ad fidem Christi convertit. Erat autemOrienta- idem Sabertus nepos thelberti magni regis Cantiaa ex sorore -lium Saxo- Bicula, atque sub potestate ipsius constitutus, qui omnibus,num fidem usque terminum Humbrae fluminis, Angloruni gentibus im-Christi

Eodem anno imperator Mauricius, vir Deum timens, in suis Hugo detheemperor [orationibus] divinam jugiter clementiam precabatur, ut faci- s- Victor.Maurice, norum suorum in hoc seculo commissa luere posset. Ouadam cerPt-

Pnor. ix._.._ 7, col. 268.

adversis~\ Altered to adversiin A.

2 itaque} ita, W.3 ferientis'} ferentis, A. C. D.

CHRONICA MAJORA. 261

Hugo de itaque nocte dum in stratu suo quieseeret, emissa est ad eum A.D. 604.S. Viet. vox caelitus dicens, " Maurici, trade1 te et uxorem tuam Con-Prior^x. " stantiam cum pueris Phocee militi." Expergefactus autem7, col. 269. quEesivit a suis, si scirent militem inter agmina sua Phocam

appellatum; at illi, " Scimus;" et ille, " Cujus est qualitatis?"Qui dixerunt, " Juvenis tumidus et temerarius." Tune Augus-tus, somnium suum referens, glorificabat magnifice Deum prohujusmodi visione. Post hsec autem in terra hostili positus,cum milites suos ferro et rapinis abstinere compelleret, nee Usurpationtamen eis consueta stipendia ministraret, Phocatem rogare of Phocas.coeperunt ut imperil super eos regimen usurparet; quibusPhocas obaudiens,2 purpuram imperialem suscepit. Quod au- Nota.diens Mauri cius animo dissolutus, rebusque adversum se fluen-tibus cessit, et in quandam silvam mari contiguam fugit, in Death ofqua cum uxore et quinque filiis jussu Phocge Ceesaris inter- Maurice,emptus est. Phocas Bomanum invadens imperium, annis octoimperavit.

Beda desex aetat.ssec.p.97.A.,JohannisDiaconiVita S.Gregor.ii. 44.(Migne,Ixxv. col.105.)

lit beatus Gregorius Trajani principis animam a poenisinfernalibus eripuerit.

Anno gratia) DCV., qui est annus imperii Phocae secundus, Legendbeatus Papa Gregorius ex hac vita migravit ad Dominum. respectingHie vir beatus adhuc vivens, cum tempore quodam per forumTrajani principis, quod ipse sedificiis pulcherrimis dudum ve-nustarat, procedens, judicii ejus quo viduam consolatus fueratrecordaretur, pro tanta imperatoris mansuetudine commotusad Sancti Petri Apostoli basilicam festinus viator pervenit, ubitarn diu super infidelitate et errore clementissimi principisflevisse asseritur, quousque nocte sequenti responsum acce-pisset se pro Trajano tantum exauditum fuisse, ita ut pronullo ulterius pagano preces effunderet. Sic itaque Trajanianimam ab inferni cruciatibus crede liberatam, ut in infernoposita per Dei misericordiam inferni non sentiat cruciatum;nempe unus et idem gehennse ignis, etsi multos valet pecca-tores pariter detinere, per Dei justitiam non omnes potestasquali pcena punire; nam secundum delicti modum animEe ingehenna sentiunt cruciatum. Opus pietatis, per quod TrajanusDeum et beatum patrem Gregorium commovit ad misericor-diam, hoc fait. Quodam tempore Trajano ad belli procinctumvehementissime festinanti, vidua quaedam feminarum pauper-

1 trade] This has been altered totradidi in A.

2 obaudiens'] W. has e over au,i. e.

262 MATTH^EI PAEISIENSIS

A.D. 605. rima ad etim lacrimis dissoluta accessit dicens, " Filius meus, JohannisJustice of " te imperante, innocens peremptus est; obsecro ut quia iliumTrajan. « mihi reddere non vales, sanguinem ejus letaliter vindicare

" digneris." Cumque Trajanus, si sanus reverteretur de praslio, n 44^ co'i.hunc se vindicaturum promitteret, vidua dixit, "Et si tu in 105." prselio mortuus fueris, quis mihi justitiam exhibebit ?"Trajanus respondit, " Ille qui post me imperabit;" et ilia,"-Quid tibi proderit si alter mihi justitiam fecerit?" Tra-janus respondit, " Utique nihil;" et vidua, "Nbnne," inquit," melius tibi est, ut tu mihi justitiam facias et per hoc mer-" cedem tuam recipias, quam alteri hanc transmittas ? " TuneTrajanus, ratione simul ac pietate commotus, equo descendit,nee antea discessit qnam judicium viduse et sententiam de-mandaret executioni. Pro hac autem mansuetudine et exhi- (Not in

• bitione justitiaa a poenis infernalibus per lacrimas beati patris Joh. Diac.)Grregorii, quingentis post mortem et eo amplius elapsis annis,

Nota hu- meruit liberari. Idem pater Gregorius, primus omnium, in Id. il. 1,militatem principio epistolarum suarum, ante salutem, gratiam, et bene- c°l- 87.urregoni. dictionem, sese servum servorum Dei pronuncians, omnibus

successoribus suis formam humilitatis ostendit.Et post humilitatem utilitatem subjunxit,. cum dicit salu- (Not in

tern videlicet animge et corporis, gratiam a Deo et hominibus,benedictionem, quse est in semine Abrahee, quod est Christus,in quo benedicentur omnes gentes terras.

Pope Sa-binianus.

Legend.

De cibis in lapidibus converses.

Anno gratis DCVI. Sabinianus sedit in cathedra Bomana Vit. Pontif.anno uno, mensibus quinque, et diebus novem. Eodem tern- Sigebert,pore pauper quidam, cum a nautis elemosinam peteret nee C°U- 113,acciperet, dicente nauclero, " Nos nihil hie prseter lapides 114-

" habemus," subjecit pauper, " Omnia ergo vertantur in la-" pides." Quo dicto, quicquid manducabile in navi erat inlapides conversum est, colore et forma rerum earundempermanente.

Geolwlfus vex Occidentalism Saxomim.

Ceolwulf, Anno gratis DCVII. Ceolrico rege Occidentalium Saxonum jjen Hnnt

defuncto, Oeolwlfus regnavit pro eo viginti quatuorl annis. ii. p. 714 E.Per idem tempus cum Papa Sabinianus liberalitatem beati Sigebert,Grregorii praedecessoris sui derogaret, et sub hoc obtentu ma- col. 114.

1 viginti quatuor] xiv., Hen. Hunt., correctly.

CHEONICA MAJOBA. 263

Sigebert, num egenis subtraheret, G-regorius eum, per visum, ter pro A.D. 607.col. 114. culpa tenacise et hujus derogationis increpatum, quod non re-Parsimony

spiceret pauperes, etiam quarto horribiliter increpans et com- an(i deathminans, in capite percussit, quo ille dolore vexatus paulo postobiit. nus.

Sanctus Augusiinus obiiL

Vit. Pontif. Anno gratise DCVIII. Bonefacius sedit in cathedra Eomana PopeBeda,H.E. mensibus octo et diebus viginti novem. Eodem anno beatus Boniface"• f' Augustinus, Dorobernensis archiepiscopus primus, diem clausit ' „„p. 152 A, B. ,° ,. I T - , -r • • ., -r ,- Death of S._, .. extremum septimo kalendas Junias; cui successit Laurentius, Augustinep. 152 c. natione Eomanus, quem ipse adhuc vivens ordinaverat, ne LaurenceId. ii. 3, status ecclesise tenerrimus sine pastore vacillaret. Sepultus archbishop.p. 152 A. est autem juxta ecclesiam Apostolorum Petri et Pauli, quaa Burial of

necdum fuerat perfecta nee dedicata, in qua plurimorum S- Augus-arcniepiscoporum corpora tumulata leguntur. me'

Ecclesia Romano, caput omnium eeclesiarum constituitur.

Vit. Pontif. Anno gratiae DCIX. Bonefacius quintus * sedit in cathedra PopeEomana annis sex, mensibus octo, diebus duodecim; et ces- Boniface

Beda de savit sedes mensibus septem et diebus viginti quinque; a quosex setat. rogatus Phocas imperator statuit, ut ecclesia Eomana caput Borne thessec.p.97A. ggggt; omnium eeclesiarum et magistra ; nam antea ecclesia ea(l °^a^H. Ja. 11. 2, r. , ,. -.., . ., , , . , . churches,153 r» Constantinopolitana primam sese scribebat omnium eeclesiarum.

Impetravit etiam idem Papa a prasfato principe templum Eomaa, Consecra-quod antiquitus Pantheon vocabatur, eo quod ibi quondam tion of theomnium non deorum sed dasmonum cultus agebatur. Quo -PaQtheon.impetrato, exclusa in diversa simulacrorum multitudine, Omni-potentis Dei et Sanctaa Yirginis Mariaa omniumque sanctorumecclesiam construxit, ut sicut ibi quondam omnium daamo-niorum cultus agebatur, ita deinceps ibidem omnium sanctorummemoria haberetur.

De regibus Anglorum.

Hen. Hunt. Anno gratise DCX. Defuncto Ceolwlfo, rege Occidentalium Cynegilsii. p. 715 B. Saxonum, regnavit pro eo Kinegils filius Ceolaa triginta et king of

Wessex.uno annis.Eegnabant hoc tempore in Mercia Penda, in regno Orien- Contempo-

talium Anglorum Eedwaldus, in Oantia Ethelbertus, in Essexe rar7Saebertus, in ISTorthanhumbria Ethelfridus superbus et vansegloria3 cupidus.

1 quintus] sic, for quartus.

264 MATTH^EI PARISIENSIS

A.D. 611.

Mellitussent to theRoman

Story ofJohn,thealmoner,archbishopof Alexan-dria.

De synodo Italics.

Anno gratise DCXI. Papa Bonefacius, congregata synodo,inItalia, mense Martio, tertia videlicet die mensis,1 multa adutilitatem ecclesise statuit. Interfuit autem Mellitus, Londo-niensis episcopus, ab archiepiscopo Dorobernensi Laurentiodestinatus, ut decreta synodo Britanniam rediens ecclesiisAnglorum traderet, et sumrai pontificis auctoritate execution!demandaret. Eodem tempore Johannes Alexandrinus floruitarcbiepiscopus, qui ob eximiam in pauperes Christi liberalitatemnomen " Elemosinarii " babere promeruit. Contigit autem,ut quidam peregrinus videns tantam ejus in pauperes com-passionem, temptare eum volens, accessit ad eum dum deconsuetudine infirmos visitaret, et dixit, "Miserere mei, quo-" niam miser ego sum et captivus." Patriarcha vero dis-pensatori suo ait, " Da ei sex aureos:" quibus acceptis,mutavit nabitum pauper, et aliunde veniens obviam prociditin terram dicens, " Miserere mei, quia inedia coarctor nimis ; "dicit denuo patriarcna, " Da ei sex aureos;" quo facto, dixitminister in auribus patriarcb.se, " Domine, ipse jam bis ac-" cepit;" et tertio veniens elemosinam postulavit, ministerautem domino intimavit; tune ait ille vere misericors, " Da" ei duodecim aureos, ne forte Ohristus sit et temptet me."

Beda,H.E.ii.4,p. 153 C.

Sigebert,col. 114.

LeontiiVita S.JohannisEleemosy-narii, cap.8. (Migne,Ixxiii. col.346.)

De morte Phocatis imperatoris.

Death of Anno gratiae DCXII. Phocas imperator, dum crudeliter in Hugo dePhocas. suos gggviret domesticos, Heraclii, Africaa patricii, jussu per- j,' lc °re'

emptus est; qui post necem ipsius sibi rempublicam vendi- pri0r. ix.cavit. 8, col. 269.

De imperio Heraclii.

Heraclius Anno gratiaa DCXIII. Heraclius, Eomano potitus imperio, Sigebert,emperor. annis triginta et uno imperavit. Eodem anno apud urbem coi- 115-Eelick of Gallise Mauriennam erat mulier quasdam sancto Baptists nimisS. John the (jevota. Hsec in orandi constantia persistens, dari sibi a Deo

trienni oratione aliquid de membris ejus expetebat; spemquesuam in Deo ponens, juravit se non prius manducaturam ante-quam acciperet quod petebat; et sic septem diebus jejunansseptima die super2 altari pollicem iniri candoris apparerevidens, Iseta donum Dei accepit. Ad quod adorandum tresepiscopi venientes cum de pollice partem elicere vellent, tres

Baptist.

1 Bede has tertia die kal. Mart.i. e. 27 Feb.

2 super] desuper, O. W., asSigebert.

CHEONICA MAJORA. 265

Sigebert, sanguinis guttas ex eo stillare in lintheo supposito stupuerunt, A.D. 613.col. 114. et singulas singuli se1 meruisse leetati sunt.

Deusdedit Papa fit.

Vit. Pontif. Anno gratiae DCXIV. Deusdedit sedit in cathedra Romana pope Deus_annis tribus, diebus viginti, efc cessavit sedes mense uno et dedit.

Sigebert, diebus sexdecim. Hie constituit, ut si qui viri vel mulieres jjjs decreescol. 115. suos filios quocunque modo de sacro fonte susceperint, sepa- as to spon-

rentur, et si mulier compatrem suum in conjugium duxerit, sors.separentur; mulier tamen dotem recipiat, et post annum, si

Hen. Hunt, vult, alteri nubat. Eodem anno rex Occidentalium Saxonum Cwichelmii. p. 715s. Kinegils Quichelmum filium suum regni consortem suscepit. king of

Wessex.

Sigebert,col. 116.

Gontinuatio.

Anno gratise DCXV. Clodesindi Methensi sponsum suum g ciode-fugienti velamen capitis per angelum a Deo transmittitur, et sindis.ilia se et sua Deo delegavit.

jEihelbertus rex Cantuariorum obiit.

Beda,H.E. Anno gratise DCXVI. 2Ethelbertus, rex Cantuariorum, post Death ofii. 5, regnum temporale, quod quinquaginta sex annis gloriosissime JEthel-p. 154 A, c. tenuerat, seterna cselestis regni gaudia conscendit; defanctus ^erllt-

autem post viginti et unum annos2 acceptaa fidei, in porticuSancti Martini intro ecclesiam Apostolorum Petri et Pauli,

Id.p. I54r>. quam ipse fundaverat,3 sepultus est. Anno itaque quo defanc-tus -ZEthelbertus, cum nlius ejus Eadbaldus regni gubernacula Eadbaldussuscepisset, magno ibi tenellis ecclesiae crementis detrimento rex rever-fuit; siquidem non solum fidem Christi recipere noluit, sed etiam ^tur a^tali fornicatione polliitus est, ut uxorem patris insanus haberet. idolorum

Id. p. 155A. Auxit autem procellam hujusce4 perturbationis etiam mors Death ofSaberti, regis Orientalium Saxonum, qui ubi regna perennia Sebert,petens, tres filios, qui pagani permanserant, regni temporalis king of thehaaredes reliquit. Coeperunt illi mox idolatrise, quam vivente ^ast

patre aliquantulum intermisisse videbantur, palam deservire, TT- son'ssubjectisque populis idola colendi liberam dare licentiam; quicum viderent pontificem, celebratis in ecclesia missarum solem-niis, eucharistiam populo dare, dicebant ad earn barbarica inflati Theirstultitia, " Quare non et nobis porrigis panern nitidum, quern re(luest-

1 O. W. ins. habere.2 unum annos] uno annis, A. O.

W. West.3 quam ipse fundaverat] Inter-

lined by the compiler from H. E. ii.p. 151 D.

4 • hujusce] hujuscemodi, O. W.

266 MATTHJEI PABISIENSIS

A.D. 616. " et patri nostro1 Saba dabas, et adhuc populo in ecclesia dare Beda,H.E.Answer of " non desinis ? " Quibug Mellitus episcopus respondit, " Si vultis Ut ^>Mellitus to " abiui iUo fonte salutari, quo pater vester ablutus est, potestis '

" panis sancti fieri participes; sin autem, nullatenus valetis" panem vitee suscipere." Qui dixerunt, "Si non vis assentire" nobis in tarn facili causa, jam non poteris in regno nostro

Mellitus ab " demorari." Expulsus vero [Mellitus] venit in Cantiam,episcopatu tractaturus cum Laurentio et Justo coepiscopis, quid in hise " 1 r< esset agendum; decretumque est communi consilio quia satius

esset ut omnes ad patriam redeuntes libera ibi2 mente Deodeservirent, quam inter rebelles fidei sine fructu residere.Discessere utique primo Mellitus et Justus ad partes Galliifi,ibi rerum finem expectare disponentes. Sed non multo post

p. 86. tempore reges, qui prseconem a se veritatis expulerant, egressiin praelium contra gentem Gewiseorum omnes pariter cum suamilitia judicio divino corruerunt.

Qualifier Laurentius, Cantuariensis archiepiscopus, db Apostolorumprincipe flagellatur.

Apparition Cum vero Laurentius archiepiscopus Mellitum Justumque id. ii. 6,of St. Peter gecuturus ac Britanniam esset relicturus, jussit ipsa sibi nocte p- 155D.to arch- ^n ecciesja beatorum Apostolorum Petri et Pauli stratum praa-bishop . . r , , , \Laurence Parari 5 m a[a°j cum post multas preces ac lacrimas pro statu

ecclesise ad Deum fusas ad quiescendum membra posuissetatque obdormisset, apparuit ei'beatissimus Apostolorum princeps,et multo ilium tempore secreto noctis silentio flagellis acriori-bus aflSciens sciscitabatur apostolica districtione, quare gregem,quern sibi ipse crediderat, relinqueret, vel cui pastorum ovesChristi in medio luporum positas fugiens ipse dimitteret; "An" mei," inquit, " oblitus eg exempli, qui pro parvulis Christi" quos [mihi] in indicium suse dilectionis commendaverat," vincula, verbera, carceres, afflictiones, ipsam postremo mortem" crucis ab infidelibus ipse cum Christo3 coronandus pertuli?"His beati Apostoli flagellis simul et exhortationibus animatusfamulus Christi Laurentius mox mane facto venit ad regem,et erectis vestibus quanfcis esset verberibus laceratus ostendit;rex autem multum miratus, requisivit quis in regno suo tantoviro tales infligere plagas ausus fuisset. Tandem 4 audivit quiasuaa causa salutis episcopus ab Apostolo Christi talia essetvulnera et tormenta perpessus, extimuit multum, atque, ana-

nostro] meo, A. C. It hajs beenaltered in D.

2 ibi is erased in A.

3 0. W. ins. tandem.4 O. W. ins. ut.

CHEONICA MAJOKA. 267

Beda,H.E. thematizato omni idolatries cultu, abdicatoque l connubio non A.D. 616.p. 156 A. legitimo, suscepit fidem Christi, et baptizatus ecclesiae rebus Conversion

quantum valuit in omnibus consulere et favere curavit, Verum of Eadbald.ipse cum omni gente sua, ex quo ad Dominum conversus est,divinis se studuit mancipare prasceptis. Misit etiam in Galliam, Recall Ofet revocavit Mellitum et Justum episcopos,2 eos ad suas eccle- Mellitussias libere redire praacepit, sicque 3 viso miraculo ad ecclesiaa an<^ Justu8'rediit unitatem.

De pugna inter regem N ortfianhumbrorum, et regem OrientalmmAnglorum.

Anno gratiae DCXVII. Mellitus et Justus episcopi in Britan- Mellitus etniam reversi, a rege Eadbaldo et tota ejus gente cum honore Ju.stus .

Hen. Hunt, recepti sunt. Eodem anno Eeodwaldus, rex Orientalium An- se^es ^Jas11. p. 715 c. glorum, ^Ethelfridum, regem Isfortnannumbrorum, ad praalium revocantur.

provocavit. Convenerunt itaque agmina utrorumque in regione Battle ofJutorum,4 ad orientalem plagam amnis qui Tdle vocatur; unde5 the Idle.exivit proverbium usque in hodiernum diem, " Amnis Ydle" Anglorum sorduit cruore." Igitur .ZEthelfridus, ferus et in-dignans et multum admirans quod aliquis cum illo auderetcongredi, audacter quidem sed inordinate in hostes irruit,quamvis acies Eeodwaldi eleganter ordinataa6 intuentibus ter-rorem non minimum inferrent. Bex tamen Northanhumbrorum,quasi prasda inventa, subito proruens in cuneos conglomerates,Reinerum [principem militia] 7 regis Eeodwaldi cum tota aciesua prostravit, et ad inferos impetuose direxit. Reodwaldusautem, tanta clade minime perterritus, sed ad vindictam ani-matus, cuneos JEthelfridi laudabiliter penetravit, atque, cruoremaximo hostium profuso, regem superbum interemit ; deindehostes sine pietate insecutus omnes eorum acies dissipandocontrivit.

Cf. Libel. In hac quoque pugna potissimum laudanda fait probitasde reg. Eadwini, qui de regno illo expulsus apud Eedwaldum septen-

exulaverat. Eegnavit ergo 9 Eadwinus filiusHen. Hunt. Ellse [super duo] regna Deirorum et Berniciorum, qui posteaii. p. 715 E. .__ __ __________

1 abdicatoque] abdicatque, A.2 O. W. ins. et.3 sicque .. . unitatem] Introduced

by the compiler.4 in regione Jutorum~\ in finibus

Merciorum, Hen. Hunt.5 unde] unum, A., the original

probably having un.

6 ordinatfB] om. W.7 principem militice] Sic O. W.

West., though Hen. Hunt, hasfilium.

8 septendecim annis seems to comefrom regnavit xvii. annis in the Li-bellus de Eeg. Saxon., p. 210.

9 ergo] om. O. W.

268 MATTELEI PAEISIENSIS

A.D. 617. Christianus effectus omnes reges, tarn Anglorum quam Wa-Beda,H.E.lensium, in sua ditione 1 recepit. **• 9'

^ p. 158 A.

Cosdroe Jerusalem destruxit.

Damascusand Je-rusalemtaken byChosroes.

Anno gratias DCXVIII. Bex Persarum Chosdroe cepit Damas-cum et Jerusalem devastavit, et loca sancta quaa in ea erantconflagravit, populorum multitudinem copiosam captivavit,nonaginta milia interfecit, patriarcham ejusdem urbis Zacha-riam expulit, pretiosum crucis lignum in Persidem secumasportavit; sepulchrum2 vero Dominicum divina virtute niuni-tum, nunquam violare permissus est. Per idem tempus occu-pavit totam JSgyptum, et Alexandriam, Libiam atque Carta-

Message of ginem, ut vel sic Heraclium ad praalium provocaret; ad quernHeraclius misit Heraclius, rogaris ut inceptis desisteret, quod ille facereto him, contemnens, nuntios imperatoris contumeliis affecit.

Hugo deS. Victore,Excerpt.Prior, ix.9, col. 270.

Hist. Mis-cell, xx. 5,6.

Constan-tine in.Defeat ofChosroesby Hera-clius.

The crossrestoredto Jerusa-lem.

Contimtatio.

Anno gratias DCXIX. Heraclius imperator filium suum Con- Id. xx. 4.stantium regio diademate insignivit, et Augustum appellavit.

Anno gratias DCXX. Imperator Heraclius anno imperii sui Cf. Id. xx.decimo, collecta armatorum multitudine, adversus Cosdroe8'9'16'49'movit iter, ferens secum sanctse Dei genitricis iconiam, quaeapud Byzantium est, non hominis manu sed divino miraculopictam. Cumque pervenisset ad fines civitatis Gozorem, Cos-droe in fugam versus combussit omnia sata per quee fugiebat;deinde constituit principes militige suas plurimos, qui Heracliumdebellarent, dum ipse de loco ad locum fugeret a facie impera-toris ; sed Heraclius, iconias Dei genitricis confisus3 auxilio,omnes adversaries suos in bello peremit et fugavit ;4 Cosdroeautem tandem5 fugiendo captus et in carcerem trusus, ad ex-tremum morte impia periit.6 Imperator potitus victoria mili- Id. xx. 53.tibus suis prasmia tantis condigna laboribus erogavit, et modicum Hugo de S.recreatus revexit Jerosolymis Dominicaa crucis lignum, pluri- jct;^Xi 9'mas Deo pro tanto triumpho referens gratias, lacrimas devotasperfundendo.7

1 ditione] dictione, A.2 sepulchrum . . est] Introduced

by the compiler.3 confisus] fultus, "W. West.4 et fugavit] autturpiter in fugam

coegit, 0. W. West.

5 autem tandem] tandem in, W.West.

6 impia periit] impiorum defecit,W. West.

7 A. repeats devotas. lacrimas. . . perfundendo is not in Hugo.

CHRONICA MAJORA. 269

Item. AD.621.

Vit.Pontif.

Beda,H.E.ii. 7, p.156 B, E.

(Not inBede.)Beda,H.E.ii. 8,p. 157 A.

Hugo deS. Victore,ix. 9, col.270.

Pseud.IldefonsiContin.Chroni-conIsidori.(Mignexcvi. col.321.)

Annol gratiaa DCXXI. Bonefacius sextus,2 Eomanaa ecclesiaa Pope Boni-Apostolicus, su33 promotionis annum agebat quartum, quitac •sedit annis quinque, diebus tredecim; et cessavit sedes men-sibus sex. Eodem tempore Laurentius, Dorobernensis archi- Sees ofepiscopus secundus, diem clausit extremum; cui successit Canter-Mellitus, Londoniensis episcopus, quinque annis; et Mellito CondonJustus, totidem annis. Post Mellitum Londoniensis vacabatecclesia multis [annis] ; post Justum vero, in Eofensi ecclesia,successit Eomanus.

De Mdhumeth pseudo-propJieta.

Anno gratiaa DCXXII. Cirus, Alexandrinus episcopus, et The Mono-Sergius, Oonstantinopolitanus patriarcha, Monothelitarum has- r1 ^te

resim praadicabant. B'ac utique tempestate Saraceni, qui et TT- I ,.Turci dicuntur, Mahumet pseudo-propheta eis ducatum praa- Mahometbente, a suis sedibus exierunt, et imperium Heraclii graviterdevastare coeperunt. Porro3 iste Mahumet, Saracenorum et P- 87.Arabum princeps, de genere Hismael fait, filii Abrahaa, qui,cum in primaava aatate sua esset mercator, pergebat frequentercum camelis suis apud .^Egyptum et Palasstinam, et conversa-batur cum Judaais et Ohristianis, a quibus tarn "Vetus quamISTovum didicit Testamentum, sed et magus nequissimus effectusest. Et cum hac illacque discurreret, contigit ut Corozaniamingrederetur provinciam, cujus provinciaa domina Cadisan velAdige filia Husait4 dicebatur; quaa cum diversas species,quas5 furto vel prseda raptas Machumet attulerat, miraretur,ccepit ei praafata mulier familiarius adhaarere; quam Mahumetsuis incantationibus perstrictam coepit paulatim astutus inerrorem inducere, dicens quod ipse esset Messias, quern esseventurum adhuc Judaai expectant. Hac opinione non solumpotens mulier decepta est, sed omnes Judaai, ad quos ejusfama6 pertingere poterat, ad eum cum Saracenis catervatim

1 Before this year O. W. insert achapter De origine ordinis militicetempli, from William of Tyre.Coxe's "Wendover, i. pp. 118-120.

2 sextus'] Sic for quintus.3 At the top of the page between

the two columns is a picture of" Machometus " standing on a boar," sus." In the right hand is a

label, " Poligamus esto, scriptum" est enim, Crescite et multiplica-mini;" in the left a label, "Presentes" delicias pro futuris non spernite."

4 Husait] C.has read this Hiclait,D. Hulait. Vel. . Machumet at —is written by Par. over an erasure.

5 O. W. ins. secum.6 fama] furia, W. West.

270 MATTELEI PAEISIENSIS

A.D. 622. confluebant, tanta rei novitate percussi; qui ccepit novas leges Pseud.History of fingere et eis tradere, adhibens ipsis legibus testimonia de *}de ?Mahomet. utroque Testamento : has Ismaelitaa leges appellant suas, eumque

suum legislatorem esse fatentur. Praafata quoque mulier [vi- condens] hominem Judaaorum et Saracenorum pariter contubernio Isidori.vallatum, existimabat in eo divinitatem latere; et, cum esset (Migne

vidua, adsumpsit eum sibi maritum, sicque Mahumet totius 321)provinciaa illius obtinuit principatum. Demum vero Arabes eiadhaarentes regnum Persarum infestare ccsperunt, ac demumOrientis fines imperii ad Alexandriam super Heraclium in-vaserunt. Post haac autem Mahumet coepit cadere frequenterepilentica passione, quod Oadisan Adige uxor ejus cernens,oppido tristabatur, eo quod nupsisset impurissimo et epilenticoviro; quam ille placare desiderans, dixit, quia Gabriel angelusad eum loqueretur, nee se ejus splendorem posse sustinere,utpote homo carnalis, et ideo se cadere et deficere asseruit.Credidit ergo mulier, et omnes Arabes et Hismaelitaa, quod exore archangeli leges susciperet, quas dabat illis, eo quodGabriel1 saape mittatur ad homines. Praadicabat etiam volup-tates deliciasque carnales futuris pollicitis incertis nonfore prseponendas, lauteque vivere summum esse bonum;in eo Epicurus.3

Tandem cum praafatam hominum numerositatem in suamhaaresim intricasset, quadam hora vespertina, cum in palatiosederet vino debriatus meracissimo, sed cujusdam socii suifraude venenato, cognovit per solita indicia quod consuetaaagritudo ilium ilico esset invasura ;3 exiit igitur festinanter,dicens se ad colloquium archangeli fuisse vocatum, prohi-buitque ne quis eum sequeretur, ne forte angelico splendore

His death, moreretur, quia et ipse stando non potuit sustinere. Ille autem Cf. Hilde-cadens cumulum fimi, ne cadens laaderetur, ascendit, ubi berti Ceno-stridens dentibus et spumantibus rictibus volutabatur; quod ma°ne°sis

comperiens quaadam proterva sus et esuriens, habens ut dicitur Mahumete,porcellos, ut eum sensit, cujus os crapulam adhuc exhalabat cant. 14,cum nidore carnium indigestarum, invasit eum, et cum esset 15. (Migne,sui impos ac semivivus discerpens et lacerans suffocavit. TJxor clxxi. coll.

1363,1364).

1 O.W. insert archangelus. Fromhere to the end of the year 624 is inthe handwriting of Matthew Paris,written apparently over an erasure.

3 For this O.W. have " unde credo" quod si hodie viveret, multos in-" veniret discipulos," and so West.

3 ilico esset invasura] invaderetO. W. From this point W. andWest., which agree, differ too muchfrom A. in the rest of this chapterto admit of collation.

CHRONICA MAJOKA. 2*71

autem ejus et familia audientes porcorum strepitum stupefacti A.D. 622., exierunt, et corpus domini sui in magna parte jam corrosum Death of

Cf. Pseud, invenerant. Sed quia suam prsedicaverat infra tertium a ome 'diem resurrectionem, corpus suum diligenter reserva-runt. Sed cum pertransissent xxx. dies nee resurrexit,complices sui ne falsitatis redargueretur cui prsedicandossepe prsebuerat testimonium, illotum et semiesum illudcorpusculum occultarunt in tumba quadam pretiosa.Multi ergo sapientes recesserunt a lege sua. Rudes1

vero et simplices et proni ad carnalia mandatis suisinelinarunt, et eorum posteritas in hoc errore usquein prsBsentem diem obstinaciter est propagata. Sedquia Machometus crapulatus epilensia urgente cumveneno interiit, contenditur qua morte interierit, velcrapula, vel veneno, vel niorbo illo. Forte triplici pestemortifera ideo percussit eum Dominus quia maximepeccavit blasphemando in Trinitate, dicendo frivolumesse credere Deum Trinum et Unum. Credunt igituret dicunt orthodox! nee sine ratione quod iccirco iratusDominus tradidit eum sui ad dilaniandum. Ut persuem spurcissimum animal immundus spiritus signifi-cetur, porca enim quasi spurca dicitur; hinc est quiaSarraceni sicut et Judsei porcum execrantur. Meritoigitur periit traditus sui Machometus intoxicatus etepilenticus et crapulatus, trina scilicet pcena punitus.Post mortem autem ejus surrexerunt maximi inter His suc-alios omnes discipulos ejus vir quidam nobilis nomine cessors>

Abuzer films Abubalippi, et quidam alius dictus Nas-toreus, qui potius deciperet ypocrita in contemptu etscandalo religiosorum sub habitu monachi et speciesimplicitatis suam palliavit superstitionem. Qui utsuam jam declinantem legem suscitarent ab utroqueTestamento aliquid indirecte accipientes, ut sic Judseisac Christianis adularentur, placentia populo praedi-carunt, dicentes auctore Machometo nullo modo placerebenigno Deo hominum afflictionem ut jejunia et con-

1 In the margin is " Hsec autem I " de Machometo vera sunt plenius' in anno gratise MCCXXXVI. quse I " dicuntur."

272 MATTH^EI PARISIENSIS

A.D. 622. similia. Docebat insuper quod, qui inimicos occidunt, prss- Sigebert,Paradise of cipue rebelles legi suse, vel qui ab inimicis occiduntur, paradi- „„ 118»Mahomet. • j- . • , -u- •,• - i • j. ± c f- 119>

sum. ingreoiantur, et ibi esse carnalis cibi et potus rerectionem,ibique existere fluvium vini, lactis et mellis, et commixtionemmulierum carnalem non praesentium sed aliarum, et affluentemvoluptatem. Machometus autem in regno Saracenorum quatuorprsetores statuit, quos Admiralios vocavit; librum autem legenasuam continentem Prothosimbolum fecit appellari.1

Papa.

Pope Ho- Eodem anno Honorius, Papa sexagesimus octavus, sedit in Vit. Pontif.norius I. cathedra Eomana annis duodecim, mensibus undecim, diebus

sedecim; cessavit autem sedes mensibus septem et diebusoctodecim.

Bomanusarchbishopof Kouen.Sigeberhtking of theEast-Saxons.

Item.

Anno gratise Dcxxm. Sanctus Eomanus, Eothomagensis ar-cMepiscopus, sanctus habetur. Eodem tempore, post Sexredumet Siwardum fratres, regnavit apud Orientales Saxones Sige-bertus Parvus, Siwardi filius, qui cum fratre Seberto a Kine-gils, rege Occidentalium Sasonum, et Quithelmo fratre2 ejusinterfecti sunt justo Dei judicio; nam patre mortuo ad cultumidolorum reversi, Mellitum Londoniensem episcopum expu-lerunt, nee de eorum exercitu vel unus evasit qui eventumnuntiaret.

Defuncto Orientalism Anglornm rege Redwaldo JHorpenwaldussuccessit.

Eob. deMonte,col. 414.Flor. Wig.App.p. 637 A.Hen. Hunt,ii. p. 716 A.Malmesb.i. 98,pp. 137,138.

Eorpwald Anno gratise DCXXIV. Defuncto rege Orientaliam Anglorum Cf. Flor.king of Eedwaldo, Eorpenwaldus regni gubernacula suscepit, et bonum Wig. App..as T. prineipium laudabili fine conclusit. P" B>

Paulinus Anno gratias DCXXV. Paulinus a Justo archiepiscopo Ebo- Beda,H.E.archbishop racensis archiepiscopus ordinatur. Contigit autem, quod North- u> 9»of York; P- 158 c.

1 For this Sigebert has "ipse• vero amiras dicebatur vel proto-; simbolus." W. follows this.

At the bottom of the page is: Datur Machometus sui spurcis-

simse (id est immundo spiritui); ad dilaniandum;

1 fin Patrem.; epilenticus pecca- m Kliumvenenatus \ Tit 4 inSpiritumcrapulatusj emm ^ sanctum.»

* fratre] Sic all the MSS. in-stead of filio, though above under614 (p. 265) filium is correctlygiven from Hen. Hunt. The errorcomes from Malmesbury, who callsthem both "filii Celrici." GestaBegum, i. 18. p. 28.

CHRONICA MAJORA. 273

Beda, H.E. anhumbrorum rex Eadwinus, missis procis, 2Ethelburgam, A.D. 625."• 9> filiam Cantuariorum regis ./Ethelberti jam defuncti, peteret ux- Marriage

orem; cui a fratre puellse, tune rege, responsum est, non esserv ., ^, . , . . . . . —. .licitum Christianam virgmem pagano conjungere, ne veri Deicultus propbanaretur consortio hominis infidelis. Cumquenuntii Eadwino regi talia referrent, respondit, quod si religiopuellae a viris prudentibus examinata sanctior atque Deo dig-nior posset inveniri, non abnegavit quin earn susciperet ra-tione prasmissa. Nee mora, mittitur puella et cum ilia Pau-linus, ne paganorum societate posset pollui, qui earn cotidianaexhortatione et sacramentorum cselestium celebratione firmaret.Cum autem illuc pervenissent, concessit rex, ut fidem cultum-que religionis, Christiano more, omnes qui cum ilia venerunt,videlicet viri ac feminas sive sacerdotes,1 observarent. Sicque Paulirius.Paulinus cum pra3fata virgine ad regem Eadwinum quasi comescopulae carnalis advenit, sed ipse potius toto animo intendebat,ut gentem, quam adibat, ad agnitionem vocaret veritatis.

Nota.

Id. p. 158». Anno gratiae DCXXVI. Venit quidam sicarius, nomine Eume- Attemptedrus, missus a rege Occidentalium Saxonum Quichelmo, qui murder ofcum patre Kinegils regnavit, ut regem Eadwinum interficeret. adwme-Qui domini sui legationem simulans irruit in regem cumbipenni toxicata, juxta amnem Dorewentionem, volens eum p. 88.saltern veneno perdere si bipennis defecisset ; quod vidensLilla2 quidam minister regis, et ictui sese interponens trans-fixus est, atque eodem ictu rex aliquantulum vulneratus ; in-terfecto etiam mox equite quodam, ipse tandem gladiis caesuset minutim in frusta3 concisus est. Eex autem tali eventu

Id. p. 159A. plurimum perturbatus est, sed filia, quam regina ejus nocte Birth of hissequenti peperit, dolorem aliquantulum mitigavit. Cumque daughterrex diis suis gratias egisset, increpavit eum Paulinus dicens, ^antta)d>

quod precibus suis sine dolore regina peperisset. Quibus ver-bis delectatus rex, promisit se Deo Paulini crediturum si illivictoriam de Quichelmo conferret, et in pignus implendaa pro-missionis filiam suam baptizari praecepit ; quaa cum triginta 4 His victoryde familia ejus baptizata, Eanfled appellata est. Deinde, col- °ver Cwi-lecto exercitu, rex venit contra Quichelmum, ac bello inito c"e'ni-universes quos in necem suam conspirasse didicerat, aut truci-davit aat in deditionem recepit.

1 viri . . . sacerdotes'] viris acfeminis sive sacerdotibus, A. O. W.

2 Lilla] illam, A.

3 frusta] frustra, A.4 triginta'] undecim, Bede.

274 MATTH^I PAEISTENSTS

A.D. 626. Quichelmum1 vero in loco, qui lingua Anglorum " Quichelmes-Quichel- hlawe" usque hodie dicitur, interemit, et in testimonium vic-mus peri- ^orjffi nomen loco dedit, et sic cum triumpho ad patriam re-mitur. .,meavit.

De revelatione facia Paulino archiepiscopo, per quam rexEadwmus fidem CJiristi suseepit.

Conversion .Anno gratise Dcxxvn. Facta est Paulino archiepiscopo quas- Beda,H.E.of Eadwine dam revelatio inspiratione divina, ut creditur, quae regem ii. 12,by Paub- Eadwinum ad credendum stimulabat hoc modo. Cum, JSthel- P- 162 c-

frido ilium olim persequente qui ante eum regnavit, profugusapud regem Orientalium Anglorum Reodwaldum moraretur,cognovit per quendam amicum suum Reodwaldum muneribusJEthelfridi esse corruptum, ut Eadwinum aut interficeret autinimico traderet jugulandum, Eadwinus amico respondit, " Quo" nunc fugiam, qui tot annis per omnes Britanniee fines dis-" currens hostium insidias evitavi? Si mori oportet, malo ut" hie me interimat quam ignobilior." Dumque mentis an-goribus in hunc modum tortus nocte sequent! in stratu qui-esceret, vidit hominem sibi ignotum penitus astantem etdicentem sibi, " Quid dares homini qui te ab hac mcestitudine" absolveret, et Eeodwaldo regi ut te diligeret suaderet?"Qui cum responderet, " Omnia quaa possem," adjecit ille," Quid si quis te regem futurum potentiorem prioribus, ex-" tinctis hostibus, vere promitteret ? " respondente Eadwinout prius, addidit iterum, "Quid si quis tibi meliorem vitas" viam ostenderit quam aliquis parentum tuorum habuerit," niimquid illi obtemperares ? " Promittente hoc sibi firmis-sime Eadwino, subdidit ille, imponens manus capiti ejus," Cumque ergo hoc tibi signum evenerit, memento istius" temporis et sermonis ; " quo dicto disparuit repente, ut in-telligeret non hominem esse feed spiritum. At ubi mane juve-nis regius solus sederet, preefatus amicus venit ad eum, etait, " Surge hilaris, mutatum est cor regis; nam consilio" reginge fidem tibi servare disposuit." Quid plura? Eeod-waldus, ut supra dictum est, regi .ZEthelfrido bellum movit, etEadwinum in regnum restituit; cumque Paulinus a SpirituSancto edoctus, hoc oraeulum regi retulisset, manus capiti ejusimponens, regem ad pedes ejus procidere volentem erexit, et

Baptism of exhortans eum ad fidem quod petiit impetravit. Eex igiturEadwine. ^e sancto Paschas et multi cum eo in ecclesia Sancti Petri, Id. ii. 14,

quam ipse de ligno construxerat, a Paulino baptizatus, idola P- 165».

1 This k peculiar to the compiler.

CHRONICA MAJORA. 275

Beda,H.E. et eorum aras penitus destruxit. Deinde in civitate Eboraci A.D. 627.u- 13> sedem episcopalem Paulino constituens, ecclesiam ibi lapideam A stone£• . B'> fabricavit, in qua baptizati sunt liberi ejus cum. maxima mul- ^ll?l

rc.11

"• 14> ... ,. , . M. ' i • ' i • • , , • -n built inp. 165 D. titudme hominum, ita quod in brevi in toto regno ejus nullus York.

inventus est infidelis.

Honorius \Lmdissc&] primus est episcopus ordinatus.

Id. ii. 16, Anno gratias DCXXVIII. Paulinus archiepiscopus provinciamp. 167 c. Lindissae regionis, quaa est ad meridianam plagam Humbree

fluminis, ad fidem Christi convertit, atque prius Bleccam, illiuscivitatis prasfectum, cum omni domo sua baptizavit. In quacivitate ecclesiam fabricavit, et in ea Honorium episcopumconsecravit.

Continuatio.

Lindseyconverted.

Consecra-tion ofHonorius,bishop ofLindsey.

Hen. Hunt. Anno gratiaa DCXXIX. Commissum est bellum inter Pendam, Battle ofu. p. 716 B. regem Merciorum, et Kinegilsum, regem Occidentalium Sax- Cirences-

onum, apud Cirencestriam; sed post multam stragem utrinque ter-

illatam induciati recesserunt.

De pace tempore Hadwini regis.

Beda,H.E. Anno gratis DCXXX. Eex Eadwinus inter caetera utilitatis^ 16» quaa suaa genti procuravit remedia, lucidos fontes juxta vias ob^* ' refrigerium viantium per calamos asreos conduxit, vexilla ante

se deferri praacepit, pacem talem in Britannia temporibus suisstatuit, ut mulier onusta auro cum puero parvulo, ubicumque

Id. ii. 18, vellet, ire posset indemnis. Tune, Justo archiepiscopo defoncto,p. 169 B. Honorius successit.

Fountainserected byEadwine.Safety ofthe coun-try.Archbp.Honorius.

Beda desex setat.ssec.p.97».Cf. H. deS. Viet,ix. 9.Sigebert,col. 119.

Beda,H.E.ii. 15,p. 166 C.,p. 167 B.

Continuatio.

Anno gratias DCXXXI. Sergius, patriarcha Constantinopoli- Heresy oftanus, et Cirus, Alexandriae episcopus, Heraclium in haeresim t^ie Mono-Monothelitarum involvunt, unam operationem in Christo pra3- "eiltes-dicant, credentium ecclesiam perturbant. Unde imperator illisfavens odium subjectorum incurrit, ab omnibus vicinis undiqueinfestatur, et qui omnes vincere solebat, ab omnibus vincitur,divina id justitia permittente.

Anno gratias DCXXXII. Eex Orientalium Anglorum Eorpen- Conversionwaldus hortatu regis Eadwini fidem Christi suscepit; verum °f Eorp-postquam cum omni gente sua per Felicem episcopum credidit, *non multum vixit, quia a viro gentili nomine Eigberto occisus His death,est; exinde tribus annis provincia ilia in errore permansit.Fuit autem Felix episcopus memoratus natione Burguudus,

3 2

276

A.D. 632. quern ad illam provinciam Honoring, Cantuariensis archiepi- Beda,H.E.Felix, scopus, miserat ad prsedicandum, accepitque sedem episcopatus u- ™,bishop of jn ciyjtate Dommoc, ubi cum septendecim annis pontificale p>

nwlc ' officium complevisset, in pace vitam finivit.

De pugna mter regem Norhamhumbrorum Eadwmwm etCeadwallonem, regem Britonum.

War be- Anno gratise DCXXXIII. Orta discordia inter regem Eadwinnm Galf. Mon.tween Ead- et Cadwallonem regem Britonum, convenerunt ad praslium et, xu> 4-CadwaU n ^ac*° congressu, Cadwallo multa1 milia suornm amisit, et in

' fugam conversus est. Potitus itaque victoria Eadwinus, duxitp. 89. exercitum suum per provincias Britonum et2 tria eorum regna,

Demecias videlicet, Venedocias, et Meneviaa, combustis urbibuset colonis desfcructis, omnes illorum provincias in sua jurarecepit. Cadwallo autem, qui in Hiberniam aufugerat, reso-ciatis catervis suis, conabatur semper in patriam reverti, neepoterat, quia quandocumque in portu aliquo applicare incipi-ebat, obviavit illi Eadwinus et introitum denegabat; habuitnamque Eadwinus astrologum quendam, nomine Pellitum, quiindicabat ei omnia quae fiebant. Cadwallo vero in despera-tionem versus adivit regem Salomonem in Minorem Britanniam,et ab illo reverenter receptus est; et cum causam adventusejus cognovisset, auxilium et consilium ei promisit. Tune Id. xii. 7.Cadwallo Salomoni de astrologo Eadwini omnia referens, deditconsilium ut aliquis vir prudens et audax in habitu peregrinemifcteretur, qui magum ilium interficere attemptaret. PlacuitCadwallo[ni] consilium, et illico nepoti suo, nomine Brieno, hoconus imposuit, qui, prseceptis domini obediens, jussa implerematuravit ; denique habitum peregrini suscipiens, baculumferreum praaacutum fabricavit, peram3 ad latus sinistrum ap-pendit, et Britanniam veniens versus Eboracum, ubi Eadwinumsciebat, properavit. Ut igitur civitatem ingressus est, asso-ciavit se pauperibus, qui ante januam regis elemosinam ex-pectabant ; eunte autem eo et redeunte, egressa est soror ejusab aula habens pelvim in manu, ut aquam reginae usibusasportaret, (rapuerat namque earn Eadwinus in urbe Wigorniaadum post fugam Cadwallonis per provincias Britonum desas-viret,) quas fratrem inter [pauperes] cognoscens, timuit ne abaliquo cognitus ab hostibus caperetur ; indicavit ergo fratribreviter statum curias et magum quern quaerebat, qui tune

1 multa] om. W.2 et tria . . Menevice] Introduced

by the compiler.

3 peram . . appendit] Introducedby the compiler.

CHRONICA MAJOEA. 277

Galf. Mon. forte deambulabat inter pauperes. Porro Brienus sororem re- A.D. 633.xii. 7. cognoscens praecepit, ut nocte sequent! furtim egrediens ve-

niret ad eum ad quoddam vetus templum extra urbem, ubiipse adventum ejus expectaret; deinde ad pauperes rediensvenit ad locum ubi Pellitus illos collocabat. Nee mora, erexit Magusburdonem, quern sub pectore magi infigens ilium peremit ; et I*6^^8

baculum in terram proiciens, inter caeteros delituit, et nulli ^astantium suspectus ad prsefata latibula pervenit. Soror autemejus nocte clam egredi volens, non potuit ; turbabatur enimcuria tota pro morte Pelliti, unde l vigiles circa curiam rexponi praecepit. At Brienus, nemorum densitates peuetrans,ad Exoniam pervenit, ubi convocatis Britonibus, quae feceratnarravit; at illi civitatem munientes, adventum Cadwalloniscum laatitia expectabant. His itaque per totam Britanniam Exeter be-divulgatis, Penda rex Merciorum cum maxima multitudineSaxonum venit Exoniam, et Brienum obsedit.

De morte regis Eadwini, et desolatione provinciceNorthamhumbrorum.

Galf. Mon. Anno gratiae DCXXXIV. Cum rex Britonum Cadwallo quaa Defeat ofxii. 8. [facta] fuerant de Pellito cognovisset, applicuit in insulam 5,e" aky

j .,., .,., ° , , ., cr-,j, . . . . . Cadwallon.cum decem milibus militum, et celeriter Exoniam petivit;consertoque prselio Penda de tali impetu non prEemunitus con-tinue captus est et ejus exercitus dissipatus. At Penda, cumaliam evadendi viam non haberet, Cadwalloni fidelitatem jura-vit, et obsides de subjectione invenit ; atque convocatis Britoni-bus, Cadwallo cum rege Merciorum Northanhumbriam petivit,patriamque regis Eadwini devastare coepit. Quod cum Ead- Battle ofwino nuntiatum fuisset, in campo qui Haethfeld appellatur, H«ethfeld.obviam veniens cum Britonibus bellum commisit; et, conserto (HatfieJd?)praglio, Eadwinus interfectus est, et ejus exercitus crudeliter Death oflaceratus ; cecidit autem Eadwinus et filius ejus Offridus, cum Eadwine.

Beda H.E. Grodboldo rege Orchadum, quarta die iduum Octobris. Allatumii. 20, p. est autem caput Eadwini ad Eboracum ; in ecclesia beati Petri171 c. E. D. quam ipse fundaverat reconditum est. Facta est autem strages

maxima in ecclesia et gente Northanhumbrorum ; siquidemPenda rex Merciorum idolis deditus, et Christiani nominis peni-tus ignarus, nulli parcebat, qui prunes Christi fideles hostespublicos reputabat. Cadwallo vero, quamvis nomen haberet et Cruelty ofprofessionem Christiani, adeo barbarus erat, ut ne sexui quidem Csedwalla.muliebri aut innocuge parvulorum parceret aetati, quin universes

1 unde] unmn, A., probably fromhaving un in his original. O. how-

ever has unde in full.Galf. Mon.

It is not in

278 MATTH^I PARISIENSIS

A.D. 634.

PaulinusEbora-censis inexiliumpellitur.

PaulinusepiscopusEofensisecclesisecuramsuscepit.Osric ofDeira andEanfrith ofBerniciaapostatize,and areslain byCffidwalla.

atrocitate ferina morti contraderet per tormenta; nam multo Beda, H.E.tempore eorum provincias debacchando pervagatus, omne genus "• 20,Auglorum Britanniae finibus proscribere laborabat. Perturbatis *' 'igitur JSTorthanhumbrorum ecclesiis, Paulinus archiepiseopus,assumpta secum regina JEthelburga, navigio rediit in Cantiam,atque ab Honorio arcMepiscopo et rege Eadbaldo decentersusceptus est. Habuit autem secum Uffream filium et Anfledamfiliam Eadwini, et Yffi filium Osredi filii ejus, ac vasa pretiosaregis plurima, crucem magnam auream atque calicem aureum,qua? omnia in ecclesia Dorobernensi servata multo post temporeostendebantur. Quo in tempore Eofensis ecclesia pastorem nonhabens, curam illius egit Paulinus, invitatione antistitis Honoriiet regis Eadbaldi, ac tenuit usque [dum] ipse ad caelestia regnaconscendit; ubi etiam moriens pallium, quod a Eomano pontificesusceperat, reliquit.

Defuncto itaque Eadwino, successit ei in regno Deirorum Id. iii. 1,Esric cognatus ejus; regnum vero Berniciorum Anfridus filius P* 1'2l>>

JEthelfridi regis suscepit. Hi autem juvenes1 tempore regisEadwini apud Scotos et Pictos exulantes baptizati sunt, sedstatim reges effecti ad idola conversi sunt. Nee mora, utrum-que juvenem Cadwallo rex Britonum peremit; et primo quidemOsricum dum se in oppidum temere recepisset, Cadwallosubito erumpens ilium interfecit; deinde, cum anno integroprovincias Northanhumbrorum tragica csede dilaceraret, tandemEanfridum inconsulte ad se venientem cum militibus duodecimpostulandas pacis gratia simili sorte damnavit.

Oswald,king ofNorthum-bria.AidanusLindisfar-p. 90.nensis pri-mus con-secraturepiscopus.

Owaldus super duo regna, consecratur.

Anno gratis DCXXXV. Oswaldus regnum ITorthanhiimbrorum Idintegrum suscipiens novem annis tenuit ; qui mox ut fidem P-augeret in regno suo, misit in Scotiam ubi exulaverat, et accepitpontificem Aidarium, magnse religionis virum. Yenienti igitur id.episcopo rex Oswaldus sedem episcopalem in insula Lindisfar-nensi concessit. Ubi igitur fides coepit dilatari, contigit ut,evangelizante Aidano, qui Anglicum perfecte non norerat, ipserex suis ducibus et ministris interpres existeret ; longo enimexilii sui tempore linguam Scotorum plene didicerat; undecontigit, ut in brevi adeo fides cresceret, ut in regione iliaincredulus nullus inveniretur. Erat 3 autem Oswaldus filius regisJSthelfridi, et frater Eanfridi, unde duo regna suscipiens lauda-

. iii. 9,l^1 c.

,^V 3}

p. 175 A.

1 juvenes] juvenis, A.2 Erat. . . peregii] This though

due to two passages of Bede, iii. 1,

p. 173 c, iii. 6, p. 178 c, is an in-sertion of the compiler.

CHRONICA MAJOBA. 279

Battle ofHefenfeld.

Galf. Mon. bilem in eis vitam peregit. Hoc quoque anno missus est Penda, A.D. 635.xu. 10. rex Merciorum, a Cadwallone rege Britonum, cum maxima copia

armatorum, in regionem Northanhumbrorum, ut interficeretregem Oswaldum. At Oswaldus dum a Penda in loco qui [voca-tur] Hefenfeld, id est, Caslestis campus, impeteretur, signumvivificse crucis manibus suis erexit, ac* fovese impositam cespitibusfirmavit. Commilitonibus autem indixit, ut suprema voce omneshaec verba ad Deum clamarent, " Flectamus genua ad Deum" universi, ipsumque in commune deprecemur, ut nos ab exer-" citu superbi regis Britannici et ejusdem nefandi ducis Pendaa" defendat; scit enim ipse quia justa pro salute gentis nostraa" bella suscipimus." Fecerunt ergo omnes ut jusserat, et sicin hostes progress! juxta suse fidei meritum victoria potiti sunt;ac locus ille, in quo crucem Domini erexit, miraculis plenus inmagna veneratione hucusque habetur.

Beda, H. E. Eodem anno, jussu Honorii Papse, Birinus in regionem Occiden-iii. 2, talium Saxonum veniens, per Asterium, Genuensem pontificem,p. 174 A. eg£ episcopug ordinatus, ut populo illi gratiam fidei prasdicaret.

Evangelizante autem illo ibi, rex ejusdem provincise Kinegilscum omni gente sua credens baptizatus est; contigit eo tem-pore regem Oswaldum affuisse, eumque de lavacro exeuntemsuscepisse, qui ejus filiam erat in conjugem accepturus. Dona-verunt ergo ambo reges civitatem Dorkecestriaa ad faciendumsedem episcopalem, ubi constructis ecclesiis ac dedicatis, divinicultus propagines ad fructum in eis perducere laborabat.

Id. iii. 7,p. 178D.

Birinusbishop ofthe WestSaxons.Baptism ofCynegils.

Dorchestermade theepiscopal

Gontinuatio histories.

Id. ii. 15,p. 167 B.

Anno gratise DCXXXVI. Sibertus, vir per omnia Christianis-simus ac doctissimus, regnum Orientalium Anglorum suscepit.Hie, vivente adhuc fratre Eorpenwaldo, dum exularet in Grallia,imbutus est fidei sacramentis; quorum participem, ut regnareincepit, totam suam provinciam eflBcere curavit, scholasque

•re" literarum per loca instituit, ut literarum dulcedinem hominesp. 135." ' experirentur agrestes. Tandem, seculo renuntians ac mona-

chum induens, Egrico cognato suo thronum regni reliquit.

Malmesb.Gesta re-

Sigeberhtking ofthe East-Angles.

Hisschools.Successionof Ecgric.

Item.

Vit.Pontif. Anno gratis DCXXXVII. Severinus sedit in cathedra Eomana Popeannis duobus, mensibus quatuor, et diebus viginti novem. Per Severinus.

Sigebert, idem tempus floruit in Gallia Audoenus, Dagoberti regis refe- S. Ouen.col. 120.

1 ac fovece . . . firmavit'] This isfrom Bede, p. 173 D, though therest of the chapter has been taken

from Galf. Mon., who has slightlyaltered Bede's account.

280 MATTHJEI PAEISIENSIS

A.D. 637. rendarius, ideo dictus, quia per eum publicaa conscriptiones Sjgebert,annulo sen sigillo regis ad ilium relatae1 confirmabantur. col« 12°-

Contwuatio.S. Laudobishop ofCoutances.

Anno gratiae DCXXXVIII. Sanctus Laudo floruit, qui Lamber- Id.episcopum et martyrem a puero imbuens, in viam

• . , • • / • ,veritatis induxit.Pope John Anno gratiaa DCXXXIX. Joannes sedit in cathedra Romana Vit. Pontif.

anno uno, mensibus octo, diebus novendecim, et cessavit sedesmense uno et diebus tredecim.

Pope Theo-doras I.

Death ofEadbald.

Successionof Earcon-berht.

Idolsdestroyed.

Earcon-gote.

Eadbaldus rex Cantice dbiit.

Anno gratias DCXL. Theodoras sedit in cathedra Romana Id.annis sex, mensibus quinque, diebus octo, et cessavit sedesdiebus quinquaginta duobus. Eodem anno Eadbaldus, rex Beda, iii. 8,Cantuariorum, ex hac vita transiens, duos filios Earmenredum p. 180s.et Erkenbertum regni temporalis reliquit hasredes; sed 2 junior »??* *n

Erkenbertus callide regnum fratri surripiens, ilium a regnoprivavit; qui suscepto regno viginti quatuor annis et aliquot Beda, iii. 8.mensibus laudabiliter prasfuit; nam primus regum3 Angliee intoto regno suo idola destrui simul et jejunium quadragintadierum observari prascepit; quaa ne facile a quopiam possentcontemni, in transgressores condignas punitiones fieri jussit.Habuit autem reginam, nomine Sexburgam, Annas regis Orien-talium Anglorum filiam, ex qua Ebertum filium et Erkengotamfiliam generavit. Kfatique sunt etiam Ermenredo processu Passio ap.temporis ^Ethelberfcus et JSthelredus, de quibus suo loco Simeon,dicetur.4 Erkengota vero memorata in Brigensi5 monasterio P* 645 a

Francorum habitum religionis suscipiens ac Deo ibidem ser- Beda,H.E.viens, magnarum fuit virgo virtutum; nam eo tempore, nee- *"' |'dum multis in regione Anglorum monasteriis constructis, multide Britannia, monasticce conversationis gratia, Gralliarum mo-nasteria adire solebant. Hujus autem virginis Deo dicataamulta quidem ab incolis loci illius solent opera virtutum etsigna miraculorum referri; verum nobis de transitu illius tan-turn, quo caslestia regna petiit, aliquid breviter dicere sufficiat.

1 relates'] relata, A.2 sed. . privavit] This is peculiar

to the compiler, and seems the onlyauthority for the statement. It iscopied by Kichard of Cirencester,Speculum Historiale, ii. 39, (vol. i.p. 157, ed. Mayor). The two sonsof Eadbald are mentioned in the

Passio SS. Ethelberti et Ethelredi,prefixed to Simeon of Durham,p. 645 c.

3 regum] regnum, A.4 v. infr. p. 288.5 JFarmoutiers. See Smith's note l>,

p. 180 B.

CHRONICA MAJOEA. 281

Beda,H.E. Imminente ergo suae vocationis die vidit catervam hominum A.D. 640.m- 8, albatorum suum intrare monasterium, hosque interrogates quid Death °*p. 180 D. , , ., ,, , ,. , , ,. 8 -, i -Earcon-

quasrerent ant quid vellent, dictum est respondisse quod ob' te>

hoc illuc fuerant destinati, ut2 aureum illud numisma, quodeo de Cantia venerat, [secum] assumerent. Ipsa autem nocte,in cujus ultima parte, id est, incipiente aurora, praesentismundi tenebras transiens, supernam migravit ad lucem, si-quidem multi de fratribus ejusdem monasterii, qui aliis erantin aedibus, jam manifeste se concentus angelorum psallentiumreferebant audisse, sed et sonitum quasi plurimae multitudinismonasterium ingredientium; unde mox egressi, dinoscere quidesset cupientes, viderunt lucem caelitus emissam fuisse per-maximam, qua3 sanctam illam animam carnis vinculis absolutamad asterna patriae caelestis gaudia deducebat.3

Hugo deS. Victor.

col. 270.Id. ix. 10.

Nota.

Anno gratiae DCXLI. Heraclius Augustus defunctus est; post Deaths ofcujus obitum Heraclius Gonstantinus, filius ejus, imperavit Heracliusmensibus quatuor; quibus vix expletis, veneno propinatus est a|? ^ra"a noverca sua Martina. stantine.

Anno gratiae DCXLII. Heraclonas, Heraclii filius, cum matre Heraclo-sua Martina imperavit mensibus sex; quibus emensis, repulsi nas.sunt a senatu propter venenum quod Heraclio propinaverunt,ac lingua Martinae praecisa et Heraclonaa naso, missi sunt adConstantem filium Heraclii junioris.

Mortuo Kinegils, rege Occidentalium Saxonum, Kinewalcsuecessii.4

Hen. Hunt. Anno gratiae BCXIIII. Eex Occidentalium Saxonum Kinegils Death ofii. p. 7l6c. cum regnasset annis triginta duobus5 ex hoc saeculo migravit; Cynegils.

et regnavit pro eo Kinewalc filius ejus triginta et uno annis. p. 91.Cenwealh.

De sanctitate Oswaldi regis.

Beda,H.E. Anno gratiae DCXLIV. Sanctus Oswaldus, cum omnes Bri- S. Oswald..1U'it' tanniae gentes, Anglos videlicet, Scotos, Pictos, et Britannos,"" * in sua potestate recepisset, semper tamen humilitatem ser-

vavit, benignus peregrinis apparens, pauperibus pater, divi-tibus terribilis, aequitatem observans in omnibus. Hie cum

1 06] ab, A.2 ut] aut, A.3 deducebat] deducebant, A.4 This rubrick is erroneously

placed before the previous year, andnota in rubrick in its place.

5 iriginta duobus] xxxi., Hunt.

282 MATTH^lI PAEISIENSIS

A.D. 644. die sancto Paschse ad prandium cum Aidano sederet episcopo, Beda,H.E.Hischarity.

discoque argenteo cum regalibus epulis apposite, jam essenfcm*manus ad panem benedicendum missuri, intravit subito minis-

Prophecyof S.Aidan,

Its fulfil-ment.

De morteOswaldiregis.

Edda pri-mus exAnglisWintoni-ensis con-secraturepiscopus.

Constansimperator.HaeresisMonothe-litarum.

ter, cui suscipiendorum inopum erat cura delegata, et indi-cavit regi quia multitude pauperum adveniens undecumqueper plateas sederet, a rege postulans aliquid elemosinaa sibidari; qui mox dapes sibi appositas eis deferri, et catinumminutim* confringi et eis distribui praecepit; quo facto pie-tatis2 Aidanus delecfcatus apprehendifc dextram ejus, et ait,"Nunquam haac manus putrescat;" quod ita evenit, namcum in pugna, in qua occisus est, manus ilia cum brachiopraacideretur, contigit hactenus ut incorrupta permaneat, etin urbe regia, quaa Burgum 3 appellatur, loculo inclusa argenteoet deaurato in ecclesia Beati Petri manus cum brachio ser-ventur, et a populo devote venerentur. Erat autem neposEadwini regis ex sorore Accha, dignus tanto praadecessorehaares et religionis et regni; sed4 bonitati ipsius invidit ini- (Not inmicus, dum cor Cadwallonis ut ilium perimeret stimulavit. Bede.)Siquidem anno aatatis suaa tricesimo octavo, mensis5 Augusti Beda,H.E.die quinto, regni sui anno nono, occisus est gravi praaliom<- 9>commisso a pagano rege Merciorum Penda iniquo, in loco, P' 'qui lingua Anglorum "Marelfeld" appellatur; quo in loco,ubi pro patria pugnans martyrio coronatus est, infirmorumcurafcio celebrari non desinit.

Eodem tempore Kiuewalc sedem episcopalem in Wintonia Cf. Id.fundavit, in qua etiam Hedda pontifex primus ex Anglis fuit; "i- 7,nempe postquam Birinus, Dorkecestrensis antistes, ad Chris- ?:J,79 B;J)-, • , , • T . -ij. f , Malmesb.turn migraverat, et in sua ecclesia sepultus fuerat, processu Q.est> pont

temporis subacta civitate ilia a regibus Merciorum, translafca ii.75,p.l58.est sedes apud Wintoniam; corpus vero beati Birini ab epi- (e(J. Hamil-scopo praafato ibidem translatum est et in ecclesia primaa •'sedis honorifice collocatum.

'Eodem anno Constans, Heraclii Constantini filius, Eomano Hugo depotitus imperio, annis viginti sex imperavit. Hie etiam in £' Vlct°r>

haaresim Monothelitarum incidit, sicut avus ejus Heraclius Prior, ix.Augustus. Isti autem unam Christo inesse naturam praadicant 11, col.contra fidem orthodoxam; nam Filius Dei de suas divinitatisessentia dicit, " Ego et Pater unum sumus," et de huma-

De Gest.1 minutim] minutum, A. 0.; W.

had minutum, but has been altered.2 O. W. in$. regies.3 Burgum] Bebba, Bede. The

place is Bamborough in Norihum-bria.

4 sed . . . stimulavit] This intro-duction probably arises from Galf.Mon. xii. 10, though that chapterhas been copied above.

5 mensis'] mensibus, A.

CHRONICA MAJOKA. 283

Longo-.bard. vi. 4,col. 627.

Beda,H.E.iii. 14, pp.185D.,186 A.

(Enlargedfrom Id.p. 187 A.)

Id. iii. 20,p. 193 c.Flor. Wig.p. 529 B.

Sigebert,col. 122.

Hen. Hunt,ii. p. 716 D.Beda,H.E.iii. 14,p. 186 A.

Sigebert,col. 122.

Oswiu kingofBernicia,and Oswineof Deira.

Beda,H.E.iii. 14,p. 186 A.

nitatis substantia idem alias dicit, "Pater major me est." A.D. 644.De his quoque inferius prolixius dicetur.

Oswaldo successit in regnum Berniciorum Os wi frater ejus,in vegno Deirorum Oswinus films regis Osrici.

Anno gratise DCXLV. Oswaldo successit in regnum Berni-ciorum Oswi frater ejus, regnans cum labore annis viginti etocto. Quo etiam tempore Oswinus, films Osrici regis, regnumDeirorum suscipienSj septem annis regnavit. Hie in regnoconstitutus omnibus se amabilem exhibuit; erat enim aspectuangelicus, statura procerus, affectu jocundus, civilis moribus,manu largus, in mensa sobrius, in lecto pudicus, moribusornatus, atque in supremo regni fastigio sublimatus numili-tatem, quee custos virtutum dicitur, studuit possidere; sicquea magnis reverebatur ut dominus, minimis arridebat ut socius,unde omnes sub ipso vivere dulce habuerunt. Eodem1 annoHonorio, Cantuariensi archiepiscopo, Deusdedit successit. Eo-dem anno Penda, rex Merciorum, Kinewalc, regem Occiden-talium Saxonum, quia sororem ejus repudiaverat, bello invasit,et a regno privavit. Eodem anno Clodoveus regnavit inFrancia, atque regnum tenuit annis septendecim, Sigisbertofratre ejus regnante in Austr[as]ia.

Continuatio.Anno gratis DCXLVI. Kinewaldus, rex Occidentalium Saxo-

num, recuperate regno, Outhredo filio Quichelimi2 cognato suomultas contulit mansiones. Eodem anno Sanctus Paulinus,Eofensis episcopus, pro temporali vita commutavit seternam,3

cujus sanctitatem Beda multipliciter commendat.

De Sancto Furseo.

Anno gratiaa DCXLVII. Sanctus Purseus in Hibernia insignishabetur; qui peregrinationem pro Christo aggressus, ad Gal-lias usque pervenit, et a Clodoveo rege honorifice4 susceptusLatiniacum ccenobium fundavit. Quern non multo post fratressui Poillanus et Ultanus pari peregrinandi voto secuti, perGrallias claruerunt; ex quibus Poillanus dono G-eretrudis vir-ginis Possense 'monasterium5 fundavit, ubi etiam martyriocoronatus quiescit. Eodem tempore Ithamar post PaulinumEiofensem ecclesiam regendam suscepit.

DefunctoHonorioDorober-nensi archi-episcopoDeusdeditsuccessit.Expulsionof Cen-wealh.ClovisII.Sigebertll.

Cenwealhrestored.SanctusPaulinusEofensisepiscopusdeftmctusest.S. Fursey.

Lagnyabbeyfounded.IthamarEofensisepiscopusconsecra-tur.

1 This is erroneously insertedhere, the beginning of Oswine's reignbeing confused with the end. Itis given again under a. 653, p. 288.

2 filio Quichelimi is from Flor.Wig., p. 530 A.

3 etemain] seterna, A.4 honorifice~\ om. 0. W.5 0. W. ins. postea. This is the

monastery of La Fosse^ Hainault.

284 MATTHJ5I PARISIENSIS

A.D. 648. Item.

Pope Mar- Anno gratiae DCXLVIII. Martinus sedit in cathedra Eomana Vit. Pontif.*m *• annis sex, mense uno, diebus viginti sex, et cessavit sedes

diebus viginti octo.

Baptism ofSigeberhtby bishopFinan.

Reae Sibertus Orientalium Saxonum fidem OJiristi suscepit.

Anno gratise DCXLIX. Rex Oswi Sigberto, regi Orientalium Beda,H.E.Saxonum, cum frequenter ad eum in provinciam Northan- iii. 22,humbrorum veniret, hortabatur ut fidem Christi susciperet; P- 195 A-tandem, amicorum auxiliante consensu, a Finano episcopobaptizatus est. Igitur aeterni regni jam civis effectus, adpatriam reversurus a rege Oswi postulavit, ut aliquos sibidoctores daret, qui gentem suam ad fidem converterent;1 atille mittens ad provinciam mediterraneorum Anglorum cla-mavit ad se virum Dei Ced, et dato illi socio presbyteroquodam, misit eos ad Saxones Orientales, ut verbum fideiillis praadicarent. Ubi cum omnia perambulantes multas Deoecclesias2 congregassent, contigit eundem Ced redire domum,ut Finani episcopi colloquium haberet. Qui ubi prosperatumopus evangelii comperit, fecit eum episcopum in gentem prae-dictam, qui accepto episcopatus gradu ad provinciam rediitOrientalium Saxonum, ubi per loca fabricavit ecclesias, pres-byteros et diaconos ordinavit, qui ministerio baptizandi in-cepto in civitatibus, quge Ithancestre 3 et Tileburh4 appellantur,ofBcium illud impleverunt, quorum prior est in ripa £entaeamnis, secunda super ripam fluminis Thamensis. ]STec multopost idem rex a propinquis suis interfectus est, eo quod ini-micis suis parcere solebat, et injurias sibi illatas poenitentibusplacida mente dimitteret. Successit autem Sigberto in regnumOrientalium Saxonum Suithelmus, filius Sexbaldi, qui bapti-zatus est ab ipso Ced in provincia Orientalium Anglorum,in vico regio qui Eendlesham appellatur;5 suscepitque eumde fonte Athelwaldus rex illius gentis, frater Annas regiseorundem.

Agelbertus DorJcecestrensis consecratur episcopus.

Bishop Anno gratiaa' DCL. Post Birinum, primus episcopus Dorke- Id. iv. 12,Agilbert. cestrensis successit Agilbertus. His etiam diebus, defuncto P- 221 E.

Ced Orien-taliumAnglorumepiscopusordinatur.

p. 92.Death ofSigeberht.

SuccessionofSwith-elm.His bap-tism.

. l converterent] converteret, A.2 multas . . . ecclesias] multam. . ecclesiam, O. W.

3 St. Peter's on the Wall, Essex.4 Tilbury.5 appellatur] appellantur, A,

*

CHEONICA MAJOEA. 285

' '

194 Al

Beda,H.E. Felice Orientalium Anglornm episcopo post septendecim annosin. 20, accept! episcopatus, Honorius loco ejus ordinavit Thomam

diaconum ejus de provincia Girviorum ; quo post quinqueannos ab hac vita subtracto, Bonifacius loco ejus successit.

Id. iii. 21, Per idem tempus Peada a patre Penda in regem Merciorumerectus, et regis nomine per omnia dignus, venit ad regemNorthanhumbrorum Oswi, postulans filiam ejus JBlfledamsibi conjugem dari; quod impetrare non potuit nisi fidemChristi, cum gente cui praserat, acciperet. At ille, auditaprsedicatione veritatis ac promissione regni cselestis, persuasusab Alfrido, filio Oswi, amico suo, cujus1 sororem habuit con-jugem, nomine Kineburgam, a Finano episcopo baptizatus estcum tota familia sua, in vico regis qui vocatur ad Murum,eb acceptis quatuor presbyteris ad gentem suam converten-dam ad fidem, cum gaudio ad propria remeavit. Venientesautem in provinciam memorati sacerdotes verbum Dei prae-dicabant, quibus turbae hominum obtemperantes, abrenuntiataidolorum sorde, fidei fonte sunt renati. Nee prohibuit Penda,licet paganus esset atrocissimus, in sua, hoc est, in Merciorumgente, verbum "Dei praedicare, dicens2 ease miseros et con-temnendos, qui Deo suo, in quern crederent, contemnerentobedire.

A.D. 650.Bishopsof EastAnglia.

Peada rexefficitur.

Baptism ofPeada bybishopMnan atWalton.

Id. iii. 14,p. 186 B.

De passione Sancti Oswini regis et martyris.

Anno gratiaa DCLI. Emergentibus dissensionum causis inter Passion ofreges Deirorum et Berniciorum, Oswi scilicet et Oswinum, S. OswiQe,congregaverunt exercitum utrique pro viribus ad certamen;sed cum essent prselium commissuri, in loco qui Wilfaresduneappellatur, videns Oswinus se imparem viribus inimici, remisitexercitum quern regebat ac omnibus domum redire praecepit,divertens ipse cum uno solo milite, Tondhero nomine, indomum comitis Hunwaldi sibi amicissimi, ut credebat. Sedlonge aliter erat; nam ab eodem comite proditus, misit Oswipraepositum suum nomine3 -ZEthelwium ut regem perimeret;cujus adventum Oswinus cum cognovisset, exivit continuo oc-currens gladiis4 iniquorum, in quern lictores irruentes, unacum milite suo, in loco qui dicitur Ingetlingum, morte omni- at Gilling.bus detestanda peremerunt.

Sic5 itaque Oswinus, exemplum Salvatoris insecutus, dum ad His cha-passionem properans a Judaeis quaereretur ut crucifigeretur, racter.

1 cujus} i.e. Peada's, the sentencehaving been obscured by beingabbreviated.

2 dicens] om. O. W.3 nomine} om. W.

4 gladiis] gladius, A.5 This must be from some Passio

or Vita S. Oswini. It is not fromthe St. Alban's one, printed by theSurtees Society in 1838.

286 MA.TFSMI PAKISIENSIS

A.D. 651. ipse, quern quaererent, percunctatur, respondentibus illis quodPassion of Jesum quaarerent Nazarenum, ait, "Si me quaeritis, sinite hosS. Oswine, « abire," discipulos innuere volens, solus enim sufficiebat ad

redemptionem mundi. Hoc exemplo, ut dictum est, animatusOswinus martyr Dei gloriosus, cum amico sicut Salvator adiscipulo traderetur, pro patria et gente propria sese mortiobtulit, memoriter ad mentem reducens sententiam Salvatoris,qui dicit, " Majorem caritatem nemo habet, [quam] ut animam" suam ponat quis pro amicis suis ;" unde dubium non est,quin bona vita talem finem prsecesserit, praacipue cum nemorepente efficiatur summus. Erat enim a primaeva aetate, ut (Eepeatedsuperius relatum est, Christianae religionis cultor veracissimus,statura procerus, virtute streuuus, vultu angelicus, civilismoribus, consilio magnus, affectu jocundus, manu largus, inmensa sobrius, in lecto pudicus, affabilis omnibus, experientiapiissimus, atque inter pauperes et divites adeo medius, ut pau-peres ilium quasi parem aspicerent, ac divites ut dominum etsuperiorem haberent; unde contigit, ut ob regalis animi civi-litatem, omnes ad ilium concurrerent ac diligerent, ut regioschemate eruditi, in faciebus aliorum doctiores apparerent.De humiliiate quoque ipsius, quse cusfcos virtutum dicitur, nonest tacendum, quia universitati suas posteritatis potissimumreliquit exemplum ; donaverat namque Aidano episcopo equumpretiosum et optimum, in quo ille, quamvis pedes incederesolitus, vel amnium fluenta transire, vel viam necessitate co-gente expedire posset. N"ec multo post, cum pauper quidamepiscopo occurreret elemosinam petens, desiliens ille prsece-pit equum, ut erat regaliter stratus, pauperi dari ; erat enimcultor pauperum, ac velut pater miserorum. Hoc cum regiesset relatum, dicebat episcopo, "TJtquid, domine mi, equum" regium, quern te conveniebat proprium habere, pauperi" dare voluisti? Numquid non1 habuimus equos viliores, vel" alias species qua3 pauperibus sufficerent, etsi non eis dares" equum, [quemj tibi specialiter possidendum 2 elegi ? " Cuiepiscopus, " Quid loqueris," inquit, "rex? num tibi carior" est ille filius equaa, quam ille filius Dei ? " Tune repenfcerex-, poenitens de verbo quod dixerat, continuo surgens corruitad pedes episcopi,3 postulans ut ofiensam dimitteret, tali con-ditione ut de caetero quantum voluerit de substantia sua filiisDei tribuat ; quod videns episcopus continuo surgens levaviteum, promittens se multum sibi 4 fore placatum, dummodo re^sidens tristitiam deponat. Cumque jubente episcopo rex laati-tiam susciperet, contristatus est pontifex vehementer atque,

Anecdoteof Mshumility. Beda,H.E.

u'i- 14»^' A"

1 non] om. O. W.2 possidendum} om. W.

3 W. ins. sibi.4 sibq mi, o. w.

CHRONICA MAJOBA. 287

Beda,H.E.iii. 14,p. 187 c.

(Not inBede.)

Flor.Wig.App.p. 639 D.Beda,H.E.iii. 14,p. 187 D.Id. iii. 17,p. 189 A.

profusis ubertim lacrimis, domesticis suis patria lingua dixit," Nunquam ante haec humilem vidi regem ; non enim digna" est haec regio talem habere rectorem."

In caritate denique Dei1 et proximi perfectus enituit, dumin Dei1 dilectione adeo proximos dilexit, ut gentis propriae,et, quod pluris est, aliense sanguini parcens, proprium san-guinem profundere curaret. Tot igitur talibus[que] virtutibusundique circumvallatus, digna Deo hostia effectus ad mar-tyrium properabat.

Passus est autem beatissimus rex et martyr Oswinus tertiodecimo die kalendarum Septembrium, anno regni ejus nono,in loco qui dicitur Ingetlingum, corpusque ejus ad ecclesiamDei genitricis, qa.se in ostio Tynse fluminis, quaa ad Aqui-lonem sita est, delatum et sub divo sepultum est. Rudis enimnatio gentium erat illis in locis, unde2 corpus martyris insarcophago lapideo in abdito sinu terrse reconditum est, quan-doque in lucem per Dei gratiam proferendum. Successit ei inregnum Deirorum Oidwald, filius Oswaldi regis, quern reginaEanfled regis Eadwini filia generavit.3 Post mortem Oswini,duodecim diebus evolutis, Aidanus episcopus, ab hoc sseculosublatus, perpetua laborum suorum a Deo prsemia recepit.Successit ei in episcopatum Lindisfarnensem Finanus, nationeScotus, sed parvo tempore in episcopatu permansit.

AJD. 651.p. 93.

Burial ofS. Oswine.

Successionof Oidil-

^, ,

wald).Death ofS. Aidan.Finan.

De monacho, qui invitus trahebatur ad lellum.

Id. iii. 18, Anno gratiee DCLII. Eex Egricus Orientalium Anglorum a Ecgrickingp. 190s. Penda rege Merciorum bello exacerbatus, dum se hostibus in- oitheEast-

feriorem conspiceret, rogavit praadecessorem suum Sibertum _. * e ",i T . r . , , r, Sigeberht

monachum, de quo superius commemoravimus, ut ad connr- broughtmandum exercitum secum veniret ad bellum. Illo vero no- from hislente ac contradicente, invito4 eo, de monasterio ilium extra- monastery,hentes duxerunt ad certamen, sperantes milites minus fugam P1^ 8~°-posse meditari, prassente rege quondam strenuissimo ac rebusbellicis erudito; sed ipse professionis suse non immemor, quod Peremptosibi pugnare non licuit, una cum rege Egrico occisus est, et rege Ori-totus eorum csesus vel dispersus exercitus. Successit ei Annafilius Eni, de regio genere, vir optimus, de quo in sequentibusdicetur. Anna suc-

cessit.1 Dei] die, A.2 unde\ unum, A., not under-

standing uii.3 generavit] regnavit, A. This

sentence is a blunder of the com-piler in copying Florence, who has,

" Cui successit JEthelwaldus regis" Oswaldi filius. De regina Ean-" fleda, regis Edwini filia, rex Os-" wiu duos filios habuit," &c.

4 invito'] inicio, A.

288 MATTH^I PARISIENSIS

A.D. 653.

LateranCouncilagainst theMonothe-lites.Exile ofPopeMartin.

Archbp.Deusdedit.

Martinus Papa Jiceresim Monofhelitarwrn damnavit.

Anno gratiae DCLIII. Martinus Papa Bomse celebravit conci-lium centum et quinque episcoporum; ubi damnavit haeresimMonothelitarum et ejus sectatorem Paulum, Constantinopoleosfalsi nominis patriarcham. Qua re cognita, Constans AugustusMartynum Papam Constantinopolim evocavit, et inde eumexilio relegavit apud Cersonam; multos etiam orthodoxorumverberibus et exiliis condemnavit, eo quod haeresi suse nulla-tenus adquiescere vellent. Eodem tempore Honorio, Dorober-nensi archiepiscopo, Deusdedit successit.

Continuatio Mstorice.

Marian.Scot. col.750.Hugo deS. Viet.Excerpt.Prior, ix.ll,col.270.

Beda,H.E.iii. 20,p. 193 c.

Penda rex Merciorum, qui totus [Lucan, Hen. Hunt.ii. p. 716 B.

PeremptoAnna regeOrienta-lium An-glorum,frater ejus..2Ethelreresuccessit.Mortuorege Can-tuariorumErkenbertoEgbertussuccessit.

JEthelber-tus etEthelredusfratres

Anno gratiaa DCLIVii. 439]

" In arma furens, nullas nisi sanguine fuso" Graudet habere vias,"

Annam regem Orientalium Anglorum, virum bene religio-sum, bello invasit, et in momento contrivit et ejus exerci-tum totum; cui Ethelhere frater suus in regnum successit.Eodem anno, defuncto rege Cantuariorum Erkenberto, succes- Id. p. 717B,sit ei in regnum filius ejus Egbertus novem annis. Hie *in palatio suo duos filios Ermenredi patrui sui educaverat,Ethelbertum scilicet et Ethelredum, qui post sacri baptismatisregenerationem in innocentia et castitate voluntaria per-manentes, morum honestatem humilitatis custodia munierunt.Erat autem in domo regis memorati minister quidam, diabolimembrum, Thuner nomine, quod Latine " Tonitruum" sonat,qui puerorum laudabilibus invidens incrementis, eoruminnocentiam erga regem cotidiano labore adulator sedulusdenigrabat. " Video," inquit, "te, 0 rex, tales cum diligentia" nutrire, qui regnum tuum aliquando tibi auferre praesument;" unde consilium utile tibi crederem, aut eos in longinquum" dirigi exilium aut mihi tradi sinas ad perdendum." Eegeitaque hoc dissimulante, et illo saapius ut id fieret instigante,dum rex tepide pronibuit, audaciaa temeritatem ut perderenturinsontes induxit. Quid plura ? Armatur turbo nomine Thunerrabie diabolica, et in regis absentia, innocentes prsefatos igno-miniose jugulatos, in aula regia sub regali cathedra indecenter

Passio SS.Ethelbertiet Ethel-redi (ap.SimeonDunelm.),p. 646 A.

1 On the authorship of this Pas-sion, which is printed as a prefaceto Simeon of Durham's work in

the Monumenta and elsewhere, seeHinde's Symeon of Durham, (Surt.Soc. 1867) i. 1, note.

CHEONICA MAJORA. 289

Passio SS.Ethelbertiet Ethel-redi, p.647 c.

(This isaltered andsomewhatenlarged.)

sanctorum corpora .sepelivit. Eeverso itaque rege, intern- A.D. 654.pestse noctis quiete columna lucis caelitus emissa regias aedes martyrioinaestimabili claritate replevit; quam ministri de regis familia coronantur.intuentes, et pras stupore in terrain corruentes, in amen-tiam fere1 conversi sunt. Cumque rex ad tumultum satel-litum evigilasset, et causam tumultus penitus ignorasset, deconsuetudine surrexit ut matutinos audiret; et egressus adomo vidit orbem novi splendoris radiis coruscantem; etrecordatus est rex de confabulatione quam cum ministrosceleris 2 habuerat de perdendis pueris, contristatus est valde.Et accito ad se iniquitatis auctore requirit ab eo ubi essentcognati sui, qui sibi astare diebus singulis consueverant,3 quosdie prasterita sibi astare non viderat; at ille, more Cain, regirespondens, ait, "Nescio; numquid custos puerorum ego" sum ?" Ad quern rex, " Serve nequam, tu mihi semper de" eis sinistra praedicasti; unde, nequissime, te oportet ubi" sint indicare." Cumque superbo mentis supercilio nefandusille eventum rei regi indicasset, iratus est vehementer; in sereversus, et totius crimen sceleris in seipsum refundebat, etsupra modum confusus residuum noctis in lacrimis deducebat.Tandem cum dies terris illuxisset, archiepiscopum Deusdedit,et magnates quos habere potuit, convocari praecepit, et remper ordinem referens qualiter columna lucis caelitus supersanctorum corpora emissa descenderat. Archiepiscopus dedit p. 94.consilium, ut corpora innocentium ad ecclesiam metropolitanamportarentur, et ibi sepulturas more regio traderentur; et simulad locum venientes, sub regis cathedra sanctas reliquias in-decenter positas repererunt. Gerebantur autem hasc in villaregia quae Astreie dicebatur. Collocatis igitur sanctorum Theirreliquiis, ut decebat, ad portandum in feretris, jussit archiepi- £emainsscopus ut ad ecclesiam Christi Cantuariaa portarentur, sed in fi.om jjag.vanum, quia de loco moveri non poterant, licet multo conamine try to Can-attemptarent; mutato itaque consilio, ut ad beati Augustini terbury,veherentur 4 basilicam, sed nihil similiter profecerunt. Tandem?^ , . n t o

provisum est, ut portarentur ad Wacrinense monasteriumfamosissimum, qui, mutato proposito, vehicula adeo levi cona-mine sublevabant ac si nihil oneris habuissent; quo cumpervenissent, exequiis ab archiepiscopo rite peractis, sanctorumcorpora juxta majus altare tradunt sepulturae; quo in loco adlaudem Dei et eorum gloriam multa miraculorum insigniaoperatur divina dementia. Contigit eo tempore, regis Monasterysororem Earmenburgam ut dimisso marito suo, Pendae regis f

t .

in their

2 sceleris] seculis, A.

3 consueverant] consueverat, A.4 vehetentur~] vehementer, A.

T

290

A.D. 654.honour byEormen-burh.

S. Bo-tulph'schurch atIcanhoe(Boston ?),

Merciorum filio,1 ejus tamen consensu castam eligeret ducerevitarn; quae cum familia sua ad fratrem venisset, et suumpropositum ei indicasset, dedit illi locum praefatas visionisdeclaratum, ubi monasterio in honore martyrum fabricatodilecta Deo Earmenburga, septuaginta sibi monialibus sociatis,Deo dignum bonae conversationis fructum offerens, tandem inDomino quievit.

Hoc etiam tempore Bothulphus [apud] Hiccanhoe ecclesiamconstruxit.

De morte Pendce regis Merciorum.

Oswiu.

Vow ofOswiu.

Attack of Anno gratiae DCLV. Penda rex Merciorum, jubente CadwallonePenda upon Britonum rege, innumerabili exercitu collecto Northanhum-

briam petivit. At Oswius rex necessitate compulsus promisitei donaria multa et ornamenta regalia ut, rebus bellicispraatermissis, amicabiliter ad propria rediret; cumque illenee pretio neque precibus adquiescere vellet, rex ad divinumconfugit auxilium, quo ab impietate barbarica posset liberari,votoque sese obligans, ait, " Si paganus, nescit nostra accipere" donaria, offeramus ei qui novit, Domino Deo nostro."Vovit ergo quia, si victor existeret, filiam suam Domino sacravirginitate dicaret, simul et duodecim mansiones praediorum adconstruenda monasteria donaret,2 et sic parvo stipatus agminese certamini dedit; denique fertur paganos tricies majoremexercitum habuisse, nam, ducibus triginta ad bellum dili-genter instructis, Oswi solus cum filio .ZElfrido Christo duceoccurrens, [illos] fugavit et insequendo peremit. Oecidit intercseteros Penda rex nequissimus, qui tot nobiles a vita tem-porali privavit; cecidit rex JSthelhere frater Annaa regis, de

taliuiu (luo suPra meminimus, auctor ipse belli, qui perditis militibusAnglorum noluit solus perire. Et quia prope fluvium, qui3 Winwedperiit. dicitur, pugnatum est, qui tune prae inundantia pluviarum

omnes metas suas transierat, contigit ut multo plures aquaBattle of fugientes quam bellantes perderet ensis; unde exivit prover-the Aire. bium,

" In Winwed amne vindicata est casdes Annae," Caedes regum Sibert et Egrice," Caades Oswald et Eadwine."

Passio SS.Ethelbertiet Ethel-redi, pp.648 D,649 B.

Flor. Wig.p. 531 A.

Galf. Mon.xii. 13.Beda,H.E.iii. 24,p. 197 D.

Death ofPenda.Ethelererex O.T .en-

Cf. Hen.Hunt. ii.p.717s.Beda.H.E.iii. 24,p. 198 B.

Hen. Hunt,ii.p. 717 B.

1 Merewald, v. p. 299. ThePassio calls him "rex Merciorum" Mearwoldus." Florence," Westan-

" Hecanorum rex," i.e. ealdormanof the West Hecanas.

2 donaref] om. W.3 ?MZ] p, A.

CHRONICA MAJOKA. 291

Beda,H.E. Tune Oswi jnxta quod Domino voverat pro collata sibi victoria A.D. 655.iii. 24,p. 198 B.

gratias Deo referens, dedit flliam suam, quae vix unius anniaatatem impleverat, perpetua ei virginitate consecrandam inmonasterio, quod Herteseie, id est, insula cervi, nuncupatur,cui tune Hilda praefuit abbatissa. Quae comparata possessionedecem1 familiarum in loco qui Streneshale appellatur,naonasterium ibi eonstruxit. Hoc autem bellum rex Oswi admagnam utriusque populi utilitatem confecit, dum suam gen-tem ab hostili paganorum depopulatione liberavit, et ipsamgentem Merciorum, dejecto capite perfido, qui omnes pere-merat, ad Christianas fidei gratiam convertit.

JElflsedtakes theveil atHartlepool,and buildsWhitbyabbey.

Conversionof Mercia.

Mortuo EtJielre rege Orientalium Anglorum Eihelwaldus successit.

Flor. Wig. Successit autem JEthelhere in regno Orientalium Anglorum Successionfrater ejus JSthelwoldus; continuatis successionibus2 tandem oApp. p.

636 c. regnum ejusdem JLthelhere filiis Eadulfo et JSadwoldo [per-venit].

De primis episcopis Lichesfeldensibus.

Beda,H.E. Anno gratias DCIVI. Oswi rex donavit Paeadas, filio Pendas,m- 24> eo quod cognatus ejus esset, regnum Australium Merciorum,^' ' qui fluvio Trente sunt discreti ab aquilonalibus Merciis, de seId. p. 198D. tenendum. Qui primum habuit episcopum in provincia

Merciorum, simul et Lindisfarorum ac3 mediterraneorumAnglorum, nomine Diuma. Hie apud mediterraneos Anglosdefunctus ac sepultus est. Secundus ejusdem provinciae epi-scopus Cellac fait, qui, relicto episcopatus officio, ad Scotiamrediit. Tertius Tunhere extitit de natione Anglorum, sed a4

Scotis doctus et ordinatus, abbas erat in monasterio quoddicitur Ingetlingum,5 ubi Oswinus rex et martyr occisus est.

Anglia.

Peada.Bishops ofLichfield.Diumaprimusepiscopus.

Cellachsecundus.Tunheretertius.

De morte Peadce regis Merciorum, cui successit Wlfere fraterejus.

Id.p.l99B. Anno gratiaa DCLVII. Peada, filius Pendaa, multum nefarie Death ofperemptus est, proditione, ut dicunt, uxoris suae, in ipsotempore festi Paschalis. Cui successit frater ejus Wlferius,septendecim annis hasres paternas virtutis.6 Qui statim subli-matus in regem adversus regem Oswi rebellavit, auxilio fultusImmin, Eabbe, et Eadbert ducum, ejectisque a regno Mercio-rum ministris Oswi, fines suos simul et libertatem receperunt.

Wulfhere.His rising

1 A. had inserted prcefuit, but allbut T) is erased.

2 A. inserts qui.3 ac] a, A.

4 a] ad, A.5 Gilling.

heeres patentee virtutis is fromHen. Hunt. ii. p. 717 B.

T 2

292 MATTH^EI PAEISIENSIS

A.D. 657.Bishops ofLichfield.

Victory ofCenwealh,•who drivesthe Britonsfrom Pento theParrel.Pope Eu-genius I.

Habuit autem post Tunhere episcopos Jaruman, Ceaddam, et Beda, H. E."Winfridum, qui per ordinem in Mercia episcopal! officio &• 24> P-fungebantur.

Anno gratiae DCLVIII. Kinewaldus, rex Occidentalium Hen. Hunt.Saxonura, rebellavit contra Britannos apud Pennuni; sed '""Britones primum Anglos aliquantulum repulerunt; tamenBritones postmodura fatigati, more nivis liquefacta est forti-tudo eorum, et fugati sunt a Pennum usque Pedredan, etfacta est super progeniem Bruti plaga insanabilis in die ilia.

Anno gratiae DCLIX. Eugenius sedit in cathedra Romana Vit. Pontif.annis duobus, mensibus novem, diebus viginti duobus, etcessavit sedes mensibus duobus.

p. 95.ClovisIT.and thebody ofS. Denis.WulfheredefeatsCenwealhand seizesthe I. ofWight.Baptism of.ffithel-wealh,king ofthe SouthSaxons.

S. Wilfrid.

Wilfridusad gradumsacerdotumest pro-motus.

Nota, mi/raculum.

Anno gratias DCLX. Olodoveus rex corpus beati Dionisiidiscooperiens, cupide et minus religiose os brachii fregit etrapuit; sed mox in amentiam incidit seternam.

Anno gratiae DCLXI. Kinewaldus rex Westsaxonum rebellavitcontra Wlfere regem Merciorum; sed ipse paterna virtute etfortuna usns prsevaluit; rege quoque West-saxonum fugato,terram ejus spoliavit; tandem ad insulam Wectam perveniensbello earn obtinuit. Hoc etiam tempore JSthelwaldus, rexAustralium Saxonum, anno1 regni sui quarto a praefato Wlfherosubjugatus, fidem Christi suscepit, et ab eodem rege de sacrofonte susceptus est; quo facto, misit Eopam presbyterum adWectam insulam, qui populum ilium praedicando ad fidemconverteret veritatis. Fuit eo tempore in provincia Nbrthan-humbrorum clericus quidam, Wilfridus nomine, Alfridi filiiOswii regis propter doctrinam Christianas eruditionis multumamicus, qui de Eoma rediens, apud Dalfinum, archiepiscopumLugduni, multum temporis implens, ab ipso susceperat tonsuraaecclesiasticae coronam. Dedit ergo ei Alfridus monasteriumquadraginta familiarum, in Eipun, quern videlicet locum pauloante dederat episcopis, qui Pascha Domini juxta consuetudinemScotorum celebrabant; sed quia illi postmodum, data sibioptione, loco potius cedere volebant quam suam consuetudinemmutare, dedit illi locum, qui digniorem vitam habuit etdoctrinam. Venit eo tempore JSgelbertus, OccidentaliumSaxonum episcopus, cujus supra meminimus, Aldfridi amicus,ad provinciam Northanhumbrorum, qui ad petitionem Aldfridiprsefati ad monasterium jam dictum Wilfridum presbyterumordinavit, ubi in bona vitae conversatione degens, ea quse

1 anno . . . subjugatus] This is peculiar to the compiler.

Sigebert,coL 125.

Hen. Hunt,ii. p. 717 D.

Beda,H.E.iii. 25,p. 200 B.

(Not inBede.)

CHRONICA MAJORA. 293

Sigebert,col. 125.

pp203 B.

Britan-

,. . .. . , A.D. 661.discipulis suis sequenda tradidit, ipse summopere adimplere jjveiijert0

Bede, H.E. curavit. ^Bgelbertus episcopus regem Kenewald et regnum Wentansem'Jjn Angliae relinquens in Gallia episeopatum suscepit, et in loco urbis Bri-

ejus Wine episeopatum suscepit. tanmam

Wine proEJckenberto Cantice reqi Egbertus successit. eo ePlsc°-y pus ordi-

Vit. Pontif. Anno gratiae DCIXII. • Vitalianus sedit in cathedra Bomana natur.annis duodecim, mensibus sex, et cessavit sedes mensibus P°Pe Vi-duobus et diebus tredecim. talian.

Anno gratis DCLXIII. Lotharius regnavit in Francia quatuor Clothaireannis. Eodem tempore in Anglia magna fit disceptatio deobservatione [Paschse] inter Anglos et Scotos; conveneruntnamque apud Streneshalh rex Oswius et filius ejus Alfridus,Colemannus etiam Scotus, Lindisfarnensis episcopus, cum tatio declericis suis de Scotia, Ced quoque episcopus cum Hilda Paschse ob-abbatissa, qui partes Scotorum fovebant ; ex altera vero parte senratione.Wilfridus presbyter cum monachis et clericis, qui de celebrationePaschae aliter quam Scoti sentiebant. Considentibus cunctisostendit rex Oswi quod oporteret eos, qui uni Deo serviunt,unam vivendi regulam tenere, nee in sacramentorum caeles-tium celebratione discrepare, qui unum omnes in caalisregnum expectarent; sed communiter inquirerent quas verieresset traditio, et hanc omnes fideliter sequerentur. Tune •Colemannus, " Pascha," inquit, "hoc, quod agere soleo, a" majoribus meis accepi, qui me hue episcopum miserunt," quodque. omnes patres nostri Deo dilecti eodem modo cele-" brasse noscuntur ; quod ne cui reprobandum esse videatur," ipsum est quod beatus evangelista Johannes in omnibus" ecclesiis quibus prseerat legitur celebrasse." Cumque hgecet hujusmodi diu allegasset, Wilfridus presbyter, rege jubenteut diceret, ita exorsus ait, " Pascha quod facimus, Romani," Itali, Galli, Graeci, ac universalis eeclesia per orbem usque-" quaque diffusa communiter observat, prseter Pictos, Scotos," et Britannos, qui contra totum orbem stulto labore con-" tendunt ; cum enim Petro, Apostolorum principi, Dominus" diceret, ' Tu es Petrus, et super hanc petram aadificabo eccle-" 'siam meam, et portaa inferorum non praevalebunt adversus" 'earn, et tibi dabo claves regni caelorum;' praeferrene," Colemanne, patres nostros Pictos et Scotos principi Aposto-" lorum potes, cui Dominus regimen generalis ecclesiae" concessit?" Audiens autem ista rex, ait, " Verane sunt," Colemanne, quae dicit Wilfridus?" Et ille, "Vera, domine" rex." " Si uterque vestrum in hoc consentitis, quod haec" principaliter Petro dicta sunt, ego vobis dico, quia hie est" ostiarius, cui contradicere nolo ; sed in quantum valeo illius

294 MATTHJEI PAEISIENSIS

AJX 663. " obedire statutis cupio, ne forte, veniente me ad fores regni Beda, H. E.Decision in " cselestis, non sit qui reseret, averso illo qui claves tenere *"• 25,favour of « probatur." Hsec rege dicente, elevatis in caslum manibus,the Eoman faverunf; assidentes ; abdicata minus perfecta institutione, ad ea

,. , , , * .sese, quae meliora noverant, contulerunt.observ-ance

Ecgberhtking ofKent.Tudabishop ofLindis-farne.Eclipse.S.Wilfridconse-crated inFrance.

Cedda etWilfridusEboraciordinaturepiscopus.

Tuda Lwdisfarnensis episcopus ordinatur.

Anno gratiaa DCLXIV. Erkenbertus rex obiit, et Egbertus 20g B' 'filius ejus in regnum Cantiaa successit. Eodem anno Coleman- id. iii. 26,nus, episcopus Lindisfarnensis, cum suis ad Scotiam reversus p. 203 c.est, cujus loco Tuda episcopus ordinatus. Eodem anno eclipsis Id. p. 204 c.solis facta est mense Maio, et secuta est mortalitas inaudita.Deusdedit, archiepiscopus Oantuariensis, obiit, et cessavit sedes Id. p. 209s.Dorobernensis quatuor annis.1 Eodem anno Aldfridus, Oswii Id. iii. 28,regis filius, misit Wilfridum presbyterum ad Gallias, ut ibidem P- 206 A>

ordinaretur arcniepiscopus Eboracensis; qui veniens ad -*Egel-bertum, qui relicta Britannia Parisius erat episcopus, ab ipso2

consecratus est. Quo ibidem demorante, rex Oswi misitCeddam presbyterum ad antistitem Occidentalism Saxonum,"Wine appellatum, qui ilium episcopum consecravit, licet contrastatuta canonum, quia, vivente adhuc Wilfrido, non debuit (N°} y^ Bede.)alius subrogari; sed error iste postea correctus est, [ut] infradicetur. iii. 100, p. 211.

Continuatio Mstorialis.

Nota mor- Anno gratiaa DCIXV. Mortalitas adeo invaluit in Anglia, uttalitatem, homines gregatim ad maris loca prserupta venientes, sese in

eo praecipites darent, prffiferentes cita morte prasveniri quamlongo cruciatu tabefacti perire.

De episcopate pecunia adquisito.

Wine buys Anno gratis DCLXVI. "Wine, episcopus Wintoniensis, a rege Flor. Wig.the bishop- Kinewalc de praasulatu pulsus, a Wlfhero, Merciorum rege, P- 533 A.

episcopatum Londoniensem magno emptum pretio3 adquisivit;unde4 post mortem in episcoporum serie Londoniensium nonmeruit recenseri.

Anno gratise DCIXVII. Constantius imperator volens in urbe Sigebert,Eoma caput imperil constituere, resistitur ei a Constantino- c0^ 126<

rick ofLondon,p. 96.

ConstansII.

1 quatuor annis] non pauco tern-pore, Bede.

2 ipso] episcopo, W.3 magno emptum pretio] from

Bede, p. 179 D., who has emitpretio.

4 unde .. recenseri] This is pecu-liar to the compiler.

CHRONICA MAJORA. 295

Hugo deS. Victore,

ix. 11,col. 271.

politanis, sicque ejus propositum penitus enervatur. Deinde A.D. 667.Uomam veniens, obtulit Sancto Petro pallium auro contextum, at Rome.<luein Papa Yitalianus cum honore suscipiens, ad limina SanctiPetri in magna populi frequentia perduxit; et cum in urbeper dies duodecim resedisset, magna tactus cupiditate, omnia Nota cupi-ornamentorum genera ex sere et marmore, quibus urbs de- ditatem-corabatur, in Tyberim devexit, nt ea Constantinopolim afferret: . s °"*r-. , i-i- ! , - • - » • . , . . - . , . . , . ings andinter quas basilicam beatas Dei gemtricis Marias et omnium j^tum tomartyrum, quse Pantheon antiquitus vocabatur, sereis tegulis Constanti-discooperuit, et Constantinopolim remeavit. nople.

Theodorus Cantuariensis episcopus consecratwr, qui expulsoGedda, Eloracensi arcMepiscopo, Wilfridum revocavit.

Beda,H.E. Anno gratise DCLXVIII. Papa Yitalianus ad ecclesiam Can- Theodoreiv- J > tuariensem Theodorum ordinavit episcopum; qui post biennium archbishopp' A' °* in Britanniam veniens, Ceddam. virum sanctum et modestum, P Canter-Mahnesb. ., , -™ . , , hury.Gest quern non rite ad Eboracensem episcopatum promotum cog- WilfridPontif. iii. noverat, degradavit, et Wilfridum injuste expulsum revocavit. restored to100, p. 216. Cedda vero humiliter cedens Lichesfeldensem episcopatum York, and

regeadum BnBcepit. «-£j£

Hugo deS. Victor.Excerpt.Prior,ix. 11,col. 271.LucasTudensisde Wes-tergothis,p. 347(ed. 1633).

Vit Pontif.

Sigebert,col. -126.Hugo deS.Vict.ix. 12,col. 271.Beda, iv. 5,p. 215 B.Id. iii. 24,p. 198 p.

Nota proditionem turpissima/m.:

Anno gratiae DCIXIX. Constantus imperator in balneo multum Murder ofnefarie a suis interficitur. Post cujus decessum, milites ConstansMezentium quendam Armenium assumentes imperatorem fece- H'runt; sed post dies paucos Constantinus, Constanti defuncti Constan-filius, superveniens Mezentium praefatum, cum interfectoribus tine IV.patris, morte pessima condemnavit.

Circa hos denique dies Machometus pseudo-propheta, de quo Death ofsuperius relatum est, obiit, et sepultus est in inferno. Mahomet.

Constantinus Bomanum adeptus imperium, hceresim Monothelita-rum destruxit.

Anno gratiaa BCLXX. Adeodatus sedit in cathedra Eoma[na] PopeAdeo-annis quatuor, mensibus duobus, diebus quinque, et cessavit datus.sedes mensibus quatuor et diebus quindecim. Eodem annoConstantinus, Constantii filius, Bomanum adeptus imperium Constan-annis septendecim imperavit. Hie restauravit ecclesias qusa tine IV.dirutae fuerant a temporibus Heraclii proavi sui; Monothelita-rum haaresim cum suis fautoribus subvertere laboravit. Eodem Oswio regianno Oswi, Northanhumbrorum rex magnificus, obiit morbo Northan-confectus et senio, et sepultus est in ecclesia apud Streneshale, rum jj_^_ubi fuerat ante rex Eadwinus sepultus. Regnavit autem pro <jus guc-

cessit.

296 MATTH,EI PAEISIENSIS

A.D. 670. eo filius ejus Egfridus quindecim annis. Fuit autem Oswi Of. A.-S.Genealogy filius JUthelferth, qui fuit JSthelrici, qui fuit Ydas primi regisof Oswiu. Northanhumbrorum ex Anglis. a. 670,

p. 318.

Nota pugnam aviwm.

Battle of Anno gratise DCLXXI. Maxima avium pugna fuit in Anglia, Hen. Hunt,birds. j^a uk muifca milia invenirentur occisa, et extraneae aves fugam "• P- 718 A.

facere viderentur.

Defuncto [rege] Occidentalium Saxonum Kinewaldo uxor ejusSexburga successit.

Death of Anno gratise DCLXXII. Eex Occidentalium Saxonum Kine-Id. p.7l?E.Cenwealh. waldus, cum regnasset triginta et uno annis, defunctus est, etSexburh. regnavit pro eo uxor ejus Sexburga uno anno, sed indignanti- (Not in

bus regni magnatibus expulsa est a regno, nolentibus* sub Hunt.)sexu foamineo militare.2

Council ofHertford.

TJieodorus Gantice archiepiscopus concilium congregavit.

Anno gratiaa DOLXXIH. Regnante in Cantia Lothero, in West-sexia Easwino, Theodorus, Cantuarise archiepiscopus, collegitconcilium apud Hertfort, praesentibus episcopis Angliae acregibus et magnatibus universis. Affuit archiepiscopus Ebo-racensis Wilfridus, episcopus, Bisi Orientalium Anglorum,Leutherius Occidentalium Saxonum, Putta Eofensium, etWilfridus 3 Merciorum. Considentibus cunctis, proposuit Theo-dorus coram omnibus capitula numero decem, quorum primumfuit, ut diem sanctum Paschse observarent in commune,Dominica proxima post quartam decimam lunam mensis primi;secundum, ut nullus episcoporum alterius parochiam invadat;tertium, ut monasteria Deo consecrata nulli episcoporum liceatinquietare,4 nee de rebus eorum5 aliquid usurpare; quartum,ut monachi non migrent de loco ad locum, sed in ea permane-ant obedientia quam suae conversionis tempore promiserunt;quintum, ut nullus clericus suum episcopum. relinquat, autalicubi veniens absque literis sui praesulis admittatur; sextum,at episcopi et clerici peregrini nullum officium peragant absquepermissione episcopi, in cujus parochia hospitantur; septimum,

Flor. Wig.p. 534 A. •Beda,H.E.iv. 5,p. 215 ».

1 nolentibus'] nolentes, A. O. W.West.

2 militare] militari, A. This lastsentence is peculiar to the compiler.

3 Wilfridus] Sic for Winfridus.4 inquietare'] inequitare, A.5 eorum] earum, A.

CHRONICA MAJORA. 297

Beda, H. E.

p. 216 c

g |n anno Syn0(jug congregetur, vel saltern semel in anno, A.D. 673.diversas causse et occupationes multos impediunt; octavum, Council of

ut nullus episcoporum se prsaferat alteri per ambitionem, sed Hertford.omnes agnoscant tempus [et] ordinem suse consecrationis ;nonum, ut plures episcopi crescente numero fidelium augeren-tur ; decimum. capitulum, ut nulli liceat nisi l legitimum nabereconnubium, nullus faciat incestum, nullus conjugem relinquatnisi causa fornicationis. His itaque annuentibus episcopisuniversis, unusquisque ea quae definita sunt propriae manussubscriptione confirmavit.

Sisi episcopo Orientalium Anglorum degradato, Acca et Bedwinussubrogantur.

Id. p.217B. Anno gratiae DCLXXIV. Amoto Bisi episcopo adhuc superstite,sed gravi tamen infirmitate prohibito de episcopatus adminis-tratione, duo sunt ordinati pro eo, Acca videlicet et Bedwinus,ex quo provincia ilia duos episcopos multo tempore habere

Flor. Wig. consuevit; habuerunt autem sedes, unus apud Domne, alterp. 618 A. apud Helmham. Nee multo post Theodoras archiepiscopus, aBeda, H.E. "Winfrido Merciorum episcopo pro inobedientia offensus, depo-1V' ' suit eum, et loco ejus ordinavit episcopum Sexwlfum, qui erat

constructor et abbas monasterii quod dicitur Medmeshamstede,in regione Girviorum. Depositus vero Winfridus rediit admonasterium suum, quod dicitur Ad Barwe,2 ubi in optimaconversatione vitam finivit.

Id.

Malmesb.Gest.Pontif.ii. 73,p. 143.

On Bisi'sillness, thediocese oftheE.Anglesdividedinto two.WinfridoLiches-feldensiepiscopodeposito,Sexwlfusordinaturpro eo.

De Sancto Erkenwaldo episcopo Londoniensi.

Anno gratiae DCLXXV. Regnantibus in regione OrientaliumSaxonum Sebba, filio Sewardi, et Sighero, filio Siberti parvi,Theodoras, Cantuariaa archiepiscopus, Erkenwaldum in civitateLondoniarum episcopum ordinavit. Hie sane, priusquam epi-scopus factus fuisset, duo monasteria praeclara, unum sibi etalterum Ethelburgae sorori suaa, construxerat, quod utrumqueregularibus instituerat disciplinis; suum Oerteseie, sororis autemBerkingum appellatur. Erkenwaldus vero, cum tempore quo-dam aeger pedibus lectica parochiam circuiret, ad oram amnis 3

rapacissimi forte pervenit, ubi cum socii haesitarent, quod in-firmus nee equo nee pedibus transire flumen posset, gurgesrepente disparuit; qui statim ut episcopus cum suis alveumtransmeasset, reversus est ad naturamj ejusdem etiam lecticae

Earcon-waldbishop ofLondon.He foundsthe monas-teries ofChertseyand Bark-ing,p. 07.Miracleduring hisvisitation.

1 nisi . . . fadat'] om. O. W.2 Barrow on the Humber.

3 amnis] annis, A.

298 MATTH^I PAKISIENSIS

A.D. 675. attactus imbecilles multos et febricitantes curavit. Tandem 1

Burial of vir Domini Erkenwaldus, post vitaa prassentis decursum de-Earcon- functus, in ecclesia beati Pauli Londoniis sepultus est, tibi

usque in hodiernum diem suis supplicibus a langoribus diver-Bishops of sis celerem confert sanitatem. Successores autem ejus hi Malmesb.London. fuerunt, Walderus, Ingwaldus, Egulfus, "Wigetus, Eadbrith, Gesta

Eadgarus,2 Kenewalcus, Eadbaldus, Hebertus, Osmundus,Ethelnoth, Celbertus, Renulfus, Suithulfus, Eadstanus, Wlsius,Ethelwardus, Estanus. Sederunt autem hi omnes in cathedraLondoniensi usque in tempora Eadwardi senioris regis Anglo-rum, quorum omnium adeo obsolevit memoria, ut nee eorumacta vel etiam mausolea sciantur.

De morte Cadwallonis, regis Britonum, cui successit filius ejusCedwalla juvenis.

Death of Anno gratiaa DCLXXVI. Bex Britonum Cadwallo senio et in-Cadwallon. firmitate coactus, completis in regno annis quadraginta octo, xii. 13.

defunctus est ; cujus corpus Britones balsamo cum aromatibusconditum, in quadam imagine senea ad modum staturaa suaamira arte fusa super portam Londoniarum occidentalem inequo geneo, in signum suse tyrannidis, quam in gente Anglo-rum exercuerat, statuerunt. Sed et ecclesiam sub ipsa porta3

in honore Sancti Martini fabricaverunt, in qua pro ipso etfidelibus defunctis obsequia aaternaliter celebrarentur divina.Successit ei in regnum Oadwalladrus filius ejus, quern Beda Id. xii. 14.Cedwallam juvenem 4 vocat, cujus mater soror Pendse regisMerciorum erat, quam Cadwallo, post factam cum fratre con-cordiam, in societatem thori suscepit, et ex ilia Cadwalladrum

Death of generavit. Eodem tempore obiit Wlferus [rex] Merciorum, cujus Hor. Wig.Wulfhere. regina Ermenhilda [quaa] regis Erkenberti Cantuariaa sanctae- P- 534 c.

que Sexburgas reginaa, Annaa regis Orientalium Anglorum filiaa,sororis videlicet Sanctae Etheldridaa, extitit filia, peperat ei

S. Wer- Sanctam Wereburgam, magnarum virginem virtutum ; quaaburga. patre defuncto saaculo renuntiavit, et materterae matris suae,

scilicet Etheldridee, monasterium intravit. Cujus sanctitatemcum comperisset Ethelredus patruus ejus, qui post eum reg-navit, quibusdam monasteriis Deo devotarum virginum abba-tissaa jure prsefecit ; cum quibus regulariter vivens, usque ad

1 Tandem .. sanitatem] This sen-tence is peculiar to the compiler.

2 Eadgarus'] om. W3 W. has Ludgate in the margin.4 This seems to be a reference to

Bede's H. E., iv. 15, trho speaks of" Caedualla, juvenis strenuissimus."The printed text of GaJf. Mon.,however, has Ethelwaldum for Ced-

CHEONICA MAJORA. 299

Elor. Wig.p. 534 D.

Id.Append,p. 638 B-Id. p. 534B.

finem vitae Cliristo regi militavit, ac in uno tandem monas- A.D. 676.teriorum suorum, quod Trikingeham appellatur, a saeculomigravit; cujus corpus ad monasterium cui Heanbirig voca-bulum est, ut ipsa vivens praeceperat, delatum est et honorificetumulatum. Monasterium autem illud usque ad tempus quogens1 nefanda Danorum caede crudeli provincias Anglorumvastaverunt, integrum permansit. Habuit praeterea Wlferus2 Wulfhere'sgermanos fratres Athelredum, Peadam, de quo superius rela- brothers,turn est, et Merwalle qui in occidentali Merciorum plaga 3 reg-navit. Istius regina, Sancta Ermenburga, Brmenredi fratris Family ofErkenberti regis Cantiaa filia, tres ei filias generavit, Sanctam Merewaldvidelicet Milburgam, Sanctam Mildritham, Sanctamque Mil- ment,urn"dytham; peperit insuper ei filium nomine Merefinum, eximiaepuerum sanctitatis. Successit Wlfero frater ejus ^Ethelredus, Wlferoregiqui regis Northanhumbrorum Egfridi sororem Ostritham in ^rciorum^ . & . . ri i j CT M. -r. j Ethelredusconjugem accipiens, Ueolredum ex ea nlmm suscepit. Eodem successitanno Ascwimis, rex Occidentalium Saxonum, decessit, qui fuit GenealogyKenfus,4 qui fuit Kenferth, qui fuit Cuthgils, qui fuit Ceolwlf, of the

Id. p. 535s. qui fuit Kenric. Successit autem Ascwino Kentwinus decem kings ofannis,5 qui fuit Kinegils, qui fuit Ceolwlf, et caetera. essex.

Dono sedente apparuii cometa.

Vit. Pontif. Anno gratiae DCixxvu. Bonus sedit in cathedra Eomana Popeanno uno, mensibus quinque, diebus decem, et cessavit sedes

Flor. Wig. mensibus decem et diebus quindecim. Hoc tempore floruit S. JEthel-p. 534 B. gancta theldreda in insula Elyensi. Sub his quoque diebus ^ritha.

cometa per tres menses apparuit, et unoquoque die mane Cometvelut sol resplenduit.

y °'

p. 222 C.

Wilfridus ab episcopatu pellitur.

Beda,H.E. Anno gratiaaj DCLXXVIII. Orta est dissensio inter regemiv. 12, Northanhumbrorum Egfridum et venerabilem archiepiscopum

Wilfridum. Expulsus autem vir sanctus, tres in ejus loco suntepiscopi subrogati, Bosa videlicet, qui Deirorum, et Eatta quiBerniciorum, provinciam gubernarent, hie in civitate Eboraci,ille in Augustaldensi ecclesia sedem habentes, ambo de mona-chorum collegio sunt asciti; cum quibus et Headedus in pro-vinciam Lindisfarorum,6 quam nuper rex Egfridus, WlfheroMerciorum rege fugato et in bello superato, obtinuerat, epi-

1 gens] gentes, W.2 O. W. ins. rex.3 phga] plagna, A.

4 qui fuit Kenfus} om. O. W.5 decem annis is an insertion.6 i.e. Lindsey.

Wilfrid ex-pelled fromhis see.Bosaepiscopus.Eattaepiscopus.EadhedusLindisfar-nensisepiscopuscui suc-cesserunt

300 MATTH.EI PARISIENSIS

A.D. 678. scopus ordinatur. Et hunc quidem primum episcopum ilia Beda,H.E-Ethelwinus, accepit provincia, secundum Ethebvinum, tertium Eadgarum,K^h'rt8 Ct quar*um Kinebertum, quern in praesenti habet. Habebat enimepiscopi. an*e Eadhedum prassulem Sexwlfum, qui etiam Merciorum

ac mediterraneorum Anglorum simul episcopus fuit; unde etexpulsus de Lindissi, in illarum provinciarum regimine per-

Tunbertus mansit. Ordinati sunt autem episcopi praafati a Theodorotaldensis archiepiscopo, qui etiam post tres annos abscessionis WilfridiEatta Lin- duos addidit episcopos, ad ecclesiam Haugustaldensem Tun-disfarnen- bertum, remeante Eatta ad Lindisfarnensem, ,et Trunrwinosis, Tram- a(j prOvinciam Pictorum, quae tune temporis Anglorum eratPictorum imperio subjugata. Eodem anno Agatho sedit in cathedra Vit. Ponti£Pope Eomana annis duobus, mensibus sex, et diebus quinque.Agatho.

Wilfridus Romam pergit.

Wilfrid Pulsus autem Wilfridus ab episcopate Eomam perrexit, etBeda,H.E.goes to coram Papa Agathone causam suss expulsionis allegare dispo- v* *^»„. ' suit ; sed ubi navem conscendit, Favonio flante,1 in Fresiamin Frisia. projectus est, ubi gentibus regionis illius verbum fidei prae-

dicando, regem Aldgilsum et populum ejus lavacro abluitsalutari. Ibi ergo hyemem cum nova Dei plebe peragens,

At Borne Eomam tandem pervenit, ac ubi coram Agathone ejus causap. 98. ventilata fuit, praesentibus episcopis plurimis, omnium judicio

absque crimine fuisse accusatus et pronuntiatur episcopatuHe takes a dignissimus. Quo tempore cum Papa synodum Eomaa centumpart in the yiginti quinque episcoporum congregasset, adversus eos quiaffSn^t the •£eresim Monothelitarum dogmatizabant, vocari jussit et Wil-Monothe- fridum, atque inter episcopos considentem fidem suam simullites. et provincias [unde] 2 venerat, dicere praacepit. Qui cum in

fide catholicus cum suis inventus fuisset, de rebus sibi im-His return positis absolutus est ; reversusque Britanniam, provinciamto England. Australium Saxonum ab idolatries tenebris ad fidem Christi

convertit. Ad Wectam quoque insulam verbi Dei ministrosdirexit, atque secundo anno Aldfridi, qui post Egfridum inNorthanhumbria regnavit, sedem suam, ipso rege donante,recepit.

Miracle by Ingresso tempore quodam, cum parochias visitaret, villam Malmes-S. Wilfrid. wiifriclOj quas Tindanefre appellatur, occurrit ei mulierum

plurima multitudo, pueros illi offerens confirmandos. Immis- 7 ™*cuit autem se multitudini paupercula mulier filium gerensexanimem, quern ad confirmandum episcopo porrexit, credenshoc commenta posse se filium recipere sanum -, sed antistes cum

flante] flente, A. | 2 unde is also omitted in W.

CHRONICA MAJORA. 301

217 l '

Malmesb. • puerum detexisset, ut exequeretur officium, anima privatum A.D. 678.advertit. Turn mulier fraude deprehensa, ad preces conversaexora:ns per Deum et ejus matrem, ut motus pietate puerumexanimem excitaret, vestigiisque ipsius advoluta [dixit] * senon recessuram a pedibug quos tenebat donee filium sanumrecepisset. Fluctuabat interim sanetissimi hominis sententia,an temere insuefcum miraculum attemptaret, an durus despiceretorbatas lacrimas mulieris ; sed vicit pietas pectus virtutis ;orationi se dedit, dexteramque cadaveri apponens, [ad] corpus-culum animam revocavit. Exclamat mulier propter gaudinm,sed cohibita est ab episcopo ut taceret.

De Sancta Eiheldrida, quce et Etheldreda dieitwr.

Hen. Hunt. Anno gratiaa DCLXXIX. Egfridus, rex Northanhumbrorum, et Battle ofu. p. 718 c. rex JEthelredus Merciorum, juxta flumen Trente gravissime the Trent.

pugnaverunt; ubifrater regisEgfridi Escwinus,2 juvenis utrique Death ofprovincise multum amabilis, peremptus est ; nam et sororem ejus, JElfwine.Osrith nomine, ./Ethelredus rex Merciorum habuit uxorem. Cumbellum inter reges acerrime fuisset accensum, Theodoras antistesdivino fultus auxilio incentivum certaminis penitus extinxit,data pecunia multa pro morte fratris regi Egfrido.

Eodem tempore virgo sancta Etheldrida ex hoc saeculo transiens S. JEthel-Beda,H.E. pro temporali vita commutavit [seternam]3; erat autem Annae dritha.iv. 19, regis Orientalium Anglorum filia, proles tanto patre digna, quamp. 229 c. priug duxerat Tonbertus, australium princeps Girviorum ; sed

eo defuncto, virgo incorrupta permansit ; deinde regi Northan-humbrorum Egfrido copulata parentum violentia, custos tamen,duobus nupta viris, integerrimee virginitatis perseveravit. Yir-ginitatis enim ipsius vir Dei Wilfridus erat testis, qui Bedsevenerabili super hac re sciscitanti dixit," Egfridum sibi terras" et pecuniam magnam promisisse, si Itheldrid^ regin^ per-" suadere posset ejus connubio assentire." Sed divini signummiraculi ejusdem virginis caro sepulta, carnique castissimsevestis circuamicta dum corrumpi non poterant, indicia fuere,quod a virili contactu incorrupta decessit; cum enim annisduodecim prsefato regi cohabitasset, nee ad consensum emolliripotuisset, vix a rege virgo sacratissima impetravit, ut apudOoludesburh4 sanctimonialis emceretur, benedicente earn SanctoWilfrido, ubi Ebba amita viri sui Egfridi erat abbatissa. Annoautem elapso facta est abbatissa in insula Helyensi, virgo vir-ginum mater monitis et exemplis ; ubi cum septem annis lauda-

1 dixit also omitted in O. W.The next sentence is enlarged fromMalmesbury.

2 i.e. Elfwine. Beda, iv. 21.3 ceternam] also omitted in W.4 Coldingham.

302 MA.TTE.MI PARISIENSIS

A.D. 679. biliter Deo serviens vixisset, pro vita caduca commutavitDeath of aaternam. Quo in loco ad gloriam Dei et laudem virginisS. JEthel- crebra non desinunt miracula celebrari.dntha.

De Sancta Hilda virgwie.

S. Hilda. Anno gratiae DCLXXX. Hilda abbatissa, cum in habitu sanctaa Beda,H.E.religionis apud Streneshale triginta tribus annis vitam duxisset, iv- 23>de mundo migravit ad Domimim. Haac autem, virgo beatissima, "'cum esset de stirpe regis Eadwini generosa, et ad praadica-tionem beati Paulini ad fidem conversa, postea relicto habitusaaculari proposuit transfretare ad monasterium Gale,1 ubi sororipsius Hereswitha mater2 Aldulfi, regis Orientalium Anglo-rum, Deo feliciter militabat. Sed retenta est a prsesule Aidanoet facta abbatissa ad Herteseie,3 et post [in] monasterio Strenes-hale appellate,4 quod ipsa fundaverat, ubi clericos suos adeomoribus ecclesiasticis instruebat, ut quinque ex eis ad episco-palem ascenderent dignitatem, Bosa videlicet et Wilfridus inEboraco, Hedda in ecclesia Dorkecestrensi, Johannes in Augus-taldensi, Ostford in provincia Wicciorum, cui tune praafuit rexOsricus; Tadfridus etiam de ejus monasterio electus est, sedmatura morte praaventus. Viderat quoque mater ejusdem Id. p. 236B.Hildaa5 somnium, quod videlicet quaarens virum suum non inve-nerit, sed sub veste sua monile pretiosum invenit, quod omnesfines Britanniaa illustrabat. Hilda tandem sanctissima languensannis sex, ut anima ejus longa carnis molestia examinareturet virtus in infirmitate perficeretur, anno septimo febrium demorte transivit ad vitam; in ipsa autem hora, qua decessit,monialis quaadam animam ejus vidit [ab] angelis in caalumdeferri, ubi cum Christo gaudiis perfruitur sempiternis.

Eodem anno Theodoras, Cantuariensis6 archiepiscopus, con-Id. iv. 17,cilium congregavit in loco qui Hathfeld appellatur, anno P- 227 B.regni regis Mercensium Ethelredi sexto, regnante in regnoOrientalium Anglorum Ealdwlfo, qui post ^Ethelwoldum reg-navit, regnantibus etiam in Northanhumbria Egfrido et in (Not inregno Occidentalism Saxonum Kentwino, praasidente archiepi- Bede.)scopo Cantuariensi Theodoro, cum suis suffraganeis episcopis

99. aliisque multis. Propositis igitur sanctis evangeliis, tradiditsymbolum Theodoras omnibus adsidentibus, sanctorum patrum

Synod ofHeathfield

1 i.e. Chelles.2 mater] martyr, A., not under-

standing mr in 0., unless this partof the MS. was written from dic-tation.

3 i.e. Hartlepool.4 appellate] appellatum, A.5 HUdcE] om. W.6 Cantuariensis] Canter, A.

CHRONICA MAJORA. 303

Beda, H.E. in hunc modum literis expressum; " Suscipimus sanctas et AJD. 680.iv. 17, " universales quinque gynodos sanctorum patrum orthodox- Sentence ofp. 228 A. ee orumj i<j gg^ Nicenum contra Arrium et ejus dogmata, Con- tlie Synod.

" stantinopolitanum contra vesaniam Macedonii et Eudoxii et" eorum dogmata, Ephesium contra Nestorium et ejus dog-" mata, Chalcedonense contra Euticen et Nestorium et eorum" dogmata, Constantinopolitanum secundum contra Theodorum" et Ibe et Oyrillum et eorum dogmata; addimus etiam et" sextam synodum, tempore Martini Papas Bomae congregatam" contra hasresim Monothelitarum, imperante Constantino im-" peratore Christianissimo. Suscipimus et glorificamus Deum" omnipotentem, sicut illi glorificaverunt, nihil addentes nihil" subtrahentes; damnamus quos ipsi damnaverunt, et suscipi-" mus quos ipsi susceperunt, qua omnia tenenda subscribi-" mus, sicut sancti apostoli [et] prophetse de Deo senserunt et" scripserunt. Amen."

Mor. Wig.,p. 536 D.This is anabridge-ment of the" HistoriaTranslatio-nis SanctiBenedicti,auctoreAdrevaldomonacho."Migne'sPatrologia,cxxiv. coll.901-910.

Corpora Sanctorum Benedicti et "beatce Scholastics de MonteCassino ad monasterium Floriacense transferuntur.

Anno gratiaa DCLXXXI. Monasterium apud Jarewe fundatumest. Per idem tempus abbas monasterii Floriacensis, nomineMummolus, revelatione divina prasmonitus, misit monachumsuum Aigulfum ad Montem Cassinum, ut inde sibi deferretsanctissimi corpus Benedicti. Nam ccenobium, quod ibidemquondam construxerat idem Benedictus, a Longobardis fueratdevastatum et in solitudinem redactum; ibi tamen Sancticorpus Benedicti, cum corpore sororis suse Scolasticse unosepultum in loculo tenebatur. Contigit etiam ut de Ceno-mannica urbe quidam eodem tempore proficiscerentur ad locummemoratum, pro deferendo Sanctae Scolasticae corpusculo; sedpostquam ad Floriacum devenerunt coenobium, beato semperadhaeserunt Aigulfo, donee ad Sancti Petri limina pervenerunt;quo cum pervenissent, mox beatus Aigulfus eorum deseruit1

consortium, Montemque Cassinum solus expetiit, ubi etiampernoctare decrevit. Et ecce intempestaa noctis silentio, ipsumSancti patris Benedicti sepulchrum ita caalitus vidit illustrari,ac si densis lampadibus2 undique vallaretur; sed noctetransacta splendor ille disparuit. Tune saapefatus Aigulfuseo reverenter accessit, et effracto a latere sepulchro, illudevacuavit ac quicquid ibi reperit unius sportulas sinu, quamad hoc prseparaverat, inclusit; quibus patratis dum ad propriaremearet Aigulfus, socios suos in itinere ofiendit, et cum eis

Jarrowmonastery.The bodiesofSS.Benedictand Scho-lasticatranslatedfrom MonteCassino toFleury.

deseruit] om. O. W. lampadibus] lapidibus, A.

304 MATTH^EI PAEISIENSIS

nedict andScholas-tica.

Miracle.

AD. 681. ad Floriacum monasterium pariter remeavit. Sed antequam AdrevaldiTranslation ad illud pertingeret, devenit ad locum quern Novumvicum l HistoriaofSS. Be- appellant, qui miliario uno distat a monasterio saepefato; ^oni^s"

ibique prsedictus abbas Mummolus cum frequent! turba eis Benedicti,reverenter occurrit, et tarn sacra pignora cum honore sus- col. 905.cepit et assumens sportulam supra memoratam, posuit inecclesia pfincipis Apostolorum Petri, extraxitque ossa sanc-tissima, qa.se ibi confuse jacebant inclusa. Demum vero eaeligens, singillatim ab invicem separavit, a majoribus secernensminora; quod cum factum fuisset, ecce duorum cadavera mor-tuorum ad sepeliendum ferebantur, quorum unum * masculiniet alterum erat sexus fceminini. Mira res I nam cum supermasculi corpus majora fuissent ossa superposita, continuo permeritum beati Benedicti mortuo est reddita vita; tuuc cumossa minora super cadaver mortuee puellae fuissent adhibita,continue puella revixit. Aderat huic spectaculo non minimahominum multitudo, asta[bant] et cives Cenomannici, quisocii itineris extiterant et laboris. Illi vero multa prece ossabeataa Seolasticas sibi dari postulantes impetrabant, ne duomagna luminaria uno clauderentur in loculo, cum singula 2

singulis sufficere valuissent. Cenomannici igitur remeantesad urbem, corpus praafatum secum detulerunt cum gaudio, etjuxta moania Cenomannicse civitatis, in ecclesia nova, pro ejushonore fabricata, reverenter est collocatum,3 ubi sub regularidisciplina sanctas devotionis foeminas sunt aggregate. His itagestis, venerabilis pater Mummolus, cum nocte quadam subnudo caslo Dominum precaretur, ut sibi caalitus ostenderet,quo in loco corpus beatissimi reconderet Benedicti, ecce subitolux emissa de cselo, sicut fulgur ei apparens, locum ubi ponideberet manifestissime denotavit, quo laetificatus indicio, inloco quern illi Deus revelaverat illud tumulavit. Locus autembeatse Dei genitricis erat oraculum, non multum a preefataSancti Petri basilica separatum. Translatum est autem corpus (N0t insanctissimum, a transitu ejus centesimo tricesimo octavo anno; Adrevald.)ubi quicunque pia devotione piissimi patris nomen invocaverit,mercedem suse devotionis optatam recipiet.4

Theodoricus regnavit in Francia annis quatuordecim. Sigebert,a. 666,680,coU- 126'128

Thierrim.

n 4- *•uontmuatw

Centwineking ofWessex

rexAnno gratise DCIXXXII

Britones belloKentwinus, Occidentalium Saxonum jjen- Hunt.

est, eosque male resistentes, ii. p. 718 D.

1 La Mairie de Neuville.2 singula] sml'ia,A.

3 collocatum] collocata, A.4 recipiet] reciperet, O. W.

CHRONICA MAJORA. 305

Hen. Hunt, victoriosus ac vehemens, caade et incendiis usque ad mare • A.D. 682.ii.p.718». fugavit. defeats the

Britons.Sanctus Cutlibertus episcopus est ordinatus.

Beda,H.E. Anno gratiae DCLXXXIII. Sancfcus Cuthbertus Lindisfarnensis g. Cuth-iv. 28, episcopus consecratus est. Eodem tempore, defuncto Sigero bert.M 1 °\\ Orientalium Saxonuni rege, Sebba, ejus in regno socius, solus Sebba kingGest. Keg. regnare incepit. of Essex,i. 98,p. 138.

Egfridus, rex Northanhumbrorum, gentem Hybernice afflixit.

Vit. Pontif. Anno gratiae DCLXXXIV. Leo sedit in cathedra Eomana Popes Leomensibus decem et diebus septendecim. Eodem anno Bene- n., Bene-

Beda,H. E. dictus Papa successit mensibus decem et tribus diebus. Eo-iv. 26, dem anno Egfridus rex ITorthanhumbrorum, misso HyberniamP* A' exercitu, Berto duce,1 gentem vastavit innoxiam et Anglorum Ireland,

nationi semper amicissimam, ita ut ne quidem ecclesiis aut p. 100.monasteriis manus2 deferret hostilis. At illi, in quantum va-luere, vim vi repellere satagebant, invocantes divinae pietatisauxilium, et se caalitus vindicari continuis imprecationibusflagitabant; contigit ergo ut hi qui merito suse impietatismaledicebantur, ocius, Domino vindice, sui reatus poenamluerent, sicut sequens annus declarabit.

Interfecto rege Nortkanh^tmbrorum Egfrido, successit eiAlhfridus frater suus.

Vit. Pontif. Anno gratiaa DCLXXXV. Johannes sedit in cathedra Eomana Pope.Beda, H.E. anno uno. Eodem anno rex Egfridus, cum temere exercitum John V.iv. 26, a(i vastandas Pictorum provincias duxisset, multum prohiben- Death of•P' B* tibus amicis ac maxime beatae memorise Cuthberto, qui nuper °^n '

fuerat episcopus ordinatus,3 simulantibus ergo fugam hostibus,introductus est in angustas4 montium inaccessorum latebras,atque cum maxima parte copiarum, quas secum adduxerat,

Id. p. 242A. est extinctus. Successit ei frater ejus Alhfridus, licet5 non de Successionlegitimo matrimonio susceptus, sed in scripturis vir doctis- of Eald-simus, qui regni statum, in magna parte inclinatum, lauda- ltn-

D.

1 duce} am. O. W.manus} priamus, A. C.; priamis,

3 ordinatus} ordinatur, A.4 angustas} angustis, A. Bede

having angustias, and not latebras.

5 licet. . . susceptus~] This seemsto come from Malmesbury, whocalls him nothus. Gesta Regum, i-51, 52. Bede has " qui frater ejus" et filius Osuiu regis esse dice-

batur."

U

306 MATTBJEI PARISIENSIS

A.D. 685.Genealogyof Ecgfrith.

Story ofImma, a

to be slainat the battleof theTrent.

biliter reparavit. Fuifc autem Egfridus filius Oswi etEanfledae Flor.Wig.filiae regis Eadwini ; Oswi vero filius JSthelfridi, qui fait Append.JSthelrici, qui fait Idas, primi regis Northanhumbrorum ex p>

Anglis.Contigit autem in bello quondam inter Egfridum et regem Beda, H.E.

Merciorum ^Ethelredum, ut supra dictum est, actum admira- iv. 22,miraculum> quod si referatur multorum saluti arbi-P'233A-

^ror f°re proficuum. Occisus est enim in ilia pugna, interalios de militia memorati Egfridi, juvenis quidam, Immavocabulo ; qui cum die illo, quo occisus est, cum noctesequenti inter cadavera occisorum similis mortuo jaceret,tandem resumpto spiritu revixit, et residens sua vulnera, proutpotuit,2 alligavit; dein modicum requiescens levavit et abireccepit; sed inter eundum captus est [et] vinculis mancipatusa quodam consule regis JSthelredi. Miles autem ille vinctusfratrem habuit bene religiosum, Tunna vocatum, qui cumfratrem cassum in bello prsefato cognovisset, venit ut queereretsi fratris corpus invenire valuisset; inventumque alium fra-tri simillimum credidit fratrem esse, quern ad monasteriumsuum deferens honorifice sepelivit, pro cujus animse absolu-tione ssepius missas celebrare fecit. Tempore vero, quo fraterpro fratre missas celebrare fecit, solvebantur vincula fratrisviventis nee aliquo potuit retineri. Consul igitur videns eumimpossibilem vinculis cohiberi, adductum Londonias cuidamvendidit Fresoni. Freso quoque idem comperiens, accepit abeo redemptionem quam dederat pro eo, et militem abire per-misit; cumque ad patriam suam veniens fratri et compro-vincialibus rem gestam retulisset, multi accensi sunt ad offe-rendas victimas Deo saepius, elemosinas quoque et orationesagendas pro ereptione eorum, qui de sseculo migraverunt.Hoc autem miraculum, quia in veritate verum esse 3 comperi,historic nostrse credidi inserendum.

Pope]Conon.John,

Defiwcto Eatta episcopo Joha/rmes Hawgustaldensis ecclesiceprcesulatvm suscepit.

Anno gratis DCLXXXVI. Conon sedit Eomse mensibus un- VitPontif.decim. Eodem tempore, defuncto. Eatta episcopo, Johannes Beda, v. 2,

bishop of vir sanctus Haugustaldensis ecclesise prsesulatum suscepit. P-249 B-Hexham. Eodem anno Lotarius, rex Kentensis, diem clausit extremum Id- iv- 26,Death of octavo idus Februarii. Vulneratus enim fuerat in pugna Aus- P* 242 A'Hlothhsere, tralium Saxonum, quam contra eum Eadricus filius Effbertiking of °Kent. • —

1 admirabile~\ admirabilem, A,2 prout potuit] periit, A.

esse] esset, A.

CHRONICA MAtfORA. 307

Beda, iv.26,p.242A,

Id.Vit. S.Cuthberti,36, p. 114(ed. Ste-venson).Id. 37,p. 117.

Id. 39,p. 125.

Id. 40,p. 126.Id. 41,p. 127.

Id. 42,p. 129.

PaulusDiaconusDe Gest.

fratris sui aggregaverat, et inter medendum defunctus est. A.D. 686.Post eum autem idem Eadricus anno et dimidio regnavit. Eadricus

Eodem tempore, cum vir Domini Cuthbertus annis duobus regnavit inLindisfarnensem rexisset ecclesiam, sciens in spiritu Dei, quo ia* .x, , ,. . , ., . T • •: j Detransituplenus erat, diem sui transitus appropinquare, abjecit pondus ganctjcurse pastoralis, atque ad dilectum heremiticae conversationis Cuthberti.agonem remeare curavit, ut inolita sibi solicitudinis mundansespineta liberior priscaa compunctionis flamma consumeret. Quicum duos ferme menses in magna repetitas suse quietis exul-tatione transigeret, multoque consuetse districtionis rigorecorpus mentemque constringeret, arreptus infirmitate subita,temporalis igne doloris, ad perpetuae coepit beatitudinis gaudiapreeparari, et tribus septimanis continua infirmitate decoctus,sic ad extrema pervenit; exitumque suum Dominici corporisac sanguinis perceptione communiens, elevatis oculis ac mani-bus in caelum, animam suam Deo commendans, spiritum emisit. His burial.Deinde ad insulam Lindisfarnensem narigio delatus, corporeincorruptibili sepulchro lapideo in basilica Beati Petri ad dex-tera[m] altaris quasi dormiens positus requiescit. Sed nee Miracles,eo defuncto ac tumulato, signa virtutum cessare, qase vivensexercuerat, potuerunt. Nam puer quidam in territorio Lin-disfarnensi daemone atrocissimo vexabatur, qui nee per ex-orcismi gratiam poterat ullo modo curari; impositus autemcarro deducitur ad monasterium, ut per beati viri merita in-ibi sanaretur. Tune presbyter quidam divino edoctus spiritumodicam tollens humi partem, ubi aquam noverat fuisse effu-sam, qua corpus beati patris defunctum lotum1 fuerat, inaquam mittens, ori patientis infudit; qui, continuo ut aquamattigit, furere2 cessavit, placido sopore noctem transegit, etmane facto per meritum beati patris Cuthberti liberatum seesse cognovit. Denique transactis a sepultura ejus undecimannis, immisit Deus in cordibus fratrum, ut corpore jam, utcredebant, in pulverem redacto, ossa more mortuorum jamarefacta et desiccata in levi locello reconderent. Dum id P- 101.Eadberto antistiti suo referrent, eorum consilium approbavit;jussit ergo, ut in die depositionis ejus hoc facerent; quiaperientes sepulchrum invenerunt corpus totum quasi adhuc His bodyviveret integrum et integris artuum compagibus indissolutum, found in-multo dormienti similius quam mortuo,3 ita quidem, quod corruP •omnia ejus indumenta, quibus, ut pontificem decebat, indutusfuerat, integerrima sint inventa.

Hac praeterea tempestate luna eclipsim passa est indictione Ech'pses ofoctava; sol quoque defecit hora diei quasi decima quinto nonas *^e moon

and sun.1 lotum] locum, A.2 furere'] fuere, A.

3 mortuo'} mortuor, A.

u 2

308 MATTH^EI PARISIENSIS

A.D. 686.Pestilenceat Borneand Pavia,

whichceasesafter thetransla-tion of S.Sebastian'srelicks.Csedwallaking ofWessex.

et eodem anno subsecuta est gravissima pestis tribusmensibus, Julio videlicet, Augusto, et Septembri; fuitqueRomas mortalitas magna. Hasc denique pestilentia Ticinumadeo depopulata est, ut, civibus per juga montium fugientibus,intra praefatam urbem herbae nascerentur et fruteta; ubi etiamduo angeli visibiliter apparuerunt pergentes per civitatem,bonus scilicet et malignus, qui quotiens cum ,venabulo, quodmanu ferebat, ostium cujuscumque domus jussu boni angelipercussisset, tot de eadem domo sequenti die hominum cada-vera trahebantur. Tune quibusdam viris de civitate per reve-lationem dictum est, quod non prius pestis ipsa quiesceret,quam in basilica beati Petri Apostoli, quae Ad Vincula dicitur,Sancti Sebastiani martyris altare construeretur. Delatis ita-que ab urbe Roma martyris prasfati reliquiis, mox, ut jamdicta basilica ipsius altare constitutum est, pestis ilia quievit.Per idem tempus defuncto • rege Occidentalium SaxonumKentwino, Cedwalla, rex Britonum, regnum occupans, ibidemduobus annis regnavit. De hoc Cedwalla invenitur dissonantiainter historiam Britonum et cronica Anglorum; asserunt enimAngli Cedwallam filium fuisse Kenberti, de genere Ceaulini;Britones e contra dicunt ilium fuisse filium Cadwallonis regisBritannici, qui reges Anglorum Eadwinum et Sanctum Os-waldum peremit.

Longo-bard. vi. 5,col. 627.

Hen. Hunt,iv. p. 722A, E.i.e. Galf.Mon. xii.14, andA.-S. Chron.a. 685,p. 322.

PopeSergius I.Justiniann.Death ofEadricking ofKent.Ravages ofCsedwalla.

Justinianus im/perator.

Anno gratiae DCLXXXVII. Sergius sedit Romae annis tredecim, Vit. Pontif.mensibus octo, diebus viginti quatuor, et cessavit sedes menseuno et diebus viginti. Eodem anno, mortuo viro catholico1 Sigebert,imperatore Constantino, filius ejus Justinianus decem annis • 13°*imperavit. Sub his quoque diebus Dorobernensis rex Eadricus Beda,H.E.defunctus est, post cujus obitum.regnum illud extranei inva-1Y-26>serunt ; Cedwalla enim rex et frater ejus Mul provinciam pjen jj^illam ingressi, nullo obsistente earn depraedati ac depopulati iv. p. 722sunt, quae2 saevitia per triennium duravit, donee Mul prsefatus, D-> A-inanis et glorias cupidus, immatura morte prasventus vitam ter-minavit. Eodem anno Cedwalla rex praefatus Wectam insulam Beda,H.E.subjugavit, regemque Ethelwoldum Australium Saxonum, qui iv-15»tune insulanis prsefuit, crudeli morte peremit, ac provinciam P' A' B'illam saeva depopulatione contrivit; sed mox a ducibus JBthel-woldi, Berthuno et Audhuno, expulsus, regnum praadictis duci-

1 catholico is not in Sigebert.Hugh of S. Victor has orthodoxo.(Excerpt. Prior, ix. 12, col. 271.)

2 qua .. duravit] introduced bythe compiler, who has also givenMul's death in his own language.

CHEONICA MAJORA. 309

Beda,iv. 15.A.-S.Chron.a. 685,p. 322.Beda, H.iv. 16,p. 226 c.

bus reliquit, quod illi deinceps multo tempore tenuerunt. Fuit A.D. 687.autem Cedwalla, ut supra dictum est, secundum cronica An- Genealogyglorum, filius Kenberti, qui fait Ceaddas, qui fuit Cutha, qui °f ~'8e<*~fait Ceaulini. Sed sub silentio praetereundum non esse reor Notamar-de duobus filiis Arwaldi, Wectae insulae subreguli, qualiter sunt tyres.Dei gratia martyrio coronati. Siquidem imminentibus insulas The twohostibus, ad proximam Jutorum provinciam per fugam elapsi sons ofsunt, sed ibidem delati et, jubente Cedwala, sunt perempti; Twa '„quod cum audisset abbas de Bedford,1 non longe monasterium jsje Ofhabens, venit ad regem, postulavitque ab eo, ut si pueros per- Wight,dere vellet, prius liceret eos fidei imbui sacramentis; quodcum rex annuisset et fonte salutari essent abluti, instante car-nifice, mortem lasti subierunt temporalem, per quam se advitam perpetuam indubitanter transituros sciebant.

Ceddwalla, regnum propter Deum relinquens, Romam Ijaptizandusvenit.

Beda,H.E. Anno gratise DCLXXXVIII. Cedwalla, miseratione tactus divina, Csedwallav- "» imperium propter Deum relinquens temporale, Romam venit; abdicatesP' B' hoc sibi glorise singularis adipisci desiderans, ut ad liminaan^&oes

Apostolorum beatorum Petri et Pauli baptismatis fonte ablue-retur, in quo didicerat generi humano vitae caalestis patereintroitum. Sperabat etiam, quod baptizatus et mox came so-lutus, ad seterna gaudia jam mundus transiret; quod utrumque,ut mente conceperat, Domino juvante complevit.

Defuncto rege Cedwalla, Ine successit.2

Id. p. 253 c. Anno gratiae DCLXXXIX. Cedwalla rex Eomam veniens, Sergio His bap-pontificatum agente, baptizatus est die sancto Sabbati Pas- *|sm_and

chalis, et in albis adhuc positus, langore correptus duodecimokalendarum Maiarum die carne solutus, et beatorum in caelisest regno sociatus. Cui etiam, tempore baptismatis, Papamemoratus Petri nomen imposuit, ut rex, qui pio ductusamore ad limina Petri a finibus terrse venerat, nominis quo-que ipsius consortio jungeretur. Qui, jubente Pontifice, in

1 i.e. Eedbridge in Hampshire.2 In the margin Par. has written;

Cedwale 1 .,Candwaladrus }ldem'

Hie propter generalem famem An-glise, sicut et alii infiniti, fugit abAnglia. Nunquam tails et tanta ab

origine mundi extiterat. Hujus The pes-famis incomparabilis mentionem tilence thefecit Merlinus, dicens, " Omnis ager cause of" colonos decipiet." Iste autem Cffidwalla's

leavinsrrex ultimus fuit Britonum. The Englandsource of this is Galf. Mon. xii. 15,18.

310 MATTH.EI PARISIENSIS

A.D. 689. ecclesia sepultus, epitaphium in monumento ipsius hoc modo Beda, H. E.scriptumest: ^ v.27,^

Epita- Culmen, opes, sobolem, pollentia regna, triumphos,phium. Exuvias, proceres, mcenia, castra, lares,

Quaeque patrum virtus et quae congesserat ipse,Cedwalla armipotens liquit amore Dei.

Successit autem Cedwallas in regnum Occidentalium SaxonumIne, de stirpe regia, triginta septem annis, qui fait filing Hen. Hunt.Kenredi, qai fait Ceolwaldi, qui fait frater Kenewald, qui iv. p. 723A.faerunt Cuthewine, qui fait Ceaalini, et sic ascendendo usquead Woden.

Eodem anno Graufridus Monemutensis, postea episcopusSancti Asaph, historiam Britonum, quam ab excidio Trojasinchoavit, terminavit hoc modo; "Expulsis ab insula a Sax-Galf.Mon." onibus Britannis, Walliam petierunt, ubi a Britannica no-xu-19-" bilitate degenerati, non Britones sed Wallenses appellati;" nomen a Wallone duce eorum, sive a Galaes regina, sive" a barbarie traxerunt. Eeges autem eorum, qui ab illo tem- Id. xii. 20." pore in "Wallia successerunt, Karadoco Lankarbanensi con-" temporaneo meo [in materia]1 scribendi committo. Eeges" vero Saxonum Willelmo Malmesberiensi, et Henrico Hunten-" donensi, quibus de regibus Britonum tacere jubeo, cum non" habeant librum Britannici sermonis, quem Walterus, Oxene-" fordensis archidiaconus, de Britannia Minori advexit, quem" de historia eorum veraciter editum in honore principum" pr£edictorum hoc modo in Latinum sermonem transferre" curavi."

TJieodorus, Gantuariensis archiepiscopus, diem clausitextremum.

Death of Anno gratias DCXC. Theodoras, beataa memorise, Cantuari- Beda,H.E.archbishop ensis archiepiscopus, plenus dierum defunctus est, postquam v. 8,Theodore. mangit in episcopatu annis viginti duobus; sepultusque est in P* 254 D'

ecclesia beati Petri, in qua omnium episcoporum Dorobernen-sium corpora sunt sepulta. Cujus epitaphium monumentihujus2 habetur,—

Hie sacer in tumba pausat cum corpore prassul,Quem nunc Theodorum lingua Pelasga vocat.

Alma novae3 scandens felix consortia vitas,Civibus angelicis junctus in arce poli.

Ini suc-ceeds.

p. 102.End ofGeoffreyof Mon-mouth'shistory.

Nota An-glorumhistorio-graphosWillelmumMahnes-beriensemet Hunten-dunensem.

1 in materia] These words ofGalf. Mon. are also omitted in O. W.West.

2 Sic, carelessly abridging Bede.3 Alma novae] Alme nova, A.

CHEONICA MAJOEA. 811

Malmes-bur. Gest.Eeg. i. 97,p. 136.Sigebert,col. 131.Id. col. 132.

Eodem tempore Elwoldo, Orientalium Anglorum regi, Beuna A.D. 690.successit in regnum. Alwoldp

.Anno gratise DCXCI. Pipimts rex Francorum ITeustriam sub- f ef 1 nen"jugavit, et Sanctum Lambertum in ecclesia Trajectensium Anglorumepiscopum ordinavit. Per idem tempus Willebrordus cum Beunasociis duodecim ab Anglia veniens, in Gallia sanctitate enituit succ.essit-

Pepin.S.Lambert.WiUibrord.

Beda,H.E.v. 8,p. 255 B.

Id. iv. 26,p. 242 B.

Beda,H.E.v. 23,p. 282 B.Id.v. 19,p. 272 A.

Id. p. 272D.

Brithwaldus Ca/nterberiensis a/rchiepiscopus consecratur.

Anno gratias DCXCII. Theodore, Dorobernensi archiepiscopo,Brithwaldus, qui erat abbas in monasterio, quod Raculfe nuncu-patur, successit. Electus est autem die prima mensis Julii,regnantibiis in Oantia Withredo et Suihardo fratribus, quireligione simul et industria gentem suam ab extranea invasioneejecerunt.

Isti1 postmodum in villa Dovernensium in honore SanctiMartini fabricaverunt ecclesiam, in loco eis assignato a Sanctoprsefato, in qua monachos regulariter viventes imponentes,multis eos rebus simul ac terris divites effecerunt ; regna-verunt autem triginta quatuor et semis annos.

Eodem anno Wilfridus Eboracensis erga regem Adlfridumaccusatus, ab eodem rege et episcopis plurimis ab episcopatupulsus est; veniensque Romam, cum, prassentibus accusatori-bus, locum se defendendi acciperet, considentibus episcopispluribus, in praasentia domini PapaB omnium judicio probatumest, accusatores ejus nonnullas contra eum falsas calumniasmacMnasse ; scriptum est regi2 Northanhumbrorum Alhfrido,ut eum in prsesulatum suum recipi faceret, eo quod injustefuerit condemnatus. Qui cum Britanniam rediens in partesGralliarum devenisset, tactus est infirmitate repentina, ut neeeqxio vehi [posset], sed manibus ministrorum in grabato por-taretur ; sicque in Meldum civitatem Galliaa delatus, quatuordiebus cum noctibus quasi mortuus decumbebat. Cumque itasine cibo et potu, sine voce et auditu, quatriduo vexaretur,quinta illucescente die, quasi de gravi sommo exurgens resedit,modicumque suspirans, ubi esset Acca presbyter, requisivit,qui cum statim vocatus intrasset, ita eum alloqui adorsus est;" Yisio mihi modo tremenda apparuit, quam te audire ac" silentio tegere volo, donee probem quid de me fieri velit" Deus. Adstitit mihi quidam candido praaclarus habitu,

1 This is peculiar to tbe compiler. Malmesbury's Gesta Eegum, i. 15.The construction of the church at See Hardy's note 5, p. 23.Dover is mentioned by Florence, 2 regi] rege, A.p. 635 D, and in one of MSS. of

Brihtwald,abbat ofEeculver,succeedsTheodoreas arch-bishop.EcclesiaCantuarigein honoreSanctiMartinifabricator.Wilfridusarchiepi-scopus abepiscopatuexpulsusest.

S. Wilfridill atMeaux.

His vision.

312 MATTH^EI PABISIENSIS

A.D. 692.S. Wilfrid's

" dicens se Michaelem esse archangelum, et ob hoc, inquit, Beda, H. E." missus sum, ut te a morte revocem ad vitam ; donavit enim v. 19," tibi Deus vitam, per intercessionem et lacrimas discipulo- p< 273 A>

" rum tuorum et per orationem suse genitricis ; sed paratus" esto, quia post quadriennium revertens visitabo te; ad" patriam autem perveniens, possessionum ablatarum portionem" recipies, atque pace tranquilla vitam terminabis." Convaluitigitur episcopus, gaudentibus cunctis, coeptoque itinere Bri-tanniam pervenit. Lectis autem epistolis, quas [ab] ApostolicoPapa advexerat, Britkwaldus, Cantuariensis archiepiscopus, etEthelredus quondam rex, tune autem abbas, libentissime fave-runt, sed Aldfridus rex ITorthanhumbrorum eum suscipere con-tempsifc. Aldfrido vero non longo post tempore defuncto,Osredus, qui post eum regnavit,1 synodo juxta flumen Nidcollecta, post aliquantum utriusque partis conflictum, cunctistandem faventibus, in prassulatum suse ecclesise est receptus ;sicque annis quatuor, sicut ei ab angelo praadictum fuerat, inpace vitam ducens, quievit in Domino. Defunctus est autemquarto idus Octobris 2 in monasterio suo, quod habebat sub regi-mine Cuthbaldi abbatis in Undalium provincia ; sed ministeriofratrum perlatus in primum suum monasterium in Bipun, inecclesia beati Petri Apostoli juxta altare ad austrum sepultusest.

Ine et Gantia pacificantur.

Anno gratiae DCXCIII. Ine, rex Occidentalium Saxonum, Hen. Hunt.castrorum aciebus terribiliter ordinatis, combustionem Mul 'v- P- 723s.cognati sui vindicare disposuit; rex vero Cantiae3 Withredushumiliter obviam veniens, magnam pecuniaa summam pro necejuvenis dedit, et sic

" Lis finita ruit, pax confirmata revixit."

Consecra- Eodem anno Brithwaldus, Cantuariensis archiepiscopus, a God- Beda, H.E.t*01* °f wino, Galliarum archiepiscopo,4 consecratus [est]. Post G-od- v- 8»Sihtwald mun(ium» Rofensis ecclesiae praasulem, Tobiam episcopum con- **' c'Bishops of secravit, virum scilicet Latina lingua et G-raeca multipliciterBochester. eruditum.

His deathat Oundle,and burialat Ripon.

InithreatensKent.Wergeldof Mul.

Clovis III.p. 103. annis.

Glodoveus regnal in Francia.

Anno gratiae DCXCIV, Clodoveus regnavit in Francia quatuor Sigebert,Quo etiam tempore, sanctitas et innocentia beati Leo- c°l-

1 Sic for "regnante Osredi filioejus," which Bede has, p. 273 B.2 quarto idus Octobris is not in

the best MSS. of Bede. See Ste-venson's note, Bede, i. p. 389, n.27.

3 Cantice] Canter, A.4 Of Lyons.

CHRONICA MAJORA. 313

degarii, Heduensis episcopi, per Dei omnipotentis gratiam A.D. 694.qlarescere ccepit. Hie autem a ministro iniquitatis Ebroino, Martyr-qui, monachili habitu deposito, sub rege quondam Francorum d°m of S.Theoderico principabatur, crudelitate pessima, eo quod famili- t,jsk0!fo]?'aris praedecessori esset dicti regis, post multa fecit 1 supplici- Autun.omm genera decollari. Sed, vivente adhuc Ebroino, virumsanctum misericors Dominus plurimorum miraculorum gloriadecoravit.

Pars DominiccB crucis Romae invenitur.

Anno gratiae DCX.OV. Papa Sergius invenit in sacrario beati Portion ofPetri Komse magnam Dominicaa crucis portionem, quas annu- *. cross

dlSCOVCrcdatim solet in die Exaltationis ejusdem viviticae crucis ab omnipopulo Romano deosculari et in reverentia venerari. Eodem SS. He-anno Hewaldus albus et Hebaldus niger, presbyteri, a Britannia vra*®'in regionem Fresonum praedicandi gratia venientes, martyrioibidem coronantur, et jussu Pipini in Agrippiniensi Coloniatumulantur. Sol defecit hora diei tertia. Eclipse.

Anno gratise DCXCVI. Mercii qui dicuntur Subhumbri, id2 Murder ofest, ilia pars Merciorum quse est a parte boreali3 Trente Osthrythfluminis, scelus nequissimum commiserunt ; reginam namque ^J .Eastritham, uxorem Ethelredi regis sui, et Egfridi regisNorthanhumbrorum [sororem],4 crudeliter peremerunt. Eodem The bodyanno Eadbertus, successor Sancti Cuthberti, cum post annos °^ S. Cuth-undecim corpus ejusdem sancti transferret et super pavi-.mentum locaret, tarn corpus quam lintneamina Integra suntreperta. Per idem tempus Leo patricius Justinianum im- Justinianperio privavit, eumque naso et lingua truncatum in exilium II. de-relegavit. throned.

Leo im/perot.

Beda de Anno gratise DCXCVII. Leo Bomanum adeptus imperium Leontius.sex astat. annis duobus 5 imperavit. Eodem tempore Willebrordus, na- Willebrordssec.p.99c. tione Britannus, a Sergio Papa ad prasdicandum genti Fre-^8'10?0^

gonum mittitur, et ex dono Pipini regis sedem episcopalem

UrsiniVita S.Leodegarii(Migne'sPatrol ogia,xcvi. coll.336-346).

Beda desex aetat.ss&c. p. 99c.

Id. H. E.v. 10,p. 258 A, D.

Sigebert,col. 132.Hen. Hunt,iv. p. 723 c.

Beda,H.E.iv. 30,p. 246 B.

Sigebert,col. 132.

Sigebert,col. 132. apud Wltrajectum suscepit.

Sanctus Lambertus martyrio coronatur.

Id. Anno gratiae DCXCVIII. Hildebertus, Francorum rex creatus, ChildebertId.col. 133. octodecim6 annis regnavit. Eodem anno Sanctus Lambertus III.

1 Sic.2 id ., .flumims] Inserted by the

compiler.3 boreali] borealis, A.

4 sororem] omitted also by O. W.and West.

5 Sic for tribus.6 octodecim] 16, Sigebert.

314 MATTHJ3I PARISIENSIS

A.D. 698. martyrio coronatur et Trajecti tumulatur; Pipinum enim Sigebert,S. Lam- principem increpare ausus, quod adulterant legitimaa uxori co1- 133-

, superduxerat, a Dodone fratre ipsius martyrizatur, et Trajecti,. ' ut dictum est, sepelitur. Per idem tempus Absimarus, qui

LeODtlUS x m i. • T T _ - • T i •dethroned Tyberius, Leone ab imperio pulso nasoque absciso, car-cerali custodies deputatur.1

TiberiusIII.(Apsimar)emperor.Death ofDodo, themurdererof S. Lam-bert.

Vision ofDrich-thelm.

Absimarus qui et Tyberius im/pefat.Anno gratise DCXCTX. Absimarus, qui et Tyberius, Eoma- Id.

num. adeptus regnum, imperavit annis septem. Eodem annoDodo, interfector Sancti Lamberti, pessimo languore cruciatur,a vermibus consumitur,2 et ob intolerantiam fbetoris in Mosamfluvium demergitur,3 omnesque hujus culpss complices infraannum divinitus puniuntur; percussor vero sancti martyris ,fratri suo congressus, alter ab altero trucidatur.

De mortuo resuscitate- et poems purgatorli.

His diebus, quidam paterfamilias in regione Northanhum- Beda,H.E.brorum, gravi corporis infirmitate tactus, primo noctis tern- v. 12,pore defunctus est; sed diluculo reviviscens, ac repente P* 26°B-

residens, omnes, qui corpori flentes aderant, timore nimioperculsos in fugam convertit. TJxor tamen, quaa ampliusamabat, quamvis multum perterrita, remansit, quam illeconsolatus, "Noli," inquit, "timere, quia jam vere resurrexi" a morte qua tenebar, et apud homines iterum vivere sum" permissus." Statimque surgens abiit ad villulEe oratorium,et usque diem in oratione persistens, mox omnem substantiam,quam possederat, in tres portiones divisit, e quibus unamconjugi,4 alteram filiis tradidit, tertiam sibi retinens pau-peribus statim distribuit; nee multo post in monasterio, quodMailros appellatur, accepta tonsura curis sasculi est penitusabsolutus. TJbi monasterium ingressns est, abbati et fratribushorrendas quas5 viderat visiones retulit in hunc modum;" Quidam aspectu lucidus et indumento clarus me ducebat." Incedebamus autem tacentes, ut videbatur mini, contra solis" ortum solstitialem, donee devenimus ad vallem immensas" latitudinis, infinitse longitudinis, ac nimize profunditatis," quas ad Isevam nobis sita, unum latus flammis ferventibus" nimium terribile, alterum furenti grandine ac frigore ni-" vium6 omnia perflante ac verrente, non minus intolerable

1 carcerali cutodice deputatur]apparently a blunder derived fromSigebert's et in career e retruso} whichof course applies to Leo.

2 consumitur] consumture, A.

3 demergitur] dimergitur, A.4 conjugi] conjugem, A.5 quas] que, A.6 nivium] nimium, A.

CHRONICA MAJOEA. 315

Beda,H.E. " prseferebat; utrumque autem erat animabus hominum pie- A.D. 699v. 12, (i nunij quae yicissim Mnc inde videbantur quasi tempestatis Vision ofP' ' " impetu jactari. Cum vim fervoris immersi tolerare nonDricthelm.

" possent, prosiliebant misere in medium frigiditatis infestim," et cum neque ibi quicquam requiei invenire potuissent," resiliebant rursus in medium urendaa flammarum inextin-" guibilium, infelici vicissitudine sine ulla quietis intercape-" dine, spirituum deformium innumerabilis multitude. Et" coepi cogitare, quod esset infernus locus ille de cujus tor-" mentis intolerabilibus ssepius narrare audivi ; respondit" cogitationi mese ductor qui me praecedebat, ' Non hoc,'" inquiens, ' suspiceris.' Bed cum me hoc spectaculo tarn" horrendo perterfitum in ulteriora perduceret, vidi subito",ante nos loca incipere obscurari et omnia tenebris ad-" impleri; quas cum intraremus in tantum paulisper con-" densatae sunt, ut nihil praeter illas aspicerem, excepta" duntaxat specie et veste ejus qui me prascedebat. Et cum" progrederemur sola sub nocte per umbras, ecce subito" apparent ante nos crebri tetrarum globi flammarum, quasi" de puteo magno ascendentes, et rursum in eundem deci-" dentes; quo cum perductus fuissem, ductor metis repente" disparuit, ac me solum in medio tenebrarum et horrendaa-." visionis reliquit. At cum idem globi ignium sine inter-" missione modo alta peterent, modo ad ima baratri redirent," cerno omnia quaa ascendebant fastigia flammarum plena" esse spiritibus hominum, qui, instar favillarum cum fumo" ascendentium, mine ad sullimiora proicerentur, nunc re-" tractis ignium vaporibus in profundum laberentur; sed et" foetor incomparabilis cum eisdem vaporibus ebulliens, omnia" ilia tenebrarum loca corrumpebat. Et cum ibidem diutius p. 104." consisterem pavidus, et quid agerem incertus, audio subito" post tergum sonitum miserrimi fletus et cachinnum insul-" tantium daemoniorum, qui clarior eflectus ad me usque" pervenit; ubi turbam spirituum malignorum consideravi," quae animas hominum moerentes et ejulantes, ipsa multum" exultans, illas in medias1 tenebras detrusit; factumque est," ut fletum hominum risumque daemoniorum clare discernere" nequirem, sonum tamen promiscui sexus in auribus habe-" rem. Ascenderunt quidam spirituum obscurorum de abysso" ilia flammivoma, et accurrentes circumdederunt2 me atque" oculis flammantibus et de ore ac naribus [ignem foetidum" efflantes angebant, forcipibusque] igneis, quos tenebant in" manibus, me comprehendere minabantur, nee tamen me

1 medias] medium, A.2 circumdederunt] circumdederent, A.

316 MATTILEI PABISIENSIS

A.T). 699. " ullatenus contingere, tametsi terrere preesumebant. Cumque Beda,H.E.Vision of " hostibus undique praaclusus ac tenebris hue atque illucv- 12»Dricthelm. « oculos circumferrem, si forte aliquid quo salvarer adveniret, p< °*

" apparuit retro, via qua veneram, quasi fulgor micantis stellae" inter tenebras, qui paulatim crescens et ad me festinans," ubi appropinquavit dispersi sunt omnes spiritus infesti, qui" me forcipibus rapere contendebant. Ille autem qui adveniens" illos fugavit, ipse erat qui me antea deducebat; qui mox" iter ad dexteram versus, quasi contra ortum solis brumalem" ducere me incepit, et sine mora tenebris exemptum in auras" serenas lucis induxit; cumque me ibi duceret, vidi ante nos" murum permaximum, cujus altitudinis sive longitudinis" nullus esse terminus videbatur; coepi autem mirari, quare" accederemus ad murum, cum in eo janua nulla vel fenestra" sive ascensus alicubi appareret.1 Cum ergo pervenissemus" ad murum, statim, quo ordine nescio, fuimus in summitate" ejus, et erat ibi campus latissimus2 ac Ifetissimus tantaque" fragrantia vernantium flosculorum plenus, ut omnem mox" foetorem tenebrosi fornacis, qui me pervaserat, effugaret" odoris hujus suavitas admiranda. Tanta autem lux cuncta" ilia perlustraverat loca, ut omni splendore diei sive solis" meridiani radiis preeclarior videretur; erant namque in hoc" campo innumera hominum albatorum conventicula, sedes-" que plurimse Isetantium animarum; cumque inter3 chores" felicium incolarum medios me duceret, cogitavi quod" esset regnum caelorum, sed ille cogitatui meo respondens," ' Non hoc,' ait, ' suspiceris.' Cumque procedentes transisse-" mus has mansiones spirituum beatorum, aspicio ante nos" multo majorem luminis gloriam quam prius, in qua etiam" voces cantantium dulcissimas audivi, sed et fragrantia miri" odoris tanta eflFdndebatur de loco, ut is, quern antea degus-" tans quasi maximum rebar, jam mihi odor permodicus" videretur; sic quoque lux ilia campi florentis4 eximia" in comparatione ejus, quse nunc apparuit, lucis tenuissima" videbatur et parva. In hujus amoenitatem loci cum nos" intraturos sperarem, ductor meus repente substitit, et sine" mora gressum retorquens, ipsa me, qua venimus, via re-" duxit. Tune qui me ducebat mihi dixit, ' Scis qaas sint" ' omnia ista quse vidisti?' Eespondi ego, e!N"on;' et ait,'" ' Vallis ilia, quam aspexisti flammis ferventibus et -frigori-" ' bus horrendam rigidis, ipse est locus in quo examinandse

1 janua . . . . appareref] nullusappareret ascensns, O. W.

3 latissimus'] altissimus, A.

3 O. W. ins. hcec.4 florentis] florentes, A.

CHRONICA MAJORA. 317

Beda,H.E.v. 12,p. 262 A.

' sunt animae illorum, qui differentes confiteri et emendare A.D. 699." ' scelera quae fecerunt, sed in ipso tandem mortis articulo Vision of" ' ad pcenitentiam confugiunt, et sic de corpore exeuntes Dricthelm." ' omnes in die judicii caelorum perveniunt ad regnum;" ' multos etiam preces viventium, et elemosinae, jejunia et" ' maxime missarum celebratio adjuvant, ut ante diem judicii" ' liberentur. Porro puteus ille flammivomus ac fcetidus," ' quern vidisti, ipsum est os gehennae, in quo qui semel" ' inciderit non liberabitur in seternum; locus vero florifer," ' quern vidisti, in quo pulcherrimam juventutem jocundari" ' ac fulgere conspexisti, ipse est in quo recipiuntur animse" ' eorum, qui in bonis operibus de corpore exeunt, nee tamen" ' tantae sunt perfectionis, ut statim regnum caelorum ingredi" ' mereantur, qui tamen omnes in die judicii ad visionem" ' Dei et gaudia regni caelestis intrabunt; et quicunque in" ' omni verbo, opere, et cogitatione perfecti sunt, mox de" ' corpore egressi regnum ingrediuntur caelorum; ad1 cujus" ' vicinia pertinet locus ille, ubi sonum cantilenae dulcis cum" ' odore suavitatis ac splendore lucis audisti. Tu autem," ' quia nunc ad corpus reverti et rursum inter homines" ' vivere debes, si actiis tuos curiosius discutere et mores" ' sermonesque tuos in rectitudine ac simplicitate servare" ' studueris, accipies et ipse post mortem locum mansionis" ' inter hsec, quae vidisti, !agmina Isetabunda spirituum beato-" ' rum; nam ego, cum ad tempus recessissem a te, ad hoc" ' feci, ut quid de te fieri deberet, agnoscerem.' Hasc mihi" cum dixisset, multum detestatus sum ad corpus reverti," delectatus suavitate ac decore loci quern videram, simul et" consortio eorum quos aspexi, sed inter hasc, quo ordine" nescio, repente me inter homines vivere cerno." Denique His subse-in vicinia2 cellaa illius, at praedictum est, in flumine quod ^uent lu?e-praeterfluebat, solebat crebro ob magnum castigandi corporisafl^ctum ingredi, ac saepius in eo crescentibus undis immergi,sicque ibidem, quamdiu sustinere potuit, psalmis precibusqueinsistere et fixus ibi manere, ascendente aqua usque ad lumboset quandoque usque ad collum; et inde egressus vestimentauda 3 nunquam deponere curabat, donee calefacta de suo corporesiccarentur. Tempore vero hyemali, defluentibus circa eumglacierum crustis, dixerunt qui videbant, " Mirum, frater" Drithelme, quod tantam frigoris asperitatem tolerare potes;"respondebat ille simpliciter, "Frigidiora ego vidi," Et cum

1 ad] at, A.2 vicinia] vicina, A.

3 uda] suda, 0.; suda, W., i.e. sua;Bede has uda. The Trin. MS. ofWestminster omits it.

318 MATfHMI PARISIENSIS

A.D. 699. dicerent, "Minim quod tarn austeram tenere continentiam Beda,H.E.Drich- " veils," respondebat, " Austeriora ego vidi." Sicque usque ad v- .thelm's diem vocationis suss, infatigabili cselestium bonorum desiderio, p'habits of corpUg senile inter cotidiana jejunia domabat, multisque saluti

fuit tarn opere quam exemplo.

Death ofBeorht,earlp. 105.of theNorth-umbrians.The Ko-mans in-vade Syria.

S. Adam-nan, abbatof lona.

BritTvricus comes perimMwr.

Anno gratise DCC. Brithricus, comes Northanhumbrorum, Hen. Hunt,volens vindicare dominum suum regem Egfridum, terramlv' P*Pictorum hosfciliter invasit; sed sicut dominus suus maledictaHybernensium sentiens corruit, ita iste a Pictorum populointerfectus est. Per idem tempus Eomani Syriam perva- Sigebert,gantes ducenta Saracenorum milia peremerunt. col> 133<

Floruit abbas Adamannus.

Anno gratiaa DCCI. Moruit vir bonus et literatus, Adam-Beda,H.E.nanus presbyter et abbas monachorum qui erant in insulav- 15>Hii. Hie missus ad Aldfridum regem gratia legationis, cum p* °'videret ritus ecclesiasticse institutionis et observantise festiPaschalis, continuo trahitur ad consensum; qui cum domumredisset, curavit suos, qui erant in insula Hii, ad callemperducere veritatis, nee valuit; navigansque in Hyberniam,paene omnes ad legitimum Paschee tempus observandum l in-duxit. Scripsit autem idem vir Domini de loco Dominicse Id. v. 16,nativitatis, passionis, et ascensionis, situmque Teme Sancte l7-mirabiliter describendo.

Johannes.

Pope John Anno gratise DCCII. Johannes sedit Eomas annig tribus, Vit.Pontif.VI* mensibus duobus, diebus tredecim, et cessavit sedes mense

uno et diebus tredecim.

His writ-ings on thesites of theHoly Land.

BenedictBiscop.

De Sancto Senedicto, abbate Anglico.

Anno gratige DCCIII. Sanctus Benedictus, abbas Angliaa, Sigebert,post vitam laudabilem glorioso fine in Domino quievit.2 Hie col. 134.vir Dei de stirpe nobili gentis Anglorum progenitus est, et3 Beda>in adolescentia militiae rudimentis addictus; denique cum essetminister Oswii regis, et possessionem non modicam, ipso do- sium

1 observandum] observantiam, A.O. W. West.

2 Sigebert is followed as to the

year, though Bede places his deathin 690.

3 et. .. addictus] introduced bythe compiler.

CHEONICA MAJORA. .319

ap. Sim. nante, percepisset, caduca mundi omnia pro Christo spernens, A.D. 703.Dunelm. Romam adiit, ut ibidem ecclesiastica informatus disciplina Life of

on. Mist. mimiam assumeret spiritualem, qua sibi prodesset et aliis,p. 650 c. utilisque minister in Dominicaa posset cultura vineaa reperiri;

inde vero rediens 'apud1 Lirinensem insulam, se monachorumccEtui conjunxit, tonsuram accepit, ubi per biennium regula-riter institutus, ad limina sanctorum Apostolorum Petri etPauli iterum repedavit. Quo tempore, cum Papa VitalianusTheodorum, Cantuariensem archiepiscopum, in Britanniamdestinavit, ipse simul adveniens multas secum sanctorum reli-quias reportavit; qui postea regi Northanhumbrorum Egfridoconjunctus, confestim [rex] ei terram sexaginta familiarum adconstruendum Apostolorum principi Petro monasterium con-tulit, ad ostium Weraa fluminis, anno gratiaa sexcentesimoseptuagesimo quarto, indictione secunda. Sed et aliud monaste-rium ad honorem doctoris gentium Pauli, Ingyrvum, non longe Jarrow.ab altero fabricato, et a rege praafato praadiis quadragintafamiliarum acceptis, multipliciter illud ditare curavit; haacautem monasteria religiosis implens monachis, Ceolfridum inuno, Easterwinum in altero praapositos ordinavit: hoc ideo fecit,ut tarn in ejus absentia [quam] in praasentia regularis sem-

Beda,H.E. Per custodia servaretur. Huic denique famulo Dei Benedicto Beda nu-v. 24, Beda venerabilis, et doctor Anglorum, traditur nutriendus, tritur.p. 286 c. gllk quo etiam ad ordinem sacerdotis legitur fuisse promo-Id. Vit. ab. tus ;2 quinquies Romam petisse asseritur, qui semper rediensGirv. divinorum [donis] locupletatus commodorum, subjectos insti-pp. 651 A, tuere opere pariter et exemplo curavit. Tandem post vitam Death of

652 » laudabilem victor vitiorum Benedictus, confessor Christi piissi- Benedictp. 653 A. mus, carnis infirmitate victus, pridie idus Januarii spiritum -"iscop.

reddidit Creatori.Cf. Id. Successit ei in onere et honore vir sanctug, et ejusdem dis- Ceolfrid.H. E. v. 24, cipulus,3 Ceofridus, sub quo Beda Christi famulus, ad utilitatep. 286 c. universalis ecclesiaa, de scripturis sanctis laborem inchoatum

laudabiliter adimplevifc.

Quo tempore episcopatus Wwtoniensis sit divisus.

Beda,H.E. Anno gratiaa DCCIV. Hedda, episcopus Wintoniensis, qui Death of1V> ^' Leutherio successerat, ad extrema pervenit. In loco autem, Hedda,v! 18 ' cluo defunctus est, ob meritum sanctitatis ejus multa sunt !?s ^£ °pp. 267 E, patrata miracula; nam homines provinciaa illius pulvereminde gaxons268 A. ' i_

1 apud\ ad, W., as Bede. . ] deacon's and priest's orders under2 This is a careless error of the Ceolfrid. See also Flor. Wig., p.

compiler, as Bede (p. 286 c.) ex- 539 ».pressly says he was admitted to 3 disdputus] discipulis, A.

MATTH^I PARISIENSIS

A.D. 704.

The seedividedinto thetwo sees ofWinchesterand Sher-borne.

.ablatum in aquam mittere solebant propter languentes, cujus Beda, H. E.gustu sive aspersione tam homines quam jumenta gavisi sunt y- 18»sese sanitatem recepisse. Quo defuncto, episcopatus in duasparochias divisus est, una, id est Wintoniensis, data Danieli,quam usque in tempora Bedse rexit; altera, id est Sirebur-nensis, collata Aldelmo, quam tenuit quatuor annis. Reman- Malmesb.serunt autem episcopo Wintoniensi duse provinciaa tantum,Hamtoniensis et Suthereiensis ; alteri vero provinciaB, Wiltu-nensis, Dorsetensis, Berrucensis, Sumersetensis,1 Devoniensis,Cornubiensis. Sireburna autem viculus adeo exilis est, quodmirum videtur per tot secula ibidem episcopatum durasse.

p. 175.

Death of^Ethelred,king ofMercia.His sisters,Cyneburhand Cynes-wyth.

Nota deOffa 3 regesanctofacto mo-nacho.

Kings ofNorthum-bria andMercia.Pope JohnVII.

Ut Offa rex Orientalium2 Saxonum Romce monachum induerit.

Anno gratias DCCV. ^Ethelredus, rex Merciorum, postquamannis triginta strenuissime regnum tenuisset, monachus effectus,apud Bardeneiam defunctus est, et ibidem sepultus. Habuit rexduas sorores virgines sanctissimas, Kinedridam et Kineswitham,ambas ab infantia Deo dicatas, quaa nobile virginitatis pro-positum nobilius perduxerunt ad senium; sed junior, nonsolius sui salute contenta, Offam, sponsum suum, cselesti regnorestituit. Regnavit autem Offa in regno Orientalium Saxonumpost Sigehardum et Seufredum paucis annis, adolescens jo-cundus vultu,4 astate floridus, apud cives5 maximse dilectionis,qui Kineswithas preefatse hortatu, cujus nuptias ilia spreverat,6

caelestes suspirare doctus amores, Eomam perrexit, ibiqueattonsus caelica regna devotus conscendit. Harum sanctarumvirginum reliquiae apud Medmesbamstede, quae villa modoBurgum Sancti Petri dicitur, a populo feliciter venerantur.Eodem anno rex Northanhumbrorum Aldfridus obiit, cui suc-cessit filius ejus Osredus undecim annis. j^Bthelredo autem inregno Merciorum Kenredus successit quinque annis. Eodemtempore Johannes sedit Eomse anno uno.

Sisinnius Papa. Justinianus exul imperio restituitur.

Hen. Hunt,iv. p.723 D.Cf.Malmesb.Gesta Re-gum, i. 74,p. 108.(Not inMalmesb.)Id. i. 98,p. 139.

A.-S.Chron.a. 963,p. 393.Beda,H.E.v. 18,p. 267 B.Hen. Hunt,iv. p.723 D.VitPontif.

Pope Anno gratias DCCVI. Sisinnius sedit in cathedra Romana Id.Sisinnius. die|)Ug viginti. Eodem anno Justinianus exul, auxilio regis

1 Sumersetensis} om. W.2 Orientalium] Occidendentalium,

A.3 There are two portraits of Offa

in the margin, one with the crownoff and showing the tonsure.

4 jocundus vultu] jocundi vultus,W.

5 W. ins. suos.6 ilia spreverat ]

Malmesbur.speraverat,

CHEONIOA MAJORA. 321

Hugo de "Wulgarias Terthelbi imperio restitutus, imperavit annis sex; A.D. 706.S. Viet. qUi imperium adeptus, omnes qui ante eum expulerant in- JustinianPrior. terfecit, et Absimarum Tyberium jugulari praecepit; sed etIJt restored.ix. 15, 16, Grallinicum patriarcham erutis oculis Bomam destinavit, civium His cruelty,col. 272. Bomanorum innumerabilem multitudinem stravit, Cersonam,

ubi exilium subiit, evertere fecit, inauditam crudelitatem inhostes exercens.

Constantinus Papa.

Vit.Pontif. Anno gratiae DCCVII. Constantinus sedit Boma3 annis septem, Pope Con-Beda,H.E. diebus quindecim, et cessavit sedes diebus quadraginta. Per stantine.v- 13> idem tempus, miles quidam erat de familia Kenredi regis P-^106.P' c> Merciorum, palam vitiis serviens ; cum sedulo admoneret eum »isipn of a, r, ., ,. .„ ., , ,. . , soldier ofrex ut ageret pcenitentiam, ilia momta salutis parvipendens tne f^yy

flagitiosam vitam corrigere prorogabat. Qui inter hsec tactus of Coenred,infirmitate decidit in lectum, atque acri ccepit dolore fatigari ; king ofad quern ingressus rex hortabatur multum, ut antequam mo- Mercia-reretur pcenitentiam ageret commissorum; at ille respondit,se peccata nolle confiteri antequam ab infirmitate convales-ceret, ne sibi sodales exprobrarent, quod metu mortis hocfaceret; cumque, morbo ingravescente, rex denuo ad eum ex-hortandum intraret, ccepit ille miserabili voce clamare, " Quid'' hue venisti; non aliquid utilitatis aufc salutis potes ultra" conferre?" Ad quern rex, "Noli," inquit, "ita loqui, vide" ut sanum sapias." "Non," inquit, "insanio, sed pessimam" conscientiam prae oculis habeo; nam paulo antequam ve-" nires, intraverunt domum hanc duo juvenes et residerunt" juxta me, unus ad caput et alter ad pedes, protulitque1

" unus libellum perpulchrum sed valde modicum ad legen-" dum, in quo omnia, quse hactenus bona feceram, scripta" reperi; qui codicem recipientes nihil dicebant; ac subito" supervenit exercitus malignorum spirituum teterrimorum," qui domum hanc exterius obsedit et intus maxima ex parte" residens implevit. Tune unus eorum teterrimus, qui major" videbatur, proferens codicem horridae visionis et enormis" magnitudinis ponderisque psene importabilis, jussit uni ex" satellitibus suis mihi ad legendum deferre; quem cum" legissem, inveni omnia scelera, non solum quse opere vel" verbo, sed etiam quaa tenuissima cogitatione peccavi, mani-" festissime tetris in eo literis esse conscripta; dicebantque" ad illos, qui mihi assederanfc, viros praaclaros et albatos," ' Quid2 hie sedetis, scientes certissime quia noster estiste?'

1 protulitque'] protrahitque, W. 2 Quid'] qui, A.

322

AJX 707. " Responderunt, 'Verum dicitis; accipite et in cumulum Beda,H.E.Vision and " ' damnationis. vestrse adducite.' Surgentes autem duo ne- v. 13,death of a « quissimi spiritus, habentes furcas in manibus, percusserunt p'soldier. te me^ unug in capjte e^ ajjus jn pe(je, qui modo cum cruciatu

" magno infceriora mea omnia irrepunt; itaque mox ut ad" invicem pervenerint, moriar, et paratis ad rapiendum me" daemonibus pertrahent ad infernum." Sic loqueba[tu]rmiser desperans, et continue mors miserrima subsecuta est;de quo constat, quia non pro se ista, cui minime profuerunt,sed pro aliis sint ostensa, ut qui ejus interitum cognoscentespoenitentiam non diiferrent, ne improviso mortis periculoprseventi impoenitentes perirent.

Wars ofIni in

Defeat ofthe Pictsby Berct-frid.

Aldhelmbishop ofSherborne.

His workswhile atMalmes-bury.

Fortherebishop ofSherborne.

Mors Egrifridi regis vmdicata.

Anno gratise Dccvin. Ine, rex Occidentalium Saxonum, pug- Hen. Hunt,navit contra Grerentem regem Walensium, cujus initio pugnse lv> P1 24 B-dux Hygebaldus peremptus est; tandem vero rex Walensisfugiens, arma et spolia insequentibusl Anglis reliquit. Peridem tempus Ofierus,2 consul JtTorthanhumbrorum, contra Pictosdimicans, eorumque maximam multitudinem sternens, Egfridiregis ultor fuit.

Aldelmus episcopus obiit.

Anno gratise DCCIX. Aldelmus, Sireburnensis antistes, diem Flor. Wig.clausit extremum. Hie vir sanctus cum adhuc esset presbyter P- 54° B-et abbas monasterii, quod Maildubi urbem appellant, scripsit, Bed|>-"-.E.jubente synodo suse gentis, librum egregium contra errorem p>' 268 B.Britonum, quo eos ad catholicam Paschse celebrationem per-duxit; scripsit etiam et librum de virginitate eximium, et aliamulta, ut vir undecunque doctissimus atque tarn liberaliumquam ecclesiasticarum rerum eruditione mirandus. Quo de-functo, pontificatum pro eo suscepit Fortherus, vir et ipse inscripturis sanctis laudabiliter eruditus.

Bex Kenredus monacJwm induit.

Abdication Anno gratige DCCX. Kinredus, qui regno Merciorum nobi- Id. v. 19,of Coenred. Hssime tempore aliquanto pra3fuerat, multo nobilius sceptra P-269 A-

regni reliquit; nam pontificatum Romas agente Constantino,limina Apostolorum devotus petens, monachum ibidem induit,ubi in precibus, jejuniis, et elemosinis usque ad diem sua3

1 O. W. ins. eum. 2 Sic for Berfridus.

CHRONICA MAJORA. 323

Beda,H.B.v. 19,p. 269 A.

Flor. Wig.App.p. 637 c.

Beda,H.E.v. 18,p. 268 c.

Id. iv. 13,p. 224 A.

vocationis permansit. Successit ei in regnum Ceolredus filius A.D. 710.Ethelredi, qui ante Kinredum illud regnum tenebat.1 Yenitautem Bomam cum illo Offa, rex Orientalium Saxonum, dequo supra memoratum est; qui pari ductus devotione mentis,uxorem, agros, cognates, et patriam propter Christum reliquit,[ut] in hac vita centuplum, et in futuro vitam possideretaaternam. Successit ei in regnum Selredus, Seberti boni filius,triginta octo annis.

He goes toEome withOffa, kingof Essex.

Selred,king ofEssex.

Id. iv. 15,p. 226 A.

Id. v. 18,p. 268 c.

Id. v. 19,p. 269 B.

De primo Seleseiensi episcopo.

Anno gratiaa DCCXI. In provincia Australium Saxonum syno-dali decreto statutum est, ut quaa 2 eatenus ad civitatis Wentanas,cui tune Daniel praaerat, parochiam. pertinebat, et ipsa sedemepiscopalem ac proprium haberet episcopum. Consecratus estautem eis primus antistes Eadbertus, qui erat abbas monas-terii beatas memorise Wilfridi episcopi, quod Selesei appella-tur; ubi idem Dei famulus exilium per quinquennium passus,a rege ejusdem provincise terram octoginta familiarum [impe-travit],3 in quam socios exules recipere posset, et vitas eissubsidia ministrare. Est enim locus ille undique mari circum-datus, praater ab occidente, unde habet ingressum quasi adjactus fundas: hunc autem locum cum accepisset Wilfridus,fundavit ibi monasterium, ac regulari vita, maxime ex eisquos secum adduxerat fratribus instituit, quod multo posttempore successores ejus tenuerunt 5 et quoniam illi rex pras-fatus .ZEthelwoldus omnes facultates cum agris et homrnibusdonavit, universes ibi inventos baptismatis unda regeneratesin fide Christi roboravit. Erant autem numero, inter servoset ancillas, quasi ducenti quinquaginta, quos omnes sicut aservitute diabolica, ita etiam libertati donando, jugo humanaeservitutis absolvit. Revocato autem Wilfrido ad provinciamNorthanhumbrorum, primo Cedwalla rex Occidentalium Saxo-num, ac deinde successor ejus Ine, regibus illius provinciaasubactis et interfectis, regnum illud tenuerunt; unde factumest, ut toto illo tempore gens ilia proprium episcopum nonhaberet,4 sed episcopo Wentanaa civitatis, ut praadictum est,subjaceret. Post Eadbertum vero, primum illius regionis epi-scopum, Eolla pontificatus officium suscepit; ipso autem exhac luce subtracto, usque ad obitum Bedaa5 sedes ilia vacavit.Hoc etiam anno magnus Wilfrid, post annos quadraginta et

Account ofSelsey.

Eadberct,the firstbishop.Selseygiven toS. Wilfrid,

1 tenebaf] tenebant, A.2 qu(E\ qui, A.3 impetravit is also omitted in W.

and probably in O.; but the mar-gin is here cut off. The omission

arises from the change in Bede'ssentence.

4 haberet] haberent, A.5 ad obitum, Bedce] usque hodie,

Bede.X 2

who bap-tizes thepeople andfrees theslaves.

Selseyunder thesee ofWinches-ter.Successionof thebishops,p. 107.Death ofS. Wilfrid.

324 MATTH^EI PAEISIENSIS

A.D. 711. quinque accept! episcopatus, diem, clausit extremum, sicut Beda,H.E.Acca sue- supra dictum est; cui successit ad episcopatum Haugustal- v- ^®>ceeds. densem Acca presbyter suus, de cujus industria Beda pres-P<

byter in historiarum libro multol scribens, ejus sanctitatemmultipliciter commendavit.

Bishops ofWorcester.

Eveshammonasteryfounded byEgwine.

Death ofJustinianII.

De pri/mis episeopis Wigorniensibus.

Anno gratiaa DCCXII. Floruit Egwinus, Wicciorum prsesul Malmes-tertius; fuit autem ejusdem provinciaa episcopus primus no- !™' : e

mine Boselus, secundus Ostferus; Egwinus vero in ordine jv 136'tertius, cum rege Merciorum Kinredo et Orientalium Anglo- p. 278.rum rege Offa Romam veniens, monasterium,2 quod in Wigor- Flor. Wig.niensi territorio construxerat, ut ab improborum irruptione P' A*securius illud redderet, a Papa Constantino libertatis privi-legium impetravit. Successerunt autem in episcopatu Wigor- Malmes-niensi Wilfridus, Mildredus, Weremundus, Tilherus, Hereferth, bu^'136'Debertus, Herebertus, Alwinus, Hereferth, JSthelhunus, Wil~ p'ferth, Kinewald, Dunstanus, Oswaldus, Eldulfus, quorum tresultimi archiepiscopi Cantuarienses3 fuerunt.

Per idem tempus Justinianus imperator a Philippico hasre- Hugo detico interfectus est apud Constantinopolim, et Tyberius filius S- ^ejus cum eo; Justinianus enim [erat],4 qui nimiam in civesillos tyrannide exercuerat, jubens urbem eorum arari et in jx.pavimentum illidi, eo quod ad ejus depositionem conspirave- col. 273.rant, ut superius relatum est.

Philippicus hceretieus Romanum invasit imperium.

Philippicus Anno gratiae BCCXIII. Philippicus Romanum invadens im- Id. ix. 17.emperor, perium apud Cersonam purpuram accepit, annisque duobus

imperavit. Hie cum esset hsereticus, Cyrum, Constantinopoli-tanum episcopum, exilio relegavit, et posuit in sede iliaquendam suse opinionis pseudo-monachum, nomine Johannem.Ipse vero Philippicus Romse Constantino Papaa literas pravidogmatis destinavit, quas vir sanctus consilio Romani populirespuens, praacepit ne ejus nomen in cartis ponetur, autpensura solidorum reciperetur, aut ad missarum solemniarecitaretur.

De Sancto Guthlaco heremita.

Life of Anno gratiaa DCCXIV. Sanctus Gruthlacus heremita apudS. Guthlac. Chorilande in palude diem clausit [extremum]. Hie de stirpe a- 714

— > p. 326.1 multo'] multa, O. W.2 monasterium] Sic, as Florence,

the compiler altering the subsequentclauses.

3 Cantuarienses] Introduced care-lessly by the compiler. The lasttwo were archbishops of York.

4 erat is also omitted in W.

CHRONICA MAJORA. 325

Vita S. non ignobili originem ducens, utriusque parentis stemmate A.D. 714.Guthlaci a prseclarus refulsit; quern dum tempore Ethelredi, regis Mer- Life of.^,lceA ciorum, mater gravida mundo profudit, manus qusedam rubei S- Guthlac.

torum, nitoris effulgens ad crucem, quse [ante] ostium domus puer-Apr. 11, peras stabat, porrecta ab eethere videbatur; cujus miraculiP- 39- magnitude mediterraneorum terminos Mercioram in momenta

replevit. Baptizatus est infans et G-uthlacus parentum studioest vocatus; cum autem adolescentias vires et astas succre-vissent, aggregatis sibi satellitum turmis, ad arma sese con-vertit; hoc tamen ex innata sibi bonitate semper vendicabat,quod de rapinis undecumque collectis, tertiam partem illis,qui eas ante possederant, remittebat.' Octo igitur annorumcurriculis in hac ferocitate decursis, nocte quadam in sereversus revocavit ad memoriam, quam inanis sit hujus mundigloria, et futura damnatio perennis et incerta; mane itaquefacto, parentes complicesque prsedones relinquens, ad monas-terium in Eependune tune famosum pervenit, ibique tonsuramet habitum clericalem suscipiens poenitentiam decrevit ageredelictorum; deinde sacris literis et monasticis institutus2 dis-ciplinis, singulorum virtutes solus studuit aemulari; lectisautem virtatibus monachorum qui vitam elegerant solitariam,neremum concupivit, iterque arripuit ut locum idoneum in-veniret. Tandem ad paludem magnam, quae ad plagam orien-talem Merciorum sita est, perveniens, quse sit qualitas re-gionis illius diligenter inquirit; tune dicit ei quidam, in iliapalude vasta insulam esse remotiorem, quam multi inhabitaretemptaverant, sed propter heremi monstra ab omnibus fere3

relictam. Hoc audito, vir Dei nunc sibi locum postulat indi-cari; at ille scafilam accipiens piscatoriam sanctum Dei virumad locum usque perduxit. Heec insula " Cruland " appellatur,quam nullus antea innabitare ausus fuerat propter daemonumibi demorantium terribiles fantasias; ibi vir sanctus solushabitare coepit de beati Bartholomasi specialiter protectioneconfisus; igitur aliquandiu ibi conversatus ad sodales rediit,ex quibus duobus secum pueris acceptis ad insulam iterumrepedavit, ubi spiritualia fiducialiter arma arripiens virili-ter Domino militabat. Erat autem in hac insula tumulusagresti gleba congestus, in cujus latere quasi cisterna vide-batur inesse, ubi tugurio Dei servus composito habitareincipiens, nee lineo nee laneo indutus vestimento, pellibustantummodo utebatur; abstinentia tanta in eo fuit, ut post

1 remittebafj remittebaiit, A.2 institutus] institutis, A.

3/ere] fore, A.

326 MATTHJEI PAEISIENSIS

A.D. 714. soils occasion sola panis hordeacei* particula et aqua3 poculo Vita S.Life of uteretur.S. Guthlac. Quadam vero die cum studio consuetse meditationis inten-

deret, duo daamones in habitu humano subito astiterunt, qui torum,eum sic familiariter alloquuntur; "Nos experti sumus fidei Apr. 11," tuae fortitudinem et patientiam invincibilem, et ideo te in-Pj41'

• , • i i- Id. p. 42.quietare cessamus, insuper etiam de antiquorum conver- r

" satione heremitarum te volumus erudire. Moyses etHelyas," aliique patres antiqui, Deo per multam abstinentiam placu-" erunt; quamobrem jejunium non biduo tantum vel triduo" servandum, sed integra potius septimana, ut sicut Deus" sex diebus mundum formavit et septimo requievit, sic homo" sex diebus jejunans debeat spiritum reformare, septimo" comedens requiem carni dare." Hoc vir Dei audito sic

Ps. Iv. 10. respondit, " Convertantur retrorsum, qui quserunt animam" meam ut auferant earn;" et mox, more cotidiano particulamhordeacei1 panis accepit; maligni autem spiritus recedentes,loca ilia mcestis questionibus impleverunt. Post hsec brevitempore interjecto, dum vir beatus, ut solebat, orationibusintempesta nocte vigil incumberet, teterrimi spiritus totamcellulam impleverunt; nee mora, virum Dei eiciunt ligatumde cella, et ccenosis laticibus atrse paludis immergunt; deindesublevatum per loca asperrima dilaceratis fere membrorumcompagibus trahunt. Tandem paulisper eum sistunt,2 impe-rantes, ut ab ilia habitatione discedat; at ille respondit,

Ps. xv. 8. " Dominus a dextris est mihi, ne commovear; " iterum assu-mentes eum, flagellis veluti ferreis verberare cceperunt, ver-

p. 108. beratumque ac tormentis multipliciter afflictum subvehunt inaerem, ubi ex multitudine spirituum immundorum cselumnigrescere videbatur, qui simul juncti famulum Christi adtartari fauces usque perducunt. Ille inferni tormenta per-spiciens, poenas omnes, quas passus fuerat, oblitus est3 com-paratione majorum. Tune incipiunt sancto insultare dicentes," Ecce potestatem habemus te detrudere in has pcenas, ut" hie pro peccatis tuis perpetuo puniaris." Ad quos ille sicait, "Vae vobis, filii tenebrarum; si hanc habetis potentiam," quid moramini ? " Illis autem veluti ad hoc se prseparan-tibus, ecce Sanctus Bartholomeeus cum immenso splendoresupervenit, imperatque dsemonibus, ut Dei servum habitation!incunctanter restituant; at illi praeceptum Apostoli dictocitius compleverunt. Dum vero in aere portaretur, vox quasi

1 hordeacei'] ordeicei, A. I 3 O. W. ins. ex,2 sistuni] sistant, A. I

327

Pg. Ixxxiii.8.x

Vita S.Guthlaci aFelice.Acta Sanc-torum,Apr. 11,p. 43.

Id. p. 46.

(Not inFelix'slife.)

Id. p. 48.

psallentium esfc audita, " Ibunt sancti de virtute in virtutem, A.D. 714." videbitur Deus Deorum in Syon." ' Life of

Oontigit in diebus Conredi, regis Merciorum, tempore galli- "• Gutnlac.cinii, quod beato Gra.tb.laco visum est se vulgi tumultuantisaudire clamores; tune vir Dei cellam egressus, vulgus Britan-nice loquens teotis cognoscit accedere, sfcatimque domum suamvidet ardere, cumque tecto subvenire festinat, lacertis interci-pitur, et in aerem sublevatur. Tandem hostis insidias esse com-periens, ccapit hunc psalmi versiculum decantare, [sexagesimiseptimi Psalmi primum versum, " Exurgat Deus," et reliqua].1

Alio quoque tempore orationibus insistens nocturnis, ingentisonitu insulam tremere sentiebat, et mox audivit strepitum,quasi currentium armentorum;2 nee mora, undique variorumfiguras monstrorum introire conspexit, ferarum videlicet, ser-pentium, bestiarum; his igitur circa Christi militem horri-biliter perstrepentibus ait, "Miserrime Sathana, quid vires" alienas simulare conaris? In nomine Jesu Christi praecipio" tibi ut desistas;" et post haec verba, statim universumfantasma disparuit.3 Episcopus quidam, Hebba4 nomine, venitad colloquium sancti viri, habens in comitatu virum quendamlibrarium, nomine Wilfridum;5 hie audiens ministros de beatiGhithlaci virtutibus et miraculis colloquentes, ad quosdam incujus potentia hsec faceret dubitantes ait, quod si videreteum, sciret discernere utrum verus Dei cultor esset, an sanc-titatis speciem simularet. Prasfatus igitur episcopus viri Deisermonibus recreatus, eum diligenter coepit hortari, ut pereum ordinem sacerdotis acciperet, qui cadens ad pedes epi-scopi, se prsecepto ipsius obedire promisit; episcopus igiturgaudens, consecrata prius ecclesia, ipsum ad sacerdotii gra-dum Isetus promovit. Illo quidem die contra solitum rogatupontificis coactus est ad ccenam cum casteris residere; tuneaspiciens praefatum Wilfridum, ait ad eum', " O frater Wilfride," quid tibi nunc videtur de illo dicendum, de quo heri te" judicaturum certissime promisisti?" Ille nimis admiranssurrexit, efc ad pedes ejus veniam humiliter flagitans se pro-stravit. Hujus sancti viri virtutes si omnes vellem explicareverbis, ita esset ac si maris arenam inciperem numerare;vicesimo autem et quinto aetatis suas anno solitariam aggressusvitam, Brim's quindecim in ea permansit. Defunctus itaque, His death,in omni sanctitate perfectus, in suo oratorio,6 in honore beati

1 These words are not in A. W.West.

2 armentorum'] armalorum, A.3 disparuii] om. W.

4 Hebba~\ Sic for Hedda, bishopofLichfield.

5 Wilfridum] WigMd, ActaSanct.6 oratorio'] oratio, A.

328 MATTHuEI PABISIENSIS

A.D. 714. BartholomaBi dedicate, sepulturam accepit ; quo in loco omnes,Burial of qui eum pio aflecfu deposcunt, divines miserationis indulgen-S. Guthlac. tiara consequuntur.

De Papa Gregorio et vmperatore Anastasio.

Gregory n. Anno gratiaa DCCXV. G-regorius sedit in cathedra Eomana Vit. Pontif.Pope. annis quindecim, mensubus octo, diebus viginti duobus, et

cessavit sedes diebus l triginta quinque. Eodeni anno insur- Hugo deAnastasius rexit Anastasius contra Philippieum imperatorem, et ilium S. Viet.111 oculis privavit, ejusque imperium occupans tribus annis im- Excerpt.

peravit. ix. 17, 18,col. 273.

De pugna inter reges Ine et Ceolredum.

Anno gratias DCCXVI. Ine, rex Occidentalium Saxonum, Hen. Hunt.contra Ceolredum, regem Merciorum, apud Wodnesbirih pug- iv- P- 724c-

Battle of,borough. ., . . . , , . ..navit, quorum victoria in dubio remansit.

Theodorus imperavit.

Theodosius Anno gratiaa DCCXVII. Theodorus Eomanum adeptus im- Sigebert,HI- perium uno anno imperavit. Eodem anno Osredus, rex „ 1^r

6-Death of AT *u i. u • j. 2 t. n- • e * • Hen. Hunt.Os d f -Northanhumbrorum, juxta mare'5 pugnans, belli inlortunio jyNorthum- interemptus est; cui succedens Kenredus duobus annis reg-bria. navit.

Story ofRadbodduke ofFrisia.

Leo III.

Kings ofMercia

and North-umbria.

Nota vituperabile factwm.

Anno gratias DCCXVIII. Eabbodus, dux Fresonum, praadi- Sigebert,catione beati Wlfranni episcopi3 inductus ub baptizaretur, cum co^ 136>

pedem unum lavacro intinxisset, alterum retrahens pedem,interrogavit, ubi plures essent antecessorum suorum in para-diso an in inferno ? Audiens autem quod in inferno, pedemretraxit, dicens; " Satius est," inquit, " ut plures sequar," quam pauciores." Eodem anno Leo imperator creatus Hugo deimperavit annis visrinti tribus. S. Viet.& Excerpt.

Prior, ix.De vnorte Geolredi regis. 20, col. 2 74.

Anno gratias DCCXIX. Defuncto rege Merciorum Ceolredo Hen. Hunt,et apud Lichesfeld sepulto, successit ei Ethelboldus in Mercia,iv- P-724 c>

vir fortis et potens, qui victoriosissime quadraginta et uno•annis regnavit. Quo etiam anno rex ITorthanhumbrorum Id. p. 724 u.Kenredus vita decedens, Osrico regni gubernacula reliquit,

. diebus~\ om. W.• mare] Mere, Hen. Hunt.

Of Sens.

CHRONICA MAJORA. 329

A.-S. regBumque viginti l annis tenuit. Fuit autem rex Ethelboldus A.D. 719.Chron. filius Alwii, qui fuit Eoppse, qui fuit Wibbas, et caetera.a. 716, H

p. 326.

De morte Ingles.

Flor. Wig. Anno gratise BCCXX. Ingles, frater Ine regis, diem, clausit Death ofp. 541 A. extremum. Quo utique tempore Cuthburga, soror Ine regis Ingels.

et Kineburgae, apud Winburnam abbatiam2 construxit. Hasc FoundationHen. Hunt. Cuthburga data fuerat in conjugem Ecfrido [regi] Northan- orneiv. p.724 D. humbrorum, sed eo vivente, separata est. abbey.

Cuthburga.

De movie Sancti Johannis Beverlacensis episcopi.

Mahnesb. Anno gratia DCCXXI. Sanctus Johannes Beverlacensis, archi-Gest. Pon- episcopus, in Domino quievit. Hie vir sanctus, eximiarum

245 patrator virtutum, Bedam habet praeconem in gestis Anglorum3;sed de hoc viro sanctissimo hucusque illud clarum habetur,quod habitatores Beverlaci in loco, quo jacet, pro spectaculosolent tauros ferocissimos exhibere, qui nodissimis astrictivinculis, magno virorum fortium sudore adducuntur; sed statimcum coemiterium fuerint ingressi, ita omni feritate4 sopitaconquiescunt, ut oves simplicitate putares ; laxatis igitur nodis,dimittuntur per atrium ludere, qui ante, quicquid obstabat eiscornibus et pedibus impetere solebant. Successit ei "Wilfridus

Id. iii. 111. secundus presbyter ejus, qui tempora Bedaa transcendit.

Death ofS. John ofBeverley,archbishopof York.

Wild bullstamed athis tomb.

Wilfrid II.archbishop.

Hen. Hunt,iv. p.724 ».

(Not inHen.Hunt.)Hen. Hunt,iv. p.724 E.

Ut Ine, rex West-Saxonum, Eadbertum interfecerit.

Anno gratias DCCXXII. Ine, rex Occidentalium Saxonum,exercitum grandem in Suth-sexiam promovit, et in eodempraelio Eadbertum, quern prius fugaverat a castro quod Tantonadicitur, interfecit, eo quod Ine construxerat castellum pras-dictum. Eodem anno defuncto Withredo, Cantuariorum rege,tres filios regni sui reliquit haeredes ; quorum5 Ethelbertusprimogenitus regnum suscipiens annis septendecim regnavit.Sub eisdem diebus, defuncto Tobia Rofensi episcopo, Eadulfussuccessit.

Ini's expe-ditionp. 109.againstSussex.Kings ofKent.

Bishops ofRochester.

1 viginti} undecim, Hen. Hunt.2 abbatiam} abbatia, A.3 i.e. H. E., v. 2-6, pp. 249-253.4 feritate} feronta, A. C. has

feronta, altered to ferocitate. D. hasferitate, as Malmesbur. O. has ap-parently feronta.

5 quorum . . regnavit] This is in-serted by the compiler. Malmesrbury (Gesta Regum, i. 15) says^Ethelberht reigned 11 years; Flor.of Worcester (App. p. 635 E.) thathe died in the 36th year of hisreign.

330 MA.TFSMI PABISIENSIS

•A.D. 723.

Rigobert,bishop ofKheims,and Eu-cheriusof Aries,deposed.

[Yezid]persuadedby a Jewto issuean edict

images.

Bedewrites hishistory.

De degradatione Bemensis episcopi.

Anno gratiaa DCCXXIII. Eicobertus, Eemensis episcopus, a Sigebert,.Karolo Francorum rege deponitur ab episcopatu, eo quod illi c°l'138-hostiliter contra Eeginfredum eunti,1 portas urbis Eemensisnoluit aperire. Eucherius quoque Arelatensis eadem rationsab episcopatu ejectus est.

De stulto consilio cujusdam Judcei malefici.

Anno gratias DCCXXIV. Judasus quidam maleficus promittens Id.cuidam nobili3 quadraginta annis principaturum, suadet ut intoto regno suo Dei sanctorumque imagines edicat deponi; quispe diu regnandi edictum proponit, sed ilico expiravit.

Quo 3 tempore Seda historiam Anglorum inchoavit.

Anno gratia3 DCCXXV. Beda, presbyter venerabilis, Anglorumhistoriam inehoavit, quam laudabiliter inchoatam et felicifcerconsummatam regi Ceolwlfo praasentavit.

Edict ofLeo III.

images.

Ini goesto Eome.

Imagines venerari jprohibentw.

Anno gratias DCCXXVI. Leo imperator imagines Christi et Sigebert,sanctorum ejus in frusta comminui praecepit, quern Papa c°l- 138-G-regorius litteris suis multum redarguit, sed in vanum.4

Ut Ine rex Homam petierit.

Anno gratiaa DCCXXVII. Ine, rex felix et potens, Ethelhardo Hen. Hunt,cognato suo regnum suum relinquens, Bomam petiit, ut pro lv- P-725 A.regno temporal! commutaret asternum.

English Quo5 cum pervenisset, fecit in civitate domum, consensu etschool voluntate Gregorii Papas, quam scholam Anglorum appellaria t Eome f -, A J i JT » n A T !founded bv *eci^ "^^ nanc autem cum reges Angliae et genus regum,Ini. cum episcopis, presbyteris, et clericis, in doctrina et fide

catholica erudiendi venirent, ne quid in ecclesia Anglicanasinistrum aut catholicas unitati contrarium doceretur; et sic,in fide stabili roborati, ad propria remearent. Erant enimdoctrina et scholaa Anglorum a temporibus Sancti Augustini

1 eunti] cuncti, A.2 cuidam nobili] Gizid, Sigebert.

See the Historia Miscella. xxiii. 17.It is intended for the caliph Yezid I.

3 Quo] De, A.4 vanum] varium, A.5 This is the only mention of the

foundation of this school by Ini.

CHEONICA MAJORA. 331

Cf. Libel,de reg.Saxon.p. 207.Cf. Vit.Offse, ii.p. 29.

Cf. A.-S.Chron.a. 816,p. 342.Cf.Malmesb.Gesta Re-gum, i. 35,p. 50.Flor. Wig.App.p. 641 B.Hen. Hunt,iv. p. 725 c.

Sigebert,col. 138.

per Romanes pontifices interdictae propter assiduas hsereses, A.D. 727.qua in adventu Anglorum in Britannia emerserant, dum Englishpagani Christianis permixti sanctas conversationis gratiam scno°iat

corruperant fidei Christianae. Fecit prseterea juxta domumprsefatana ecclesiam in honorem beata} Virginia Marise fabri-cari, in qua Anglis Romam advenientibus divina celebrarenturmysteria, et in qua possent, si quem ex Anglis Romas moricontingeret, sepeliri; et, haac omnia ut perpetuaa firmitatisrobur obtinerent, statutum est generali decreto per totumregnum Occidentalium Saxonum, in quo praedictus Ine reg-nabat, ut singulis annis de singulis familiis denarius unus,qui Anglice "Romseot" appellatur, beato Petro et ecclesiaeRomanse mitteretur, ut Angli ibidem commorantes vitalesubsidium inde haberent. Hanc scolara quia per avari-tiam Romanorum suis redditibus destitutam et iccircodestructam, reparavit rex nmnificus Offa, qui beatumAlbanum invenit, ut in sequentibus dicetur.1 Hascautem ecclesia, de qua jam dictum est, in cronicis Anglorumsaape combusta legitur et iterum reparata. Hie etiam ille estIne qui Grlastonise abbatiam construxit, jam dudum destruc-tam, quam etiam multis possessionibus ditatam privilegiorumsuorum munimine roboravit. Hujus regis germanus fraterIngles, et sorores Sancta Cuthburga et Sancta Quenburga, re-gina2 quoque ejus Sexburga vocabatur. Successit ei in regnumJEthelhardus, cognatus suus, de stirpe Gertie regis oriundus,qui3 post ilium quatuordecim annis regnavit. Eodem annoidem JEthelhardus pugnavit contra juvenem Oswaldum deregia stirpe regum "West-Saxonum,4 regnum sibi subjugareconantem;5 sed cum viribus regis se imparem cognovisset,juvenis ille per fugam elapsus, ^Ethelhardo regnum in pacereliquit.

De quodam fratre male defuncto.

Anno gratiaa DCCXXVIII. Papa Gregorius, cum Leonem Pope Gre-imperatorem incorrigibilem advertisset, Romam, Italiam, Hes- gOI7 .periam ab ejus jure subtraxit, et vectigalia ipsi reddi inter- ™ eo

Origin of« Rome-scot."The schoolrestored byOffa.

Glaston-bury builtand en-riched byIni.His brotherand sisters.^Ethel-heard.His warwith Os-wald.

1 This is written by Par. in themargin, with a reference for its in-sertion here.

2 regina . . . vocabatur~\ This,which is an insertion of the com-piler, seems to be a confusion withSexburga, the wife of Cenwealh,

who reigned after his death. Ini'squeen was JEthelburh.

3 qui . . Athelhardus'] om. W.4 West-Saxonum ] Westsaxonii,

A.5 conantem] conanti, A. O. W.

West.

332 MATTH2EI PARISIENSIS

A.D. 728.Vision.

Comets.

dixit. Eodem tempore frater quidam, quern nominare super- Beda,H.E.sedeo, in nobili monasterio positus,1 ignobiliter inter fratres J-vixifc; corripiebatur quidem sedulo a fratribus ac majoribusloci, atque ad vitam castigatiorem monebatur converti; etquamvis eos audire noluisset, tolerabatur tamen ab eis obnecessitatem operum ipsius, ut qui in arte fabrili fuerat sin-gularis; serviebat enim multum ebrietati ac casteris vitae re-missioris illecebris, dum magis in officina sua die noctuqueresidere, quam ad psallendum vel orandum in ecclesia, autvitae verbum vellet audire. Tandem languore gravi percussus,atque ad extrema perductus, fratres vocavit, et narravit quodvideret infernum apertum et Sathan in profundis tartari de-mersum; Caipham quoque cum caateris qui occiderunt Domi-num juxta eum flammis ultricibus contraditum,2 "in quorum" vicinia," inquit, "heu! mihi misero locum aspicio aaternaa" damnationis esse paratum." Audientes autem hasc fratrescoeperunt diligenter exhortari, ut vel tune adhuc in carnepositus ad pcenitentiam rediret; respondit ille desperans," ISTon est mihi modo tempus vitam mutandi, cum ipse viderim" judicium meum jam esse completum;" et talia dicens, sineviatico decessit. Hoc quoque factum longe lateque diffamatum,multos ad agendam et non differendam scelerum suorumpcenitentiam provocavit.

De stellis circa solem apparentibus.

Anno gratiae DCCXXIX, Apparuerunt circa solem duaa stellee Hen. Hunt,horribiles, quarum una solem praacedebat orientem, et altera *V>P' 725D.sequebatur occidentem, quasi Orienti simul3 et Occident! diraecladis prsesagas; vel certe una diei, altera noctis, praecurrebatexortum, ut utroque tempore mala mortalibus imminere signa-rent. Portabant autum fascem ignis contra aquilonem adoccidentem4 acclinem, apparebantque mense Januario, et fere

Eavages in per dies quindecim permanebant. Quo tempore gravissimaFrance and paganorum lues Grallias et Hispaniam miserabili casde vastabant,Pam* sed et ipsi non multo post in eadem provincia dignas suae

perfidiaa poanas miserabiliter luebant.

Gregorws Papa.PopeGregory Anno gratias DCCXXX. Gregorius Papa sedit Eomaa annis VitPontif.HI. decem. Eodem anno rex Northanhumbrorum Osricus Ceolwlfo nen. Hunt.Osric — iv. p.725D.

1 positus] ponitus, A.2 contraditum~\ contradictum,3 simul] similis, A.

A.

4 occidentem] accendendum,Hunt.and Bede.

CHRONTCA MAJORA. 833

regnum suum, quod quindecim * annia tenuerat, reliquit ; fait A.D. 730.Hen. Hunt, autem Ceolwlfas filius Cutha, qui fuit Cuthwine, qui fuit Leo- succeedediv.p,727B. tnewld, qui fuit Egwald, qui fuit Aldelmi, qui fuit Ocga, qui J601"(Not in fuit Ida. Hie rex vere beatus, et litterarum scientia suffici-Hunt.) enter instruetus, quantum sibi in vitam profuerit finis eiusHen. Hunt. ., , , ,.,n r J

iv.p. 725 E evidenter ostendit.

Brithwaldus obiit.

Beda,H.E. Anno Domini Dccxxxi.2 Brithualdus, Cantuariensis archi- Death .ofv- 23> episcopus, diem clausit extremum, Tatwino episcopatum re- arch-bishop

v Bncht-Imquens. wald>. 283 A.

De consecrations Tatwini, Cantuariensis arohiepiscopi.

Id. Anno Domini DCCXXXII. Consecratus est Tatwinus, Doro- Consecra-bernensis archiepiscopus, in civitate sua a viris venerabilibus 3 on °fDaniele Wentano, Tnwaldo Londoniensi, Aldwino Lichesfeldensi,et Aldulfo Rofensi,4 episeopis, die decima Junii mensis, vir incensura ecclesiastica insignis.

SimeonDunelm.p. 658 c.

Gealwlfus rediit in regnum.

Anno Domini DCCXXXIII. Tatwinus arcMepiscopus, acceptopallio, ordinavit duos episcopos.5 Quo ebiam anno Ceolwlfusrex captus, attonsus et remissus est in regnum.

Hen. Hunt,iv. p. 725 E.

De obsidione castri Sumertonensis.

dained byTatwine.Ceolwulf.

Anno Domini Dccxxxn7. ^jthelbaldus, rex Merciorum, oxer-Siege ofcongregato castellum de Sumertona obsidione vallavit; Somerton

et cum non esset qui inclusis ferret auxilium, dictus rex e"

Simeon,p. 658 D.

castellum in jus suum recepit; qui deinceps, super omnes Mercia.provincias Anglise usque ad flumen Humbre, omnibus sibiregibus subjectis, regnavit. Eodem anno eclipsis solis facta Eclipse ofest, decimo nono kal. Septembris, circa horam diei tertiam, ita the sun.ut psene totus orbis solis esse coopertus quasi scuto nigerrimovideretur.

Commendaiio vitce venerabilis Bedce presbyteri.

Hen. Hunt. Eodem anno Beda, vir venerabilis et mente semper cfelestis, Death ofiv. p. 726 A. cseli palatia conscendit; qui divina virtute praaditus, sua et

1 quindecim] xi., Hen. Hunt.2 A. inserts primo, a repetition of

the last figure of the year.

3 venerabilibus] venerabilis, A.4 Rofmsi] fofensi, A.5 Of Lindsey and Selsey.

334 MATTH^EI PARISIENSIS

A.D. 734. aliorum vitia compescens, dignus est ut in asterna memoriaHis life habeatur. Erat autem presbyter ille venerabilis in monasterio Malmesb.and works. principis Apostolorum Petri, quod est in Were fluminis ostio, Gesta Ee-

G-arewe nuncupatum, educatus; ubi sub reverendissimo abbate ? §4 fromBenedicto, ac deinde Ceolfrido, onine tempus vitaa suaa peregit, Beda,H.E.ac vir Dei ter beatus omnem dans operam in scripturis sanctis v. 24,ac meditationum studiis, semper aut discere aut scribere dulce p> 286 c'habuit aut docere. Nbno decimo vero vitaa suaa anno diacona-tus, tricesimo quoque gradum presbyteratus suscepit; ex quotempore usque ad annum aatatis suaa Ix. ex opusculis sanc-torum patrum, ad utilitatem ecclesiaa in triginta sex volumi-nibus septuaginta octo libros, quos ipse in historia Anglorum (Not inenumerat, stylo ad purum purgato componens, promeruit ut Malmesb.)ab universali ecclesia doctor Anglorum et pater venerabilismerito et nomine censeatur. Cumque historiam regum An-gliaa et aliarum gesta rerum quasi inter libros suos, magnostudio elaborates, ultimum edidisset, in vocem orationis prorupitdicens; " Te deprecor, bone Jesu, ut cui propitius donasti verba Malmesb." tuaa sanctaa scientiaa dulciter haurire, dones1 etiam benignus Gesta Be-" aliquando ad fontem omnis scientiae pervenire, et semper fj0^?1' '" ante tuam faciem comparere. Praaterea2 omnes ad quos haac" historia pervenire potuerit nostraa nationis, legentes sive" audientes, suppliciter precor, ut pro meis infirmitatibus et" mentis et corporis apud supernam clementiam saapius inter-" venire meminerint, et hanc mihi quique in suis provinciis" suaa remunerationis vicem rependant, ut apud omnes fructum" piaa intercessionis inveniam."

Quod Sergius Papa eundem Bedam ut Romam veniretinvitavit.

Bede in- Hujus prasterea viri venerabilis apud Eomanum Pontificem Id. i. 59,vited to a(Jeo Celebris erat fama, ut ad quasdam enodandas sacraa P-88-Pooe Ser- scriptura3 quaestiones ejus auxilio Eomana sublimitas indigeret.gius I. Quod autem Eomaa fuerit, solide non affirmo ; sed tamen ilium Id. i. 57,

illuc invitatum non dubito, quod hasc epistola clarum faciet, P- 86-quam olim Sergius Papa Oeolfrido abbati in haac verba direxit;" Sergius episcopus, servus servorum Dei, Ceolfrido religiose Id. i. 53." abbati salutem et apostolicam benedictionem. Quibus verbis" ac modis clementiam Dei nostri atque inenarrabilem provi-" dentiam possumus eflPari, et dignas gratiarum actiones pro" immensis ejus beneficiis circa nos persolvere, qui in tenebris" et umbra mortis positos ad lumen scientiaa perducit? Hor-

1 dones] dona, A. O. W. West.2 This last sentence Malmesbury

has extracted from Bede's Prefaceto the H. E., p. 107 ».

CHRONICA MAJORA. 3S5

Malmesb. " tamur itaque Deo dilectam religiositatis tuae bonitatem, ut A.D. 734.Gesta Re- " quia [exortis] quibusdam ecclesiasticarum causarum capitulis, Letter ofgum, i. 58, t< non s^ae examinatione longius innotescendis, opus nobis ^P6, ®r~

" fuit ad conferendum arte literaturas imbutum, sicut decet £eoifrid." devotum auxiliatorem sanctae matris et universalis ecclesiaa," immo obedientem devotionem huic nostras hortationi non" desistas accommodare, sed absque all qua retentione religio-" sum Dei famulum Bedam, venerabilis monasterii tui pres-" byterum, ad limina Apostolorum principum, dpminorum" meorum Petri et Pauli, amatorum tuorum ac protectorum," ad nostrae mediocritatis conspectum non moreris dirigere," quern, favente Domino sanctis tuis precibus, non diffidas" prospere ad te redire, peracta praamissorum capitulorum" cum auxilio Dei desiderata solennitate; erit enim, ut confidi-" mus, et cunctis tibi creditis profuturum, quicquid ecclesiae" generali claruerit per ejus prsestantiam impertitxam."

CuthbertiEpistokde morteBedae (Ste-yenson'sBede, i.p. xv).

Malmesb.Gesta Re-gum, i. 61,p. 90.

p. 111.

De morte et sepultwa beati Bedoe presbyteri.

Tempore vero quo Beda, venerabilis et vir Deo dignus, ex Death othac luce migravit, ante diem DominicEe Resurrectionis, duabus Bede. •hebdomadibus creberrimi dolore anhelitus vexabatur. Et siclaatus et gaudens, atque omnipotenti Deo die noctuque gratiasagens, immo horis omnibus usque ad diem Dominicaa Ascen-sionis, id est septimum kal. Junii, cotidie discipulis suislectiones ex divinis scripturis distribuens, quicquid reliquumerat diei in psalmorum concentu et orationibus transigebat;noctem vero totam in laetitia et exultatione, simul cum gratia-rum actione, pervigil ducebat, nisi vicissim somnus permodicusimpediret. Tertia autem feria ante Ascensionem Dominicamccepit vehementius aagrotari in anhelitu, atque tumor modicusin pedibus apparebat, vicinee mortis prassagus et index; tuneaccita congregatione unctus est cum osculo pacis, atque viaticoreverenter et cum lacrimis sumpto, memoriam suas animaa asingulis implorabat; nonnullis vero de fratribus familiarioremdeclarans amicitiam, exeniola quaadam secretius est largitus.Die quoque Dominicae Ascensionis, cum jam exitus animaa decorpore immineret, contra oratorium, in quo orare consueverat,cilicio sub se posito decumbens, integro vultu et sensu, sicquedicens Spiritus Sancti gratiam invitabat, " 0 Rex glorise," Domine virtutum, qui triumphator hodie super omnes caelos" ascendisti, ne derelinquas nos orphanos, sed mitte promissum" Patris in nos Spiritum veritatis;" et hac oratione completaspiritum exhalavit; exeunte autem anima, talem odoremqualem nee cinnama spirant nee pretiosa balsama, summinis-

.336 MATTH^I PARISIENSTS

A.D. 734. trat. Sepultus est autern tune in eodem monasterio, sed Malmesb.Burial of modo cum beato Cuthberto, Dunelmensi episcopo, requiescit1 GrestaRe--D6Q.6. in 1/-\no11ri o-v a.ni»r\ £*f o-r»fr>fi-v\4-s\ ffn1\i»f\ff\s*4-f\ zj**"*? 1. Ol j

p. 91.in iocello ex auro,et argento fabrefacto.

De statu Anglice tempore quo Seda decessit. Reges.

Kings and Tempore quoque quo Dei famulus Beda ex hac luce migravit, Hen. Hunt.PegeS in AnSlia floruerunt. In Cantia regnavit Ethelbertus, iv-P- 726r>-

at the time *n West-sexia -53thelhardus, in Est-sexia Selredus, in Merciaof Bede's -^Bthelboldus, in East-anglia Athelredus, qui de regina Leofrona Flor.Wig.death. sanctum genuit Albertum ; in provincia Northanhumbrorum P- 636 c-

regnavit Ceolwlfus. Sub istis quoque regibus hi fuerunt epi- Hen. Hunt.scopi ; in Cantia Tatwinus, in Rofensi civitate Aldulfus, in lv- P* 726>.

C DLondoniensi Ingoldus, in Est-anglia duo, Eadbertus Helm- 'hammensis et Hathelacus Domucensis, in Mercia apud Liches-feld Ealdwinus, in provincia Wicciorum Wilfridus, qui 2 sedemhabuit apud Wigorniam ; super gentem Merciorum, quse ultraSabrinam habitat, Wastold, qui3 sedem habet apud Hereford.In provincia Lindisfarorum Kinebertus, in Wintonia Daniel;in provincia Nbrthanhumbrorum quatuor sunt episcopi, in Simeon,Eboraco Wilfredus, in Lindisfarne Ethelwoldus, in Haugustaldo P- 65? c.Acca, in Witerna Pecthelmus.

Death of Eodem anno Tatwinus Cantuariaa archiepiscopus defunctus Id. p. 658 ».archbishop egt. Eodem [anno] luna quasi sanguineo rubore perfusa vide-

kafoir hora integra, pridie kalendas Februarii. Eodem anno, Id. pp.Acca ab episcopatu Haugustaldensi fugato, post biennium 658 c»

i Frithebertus sexto idus Septembris.

o.atwme.unar

Bishops ofHexham.

659 A'

Nothelmus Cantuariensis arcMepiscopus ordinatur.

of Canter-

Nothelm Anno Domini DCCXXXV. Nothelmus ordinatus est Cantuari- Id. p. 659 A.archbishop ensis archiepiscopus, de quo Beda in prologo historise Anglorum Beda,H.E.

testaturj quo(j muitum sibi profuerit ad gesta Anglorum com- ?*&?•paginanda, allatis sibi epistolis ex scrinio Eomano, quse operi p> c'illi erant necessaria,4 dum adhuc presbyter esset in urbeLondoniensi.

Nothelmus pallium cepit.

The pall Anno gratise BCCXXXVI. Nothelmus, archiepiscopus Cantua- Simeon,sent to him. riensis, a Papa accepto pallio in episcopatu suo confirmatus P- 659 •*•

est.

1 requiescit fabrefacto]This is added by the compiler.

2 qui . . . Wigornia] added bythe compiler.

1 qui Hereford"] added bythe compiler.

4 necessaria} uecciam, 'A.

CHRONICA MAJORA, 337

Alwinus episcopus obiit. A.D 737Simeon, Anno gratias bccxxxvu. Alwinus, episcopus Lichesfeldensis, Bishops ofp. £59 A. ad extrema perductus diem clausit extremum; cujus loco duo Lichfield.Malmesb episc°pi consecrati sunt, Wicta in Lichesfeld efc Tota in Lei-Gest. Pont, cestria primus,iv. 172,__ QfiTv' Multi omnia pro Christo relinquentes Romam profecti sunt.

Flor. Wig.p. 542 E.Hen. Hunt,iv. p. 727 A.

Simeon,p. 659 A.Id. p. 659 B,Flor. Wig.p. 544 B.

Anno Domini DCCXXXVIII. Fortherus, Sireburnensis episcopus,cum regina Occidentalium Saxonum, relictis possessionibussplendidis, Eomam profecti sunt; quod multi in illis diebusreges, episcopi, nobiles et ignobiles, clerici et laici, cum muli-eribus hoc fecerunt. Eodem anno j3Cthelwoldus, Lindisfarnensisantistes, humanae naturae debitum solvit, cui successit Ke-nulfus in onere et bonore; tune Frithebertus ordinatus estHaugustaldensis antistes. Per idem tempus Sibertus, Orien-talium Saxonum rex, tam regno quam vita privatus est, cuiSwithedus successit.

Forthereand Fritho-gith visitKome.

Bishops ofLindis-farne andHexham.Kings ofEssex.

De morte EtTielhardi regis West-Saxonum.

Simeon, Anno Domini DCCXXXIX. Hathelbardus, rex Occidentalium Kings ofp. 659 B. Saxonum, defunctus est, et pro eo frater ejus Cufchredug quin- WessexHen. Hunt, decim annis1 regnavit. Hoc anno Ceolwlf, Northanhumbrorum an<* North-iv. p. 727 E. rex nobilissimus, ut quibusdam placet, ex hac vita migravit n^'

ad Christum2; successit in regnum Eadbertus cognatus suus Of j;ad_undecim annis, qui fait Eattse, qui fait Lethewod, qui3 fait berht.

Simeon, Ceolwlf. Eodem anno Nothelmus, Cantuariensis archiepisco- Death ofp. 659 B. pus, et Aldulfus, prassul Eofensis, vita decesserunt. archbishop.

Nothelm.Continuatio.

Id. p.66lE. Anno Domini BCCXL. Cuthbertus, undecimus Dorobernensis Cuthbertarchiepiscopus, legitur consecratus; qui, accepto pallio, Duni archbishop,ad Eofensem ecclesiam episcopum ordinavit.4 Duni bp. of

Hen. Hunt. Anno Domini DCCXLI. Ethelbaldus, Merciorum rex superbus, °cnester-iv. p. 727 B. Cuthredum, regem West-Saxonum, nunc bellis nunc seditibni- Qut^,jId. p. 728 bus5 affligebat; et quandoque inter se pacem statuentes brevi and JEthel-•*- earn tempore6 observabant. bald.

1 quindecim annis is from Hen.Hunt., p. 729 B., though he says 16,p. 727 E.

2 The mention of Ceolwlf's deathin this year is from misunderstand-ing Huntingdon.

3 quifuit Ceolwlf] An erroneousinsertion of the compiler.

4 The mention of the pall, and ofCuthbert as the consecrator of Duni,are peculiar to the compiler.

5 seditionibus'] sermonibus, A.6 tempore] ipse, A.

338 MATTHJ1I PAR1SIENSIS

A.D. 742. Anno Domini DCCXIII. Zacharias Papa, Gregorio defuncto, Vit. Pontif.Pope sedit in cathedra Eomana annis decem, mensibus tribus. Hugo deZacharias. Eodem anno Constantinus imperator factus imperavit annis f • "vict;Constan- , . • , Excerpt.tine V frig1^ qumque. Prior.

ix. 21,Continuatio.

Meteors. Anno Domini DCCXLIII. Visi sunt in aere ictus ignei, quales Simeon,minquam mortales illius aavi viderunt, kalendis Januarii. P- 661 E.

wllfridll Eodem anno Wilfridus junior, Eboracensis archiepiscopus, Flor. Wig.Ecgberht' obiit; cui successit Egbertus, in1 divina scientia vir ad plenum P' 543 B-archbishop eruditus. *of York.

Beges AnglioB contra Walenses pugnaverunt.

Cuthred Anno Domini DCCXLIV. . Cuthredus, rex West-Saxonum, et Hen. Hunt.hDf^tlie^ Eatnelboldus, rex Merciorum, tune pacificati, conjunctis viribus, iv- P-the Welsh Pugnaverunt contra Britones undique congregates; cumque

reges fortissimi, in hostes catervatim ruentes, illos gravitersternendo affligerent, compulsi sunt Walenses in fugam, tergadantes percutientibus2 et spolia insequentibus, regesque cumvictoria ad propria sunt reversi.

Egbertus archiepiscopus pallium recuperavit.

Ecgberht, Anno Domini Dccxiv. Egbertus, Eboracensis archiepiscopus, Simeon,archbishop pallium, quod a tempore Paulini, primi Eboracensis archi- P- 65?A-of York, episcopi, ab octo episcopis fuerat preetermissum, laudabiliter k- ot m

Nrecovers -^ bimeon.)the pall revocavit.

De crudelitate imperatoris.

Bishops Anno Domini DCCXIVI. Daniel, episcopus Wintoniensis, anno Flor. Wig.of Win- [episcopatus] sui quadragesimo quarto, diem clausit extremum, P- 543 B-Chester. cuj Humfridus successit. Per idem tempus, imperator Con- Hugo deOrne ty o stantinus, magicis artibus et cruentis sacrificiis atque luxuriis ^- vict-v^onstan- . -1 Kxcernttine V. semper operam impendens, monacnos multos et clericos pro pri ^ *

fide recta lapidari fecit; habebat autem sibi consentaneum in ix. 31omnibus, propter amorem terrense dignitatis, Anastasium Con- col. 274.stantinopolitanum falsi nominis patriarcham; unde cselitus venitindignatio in cives ejusdem urbis, admonens impium impera-

1 in . . . eruditus^ Introducedby the compiler. On the confusionbetween Wilfrid II. of York andWilfrid of Worcester, see Petrie's

notes to the A. S. Chron. p. 329 band to Flor. Wig. p. 543 b.

2 percutientibus} percutientes, A.

CHKONICA MAJOKA. 339

Hugo de S. torem, ut se ab insania, qua flagrabat, cohiberet, sed ille A.D. 746.vict.ix,21, inemendatus permansit; venit itaque mors pestilens, incipiens Pestilence

a Sicilia et Calabria, usque in urbena regiam, et ita devastavitin Constan-eam, ut etiam in pluribus sedificiis non inveniretur ihabitator; j)eafn 'Of

Hist. Mis- sed et Anastasius nimia passione fatigatus, qua stercora ventris Anasta-cell. xxiv. evomeret, tandem miserabil.iter obiit. sius.24.

Hugo deS. Viet.Excerpt.Prior,ix. 21,col. 274.

Cf. Adre-valdi Flo-riacensisDe Mira-culis S.Benedicti,15-17(Migne'sPatrologia,cxxiv. coll.915-919).

Stellas de ccelo cadere videntur.

Anno Domini DCCXLVII. Stellse de cselo cadentes apparuerunt, Fallingita ut omnes hoc videntes consummationem saeculi instare stars,putarent.

Mvraculum de Sancto Benedicto.

Anno Domini DCCXLYIII. Monachi coenobii Cassiensis literas Miraclead instantiam Karoli magni a Papa Zacharia impetrarunt ad preventingPipinum regem Francorum, quatinus beafcissimi corpus Bene- * e Te~ „-,... ,° , . _ . , . ^ _ , , , , 5 T moval ofaicti, quod monachi 1 loriacenses furto abstulerant, ad pro- g Bene.prium remittant locum, ut prsedicti servi Dei de restitute sibi diet's re-patre suo gaudeant, et ipsi inde a Deo mercedem obtineant; p. 112.cumque pius rex Pipinus hanc epistolam intellexisset, Remi- licks fromgium, Rothomagensem arcbiepiscopum, cum tribus episcopisFloriacum potenter direxit, ut maximam partem corporisSancti Benedicti Cassiniensibus monachis redderent, ita quodMoriacum monasterium non omnino privarent. Sed res cumFloriacensibus innotuit fratribus, triduanum celebrantes jeju-nium ante ejus sepulchrum cum lacrimis orabant, dicentes," O unica post Deum spes nostra, pater Benedicte, suscipe" quEesumus lacrimas nostras ut maneas nobiscum in loco" isto, quern dudum tibi dignanter elegisti; si autem mole" peccatorum nostrorum exacerbatus nobiscum manere nolue-" ris, nos devotissimos conviatores habebis;" et cum jam inMs lacrimis et singultibus totum explevissent triduum, ecceepiscopi memorati assunt [et] mandata regis implere conantur.Cumque abbas Medo, qui tune monasterium illud regebat,episcoporum adventum et causam cognovisset, convocatis adse fratribus congregationis, intra vicinam beati Petri basilicamse cum eis reclusit, ubi solotenus prostrati et lacrimis perfusiorationi vacabant. Episcopi vero templum sanctse Dei geni-tricis ingressi, antequam ad tumbam Sancti Benedicti venis-sent, tanta formidine et ccecitate percussi snnt, ut nee invicemse recognoscere potuissent; cum autem divina ultione se ex-coecatos esse sensissent, creperunt palpitando per ecclesiampergere, quoad funes campanarum errabundi pervenissent;

Y 2

340 MATTILEI PARISIENSIS

A.D. 748.The re-moval of S,Benedict'sbody fromFleuryprevented.

Council ofClovesho.

Kings ofKent.

Death ofCynric.Division ofthe king-dom of E.Anglia.Cynewulfbishop ofLindisfarneimprisonedin Barn-borough.

Insurrec-tion of.^EthelhunagainstCuthred.

Stephen H.Pope,

quos vi magna trahentes, sicl sibi auxilium advocare studa- Cf. Adre-erunt. Hoc audientes abbas et fratres, qui in oratione de- valdi Decumbebant, intraverunt ecclesiam, atque episcopos invenerunt „ 'jj^*et nihil videntes; quibus cum dicerent, " Quid agitis, 0 pon- dicti, col." tifices?" illi respondentes dixerunt, " Nos hue temerarie 919." venimus, ut beatum patrem Benedictum ad vindictam pro-" vocaremus; vae nobis, quia peccavimus! Sed vos, servi Dei," orate pro nobis omnipotentem Deum ut aperiat oculos nos-" tros, nosque vobis promittimus nunquam deinceps talia prse-" sumpturos." Ad hsec fratres pro eis cum lacrimis perfusi,solotenus demissi2 orabant attentius, ut divina pietas lumeneis reddere dignaretur; et cum orarent, aperti sunt oculieorum, et cum tremore episcopi memorati ad propria suntreversi. Eodem anno Outhbertus, Cantuariensis archiepi-scopus, et rex Merciorum Ethelbaldus concilium tenuerunt.

De Uthelberto vege.

Anno Domini DCCXLIX. Eadbertus, rex Cantuariensis, post-quam sex3 annis tenuerat infula[m] regni [diem clausit extre-mum]. Eodem anno successit ei ^Ethelbertus quatuordecim4

annis. Eodem tempore Kinericus, filius Cuthredi regis Occi-dentalium Saxonum, occisus est. Eodem anno Ethelwoldus,5

rex Orientalium Saxonum,6 defunctus est, cujus regnum Hun-beanna et Albertus inter se diviserunt.

Anno Domini DCCL. Eadbertus, rex ISTorthanhumbrorum, Id-Kinewulfum episcopum ad urbem Bebbam, qua37 mine Baam-burc Gallice appellatur, captivum adduxit, basilicamque beatiPetri in Lindesfarne obsidere prEecepit.8

Contmuat'io.

Anno Domini DCCLI. Cuthredus, rex Westsaxonum, pugna- Hen. Hunt.vit contra ^thelhunum, ducem audacissimum, qui in dominum iy- P- 728 c.suum seditionem movens, licet numero militum domino impar,gravissimo tamen marte perstitit in campo; sed rex tandemde praelio cum victoria recessit, ducemque graviter vulneratumreliquit. Eodem anno Papa Stephanus sedit in cathedra Eo- Vit. Pontif.mana annis quinque et diebus viginti octo.

Malmes-bur. Gest.Reg. i. 83,p. 116.

Hen. Hunt,iv. p. 728 c.

Flor. Wig.p. 543 c.Simeon,p. 662 A.

1 sic . . audientes] om. 0. W.There is no mention of ringing thebells in Adrevald's account.

2 demissi'] dimissi, 0. W. West.3 sex] xxii., Hen. Hunt.4 quatuordecim annis] Inserted

by the compiler.

5 i.e. -Mfwald.6 Saxonum] Anglorum, Simeon.7 qua . . . appellatur] Intro-

duced by the compiler.8 prcecepit] om. O. W.

CHKONICA MAJOEA. 341

Simeon,p. 662 B.

A.D. 752.

Victory ofCuthredover^Ethelbaldat Burford.

De pugna regum Cuthredi et Ethellaldi.

Hen. Hunt. Anno Domini DCCLII. Cuthredus, rex Occidentalium Saxc-iv. p. 728 c. niirrl) cum regis Merciorum Ethelbaldi superbas exactiones et

insolentias ferre non posset, occurrit ei hostiliter apud Beore-ford, ubi prselium gravissimum dicti reges commiserunt.Ethelbaldus vero, prascedente Ethelhuno cum vexillo ejus, inquo erat aureus draco depictus, acriter ruit in hostes, sedvexillifer regis Cuthredi in hostilem1 vexilliferum lanceamdirigens, perforavit eum, unde, clamore elato, pars Cuthredivalde confortata est. Tonitruum ergo belli et sonitus ictuumclamoresque bine inde cadentium terribiliter personarunt;spes est mutuo victorise certa, memoria fugas nulla; sed Deustandem, qui superbis resistit et humilibus dat gratiam, Ethel-baldum in fugam compnlit, et lasta Cuthredo victoria provenit.Eodem anno eclipsis lunse post noctem mediam facta est, ii.kal. August!.

Contimtatio.

Sigebert, Anno Domini DCCLIII. Sanctus Bonefacius, Maguntinas urbis Martyrdomcol. 143. episcopus, cum aliis quinquaginta tribus,2 in Fresia martyrio3 of S. Boni-

coronatur. acftl

Eclipse ofthe moon.

Continuatio historioe,

Simeon, Anno Domini DCCLIV. Sanctus Bonefacius, [qui] et "Win- Martyrdomp. 662 c. fridus dicitur, Francorum archiepiscopus, per martyrium de- °f S. Boni-

cessit. face-Hen. Hunt. Anno Domini DCCLV. Cuthredus, rex Occidentalium Saxonum Battle ofiv.p. 729A. et rex Ethelboldus Merciorum, in loco qui Sacchenda dicitur, Secking-

graviter pugnaverunt; sed Ethelboldus, per fugam non decli- ton' an^Id. p. 729 E. nans ruinam, occubuit interfectus ; Ethelboldo autem, regi ^^helbaldId. p. 729B. Merciorum, Borredus successit. Post mortem quoque Ethel- Beornre(j

boldi regis, qui annis quadraginta uno regnavit, regnum West- Advancesaxonum valde roboratum est. of Wessex.

De morte OutJiredi regis.

Vit.Pontif. Ann° Domini DCCLVI. Paulus Papa decem annis. Quo etiam Pope PaulHen. Hunt. aimo Cuthbertus,4 rex potentissimus, tot prosperitatibus et vie-1-iv. p. 729 B. toriis potitus, mortis inclementia vitam finivit; cui successit

1 hostilem] hostiles, A.2 quinquaginta tribus'] This is

from Simeon, p. 662 c, or fromthe annals printed at the end of

Bede, p. 288 D. Sigebert has cumsociis suis.

3 martyrio'] om. O. W.4 Sic, for Cuthredus.

342 MATTH^II PABISIENSIS

A.D. 756. in regnum Sigebertus cognatus ejus, sed brevi tempore illudSigeberht. tenuit; nam ex praedecessoris sui eventibus insolens et tume-His factus, etiam suis domesticis intolerabilis fuit; cum autemcruelty, modis omnibus male tractaret eos, legesque antecessorum

suorum propter commodum suum vel depravaret vel mutaret,Cumbra, consul nobilissimus, regi totius populi querimoniasintimavit; quern quia1 regem suasit, ut lenius populum sibicommissum regeret et, inbumanitate deposita, Deo et hbmini-bus amabilis appareret, mox impia nece2 ilium jussit occidi,populoque postmodum saavior existens tyrannidem augmentavit.Quo facto, convenerunt proceres regni cum populo universo,et provida omnium deliberatione expulsus est a regno, etKinewlfus, juvenis de stirpe regia, electus est et in regempromotus. Sigebertus vero rex, depositus, in silvam, quseAndredesweald dicitur, fugiens se abscondit, ubi Ansuan3 por-carius Cumbras consulis nequiter, ut diximus, interfecti regemabsconditum apud Privetesflode invenit, et in vindictam do-mini sui peremit. Eodem anno, defuncto Humfredo, Winto-niensi pontifice,4 Kinehardus successit.

Anno Domini DCCLVII. Eadbertus, rex ISTortbanbumbrorum,sponte Osulfo filio suo regnum reliquit, quod ille anno unotenens amisit; occisus est enim nequiter a propria gente nonokalendas Augusti. Eadbertus vero rex babitum et tonsurammonacbi suscepit;5 iste est octavus ex regibus Anglorum, quipro regno temporali commutaverunt Eeternum, ut octo beati-tudinum jocunditatem,, quaa voluntaries paupertati debetur, prolucro baberent in caelis. Osulfo quoque filio ejus successitin regnum Northanhumbrorum Ethelwoldus Mol sex annis.Eodem anno Paulus Papa sedit Eomae [ ]6 annis.

De Offa regis Merciorum strenuissimo [et] ejus regno.

Anno Domini BCCLVIII. G-ens de regno Merciorum contraregem suum Beornredum insurgens, pro eo quod populum nonasquis legibus sed per tyrannidem gubernaret, convenerunt in

Hen. Hunt.fr.p. 729s.

and depo-sition.Cynewulf.Death ofSigeberht.

Bishops ofWinches-ter.p. 113.EadberhtoflSTorth-umbriabecomesa monk.Murder ofOswulf..^EthelwoldMoll.Pope Paul.I.

Beomredof Merciadeposed.

Flor. Wig.P- 54S D'Simeon,P- 662 E-

Hen. Hunt.iv.p. 730A.

Marian.Scot,col. 762.

1 quern quid] qnemque, A.2 nece] urce, A, C. D.3 Ansuan] i.e., an rpan, (A.-S.) a

swineherd. This the compiler hasinserted from the A.-S. Chron., a.755, as also Privetesflode below,which is not in Huntingdon.

4 A. inserts defuncto.5 Par. inserts in rubrick in the

margin: " Nota hie quot reges An-

" glise (vel Britannia above the" line) habitum religionis suscepe-" runt."

6 The number of years is omittedin A. O. W. have iiii. The Trin.MS. of West. iii. It was omittedprobably from the disagreement withdecem at the beginning of the pre-vious year. Par. has a mark, and" de numero " in the margin.

Cf. Vit.Offse II.pp. 10-12 (Wats,1640).

CHRONICA MAJOKA. 343

Simeon,p. 674 B.

Vita Offae, rmum omnes, tam nobiles quam ignobiles, et, Offa duce, ado- A.D. 758.P- 12> lescente strenuissimo, ipsum a regno expulerunt ; quo facto, Offa king

unanimi omnium consensu praedictum Ofram in regem tam °f Mercia.Hen. Hunt, clerus quam populus coronarunt. Erat enim idem Offa de His genea-iv. p. 729 E. gtirpe regum oriundus, filius videlicet Thinferth, qui fuit

Eadulf, qui fuit Osulf, qui fuit Eoppa, qui fuit Wibbe, quifuit Creodde, qui fuit Kinewod, qui fuit Cnebbe, qui fuit Ithel,qui fuit Eomer, qui fuit Angeltheau, qui fuit Offse, qui fuitWaremund, qui fuit Witheleig, qui fuit Wagon, qui fuit Fre-

Galf. Mon. thegeat, qui fuit Woden.1 Isti dedicaverunt antiqui quartamvi. 10. feriam, quae Wodenesdai appellatur ; cujus uxor Frea fuit, cui

dedicaverunt antiqui sextam feriam, quee Freedai nuncupatur.Woden vero filius fuit Frethewold, qui fuit Freolaf, qui fuitFrithewlf, qui fuit Godwlf, qui fuit G-eata. Hunc dudum pa-gani pro Deo venerabantur, cujus Sedulius, poeta eximius, inPaschali carmine mentionem faeiens, ita exorsus est [i. 1-3] ;

" Cum sua gentiles studeant figmenta poetse" G-randisonis pompare modis, tragicoque boatu," Eidiculove Gretaa seu qualibet arte canendi," et caatera.

Greta autem fuit filius Cetnwa, qui fuit Beau, qui fuit Seldwa,qui fuit Heremod, qui fuit Itermod, qui fuit Hathra, qui fuitWala, qui fuit Bedwi, qui fuit Sem, qui fuit ~Noe, qui fuitLamech, qui fuit Matusale, qui fuit Enoch, qui fuit Malaleel,qui fuit Cainan, qui fuit Enos, qui fuit Seth, qui fuit Adam,

Cf. Vit. quern plasmavit Deus de limo terras. Offa igitur rex omnibusOffse,p. 13. Anglias regibus terrori erat et honori ; 2 vicit namque in praalio

(i.) regem Oantuariensem,3 (ii.) regem Occidentalium Saxonum,(iii.) regem Northanhumbrorum, (iv.) regem Australium Sax-onum, (v.) regem Orientalium Anglorum, et, sicut inferius Increase ofdicetur prolixius, casteris regibus subjugatis vel tributariiseffectis, Merciorum regnum non mediocriter dilatavit.

an(l victo-nes'

Simeon,p. 663 A.

Etheluoldus, rex NortJianhumbrorum, ducem Oswinum interfecit.

Anno Domini DCCLIX. Ethelwoldus Mol, rex Northanhum- siajn by

brorum, gessit bellum gravissimum contra ducem Oswinum, JEthelwoldMoll.

1 Par. inserts in the margin:" Woden lingua barbara Mercurius" dicitur. Item secundum primiti-" vos impositores sexta feria, id est," Fridai, a frodos quse est spuma" maris dicitur, unde nata est" Venus."

2 honori] This is written over anerasure. O. W. West, have timori.

3 Cantuapiensem] vel Kentensem,Par. in the margin. See the Lifeof Offa, p. 13,1. 27.

344 MATTHJEI PARISIBNSIS

A.D. 759.Death ofUnust.Bregwinearchbishopof Canter-bury.

S. Johnthe Baptist.Pope Ste-phen III.Death ofjEthel-berht II.Marriageof ^Ethel-wold Moll.

Archbp.

quern rex praedictus interfecit, et cum victoria recessit. Ipso Simeon,quoque anno Unust, rex Pictorum, defunctus est. P- 663 A<

Anno Domini DCCLX. Eclipsis1 lunas facta est circa horamnoctis mediam kalendis Augusti. Eodem anno defuncto Cuth- Mor. Wig.berto, Cantuariensi archiepiscopo, Berenguinus successii, vir2 P- 5*4 B-prudens et in litterali scientia eruditus.

De capite Sancti Jcihannis Baptistce.

Anno Domini DCCIXI. Caput beati Johannis Baptistae in Sigebert,Edessam civitatem transfertur. Stephanus Papa sedit Rom.33 col. 144.tribus annis. VitPontif.

Anno Domini DCCLXII. JSthelbertus, rex Dorobernensis, ex Mor. Wig.hac vita transiens, Eadbertum3 regni haeredem reliquit. Eodem p. 544 B.anno Ethelbaldus, rex JSTorthanhumbrorum, Etheldredam regi-nam suscepit.

Contmuatio.

p. 663 A.

r. Anno Domini DCCLXIII. Defuncto Berenguino, Cantuariensi Id. p. 663 c.Lambert archiepiscopo, Lambertus successit. Eodem anno Frithewoldus,( aen- Candidas Casae antistes, ex hoc seeculo migravit, cui Pethwinus(Jaenberht),

successit.of Whit-hern.

Bishops ofLichfieldand Lind-sey.The com-piler igno-rant of theseat of thesee ofLindsey.

PopeAdrian I.Death ofMthei-wold Moll.Alchred.

De episcopis Lindisscs regionis.

Anno Domini DCCLXIV. Defuncto Hemel, Lichesfeldensi epi- Id.scopo, Cuthfridus successit. Eodem anno Aldulfus, in Lindisseantistes, diem clausit extremum, cui Ceolwlfus successit.

Horum autem episcoporum ubi sedem haberent cathedralem,penitus ignoramus; quod autem ibi, id est, in Lindisse regione,quge inter Lincolniam et flumen Humbre sita est, plures fuis-sent episcopi certum habemus; quorum primum, ut Beda vene- z- e jj ^rabilis in historia testatur Anglorum, Paulinus, primus Ebora- ii. 16. •censis antistes, ibidem episcopum ordinavit.

Anno Domini DCCLXV. Adrianus sedem Eomanam suscepit.4 Vit. Pontif.Ethelwoldus, rex ISTorthanhumbrorum, Oswinum5 sibi rebellan- Hen. Hunt,tern peremit; sed non multo post idem Ethelwoldus ex hacvita decessit, cui Ealdredus trinepos Idas regis successit, octoannis qui regnavit. p. 640 A.

1 The mention of this eclipse ispeculiar to the compiler.

2 vir . . . eruditus] Inserted bythe compiler.

3 This, which is due to the com-piler, is a confusion with JEthel-

berht's predecessor, Eadberht. Alricsucceeded JEthelberht.

4 This is erroneously inserted ;see below under 772.

5 W. inserts ducem fortissimum.O. apparently omits from Oswinumto Ethelwoldus.

CHRONICA MAJORA. 345

Malmes-- ,Jtr on tit. i. / ,p. 15.

Id. Gest.Eegum, i.

' P* '

Vita Offse,p. 22.

Ut Offa, rex Merciorum, apud Lichesfeld novum archiepiscopum A.D. 765.constituent.

Eodem anno Ofla, rex Merciorum potentissimus, contractis Lichfieldinimicitiis cum Cantuaritis, Lambertum, Cantuariensem archi- m\? a?. . _ . . arcniepi-episcopum, primatu conatus est spoliare, simul ac regnum SCopal see.Merciorum arcbiepiscopatu insignire affectans. Misit igitur adPapam Adrianum nuntios, exigens ab eo, ut pallio Ealdulfum,Lichesfeldensem episcopum, contra morem veterum insigniret,atque omnes regni sui ei episcopos subjugaret. Nam verisi-niilibus argumentis apostolicum l diu fatigaverat ; sicut provariis occupationibus de facili Romani pontifices trabunturad consensum, obtinuit quod petebat, ut videlicet omnes pro-vinciEe Merciorum subicerentur episcopo supradicto, quorumnomina bsec fuerunt ; (i.) Denebertus, Wigornensis episcopus,(ij.) Wereburtus Legecestrensis, (iii.) Ealdulfus Sinacestrensis,2

(iv.) "Wlwardus Herefordensis ; episcopi Orientalium Aziglorum,(v.) Halardus Helmhamensis, et (vi.) Tidfert Domucensis! Ee-manserunt autem arcbiepiscopo Cantuariensi, episcopus (i.) Lon-doniensis, (ii.) Wintoniensis, Eofensis, (iii.) Sireburnensis. Stetitautem haec regis violent] a toto3 Lamberti prsesulatus tempore,quamvis idem archiepiscopus nihil vel sumptibus vel laboribusomisisset, quo [non] 4 amitteret pristinam dignitatem.

Aldulfus archiepiscopus pallium suscepit.

Id. iv. 172, Anno Domini DCCLXVI. Ealdulfus, Licbesfeldensis archiepi- Aldulfp. 308. scopus, pallium suscepit, et Fritnebertus, Haugustaldensis epi- receivesSimeon, u-u.p.663D. scopus, obut.

Eanbaldus successit Eglerto.

Malmesb. Anno Domini DCCLXVII. Egberto, Eboracensi archiepiscopo EanbaldGest. Pon- defuncto, Eanbaldus successit. Iste est Eanbaldus, qui cum archbishop

13' Etnelhardo, Oantuariensi arcbiepiscopo, invasionem, quam Offa0 or 'rex Merciorum super ecclesiam Cantuariensem fecerat, ad

Simeon, nihilum redegit. Eodem anno Fritbeberto, Haugustaldensi Bishops ofp. 663 D. antistiti, Alcmundus successit. , Hexham.

1 apostolicum] A modern handhas interlined sedem dum in A.,altering apostolicum to apostolicam.W. ins. torn.

2 i.e. of Lindsey.3 toto} totis, A.4 non] om. also O. W. West.

346 MATTILEI PARLSIENS1S

A.D. 768. De episcopis Legecestrensibus.

Bishops of Anno Domini DCCLXVIII. "Werebertus,1 Legecestrensis epi- Vita Offso,Leicester. SCOpUg quartus, diem clausit extremum, cui Unwona successit. P- 22-

Est enim Legecestria ci vitas antiqua a rege BritonumLeirG.Mon.ii.il.nuncupata. Hujus autem episcopus primus ex Anglis fait Malmesb.^nomine Totta, secundus Eadbertus, terfcius Werebertus, quartus ™- "ont- lv-Unwona, qui cum Ofia, rege Merciorum, et Hunberfco, Lich.es- ™ '

p. 114. feldensi archiepiscopo, quern quidam Berthun, sillaba trans- p 22.posita, appellant, invention! beati protomartyris Albani cumcasteris episcopis legitur affuisse ; sed hasc infra.

Continuatio.

Catterick Anno Domini DCCLXIX. Cataracta civitas igne cremata est a Simeon,burned by jjeornredo tyranno, rege Merciorum deposito ; 2 sed ipse infelix P- 663 B<

Beornred. , . , _> • • j - • T ••*.TT- , th eodem anno, justo Dei judicio, incendio pernt.

Karolus, rex Francorum, Saxones bello stravit.

Defeat of Anno Domini DCCLXX. Karolus,3 rex Francorum, collecta Id. p. 664 A.the Saxons manu valida, Saxonum gentem bello aggressus est, multisquethe Great ex Principibus suis ibidem interfectis, cum victoria tamen re-

Fallingstars.

versus est.Eodem4 anno stellaa de caslo cadere terribiliter visaa sunt.

Item.

Offa re- Anno Domini DCCLXXI. Offa, rex Merciorum, Est-Anglorum 5 Simeon,duces the gen^em armis subegit. Quo etiam anno Karolus, rex Fran-P<664At

^js-iDeath of

corum, subita morte prgeventus expiravit; cui Karolus fraterejus, cum dimidium patris antea obtinuisset principatum, totius

Carloman. regni monarchiam et populorum acclamationem adeptus est.Charlesthe Great.

1 Wereberht is placed after TJn-wona, by Plor. Wig. p. 624 u., aswell as by Malmesb. u. s.

2 rege . . . deposito~\ Inserted bythe compiler. The editions ofSimeon (including Mr. Hinde's)read Earnredo for Beornredo. SeeHinde's note, p. 23 w.

3 This belongs to the year 772.It is taken directly from Simeon,who mentions the death of Carlo-man in 771, in which the compilerfollows him.

4 This is peculiar to the compiler.5 Est Anglorum] Hestingorum,

Simeon.

CHROSTICA MAJORA. 347

Gontiimatio historialis. A.D.772.

Vit.Pontif. Anno Domini DCCLXXII. Defuncto Papa Stepbano, Adrianus Popeprimus successit ei, annis viginti tribus, decem mensibus, et Adrian I.diebus octodecim.

Anno Domini DCCIXXIII. Ealdredus, rex Nortbanbumbrorum, Kings ofHen. Hunt, ex hac vita transiens,1 Etbelredum babuit successorem. Eodem Northum-p. 730 D. anno Offa, rex Merciorum, contra Kentenses pugnavit apud ' „

Ottanforde; sed tandem borrenda clade bine inde peracta, otford.belli tamen successibus Offa clarus refulsit, et cum triumpborecessit.

De cronicis Sigiberti, scilicet de anno DominiDCCLXXIII.

Eodem anno Adrianus Papa ad tuendas res ecclesise CharlesKarolum Romam accersit. Quo pergens Papiam obsedit,

SigebertiAuctariumAquici-

ibique relicto exercitu, Romam pervenit, sanctamque take.s

ibidem, resurrectionem peregit. Postea rediens Papiamcepit, iterumque Romam rediit. Synodum constituit Synod incum Adriano Papa aliisque centum quinquaginta tribus ome'religiosis episcopis et abbatibus. In qua Adrianus Papa The rightcum universa synodo dedit ei ius eligendi Pontificem °f eiectmsJ J & . the Popeet ordmandi Apostolicam sedem, dignitatem quoque and of in-

(Migne'sPatrologia,clx. col.269).

patriciatus. Insuper archiepiscopos et episcopos per singulas provincias ab eo investituram accipere diffini- Charles,vit, et ut nisi a rege laudetur et investiatur episcopus,a nemine consecretur, omnesque huic decreto rebellesanathematizavit, et nisi resipiscerent eorum bona jussitpublicari.

Karolus Ticmam urb&m cepit.

Simeon, Anno Domini DCCLXXIV. Karolus, rex Francorum potentis- Capture ofp. 664 c. simus, nobilissimam Longobardorum urbem. Ticinam obsidione Pavia and

vallavit, quam cum rege Desiderio cepit et Italiam totam suo r^cv,c,10?.. j. .. °r Italy by

imperio adjecit. Charles.

De confcederatione inter Karolum et Offam vegem facia.

Mahnes- Anno Domini DCCIXXV. Offa, rex Merciorum, undique vici- Presentsbur. Gesta nos reges amicos sibi concilians, ne hostes ei forent extranei, sent to

1 An error due to the compiler ; all the chroniclers speak of Alchredbeing expelled, not dying, this year.

348 MATTH^EI PARISIENSIS

A.D. 775. qui in regibus propinquis tot patravit offensas, Karolum mag- Regum, i.Charles by num, regem Francorum, frequentibus exeniis amicum facere 90, P- 127.Una. curavit.1 Inimici autem antea erant ad invicem, ita ut in

alteratris regnis etiam negotiatorum commeatus utrobiqueprohiberentur; sed ex litteris Karoli magni, Francorum regis,inter eum et Offam firmum amicitiaa fbedus fuisse compactumostenditur evidenter:2

" Karolus, gratia Dei rex Francorum et Longobardorum et Malmes-patricius Romanorum, viro venerando et fratri carissimo, t>ur- GestaOffae regi Merciorum, salutem. Primo gratias agimus omni- Q^^ 'QQpotenti Deo de catholicee fidei sinceritate, quam in vestris Al'so Vita'laudabiliter paginis reperimus exaratam. De peregrinis Offae, p. 20.vero, qui pro amore Dei et salute animarum suarum bea-torum Apostolorum limina desiderant adire, cum pace sine

Letter ofCharles toOffa.

Meaningof Offa'sgifts.

Minaturdegeneri-bus conva-lescens.Eit miles.Triumphat.Communiassensuconsecra-tur in re-gem felici-ter.Karolusrex Fran-corumipsum jamtimet etmuneribusveneratur.

^A Karolo dona data sunt Offae, nmcro,zona,

1 Nota quid Cingat ut imbelles clemens feriatque re-signent . belles;Karoli j Pallia donantur velut his secreta tegantur;dona. Tiro mucrone sed et utens munere zonae

Indomitos punit, pronos sibi nectit et unit,_Palliat arcana ne signent pallia vana.

Offa restauratus regali stirpe creatus *Erigitur, spernit qusQ degenerantia cernit.Armis donatur, Cato,f Mars,| Paris § hinc reputaturQuo floret tuta duce Mercia lege statuta;Ense superborum vices reprimens dominatur,Hunc rex Francorum Karolus timet et veneratur.Communi voto cum clero Mercia totoOffaa concedit sese cui mitis obedit;Ergo coronatur, ex tune rex jure vocatur.

2 Par. has here in the margin:" Verte duo folia et invenies hanc" epistolam in inferiori margine folii"• bene et vere scriptam." Theletter is here printed from thislatter copy in p. 118, which agreeswith that in Malmesbury and in theLife of Offa. Part of the letter isalso given by Diceto, col. 608

(Twysden). The variations in thecopy preserved by the original com-piler are denoted by A.

* Vel, Offa recordatur quod abindignis reprobatur.

f Sapiens et moralis.J Bellicosus.§ Elegans et pulcher.

CHRONIC A MAJOR A. 349

Malmesb.Gest. Keg.i. 93,p. 129.

omni perturbatione vadant; sed si aliqui non religion! ser- A.D. 775.vientes, sed lucra sectantes, inveniantur inter eos, locis Letter ofopportunis statuta solvant thelonea; negotiatores quoquevolumus, ut ex mandate nostro patrocinium habeant in regnonostro legitime;1 et si in aliquo loco injusta affliganturoppressione, reclament se ad nos vel nostros judices, etplenam jubebimus inde justitiam fieri. Cognoscat quo-que dilectio vestra, quod aliquam benignitatem de dalmati-cis2 nostris vel palliis ad singulas sedes episcopales regnivestri, vel3 Ethelredi direximus, in elemosinam4 doininiApostolici5 Adriani, deprecantes, ut pro eo intercedi6 jube-atis; nullam7 habentes dubitationem beatam illius animamin requiem esse, sed ut fidem et dilectionem ostendamusin amicum nobis carissimum; sed et de thesauro humana-rum rerum, quern Dominus Jesus nobis gratuita pietateconcessit, aliquid per metropolitanas civitates direximus;vestry quoque dilectioni unum baltheum et unum gladiumHuniscum et duo pallia serica duximus destinanda. Valete."

Charles toOffa.

De signis ccelestibus.

Hen. Hunt. Anno Domini DCCLXXVI. Visa sunt in caslo rubea signa post Signs iniv.p.730». occasum solis et horrenda; et serpentes visi sunt in Suth-sexe, e sky-

cum admiratione magna, ac8 si de terra scaterent. Serpentsin Sussex.

Sigebert,col. 148.

Leo Zacarus imperavit.

Anno Domini DOCLXXVII. Mortuo imperatore Constantino, Leo IV.Leo Zaccarus9 Eomanum adeptus imperium imperavit annis (Chazarus)quinque.

Continuatio Jiistorialis.

emperor.

Simeon, Anno Domini DCCLXXVIII. Pethwinus Witernse, id est Can- Bishops ofp. 664 B. didae Casa3, episcopus, tredecimo episcopatus sui anno diem Whithern.Hen. Hunt, clausit extremum ; cui Ethelbertus successit. Eodem anno eatn °fiv.p.730B. Ethelwoldus et Herebertus, duces de regno Northanhum-

brorum, contra regem suum rebellantes occiderunt Ealdulfum, cliff,

1 in regno nostro legitime] in re-gitime, A.

2 dalmaticis] dalmatistis, A.3 A. inserts regni regis.4 in elemosinam] So Par. A. has

expectamus ex elemosina.5 Apostolici'] Papse, A.

6 intercedi'] intercedere, A.7 nullam . . carissimum] om. A.8 ac . . scaterenf] Introduced by

the compiler.9 Zaccarus'] i.e. Chazarus. This

name is not in Sigebert, nor inHugo, nor the Historia Miscella.

S50 MATTS^EI PARISIENSIS

A.D. 778.and ofCynewulfand Ecga.Alfwoldking ofNorthum-bria.Capture ofBensing-ton byOffa.

principem exercitus regis Ethelredi, apud Cunesclive,1 et postea Hen. Hunt,idem duces regis Kinewlf2 et Eggen ingenti preelio pereme-iv-P-73° B-runt; rex autem Ethelredus fugit a facie eorum, et consti-tuerunt regem Alfwoldum, qui decera annis regnavit.

Offa rex castrum de Sensintona cepit.

Anno Domini DCCLXXIX. Offa, rex Merciorum strenuissimus, id.pugnavit contra Kenulfum, regem Occidentalium Saxonum, inobsidione castri de Bensintona; sed Kenulfus martis casuminoratus a loco per fugam recessit, et invictus Offa castrumin sua recepit.

Continuatio.

Exile of Anno Domini DCCLXXX. \ Ethelredus,3 rex Northanhumbrorum Simeon,Alchred of depositus, primo in urbem Bebbam et post ad regem Pictorum a- 774>

, -nnrmnA TTinnf.TiiTm rlfir>osjsi£ nlii ofc finfim vif.Jtt f.fiTTniTin.Trit, V*bna. nomine Kinothum decessit, ubi et finem vit^ terminavit.

Sellum inter NortTianhumbros exactum est.

[Beorn] Anno Domini DCCLXXXI. Principes Korthanhumbrorum quen- Hen. Hunt,burnt by ^aw. consulem, et justitiarium suum, plus sequo severiorem. P- 73i A-the North- . . ,.,, •• 4 •, j. /-» A- j f ± «•umbrians in SU1S ^dinciis4 combusserunt. Quo etiam anno, defuncto Simeon,Bishops of Kinewlfo, Lindisfarnensi antistite, Higbaldus successit. p. 665 A.Lindis-

me' Continuatio. Hirene imperavit.

Irene Anno Domini BCCLXXXII. Hyrene cum filio Constantino im- Sigebert,empress, perium Eomanum annis decem gubernavit.5 col. I4£f.

1 Cunesclive] Kings clive, Hunt.;CyningencJife, A.-S. Chron. Mr.Hinde thinks the compiler intendsConniscliffe-on-the-Tees by this.(Symeon of Durham, p. 25, note h.~)

2 Kinewlf] Kinewlfi, A.3 Ethdredus~] An error for Alcre-

dus. The compiler has been misledby finding the mention of the deathof Eadwlf in. Simeon in the year774, confusing him with the Aldwlfor Aldulf mentioned by Simeon andHuntingdon in 778, and thereforesupposing that the king whose exileis thus given by Simeon was thesame as the Ethelredus whose exile

Simeon mentions in 779 and Hun-tingdon in 778.

4 in suis cedificiis~\ Introduced bythe compiler. The A.-S. Chroniclehas on Sele-tune.

5 Par. inserts in the margin:" Ebta haec ex cronicis Sigisberti" [col. 149], Eodem anno Con- Prophecy" stantinopoli quidam laminam au-" ream invenit, et in ea virum jacen-" tern cum hac scriptura, Christus" nascetur ex Virgine Maria, et" credo in eum. Sub Constantino" et Hirene imperatoribus, O Sol," iterum me videbis. De anno" DCCLXXXH."

CHRONICA MAJOBA. 351

Hen. Hunt. Anno Domini DCCLXXxm. Alfwoldus, rex ISForthanhumbrorum, A.D. 783.iv.p.73lA. niigit Eomam propter pallium, et dedit illud archiepiscopo.1 The pall

Quo etiam anno, defuncto Alcmundo Haugustaldensi episcopo, °f^^by

Thibeccus successit. Bishops ofHexham.

Wiber.tus obiit, Sireburnensis episcopus.

Plor. Wig. Anno Domini DCCLXXXIV. Wilbertus, Sireburnensis antistes,2 Bishops ofMS. A. obiit,8 et Eastanus successit. Sherborne.a. 816, 'p. 547.3

Karolus duces Saxonum ad fidem convertit.

Sigebert, Anno Domini DCCLXXXV. Withichindus et Albion, duces The Saxoncol. .149. Saxonies infideles, Karolo reconciliati baptizantur. leaders

baptized.

Hen. Hunt.iv.p.731 A.

Malmes-bur. GestaRegum, i.42, p. 57.

(Not inMalmes-bury.)

Kinewlfus rex interficitur.

Anno Domini DCCLXXXVI. Kinewlfus, rex Occidentalium Sax- Cynewulf,onum, cum regnasset viginti sex annis [et] contra Bribones et king °falios multos praelia plurima laudabiliter commisisset, exulavit gja-^ ^y'tandem juvenem quendam, nomine Kinehardum fratrem Sige- Cynehard.berti regis, quern Kinewlfus a regno, ut superius relatum est,privaverat, habens ilium suspectum ne aspiraret ad regnum,vel denique necem fratris sui in ipsum vindicaret. Kine-hardus vero tempori cedendum credens, dissimulans animo,quasi volens aufugit; sed mox cum furtivis prsedonum con-venticulis, nemorosa petens abdita, in insidiis multis expectabatdiebus propter proverbium, quo dicitur,

Quod non longa mora dare solet, dat brevis hora.

42, p. 58.

Malmes- Interea dum rex Kinewlfus alienis amoribus serviens, in villabur. Gesta q^gg Meritona4 dicitur, furtivse veneri indulgeret, et hoc a

Kinehardo supradicto compertum fuisset, cum suis complicibusdomum foris obsedit; sed rex, qui cum parvo comitatu et quasisolus advenerat, ut se ab hostibus undique vallatum cpmpe-p. 115.risset, ostia domus obclusit, sperans latrones vel terrere impe-rio vel naulcere alloquio, sed frustra; nam cum a multitudinerex circumventus fuisset, dum cedere hostibus damnum glorisesuse arbitraretur, defensioni vacans ipsum Kinehardum crude-liter vulneravit; hoc autem viso, Kinehardus cum suis in regemirruens, ipsum interfecit. Pauci quoque ex clientela regis,

1 i.e. Eanbald I., archbishop ofYork.

2 antistes} antistites, A. Thisentry is altogether misplaced.

3 obiit] esse, A.4 The mention of Merton comes

from Hunt. p. 731 B.

352 MATTH^I PARISIENSIS

A.D. 786. qui aderant, dum non manus dare, sed dominum suum vindi- Malmesb.care intendunt, omnes fuerunt pariter obtruncati. Continue Gest. Beg.fama dilabitur ad principes perempti regis, qui non longe ex- ** ' **'cubias agebant, inter quos Osricus major cseteris socios hor-tatur ne tantam ignominiam inultam dimitterent; strictis

Death of ensibus irruunt in hostes. Kinehardus hoc videns cognationemCynehard. praatendit, multa pollicetur, sed ubi nihil proficit, suos ad

resistendum accendit; tandem regiis ministris justa provenientevictoria, Kinehardum cum suis omnibus peremerunt. Corpusvero regis Wintonise sepultum est, Kinehardi autem apudRependune,1 quod tune nobile coenobium erat et famosum.

BritJiricus rex West-Saxonum constituitur.

BeorhtricsucceedsCynewulf.

Anno Domini DCCI/XXXVII. Defuncto rege Occidentalium Hen. Hunt.Saxonum Kinewlfo, Brithricus filius ejus successit in regnum iv.p. 731 c.sedecim annis.

Bishops of Quo utique anno, defuncto Celdulfo2 Dorkecestrensi episcopo,Dorches-ter.

Aldulfus successit.

Sanguis de ccelo pluit.

Prodigy. Anno Domini DCCLXXXVIII. Sanguis de caalo in terram pro- Sigebert,Death of Q. fluxit, et regina Bicdritha diem extremum clausit. col. 150.Bicdritha. Simeon,

p. 666 D.Adrianus Papa.

Council of Anno Domini DCCLXXXIX. Adrianus Papa legates misit in Hen. Hunt.Cealchyth. Britanniam ad fidem, quam Augustinus praedicaverat, reno-iv.p. 731 c.

vandam. Ipsi vero a regibus cum clero et populo honorifice Vita Offa;,suscepti super stabile fidei fundamentum pulchre eedificaverunt, "• P- 25-Christi gratia cooperante. Tenuerunt autem concilium apudCh.alch.uthe, ubi Lambertus, archiepiscopus Cantuariensis, par-tern sui episcopatus archiepiscopo Lichesfeldensi resignavit:

Ecgfrith in illo quoque concilio Ofia, rex Merciorum potentissimus, in Id. p. 26.crowned in regem fecit3 solemniter coronari Egfridum, filium suum pri-9 s mogenitum, qui deinceps cum patre, juvenis piissimus et animo

nobilissimus, usque ad finem vitae ejus regnavit.

1 Bepton. The A.-S. Chroniclesays Axminster, p. 332.

2 This is most probably a care-less copy of the entry in Flor. Wig.MS. A.p. 5462," Defuncto Higberhto" Licetfeldensi episcopo, successit" Aldulfus." There is also proba-

bly some confusion with Aldulf,bishop in Lindsey in 750, and Al-dulf, bishop of Mayo, consecrated in786. See Stubbs's note to Hoveden,a. 786, i. p. 11, note 3.

3 fecit'] fecere, A.

CHRONICA MAJOEA. 353

Simeon,p. 667 A.

Hor. Wig.,App.,p. 640 A.

Eodem anno rex Northanhumbrorum Alfwoldus, conspirationefacta ab ejus patricio, Sigan nomine, miserabili morte occisusest juxta Murum, cujus corpus in ecclesia Haugustaldensi se-pultum est. In - loco autem, quo rex praefatus interfectus fait,a plurimis visa est caalitus lux emissa, cujus rei novitate afidelibus loci illius ecclesia constructa est, [et] in honorem Deiibidem et sanctorum Cuthberti et regis Oswald! consecrataest. Successit ei in regnum Osredus, filius AJcredi, trinepos1

Idas regis, uno anno.

A.D. 789.Murder ofAlfwold,king ofNorthum-bria.

Osredsucceeds.

Hen. Hunt.iv.p.731».

Malmesb.GestaBegum, i.43, p. 59.

Crux apparuit in vestimentis Jiommum.

Anno Domini DCCXC. Apparuit signum crucis in vestibus Portent,hominum, quod dictu et auditu mirabile fuit. Illud enim fac-tum credimus ad prasmunitionem gentium regionis, ut plagamDanorum, quae proxime secuta est, possent evitare.

Bens Brithricus filiam OffoB regis duxit.

Anno Domini DCCXCI. Eex Occidentalium Saxonum Brithricus, Marriageut ampliorem gratiam apud propinquos inveniret, filiam Offse of Beorh-regis Merciorum, eo tempore potentissimi, in conjugium ac- tnc kcepit; cujus affinitate fultus Egbertum solum regalis prosapias j^L-^ 'superstitem, quern regni sui utilitatibus futurum metuebat Of Qffa.hostem, in Franciam fugavit. Quo expulso rex secure vacabat Ecgberhtotio, cum gens Danorum piratica rapina vivere assueta, tribus banished,advecta navibus, pacena provinciaa perturbavit. Istos2 quoque rst arri-quasi exploratores advenisse suspicandum est, ut ubertatem T?patriae explorarent, sicut postea Danorum multitudo super-veniens, quaa totam replevit Britanniam, luce clarius denxon-stravit; tune vero furtive appulsi, regiam villam, quaa propeerat, aggressi, villicum regis, qui eis ad pugnam occurrit, pere-merunt. Hie primus ex Angligena natione interfectus est, sedmulta postmodum ex eis milium milia corruerunt; tandem amultitudine populorum occurrenti excussa Danorum praada, adnaves fugere compulerunt.

Rex Osredus a regno suo fugatur.

Hen. Hunt. Anno Domini Bccxci.3 Bex Osredus dolo suorum a regno fu- Osrediv. p. 732 A. gatus est, cum anno uno regnasset, [et] Ethelredus, filius Mol, expelled.

Hen. Hunt,iv. p. 73 IE.

Malmesb.Gest. Beg.i. 43, p. 60.

1 trinepos."] This error for trine-potis arises from joining togethertwo sentences of JFlor. Wig. App.p. 640 A.

2 Istos'] Istis, A.3 Sic. In O. W. the numbering

783 occurs twice, and thus theyagree again here. A. had originallytwo years numbered 786; Paris hasaltered them up to 791, leaving twothus numbered.

354 MATTH^II PAEISIENSIS

A.D. 791.-ffithelredMol.Osredslain.Synod atFinchaleunderarchbp.Eanbald.

Constan-tineVI.emperor.Synodalletter sentby Charleson image•worship.Letter ofAlcuin.

Marriageof jEthel-red andRinsed.

in regno substitutes. Hoc quoque anno, qui quartus est post- Hen. Hunt,quam Osredus primo rex fuerat, com viribus congregatis rediret, iv.,p.732A.Tit Ethelredum, per quern, expulsus fuerat, a regno expelleret,inter eundum captus est apud Tinemutham et occisus. Eodem Simeon,annol congregata est synodus in loco qui Fincbale dicitur, prae- P- 670 A.sidente archiepiscopo, cum suis suflraganeis episcopis et aliismultis.

ContmuaMo. Constcmtmus vm/peravit.

Anno Domini DCCXCII, Constantinug Romanum adeptus im- Sigebert,perium septem annis imperavit. Eodem anno Karolus, rex col. 151.Francorum, misit librum synodalem ad Britanniam, in quo versefidei multa reperta sunt obviantia, et eo maxime quod pseneomnium Orientalium doctorum unanimi assertione est diffinitum,imagines adorare debere, quod omnino ecclesia catholica exe-cratur; contra quod Albinus scripsit epistolam, ex auctoritatedivinarum scripturarum mirabiliter dictatam, illamque cumeodem synodali libro in persona episcoporum ac principum idemAlbinus ad regem attulit Gallicanum. Eodem anno Ethelredus, id. p. 667E.rex Northanhumbrorum, .JSlfledam regis Offee filiam uxoremaccepit.

De Sancto Alberto rege et martyre.

Murder of Eodem tempore rex Orientalium Anglorum Albertus,2 filius^thel- regis Ethelredi, a finibus regni sui, matre multum inhibente,of he Easf egressus> venit ad Ofl^m, regem Merciorum potentissimum,Angles. petens ab eo ut filiam suam3 ei daret matrimonio copulandam.

Ojffa vero rex nobilissimus et genere clarissimus, cum dictiregis adventus causam cognovisset, suscepit ilium cum max-imo honore in palatio regio, et tarn ipsi regi quam commili-tonibug qui cum illo advenerant, omne quod potuit humanitatis

1 This is given in 798 by Simeon.The identification of the placeseems due to the compiler. It isWincanhalth in Simeon (ed. Hinde,p. 35).

2 Albertus ] So altered fromEthelbertus. These first two para-graphs are due to the compiler.See the life extracted by Eichard ofCirencester, i. p. 271 (ed. Mayor).

3 i.e. ^thelthryth. Par. insertsin the margin :

" Desponsatur una filiarum regis

" Offse regi Occidentalium Brith-" rico.

" Desponsatur alia filia Oflfae" Etheldredo regi Norhamhimbro-" rum.

"Albertus rex Orientalium An-" glorum postulans tertiam sibi" dari in uxorem, dolo regis, ut" dicitur, sed hoc non manifesto" verum est, dolo rero reginae, quod" manifestius est, suffocatus est in" thalamo ipsius reginse." This isfrom the Vita Offae, p. 23.

CHRONICA MAJORA. 355

"erht-

Id. p. 25.

obsequium exbibebat. Offa quoque rex cum reginam suam A.D. 792.Quendritham conveniret, et consilium quaareret de praamissis, Murder ofilia hortatu diabolico succensa viro fertur taliter respondisse : -3Sthel-" Ecce," inquit, " tradidit Deus hodie vobis inimieum vestrum," cujus regnum tarn diuturno adoptastis desiderio, ut, illo" latenter extincto, regnum ejus in jus vestrum et successorum" vestrorum transeat in seternum." Oui rex mente nimiumperturbatus ex mulieris persuasione, cum indignatione ipsamincrepando, respondit, " Quasi una," inquit, " de stultis mu-" lieribus locuta es ; absit a me, absit tarn detestabile factum," quo perpetrate, mibi meisque successoribus foret opprobrium" sempiternum ; l " et Ms dictis, rex iratus ab ilia recessit.Interea, mentis perturbatione paulatim deposita, reges con-sederunt ad mensam, ubi regalibus esculentis refecti, in tym-panis, citharis, et choris diem totum cum ingenti laatitiaexpleverunt. Sed regina interim malefica, a foedo propositonon recedens, jussit in dolo thalamum more regio pallis se-ricis et aulaais adornari, in quo rex Albertus nocturnum ca-peret somnum ; juxta stratum quoque regium sedile praepararifecit cultu nobilissimo exstructum et cortinis undique circum-datum, sub quo etiam malefica ilia fossam parari fecit pro-fundam, ut nefandum propositum perduceret ad efiectum.Eex vero Albertus, cum post lastum diem membra sopori dareproposuisset, adductus in thalamum memoratum in sedili prse-fato residens, cum ipsa sella in fossae profunditate subitoprascipitatus, a lictoribus, quos regina absconderat, suffocatusest ; nam ilico cum rex in foveam corruisset, projecerant supereum nefandi proditores pulvinaria cum vestibus et cortinis, nedamans audiretur, et sic rex et martyr innocenter extinctusaccepit coronam vitse, quam repromisit Deus diligentibus se.Hoc tandem detestabile factum, quod regina. malefica in procumfiliaa2 operata fuerat, cum ad commilitones occisi regis per-venisset, ante lucem recesserunt ab aula, ne de ipsis similefieret judicium metuentes. Offa, quoque rex magnificus, cumde commisso facinore certitudinem comperisset, sese lugens,in coanaculo recludens. per tres dies cibum non gustavit ;

j , ,. . 1 • T i ,. • • dom ofsed tamen, licet a morte regis naberetur immums, missa ex- Eagt

peditione non modica, regmim Orientalium Anglorum suo Anglesimperio copulavit. Sanctus autem Albertus, dum inhoneste seized bytumulatus, omnibus latebat incognitus ; donee corpus ejus, caelestilumine declaratum, a fidelibus inventum et apud Herefordensemdelatum civitatem, nunc tsedem episcopalem, miraculis exornat bodyet virtutibus illustrat. brought to_ __ _ . _ ..... _ Hereford.

1 sempiternum] om. W.2 in procum filice is from Malmeisbury, Gesta Pontif. iv. 170, p. 305.

2 2I \

356 MATTELEI PARISIENSIS

A.D. 793.

Death ofarchbishopJaenberht.JEthel-heard arch-bishop.Baldwulfbishop ofWhithern.

Transla-tion ofS. Albanby Offa.

De morte Lamberti, Oantuariensis archiepiscopi.

Anno Domini DCCXCIII. Lambertus, Oantuariensis archiepi- Malmesb.scopus, cum viginti septem annis [sedem laboriose] nimis te- Gest. j?on~nuisset, diem clausit extremum; quo apud Sanctum Augustinum ' 'sepulto in capitulo, Hathelardus, Wentanse civitatis1 episcopus,tredecim annis successit. "Eodem anno Eanbaldus, Eboracensis Hen. Hunt.archiepiscopus, Baldulfum2 apud Witerne, quse3 Latine " Can- 1V- P- 732 B-" dida Casa " dicitur, episcopum consecravit.

De inventione Sancti Albani, Anglorum prothomartyris.

Eodem anno Offa, Merciorum rex potentissimus, cum in urbe VitaBathonia residens post diei laborem noctis quietem in strataregio caperet, angelo nuntiante, divino est admonitus oraculo,ut sanctum Dei, Anglorum sive Britonum prothomartyremAlbanum, de terra levaret et reliquias ejus in scrinio digniuscollocaret. Rex vero divinis illico studens obtemperare prae-ceptis, accito Humberto, Merciorum arcMepiscopo, cujus sedesapud Lichesfeld nuper ab eodem rege fuerat constituta, divinamei voluntatem indicat de prsemissis. Tune archiepiscopus me-moratus, assumptis continue secum Ceolwlfo Lindesiensi etUnwona Legecestrensi episcopis, suis suffraganeis, cum in-numera utriusque sexus et diverse setatis multitudine, regi diesibi statuta apud Yerolamium occurrerunt. Bex vero, dumilluc iter expediret, lucis radium, in modum ingentis faculae,caalitus emissum super locum sepulchri quasi fulminare 4 con-spexit ; hoc quoque divino ab omnibus miraculo conspicato,tali indicio exstiterunt de visionis veritate certiores effecti.Tune populo in jejuniis, eleemosynis et orationibus sanctifi-cato, antistites sacri sacerdota]j.bus adornati infulis affore sibibeati martyris auxilium flagitabant. Fuerat namque locus etmemoria martyris post adventum Sancti Germani, Autissiodo-rensis episcopi, qui cum beato Lupo, Trecasinse urbis episcopo,ad exstirpandam haaresim Pelagianam in Britanniam venerant,annis circiter trecentis quadraginta quatuor omnino deleta ;siquidem gens pagana Saxonum, Jutorum, et Anglorum, Bri-tonibus expulsis, Britanniam subjugaverant, ut superius constatprolixius exaratum, mox agros depopulantes, ignem in civitateset oppida accumulantes, sacras ecclesias solo tenus compla-nantes, sacerdotes detruncantes, cunctam pgene superficiem in-

a mari usque ad mare immisericorditer deleverunt. Hac

1 civitatis] ciritate, A.2 Baldulfum] om. 0. W.s qucB . . . dicitur] Introduced by

the compiler.

4 fulminare] Altered to fulmi-naret in A.

CHKONICA MAJOEA. 357

itaque tempestate, ecclesia beati Anglorum prothomartyrisAlbani, quam Beda in Anglorum historia, post passionem ejus-dem martyris, miro tabulatu lapideo scripsit fuisse constructam,inter cseteras regionis ecclesias funditus est subversa ; unde etsepulchrum ejus, quod in adventu Sancti G-ermani, et ante apassione martyris usque ad illius patrias desolationem, omnibusnotum, et propter miraculorum frequentiam ab omnibus fueratadoratum, tempore quo Offas regi angelico exstitit ministeriorevelatum, erat incognitum universis. Facta igitur, ut diximus,oratione a clero et populo cum elemosina et jejunio, terrainpercutiunt, et passim martyris sepulturam offendunt ; nee fuitnecesse locum diu queerere, quern, divina dementia dignata estcselesti lumine revelare. Martyris igitur corpus, astante Oflarege strenuissimo, in theca lignea, in qua prius a Christi fide-libus propter barbarorum ssevitiam fuerat tempore discriminisoccultatum, reperiunt cum ipsis sacris omnium Apostolorumdiversorumque martyrum reliquiis, quas ibi dudum Sanctusdeposuerat G-ermanus. Movit haec inventio tam clerum quampopulum universum ad lacrimas, et ob hoc maxime, quod fidemfecit dictis l sanctorum patrum de reliquiis 2 simul cum corporerepertis, quas legimus ad solatium martyris ejus sacro corporifuisse conjunctas. Quid3 ergo? thesaurum, diu sub cespiteabsconditum, archiepiscopus cum suis episcopis de sepulchrelevantes cum timore sancto, prsecedente solenni processione,in hymnis et laudum preeconiis, transtulerunt in quandamecclesiam, olim extra urbem Verolamium in honorem beatimartyris consecratam, ubi in locello, ex4 auro et argento simulet lapidibus pretiosis fabrefacto, pia patris pignora reponuntur.Eex autem propter regale signum, ut in posterumomnibus patesceret quod a rege inunctum est corpus etregi revelata "est inventio, caput circulo aureo fecitredimire.5 Quo in loco usque in hodiernum diem divina non

A.D. 793.Transla-

o01^^

1 dictis} dominus, A., and so theVita Offse (ed. Wats). West, hasdictis.

2 reliquiis'] reliquis, A.3 Quid] Quern, O. W. ; Quern

utique, Vit. Offae.4 ex . . . reponuntur'] Introduced

by the compiler.5 This sentence is added by Paris

in the margin. It is enlarged fromthe Vita Offse. At the foot of the

page is a picture of the martyrdomof S. Alban, and the lines:

" Albano cseso, tua sunt tibi lu-" mina, csesor,

" Eruta, siccata flumina, fons-" que datur."

And at the foot of the next page, apicture of the Invention, with thelegend, "Invenitur Sanctus Alba-" nus;" and over Offa's head,'' Rex« Offa vel Offanus."

\ ,*i^i*r?-fiqggpmffiy

358 MATTH^JI PAEISIENSIS

A.D. 793. desinunt celebrari miracula, sed, multis cernentibus, surdis ibi VitaMiracles at restituitur auditus, claudis gressus, caecis visus, et omnibus Offi» EL,the tomb. cum fiducia beati martyris auxilium implorantibus, a Deop'

mentis et corporis impertitur desiderata salus. Acta autem Id. p. 28.sunt hsec a passione ejus anno quingentesimo septimo, ab ad-

p. 117. ventu Anglorum in Britanniam trecentesimo quadragesimoquarto, indictione prima, kalendis Augusti.

Offa'scouncil andjourney toRome.

He crossesto Flan-ders, andbuys cer-tain mea-dows there,

TJt rex Offa Romam pergens pratum peregrmis emerit.

His ita gestis convocat rex ibidem provinciale concilium, Id.et cum archiepiscopo Humberto, suisque suffraganeis et prima-tibus universis, cum quibus tractat de conventu monacnorumin loco illo congregando atque coenobio privilegiando, ubi pro-thomartyris regni sui reliquias invenit, et quern locum suosanguine consecravit. Placet omnibus regis propositum, eiqueepiscoporum laudat concilium,1 ut auctoritate Bomani pontificiscanonizetur, simul et privilegietur monasterium in honoremmartyris noviter construendum; et haec omnia ut dignioremsortiantur effectum, consulitur, ut per legates a latere regisdestinatos, aut in propria persona, rex ipse super bis cumcuria tractet Eomana. Bex vero suorum adquiescens consiliolaboriosum arripuit iter, ut sicut beatus Albanus prothomartyrrefulsit Anglorum, ita inonasterium ejus omnibus regni coe-nobiis possessiouibus simul et libertatibus prasferretur.

Igitur rex mare ingressus ad portum in Flandria deside- Id.ratum.' applicuit, veniensque ad quoddam oppidum Monas-teriolum nuncupatum,2 hospitandi gratia illuc divertit, ubijumentis suis pabula non inveniens, miratur valde, quoniamlocus ille pratorum copia conspicitur abundare; quaerit ergorex, cujus sint prata ilia? Sed responsum accepit, quoddominos plures haberent. Jubet autem rex, ut omnes com-pareant in conspectu ejus, et de pratis distrahendis admoneantvenientes; indignantur3 non modicum qui hasc audiunt, asse-rentes sufficienter pratorum dominos in rebus temporalibusabundare. Oumque tandem nobiles illi ad regis praesentiamperducti fuissent, convenit eos de pratis distrahendis; quoscum audisset in omnimodis abundare divitiis, "Non sic,"inquit rex, "abundatis, quin possitis amplius abundare. Wos" prata vestra comparabimus, non secundum eorum sBstima-" tionem, sed juxta vestram voluntatem; nee erit ulla diffi-

1 laudat concilium} consulit pru-dentia, Vit. OflEae, which explains ei.

2 nuncupatum] om. O. W.

3 indignanturin the Vit, Offse,

abundare] not

CHRONICA MAJORA. 359

" cultas de pretio, licet nulla propitiatio l sit in distrahendo." A.D. 793.jjjg au(jitis, omnes cupiditate victi, a rege pro sua volixntate,pro pratis pretium2 acceperunt; quo facto, rex prata ilia con-which are

/ v secrat, et transeuntibus peregrinis omnibus resrali munificentia given forVit. Offse.) o . ' A- • • • -IT i • , the use of' connrmat, quatmus peregrim in ilhs locis pro tempore vel j jr jujg

herbaria vel fcenum in perpetuum habeant sine pretio, undejumenta sua sustineant, ex regis beneficio.

Id. p. 29,

Ut rex Offa Romam perveniens cwndbium leati Albani\_privilegiaverit] .3

Innumerata4 denique soluta pro distractione pratorum pe-cunia, a loco rex progreditur, et Romam tandem perveniens,optata Apostolorum limina conterit, et diversorum loca sancto-rum pia devotione percurrit. Deinde Adriano summo Pontificisui causam adventus denuntians, et de loco simul et beatoAlbano canonizando coenobioque construendo devote precesporrigens, petitioni SUBS Komanam de facili curiam inclinavit,et ex hoc prsecipue, quod martyris inventio cselitus sit edocta.De monasterio fundando et ab omni episcoporum subjectioneemancipando curiam consulit, cui Bomanus Pontifex taliterrespondit: "O fili carissime Ofia, rex Anglorum potentissime," devotionem tuam circa regni tui prothomartyrem non medio-" criter commendamus, et monasterio construendo illudque" privilegiando* petitioni tu^ assensum gratanter prsebemus," injungentes tibi in tuorum remissionem peccatorum, ut re-" diens ad terram tuam, consilio episcoporum et optimatum" tuorum, quas volueris possessiones sive libertates beati Al-" bani monasterio conferas, et tuo privilegio inde facto nos" originale tuum privilegio nostro roborabimus consequenter;" et monasterium illud in specialem KomanaB ecclesiae filiam" adoptabimus, et nostro illud apostolatui subiciemus, nullo" episcopo sive arcniepiscopo mediante."5

His arrivalat Rome.

Grant ofPopeAdrian I.to the mo-nastery ofS. Alban.

1 propitiatio ] propriatio, Vit.Offse.

2 pratis pretium] pretium pratis,A.

3 privilegiaverit ] So the VitaOffse. It is also omitted in W.West.

4 Innumerata'] Dinumerata,O.W.,as the Vit. Offse. Paris inserts so-luta, to make up the sense, evidentlynot knowing Dinumerata was thetrue reading.

5 Par. inserts in rubrick in themargin :

"Ante hsec confecta fuit carta" nostra magna quam confecit rex" Offa de fundatione et possessioni-" bus ecclesise Sancti Albani, quae" potest sciri per verba cartse illius," quam ipse propria manu signavit" faciens crucem in principio au-" ream."

360 MATTELEI PARISIENSIS

A.D. 793.Gift ofOffa to the

school atHome.

The mo-nastery ofS. Alban'sfounded byOffiL

Nota am-plitudinemregni regisOffani velOffge.

His igitur auditis, rex, quid digue tantaa largitati repen- Vitadere valeat, secum pertractat; tandem divina regem inspi- Offse II.,rante gratia invenit salubre consilium, et in die crastina P*scholam Anglorum, quae tune Bomaa floruit, ingressus, deditsibi ad sustentationem gentis regni sui illuc venientis, singulosargenteos de familiis singulis, omnibus in posterum diebus,singulis annis; quibus videlicet sors tantum contulit extradomes1 in pascuis, ut triginta argenteorum pretitim excede-ret; et hoc tali largitate obtinuit, ut de regno Anglise nulluspublice poenitens pro executione sibi injunctas poenitentisesubiret exilium. Celebrata igitur donatione praedicta, et sus-cepta confessione a Papa peccatorum remissione, similitercum summi Pontificis benedictione, ad propria rex magnificusremeavit.

Tune congregato apud Verolamium episcoporum et optima- Id. p. 30.turn suorum concilio, unanimi omnium consensu et voluntatebeato Albano amplas contulit terras et possessiones innumeras,quas multiplici libertatum privilegio insignivit. Monachorumvero conventum ex domibus bene religiosis ad tumbam mar-tyris congregavit et abbatem eis nomine Willegodum prae-fecit, cui cum ipso monasterio omnia jura regalia concessit.

Dominabatur Offa rex magnus in viginti tribus provinciis, Id.quas Angli "sciras" appellant, id est, in (i.) Herefordensi,cujus episcopus sedem habet in eadem urbe; in provinciis(ii.) Wigornensi et Glovernensi, quarum episcopus sedem habetin Wigornia; in (iii.) Warewicensi, (iv.) Cestrensi, (v.) Stafor-densi, (vi.) Scrobesbernensi et (vii.) Derebiensi, quarum epi-scopus sedem habet in Lichesfeld; in (viii.) Legecestrensi,cujus episcopus in eadem urbe sedem habet; in (ix.) Lin-colnensi, cujus episcopus sedem habet in Lindesia; (x.) !N~orh-amtonensi, (xi.) Oxoniensi, (xii.) Buckingehamensi, (xiii.) Bede-fordensi, (xiv.) Huntendunensi, (xv.) Canbregensi, et dimidiaHertfordensi, quarum episeopus apud Dorkecestriam sedemhabet; in provinciis (xvi.) Essexias et (xvii.) Middelsexias, etdimidia (xviii.) Herefordensi, quarum antistes sedem habet inurbe Londoniarum; in (xix.) Norfolc et (xx.) Suthfolc duosunt episcopi, unus Helmhamensis, et alter Domucensis; domi-nabatur ebiam (xxi.) Snotingensi provinciae, cujus Christianitasad archiepiscopum Eboracensem spectat. Ex his omnibus pro-vinciis dedit rex praefatus denarium beati Petri, ut2 prasdictumesfc, quod Anglice "Eomscot" appellatur.

1 damos] domibus, A. W.2 ut . . . appellatur] Introduced by the compiler.

CHRONICA MAJORA. 361

De possessionibus ab Offa monasterio Sancti Alba/ni collatis.Dedit praaterea Offa, rex potentissimus, beato prothomartyri

Albano villain suam dominicam, quse viginti ferme miliariisa Verolamio distat et " "Wineslawe" nuncupatur, et tantun-dem per circuitum,1 sicut usque hodie scripta regis testantur,quae in praefata basilica continentur; quee videlicet basilicatanta libertate previlegiata refulget, ut ab Apostolica consue-tudine et redditu qui "Romscot" dicitur, cum neque rex,neque archiepiscopus vel episcopus, abbas vel prior, aut qui-libet in regno ab illius solutione sit immunis, ipsa quidemsola quieta est; in presbyteros autem et laicos totius posses-sionis su33 abbas, vel archidiaconus monachus sub ipso con-stitutus, jus pontificale exercet, ita ut nulli archiepiscopo velepiscopo aut legato, nisi summo tantum pontifici, subjec-tionem2 impendat. Hoc quoque sciendum est, quod Offa rexmagnificus, tempore quo beati Petri vicario, Romange urbisPontifici, redditum statutum, id esfc Romscot, de regno suoconcessit, ipse a Pontifice Romano impetravit, ut ecclesia beatiAlbani Anglorum prothomartyris eundem Romscot ab omniHertfordensi provincia, in qua sita est ecclesia ssepedicta,fideliter colligeret, et collectum in usus proprios remitteret.TJnde et ipsa ecclesia, sicut a rege omnia jura regalia,ita habet abbas loci illius, qui pro tempore fuerit, ponti-ficalia ornamenta. Et haec de Sancto Albano ad tempus dictasufficiant.3

A.D. 793.

Demesne ofWinslowgiven byOffa to S.Alban's.

p. 118.

S. Alban'sallowed tocollect andkeep for itsown usethe Kom-jscot fromHertford-shire.

De signis ccelestilus, quce famem et mortalitatem prcecurrerunt.

Flor.Wig. Anno Domini JDCCXCIV. Defuncto Humberto,4 Lichesfeldensip. 546 A. archiepiscopo, Higbertus successit. Eodem anno miseramSimeon, Anglorum gentem dira prodigia terruerunt; nam fulmina Portents.P* ' abominanda et dracones per aera ictusque5 ardentes volitare

videbantur, quss signa famem validam et hominum stragemHen. Hunt. non modicam figurabant venturam; si quidem supervenientesiv. p.732B. Dani cum ISTorwegensibus gentem Norhanhumbrorum et Lin-

disfarnensium miserabiliter perimentes, ecclesias Christi cum* Simeon, suis habitatoribus destruxerunt. Lindisfarnensis utique insula,p. 668 A. octo vel amplius se miliariis extendens, nobile habet monas-

terium, quo pater eximius antistes Cuthbertus positus erat,cum aliis prsesulibus, qui ejus successores sanctissimi exstite-

Descrip-tion of Lindisfarne.

1 circuitum] circuitu, A.a subjectionem] subjectione, A.3 sufficiant'] sufficiunt, W. This

sentence is introduced by the com-piler.

4 Apparently an error for Ber-thuno. '

5 ictusque] utriusque, O. W.

362 MATTH.EI PAKISIENSIS

A.D. 794.Lindis-farne.

EcgfrithsucceedsOffa.

Cenwulf.

EadbrihtPren, kingof Kent.

Cruelty ofConstan-tine VI.Cruelty ofConstan-tine V. toPope Ste-phen II.and others.

Death ofSicga.

PopeLeo III.

runt. Lindis vero rivnlus est, quod3 excurrit in mare, duo- Simeonrum pedum habens latitudinem 2 quando minor fuerit et videri p. 668 A.potest; sed quando asstus maris major fuerit, tune nequitLindis videri.

Hsec ex chronicis Eusebii.3

Oflfe regi Merciorum iv. kal. August! defuncto films Flor. Wig.ejus Ecgbertus4 in regni gloriam successit, et centum p'quadraginta uno diebus regnavit. Eodemque annovitam finivit. Cui vir magnificus et sancta sobolefelix Kenelphus successit, qui in pace, justicia, et pie-tate regni rexit gubernacula, Mortuo autem Ecgfred Robert derege Anglorum regnavit Eadbertus, qui et Pren, tribus co^ 4i'5annis, et captus est et abductus a Kenulpho.

De persecutione Constantmi imperatoris.

Anno Domini DCCXCV. Constantinus imperator multos sibi Sigebert,suspectos oculis privavit. c

Papam Stephanum, quem per annos quadraginta carcere in- Id. a. 770,clusum tenueratj crudeli morte damnavit; et omnes sibi sus- co1- 146-pectos vel subjectos super lignum sanctas crucis jurare5 fecit,quod nullam Dei aut sanctorum imaginem venerarentur, ne-que Dei genitricem invocarent. Eos autem, qui vigilias Deoagebant, qui religiose vivebant, vel qui sanctorum reliquiaspenes se habebant, condemnans, patrimoniis privabat, et modisomnibus cruciabat; qui reverentiores erant, eorum barbis ceraet pice illitis, amburebat. Monachos ut uxores, monachas utviros, ducerent, cogebat; quod multi respuentes ad palmammartyrii pervenerunt; nee sub alicujus gentilis persecutioneplures quam sub hac martyrizati leguntur. Hoc quoque anno Hen. Hunt.Sigar dux, qui beatum regem Alfwaldum indigne peremerat, ^v- P- 732 B.digno periit cruciatu.

Leo BomcB sedit.

Anno Domini DCCXCVI. Adriano Papa defuncto, Leo successit Vit. PontifAannis viginti, mensibus quinque, diebus sedecim, et cessavitsedes tribus diebus.

1 quod~] Sic, Simeonflumen, which the compiler hasaltered to rivulus, and forgotten toalter the relative.

2 latitudinem] latitudinis, A.3 Eusebii] Sic, probably from the

St. Alban's copy of the Chroniclesfrom which this is .taken beingbound up with that of Eusebius.

4 Ecgbertus} Sic, for Egferihus,or Ecgfredus.

5 jurare] jure, A.

CHRONICA MAJOBA. 363

Hen. Huntiv. p. 732 c.

Simeon,p. 669 B.

Id. p. 669 c.Hen. Hunt,iv.p. 732 c.

Id. p. 732 B.

VitaOffse II.,p. 32.

Eodem anno tres orbiculi1 visi sunt circa solem, significantes A.D. 796.fortasse multorum regum et nobilium mortem, qui illo anno Portent,ex hoc sseculo transierunt; nam eodem anno rex Northan- ?^l °^humbrorum Etheldredus, propria relicta uxore, novam duxit, Of jfoj.^.unde et propria gente interfectus est; cui Osredus 2 successit umbria.in regnum, sed illo vicesima quinta3 regni sui die defuncto, Osbald.Eardulfus ei successit in regmim, et decem annis regnavit.4 "?arJ^f'Hoc quoque anno Eanbaldus, Eboracensis archiepiscopus, de-0fY0rk.'cessit, et alter Eanbaldus successit. His etiam diebus defuncto EadbrihtEthelberto,5 Oantuariorum rege, Eadbertus successit. Per Pren, kingidem tempus post Lambertum, Cantuariensem archiepiscopum, °? ^"jiEthelbardus archiepiscopatum regendum suscepit. of Canter-

bury.

De movie et sepultura OffoB regis Merciorum.

Eodem anno Offa,6 rex Merciorum magnificus, constructo ferenobilissimo post inventionem beati Albani monasterio, in villa,quse Offeleia nuncupatur, juxta multorum opinionem diem clausitextremum; cujus corpus apud villam de Bedefordia delatum, incapella quadam extra urbem, supra ripam Uscas fluminis sitam,more regio dicitur fuisse sepultum. Refert autem usque inhodiernum diem omnium fere comprovincialium relatio, quodcapellarpreefata longo usu et violentia illius fluminis sit sub-versa, atque ejus rapacitate, cum ipso regis sepulchre, in flumenprsecipitata; unde et usque in prgesens sepulchrum illud abhominibus loci, tempore sestivo ibidem balneantibus, quandoquein aquas profunditate videtur esse conspicuum, et quandoquelicet diligentissime queeratur, ac si res fatalis esset, non in-venitur.

Successit7 autem Offae regi strenuissimo in regnum Egfri-dus filius ejus, qui, patre vivente, ei conregnaverat annisocto. Egfridus ergo juvenis egregius et animi nobilitateprasditus, protinus cum fuisset in regno confirmatus, pia patris

Death ofOffa.

The chapelin whichhe wasburied,swallowedup in theOuse.

Offae regisuccessitEgfridusfilius ejusin regnoMercio-

1 orbicuK] ortuli, A.2 Osredus} Sic, for Osbaldus.3 vicesima quinta] post xxvii.

dies, Simeon.4 et . . regnavit] Introduced by

the compiler.5 This must be ^Ethelberht II.,

who died in 760. Hen. Hunt, p.730 B.

6 Par* has in rubrick in the mar-gin : " Huic contemporaneus fuit" magnus Karolus rex Francorum,

" qui et imperatorfuitEomanorum;" et hie hanc epistolam misit regi" Off8e,"in margine hujus paginaj" inferiori." And in the lowermargin is the letter, as given abovep. 348, headed'"Exj^historia Bri-" tonum." Above in black is," Cum idem rex O. regnasset xxxix" annis."

7 This seems to be original. Cf.Malmesb. Gesta Regum, i. 94, p.129.

364 MATTHdH PAEISIENSIS

A.D. 796.Gifts ofEcgfrith toS. Alban's.

His earlydeath.

Successionof Cenwulf.His chil-dren.

imitatus vestigia, ecclesise beati Albani, Anglorum prothomar-tyris, terras multas efc possessiones devotus contulit; illasquecum aliis omnibus, quas pater ejus ecclesiee prasfatas contulerat,cum omnibus libertatibus regiis, quas liberiores habet vel ali-cui ecclesiee conferre potest, suo privilegio confirmavit et ejusdonation!,1 ut perpetuas firmitatis robur obtineret, juxta moremecclesiae Romanaa, omnium episcoporum, comitum, et baronumtotius imperil sui subscriptionem et signum crucis apposuit.Et praaterea patris in omnibus cupiditatem declinans, qusecum-que ille ad exaltationem regni sui ex diyersorum possessionibusmonasteriorum attenuaverat, ille prona devotione restituit, etsuo privilegio cunctis id petentibus roboravit. Ad petitionemquoque Athelhardi, Cantuariensis archiepiscopi, emollitus, dig-nitates ab archiepiscopo Lamberto, ut2 prasdictum. est, amissaslibenter restituisset, nisi mors immatura ilium de medio sustu-lisset; nam centesima et quadragesima prima die post exitumpatris defunctus, omnibus3 regni sui nationibus causam pras-buit magni doloris; unde nee arbitrandum reor,4 quod juvenisadeo nobilis mortuus sit propter peccata sua, sed quia paterejus, pro regni sui confirmatione, sanguinem multum effudit.Successit ei in regnum Merciorum Kenulfus, vir magnificus,Cuthberti filing et trinepos5 Wibbse regis, viginti quatuor annis.Huic regina sua Alfritha genuit Kenelmum, postea sanctum,et filias Quendridam et Burgenildam.

Qualiter AtJielJiardus, archiepiscopus Cantuariensis, dignitatemrevocavit amissam.

Maltnes-bury, Gest.Pontif. i. g,p. 17.

Flor. Wig.p. 546 D.

Malmes-bury, Gest.Reg. i. 94,p. 130.Flor. Wig.App.,p. 638 C.

Cenwulf. Anno Domini DCCXCVII. Eege Merciorum Kenulfo regni Malmesb.He restores diademate insignito, in palatio religiosus, in bello exstitit ut leo 6 Gest- EeS-the digni- victoriosus. Accedentes ad eum JEthelhardus Cantuariensis *' 9.5'

es o Can- et Eanbaldus Eboracensis archiepiscopi, super amissa Can- j^ ^ ".tuariensis ecclesise dignitate regem convenerunt; qui ab ipsis Pontif.quantum nefas in mutilatione Cantuariensis dioecesis antecessor i. 8, p. 17.ejus Offa rex commisisset edoctus, antiquitatis morem devo-tissime reparavit. Missis igitur ad Leonem Papam, Adrianisuccessbrem, sua et omnium Anglorum pontificum epistolis,ipso archiepiscopo ^Ethelhardo legationem7 graviter fungente,

1 donationi] donatio, A.2 i. e. a. 789, p. 352.3 omnibus . . doloris] Introduced

by the compiler.4 Alcuin is speaking, the extract

given by Malmesbury coming froma letter of his to Osbert.

5 et trinepos] trinepotis, Flor.Wig.

6 ut leo~\ Introduced by the com-piler. Simeon, p. 669 o, has beenused, as well as Malmesbury.

7 Sic, Malmesbury having ammi-nistrante, instead of fungente.

CHRONICA MAJORA. 365

Malmesb.Gest. Pont,i. 12, p. 19.Flor. Wig.p. 544 E.Simeon,p. 669 D, E.

quod petiit impetravit; unde profecto ad laudem archiprgesulisillius et gloriam excellentius preedicatur ipsam pristinam re-vocasse dignitatem, quam adquisitam custodire. Eodem anno,Mildredo Wigorniensi antistite defuncto, Weremundus successit;quo utique anno Eanbaldus, Eboracensis archiepiscopus, acceptopallio, post Ethelbertum antistitem1 ordinavit Eadredum,adjuncto sibi Higbaldo episcopo,2 ad pontificatus honorem tertiokalendas Novembris, in loco qui Wdeforda nuncupatur.

De munificentia Eenulfi, regis Merciorum.historialis.

Gontmuatio

Hen. Hunt,iv.p. 732D.

Malmesb.Gest. Reg.i. 95,p. 131.

Simeon,p, 670 B.Id. p. 669 E.

Sigebert,col. 152.

Simeon,p. 671 B.

Anno Domini BCCXCVIII. Kenulfus, rex Merciorum, Cantiseprovinciam hostiliter perlustrans praedatus est, regemqueeonim Eadbertum, cognomine Spren, viribus sibi imparemcomprehendit, et vinctum secum cum victoria reduxit. Sednon multo post, cum apud Wmchelcumbam ecclesiam, quamfundaverat, fecit dedicari, ipsa consecrationis die regemcaptivum ante altare manumittens libertate donavit. Aderatibi Outhredus, quern Kenulfus rex prasfecerat Oantuaritis locoEadberti supradicti. Basilica plausibus resonabat, platea dis-cursibus fremebat, quod illuc in conventu tredecim episcoporumet decem ducum nullus largitatis passus est repulsam, dumsinguli refectis marsupiis hinc abibant; nam praater ilia exenia,quse optimates susceperant, insestimabilis pretii et numeri, inutensilibus, vestibus, equis electissimis, omnibus, qui agros nonhabebant, libram argenti, presbyteris marcam auri, monachissolidum unum, et postremo multa universo populo erogavit;monasterium quoque tarn magnis ampliavit redditibus, quodhoc tempore incredibile videatur. Eodem anno Eanbaldus,Eboracensis archiepiscopus, apud Finchale synodum congre-gavit. Per idem tempus, rex Northanhumbrorum Eardulfus,in loco qui " Billingeho " 3 dicitur, praalium commisit contraWadse ducem et alios quosdam conspiratores suos; sed demummultis hinc inde interfectis, rex regaliter victoriam obtinuitex hostibus supradictis. Hirene sola imperavit annis tribus.

De sancto Papa Leone*

Anno Domini DCCXCIX. Romani inter se dissecantes LeonemPapam, virum sanctum et omni laude dignissimum, appre-hendentes ligaverunt, linguam amputaverunt, oculos eruerunt,

AJX 797.Bishops ofWorcester.Archbp.Eanbaldreceivesthe pall,and or-dainsEadred toHexham.p. 119.

Capture ofEadbrihtPren byCenwulf,who soonafter freeshim.

Liberalityof Cenwulfon thededicationof Winch-comb.

Secondsynod ofFinchale.Battle ofBillingeho(nearWhaUey).Irene soleempress.

Mutilationand mira-culous re-covery of

1 Of Hexham.2 Of Lindisfarne.3 On the identification of this

place, see Mr. Hinde's note, Symeonof Durham, p. 35.

4 Par. adds to this title, " De quo" ad hoc signum °+° notatum mi-" rabile reperies miraculum," asbelow.

366 MATTH^I PAEISIENSIS

m.

Legend ofPope LeoHI.

A.D. 799. atquel demum a sede Romana expulerunt; eumque semivivum Simeon,Pope Leo relinquentes inter 2 lictorum blasphemias turpe facinus commi- P-

gerunt j sed miserator et misericors Dominus, qui sperantes inse non relinquit, linguam ei et oculos mirabiliter restituens,ad pristinam dignitatem melius quam prius fecerat videntemac verbum fidei praadicantem revocavit.

Leoni adhuc adolescentulo de lascivia poenitenti dumoraret ante altare beatse Virginia, apparuit eademdicens ; " Leo, corrige excessus tuos, et te prsebeam ad" summum gradum." Ille tiujus vocis memor de rhetoricase transnlit ad theologian), mutatus penitus in alterumvirum, castus et modestus, diligens et peritus ; et factusest peritissimus rhetor et theologus. Vacante igitursede Apostolica sublimatus est in eadem. Et cum primocelebraret solenniter, facta est ei oblatio non modica.Inter offerentes igitur qusBdam mulier ad quam ali-quando habuit accessum, ut dicebatur, manum ipsiusLeonis suaviter comprimens et comprimendo deosculansincentivum libidinis in Papa excitavit. Ille post Mis-sarum sollemnia se ipsum redarguens in conclavi sedensmanum suam subito amputavit, juxta illud evangeli-cum, " Si pes tuus vel manus scandalizet te, abscide et" proice ab te/' etc. Cum igitur vocaretur ssepe ad mi-nisterium suum, ssepe se excusaret, nee darentur ampliusinducise a fratribus nescientibus eum mancum, divertitse Papa in locum secretiorem, et se prosternens in ora-tione devota ante altare beatse Virginia dixit; "Ocle-" mentissima Virgo, promovisti hactenus et sullimasti," respice nunc in me miserum qui cepi ultionem de meo" transgressu, ne confundar; sed nunc confer consola-

Ps. ci. 11. " tionem ne conquirendo dicam, Elevans allisisti me/'Beata igitur mater misericordise, manum truncato bra-chio novam restituit. Papa igitur qui adhuc manumpriorem quam absciderat reservaverat, fratribus convo-catis seriatim quse acciderant explicavit, ne laus beatae

1 atque . . . . expulerunt} PromHen. Hunt. iv. p. 732 ».

2 inter . . . . commiserunt} In-

serted by the compiler. The rest ofthe sentence is altered and enlargedfrom Simeon's account.

CHRONICA MAJORA. 367

Simeon,p. 671 c.

Virginis occultaretur; et ostendit ille immo omni ec- A.D. 799.clesise manum quam prius absciderat, et causam non Legend ofcelavit; et qualiter in oratione prostrate apparuit ei Leo III.beata Virgo et mamim manco restituit. Et statutum esttune quod nunquam ex tune manus Papse ab obferen-tibus deoscularetur, sed pes; cum ante fuerit consuetudequod manus non pes deoscularetur. In hujus miraculimemoriam reservatur adhuc manus abscisa in thesauroLateranensi, quam Dominus custodit incorruptam adlaudem matris suae.

De persecutions Da/norum.

Anno Domini DCCC. Exercitus1 paganorum nefandissimusecclesias de Hercenes et de Tinemutha crudeliter spoliavit etcum spoliis ad naves recurrit.

Eodem anno Headredus, Haugusdaldensis antistes dictug,obiit, et in loco ejus Eardbertus successit. Quo etiam anno,Alhmundus, filius Alchredi regis, a tutoribus Eardulfi, regisNorthanhumbrorum, apprehensus est, ejusque jussione cumsuis profugis interfectus. Eodem tempore, decimo kalendasJanuarii, ventus ingens ab Affrica veniens suo flatu horridourbes et arbores radicitus evulsit, mare ultra terminos suosexiens2 multam pecorum stragem in locis diversis fecit.Eodem anno rex Francorum Karolus, vir eximiaa virtutis,cum innumera armatorum copia Eomuleam ingressus urbem,loca sancta frequenti visitatione percurrit; ibique per mensesaliquot demoratus, ecclesiam beati Petri et Pauli ApostolorumChristi donis3 regalibus exornavit, in auro videlicet et argentoet lapidibus pretiosis; Leonem quoque Papam venerabilemvariis munificentiis honoravit; ejusque adversariis dispersis,quosdam interfecit et quosdam in exilium relegavit, nonnulloset patibulo suspendi prsecepit.

Thechurches inHartnessand Tyne-mouthspoiled bythe Danes.Bishops ofHexham.AUunundslain.Greatstorm.Charles atHome ;his gifts,and punish-ment ofthe enemiesof PopeLeo III.

Ka/rolus imperator.

Id.p.67IE. Anno Domini DCCCI. Karolus rex magnus, cum in urbe Roma Charlesplurima, quae ad honorem Dei et utilitatem populi spectabant, crowneddisposuisset, in die Dominicae Nativitatis, cum ducibus, magis- •p°Pe

1 This is peculiar to the compiler,though Simeon mentions an irrup-tion of the Danes " ad ostium Doni"amnis" in 794. See also Hunt-ingdon, p. 732 D.

2 exiensj exigens, W., altered toerigens.

3 dams'] A. inserts earn.

368 MATTKffil PARISIENSIS

A.D. 801.Leo HI. atKome.

Embassiesto Charlesfrom Con-stantinopleand Jeru-salem.

Charles atRavenna.

Beorhtric,king ofWessex,poisonedby Ead-burh.

tratibus et militibus et turba magna nimis, basilicam principis Simeon,Apostolorum Petri ingreditur, ubi a domino Papa Leone pur- P- 671 B-pura regali induitur, corona aurea capiti ejus imponitur, etregale sceptrum ei in manibus datur ; hanc dignitatem ipsa dietantus imperator et magnificentiam promeruit, ut imperatortotius orbis vocaretur et esset. Ipso quoque tempore directisnnt Grascorum legati cum exeniis impr-etiabilibus ab urbeConstantinopolitana ad Karolum, rogantes instantius ut illudimperium suscipere dignaretur; istis autem legatis adhucpraesentibus, ab lerosolimis directi sunt nuntii a populisChristianis, clericis videlicet et laicis, ad Karolum nuper im-peratorem creatum, vexillum argenteum regi inter alia muneraferentes, cum clavibus locorum sanctissimorum Dominicas re-surrectionis et aliorum multorum, obnixius flagitantes uteorum defensor et gubernator esse dignaretur. Annuit impe-rator piissimus omnibus ad se confugientibus quod petebant,et non solum se fore paratum ad devincendos crucis inimicosin terra, verum etiam et in mari, si necessitas compulisset;intellexit enim beatas esse respublicas vel si sapientiae studiosieas regerent, vel si earum rectores studere sapientiaa voluissent.Deinde ad urbem Eavennam perveniens, de rebus prsedictis cumoptimatibus suis diligenter tractavit.1

QuaUter rex BritJiricus veneno periit.

Anno Domini DCCCII. Brithricus, rex Occidentalium Saxonum, Id. p. 672E.veneno periit in hunc modum; habuit rex iste, ut superiusest relatum, reginam nomine Eadburgam, Offse regis Merci-orum filiam, quaa multis suffulta honoribus, miris se ambitio-nibus extollebat; nam materna tyrannide incitata,2 omnes deregno nobiles, ordinatos et viros religiosos, ad regem accusareet execrari consuevit, unde et principibus ducibusque perosaextitit, cum magistratibus3 et populis universis; siquidem

1 At the foot of the page Par. has," Anno gratise DCCLXIX. IncepitKarolus magnus regnare in Fran-cia, et regnavit xlvi. annis. Huiecontemporaneus fait Offa rexMerciorum." Anno gratiae DCCLVI. Cepitidem Offa regnare anno Pippiniregis in Francia quinto. Et reg-navit annis xxxix. Vicesimosexto anno regni Karoli prsedicti,filii scilicet Pipini, decessit Offa,videlicet anno gratiae DCCXCV.

" secundum Ymagines historiarum," pro quo regnavit filius ejusdem" Offse Egfridus non penitus uno" anno. Post eum Edbrith, qui et" Pren, iii. annis." This confusionbetween Mercia and Kent seems tocome from the extract from Robertde Monte given above, p. 362.

2 materna tyrannide incitata'] qusemore paterno tyrannice vivere cce-pit, Simeon.

3 magistratibus'] magnatibus, W.and probably O.

CHEONICA MAJORA. 369

Simeon,p. 673 A,

malefica ilia ita regem instruxit blanditiis, ut illos quos accu- A.D. 802.sabat aut vita aut regno privaret; * et si hoc a rege impetrarenon potuit, veneno eos clam perdere consuevit. Erat autemeodem tempore adolescens quidam genere praaclarus ac regivalde familiaris et amantissimus, quern cum malefica reginaaccusare non valuit, veneno ilium extinxit; de quo veneno cumrex ignoranter gustasset, animam subito exhalavit; nee tamenilia regi dare proposuerat poculum mortis, sed adolescenti,veruntamen ambo biberunt et potu venenifero perierunt. Regeitaque in hunc modum perempto, mulier nequissima timoreperterrita fugiens cum thesauris impretiabilibus mare transiit,et Karolum, Francorum regem, adiens multa ei exenia prss- Interview.sentavit; cui cum astaret inter2 mulieres nequissima, licet ofEadburhpulchritudinem pulcherrima, sic earn rex allocutus ait, " Elige, Charles" Eadburga, quern volueris, vel me vel filium meum, qui mihi" astat in solario, in societatem accipere conjugalem;" at iliasine deliberatione, et3 frasno soluto pudicitiaa, respondens ait," Si mihi optio daretur vel libertas eligendi, filium tuum" quam te magis diligerem, qui junior esse videtur." Tunerex intelligens4 illam explendas libidinis cupiditate ductam,eleganter respondit, " Si me," inquit, " elegisses, filium meum" haberes, et quia ilium elegisti, nee me nee ilium habebis."Contulit tamen illi rex propter improbitatem ejus et nimiampulchritudinem nobile monasterium feminarum, in quo ilia,habitu deposito sasculari, sub specie hypocrisis indumentomonialium assumpto, abbatissas vice 5 annis paucissimis funge-batur; nam parvo post tempore,. dum quee sancta erant exse-p. 120.craret,6 a quodam proprias gentis "' ignobili viro dicitur constu-prata. Mulierem ergo in adulterio deprehensam rex a sancto Her subse-monasterio expelli prascepit, quas deinceps miserrime in pauper- «uent fate,tate tempora vitas suaa vituperabiliter ad finem usque per-duxit. Defuncto itaque rege Brithrico, successit ei Egbertus Ecgberhtin regnum triginta sex annis, qui ex regali illius gentis pro- succee(lssapia originem ducens, multa potenter regna suo adjecit im- eor nc'

Hor.Wig. perio. Eodem anno8 defuncto Eadberto, Londoniensi episcopo, Eadgarp. 617 B. Eadgarus successit. bishop of

London.

1 privaret] privabat, A.2 inter . . .-pulcherrima] Intro-

duced by the compiler.3 et . . pudicitioE] Introduced by

the compiler.4 intelligens . . . ductam] Intro-

duced by the compiler.5 vice~] vices, A.

6 exsecraref] execrarent, A.; ex-erceret, Simeon.

7 gentis~\ om. O. W.8 This year has been chosen at

random for this entry, as Eadgar•was bishop of London in 789.Hardy's Le Neve, ii. 277.

A A

370 MATTH^I PARISIENSIS

A.D. 803.

Successionof bishopsin Lindis-farne,

Rochester,

and Can-terbury.

Wulfredarch-bishop.Kings ofKent.Kings ofNorthum-bria.

Cornwallreduced byEcgberht.

Eandred k.ofNorth-umbria.Ecgberhtsubduesthe NorthWelsh.

Waleswasted byEcgberht.

Higebaldus episcopus defunctus est.

Anno Domini DCCCIII. Defuncto Higebaldo, Lindisfarnensi Hor. Wig.episcopo, Egbertus successit. Iste Higebaldus supradictse P- ^47 A-Danorum depopulationi interfuit in provincia Northanhum- Q pont £jbrorura. 126, p. 267.

Anno Domini DCCCIV. Beornredus, RofensisJ antistes, diem Elor. Wig.clausit extremum,2 cui successit Puthricus in episcopatum. P- 617 A.

Anno Domini DCCCV. JStbelhardus, Cantuariensis archiepi- Id. p. 547s.scopus, [diem clausit extremum,]3 qui, tit prsedictum est, Can- °J?>tuariensis ecolesiae amissam dignitatem potenter revocavit; cui pjor>

successit Wilfredus annis4 viginti octo. p. 547 B.Anno Domini DCCCVI. Wilfredus prsedictus, Cantuariensis Id.

archiepiscopus, accepto pallio, in dignitate sua confirmatus est.Anno Domini DCCCTII. Cuthredus, rex Cantuariensis, diem Id. App.

clausit extremum, cui Baldredus in regnum successit. P- ^35 B-Anno Domini DCCCVIII. Eardulfo, Northanhumbrorum rege, Simeon,

a regno fugato, ^Elfwoldus ei duobus annis successit; fugave- ^ist-rat5 autem ilium idem .2Elfwoldus et regnum ejus occupavit. coi_ 13

(Twysden).Ut rex Egbertus Gornubiam, subegerit.

Anno Domini DCCCIX. Egbertus, rex Occidentalium Saxonum, Malmesb.ad illam regionem, quse Cornubia dicitur, hostiliter accedens, Gest. Beg.subjugavit earn sibi et suo adjecit regno, multis 6 bine et inde "' rj?'inter fectis. Libell."

Anno Domini DCCCX. Defuncto7 rege ISTorthanbumbrorum de Reg.Alfwoldo, Eandredus regnavit pro eo triginta duobus annis. Saxon.Eodem tempore rex Occidentalium Saxonum Egbertus aquilo- |jaimgs^nales Britannos subjugavit et tributaries fecit. Gest. Reg.

ii. 106,Hex Egbertus Valliam spoliavit. ^'

Anno Domini DCCCXI. Eex Egbertus, sicut anno prseterito Cf. A. S.aquilonales Walenses compulerat ad solvendum tributum, ita Chron.et hoc anno omnes eorum fines pervagando, penetrans aba' g '

1 Rofensis~] fofensis, A.2 Here again a year is chosen at

random for the entry. Puthricusis Burhric, between whom andBeornred or Beornmod there wereseven bishops. See Hamilton'snote 2, Malmesb. G. Pont. p. 136.

3 diem clausit extremum} om. alsoO. W. West.

4 The length of his occupation is

introduced by the compiler, possiblyfrom Malmesb. Gest. Pontif. i. 13,p. 20, but he says " annis 27."

5 fugaverat. . . occupavif] Thisis peculiar to the compiler.

6 multis . . . interfectis~] not inMalmesbury.

7 Defuncto . . . Alfwoldo] addedby the compiler.

CHKONTCA MAJOKA. 371

Sigebert,col." 155.

aquilone usque in meridiem, igne accumulate spoliavit, et sic A.D. 811.ad propria remeavit. . ,

Anno Domini DCCCXII. Apud coenobium Elnonensel in Gallia Transla-Sanctus Amandus de terra levatur: cuius corpore invento in- toon of S.

• • , . . , -i • • —IT Amand.tegro post annos centum quinquaginta duos, cum ejus capilliet ungues prseciderentur, qui excrevisse 2 videbantur, et exillius ore- denies forcipe extraherentur, sanguis inde profluxit;qui adhuc miraculi gratia reservantur.

Statuta Karoli magni.

Id. Anno Domini DCCCXIII. Karolus, rex3 Francorum et patricius CouncilsBomanorum, per Grallias concilia celebrari edicit, unum Ma- held byguntias, alterum Bemis, tertium Turonis, quartum Cabillanis,

(Not in quintum Arelathi, in quibus qusedam capitula sacra scripturse,Sigebert.) universali ecclesise necessaria, instituta referuntur.

ObUt idem, Karolus Romanorum imperator.

Id.col. 156. Anno Domini Dcccxiv. Karolus Magnus, rex3 Francorum etimperator Komanorum, diem clausit extremum, postquam im-perasset annis quadraginta quinque; cui successit filius ejus

Mor. Wig. Lodowicus. Eodem anno Wlfredus, Cantuariensis archiepi-p. 547 B. scopus, et Wibertus, Sireburnensis episcopus, Eomam pro4

negotiis Anglicange ecclesiee profecti sunt.

Lodowicus imperator.

Death ofCharles.Louis I.

Archbp.Wulfredand bishopWibert goto Borne.

A. S.Chron-a. 814,p. 342.

Id.

Anno Domini BCCCXV. Lodowicus, rex Francorum, a Papa Consecra-Leone imperialem consecrationem Eomae consecutus est.5 tion of

Anno Domini DCCCXVI. Sancto Leone Papa 6 defuncto, sedit -Louis

post eum in cathedra Bomana Stephanus anno uno.

Paschalis Papa.

Anno Domini DCCCXTII. Paschalis Papa, defuncto Stephano, Popesedit in cathedra Bomana annis septem et diebus septendecim. Paschal I.

Hor. Wig.] Eodem anno schola Anglorum Bomse igne combusta est. ,7Ve ^S-,p. 547 c. J

1 S. Amand sur 1'Elne, dioc.Arras.

2 excrevisse] exercuisse, A.3 rex . . . Romanorum} introduced

by the compiler.

4 pro negotiis A. ecclesice~\ intro-duced by the compiler.

5 This is an error, as Louis wascrowned by Stephen, not by Leo.

6 Leone Papa} Leoni pape, A.A A 2

at Borneburnt,

372 MATTH^EI PAEISIENSIS

A.D.818. Solamur ad Danos transit.1

Scloamyr, Anno Domini DCCCXVIII. Solamur, rex Abroditarum, ab Sigebert,imperatore Lodowico de regno pulsus, ad Danos transivit. co^ 156>

Anno Domini DCCCXIX. Bernardus, rex Italias, conspirationis Id.contra imperatorem factee accusatur, et reus lassas majestatisaddictus primo regno et oculis ac deinde vita privatur.

Abotritse,expelled.Bernhard,king ofItaly, putto death.

Concilium celebratur.

Council of Anno Domini DCCCXX. Per dispositionem Lodowici impera- id.Aachen. toris, babito Aquisgrani general! episcoporum conventu et

abbatum, quasdam capitula ad usus monacborum et monialiumnecessaria statuuntur.

Nota.

Kemilphus pater Kenelmi fundavit abbatiam defounded by Winchecumbe sufficienter ad ducentos inonaclios susti-Cenwulf, nendos.2

Winch-combe

who isburiedthere.Murder ofS. Kenelmby Quen-dritha.

Legend ofthe dis-covery ofhis body.

De passione Sancti Kenelmi regis et martyris.

Anno Domini DCCCXXI. Kenulfo, rege Merciorum, defuncto,corpus ejns apud Wincbelcumbam sepulturam accepit. Sue-cessit ei in regnum Kenelmus filius ejus, quern pater ejusseptennem Quenedridse sorori suse commendaverat nutriendum.Ha3C autem falsa regnandi cupiditate seducta, fratruelum demedio tollendum satelliti cuidam, qui alumnus illius fuerat,commendavit. Is insontem 3 puerum, quasi venatum ducens,inter frutecta occuluit, capite obtruncato ; et mirum dictu, quodres tarn celate in Anglia patrata, Romse innotuit divinitusrevelata ; siquidem super altare beati Petri, Apostolorum prin-cipis, membrana4 queedam, perferente Candida columba, cadensnecis 5 Sancti Kenelmi regis et martyris et sepulcbralis lociper ordinem index fuit. Qua3 scbedula, quoniam Anglicis etaureis litteris 6 fuerat exarata, a Eomanis et aliis qui aderantcleris, Papa jubente, frustra legi temptatur; sed salubriterAnglus illis astitit, qui Latinas linguae scbedulam evolvens,fecit ut Bomani pontificis epistola regibus Anglis compatriotam

Flor.Wig.App.,PL 638 c-^ur Qest>'Pontif.iv. 156,P' 294°

1 This rubrick is incorrectly pre-fixed to the year 822.

2 Inserted at the foot of the pageby Paris.

8 insontem] in sortitem, A.

4 membrana] carta, W.5 necis] nens, A.6 Anglicis et aureis litteris] ele-

mentis Anglicis, Malmesbur.

CHRONICA MAJOEA. 373

(Not inMalmesb )

Malmesb.Gest. Pont,iv. 156,p. 295.

(Not inMalmesb.)

martyrem indicaret. Habebatur autem inter csetera contentum A.D. 821.in charta, " In clenc cu beche Kenelm cunebearn lith under" thorne hauedes bereafed," 1 quod Latine sonat, " In clenc" cu beche," id est, "In pastura vaccarum Kenelmus regis" filius jacet sub spina, capite privatus." Igitur, ut dictum est,corpore beati martyris regibus Anglige mirabiliter patefacto,frequenti ccatu clericorum et magnatum puerile corpus despelunca levatum apud Winchelcumbam vehebatur; parricidavero femina, clericorum. cantu ac laicorum alacri plausupropter tanti martyris inventionem commota, e fenestra coena-culi, in quo stabat, caput extulit, et forte psalmum " Deus" laudem meam ne tacueris" decantabat; quem a fine nescioquo praestigio retrograde dicens, nitebatur cantantium leetitiaminfirmare; cumque ilia a fine usque ad hunc versum, " Hoc" opus eorum qui detrahunt mihi apud Dominum," perve-nisset, ambo ejus oculi a suis sedibus evulsi continue superipsam quam legebat paginam corruerunt. Adhuc autem psal-terium illud, argento fabrefactum et lapsorum luminum cruore2

tabefactum, hujus correptionis prsebet indicium. De hujusquoque sancti martyrio quidam sic ait,

In clenc sub spina jacet in convalle bovina,Vertice priyatus, Kenelmus rege creatus.

Flor.Wig. Successit autem Sancto Kenelmo Ceolwlfus patruus suus in CeolwulfApp., regnum Merciorum duobus annis, licet3 in brevi a regno succeeds,

, but is soonPrivatas- . . . . - deprived.

Anno Domini DCCCXXII. Tellus in Saxonia in modum aggeris p. 121.spatio unius leugee, multis mirantibus, intumuit. Earth-

quake inSaxony.

Ceolwlfus de regno Merciorum expulsus est.

Flor. Wig. Anno Domini DCCCXXIII. Ceolwlfus rex de regno Merciorum Beornwulfp. 547 ». expulsus, Bernulfum habuit successorem quatuor4 annis. succeeds in

Mercia.

De abstinentia cujusdam puellce.

Sigebert, Anno Domini DCCCXXIV. Puella quaadam duodennis, post sacram Miraculouscol. 157. diei Paschaa communionem, primum per decem menses5 pane, abstinence.

p. 638 c.

Sigebert,col. 157.

1 At the foot of the page Par. has," En clen under thorneat ku

" beche lith Kenelmus kunebern" heued bireued," and the two linesas above, only having En clen forIn clenc.

2 cruore"] cruorem, A.3 licet. . . privatus] Introduced

by the compiler.4 quatuor annis] Introducel by

the compiler.* menses] mensis, A.

374 MATTHJSI PAEISIENSIS

A.D. 824. aodeinde cibo et-pptu per.trieimium abstinuit, et deinceps ad-Sigebert,PopeEu- communem hommuin vitam rediit. Eugenius sedit Bomas. col. 157.genius II.

Vmcit Eglertus.

Battle of 4:1"10 Domini DCCCXXV. Egbertus, rex Occidentalium Saxonum, Hen. Hunt.EUandune pugnavit contra Bernulfum, regem Merciorum, apud Hellen-l

(Ailing- dunam partes suas hostiliter petentem, ubi, maximo gentisutrorumque regum peracto exitio, Egbertus victor funestus1 adpropria remeavit.

Beornwulfslain.

SS. Mar-cellinusand Peter.Ludecan.PopeValentine.

EcgberhtsubduesKent.

Ecgberhtrules fromthe num-ber to thechannel.

De translations Marcellini et Petri martyrum.

Anno Domini DCCCXXVT. Bernulfus, Merciorum rex prsedic-tus, ab Orientalibus Anglis interfectus est, eo quod regnumillud ut suum a tempore Ofife regis invadere et sibi vendicaretemptaret. Eodem anno corpora sanctorum Marcellini et Petrimarbyrum, ab urbe Eoma sublata et in Franciam translata,multis ibidem signis claruerunfc. Ludecannus regi Bernulfosuccessit. Eugenio Papse successit Valentinus.

Malmesb.Gest. Keg.i. 96,p. 132.Sigebert,col. 158.Hen. Hunt,iv. p. 733 c.Sigebert,col. 158.

Eglertus rex m maxima parte Anglice princirpatur.

Anno Domini DCCCXXYII. Egbertus, rex Occidentalinm Saxo-num, misit ^Ethelwlfum filium suum cum Ethelstano, Sirebur- P; , ' *j*nensi episcopo, et consule Wihardo in Cantiam cum multitu- (jest. Reg.dine gravi pugnatorum, qui regem Baldredum ultra flumen ii. 106,107,Thamense fugantes, regnum Cantiaa cum Suthsexia Egberto P- 14?-regi subdiderunt. Hoc etiam anno Orientales Angli regem Flor. Wig.Egbertum in patronum et dominum susceperunt. Egbertus P* 54^E-denique unus ex octo2 regibus fuit, qui totam insulam hanc ^ab Humbro flumine ad australem plagam usque ad mare Gal-licum subjugatam possedit.

Death ofLudecan.Wiglafexpelled.Kingdomof Essexreduced.

Wilaphus Egberto succedit interfecto Ludecano.

Anno Domini DCCCXXVIII. Ludecano, rege Merciorum, a rege Hen. Hunt.Egberto interfecto, Wilafus ei successit in regnum, qui con-iv. p. 733 c.tinuo a rege expulsus Egberto annis3 tribus exulavit. Quo Malmesb.etiam tempore idem Egbertus Swithedum, regem Orientalium f^est- ^S*Saxonum, debellavit et a regno fugavit; Swithedo quoque fu- J* 9j '9

1 funestus] funestis, A.2 octo] toto, A.

3 annis tribus is introduced bythe compiler.

CHRONTCA MAJORA. 375

Flor. Wig.-gato, regnum illud reges West-Saxonum tenuerunt, Eodem A.D. 828.fir? anno in Wasconia annona de caslo pluit frumento similis, sed Wonderful

Sigebert* grana habuit breviora et rotunda. Hoc etiam anno defuncto ram-

col. 158. Egberto, Lindisfarnensi episcopo, Eardulfus successit.Flor. Wig.a. 854,p. 551 B.

Bishops ofLindis-farne.

Cum rex Egbertus NortJianhumbriam sibi subjugaverii.

Hen. Hunt. Anno Domini DCCCXXIX. Cum rex Occidentalium Saxonum Ecgberhtiv. p. 733 D. Egbertus omnia australia Anglise regna obtinuisset, exercitum ^l68

(Not in grandem in ITorthanhumbriam ducens, provinciaml illam gravi j^a andHunt.) depopulatione contrivit, regemque Eandredum statuit sub puts the

tribute. kingEan-red undertribute.

Bex Egebertus Walenses sibi subjugavit.

Anno Domini DCCCXXX. Rex Egbertus West-saxonum poten- Ecgberhttissimus, exercitum ducens in Walliam copiosum, Walenses reduces theomnes cum regibus suis suss ditioni spontanea voluntate sub- s '

Hen. Hunt, jecit.2 Eodem anno West-Saxonum rex Egbertus misericordia wiglafiv. p. 733 D. motus, Wilafo, regi Merciorum, concessit, ut regnum suum de king of

eo teneret sub tributo. Mercia,made tri-butary.

SOBC ex cronicis UuseMi.3

Sigebert, Hoc anno, qui est annus ab initio mundi quadrimil- End of theco' ' lesimus septingentesiinus octogesimus octavus, finiturn^

nonus magnus annus ab initio mundi, qui est annorum world.quingentorum triginta duorum.

Gregorius Papa creatus.

Grregorius sedit in cathedra Eomana PopeGregory

Vit. Pontif. Anno Domini DCCCXXXI.annis sedecim.

Eodem 4 anno Wlsius, Eboracensis archiepiscopus, naturseEbor. debitum solvit, et Wimundus successit. of Yorkp. 134 Anno Domini JDCCCXXXII. Defuncto Wlfredo, Oantuariensi and Can-(Hinde). archiepiscopo, successit Ceolnothus, et anno sequenti palliumFlor. Wig.p. 548 E.

1 provinciam . . tributo] This ispeculiar to the compiler.

2 This is fuller than any otheraccount of Ecgberht's expeditioninto Wales.

3 This is inserted at the foot ofthe page. See above, p. 362, n.s.

4 The year is peculiar to thecompiler. Simeon has prcefato rege(i.e. Eanred) regnante.

376 MATTHJEI PABISIENSIS

A.D. 833. Ui Dani insulam ovium deprcedaverwt.

Anno Domini Dcccxxxm. Exercitus Danorum, infidelium Hen. Hunt,piratarum, postquam apud Dunemutham victi et fugati fuerunt,iv- P-733D-Seapeiam, idl est, ovium insulam, deprsedati sunt; applicueruntenim ibidem pagani illi cum nayibus xxxv., et spoliata insula ilia

and land'at navigaverunt et applicuerunt in loco qui Carrum nuncupatur,Char- praedis 2 ibidem et spoliis vacantes, nulli sexui pepercerunt.mouth.

Irruptionof theDanes,who spoilSheppey,

Ut Dani regem Eglertum de prcelio fugaverint, multis inter-fectis.

Ecgberht Anno Domini DCCCXXXIV. Rex Egbertus, ingenti exercitu Id. p.733D.defeated by congregate, contra preedictos paganos vexilla direxit et arma ;

e Danes. ge(j j)anj p0g^ ninaiam hinc inde illatam stragem, alea belliprsevaluerunt ; ceciderunt itaque inter caeteros HerefridusWintoniensis et Sigelmus 3 Sireburnensis episcopi, cum duci-bus Duda et Osmundo. Successit autem Herefrido Eadmun- Malmesb.dus episcopus et Sigelmo Ethelwoldus. 9 ?s.t: •^>on"r ° tif. 11. 75,

p. 160; ii.Qualiter 'Egbertus rex Danos cum Walensibus in fugam 80, p. 177.

compulerit.

The Welsh Anno Domini DCCCXXXV. Walenses cum Danis, junctis viri- Hen. Hunt.and Danes bus, igne et ferro regnum Egberti invadentes, castella ejus et lv- P-^33 E.routed by municipia diruere satagebant ; quo audito, rex Egbertus cumlicgbernt. ., . , , ., . • , , . - >

° exercitu copioso nostibus occurrens maximam ex obstantibusstragem fecit, et tandem Danos cum Walensibus damnosaminire fugam coegit, patriamque ab hostium irruptione liberavit.

Rex JUgbertus iterum Danos prcelio superavit.

Ecgberht Anno Domini DCCCXXXVI. Idem4 rex Egbertus novum Dano- id.again vie- rum adventantem exercitum contritione gravi conterens intorious. fugam convertit.

1 id . . insulam] Introduced bythe compiler.

2 prcedis . . . pepercerunt] Intro-duced by the compiler.

3 Sigelmus"] An error of a cen-tury, as Sighelm died in 933. Hen.Hunt., from the A. S. Chron., hasWigfert. See Petrie's note, p. 344a.The names of the sees are intro-duced by the compiler.

4 This mention of a second vic-tory of Ecgberht over the Danes isevidently from the compiler mis-understanding Huntingdon, whosays, " secunda usus fortuna." Theaccount of the previous year is inthe compiler's own language, thoughHuntingdon is the source.

CHRONICA MAJORA. 377

Gregorius Papa urbem, quam fundaverat, Leoniam appellavit. A.D. 837.

Sigebert,col. 159.

Mahnesb.Gest. Reg.ii. 107,p. 149.Id. ii. 108.

Cf. Libell.de Reg.Saxon,p. 207.

Anno Domini DCCCXXXVII. Papa Gregorius novas urbis fabri-cam nuper consummatam a semetipso " Leoniam " appellavit,qui Leo quartus antea fuerat nuncupatus. Eodem anno rexOccidentalium Saxonum Egbertus, expletis in regno annistriginta septem et mensibus septem, ex hoc sasculo transiens,apud "Wintoniam sepulturam accepit; cui succedens jJEthelwlfusfilius ejus, quem quidam Adulfum appellant, viginti anniset quinque mensibus imperavit. Iste Ethelwlfus de regina suaquatuor filios inelitos generavit, quorum primus dictus estEadbaldus, secundus Ethelbertus, tertius Ethelredus, quartus2Elfredus, qui omnes post patrem per ordinem regnaverunt.Quintum habuit filium nomine Ethelstanum, non1 de matri-monio generatum, cui pater JEthelwlfus omnia regna, quae ejusgenitor Egbertus potenter adquisierat, contulit, OccidentaliumSaxonum solummodo ipse contentus regno.

Dani venerunt in Angliam.

Hen. Hunt. Anno Domini DCCCXXXVIII. Applicuerunt Dani in portu Ha-v. p. 736 D. monis cum navibus triginta tribus, magna comite superbia ;Flor. Wig. quos comes "Wlfwardus prselio commisso, multis ex eis milibusp. 549 B. interfectis, turpiter abire coegit; sed non multo post eodem

anno, idem pagani in ostium portus appulsi, patriam depopu-lari contendunt. Eumore itaque divulgato, dux j?Ethelhelmus,cum Dorsetensibus occurrens, ipsos diu convertit in fugam,sed2 tandem inconsulte viribus utens, dum nimis cum suisinordinate processit, ab ipsis interfectus est.

The Leo-nine citybuilt.De morteEgbert!regisWestSaxonum.^Ethelwulfsucceeds.His chil-dren.

-Sthelstan.Mahnesb.Gesta Reg.ii. 108,p. 150.

The Danesland atSouthamp-ton.Then- de-feat andreturn.Death ofJEthel-helm.

De causa Danicce afflictionis.

Hen. Hunt. Tune igitur cum ad plagam maximam et horribilem per- Cause ofProlog, ad venimus, quaa, peccatis exigentibus, per Danos Angligenis *ne Danish„„" nationibus illata est, libet ejusdem cladis causam ad cautelam

futurorum breviter legentibus intimare. In Anglorum quidemecclesia primitiva religio clarissime resplenduit, ita ut regeset reginaa, principes ac duces, consules et barones, ecclesiarum-que rectores, caalestis regni desiderio succensi, monachatum,spontaneum exilium, vitam solitariam, ut praBmonstravimus,certatim appetentes, relictis omnibus, Dominum sequerentur;

1 non . . generatum] This state-ment is peculiar to the compiler.There is possibly a confusion -with

the other .^Ethelstan. See Mahnesb.Gest. Reg. ii. 139, p. 222.

2 These details are added by thecompiler.

378 MATTHJEI PABISIENSIS

A.D. 838.p." 122.TheDanish in-vasions.

Herebryhtslain atKomney-Marsh.Kings ofNorthum-bria.Ravages ofthe Danes.

processu vero temporis adeo in eis omnis virtus emarcuit, ut Hen. Hunt.nullam gentem 'l proditione vel fraude eis consimilis videretur, v< f?"? &nee erat eis invisum aliquid nisi pietas et justitia, nee honorinisi bella plusquam civilia2 et sanguinis effusio innocentum.Misit ergo eis Deus omnipotens gentes paganas et crudelissi-mas, velut apum examina, quas ne quidem sexui muliebri autparvulorum parcerent aetati, Danos scilicet et Norwegenses,Gfothos et Suathedos, Wandalos et Fresos, qui ab exordioregis .ZEthelwlfi supradicti usque ad xformannorum adventum,per annos ferme ducentos triginta, terram hanc peccatricema mari usque ad mare et ab homine usque ad pecus dele-verunt; siquidem Angliam crebro et undique invadentes, non Id. p.736 A.earn subjugare ac possidere, sed prasdari et perdere satage-bant. Qui si aliquando vincerentur, nihil proficiebant Angli,cum alibi classis major et exercitus ex improvise et subitoadveniret; nimirum dummodo reges Anglorum in plagamregni orientalem contra illos tenderent pugnaturi, antequamturmis appropinquassent hostilibus,3 nuntius advolabat dicens," Quonam, rex, iter sumis?4 Ecce nunc classis paganorum" innumerabilis, ex australi parte regni littora occupans, urbes" et villas prasdans, ferro quasque sibi obvia et incendio5

" conflagravit." ISTec6 minus ideo rumor hujusmodi ab orientevel occidente aut aquilone superveniens, omnem indigenisspem salutis ademit; sicque tot malis ac rumoribus sinistrisreges cum subjectis cordibus dissecantes, contra7 hostilesincursiones dubium certamen inibant; unde contigit, ut quan-doque [cives, quandoque] vincerentur et hostes.

Anno Domini DCCCXXXIX. Herebertus comes pugnavit contra Hen. Hunt,paganos apud Merswarum, ubi, Danis vincentibus et suis y- P- 736 D.bellatoribus fugientibus, idem comes occubuit. Libell

Anno Domini DCCCXL. Defuncto rege Northanhumbrorum de Eeg.Andredo, Ethelredus filius ei septem 8 annis successit. Saxon.

Anno Domini DCCCXLI. Paganorum exercitus per orientales P^ 21^Angliaa partes, id est, per Cantiam et Est-Angliam, hostiliterperrexit, ubi turbam innumerabilem interfecit. Eodem quoquetempore Lindissaa regionem idem pagani depopulate sunt.

v. p.

1 nullam gentem] Sic, the com-piler having altered Huntingdon'ssibi parent esse permitterent in thenext line to eis consimilis videretur,and omitting to alter the subject ofthe sentence.

2 Lucan, i. 1. This clause is in-troduced by the compiler.

3 hostilibus] hostibus, A.

4 sumis~\ ftunis, A. W. had sum-mis, but is altered to sumitis.

5 incendio] in vendio, A.6 Nee . . ademif] Introduced by

the compiler.7 contra . . hostes~\ This is due

to the compiler.8 The Libellus de Eeg. Saxon.,

p. 211, says "ix. annis."

CHRONICA MAJORA. 379

Sigebert, Eodem anno, mortuo Lodowico pio1 rege Francorum et patricio A.D. 841.coL 160. Komanorum, Lotarius successit annis quindecim. Lothairel.Hen. Hunt. Anno Domini DCCCXLIT. Exercitus Danomm nefandissimus Eavages ofv. p. 736 E. terrain Anglise profundius ingredientes, circa Doroberniam et *^e Danes.

Eefecestriam ac Londoniarum civitatem nmltitudinem hominummaximam ntriusque sexus peremerunt.

LotJiarius hostes suos afflixit.

Sigebert, Anno Domini Dcccxiui.2 Lotharius, rex Francorum et Conspiracycol. 160. imperator Eomanorum. in Saxoniam per sr ens. libertorum *n Saxony

• crushed bvconspirationem, dominos suos opprimere volentium, fortiter x^othairecompescuit, auctoribus factionis damnatis sententia capitali.

Serqius Papa creatur. ^. _y * Pope Ser-VitPontif. Anno Domini Dcccxirv. Sergius, qui et Pelagius,3 sedit in &ius H.Hen. Hunt, cathedra Eomana annis tribus. Eodem anno rex West-saxonum -^thelwulfv. p. 736 E. Athelwlfus apud Carrum contra gentem Danicam pugnavit, a^ char-

sed Dani victoriam sunt adepti. mouth.Eodem4 anno rex Northanhumbrorum jEthelredus a regno .ZEthelred

fugatus est, cui Eeadwlfus successit in regnum; qui confes- of North-tim diademate insignitus, cum paganis commisso praslio apud um,*^ex"Alvithelea, ipse et consul Alfredus ceciderunt cum parte Eeadwulfmaxima subditorum, et tune iterum Ethelredus regnavit. but reco-

vers his

Dani magna strage ccesi sunt.

Elor.Wig. Anno Domini DCCCXLV. Dux Eanulfus cum [Somersetensi-p. 549 D. bus], et dux Osricus cum Dorsetensibus et Alstano, Sirebur-

nensi episcopo, ad Petheredesmute contra Danos pugnantes,maxima ex hostibus strage facta, victoria potiti sunt. Et eodemanno defuncto Egredo, Lindisfarnensi episcopo, Eanburtussuccessit.

Hen.Hunt. Anno Domini DCCCXIVI. JEthelstanus episcopus5 et consulv. p. 737 B. Alcherus, apud Sandwicum contra paganorum invisum exer-

citum praslium conserentes, novem puppes maximas occupantes,compulerunt in fugam. gtan and

Ealhhere.

The Danesdefeated atthe mouthof theParret.Bishops ofLindis-farne.The Danesdefeated atSandwich

1 pio . . Romanorurn] Introducedby the compiler.

2 This and the next year are in-terchanged in A. Sigebert hasLudowicus for Loikarius . . Roma-

3 qui et Pelagius'] Introduced bythe compiler.

4 This is peculiar to the compiler.5 episcopus'] An error for rex

Cantias, which Huntingdon has.

380 MATTELEI PAEISIENSIS

A.D. 847. Leo Papa.

Anno Domini DCCCXIVII. Leo sedit in cathedra Romana annis Vit. Pontif.octo, mensibus tribus, et diebus sex, et cessavit sedes mensibus

Bishops of duobus. Eodena anno defuncto Eadberto, Wigorniensi episcopo, Flor. Wig.Worcester. Almmus SUCCessit.

PopeLeo IV.

549

Osberhtking ofNorthum-berland.Eclipse.

Birth ofAlfred at

De ecli/psi solis.AnTIQ Domini DCCCXLVIII. Ethelredo,1 rege ISForthanhum-

brorum, interfecto, Osbertus successit pro eo annis octodecim.Et eodem anno facta est eclipsis solis, hora diei sexta, ka-lendis Octobris.

De nativitate Alfredi postea regis.Anno Domini DCCCXIIX. ITatus est Ethelwlfo, regi Occiden-

talium Saxonum, filius in provincia Bercensi in villa regia,Wanetinge appellatur, quem2 in sacra baptismatis re-

Origin ofOslac.

Flor. Wig.p. 549 D.,from Asser

generatione vocavit ^Elfredum; mater vero ejus Osburga dice- Gestisbatur, femina satis religiosa, nobilis genere et ingenio, quse Alfredi,filia erat Allaci 3 famosi pincernse regis .2Ethelwlfi. Ortus enim P- 46*-erat ex G-othis et Juthis de semine duorum fratrum, Stufiscilicet et Wihtgari; hi potestate accepta ab avunculo suo rege 4

West-saxonum primo Vectse insulae et Kenerico consobrinoeorum, paucos Britones, quos ejusdem insulas accolas inve-nerunt, in loco qui Wihtgaresburih, id5 est burgum Wihtgari,dicitur, peremerunt; atque deinceps insulam illam, ut supra-dictum esfc, occupatam possederunt.

Eodem anno, in vigilia Pentecostes, Berthfertus regis Mer- Id. p.550 B.S. Wistan. ciorum filius, scilicet Bertwlfi, cognatum snum Sanctum

Wistanum injuste peremit; erat autem nepos duorum regumde regno Merciorum. Corpus vero defuncti ad monasteriumtune temporis famosissimum, quod Eependuna dicebatur, dela-tum, in mausoleo avi sui, regis Wilafi, dicitur tumulatum. Sed

Miracles at illius martyrio ceelestia non defuere miracula ; nam de loco ubis torn . .jnnocenter occisus est, columna lucis usque ad caeluni porrecta

omnibus loci illius incolis per dies triginta stabat conspicua.Defeat of Anno Domini DCCCL. Franci a Boemannis gravi preeliothe Franks macerantur; cui bello spiritus malignus se prsefuisse per os 6

by the Bo- cujug(jam arreptitii publice protestatus est, et per se suosque

Death of

Sigebert,col. 162.

1 This is peculiar to the compiler.2 quem . . . ^Hfredum] added by

the compiler.3 Allaci] Oslac, Flor., Asser.,

Simeon.4 Cerdic.

5 id . . . Wihtgan] added by thecompiler. The place is Carisbrooke.The next sentence is altered fromFlorence and Asser.

6 os] hos, A.

CHRONICA MAJOEA. 381

Sigebert,col. 162.

Flor.Wig.p. 550 c.

socios, spiritus scilicet superbise et discordise, egisse, ut Fran-cigense hostibus terga darent.

Anno Domini DCCCLI. Magnus paganorum acervus, cumnavibus trecentis quinquaginta in ostium Thamensis fluminisveniens, Doroberniam, id est Cantuariam, depopulatus est, etregem Merciorum Bertulfum, qui contra paganos ad pugnamvenerat, propulerunt in fugam. Post hoc autem audacioresefiecti, cum omni nrultitudine sua in Suthereia convenerunt;quod a rege West-saxonum Ethelwlfo cum fuisset compertum,magno exercitu congregato, cum filio suo Ethelbaldo in locoqui Acle dicitur conserto prselio, paganos superavit, eos in-audita csede maceravit.

A.D. 850.

The Danesattack Can-terbury ;

in Surrey;their defeatat Ockleyby Mfael-wulf.

* De morte Bertulfil regis.

Elor. Wig. Anno Domini DCCCIII. Merciorum rex Bertulfus ab hac vita Death ofApp., transiens Burhredum viginti duobus annis habuit successorem. ^ojnt-Id vii Hie, anno regni sui prime, filiam regis Occidentalium Saxonum j5urhred.

' Ethelwlfi uxorem accipiens, in regno confirmatus est; cele- His mar-brataa quoque sunt nuptias in villa regia, [quse] Chippenham riage with

Simeon, appellatur, ubi puella Ethelswitam reginse nomen promeruit. P- 123-p. 675 B. JEthels-

wyth.De quadam muliere sortilega, et ejus miseralili morte.

Malmesb. Circa dies istos mulier qusedam malefica in villa, quse Legend ofGesta Re- Berkeleia dicitur, degens, guise amatrix ac petulantiaa, flagitiis the witch ofgum. 11. , . . ° , .. -, " ' '204 D 351 m0(iTiDi usque in • semum et auguriis non ponens, usque ad

mortem impudica permansit. Hsec die quadam cum sederetad prandium, cornicula, quam pro deliciis pascebat, nescioquid garrire coepit; quo audito, mulieris cultellus de manuexcidit, simul et facies pallescere cospit, et emisso rugitu," Hodie," inquit, " accipiam grande incommodum, hodieque" ad sulcum ultimum meum pervenit aratrum;" quo dicto,nuntius doloris intravifc. Mulier vero percunctata ad quidveniret, " Affero," inquit, " tibi filii tui obitum et totius fa-" milia3 ejus ex subita ruina interitum." Hoc quoque doloremulier permota, lecto protinus decubuit graviter infirmata;sentiensque morbum subrepere ad vitalia, liberos quos habuitsuperstites, monachum videlicet et monacham, per epistolaminvitavit. Advenientes autem voce singultiente alloquitur:" Ego," inquit, " 0 pueri, meo miserabili fato dsemoniacis" semper artibus inservivi; ego vitiorum omnium sentina, ego

Bertulfi] Bernulfi, A.

382 MATTEMEI PAKISIENSIS

A.D. 852. " illecebrarum omnium fui magistra; erat mini tamen inter Malmesb.Legend of " haec mala spes vestras religionis, quse meam solidaret ani- ffest- Itefr"the witch « mam desperatam ; vos expectabam propugnatores contra u> |?r'o erke- « daamones, tutores contra sasvissimos hostes. ISTunc igitur,

" quoniam ad finem vitaa perveni, rogo vos per materna ubera,1

" ut mea tempteris allevare tormenta; insuite me defunctam" corio cervino, ac deinde sarcofago lapideo supinate, oper-" culumque ferro et plumbo constringite, ac demum lapidem" tribus catenis ferreis et fortissimis circumdantes, clericos" quinquaginta psalmorum. cantores et tot per tres dies pres-" byteros missarum celebratores applicate, qui feroces levigent" adversariorum incursus; ita si tribus noctibus secura ja-" cuero, quarto die me infodite humo." Factumque est utprasceperat illis; sed proh dolor! nil preces, nil lacrimaa, nildemum valuere catenas. Primis enim duabus noctibus, cumchori psallentium corpori assistebant, advenientes daemonesostium ecclesise confregerunt ingenti obice clausum, extremas-que catenas negotio levi diruperunt ;2 media autem, quas fortiorerat, illibata manebat. Tertia autem nocte, circa gallicinium,strepitu hostium adventantium omne monasterium visum esta fundamento moverij unus ergo dasmonnm, et vultu caeteristerribilior et statura eminentior, januas ecclesias impetu vio-lento concussas in fragmenta dejecit; diriguerunt clerici cumlaicis metu, steterunt omnium capilli, et psalmorum concentusdefecit. Dasmon ergo gestu, ut videbatur, arroganti ad sepul-chrum accedens et nomen mulieris ineditum ingeminans,surgere imperavit; qua respondente, quod nequiret pro vin-culis; " Jam malo tuo," inquit, " solveris." Et protinus ca-tenam, quaa3 caaterorum ferociam daamonum deluserat,4 velutstuppeum vinculum rumpebat; operculum etiam sepulchri pededepellens, mulierem palam omnibus ab ecclesia extraxit, ubipraa foribus niger equus superbe hinniens videbatur uncisferreis et clavis undique confixus,5 super quern misera mulierprojecta ab oculis assistentium evanuit; audiebantur tamenclamores per quatuor fere miliaria horribiles, auxilium postu-lantes. Ista itaque quee retuli incredibilia non erunt, si legaturbeati Papa3 Gregorii dialogus,6 in quo refert, hominem in ec-clesia sepultum a daemonibus foras ejectum: et apud Francos

Charles Karolus Martellus insignis vir fortitudinis, qui Saracenos,Martel

1 ubera] uberna, A.2 diruperunt] dirumpnit, A.3 qu(B\ quern, A.4 deluserat] decluserat, A.5 confixus'] confixum, A.

6 S. Greg. Dialog, iv. 53. Decorpore Valentini ab ecclesia postmortem projecto. Opp., ed. Migne,iii. col. 413.

CH&ONICA MAJORA. 383

Malmesb. G-allias ingressos, Hyspaniain redire compulit, exactis vitae A.D. 852.suae diebus, in ecclesia beati Dionisii legitur fuisse sepultus; torn fromsed quia patrimonia cum decimis omnium fere ecclesiaram |*1S tomkG-alliae pro stipendio commilitonum suorum mutilaverat, mi- gpjj^gserabiliter a malignis spiritibus de sepulcb.ro corporaliter avul-sus, usque in hodiernum diem nusquam comparuit.

ii. 204,p. 354.

Walenses ab Anglis lyello vincuntur.

Flor. Wig. Anno Domini DCCCLIII. Res West-saxonum Ethelwlfus et rexp. 550 E. Merciorum Bernredus mediterraneos Britones bello vicerunt

, . . . ,et suse ditiom summiserunt.

Simeon,p. 675 c.

Flor. Wig.p. 551 B.

Malmesb.Gesta

ii. 114,p. 170.

Eanbertus mortuus est.

Anno Domini DCCCLIV. Defuncto "Wimundo, Eboracensiarchiepiscopo, Wlferus successit. Eodem anno Eanbertus,Lindisfarnensis antistes, diem clausit extremum, et Eardulfussuccessit.1

Ut rex Ethelwlfus decimam regni sui partem Deo etsanctis ejus dederit.

Eodem anno rex magnificus Ethelwlfus decimam regni suipartem [Deo] et beatse Marias et omnibus sanctis2 contulit,liberam ab omnibus servitiis saecularibus, exactionibus, et tri-butis; quam donationem et chartaa suas confirmationem hieponere libet, ut ipsius devotio omnibus innotescafc.

" Regnante in perpetuum Domino nostro Jesu Ohristo, in" nostris temporibus bellorum incendia et direptiones opum" nostrarum et vastantium crudelissimas hostium barbarorum" paganarumque gentium multiplices tribulationes, affligentium" usque ad internecionem cernimus tempora incumbere peri-" culosa. Quamobrem ego Ethelwlfus, Occidentalium rex" Saxonum, cum consilio episcoporum ac principum meorum," consilium salubre atque uniforme remedium affirmavi, ut" aliquam portionem terrse3 meaa Deo et Sanctas Marias et" omnibus sanctis jure perpetuo possidendam concedam, de-" cimam scilicet partem terras meaa,3 ut sit tuta muneribus et

Expeditionif y"•wuli and

Borhredagainst theBritons.

Succession

andLindis-fame.

Grant of a

* . e ^IS

Charter of

1 The death of the predecessors ofWulfhere and Eardulf are introducedby the compiler.

2 et beatce Maries et omnibussanctis} This is introduced by thecompiler, as also the rest of theparagraph.

3 terra wiete] For this

Malmesb ury has, " terrarum hsere-" ditariam antea possidentibus om-" nibus gradibus, sive famulis et" famulabus Dei Deo servientibus," sive laicis, semper decimam man-" sionem ubi minimum sit, tamen" partem decimam in libertatem" perpetuam perdonari dijudicavi."

384 MATTELEI PARISIENSIS

A.D. 854. " libera ab omnibus servitiis saecularibus, nee non regalibus Malmesb.Charter of " tributis majoribus [et minoribus], sive taxationibus quod Gest. Reg..2Ethelwulf. " nog -winteredenl appellamus ; sitque omnium rerum libera 1U :**'

" pro remissione animarum et peccatorum meorum, ad gervi-" endum soli Deo, sine expeditione et pontis constructione [et]" arcis munitione, ut eo diligentius pro nobis preces ad Deum" sine cessatione fundant, quo eorum servitutem in aliquo" levigamus." Placuit autem episcopis ecclesiae SireburnensisAlstano et Wintoniensis Swithuno, cum suis abbatibus et Deiservis, viris2 scilicet et feminis religiosis,3 quibus supradictacollata sunt beneficia, consilium inire, ut omnes fratres etsorores nostrse,4 omni hebdomada die Mercurii, hoc est Wode-nesdai, in unaquaque ecclesia cantent psalmos quinquaginta,et unusquisque presbyter duas missas, unam pro rege etaliam pro ducibus ejus in hunc donum consentientibus, prosalute et refrigerio delictorum suorum ; " postquam autem" defuncti fuerimus, pro rege defuncto singulariter et pro" ducibus communiter. Et hoc sit firmiter constitutum omni-" bus diebus Christianitatis, sicut libertas constituta est," quamdiu fides crescit in gente Anglorum. Scripta est" autem lasec donationis charta anno Domini Dcccuv.,5 quarta" indictione, quinto nonas Novembris, in urbe Wentana, ante" majus altare Beati Petri Apostoli."

Journey ofJEthelwulfwith Alfredto Home.p. 124.Alfredcrownedby PopeLeo IV.

Ut vex Ethelwlfus S/omam petierit.

His ita gestis, rex magnificus Occidentalium SaxonumEthelwlfus, cum honore maximo Eomam provectus,6 duxitsecum Alfredum, filium suum juniorem, quern casteris omni-bus plus dilexit, ut7 a Papa Leone 8 moribus pariter et religioneinformaretur ibidem. Ubi cum anno integro rex cum filiodemoratus fuisset, fecit filium suum ibi a Papa Leone8 inregem coronari, atque post dies paucos ad patriam rediensduxit Judethan, Karoli regis Francorum filiam, secum in An-

Plor. Wigp. 551 B.

Malmesb.G.E.ii.121,p. 178.Flor.Wig.p. 551 c.

1 wintereden] Winteresdene, W.This should be witereden, i.e. A. S.pite-hrsedenne, a course of punish-ment. See Twysden's Glossary tothe X. Scriptores, v. Wita.

2 viris . . . . beneficia] Intro-duced by the compiler.

3 religiosis} religionis, 0. W.4 nostrce} i. e. at Malmesbury, to

which monastery ^Ethelwulf gave

several charters. See Malmesb.Gesta Pontificum, v. 237, p. 390,&c.

5 DcccLir.'] 814 or 844, the MSS.of Malmesbury. See Hardy's note,p. 172.

6 provectus'] profectus, O. W."' ut . . . ibidem] Introduced by

the compiler.8 Leone'] om. W.

CHRONTCA MAJOEA. 385

Flor. Wig. gliam sibi matrimonio copulatam; sed jnterea, dum rex A.D. 854.p. 551 c. moram faceret in partibus transmarinis, exorta est contra Marriage of

regem praadictum magnatum quorundam conspiratio, ita quod -j^Vfacta conjuratione ab Ethelbaldo, filio regis primogenito, et <jith.Sireburnensi episcopo .2Elstano cum Eanwlfo, Sumersetensis Conspiracypagi comite, quod a Roma repatrians nunquam reciperetur in againstregnum.1 m'

Causa2 autem bifaria erat, una, quod filium juniorem Reasons ofAlfredum, quasi aliis a sorte regni exclusis, in regem Romas tne con~fecerat coronari; alia, quod spretis omnibus Angliaa mulieri- ™ •''bus, filiam regis Francorum alienigenam sibi per conjugiumcopulavit. Audierunt praaterea conjuratores praadicti, quod,contra morem et statuta regum West-saxonum, Judethan Fran-corum regis filiam, quam nuper desponsaverat, reginam ap-

Id.p.55lE. pellabat et in mensa ad latus suum convivari faciebat; gensvero West-saxonum non permittit reginam juxta regem sedere,nee etiam reginam, sed regis conjugem nominare. Haac autem Why theinfamia ab Eadburga Offse regis filia, ejusdem gentis regina, Queen ofexorta est, quaa virum suum Brithricum regem veneno per-^6 s-~i i * • T • -f »i O&XOQS ISdidit, et juxta regem sedens, omnes regni nobiles accusare not styiedsolebat, et quos accusare non potuit, potu eos venenifero" queen,"necare consuevit; itaque pro reginaa maleficio, sicut superius ^ut. on/yprolixe tractatum est, omnes conjuraverant, quod nunquam .. f s

regem super se regnare permitterent, qui in praadictis culpa-bilis inveniretur.

Id.p.55ID. Revertente tandem a Roma Ethelwlfo rege pacifico, praa- Return ofdictus filius ejus Ethelbaldus, cum suis complicibus con- -^thelwulf.ceptam nequitiam ad effectum perducere attemptavit; sedDeus omnipotens id fieri non permisit; nam ne forfce plus-quam civile bellum3 inter patrem et filium convalesceret,ineflabili regis dementia omnem conspirationem4 nobiliumet episcoporum cassavit,5 dividens cum filio suo regnum The king-West-saxonum, antea indivisum, ita ut pars regni orientalis ~£m °in sortem filii cederet, et occidentalis patri remaneret. Et dividedcum tota regni nobilitas pro rege decertare6 et filium a jure -with

1 Sic, the sentence (considerablyaltered from Florence) being un-.finished.

2 This mention of Alfred's coro-nation being one of the causes of theconspiracy is peculiar to the compiler.

3 plusquam civile bellum (Lucan,i. 1) comes from Malmesbury, GestaRegum, ii. 113, p. 169, Florence and

Asser having irremedicabile Saxmicelum.

4 conspirationem} so 0.; conspira-tione, A.; W. had conspirationemoriginally, but it has been altered ;astipulatione, Flor. and Asser.

5 cassavit'] cessavit, O. W. West.6 decertare] decertaret, O. ; de-

certarent, W.B B

386 MATTH^I PARISIENSIS

A.D. 854. regni depellere] vellent, si pater id fieri permisisset, ipsel Flor. Wig.JEthelbald, mentis nobilitate ab avaritiae sese vitio excludens, filii sui P-551 B>1>

to avoid concupiscentiae satisfecit, sicque ubi pater justo Dei judiciocivil war. regliare debuerat, illic filius pertinax et iniquus regnavit.

king ofthe East-

Eadmwidus m regem consecrafus est.

Pope Be- Anno Domini DCCCLV. Leone Papa defancto, suceessit ei innedict III. cathedra Romana Benedictus annis duobus, mensibus sex, etEdmund diebus deeem; cessavitque sedes diebus quindecim. Eodem

anno rex Eadmundus, ex prosapia antiquorum Saxonum origi-nem ducens, provincise Orientalium Anglorum culmen regi-minis suscepit, anno a nativitate sua decimo quarto, dieDominicse Nativitatis, octavo kalendas Januarii. Iste2 adole-scens piissimus ab omnibus regionis illius magnatibus et populisrex electus, et ad regimen3 multum renitens compulsus,4 abHumberto, Helmhamensi episcopo, in villa regia, quss Buresnuncupatur, munus consecrationis suscepit.

Anno Domini DCCCLVI. Defuncto Lodowico rege Francorumet patricio Romanorum, Karolus annis xii. imperavit.5

Vit.Pontif.

Plor.Wig.p. 552 E.

ChronJFaniS. Neoti,p. 156.(Not inChron.F. S. N.)Id. p. 158.

Charles theBald.

Rex Adthelwlfus diem clausit extremtm.

Death of Anno Domini DCCCLVII. ^thelwlfus, "West-saxonum rex paci- Flor. Wig.-33thelwulf. ficus, inter alia bona prassentis vite studia, de suo transitu P- 552 c.

ad viam universitatis cogitans, ne filii ejus post obitum suumWill of inter se disceptarent, hasreditariam scribere epistolam impe-JEthelwulf. ravit, in qua et regni inter filios Ethelbaldum et Ethelbertum,

et inter filiam 6 et propinquos ac regni sui nobiles summampecuniarum, quse post se superesset, divisionem ordinabilitermandare litteris procuravit. Pro utilitate animae su» et saluteper omne regnum suum semper in decem hidis vel mansioni-bus7 pauperem unum indigenam vel peregrinum cibo, potu,et operimento, successoribus suis usque in finem sseculi post sepascere prsecepit, ita tamen ut si terra ilia pecoribus abun-daret et ab hominibus coleretur. Komse autem singulis annistrecentas denariorum mancusas portari praecepit, qui taliterdividerentur ibidem, centum mancusas scilicet in honorem

1 ipse . . . satisfecif] Introducedby the compiler.

2 Iste . . . . campulsus] Intro-duced by the compiler.

3 regimen'] regnum, O. W.4 compulsus] compulsis, W.

5 This error seems to be fromblundering over Malmesbury ii.110, p. 157.

6 -(Ethelswyth.7 hidis vel mansionibus] manenti-

bus, Flor., and so Asser.

CHRONICA MAJOEA. 387

Flor.Wig.p. 552 D.

Hen. Hunt,v. p. 737 c.

Elor. Wig.p. 552 D.

Id. MS. A.,p. 5531.

Vit-Pontif.

Flor. Wig.MS. A.,p. 5532.

Sancti Petri Apostolorum principis gpecialiter ad emendum A.D. 857.oleum, quo implerentur omnia luminaria ecclesiaa Apostolicae in Gifts ofvespera Paschae, et tantundem in gallicantu, et centum ibidem -^thelwulfmancusas in honorem Sancti Pauli eisdem de causis, centum to Kome-praaterea mancusas universal! Papas prascepit1 exhiberi adsuas elemosinas ampliandas.

Iste autem rex Deo devotus ante obitum Egberti regis JEthelwulfpatris sui Wentanse urbis fuerat episcopus ordinatus; sed once bishoppatre defuncto, licet multum repugnans, rex creatus est, cum ° in~non esset alius de regio genere qui regnare debuisset. Tan-dem cum rex vEthelwlfus illustris2 regnum West-Saxonumannis xvii. diligentissime gubernassefc, viam universae carnisingressus, -ZEthelberto filiorum secundo regnum Cantiaa cum JEthel-Suthsexe et Eastsexe3 concessit; et filius ejus primogenitus, berht and^Bthelbaldus,4 in5 West-Sexe pro patre regnavit; rex vero -^thelbald..^Etherwlfus apud Wintoniam sepulturam cum honore regio inecclesia cathedrali suscepit. JSthelbaldus protinus cum fuisset Incestuousin regem promotus, contra Dei prseceptum et Christiani marriagenominis dignitatem, necnon et contra omnium paganorum mo- ? ,-, e "rem, thorum patris defuncti ascendens, Judethan Karoli regisErancorum filiam in matrimonio ducens, effraanis duobus acdimidio post patrem annis Occidentalium Saxonum apicem6

crudeliter gubernavit. Eodem anno, defuncto Cedda, Here- Bishops offordensi episcopo, Albertus successit. Hereford.

Anno Domini DCCCLVIII., Benedicto Papa mortuo, Mcholaus Popesedit in cathedra Eomana annis noTem, mensibus duobus, Nicholas I.et diebus viginti. Eodem anno jEthelwoldus, Lichesfeldensis Bishops ofepiscopus, obiit, cui Humbertus successit. Lichfield.

Ethebaldus rex ad pcenitentiam rediit.

Anno Domini DCCCLIX. Eex West-Saxonum ^Bthelbaldus, ab Penitenceerrore supradicto resipiscens, dimissa Judethan noverca sua, ° *—' *^~"

7 Divorcedcujus thorum foedayerat, peracta poenitentia, tempore 7 quosupervixit regnum cum pace et justitia temperavit. from Ju-

dith.

1 prcEcepit ., ampliandas'] Intro-duced by the compiler.

2 illustris'] om. O. W.3 et Eastsexe] om. O. W.4 2Eihelbaldus~\ Athewaldus, 0.;

Athelwaldus, W.5 in] pro, W.

6 apicem crudeliter gubernavit]regni gubernacula rexit, Florenceand Asser.

7 tempore] tempus, A. ' Thisstatement of JEthelbald's divorcefrom Judith is peculiar to the com-piler.

B B 2

388 MATTHJ1I PAKISIENSIS

A.D. 860.

Transla-tion ofInnocent I.

Corpus Innocentii Papa in Saxoniam transfertur.

Anno Domini DCCCLX. Dux Saxonum Leuculfus corpus beati Sigebert,Papse Innocentii a Eoma in Saxoniam transvexit. co1-164-

EtTiebaldus rex obiit.

Death of Anno Domini DCCCLXT. Eex "West-Saxonum Ethelbaldus Hen. Hunt.JSthelbald. anno regni sui quinto morte est immatura prsereptus, et apud P- 73 7 D.

Sireburnam regio schemate sepultus. Successit ei in regnumJEthel- frater ejus Ethelbertus, qui West-Saxoniam, Cantiam, Es-berht. sexiam, et Suth-Sexiaml sub suo dominio mancipavit. In die- Plor. Wig.Invasion of bus autem illius magna Danorum2 multitudo per oceanum P- 553 A-the Danes. adveniens Wentam civitatem hostiliter spoliavit; quibus cum

ingenti prseda ad naves revertentibus, comes HamtunensisOsricus et Berrucensis comes Ethulfus illis viriliter occur-rentes, multos ex eis trucidabant, caeteris per fugam elapsis.

Bishops of Eodem anno defuncto Rethuno, Legecestrensi pontifice, Aldre- Id. MS. A.,Leicester. £us jn episcopatum successit. P' 5534'

Death of S.Swithun.p. 125.Story of amiraclewith re-spect to awoman andher eggs.

Humilityof S. Swi-thun.

De Sancto Swithuno episcopo.

Anno Domini DCCCLXII. Sanctus Swithunus, Wentanae civi- Id.p. 553s.tatis episcopus, migravit ad Dominum. Hie vir sanctus, dum Mahnesb.adhuc vivens multarum esset possessor virtutum, prseeipue ;??s*: n"tamen dementia et humilitate pollebat. Contigit autem teni-p.'iei. 'pore quodam hunc Dei famulum ad pontem urbis Wentanaecum operariis forte sedere, ut suss instantia prgesentise desi-diam laborantium provocaret; et ecce per pontem commeabat inurbem femina causa commercii ferens ova, ad quam prosili-entes undique operantes, ut mos est hominibus illius generis,et accessu petulanti omnia ad unum ova confringunt; cumquefactum vituperabile, muliere conquerente, ad aures pii ponti-ficis pervolasset, et illius pauperculse feminaa damnum suspi-rasset, motus dementia mentis, signum crucis super ova con-fracta faciens, omnium fracturam consolidavit ovorum. Dehumilitate quoque beati viri hoc memoria dignum est, quodquotienscunque novam ecclesiaa fabricam dedicare debebat, eo,quamvis iter longum esset, non equo vel vehiculo, sed pedeimpiger contendebat; et ne id ab imperitis ridiculo haberetur,vel a superbis pro jactantiaa vitio notaretur, visibus hominumabductus, nocturnus viator iter facere consuevit; solitarisesanctitatis amator, nulla pompa bona sua prostituenda putabat.

1 et Suth-Sexiam] om. W. | 2 Danorum] paganorum, Flor. Wig.

CHRONICA MAJORA. 389

p 162 '

Malmesb. Tandem vero vitse prsesenti valefacturus, pontifical! districtione A.D. 862.Gest. Pon- pr8ecepit domesticis, ut extra ecclesiam cadaver suum huma-

rent' u^i e* Pedibus preetereuntium et stillicidiis ex altororantibus foret obnoxium.

Successit ei in episcopatum Ealferthus,1 in rebus ecclesi- ^Ifrith,asticis sufficienter eruditus, qui vices antecessoris aliquanto .h°P of

j . .. Wmches-tempore prudenter exegit. t r

Dani hyemaverunt in insula Tanet.

Flor. Wig. Anno Domini DCCCLXIII. Pagani hyemaverunt in Tanet in-p. 553 B. glliaj firmumque pacis fcedus cum Cantuaritis pepigerunt; sed

more vulpino de nocte erumpentes ex castris, totam orientalemCantiae plagam depopulati sunt, et2 ad naves cum spoliis re-vertuntur.

Id. MS. A. Anno Domini DCCCLXIV. Humbertus Lichesfeldensis diemp. 5536. clausit extremum, cui Kineferthus in prsesulatum successifc.Sigebert, Anno Domini DCCCLXV. Corpora Sanctorum Eusebii et Pon-col 164. ' ' tiani dono Nicholai Papaa ad Gallias translata in monasteriis

voto religiosorum Sancto Petro collatis honorifice tumulantur.

The Daneswinter inThanet.

Bishops ofLichfield.Transla-tion of SS.Eusebiusand Ponti-

Reoe Ethelbertus defunctus est.

Hen. Hunt. Anno Domini DCCCLXVI. Defuncto rege West-Saxonum .SCthel- Death ofv. p. 738 A. berto, frater ejus Ethelredus regnavit pro eo quinque annis. -^EthelFlor. Wig. Quo etiam tempore magna Danorum3 classis in Angliam ve- JjL. '•, ,p. 553 c. niens in regione Orientalium Anglorum hyemavit, ubi et The Danes

maxima pars eorum, qui pedites erant, equestres effecti sunt. in East-Anglia.

Adrianus Papa. Dani ad Eboracum transeunt.

Vit. Pontif. Anno Domini DCCCLXVII. Papa Adrianus post Nicholaum p0peFlor. Wig. sedit in cathedra Eomana annis quatuor. Eodem anno Dano- Adrian II.p. 553 c. rum nefandus exercitus, in die Omnium Sanctorum,4 ab Ori- The Danes

entalibus Anglis ad Eboraci civitatem migravit. Quo etiam D^url,tempore maxima inter Northanhumbros discordia excitata, po- ances inpulus regem suum legitimum Qsbertum expellentes a regno, Northum-tyrannum quendam Elle nomine, non de prosapia regali geni- "na"turn, super regni apicem extulerunt; sed consilio divino, ad-

1 The successor of S. Swithun ismentioned by Florence and Malmes-bury, but this notice of him is pecu-liar to the compiler.

2 et revertuntur] intro-duced by the compiler.

3 Danorum] paganorum, Flor.4 in die Omnium Sanctorum] An

insertion of the compiler.

390 MATTH^lI PARISIENSIS

A.D. 867.

Death ofOsbrihtand -iElla.

Northum-bria laid•waste bythe Danes.Ecgberhtmade kingby theDanes.

Death ofEahlstanbishop ofSherborne.

His powerand influ-

Marriageof Alfredand Ealh-swyth.

venientibus Danis, Osbertus et Elle pacem fecerunt inter se l?lor. Wig.pro utilitate communi; qui deinde junctis viribus copiosis P-553 D-urbem adeunt Eboracensem; quibus adventantibus paganifugam confestim arripiunt, infra urbis moenia se defendersdecernentes. quos reges Christiani insequentes et acerrimumin hostes impetum facientes, urbis mcenia subverterunt.1 Tan- Simeon,dem ingressi civitatem, pugnam contra paganos sibi nimis ist> "e

damnosam commiserunt; nam in ilia pugna ceciderunt reges eceiesia '„.Osbertus et Elle, et cum eis octo consules, in2 die Palmarum, 6, col. 14cum turbarum multitudine copiosa. Deinde nefandissimi vie- (Twys-tores Dani, totam Wortnanhumbrorum provinciam usque adostium Tyn.ee fluminis depopulantes, patriam sibi, victis hosti-bus, subdiderunfc. Tune regibus Northanhumbrorum interfectis, cEgbertus quidam genere Anglicus,3 sub Danorum potestate p. 70 (ed.'regnum adeptus, illud sex annis gubernavit. Hinde).

De Alstano Sireburnensi episcopo.Eodem anno Alstanus, Sireburnensis antistes, diem clausit Kor. Wig.

extremum; qui temporibus regum Occidentalium Saxonum, P' ^^3 E> •Egberti et filii ejus Ethulfi, magnaa in regno potentise et in- pa m^')-gentis consilii fait, dum prsedicto regi Egberto Cantuaritas et tj£ jj. 79Anglos Orientales bellicis laboribus subjugavit. Contra Danos p. 175.quoque, qui tune primo insulam infestabant, regis -.(Ethelwlfisegniciem* exacuit, ipse ex fisco pecuniam accipiens, ipse exer-citum componens, martiis5 felix eventibus, contra hostes bellaplurima constanter peregit. Potentiam quoque ipsius ex hocquilibet cognoscere poterit, quod regem ^thewlfum a Romarevertentem a regno arcuerit, statute filio ejus Ethelbaldo regepro eo, donee patrem cum filio in sortem regni regredi pate-retur; reliquit autem ecclesiam suam, quam6 annis rexeratquinquaginta, praBdivitem in praadiis undecunque adquisitis; etcum esset cupiditate prasfervidus, erat tamen liberalitate praa-cipuus. Sepultus est apud Sireburnam in eceiesia cathedrali. Hor. Wig.

p. 553 E.Rex Alfredus uxorem duxit.

Anno Domini DCCCIXVIII. Alfredus, frater Ethelredi regis, Id. p. 554 A.juvenis admirandse probitatis, uxorem duxit de regali genereMerciorum, filiam scilicet .^Elthredi, comitis Gainorum, qui

1 subverterunt] subvertunt, W.2 in die Palmarum] from the Hist,

de S, Cuthberto. (Hinde's Symeonof Durham, p. 142.)

3 genere Anglicus] Inserted bythe compiler.

W.; seniciem, A.,

whence comes scevitiam, the readingof some of the MSS. of West.

5 martiis . . peregit] Introducedby the compiler.

6 quam . . quinquaginta] fromFlor. Wig., p. 553 B.

CHRONICA MAJORA. 391

JTlor. Wig. cognominabatur Muchel, quod Latine grandis sonat.1 Mater A.D. 868.p. 554 A. vero ejug Eadburga dicebatur, de nobili genere regum prse-

dictorum; puella2 vero, quam desponsaverat, Alswitha dice-batur. Eodem anno saepedictus Danorum exercitus Northan- The Daneshumbros deserens,3 Snotingeham adiit et ibidem hyemavit. ®* N°tting-Snotingeham autem Britannice Tinguobanc dicitur, Latinevero domus speluncarvm. Burhredus quoque rex Merciorum,audito eorum adventu, nuntios ad regem Occidentalium Saxo-num Ethelredum [et] ad fratrem ejus Alfredum direxit, sup-pliciter auxilium postulantes, quo possent Deo4 et hominibuspaganorum invisum exercitum expugnare. Qui protinus undi-que immenso exercitu congregate, Merciorum regem5 adeunt,et usque ad Snotingeham bellum quasrentes unanimiter perve-nerunt; cumque pagani, arcis tuitione muniti, praalium con-serere denegarent, et Christiani muros confringere non suffi-cerent, pace inter Mercios et paganos ad tempus composita,singuli ad propria sunt reversi. Eodem tempore oratorium Oratory atSancti Andreas Apostoli Kemesie ab Alcwino, Wigornensi epi- Kempsey.

Id. p. 553 E. scopo, constructum et dedicatum est. Tune cometa apparuit Cometmanifesto.

Exercitus paganorum apud Eloracam Memavit.

Id. p. 554 B. Anno Domini DCCCIXIX. Praafatus paganorum exercitus, ad The DanesNorthanhumbros denuo transiens, Eboracam petiit civitatem v1Qifr m

et ibidem hyemavit.

De facto admi/rando EUbcB aUbatisscs sanctce.

Anno Domini DCCCIXX. Applicuerunt6 in Scotia Danorum The Danesinnumera multitudo, quorum duces fuerunt Hinguar et Hubba, jn Scot'diraa perversitatis homines et fortitudinis inauditas; qui totius lan

fines Angliaa in exterminium adducere conantes, pueros etsenes quosque7 sibi obvios jugulabant, matronasque sanctimo-p. 126.niales seu virgines ludibrio tradendas mandabant. Cumqueper omnes regnorum fines tanta tyrannorum immanitas dis-seminata fuisset, Ebba, sancta Collingehamensis coenobii ab- Heroismbatissa, metuen's ne et ipsa, cui sollicitudo regiminis et cura °^ Ebbapastoralis commissa fuerat, cum sibi subjectis virginibus ludi- j^ j??s °brio traderetur paganorum, ut8 pudicitiam amitteret virginalem, nam.

1 quod . . sonaf] Not in Florenceor Asser. Cf. Sim. Dun. p. 677 D.

2 puella . . . dicebatur] Not inFlorence or Asser.

3 deserens] om. W.4 Deo . . . invisum} Introduced

by the compiler.

5 Merciorum regem} Merciam,Flor. and Asser.

6 This is peculiar to the compiler.7 quosque} quoque, O. W.8 uf] altered in the margin with

a style to ne.

392 MATTHuEI PAEISIENSIS

ofEbba,abbess ofColding-ham.

A.D. 870. convocatis sororibus in capitulum universis, in hanc vocemHeroism prorupit dicens, "Advenerunt nuper," inquit, "ad partes nos-

" tras pagani nequissimi efc totius humanitatis ignari, qui loca" regionis hujus singula perlustrantes, nee sexui muliebri nee" parvulorum quidem parcunt aetati, ecclesias et personas ec-" clesiasticas destruunt, feminas sanctimoniales prostituunt," et obvia sibi quaeque conterendo consumunt; itaque si con-" siliis meis adquiescere decreveritis, spem certam de cle-" mentia divina concipio, quod et1 barbarorum rabiem effugere" valebimus, et perpetuae virginitatis pudicitiam custodire."Cui cum universa virginum congregatio certis promissionibusspopondisset, sese maternis velle in omnibus obtemperare2

praeceptis, ilia admirandae animositatis abbatissa, palam cunctissororibus exemplum castitatis praabens, non solum3 sanctimo-nialibus illis proficuum, verumetiam omnibus successuris vir-ginibus aaternaliter amplectendum, arrepta novacula nasumproprium cum labro superiori ad dentes usque praecidens,horrendum4 de se spectaculum astantibus praabuit universis.Quod factum5 memorabile cum congregatio tota videns admi-raretur, simili de se opere a singulis perpetrato, materna suntvestigia insecutae. Et his ita gestis, cum mane crastinumilluxisset, supervenerunt tyranni nequissimi, ut feminas sanctaset Deo devotas ludibrio traderent, similiter et ipsum monas-terium spoliatum ignibus concremarent; sed conspicientes ab-batissam illam et sorores singulas tarn enormiter mutilatas, etin suo sanguine a planta pedis usque ad verticem tabefactas,cum festinatione recesserunt de loco, dum nimis longum sibivideretur vel ibidem etiam per breve temporis spatium demo-rari; sed inde recedentes duces prasdicti prseceperunt suissatellitibus nefandis, ut injecto igne monasterium cum omni-bus officinis et ipsis sanctimonialibus concremarent. Sicqueexecutione completa a minisfcris iniquitatis, sancta abbatissaet omnes cum ilia virgines sanctissime ad martyrii gloriampervenerunt.

De multorum desolatione ccenobiorum.

Destruc- Et6 his ita gestis, velificaverunt infideles nequissimi pertion of mo» maris litus sursum, quaaque sibi obvia igne depopulantes et°as!fries ferro. In hac quoque persecutione diabolica destructa refe-Danes. runtur nobilissima monasteria in margine maris 'sita, id est

1 ef] om. W.2 obtemperare} contemporare, A.3 solum~\ om. W.4 A. ins. est.5 O. W. ins. est.6 This, which is peculiar to the

compiler, has been used by theauthor of the Vita S. Eadmundi,printed by Battely from the Eegisterof Abbat Curteys. App. ad Antiq.S. Edmundi Burgi (1745), p. 119.

L L :

CHRONICA MAJOEA. 393

Lindisfarnense monachorum, in quo sedes tune erat cathedra- A.D. 870.lis, quam beatus antistes Cuthbertus sacra sui corporis prae- Monas-sentia decoravit; Tynemuense sanctimonialium, G-yrfense mona- tenes de"chorum, et Weremuthense, in quibus Beda presbyter legitureducatus; Streneshalense sanctimonialium, quod Hilda abba-tissa beatissima fundavit et multas in eo virgines congregavit.Et sic nefandi duces per pagum Eboracensem transitum faci-entes, ecclesias, civitates, et villas combusserunt, hominescujuscunque sexus et setatis cum spoliis et jumentis funditusdeleverunt; deinde sursum per flumen Humbri navigantes,consimili ibidem rabie seeviebant, indeque progressi cunctacoenobia in paludibus sita monachorum ac virginum, interfectishabitatoribus, destruxerunt. Horum autem nomina coenobiorumsunt, Crulandia, Thornheia, Ramesia, Hamstede, quod nuncBurgum Sancti Petri dicitur, cum insula Helyensi et coenobioolim famosissimo feminarum, in quo dudum sancta virgo etregina Etheldreda abbatissae officium multis annis laudabiliteradimplevit.

De causa, martyrii Sancti Eadtnundi regis gloriosi.

Tune1 ergo quoniam in persecutione ista gloriosus rex et Causes ofmartyr Eadmundus gladiis iniquorum Hingar et Hubbaa fra- the martyr-trum interfectus occubuit, dignum est hoc in loco referre tanti i0™ of s-

, . . , - , j j. ,. . ..Edmund,causam martyrn, et unde duces praadicti occasionem nactifuerint regem piissimum nece adeo crudelissima condemnare.Erat igitur in diebus non longe prseteritis in regno Danorum story ofvir quidam de stirpe regia illius gentis progenitus, nomine RegnarLothebrocus ; hie, cum duos filios, Hinguar scilicet et Hubbam, kodbrog.ex uxore genuisset, quadam die cum accipitre solus brevemnaviculam ingressus, ut in insulis maris et terraa vicinis anateset aviculas alias aucuparet, subita tempestate suborta, intramaris latitudinem raptus, diebus aliquot cum noctibus hueillucque dejectus graviter vexabatur; qui tandem plurimamaris pericula perpessus, in Angliam projectus est, et in pro- His land-vincia Orientalium Anglorum, quaa Norfolc ab incolis dicitur, ™£ ^n

apud Eedham villam applicuit; qui forte ab hominibus regionis I*orfolk 5cum accipitre solus inventus, regi Est-Anglorum Eadmundopro miraculo praasentabatur,2 et ab ipso rege propter elegan- receptiontissimam corporis formam cum honore receptus, aliquandiu by kingin curia ejus remansit; et quoniam lingua Danorum Anglicanse Edmund;loquelae vicina est, Lothebrocus regi narrare ccepit quo casuin Angliam projectus fuisset. Placuerunt3 itaque Lothebroco

1 This is from some Vita or PassioS. Eadmundi. It has been usedby Bromton, col. 804 (Twysden).

2 prcesentabatur ] pracsentantur,O.W. and A. which has been altered.

3 Placuerunt] altered to Placuitin A.

394

and mur-der byBerno.

A.D. 870. in rege Eadmundo moruin plenitude et militias disciplinal

quamplurimum, similiter2 et curialitas astantium ministrorum,quos regalis industria in omni rerum ornatu et schemate ver-borum pleniter informavit. Ad hanc quoque Lothebrocusmorum disciplinam proyocatus rogabat regem propensius, utsibi liceret in ejus curia demorari, ut regiis posset pleniusinstrui disciplines; cumque rex Eadmundus petitionem3 ejusclementer exaudisset, junxit se Lothebrocus venatori regisnomine Berno, ut artem venatoriam, in qua fuerat eruditus adplenum, cum ipso frequentaret; erat enim tarn in aucupationequam in venatorio exercitio gratiosus, unde in avibus similiter4

ac bestiis capiendis pro voto sibi5 omnia succedebant; capiebatquicquid volebat et mensam regis delicatissimis ferculis per-saepe ditabat. Et cum fuisset a rege, prout ejus gentilitaspermisit, dilectus, cospit venator regis ei graviter invidere,pro eo quod in artibus prsedictis ipsum in omnibus superabat;et mortali invidia contra Lothebrocum succensus, quadam diedum venatum pariter irent, furtivo impetu in eum facto,ipsum nequiter interfecit et in densitate nemoris interfectumabscondit; quo facto, recessit venator nequissimus et canescornicando ad se vocavit. Nutriverat autem Lothebrocus le-porarium quondam in curia regis Eadmundi, qui ipsum, utfieri solet, multum dilexit, et, venatore cum caateris canibusrecedente, ille solus cum corpore domini sui remansit. Incrastino quoque cum rex sederet ad mensam et inter cseteroscommilitones Lothebrocum non vidisset, queesivit propensius aministris, quid de illo actum fuisset; cui respondens venatorBernus dixit, quod die hesterna, cum de venatu domum red-iret, ipse remansit in silva post eum, et quod eum posteanon viderit, profitetur; sed vix verba compleverat, et ecceleporarius, quern nutriverat Lothebrocus, regiam aulam6 in-gressus omnibus et maxime regi adulante cauda applauderesatagebat; quern rex cum vidisset, astantibus dixit, "Ecce,"inquit, "canis Lothebroci adveniens dominum venientem praa-" venit;" et prae gaudio rex canem diligenter pavit, speransper eum ejus dominum adventurum; sed secus contigit quamsperabat; nam ilico, cum leporarius satiatus fuisset, reversusest ad dominum suum et juxta corpus ejus consuetas excubiascelebravit. Qui iterum post triduum, fame ilium compellente,ad mensam regis ingressus denuo reficiendus, rex vehementer

p. 127

1 disciplina'] disciplinam, A.2 similiter'] simul, O. W.3 petitioneni] petitioni, W.4 similiter] simul, O. W.

5 sibi"] cui, W.6 aulam] Introduced in A. above

the line; not in W.

CHRONICA MAJOBA. 395

admirans jussit insequi vestigia canis si recederet ab aula, et A.D. 870.diligenter quo pergeret explorare. Factum est autem a minis- Discoverytris ut eis a rege fuerat imperatum, et canem recedentem subse- °f hisquentes ad Lothebroci corpus examine sunt perducti. Cumquel ° ?'baec regi declarata fuissent, perturbatus est vehementer, etjussit ut corpus sepulturse honestius traderetur.

Ut, depopulates HJst-Anglia,, strages Tiominwm sit secuta.

Tune rex Eadmundus, diligenti de morte Lothebroci facta Ponish-inquisitione, Bernum venatorem de opere nefando convicit, et ment ofjussit a militibus de curia sua adjudicari ac legis peritis, quid erno'de homicida foret agendum; at omnes in boc pariter consen-serunt, ut venator in ilia navicula, in qua saepe dictus Lotbe-brocus in Angliam applicuit, poneretur, et in medio marissolus sine omni instrumento navali dimissus, probetur si iliumDeus velit a periculo liberare. Itaque venator, juxta quodsententiatum fuerat, in profunditatem maris dismissus, postdies paucos in Daciam est projectus; qui cum a portuum cus- His land-todibus inventus fuisset, cognoverunt naviculam Dani, quod in ing inilia dominus illorum Lotbebrocus consueverat aucupari, et per- -L>enmark;duxerunt eum ad Hinguar et Hubbam, filios Dani in Angliainterfecti, viros potentes et crudeles, qui continuo adbibitistortoribus exegerunt a Berno, quid de patre suo, qui in ilianavicula ab eis fuerat' subtractus, actum fuisset. Bernus quo- and accu-que graviter et diu diver sis afflictus tormentis, fingens men- ?,at™n °*'-i • T - I -i , T - . . O . Ijumund,dacium, dixit, quod pater eorum, cum casu apphcuisset in to JJ-Q_Angliam, a rege East-Anglorum Eadmundo inventus, et ipso guar andjubente fuerat interfectus; at illi prorumpentes in fletum Hubba.amarissimum, de morte patris sui inconsolabiliter perturbati,juraverunt per omnipotentes deos suos, quod mortem illam nonreliquerent impunitam; Bernum quoque venatorem, qui innavicula patris sui advenerat, constituerunt ductorem suum, utse in regem Eadmundum vindicarent. At deinde, congregatoexercitu copioso, cum viginti milibus armatorum mare ingressiversus regionem Orientalium Anglorum vela direxerunt et arma,ut se in regem Eadmundum de morte ilia penitus insoritemultum irent; veruntamen ventis in contrarium classem impel- The Daneslentibus, in Scotia apud Berewic super Tuedam compulsi sunt 5^nd at

applicare, ubi prsescriptam depopulationem incboantes, see- 'Flor.Wig. viendo ubique, tandem ad Est-Angliam pervenerunt, et apud and go top. 554 B. yillam, quse Tbedford2 dicitur, castrametati, quoscunque inve- Thetford.

Cumgue] Cum, 0.; Cum ergo, W. j 2 Thedford] Eedford, W.

396 MATTHJ2I PARISIENSIS

A.D. 870. nerunt ibi viros ac mulieres in ore gladii peremerunt. De-Hinguar. nique cum ibidem tyrannus Hinguar iniquissimus ex multi-

tudine interfectorum suam aliquantulum rabiem exsaturasset,quosdam plebeios advocat, quos gladio suo judicabat indignos,atque ubi rex eorum tune temporis vitam duceret, sollicitusinvestigat; fama namque ad eum pervenerat, quod piissimusrex Eadmundus viribus et armis esset strenuus ao in omnicorporis dimensione similiter l et proceritate incomparabilis ;quocirca festinabat quos circumquaque reperit neci tradere,ne multo stipatus militum agmine ad patriaa defensionem suffi-

S. Edmund cere potuisset. Morabatur 2 eo tempore gloriosus rex et futurusthen at martyr Eadmundus in villa regia, quse Heilesdun dicebatur, a

e^ s{iySL} qua3 yicina est, eodem nomine appellatur, ut3 avulgo acceperat praedo nequissimus ; unde accito ad se dolosede commilitonibus uno, eum direxit ad regem, mandans utcum eo thesauros dividat efc paternas divitias, sub ipso regna-turus ; sed nimis fraudulenter Hinguar thesauros exigebat,qui clementissimi regis caput potius quam pecunias sitiebat.Miles igitur, cum volatu citissimo ad regem Eadmundumpervenisset, in hunc modum ora laxavitj

Abbo Flo-riacensisVita S.Eadmundi,cap. 6, 7(Migne'sPatrologia,cxxxix.col. 511).

e esaon.

Hinguar'smessage toEdmund,

who con-sults Hum-bert, bishopof Elm-ham.

De nuntio Inguar ad regem Eadmundum4 misso.

"Dominus meus ubique metuendus Hinguar, rex Danorum Id. cap. 7," invictissimus, ad hanc patriam hyematurus advenit; cujus 8-" potentia3 si aspernator exstiteris, et vita indignus et regno" judicaberis." Et sic omnia, quse sibi imposita fuerant, utprasdiximus, cum5 regi per ordinem retulisset, piissimus rexEadmundus alto cordis dolore ingemuit, et advocato Humberto,Helmhamensi episcopo,6 consilium qua3sivit ab ipso dicens," 0 serve Dei vivi, Humberte, et dimidium animse mese, ecce" adventus barbarorum imminet inimicorum, qui dulcem pa-" triam cum suis habitatoribus jam pro parte desolatam, quod" residuum est a nostrorum memoria successorum funditus" del ere conantur; sed ecce, me occumbente, utinam subjectus" mini populus vivus evadere potuisset; nam ego pro amore" regni temporalis, vel lucro vitas praasentis, non me subiciam" tyranno gentili, cum pro gente moriens et patria miles" possim effici et7 signifer Begis aaterni."

1 similiter] simul, O. W.2 W. ins. autem.3 uf\ et, W.4 Eadmundum] Eadmundo,'A.5 cam] om. W.

6 advocato . . . episcopo] accitouno ex suis episcopis, qui ei erat asecretis, Abbo.

^ effici et] effieri, W.; effieri, O.West.

CHRONICA MAJORA. 397

Abbo, Cui antistes, " Quos rex," inquit, " mihi dilectissime, optasl A.D. 870.cap. 8, " patriae superstites habere, nisi fugaa praesidio prsecaveritis ? Advice ofcol. 512. «« ^derunt confestim proditores nefandi, qui te cum tibi sub- g^SL^** 3

" jectis auferre de medio conabuntur." At rex clementissimus," Hoc est," inquit, " quod votis omnibus antepono, ne super-" sim meis fidelibus et carissimis amicis, quos furtive pirata" perdidit truculentus; et quidem suggeris, ut glorise nostrse" crimen inferam, qui nunquam militias probra hucusque sus-" tinui. Est quoque mihi super hoc arbiter Bex caalestis," quod nullus me barbarorum metus a caritate Christi sive

Id. cap. 9. " vivum seu mortuum separabit." Tune conversus ad nun-tium beatissimus 2 rex Eadmundus, qui ab Hinguar impiissimofuerat destinatus, " Madefactus," inquit, " cruore meorum" mortis supplicio dignus existeres; sed Christi mei exem-" plum imitatus, si ita contigerit, pro ipso libenter mori" minime pertimesco; rediens ergo ad dominum tuum festinus," mea illi responsa perferto. Thesauros quoque nostros, quos" nobis contulit divina providentia, sive divitias, si potenter" surripias, me tamen tuaa infidelitati non subicies; honestum" est enim perpetuam defendere libertatem similiter3 fideique" puritatem, pro quibus etiam, si necesse est, occumbere non" inutile reputamus. Igitur, ut coepit tua superba feritas," post famulos regem jugula, quoniam hsec videns Hex regum p. 128." me in caelum transfer et seternaliter regnaturum."

De prceilio inter regem Eadmundum et Inguar commisso.

Becedente4 itaque nuntio truculento, rex Eadmundus jussit Battle ofcommilitones ad arma convolare, asserens dignum pro fide Thetford.pariter pugnare et patria, ne desertores militise se esse etpopuli delatores5 probarentur. Igitur ad instantiam Humbertiepiscopi ac nobilium virorum et commilitonum suorum ani-matus beatissimus rex Eadmundus, cum toto exercitu quernhabere potuit audacter processit in hostes, et non longe aburbe, quse Tedford6 appellatur, contra adversarios sibi in ob-viam venientes grave certamen ac nimis utrobique damnosumcommisit. Nempe cum a mane diei usque ad vesperam mutuase nece prostravissent, et pro nimia interfectorum multitudineac sanguine loca certaminis rubuissent, pissimus rex Ead-mundus, non solum ex strage commilitonum suorum pro patria

1 optas] Altered in A. to optatis.2 beatissimus'] verissimus, W.3 similiter'] simxtl, W.4 This is peculiar to the compiler.5 et populi delatores'] de populi

et latores, A.; depopulatores, W.West.

6 Tedford} Bedford, W., withTetford in the margin.

398 MATTBLEI PARISIENSIS

A.D. 870. genie et fide Jesu Christ! deeertantium, quos jam martyriocoronatos agnovit, condolebat, verum etiam pro nece barba-rorum infidelium ad inferni baratrum detrusorum nimis amarelugebat. Reeedentibus itaque primitus de loco funeris paganis,beatissimus confessor Christi, rex Eadmundus, cum reliquiscommilitonum suorum qui superstites erant, ad Hailesdunamvillam regiam profectus, immutabiliter statuit in animo suo,se nunquam de csetero contra barbaros pugnaturum; sed hoc

S. Job. xi. solummodo dixit, sibi fore necessarium, ut " solus moreretur50. « pro p0puio e£ non tota gens periret."

De passione beati Eadmundi regis et martyris.

Passion of Hinguar igitur, cum de strage suis illata inconsolabiliterS.Edmund, anxiaretur, venit ad eum apud Thedford Hubba frater ejus,

qui jam Merciam totam depopulayerat, cum decem milibusarmatorum, et sic junctis viribus, ut se vindicarent in sanctumregem Eadmundum, castra moventes, ad Hailesdune villam,quo rex beatissimus Eadmundus tune erat, celeriter perve-nerunt. Tune tyrannus Hinguar jussit circumcingi regemcum turba, ne quidem unus ex omnibus elaberetur vivus.Sanctissimus itaque rex Eadmundus, cum se ab hostibus un-dique vallatum cognosceret, de consilio Hunberti, Helmha-mensis episcopi, confugit ad ecclesiam, ut se membrum Christiostenderet, et, armis temporalibus projectis, cselestia induit,humiliter Patrem et Filium cum Sancto Spiritu deprecans,ut sibi in passione constantiam largirentur. Igitur a minis-trig iniquitatis clementissimus rex Eadmundus ab ecclesiatruculenter extrahitur,1 loris dirissimis coarctatur, et sicutAbbo,Christus ante Pilatum prsesidem, ita ducitur Eadmundus ante caP- 10>iniquum ducem ; quo jubente, ad arborem quandam, quae non co *multum aberat, religatus diutissime flagellatur, multisquemodis illuditur. Sed invictus athleta Christi Eadmundus interflagella Christum semper invocando tortores suos compulit infurorem, et ad ipsum tune arcubus, quasi ad signum, ludendo,totum corpus ejus telis confodiunt et sagittis; nee erat locusin corpore martyris vacuus, quo novum posset imprimi vul-nus ; nam sicut hericius in cute densis armatur spinis, itacorpus invicti regis spiculis configitur et sagittis. Cumquenee sic2 Hinguar carnifex truculentus sanctum martyrem Ead-mundum a fide Christi et confessione Trinitatis potuit sepa-rare, ut suis iniquis persuasionibus prseberet assensum, pro-tinus lictori mandat, ut ense cruento martyris caput prsecidatj

1 extrdldtur] om. W. j 2 sic] hie, A.

CHRONICA MAJORA. 399

KiAbbo, at lictor sanctum de stipite truculenter evulsum, inter verba A.D. 870.

orationis et confessionem1 Christi nominis, unico ictu ipsum Passion ofdecapitando, duodecimo kalendas Decembris, gratissimum Deo S.Edmund,holocaustum et2 igne passionis examinatum, cum palma vic-

Id. cap. 11, torise et corona justitise transmisit ad cselum. Corpus verocol. 515. martyris ministri diaboli capite truncatum reliquentes, et in

silvam, cui Hailesdun nomen est, asportantes,3 inter densaveprium frutecta projecerunt; adnuc enim laborabant lanisteiniqui, ne a Christianis, quos paucos superstites reliquerant,corpus martyris sepulturae, ut decebat, cum capite traderetur.

Didicerant namque Hinguar et Hubba, piratse nequissimi, insilva jam dicta olim de medio sublatum fuisse Lotbebrocumpatrem suum; unde falsa suggestione Berni venatoris, beatiregis et martyris Eadmundi talionem reddere4 cupientes, insilva eadem capnt ejus ignominiose projecerunt, avibusque

g^eon' cseli tradentes et bestiis devorandum. Passus est autem cum Humbert,Dunelm. sanctissimo rege Eadmundo comes ejus individuus Humbertus, _J? °P °Eccles.ii.6, Helmbamensis antistes, qui5 regem eundem in regni fastigiumcol. 14.(Not inSimeon.)

Flor. Wig.p. 554 c.

sublimaverat, et constantia invicti regis ad martyrium anima- tyred,tus, cum ipso est regni cselestis possessor effectus. Sicquerege beatissimo ad caslestia translate, pagani nimium gloriantesbyemaverunt in regione ilia, expulsis paucis indigenis, quisuperstites cladi pra3dictse fuerunt.

Eodem anno Celnotbus, Cantuariensis arcbiepiscopus, diem Archbps.clausit extremum, cui successit Etbelredus, vir venerandus et6 of Canter-in rebus divinis sufficienter eruditus.

De inventione capitis Sancti Eadmundi.

Cum igitur post martyrium beatissimi regis Eadmundi, Arrival offratres Hinguar et Hubba, Deo odibiles, byemale tempus inregione Est-Anglorum, prasdis vacantes et rapinis, jam proparte expleverant, venit ibidem ad eos Gytro quidam de regi- Hinguarbus Danorum potentissimus, nt cum prsedictis fratribus bye- andHubba.maret. Superveniente itaque tempore vernali, omnes pagani abEst-Anglia pariter recesserunt; quo audito, Christiani unde-

1 confe&siwiem] confessione, A.W. West.

2 O. W. ins. in.3 W. ins. et.4 talionem reddere"] sepulture ut

dere, A., the eye of the scribehaving been caught by these wordsfour lines above.

5 qui . . . sublimaverat] Thishas been given above, p. 586. Therest of the paragraph seems due tothe compiler.

6 et . . . eruditus]the compiler.

Inserted by

400 MATTH^I PAEISIENSTS

Discoveryof thehead of S.Edmund.

A.D. 870. c unque de latibulis erumpentes summopere satagebant, ut Abbo, Vitacaput beati regis Eadmundi inventum reliquo corpori uniretur, S. Ead-et sepulture corpus integrum more regio traderetur. Cumque mun^omnes pari afiectu ad id occurrerent e£ silvas perlustrando col." 515.caput martyris diligenter qiaaererent, res contigit dictu mira-bilis et saeculis inaudita; nam cum caput quserendo inter silvaset veprium densitates, socii ad socios mutuis clamoribus patrialingua " Ubi es ? ubi es ? " interrogarent, caput martyris eademlingual respondens dixit, " Her, her, her," quod Latine dicitur,"Hie, hie, hie;" nee cessavit eadem repetendo clamare quo-usque singulos ad se perduxitj ubi cum capite lupus, ingenset visu horribilis, repertus est, qui caput sacrum inter brachiacomplectens beato martyri excubias impendebat. Assumentesitaque homines caput intrepidi, profusis Deo laudibus, ad suumcorpus detulerunt, subsequente lupo illos usque ad locumsepulturaa; tune caput corpori conjungentes in mausoleo com-petenti ilia pariter concluserunt, quo facto, lupus dilectsesolitudinis secreta petivit. Constructa est autem in eodemloco, pauperrimo opere, a fidelibus ecclesiola, ubi postea, permulta annorum curricula corpus sanctissimum requievit. Pas- Chroniconsus est autem beatissimus2 rex et martyr Eadmundus annoDomini octingentesimo septuagesimo, anno aetatis suas vice-simo nono, regni sui vero anno decimo sexto, die xii. kalenda-rum3 Decembrium, indictione tertia, luna existente vieesimasecunda.

p. 129.

Transla-tion of thebody of S.Edmundfrom Hox-ne to S.Edmunds-bury.

Ut corpus Sancti Eadmundi Inventum fuerit mcorruptum.Elapso deinde multorum intervallo annorum, sedatis penitus Abbo

bellorum incendiis, ccepit fidelium pietas respirare, qui in loco cap. 13,ubi corpus martyris requievit, Hore4 nunc ab incolis nuncu- co^ 516-pato,5 visis creberrimis miraculorum signis, in villa regia, quselingua Anglorum Beodricesworthe, Latina vero Beodrici curtissive habitatio, nominatur, basilicam permaximam construxe-runt, et ad illam sanctum martyrem in magno tripudio trans-tulerunt. Sed mirum dictu contigit; nam cum corpus mar-Id. cap. 14.tyris pretiosissimum ob spatium diuturni temporis putrefactumab omnibus putaretur, ita integrum repertum est et illaesum,ut non solum caput corpori redintegratum et compaginatum,sed omnino nihil in eo vulneris, nihil apparuerit cicatricis.Sicque Deo dignus martyr Eadmundus, viventi simillimus, adlocum memoratum est translatus,6 apparente in collo ejus in

1 Ubi . . lingua] om. W.2 beatissimus} verissimus, W.3 kalendaruni] om. W.4 Here] Hoxe, W.

5 nuncupate] nuncupate, W.This sentence is introduced by thecompiler.

6 translatus'] translatum, A.

CHRONICA MAJOKA. 401

Abbo,c. 14, col.516.

signum martyrii per1 gyrum quasi, filo coceineo, sicut testari A.D. 870.solita fait qusedam beatse recordationis femina, Oswen vocata,qua3 ad sacrum martyris sepulchrum, jejuniis saspe vacans2 etorationibus, per multa annorum curricula, revulso beati mar-tyris mausoleo, in coena Dominica, ejus attondendo capillos ettmgues pra3cidendo; quee omnia diligenter colligens et in cap-sella recondens, super altare illius ecclesiaa ponere consuevit,ubi usque in nodiernum diem veneratione 3 debita conservantur.

De translatione Domniae, episcopaius usque ad HelmJiam.

Eodem anno obiit4 Weremundus, Domnia3 episcopus, postquern translata est sedes ilia apud Helmham, et pro duobus

Malmes- episcopis, quorum unus sedem habuit apud Domnoniam etbur. Gest. ai£er apud Helmham, unus est ordinatus episcopus, nominepp 148* ' Wilredus, qui in eodem loco hos habuit successores, Athulfum,150. Alfricum, Thodredum, Ethelstanum, Algarum, Alwinum, Al-

fricum, item Alfricum,5 Stigandum, Ethelmum, Herstanum.6

Ut Danorum exercitus Est-Angliam deserens West-Saxoniaminvaserit.

Hor. Wig. Anno Domini DCCCXXXI. Supradictus paganorum exercitusp. 554 c. Orientales Anglos deserens et regnum Occidentalium Saxonum

adiens, venit ad villam regiam, quee Eadingum dicitur, admeridiem Thamensis fluminis sitam, in pago videlicet Berco-censi. Post quorum adventum die tertia duo comites eorumcum multitudine copiosa armatorum exierunt ad prsedandum,aliis interim vallum facientibus inter duo flumina, Thamisiamscilicet et Kenetam, a parte dextra ejusdem villee. QuibusAthulfus, comes Bercocensis, cum suis,7 in loco qui Anglefeld,id est campus Anglorum, dicitur, obviavit, ubi acriter ex utra-que parte pugnaverunt, donee comes unus paganorum cummajori parte sui exercitus deletus reliquis causam prasbuitfugiendi; sicque Christianis victoria potitis, post dies quatuorEthelredus rex et frater ejus Alfredus, exercitu congregate,ad Eadingum venerunt, casdendo et prosternendo quoscunqueex paganis extra arcem invenerunt. Tandem pagani ex omni-bus porbis erumpentes totis viribus praelium commiserunt, ubidiu et acriter preeliantes comitem Athulfum peremerunt etChristianos in fugam coegerunt; ex quo casu Christiani pluri-

The see ofDunwichtransferredtoElmham.

Bishops ofElmham.

The DanesattackBeading,

and aredefeated

wulf atEnglefield.

Death of-<Ethelwulf.

1 per~\ om. W.2 Sic; perhaps vacavit should be

read.3 veneratione] venerationem, A.4 This mention of Weremund's

death has been inserted at random.

5 item Alfricum'] om. W. and pro-bably O.

6 Herstanum} i.e. Herfastum.7 A. ins. qui.

C C

402 MATTH2EI PARISIENSIS

A.D. 871.Battle ofAshdown.

Battle of

Battle ofMerton.Death ofbishopHeahmundin thebattle.Bishop

mum perturbati, convenerunt iterum post quatuor dies ad Flor. Wig.pugnam, in loco qui Essesdune, id esfc mons fraxini, dicitur, P- 554 E.cum tota fortitudine quam habere potuerunt. Sed pagani induas se turmas dividentes, in una duos reges Bacscai1 et Hal-dene, in altera vero omnes consules cum suis subditis ordina-runt; quod cernentes Christiani et ipsi se similiter in duasacies statuerunt, unaru 2 regi Ethelredo et alteram Alfredo fratrisuo committentes. Erat autem rex Ethelredus in tentoriomissam audiens, ubi cum seepius a suis invitaretur ad certa-men, constanter affirmavit se non recessurum priasquam pres-byter missam complevisset; quee fides Christiani regis multumsibi profuit die ilia. Erat autem in loco "certaminis arbor Id. p. 555s.qusedam admodum brevis, circa quam hostiles acies cum in-genti "strepitu concurrerunt; cum autem diutius animose nimishinc inde pugnaretur, pagani divino3 judicio Christianorumimpetum ferre non valentes, suorum maxima parte interfecta,ignominiosam arripuere fugam ; quo in loco duo reges pagano-rum, Bacscai et Haldene,4 multaque cum eis milia interempti,descenderunt ad inferos ignibus perpetuis cruciandi. Ex' al-tera vero5 parte, ubi consules fuerunt et duces, contra quospugnabat Alfredus frater regis, ceciderunt consules Sidracsenex et Sidrac juvenis, Osbernus, Frane, et Haroldus, cumaliis innumeris, et totus paganorum exercitus, cum noctesequente et die in fugam conversus, per totam Essesduniasplanitiem contritus est et dispersus. Convenerunt iterum postdies quatuordecim rex Ethelredus et ejus frater Alfredus, con-tra paganos pugnaturi, junctis viribus ad Basingum; quibusdiu et acriter decertantibus, pagani victoriam sunt adepti.Item duobus mensibus evolutis, rex Ethelredus et frater ejusAlfredus apud Merentonam cum nefandis pugnantes infideli-bus diu vicerunt, et paganos in fugam compulerunt; sed illisdenmm revertentibus contra Christianos, cum victoria recesse-runt. In hac quoque pugna Harmandus. Sireburnensis prgesul, A.-S.martyrio coronatus est, cui6 successit Ethelhegus in episco- Chron.patum, vir in rebus ecclesiasticis eruditus. ' a>

1 These two names are insertedfrom the A.-S. Chron. a. 871.

2 unam . . . committenies] In-serted by the compiler.

3 divino} om. W.4 This is a blunder due to the

compiler. Florence and Asser, p.477 A, have " alter de duobus Pa-" ganorum regibus," mentioningsoon after that it was Bagsegc whofell. The compiler seems to have

carelessly misread this, and insertedthe two names which he had justbefore taken from the chronicle.Below descenderunt . . . cruciandiis an insertion by the compiler.

5 vero] om. O. W.6 cui . . eruditus} Introduced by

the compiler. Ethelhegus is men-tioned in Florence's and Malmes-bury's lists of the bishops of Sher-borne.

CHRONICA MAJOEA. 403

De coronatione et genealogia Alfredi regis, et mentione genealogies A.D. 871.db eo usque ad Adam.

Hor. Wig. Eodem anno rex Occidentalium Saxonum Ethelredus nono Death ofp. 555 D. kalendas Mail diem clausit extremum; quo regiol more apud -3Sthelred.

Winburnam sepulto, Alfredus frater ejus, qui2 prius lRoro.se a SuccessionPapa Leone coronam susceperat et regiam unctionem, totius °f Alfred,regni illius cum sumnaa omnium accolarum laatitia guberna-cula suscepit. Hujus igitur regis genealogiam veteres ascen- Genealogy

Id. p,549c. dendo texentes, ad Christum usque perduxerunt. Erat autem °f Alfred,rex Alfredus ^Ethelwlfi magni regis Occidentalium Saxonumfilius, qui fu.it Egberti, qui fait Alcmundi, qui fuit Eafse, quifuit Eoppee, qui fuit Ingild, qui fuit frater Inaa; qui ambofuerunt filii Kenred, qui fuit Ceolwald, qui fuit Ciathse, quifuit Ceaulin, qui fuit Keneric, qui fuit Creoddge, qui fuitGertie; iste primus3 ex Anglis in regno Occidentalium Saxo-num regnavit. Gertie fuit filius Elesa, qui fuit Gewiste reginte,4

de qua quidam Britonum generis sibi nobilitatem usurpant.Gewisa filia fuit Giwii, qui fuit Wingii, qui fuit Freawine,qui fuit Frethegar, qui fuit Broand, qui fuit Beldai, qui fuit

Galf. Mon. Woden; huic veteres quartam feriam dedicaverunt, quam deiv. 10.

Simeon,p. 674 B.

nomine ejus Wodenesdai, id est, diem5 Wodenii, nuncupabant.Sicut sextam feriam, scilicet, Fridai, a Freadea vel aFrodos, quod est spuma maris, unde secundum narra-tionem poetarum nata est Venus dea amoris. Wodenfuit filius Frethewold, qui fuit Frelaf, qui fuit Frethewlf, quifuit Finn, qui fuit Godulf, qui fuit Geta;6 hunc veteres olimgentiles pro deo venerabantur, cujus Sedulius, poeta eximius,in Paschali carmine [i. 1-3] mentionem faciens, ait; p.

" Cum sua gentiles studeant figmenta poetaa" Grandisonis pompare modis tragicoque boatu," Eidiculove Getse seu qualibet arte canendi."

Geta igitur fuit filius Teatwa, qui fuit Beau, qui fuit Seldwa,qui fuit Seaf; iste, ut ferunt/in quandam insulam Germanic,

130.

1 regio more] Introduced by tliecompiler.

2 qui . . . unctionem] Introducedby the compiler.

3 iste primus^ istis primis, W.This sentence is an insertion, pro-bably from the Peterborough Chron.a. 519.

4 regince] An interpolation of thecompiler, who has turned Gewis orGegwis into a female. For the

next line, Florence, Asser, andSimeon have " a quo Britones totam" illam gentem Gewis nominant."

5 diem] die, O. W.6 At the foot of this page is a por-

trait of " Alfredus rex," holding ascroll, " Primus in Anglia regnavi" solus, scilicet monarcha ;" andbelow, " Alfredus primus monarcha" Anglorum, a quo incipit genea-" logia orbiculata."

c c 2

404 MATTH^I PARISIENSIS

A.D. 871. Scandelin1 nomine, de qua Jordanus Gothorum historiographusGenealogy loquitur, appulsus in navi sine remige puerulus, posito adof Alfred. caput ejus frumenti manipialo, quern 2 patria lingua seaf dicimms,

Gallica vero garbam,, dormiens inventus est, hac ergo de causaSeaf appellatus et ab hominibus regionis pro miraculo exceptus,et sedulo est nutritus; qui adulta setate regnavit in oppido,quod tune Slaswic, nunc vero Haithebi, appellatur ; est autemregio ilia Yetus Anglia nuncupata, unde Angli in Britanniamvenerunt, inter Gothos et Saxones constituta. Seaf quoquefait filius Heremod, qui fuit Itermod, qui fuit Hathra, qui fuitWala, qui fuit Bedwi, qui fuit Sem, qui fuit Noe, qui fuitLamecb, qui fuit Matussale, qui fuit Enoch, qui fuit Jareth,qui fuit Malaleel, qui fait Chainan, qui fuit Enos, qui fuit Setb,qui fuit Adam, qui 3 fuit DEI.

Malmesb.^est- eS-"' j »3'

Flor. Wig.P- 550 -*-.

Boyhoodof Alfred.

De annis puerilibus Alfredi regis.

Alfredus igitur in annis puerilibus ingenti4 patris sui etld.p. 555 E.matris amore, super omnes fratres suos et, quod5 potissimumerat, ab omnibus in regno multum diligebatur, unde et inregia semper curia inseparabiliter nutriebatur. Erat enimcunctis fratribus suis forma decentior, vultu serenior, quocircaverbis et moribus gratiosior apparebat; veruntamen parentumac magistrorum suorum incuria usque ad annum aetatis suseduodecimum illiteratus permansit. Saxonica tamen poematadie noctuque sellers auditor et recitator docilis memoriter re-tinebat; in arte venatoria, aucupatoria,6 inque omnium peritiaet felicitate incomparabilis, sicut et in aliis Dei donis fuit.Cum vero mater ejus die quadam sibi et fratribus suis quendamSaxonicum metricse artis librum, quern manu tenebat, ostend-eret, ait illis, " Quis vestrum citius discere poterit codicem" istum, dabo ei ilium." Tune Alfredus principalis litterselibri illius pulchritudine illectus, matri respondit, " Yerene,"inquit, " dabis librum illi ex nobis, qui citius ilium intelligere" et coram te poterit recitare?" Et ilia, "Dabo," inquit.Tune ille librum tollens magistrum adiit, legit, et ad matremrediens ilium memoriter recitavit. Deinde usu assiduo sineintermissione psalmos Daviticos et orationes in uno libelloconscriptos, et in sinu suo gratia devotionis impositos, insepa-

1 i.e. Scanzia (Scandinavia). Jor-nandes de rebus Geticis. cap. iii. p.610 (ed. Grot. Amst. 1655).

2 quern . . . garbani} Introducedby the compiler.

3 qui fuit Dei] Introduced bythe compiler.

4 ingenti] ingentis, 0. W.5 quod potissimum erat] immo,

Flor.6 aucupatoria is not in Florence

or Asser.

CHRONICA MAJOEA. 405

(Not in rabiliter circumducens, assidue ruminabat; audierat1 namque A.D. 871.Florence a magistro quod rex illiterates sit asinus coronatus; sed cum

eT'J in flore juventutis constitutes, cerneret legem in membris suis Rom. vii.repugnantem legi mentis sues et ilium ducentem captivum in legem

Flor. Wig. peccati, saepissime in gallicantu et horis matutinalibus clam dep. 556 B. gtratu surgens, ecclesias et sanctorum reliquias orandi gratia

visitabat, ibique diu in oratione prostratus Dei misericordiamimplorabat, ut mentem ejus in amorem suee dilectionis, peraliquam corporis infirmitatem quam sustinere posset, corrobo-raret, non taraen ita ut in rebus humanis indignus vel inutilisappareret. Cumque haec diutius in magna mentis devotionea Domino postulasset, post aliquantulum temporis interstitium,Dei munere fici dolorem incurrit; in quo diu et asgre per Illness ofmultos laborans annos, de vita etiam desperabat. Alfred.

Quomodo rex Alfredus ab una cegritudine curatus in aliaminciderit graviorem.

Id. p. 556 c. Quodam vero tempore, cum instinctu divino Cornubiam He isgratia venandi veniret et ad ecclesiam quandam orandi causa cured»divertisset, in qua Sanctus Grueriir Sanctusque Neothus dege-bant, diu tacita in oratione prostratus Dei clementiam preca-batur, quatinus molestias infestantis incommodi qualicunqueinfirmitate leviori permutaret, ita tamen quod ilia in corporeexterius non appareret, ne ab hominibus despectior baberetur.Finita quoque oratione, cceptum iter arripuit, et non multopost tempore, ut fuerat deprecatus, ab illo dolore penitus estabsolutus et ad perfectum divina largitate curatus; sed ilia but suffersinfirmitate remota, alia multo molestior, affectus scilicet nupti- m anotner

arum, ilium invasit, qui a vigesimo Eetatis suaa anno usque ad W ^"quadragesimum quintum ipsum incessabiliter fatigavit. In bac His family.,quoque temptationum turbine nati sunt ei filii et filiaa de supra-dicta regina sua, nomine Alswitba, qui hoc ordine generantur;primogenita ejus filia Alfleda dicebatur, quee, adveniente matri-monii tempore, Ethelredo, Merciorum comiti, copulatur; deindenatus est filius nomine Eadwardus eidem regi, qui 2 post patremAngliaa monarcbiam gubernavit; tertio loco nata est [ei] filia,vocabulo Ethelgiva, qu«3 monastic&3 disciplinse regulis conse-crata habitum religionis suscepit. Alfredus,4 et Edwardus,semper in curia regis educati, psalmos et libros Saxonicosstudiose discebant.5 Etbelwardus omnibus junior, cum aliis

1 audierat. . peccati] Introducedby the compiler. «

2 qui . . . gubernavit} Insertedby the compiler.

3 quai\ om. W.

4 A blunder for ^Elfthryth, adaughter.

5 discebant} docebant, A. O_West.; decebant, W.

406 MATTILEI PAEISIENSIS

A.D. 871. nobilibus regionis, litterali scientise applicatus est1 diligent! Flor. Wig.cura parentis, ut, antequam aptas2 humanis rebus et artibus P- 556 vires haberet, liberalibus studiis traderetur.

De moribus et sapientia, magni regis Alfredi.

Manners Rex denique Alfredus inter bellorum discrimina et frequentia Id. p. 566 E.and wisdom prsesentis vitse impedimenta, inter continuas corporis infirmi-

Allied. £a^eg e£ paganorum infestationes, coepit regni negotia disponere,omnem venandi artem exercere, aurifices suos et artifices,falconarios, accipitrarios erudire; asdificia supra pmnem ante-cessorum suorum conatum, venerabiliora ac nobiliora, novosuo ingenio construere satagebat; missam cotidie cum horisdiurnis curabat audire, psalmos et orationes amare, elemosinasegentibus dare. Francigenaa quoque et alii multi ex regionibuslonge positis sponte sese suo dominio subdiderunt, eo quodomnibus esset amabilis et afiabilis, jocundus, et in rerum dis-ciplina perscrutator incomparabilis; advenas omnes et pere-grinos, nobiles et ignobiles, sicut propriam gentem, juxtasingulorum dignitatem honorabat, regebat, et pecuniis simulet possessionibus ampliabat. Comites vero et barones acmilites, ministros et familiares, admirabili caritate diligebat;filios eorum, qui in regio nutriebantur palatio, non minoriquam proprios dilectione amplectens, moribus informare,litteris imbuere non [de]sinebat.3

Et haac de moribus ejus dicta sufficiant.

Battle ofWilton.

p. 161.

The Danes•winter inLondon,and cometo terms

De bellis laboriosis regis Alfredi.

Tune4 autem laboriosa regis bella expedire cupientes, hocprimo dicendum est, quod expleto mense, ex quo regnare Id. p. 557s.coepit, in mcnte Wiltun appellate, qui est in meridiana ripafluminis G-uilon, de quo provincia ilia Guiltosire nuncupatur,cum paucis et nimis insequali numero bellatorum contra paganosdimicavit. Nam anno prasterito, novem attriti prasliis nobiles &• Hen.regionis illius in australi parte Thamensis fluminis fuerunt, ^im*.exceptis equitationibus multis, quas proceres cum populis sibi p\or ^yLsubjectis fecerant necessitate compulsi, unde, ipsis nimis de- p. 557 c.bilitatis, Dani victoria potiuntur; sed post hanc victoriampagan! ad urbem Londoniarum profecti hyemaverunt ibidem, Id. p. 558 A.

1 esf] et, W.2 aptas] optas, A.

3 O. W. have also sinebat*4 Tune] Nunc, 0. W.

CHRONICA MAJOEA. 407

Flor. Wig. cum quibus etiam rex Merciorum Burhredus amicabiliter com- A.D. 871.p. 558 A. ponens pecunia1 inducias impetravit.2 with

Burhed.

Herefridus, Wigorniensis episcopus, libros dialogorumtranstulit in linguam, Anfflicam.

Simeon, Anno Domini DCCCLXXII. Gens ]STorthamhumbrorum regem K.EcgberhtHist, recap, guum Egbertum et archiepiscopum Wlf herum expulerunt a and abp.?vr /• regno; qui3 expulsi regem Merciorum Burhredum petierunt, Wul*nej*e(Not in , i . , -r- ,- -n i -IT-- ^ i. received bySimeon.) e" a" ipso hononnce sunt recepti. Eodem anno Kmebertus, Burhed.Flor. Wig. Lichesfeldensis episcopus, diem clausit extremum, cui • Tun- Bishops ofMS. A. bertus successit. Quo etiam anno Alwino, Wigornensi episcopo, Lichfield.Id D 55*7 Herefridus successit, qui septimo idus Junii ab Ethelredo, r^j /

Dorobernensi archiepiscopo, munus consecrationis suscepit. Worcester.Hie, ad petitionem regis Alfredi, libros dialogorum beati Papaa ScholarsGregorii in linguam Saxonicam transtulit eleganter. Eundem encouragedpostea episcopum rex Alfredus et Plegimundum, Cantuariensem ^7 Alfred,archiepiscopum, ^Ethelstanum Herefordensem et WerebertumLegecestrensem antistites,4 viros optime literates, ad se vocans,multis eos donariis honoravit, ut eum in discenda litterarumscientia adjuvarent; legates prasterea ad Gallias direxit et indeSanctum Grimbaldum, sacerdotem et monachum ac virum indisciplinis ecclesiasticis eruditum, nee non et Johannem pres-byterum et monachum bonis moribus adornatum; ex ultimisetiam Walanorum finibus, de monasterio Sancti David, Asse-rum ad suum accivit consortium, ut horum omnium sapientia etdoctrina regis desiderium cresceret, qui et in brevi ita profece-runt, quod librorum omnium notitiam haberet perfectamu

Paganorum exercitus Lcmdonias deserens ad Northanhumbriamtransiit.

Vit.Pontif. Anno Domini DCCCLXXIII. Johannes sedit in cathedra Eomana John "VTILSimeon, annis decem et diebus duobus. Eodem anno ssepe dictus -^°Pe-Hist, recap, paganorum exercitus Londonias deserens ad NorthanhumbrosP* ' perrexit, qua regione hostiliter perlustrata, in Lindesia, in The Danes

villa quse Torkeseia dicitur, hyemavit; cum quibus tuneat Torksey.Id. p. 71. Merciorum gentes, dato munere,5 pacificate sunt. Eodem Death of

anno rex Northanhumbrorum Egbertus diem clausit extremum, Ecgberhtof North-umbria.

1 amicabiliter componens pecuniais peculiar to the compiler.

2 impetravit] penetravit, W.3 qui . . . recepti'j This is pecu-

liar to the compiler.

4 The compiler has erroneouslycalled JEthelstan and Werebert (i.e.Werwulf) bishops, and inventedsees for them.

5 dato munere] Not in Simeon.

408 MATTH^EI PARISiENSIS

71.

A.D. 873. et Eicsi successit ei in regnum tribus annis. Quo utique anno SimeonSuccession Wlfherus, Eboracensis archiepiscopus, ad sedem suam revo- Hist

e -r>- • Cap.ofRicsig. catus est. *Wulfhere Eodem anno deposito l Aldredo, Legecestrensi antistite, Ceol- Flor. Wigrestored. ^ ' & MS ABishops of redus successit. p. 5582'.'Leicester.

The Daneswinter inRepton.Expulsionof Burhedfrom Mer-cia.His deathat Rome.The DanesreduceMercia.

Rex Burhredus Bomam profectus obiit ibidem.

Anno Domini DCCCLXXIV. ]STefandus Danorum exercitus Lin- Flor. Wig.desiam relinquens Merciam adiit, et in villa, quse Eependune P- ^58 A-dicitur, hyemavit. Burhredum quoque regem Merciorumanno regni sui vicesimo secundo expulerunt a regno, quiPuomam post dies paucos profectus obiit ibidem, et juxtascholam Anglorum in ecclesia beataa Mariaa regio more sepul-turam accepit. Post cujus expulsionem Dani regnum Mercio-rum suo dominio subdiderunt; quod tamen2 cuidam insipientiministro, nomine Ceorwlfo, eo pacto custodiendum tradiderunt,ut quandocunque vellent, illud sibi pacifice resignaret, et subhac conditione obsidibus datis, fidelitatem paganis juravit.

The Danesleave Rep-ton, anddivide intotwo parts.

The bodyof S. Cuth-bert re-moved forsafety fromLindis-farne.The Danesat Cam-bridge.Their fleetdefeatedby Alfred,

Corpus Sancti Cuthlerti ab insula Lindisfarnensi remotum est.

Anno Domini DCCCLXXV. Deo invisus paganorum acervus Id. p. 558 B,Eependunam deserens, nuper multiplicatus,3 in duas se turmasdivisifc, cujus pars una cum rege Haldene Northanhumbrorumpetens regionem juxta flumen Tyne hyemavit, totamque pro-vinciam illam suo desiderio subjecit; Pictos vero, necnon etWalenses,4 dirissimis afflictionibus fatigavit. Tune Eardulfus, Simeon,Lindisfarnensis episcopus, et abbas Eadredus, corpus beatiCuthberti pontificis de insula Lindisfarnensi tollentes, perseptem5 annos profugi vagabantur. Altera autem pars exer-citus, cum Gytro, Osketel, et Hamundo, regibus Danorum, ad p. 558 c.Grantebrege se conferens hyemavit ibidem. Eodem anno inasstate rex Alfredus, parato navigio, mare conscendit, ubiseptem6 naves nuper adventatas deprehendens, unam retinuitet caeteras in fugam convertit.

1 deposito'] defuncto, Flor. Wig.2 tamen] inde, W.3 nuper multiplicatus] Added by

the compiler.4 Walenses] Stratcluttenses, Flor.

and Asser.5 septem] So the Hist. Recapit.

p. 71 (ed. Hinde). The De Gestis,however, has novem} p. 681 (Petrie),54 (Hinde).

6 septem] sex, Florence, Asser,and Simeon. The A.-S. Chron. andHuntingdon have septem.

CHRONICA MAJORA. 409

De treugis inter regem Alfredum et Danos constitutis. A.D. 876.

Flor. Wig. Anno Domini DCCCLXXVI. Nefandus infidelium cuneus l noctu Alfredp. 558 c. Grantebrege relinquens ad 2 regionem West-Saxonum venit et meets the

Warham castrum occupatum intravit. Est ibi monasterium

Simeon,• Hist. Re-cap. p. 71.

sanctimonialium feminarum inter duo flumina, Frane et Trente,in pago Dorsetensi situ tutissimo collocatum, quod non nisi aboccidente contiguam habet terram. Cum autem rex Alfredusadventum eorum cognovissefc, ilico obviana veniens cum ipsisdisposuit prasliari ; at pagani bellum conserere metuentes but theyelegerunt, datis obsidibus, dilationem qucerere, quousque for- declinetiori milite stipati asquali possent lance pondus certaminis a e'sustinere ; juraverunt insuper, quod de regno West-Saxonumforent continue recessuri ; sed more solito fallacia utentes,dirupto foedere, nocte quadam furtivum facientes impetumuniversos regis equites peremerunt ; quo facto ad civitatem and go toExoniam 3 diverterunt. Tune rex Alfredus, exercitu congregate, ^xeter-insecutus est eos; sed, quia civitatem jam ingressi fuerant,permisit illos ibidem hyemare. Eodem anno rex DanorumHaldenius Northanhumbriam occupans, sibi earn suisque minis-tris distribuit, illamque ab exercitu suo colere fecit ; tune rex Death ofejusdem provinciaa, Eicsius, tactus dolore cordis intrinsecus,4 ^csig-,jiem dausit extremum, cui successit Egbertus. Ecgherht.

De nova Danorum multiplications.

Anno Domini PCCCLXXVII. ]STefandus5 paganorum acervus, in- The Danesstante tempore autumnali, partim in Exonia6 resedit et pars at Exeterejus Merciam praadatura7 recessit; crescebat insuper diebus j? ™singulis perversorum numerus, adeo quidem, ut si triginta exeis milia una die necarentur, alii succedebant numero dupli-cate. Tune rex Alfredus jussit cyulas et galeias, id est longas 8 Alfrednaves, fabricari per regnum, ut navali praelio hostibus adven-tantibus obviaret; impositisque piratis in illis vias maris cus-

1 cuneus] exercitus, Elorence,Asser, and Simeon.

2 ad . . venit] Introduced by thecompiler.

3 Exoniam'] Oxoniam, A.4 tactus . . intrinsecus] This is

peculiar to the compiler. The pre-vious portion of this chapter is fullerthan Florence and Asser.

5 The beginning of this chapter

is partly derived from Florence, p.559 A. The rest is due to the com-piler. As the year 877 is wantingin the older MSS. of Asser, theabove passage has been inserted ina 16th century MS., and in Parker'sedition. See Petrie's note, p. 479C.

6 Exonia] Oxonia, A.7 prcedatura] predaturam, A.8 longas] longa, A.

410 MATTH^I PARISIENSIS

A.D. 877.Alfred

Exeter.

p. 132.

Defeat ofthe Danesat Swan-age.

The Daneswinter atChippen-ham.Ravages ofGuthrum,

and of theotherDanes.

Their par-tial defeat.

The greaterpart joinGuthrum,and ravageWessex.

todiendas commisit. Ipse vero Exoniam,1 ubi pagani hyemabant,hostiliter properans, illis inclusis, civitatem obsedit; nautisquoque suis mandavit, ut in parte freti vitale hostibus sub-sidium denegarent; cumque nautee ex praacepto regis illucsummopere properarent, occurrerunt cxx. naves armatorummilitum oneratse,2 quse omnes in auxilium suorum conciviumadvenerunt. Quas cum paganis militibus ministri regis cog-novissent repletas, ad arma prosiliunt et viriliter barbarasnationes invadunt; pagani quoqne, qui jam fere per mensem cf. A.-S.inter fluctus pelagi naufragium pertulissent, inutiliter preelium Chron.reddiderunt, nnde in momento agminibus eorum laceratis, in a- 8^»loco, qui Suanewic dicitur, nndis snbmersi omnes pariterp'perierunt.

De West-iSaxonice depopulatione.

Anno Domini DCCCIXXVIII. Exercifcus paganorum, qni in Flor. Wig.Exonia3 hyemaverat, urbem deserens, Chippenham, villam p. 559 A.regiam in Wiltesire sitam, adiit efc ibidem hyemavit. Porro Cf. Vit. S.Gytro, rex Danorum, cum fortitudine invincibili perlustratis ^eoti,cap.jam universis Anglise finibug, loca sacra ubicunque depopulans, (-e(j'^rnitaquicqnid in auro vel argento rapere potuit, militibus erogavit; ker, Lond.tandem cum fama regis Alfredi pervenisset ad eum, quod 1809).ipse solus in regno Anglise pree cseteris regibus sapientia,prudentia, et divitiis prsepolleret, profanus ille ad nationes illasvexilla direxit et arma; ignem in villis et civitatibus accumu-lando, ferro qu^que sibi obvia macerando, et, ut majoremhabitatoribus incuteret formidinem, non sexui quidem muliebrinee parvulorum parcebat eetati. Auxit autem hujus persecu-tionis procellam iniquitas detestanda Inguar et Haldene, qui Simeon,cum viginti tribus navibus ex Demetica regione, in qua hye- P- 681 c-maverant, egressi ut lupi rapaces, post multas ibidem stragesillatas, post coenobiorum combustiones, ad Devoniam4 naviga-runt; quo5 in loco ab exercitu regis Alfredi idem Inguar cumHubba et Haldene et viris mille ducentis perempti sunt antearcem Kinwit, ibique 6 sanguinem beati regis et martyris Ead- (Not inmundi, quern effuderant przedicti iniquitatis ministri, Chris- Simeon.)tiani Alfredi regis milifces vindicarunt; sed tamen maximapars eorum per fugam elapsi ad Gytrum regem paganumsese contulerunt, qui simul junctis viribus conglobati, omnem

1 Exoniam] Oxoniam, A.2 oneratoi\ onerare, W.3 Exonia] Oxonia, A.4 Devoniam'} Domnaniam, Si-

meon, Asser, Florence.

5 quo . . . Haldene} Inserted bythe compiler.

6 This to the top of the nextpage is due to the compiler.

CHRONICA MAJOEA. 411

West-Saxoniam a mari usque ad mare depopulantes et terrain A.D. 878.Hen. Hunt, illam quasi locustas operientes, patriam totam, cum non essentp. 739 B. defensores, sibimet subdiderunt.

In l hac quoque persecutionis turbine constitute fideles Christi Some ofepiscopi, cum sanctorum reliquiis et ecclesiarum thesauris tne ^i-populisque regionis trans mare fugerunt, et pars regem Alfre- the^ea-°SS

dum secuta in silvis locisque desertis in illo se mortis dis- others joincrimine absconderunt. At rex Alfredus tactus dolore cordis Alfred inintrinsecus, quid ageret, quo se verteret, ignorabat. Occupa- his nidingverat rex iniquus G-ytro loca quasque munita ; unde rex Alfre- ^ aces'dus spem boni melioris non habens, cessit ad preesens, utquern res exitum foret habitura probaret.

De exilio magni regis Alfredi apud EtJietingeie.

VitaSancti Est locus in ultimis Anglorum finibus ad occidentem Ethe- Alfred'sNeoti, cap. liuggie id est Nobilium insula, appellatus, paludibus 2 undi- ex*le at

10, p. 351. s . ' . . > ff r _ _ Athelney.-\ir i T, Que circumseptus et ita maccessus, ut non nisi navigio queat J

MalmesD. ^ . -n- - , , - , , ^ . i .Gest. Pont. adin. Habet alnetum insula permaximum, quod cervos et11. 92, capreas et illius generis bestias continet multas, terrain solidamp. 199. yjx Quorum 3 jugerum habet latam, quantulamcumque planitiem

in medio retentam; hanc rex Alfredus, paucis commilitonibusquos Habebat praa dolore relictis, ut hostes lateret, solus petivit,

VitaSancti ubi cujusdam ignoti tugurium prospiciens ad illud divertit,Neoti, cap. bOSpitium petiit et accepit, ubi per dies aliquot [hospes] et

' ' egenus, illique et ejus uxori subditus, rebusque contentus mi-nimis, habitavit. Eex autem interrogates, quis esset aut quid Story ofin loco deserto quaBreret, respondit, se regis esse ministrum tne cakes.et cum eo in praslio victum, atque sic insequentes adversariesfugientem 4 illuc pervenisse ; subulcus igitur verbis illius cre-dulus, motus pietate, cura diligenti ei vita3 necessaria minis-travit. Contigit autem subulcum de more die quadam porcosad solita cogere pascua et regem solum cum subulci uxoredomi residere ; cumque mulier ilia panes subcinericios in ignead coquendum posuisset et aliis intenta negotiis panes adustosconspexisset, mox indignata regem increpavit, dicens,

Urere quos cernis panes girare moraris,Cum nimium gaudes hos manducare calentes.

At rex demisso vultu, mulieris lacessitus convitiis, non solumpanes gyravit, verum etiam bene coctos eb integros mulieri

1 This paragraph is peculiar tothe compiler.

2 palucKbus] plaudibus, W.

3 duorum] om. W.4 fugientem] fugiens, A. 0. W.

West.

412 MATTHJ3I PAKISIENSIS

A.D. 878. resignavit. Cum autem rex Alfredus cum subulco solus demo- Cf. Vit.Alfred ratus fuisset, convenerunt ad euro, ibi multi ex commilitonibus $• Neotijoined by ejus, ubi, rege dictante, firmitatem quandam tnrribus et pro- a '52 'hiiTsol0 pugnaculis munitam construentes, assiduas in hostes irruptionesdiers. fecerunfc.

TTt rex Alfredus a Sancto Neotfio Sanctoque Cuthberto confortatusfuerit.

Visit ofAlfred toS. Neofc

Contigit eodem tempore regem Alfredum Sanctum Neotbum, Vita S.qui1 tune apud Hamstoke solitariam agebat vitam, sedificationis Neoti,gratia visitare; quern vir Dei Neotbus inter alia familiaritatis ca^o'4l'colloquia acriter de suis pravis actibus increpavit, poenas ignisaaterni apposuit, potentes potenter tormenta passuros ostendit,et prseter base omnia fere, quse ei affutura erant, preesago gpi-ritu revelavit. " Ab adversariis, rex," inquit, " multa pateris," sed ad hue multa majora patieris; nam regno, quo tumes," quo immoderatam debaccbando tyrannidem exerces, unde ante" divinaa majestatis intuitum, nbi bumilis apparere deberes" et2 non facis, a gentibus Cbristum ignorantibus infestaberis," et vix ab illis evadens profugus latitabis, sicque per dies" aliquot peccatis exigentibus permanebis; sed tamen apud" Deum precibus obtinui, quod si te a tuis see vis retraxeris" actibus et libidinis incendiis,3 adbuc misericordi&3 suge vultum." super te praatendet, sceptroque pristino et prosperitati re-" stituet." Eex quoque, cum a famulo Dei base exhortationisverba bumiliter intellexisset, atque morum emendationem certissponsionibus promisisset, accepta viri [Dei] benedictione adinsulam, de qua egressus fuerat, est reversus. ITocte igitur Malmesb.superveniente, cum dormiret in stratu suo, astitit ei in visione .^est- Pont,noctis sanctus antistes Outnbertus, qui sibi sui regni restitu- m' 130'tionem certam repromisit. Ipse quoque rex, aperto viri Dei g'ime0nconfortatus oraculo, cum mane surrexisset, pollicitus4 est Deo p. 681 B.se in loco ipso monasterium constructurum, qui semper dein-ceps hostibus invincibilis et terribilis apparebat; nam eadem pior. Wig.bora converterunt5 ad regem omnes milites ejus cum Sumer- p. 559 c.setensibus et Wiltoniensibus apud Etbelingeie, quorum fretusauxilio paganos ccepit infatigabiliter debellare. Tandem rex

Alfred at Alfredus, instante6 sancta solemnitate Pentecostes, ab insula

Vision of SCuthbert,

p. 133.

1 qui . . vitam] Introduced bythe compiler.

2 et\ om. W.3 libidinis incendiis"] Introduced

by the compiler.4 pollicitus . . . constructurum]

From Malmesb. Gest. Pont. ii. 92,p. 199.

5 converterunt] convenerunt, O.W.

6 instante , . . Pentecostes] inseptima hebdomada post Pascha,Flor.

CHRONICA MAJORA. 413

Flor. Wig. erumpens, ad petram Egbert!, quse est in Oriental! parte silvaa, A.D. 878.p. 559 c. qua31 Salwde dicitur, equitavit. Ibi quoque confluebant ad Brixton in

eum omnes, qui in illis finibus remanserant 2 immense gaudio Selwood!rOT"PSt •repleti, quod regem incolumem recepissent; mane autem castra tfl '

moventes, duorum emenso itinere dierum, ad locum, qui EthanduneEthendune dicitur, pervenerunt. (Hedding-

ton?).

Ut Gytro, rex paganus, fidem Christi susceperit.

Invenerunt3 autem ibi G-ytrum, paganorum regem, et exer-Id.p.559D. citum ejus universum, contra quern atrociter et satis animose

decertantes, divina cooperante dementia, victoriam reporta-runt; atque hostes de loco certaminis fugientes sine pietateinsecuti, arcem quandam, quaa prope erat, ingredi compulerunt,ubi qugecumque extra arcem invenire poterant in equis etarmentis rapientes hominesque perimentes, arcem inclusis hos-tibus obsederunt; ubi cum per dies quindecim4 obsidio ageretur,pagan! fame simul et evadendi desperatione attriti pacem taliconditione petierunt, ut regni et regis infestationem perpetuoabjurarent. Cum quibus etiam Gytro rex eorum in arcto con-stitutus fidem Christi se suscepturum promisit, quse omnia,ut promiserat, fideliter adimplevit; nam post dies quindecim5

idem rex paganus cum triginta electissimis de exercitu suoviris, non longe ab Ethelingeie, in loco qui patria linguadicitur Alre, baptizatus est, et ab Alfredo rege de fonte leva-tus, a quo etiam in filium adoptionis admissus patrinusque ejuseflectus, ipsum mutato nomine Ethelstanum vocavit; eujuschrismatis depositio octavo die in villa regia facta est, quseWadmor nuncupatur; et rex nuper baptizatus, cum aliis quicum ipso fidem Christi susceperant, duodecim diebus cum regeAlfredo in6 magna laetitia remanserunt; quibus rex in recessu

Simeon suo donaria multa et pretiosa conferens, principi eorum Ethel-Hist. Re- stano Est-Angliam, in qua sanctus regnaverat Eadmundus, decapitulatio, se tenendam7 concessit.p. 72.

Defeat andbaptism ofGuthrum,king ofthe Danes

at Aller.

EastAngliagiven toGuthrum.

1 qucB~] om. W.2 Here three leaves have been

torn from the Douce MS. W.3 Invenerunt . . . reyeni] Intro-

duced by the compiler.4 quindecim.'] quatuordecim, Flo-

rence, as Asser, p. 482 A.5 dies quindecini] hebdomadas

septem, Flor.; Asser has hebdomadaswith the omission of the number.

The A.-S. Chron. has ymb iii.piecan. p. 357.

6 in magna laetitia} Introducedby the compiler.

7 de se tenendam] Introduced bythe compiler, who has also correctedthe error in his original respectingthe relative times of this gift and S.Edmund's death. See Hinde's note,p. 72h.

414 MATTH^I PAKISIENSIS

Tit vex Gytro Est-Angliam inhabitaverit.

Anno Domini DCCCLXXIX. Nefandus paganorum acervus Ci- Flor. Wig.rencestriam relinquens adJ Anglos Orientales perrexit, ubi 2 p. 560 B.,Gytro rex nuper baptizatus regionem illam inter suos divideng, a- 88°-innabitare coepit.

Quo etiam tempore rex Alfredus Seaffconiam, quondam urbem Qf_ ^or>

nobilem, quee modo vicus est, sedificavit, ubi postea Algiva, Wig.regina Eadmundi regis, qui pronepos fuit istius Alfredi, sane- P- «>63 •*••timonialibus coenobium construxit.3

Eodem anno Lodowicus Francorum regnum regendum sus- Sigebert,cepit. Eodem etiam anno Karolus Romanum adeptus impe- col. 169.rium imperavit annis duodecim.4

Per idem tempus defuncto Dunberto,5 Wentanse urbis epi- Flor.Wig.scopo, Denewlfus ei in episcopatum successit. Hie est subul- P- 560 B.cus ille, ut fama refert, quem rex Alfredus, paganorum vio-lentiae cedens, in Ethelingeia porcos pascentem invenit, et6 cumipso, ut supra retulimus, aliquandiu hospitatus est; cujus rexingenio singular! comperto, statim ut regno restitutus est,litteris ilium tradidit informandum, quem postmodum perfec-tius institutum Wintonise fecit prsesulem consecrare.

De eclipsi lunce facta [tertio~] idus Octdbris.

The Danes Anno Domini DCCCLXXX. Magnus paganorum exercitus de Id. p. 560A.atFulham. partibus adveniens Gallicanis, in fluvium Thamensem venit, et a- 8^9-

apud Fulennam hyemavit.Eclipse of Eodem7 anno facta est eclipsis lunee post mediam noctem,the moon, tertio idus Octobris.

A.D. 879.

The Danesleave Ci-rencesterfor EastAnglia.Shaftes-bury builtby Alfred.

Louis TILCharlesIII.

Denewulf,bishop ofWinches-ter.

Destruc-tion ofFrenchabbeys bythe Danes,and remo-val of therelicksof S.Benedict.

De multorum depopulatione ccenobiorum in Qallia.

Anno Domino DCCCI/XXXI. Plurima in regno Francorum mo- Simeon,nasteria a paganis demolita sunt et concussa; unde et fratres Hist. Ee-Floriacensis coenobii, beati Benedicti abbatis reliquias de se- caP1*ulatlo>pulchro extrahentes, hostes fugiendo hac illacque discurrebant. [

1 ad] ab, O.2 ubi baptizatus'] Intro-

duced by the compiler.3 There seems to be a confusion

here between .2Ethelgifu, Alfred'sdaughter, abbess of Shaftesbury,and JElfgifu, queen of Edmund,who was buried at Shaftesbury.See JEthelweard, p. 520 c.; Malmes-bur. Gest. Beg. ii. 122, p. 189.

4 This is a careless copying ofSigebert or Marianus Scotus.

5 Dunberto'] Dimberto, 0.6 et . . . hospitatus est] Intro-

duced by the compiler, as also inEthelingeia immediately before.

7 This is peculiar to the com-piler.

CHBONICA MAJOBA. 415

Flor. Wig. Eodem quoque anno rex Alfredus multos paganorum populos A.D. 881.p. 560 c., navali praslio vicit et interfecit, et nonnullos ad subjectionem Navala- 882- coeeit victory ofcoegir> Alfred.

~Ui sedes episcopalis a Lindisfarne in Cestriam sit translata.

Simeon, Anno Domini DCCCLXXXII. Sanctus Cuthbertus Eadredo abbati CuthredHist. Ke- £n yisione nocturna assistens, praecepit ut diceret episcopo ™ade kingcap. p. 73. •• ,. <~i J.T j Hv TT j j. T\ - [at York].r r regioms, quatmus Cuthredum, nJlum Hardecnut, quern Dam

cuidam viduee in servum vendiderant apud Wintingeham, datopretio redimerent, et redemptum sibi in regem promoverent.Quo facto, anno regis Alfredi tertio decimo ipso in regemcoronato, sedes episcopalis, quas prius in Lindisfarnensi fuerat See of Lin-insula, apud Cestre transierit vel1 transferetur, quee antiquitus distarneCunegecestre dicebatur. Nam et idem sanctus per abbatem to c^gg^gj.,pr^dictum mandaverat, ut quicumque ad ejus corpus fugeret le-street.in articulo 2 neces-sitatis, pacem per mensem 3 haberet ; bane Privilegesquoque legem tarn rex Alfredus, quam rex Cutbredus, cen- granted toguerunt perpetuo conservandam. Ad hoc insuper in augmentum b-v/utn"ert-prioris sedis episcopatus, totam terram inter flumina Tyne etTeise preefati reges concesserunt Sancto Cutbberto jure per-petuo possidendam, et illius institutionis violatores poenis in-fernalibus addixerunt. Eodem tempore episcopatus Haugus- See oftaldensis ecclesiaa cessavit propter4 insolentias paganorum. Hexham.

Ut Marinus Papa regi Alfredo reliquias miserit.

Vit. Pontif. Anno Domini DCCCIXXXIII. Marinus sedit in cathedra Eo- Pope Ma-Flor. Wig. mana anno uno et mensibus quinque. Hie scholam Anglorum rinus.

Hom^e, Alfredo rege deprecante, a tribute liberam fecit; qui His gifts toetiam regi prasfato donaria transmittens plurima, dedit ei inter 'cgetera portionem non modicam illius salutiferaa crucis, in qua

Id. a. 883. Dei Filius pro salute mundi pependit. Eodem anno defuncto Bishops ofAssero, Sireburnensi antistite, Suithelmus successit. Hie regis Sherborne.Alfredi elemosinam ad Sanctum Apostolum Thomam in Indiana ^?s^fnt

Malmesb. deferens, indeque prospers rediens, multos regi pretiosos mas 'jnreportavit. India by

p. 560 r>.,a> '

Gest. Pont.

.De magistro Johanne Scoto.

Id. v. 240, Eodem anno venit in Angliam magister Johannes, natione Johannesp. 392. Scotus, vlr perspicacis ingenii et facundiee singularis ; hie, Scotus_ Erigena.

1 transierit veT\ om. O.2 in articulo necessitatis] Intro-

duced by the compiler.3 mensem} xxxvii. dies, Simeon.

4 propter insolentias paganorurn]Introduced by the compiler.

5 pretiosos lapides"] gemmas,Malmesbur.

4L6 MATTH.EI PABISIENSIS

A.D. 883.JohannesScotusErigena.

p. 134.Stories ofhis ready•wit.

His trans-lation ofthe Hier-archy ofDionysiusthe Areo-pagite.

Attack ofFloras [ofLyons] onhim.

dudum relicta patria, ad partes G-allicanas transiens Karolum Malmesb.Calvum adiit, atque in magna ab eo dignatione susceptus, in- G-est. Pont.dividuus comes ei fuerat et mensse et cubiculi. Hujus autem v' „„„'ingenii et scientiae magnitude ac leporis exempla usque hodiemanent; assederatl namque ad mensam ante regem ex oppositodie quadam, ubi, consumptis ferculis poculisque discurrentibus,Karolus fronte hilarior est effectus. Bex denique cum magis-trum2 Johannem vidisset quiddam egisse quod comitatemGfallicanam offendere videretur, increpavit eum satis urbanedicens, " Johannes, quid distafc inter Scotum et sotum?" Illerespondit, et dixit regi, " Mensa tantum;" sicque magisterJohannes solenne convitium retulit in auctorem. Quid hocresponse facetius? Interrogaverat namque de morum diffe-rent! studio, et respondit Johannes de loci distante spatio; neevero rex verbis ejus commotus est, sed potius ipsum cumassessoribus suis commovit ad cachinnum. Item alia vice,cum regi convivanti minister quidam patinam obtulisset, quaeduos pisces prgegrandes, adjecto uno minusculo, continebat,dedit ille magistro Johanni, ut duobus clericis ad mensamrecumbentibus distribueret competenter; erant enim piscesimmensee magnitudinis et ipse magister Johannes corpore per-exilis. Tune ille, qui semper honesti aliquid comminiscebaturunde laetitiam convivantium excitaret, retentis sibi duobuspiscibus majoribus, unum minor em duobus clericis dedit;arguenti regi magistrum Johannem, quod non asque piscesdistribuisset, respondit, " Bene," inquit, " et aaque distribui;" nam hie est unus parvus," de se dicens, " et duos grandes,"pisces tangens; item conversus ad clericos ait, '"Hie sunt" duo magni," clericos innuens, " et unus parvus," piscemintelligens.

Iste igitur Johannes, rogatu ejusdem regis, Hierarchiam 14. p. 393.Dionisii Areopagitaa de Grrseco in Latinum transtulit, quo fitut vix intelligatur Latina litera, cum volubilitate3 magis Grrsecaquam positione construitur Latina. Composuit etiam librum,quern irepl fyvcrutSv p.epiff/j.ov,'1 id est, de naturaa divisione, intitu-lavit, propter perplexitatem quarundam quasstionum5 solven-dam bene utilem, si tamen ignoscatur ei in quibusdam, inquibus a Latinorum tramite deviavit, dum in Grascos acriteroculos intendit, unde et haareticus a quibusdam putatus est;scripsifc enim contra eum quidam Florus, qui et ejus scriptadepravando damnavit; sunt enim revera in libro ve

1 assederat] ascenderat, O.2 magistrum] magnam, O.3 volubilitate'] nobilitate, A.

4 fj.epiffpov'] merymmoy, A.5 qucBstionum] questionem, A.

CHRONICA MAJORA. 417

v. 240,p. 393.

Malmesb. perplurima, quaa, nisi diligenter discutiantur, a fide catholica A.D. 883.aliena judicantur. Hujus autem opinionis consentaneus essedinoscitur pontifex Romanus, qui in epistola ad l Karolummissa dixit, " Relatum est Apostolatui nostro, quod opus Dio- Letter pf" nisii Areopagitse, quod de divinis nominibus et de cselestibus -^°Pe -^f"'* ordinibus Grasco descripsit eloquio, quidam yir Johannes, respecting:

" genere Scotus, nuper transtulit in Latinum; quod juxta the trans-" morem ecclesise nobis mitti et nostro judicio debuit appro- lation." bari, prEesertim cum idem Johannes, licet multse scientiae" esse praadicetur, olim non sane sapere in quibusdam fre-" quenti rumore dicatur." Propter hanc ergo infamiam Fran-He leavesciam idem Johannes relinquens regem Alfredum petivit, cujus -France,munificentia illectus et magisterio, ut ex scriptis ejusdem regis Alfred an(jintelligitur, Melduni2 magister resedit; ubi post aliquot annos settles ata pueris, quos docebat, graphiis perforatus animam exhalavit Malmes-tormento gravi et acerbo. Jacuit autem aliquandiu in humili burv'sepultura in beati Laurentii basilica corpus3 ejus collocatum ; ^ , . ,

j i • j- • M. -j-j. • ix T . 'and burial,sed urn divmitus cecidit super ejus sepulturam radius igniscselestis, monachi de talibus animati revelationibus in majoremeuro, transtulerunt ecclesiam, et [ad] 4 sinistram altaris partemhonorabiliter locaverunt.

Flor. Wig.p. 561 A,a. 885.

Ut rex Alfredus multos ex hostibus interfecerit,

Anno Domini DCCCLXXXIV. ISTefandus paganorum exercitus in(juag se turmas dividens, una in Franciam Orientalem sue-cessit, altera vero in Cantiam rediens Eofensium civitatemobsedit ; sed civibus viriliter repugnantibus rex Alfredus super-veniens obsidionem dissolvit, et paganos ad naves redire coe-git ; ubi multis ex eis interfectis spolia eorum inter suos 5

commilitones distribuit. Quo etiam anno classis valida pug-natorum ab Alfredo rege in Est-Angliam directa invenit inostium Sturas fluminis sedecim naves piratarum, quas classisprasfata acriter invadens naves cum spoliis comprehendit, praa-donibus omnibus interfectis ; sed qui ex Danis ad naves fugerepotuerunt, iterum cum Anglis conserto navali preelio, ubi inerti 6

Rochesterbesieged

^ tlle

Alfred'sfleet takes

f nif .;s after'_wards de-feated.

1 ad] a, A.2 Melduni] ut eldun, A.3 corpus ejus collocatum] Intro-

duced by the compiler.4 ad is omitted also in O.5 suos] filios, A.6 inerti somno dormiebanf] rediret,

Flor. From this it might be fancied

that Asser had been consulteddirectly, as he has dormiret, p. 483 D.But immediately above Florence isfollowed in the number of ships,Asser having 13 for 16. The wholeparagraph is re-written in the com-piler's language.

D D

418 MATTHJEI PAEISIENSIS

A.D. 884. somno dormiebant, occisa est ex eis inermis multitude, et DaniPope victores ex hostibus recesserunt. Eodem anno Marino Papse Vit.Pontif.Adrian III. guccessit Adrianus anno uno et mensibus quatuor.

Visio Karoli magni imperatoris de purgatorio.

Pope Ste- Anno Domini DCCCIXXXV. Stephanus sedit [in] cathedra Id.phen V. Eomana annis quinque et diebus octo. Eodem anno Karolus, Malmes-Vision of Lodowici filius, monarchiam imperii Eomanorum et regni ur'Charles le Francorum adeptus, admirabilem, quam vidit, visionem con-110

os' vocatis episcopis et regni nobilibus in hunc modum detexit; * p. 160." In nomine Dei, summi Eegis omnium regum, ego Karolus," rex Francorum et patricius Eomanorum, sacra nocte Domi-" nicaa diei, post nocturnum officium celebratum, dum irem" cubitum et vellem dormitionis capere somnum, venit vox" ad me terribiliter dicens, 'Karole, exiet a te modo spiritus" ' tuus in hora non modica;' et statim raptus fui in spiritu;" qui me sustulit in spiritu fuit candidissimus, tenuitque in" manu sua glomerem2 linensem, clarissimi jubar luminis" emittentem, sicut solent cometse facere quando apparent," coepitque ilium dissolvere, et dixit ad me, 'Aspice filum" ' glomeris micantis, ac liga et noda firmiter in pollice dex-" ' terse manus tuse, quia per ilium duceris in laberintheas" ' infernorum poenas.' Et, hoc dicto, prsecessit me velociter" distorquens filum luciflui glomeris, et duxit me in profun-" dissimas valles et igneas, quse erant plenaa puteis ardentibus" pice et sulphure, plumboque, cera, et adipe. Ibi inveni" pontifices patris mei et avunculorum meorum, quos cum" pavens interrogarem propter quid paterentur tarn gravia" tormenta, responderunt mihi, 'Fuimus episcopi patris tui" ' et avunculorum tuorum, et dum debuimus illos et populos" ' illorum de pace et concordia admonere et predicare, semi-" ' navimus discordias inter eos, et malorurn fuimus incentores," ' unde nunc incendimur in istis tartareis suppliciis et nos et" ' alii homicidiorum et rapinarum amatores ; hue etiam tui

p. 135. " ' episcopi et satellites venient, qui similiter facere nunc" ' amant.' Et dum heec tremebundus auscultarem, ecce" nigerrimi deemones, cum uncis3 igneis advolantes, volebant" apprehendere filum glomeris, quern tenebam, et ad se tra-" here, sed reverberantibus radiis illius glomeris, filum con-" tingere non valebant. Deinde post tergum meum currentes," voluerunt me aduncinare et in ipsos sulphuris puteos prse-

1 detexif] direxit, 0. From ad-mirabilem to detexit is introduced bythe compiler.

2 Sic, as in Malmesbury.3 uncis} viciis, A.

CHRONICA MAJORA. 419

Malmesb. " cipitare, sed ductor meus, qui glomerem portabat, projecit A.D. 885.Gest. Keg. " super scapulas meas filum glomeris et duplicavit ilium Vision ofp 162* " traxitqae post se vehementer; sicque ascendimus super Charles le

" montes altissimos et igneos, de quibus oriebantur flumina ros"" ferventia et paludes et omnia genera bullientia metallorura;" ubi reperi innumeras animas hominum et principum patris" mei et fratrum meorum praecipitatas, alias usque ad capil-" los, alias usque ad mentum, alias usque ad umbilicum,1

" atque ejulando ad me clamayerunt, ' Dum viximus amavi-" ' mus tecum et cum patre tuo et cum fratribus tuis et cum" ' avunculis tuis facere praelia et homicidia et rapinas pro" ' cupiditate terrena, et in ista bullientia flumina et metal-" ' lorum diversorum genera sustinemus tormenta.' Et cum" ad haso timidus intenderem, audivi retro me animas cla-" mare, ' Potentes potenter tormenta patientur;' et respexi et" vidi super ripas fluminis bullientis fornaces piceas et sul-" phureas plenas magnis draconibus et scorpionibus et ser-" pentibus diversi generis, et ibi vidi aliquos principes patris" mei et meos et fratrum meorum, necnon et avunculorum" meorum, dicentes mini, ' Heu nobis, Karole, heu nobis!" ' Vides gravia quam habemus tormenta, propter nostram." ' malitiam et superbiam et mala consilia, quae regibus nos-" ' tris et tibi dedimus propter cupiditatem;' cumque hasc" dolendo congemiscerem, cucurrerunt ad me dracones apertis" et plenis faucibus igne et sulphure et pice volentes me in-" glutire; at ductor meus triplicavit super me filum, a cujus<: radiis claritatis superata sunt ignea ora eorum, et protexit" me validius. Et descendimus in unam vallem, quae erat in" una parte tenebrosa, ardens velut clibanus ignis, ex alia" vero parte tarn amoenissima et splendidissima ut nulla" ratione dicere valeam; vertique me contra tenebrosam et" flammivomam partem, vidique ibique aliquos reges mei" generis in magnis suppliciis. Et tune nimia perturbatus" angustia, putavi me statim in ipsis demergi suppliciis a" gigantibus nigerrimis, qui ipsam vallem cunctis ignium" generibus inflammabant; et valde tremens, glomeris filo" illuminante oculos meos, vidi e latere vallis paulisper albes-" cere lumen, ibique duos fontes fluere, quorum unus nimium" calidus erat, et alter clarus et tepidus, et duo dolia ibi" erant; cumque illuc irem, filo glomeris regente gressus" meos, intuitus super unum, ubi erat fervens aqua, vidi ibi" genitorem meum Lodowicum stare usque [ad]2 femora, do-" lore nimis aggravatus et angore percussus, et dixit ad me,

1 umbilicum] umbiculum, A. j 2 ad is also omitted in O.D D 2

420 MATTHjEI PAEISIENSIS

A.D. 835.Vision ofCharles leGros.

' Domine meus, Karole, noli timere; scio quia revertetur rur- Malmesb.' sus spiritus tuns ad corpus tuum; et permisit te Deus hue Gest. Keg..' venire, ut videres propter quse peccata ego et omnes, quos u* '* vidisti, talia supplicia toleramus; uno enim die sum in' isto ferventis dolii balneo, et altero die transmitter in' istum suavissimum aquaa dolium, et hoc fit Sancti Petri' Sanctique Eemigii precibus, cujus patrociniis hactenus re-' gale genus nostrum regnavit; et si cito mihi subveneris,' tu et mei fideles episcopi et abbates et omnis ordo eccle-' siasticus, missis, oblationibus, psalmodiis, vigiliis, et ele-' mosinis, velociter liberatus ero de isto dolio aquas bulli-' entis; nam frater meus Lotharius et ejus filius Lodowiciis' Sancti Petri Sanctique Eemigii precibus exempti sunt ab' istis poenis, et jam ducti sunt in gaudium paradisi.' Etdixit ad me, ' Eespice sinistrorsum;' cumque respexissem,vidi ibi duo dolia altissima bullientia; 'Ista,' inquit, ' tibi' sunt prasparata, nisi te emendaveris, et pcenitentiam egeris' de tuis nefandis delictis.' Et tune ccepi graviter horrere;cumque cerneret ductor meus in tanto pavore esse spiritummeum, dixit ad me, ' Sequere me ad dexteram luculen-' tissimaa vallis paradisi.' Et cum graderemur, contemplatussum in ingenti claritate cum gloriosis regibus sedere Lo-tharium, avunculum rneum, super lapidem topaziam mirtemagnitudinis, diademate pretioso coronatum, et juxta eumfilium ejus Lodowicum corona similiter coronatum; vidensme cominus accersivit, blanda voce dicens, ' Karole, suc-' cessor meus nunc tertius paganorum imperio,1 veni ad me ;* scio quod per poenalem locum venisti, ubi est pater tuus,' frater meus, positus in pcenis sibi destinatis, sed per' misericordiam Dei citissime liberabitur ab eis, sicut et nos' liberati sumus, meritis Sancti Petri Sanctique Eemigii' precibus, cui Deus magnum Apostolatum dedit super reges' eb super gentes Francorum; qui nisi quisquiliis nostraa' propaginis suffragatus fuerit et adjuverit,2 jam deficiet' genealogia nostra regnando et imperando ; unde scito quo-' niam tolletur ocius potestas imperil de manu tua, et postea' brevissimo tempore in saeculo vives ;' tune conversus contrame Lodowicus dixit mihi, ' Imperium, quod hactenus te-' nuisti jure haereditario, debet recipere Lodowicus, filius' filiaa tuaa;' et, his dictis, visum est mihi affore infantulumpraasentem, et intuens eum Lotharius, avus ejus, dixit mihi,

1 paganorum imperio} in imperioKomanorum, Malmesbur.; imperioKomanorum, West.

adjuverit] abjuverit, 0.

CHRONICA MAJOEA. 421

Malmesb. " ' Eedde illi potestatem imperil per illud filum glomeris, A.D. 885.Gest. Eeg. " « quod in manu tenes.' Disnodans ergo filum de pollice "Vision of"' ' " dexteree mese, donavi illi1 omnem monarchiam imperii per Charles lep. 165. . ' • . • £ Gros.

" filum ipsum, et statim ipsum glomus fulgidum sicut jubar" solis coadunatum est totum in manu illius; sicque post hoc" factum mirabile, reversus est spiritus meus in corpus meum," valde fessus et contristatus." Post hanc quoque visionem His death.

Id. ii. 112, idem Karolus vix annis duobus imperio funetus;2 successit ei Charles lep. 166. Karolus iste, qui postea filiam3 Edwardi regis Anglorum duxit Simple.Flor Wie uxorem > se<^- n£ec infra. Eodem anno post Esne, Herefor- Bishops of

'MS. A.p. 5615

densem episcopum, Ceolmundus successit. Hereford.

Ut rex Alfredus monarchiam Anglice adeptus fuerit.

Id. p. 56lE. Anno Domini DCCCLXXXVI. Eex Alfredus, post incendia Capture ofurbium et strages multimodas populorum, civitatem Londoni-

Hen. Hunt, arum, quas caput regni 4 fuit, obsidione vallavit, ubi omnes An-v. p. 740 c. gioram nationes ad ipsum confluentes subjectionem fecerunt.

Nam5 prius dispersi fuerant per loca deserta et nemorosapropter frequentes Danorum irruptiones, et sine omni defensorevolubiles usquequaque et instabiles vagabantur. Foedere ita-que homagiis confirmato et juramentis, rex eorum fultus aux-ilio insultus acerrimos contra civitatem ordinavit, erectisquemacliinis in gyrum, moenia dissolvere laboravit ; cives verom.etuentes contendere contra regem, apertis valvis civitatis,

Flor. Wig. ipsum honorifice susceperunt. Tune rex, civitate restaurata The wallsp. 561 E. moeniisque decenfcer reparatis, tradidit earn sub custodia Ethel- of London

redi, comitis Merciorum, qui regis filiam nomine Alfeldam res ore

habmt uxorem, et erat de regio semine illius gentis. Eex Alfreditaque Alfredus omni deinceps tempore vitas suae monarchiam monarch of

7 - A T i x .L j. -n • • i. England,totius regni Anglias adeptus est, praater illas regionis partes 6XCgDt

quas sibi subjugaverat barbarica gens Danorum ; occupaverat Northum-enim ISTorthanhumbriam totam cum Est-Anglia et aliis regio- bria andnibus plurimis, ex quibus Alfredo regi erravissimas irruptiones . st .. . j . , , , Angha.et assiduas intulerunt. °

Malmesb.Gest. Reg,

"' io/p. 184.

Flor. Wig.p. 565 A.a. 894.

Cf. Hen.

- nt»iQii. T)* / 1 y

Hecapitulatio regnoruvn et regum Anglice.

Nunc ergo quum ad regem monarcham tractando perve- Cataloguelibet omnium regum Angliaa, qui hucusque regna- °f the

1 illi'] ilium, A.2 funetus'] defunctus, O.3 Eadgifu.4 caput regni is from Malmesbur.

Gest. Eeg. ii. 12i, p. 184.5 This is merely an enlargement

of " qui prius ubique dispersi fue-" rant" in Florence and Asser, andthe details of the siege of Londonare purely an invention of the com-piler. The same expressions arepartially used below, p. 429.

422 MATTH.EI PAKISIENSIS

A.D. 886. verunt, et nomina et regna distinguendo recapitulare, utkings of successiones singulorum per ordinem repetentes lectoribusEngland, gratiores existamus, et historic series clarius illucescat.Woden. Woden igitur ex anti quorum prosapia G-ermanorum originem

ducens, post mortem inter deos translatus est; quern veterespro deo colentes, dedicayerunt ei quartam feriam, quam de gum, i. 5,nomine ejus " Wodenesdai," id est, diem Wodenii, nuncu- p. 11.parunt. Hie habuit uxorem, nomine Eream, cui similiter Galfc Mon.veteres sextam feriam consecrantes, "Ereedai," id est, diem YJ- 10-

His sons. Ereaa, appellarunt. Genuit autem Woden ex uxore Frea Cf- Flor.septem filios inclitos, ex quorum successione septem reges jj?" ^~traxerunt originem, qui in Britannia potenter, expulsis Bri-tannis, postea regnaverunt. Ex filio Woden primogenito,nomine Wecta, reges Cantuariorum j ex secundo, Fethelgeafc,reges Merciorum ; ex tertio, Baldai, reges West-Saxonum ; exquarto, Beldagio, reges Northanhumbroruin, sive Berniciorum ;ex quinto, Wegdai, reges Deirorum ; ex sexto, Kalere, regesOrientalium Anglorum ; ex septiino, ISTascad, reges OrientaliumSaxonum originem habere dicuntur ; octavus vero, id est, rexAustralium Saxonum, ex eadem gente, sed non ex eadem stirpeoriginem sumpsit.

De regibus Cantuariorum.

Kings of Horsus,1 Hengistus, Osricus vel JEld,2 Ermenricus, primus Of. Libell.Kent. Christianus Ethelbertus, Eadbaldus, Erkenbertus, Egbertus,

Lotnarius, Eadricus, Withredus, Ethelbertus, Eadbertus, p>

Ethelbertus, Egferthus, Egberthus, Cuthredus, Baldredus,Athelstanus. Ab Ethelstano translatum est regnum Can-tuariorum ad reges West-Saxonum.

Kings ofEastAnglia.

De regibus Orientalium Anglorum.

Wfia, Thitila, Eanic, Eedwaldus, Eorpwoldus, Wibertus,Egricus, Anna, Ethelherus, Ethelwoldus, Aldulfus, Ailfwoldus,Beonna, Ethelredus, Egelbertus, Eadmundus, G-ytro Danus.A Gytro[ne] Dano translatum est regnum Orientalium Anglorumad reges West-Saxonum.

1 These names are written in fourparallel columns down the secondhalf of the page, the names of thekings being in black, with alter-nately red and blue initials, and allthe rest in rubrick. The lists are

made out from Florence's Appendix,Hen. Hunt. ii. pp. 719 D seqq., andthe Libellus de regibus Saxonicis,pp. 203, seqq.

2 MW\ Cesc., 0.

CHRONICA MAJOEA. 423

De regibus Merciorum. A.D. 886.

Creodda, Wibba, Penda, Peadda primus Christianus, Wlfhere, Kings ofEthelredus, Kenredus, Ceolredus, Ethelbaldus, Berenredus, Mercia.Offa magnus, Egfridus, Kenelmus, Oeolwlfus, Bernulfus,Ludecanus, Wiglafus, Bertulfus, Berthfertus,1 Burliredus. ABurhredo translatum est regnum Merciorum ad reges West-Saxonum.

De regibus Orientalium Saxonum.

Erkenwinus, Sledda, Sebertus, Sexredus, Sigebertus, Suith- Kings ofelmus, Sigherus, Sibbe, Sigehardus, Offa, Selredus, Suithedus.2 Essex.A Su.itb.edo translatum est regnum Orientalium Saxonum adreges West-Saxonum.

De regibus West-Saxonum.

Certicius, Kinricus, Ceaulinus, Ceolricus, Kenulfus, Kine- Kings ofgilsus, Kinewalcus, Sexburga, Ascwinus, Keatwinus, Cedwalua, Wessex.Ine, Etnelhardus, Cuthredus, Sigherus, Kenulfus, Brithricus,Egberthus, Athelwlfus, Athelbaldus, Etnelbertus, Athelredus,Alfredus. Iste Alfredus primus monarcha fuit regni Angliae,cujus successio regum3 ad regem "Willelmum se extendit, quiAngliam subjugavit.

De regibus Australium Saxonum.

Elle, Cyssa, Etnelwoldus, Berthunus, Aridhunus. Ab Arid- Kings ofhuno translatum est regnum Australium Saxonum ad reges Sussex.West-Saxonum.

De regibus NortTianhumbrorum.

Ida, Adda, Glappa, Theodwlfus, Frethewlfus, Theodricus, Kings ofEadricus, Ethelfridus, Eadwinus, Kinfridus, Oswaldus, [Osui],4 Northum-Egfridus, Aldfridus, Osredus, Kenredus, Oscricus, Ceowlfus, bna*Egberthus, Osulfus, Ethelwoldus, Elredus, Ethelbertus, Al-woldus, Osfredus, Ethelbertus, Osbaldus, Eardulfus, Alwoldus,Eandredus, Ethelredus, Osricus, Osbertus, et Elle.

1 Berthfertus} om. O. I 3 A. ins. ut.2 Suithedus'] Suithredus, 0. I 4 Inserted later in the margin.

424 MATTH^EI PARISIENSIS

A.D. 886.

Kings ofDeira.

De regibus Deirorum.

Elle. Elle regnavit in Deira dum octo reges collateralesin Bernicia regnabant.1 Eadricus, Eadwinus, Oswinus. AbOswino translatum est regnum Deirorum ad Oswi regem Ber-niciorurn, efc factum est unum regnum Northanhumbrorum,cujus fines ab2 Humbre flumine ad aquilonem usque ad Sco-ticum mare se extendunt. Et hoc tandem regnum ad regesWest-Saxonum translatum est.

p. 137.Devasta-tions ofHastingthe Dane.

De regionum depopulatione transmarinarum.

Anno Domini DCCCLXXXVII. Hastein, sive Hastingus, nafcioneDanus, Angliam hostiliter pervagatus, cum exercitu infideliumbellatorum potentissimo partes petens Gallicanas, Vermenden-sem applicuit ad portum, ubi e navibus exilientes incredulitotum tradunt ignibus comitatum, Sancti quoque Quintinimartyris ccenobium comburentes, de populo caadem nefariamcommiserunt. Noviomensis episcopus, Emmo nomine, eorumensibus obtruncatur; fitque ibi casdes in populo, proprio orbatopastore; exinde apud Gemmeticum classem dirigentes, cceno-bium nongentorum adurunt monachorum; abhinc cum manubiisnon modicis Rothomagensem adeuntes urbem, ipsa cremata etspoliata,. neci populum tradiderunt. Inde vero GalKaa interiorapetentes, a Gennabensi urbe, per transversum Lutetiam cunctausque Parisius barbarica feritate consumunt; deinde stationemnavium suarum in insula quadam Sancti Florentii coenobiovicina3 componentes, totam circumcirca provinciam deleverunt;urbem quoque !N"anneticam incendio tradentes, Andegaven-semque regionem perlustrantes cunctaque casdibus polluentes,cum omnibus Pictavensium castellis et urbibus populantur.Turonorum novissime adeunt civitatem, quam innocentumcasdibus commaculantes, ad ultimum earn ignibus tradiderunt;indeque superiora Ligeris navibus expetentes,4 Aurelianis per-veniunt, quam rebus omnibus depilatam tandem urbem com-bustione consumunt. Quid Aquitannicaa gentis afflictionemreferam, cum in ipsis non oppidum, non vicus, non deniquecivitas aut castellum libertatem obtinuerit, quod non horumferali rabie conciderit paganorum ? Testantur haec Pictavis,hasc Santonum, hsec Engolismum, hsec Petragoricum, hsecLemovicas, hasc Avernus, haac Avaricum,5 caput Aquittanicseregionis.

William ofJumieges,Histor.North-mann. i. 6(Migne'sPatrologia,cxlix. col,784),

Id. i. 7,col. 785.

Id. i, 8,col. 786.

1 regnabant] regnavit, 0.2 a&] ad, A.3 vicina] vicino, 0.

4 expetentes'] expetentibus, A.5 Bourges.

CHRONICA MAJORA. 425

Qiialiter prcedo Hastein urbem Lunis subjugavcrit. A.D.

William ofJumi&ges,i. 9,col. 786.

Id. i. 10.

Id. i. 11,col. 787.

His igitur atque hujusmodi misoriis, ut prailibavimns, Gal- Attack onHis contritis, Hastein, proado noquissimus, ad urbom Lunis Wpczm l>ynavibus dovectus deliberavit oam irruptiono subita obtinoro; °'sed cives tanta classe paganorum portorriti propugnaoulamurorum clipeis muniunt et jaculis, atque sometipsos ad ro-sistendum hortantur; quorum audaciam Hastingus ut com- His strata-perit, omni nisu, quo pacto earn fraude posset obtinere, temp- 8em>

tavit. Denique episcopo civitatis et comiti per ministros suosmandavit se lethali pressum languore, et se ab eis Christianumfieri humiliter supplicavit; liis episcopus et comes auditis,gaudio magno exhilarati pacem firmant cum pacis inimico, etfit utrique populo communis urbis ingressus. Tandem iniquusille Hastingus ad ecclesiam fertur, sacro fonte immergitur,quern in sui perniciem episcopus et comes de lavacro susce-perunt, indeque a ministrorum manibus ad naves refertur sanctochrismate delibutus. Post haec, intempestaa noctis medio lori-catus in feretro collocatur, innuens sociis ut suas sub tunicisvestirent loricas; deinde cum luctu simulato commilitonum adecclesiam de navi1 efFertur, sacris antistes indumentis ornatur,sacrosanctam pro defuncto hostiam mactaturus; sed ecce Has-tein,2 perditionis filius, de feretro repente prosiliens, episcopumet comitem gladio detruncavit, dehinc lupina rabie cum suisgrassatur in plebe; his in hunc modum a funesto perpetratis,3

jugulantur juvenes, trucidantur senes, depopulatur civitas, afundamentis mcenia subvertuntur. Peracta igitur urbis sub-versione, Hastein Karolum Francorum regem adiit, et pacemab eo postulans impetravit; deditque illi pro stipendio urbem ChartresCarnotensem; et sic Gallia a tumultuum fragoribus aliquandiu given torespiravit. f Wm-

Haec4 autem ideo hoc in loco recitavi, ne quis solam An-gliam crederet hac Banica persecutione fatigari.

De fundatione cc&ndbiorwm,, et elemosvnis regie Alfred^.

Flor. Wig. Anno Domini DCCCLXXXVIII. Athelmus Wintoniensis6 co[mes] Alms takenp. 562 B. regia Alfredi et "West-Saxonum elemosinas Eomam deportavit;Id. p. 562 E. quo utique tempore duo monasteria fundavifc, unum monacho- -fa^

1 navf] navii, A.3 Hastein, perditionis filing] In-

troduced by the compiler.9 perpetratis] perpetrans, A.

. * This last sentence is due to the

compiler. William of Jumi&gessays the invasion took place in theyear 851.

* Wintoniensis] An error for W/-tonienm.

426 MATTHJEI PARISIENSIS

of Athel-ney andShaftes-bury byAlfred.Alfred'sdivision of

A.D. 888. rum apud Etbelingeiam, id est nobiliuin insulam,1 ubi idem Flor. Wig.Foundation rex quodam cum subulco exulavit,2 quo in loco Jobannem P- 563 A-

presbyterum abbatem ordinavit; aliud quoque monasterium adorientalem plagam Scaffcesberie habitationem sanctimonialiumfabricari prascepit, in quo filiam propriam, nomine Algivam,abbatissam constituit, virginem Domino consecratam, et basemonasteria divitiis et possessionibus abundanter ditavit. De-nique consilio divinitus ordinato, omnes census suos bifarie

' dividers fecit, quarum primam partem in tres portiones dis-tribuit; barum autem portionem unam suis bellatoribus, quiin tribus turmis dividebantur, assignavifc, ita ut prima cob.org,quag equestris erat, mense uno in curia regis ministraret,dum alise duas bellicis expeditionibus insudarent, sicque mensefinite, illis de prselio redeuntibus, novi bellatores illis succe-debant, et sic omni tempore vitas suse bas vicissitudines ob-servabat; secundam vero partem operariis multis, quos inomni opere terreno eruditos babebat, distribuit; tertiam autemadvenis, qui ex diversis nationibus ad eum confluebant, im-pendit. Secundam denique partem, quas ex annuo ad eumcensu spectabat,3 in quatuor dividens portiones, primam pau-peribus, secundam ccenobiis, quaa fundaverat, tertiam scbolaa,quam ex multis G-allias4 aliisque regionibus remotis congrega-verat, [quartam] clericis et doctoribus,5 secundum singulorum

His use of sufScientiam deputavit. Ex cera quoque, ad pondus septua-candles to gjn^a dUOrum denariorum, sex candelas ssquales fieri prsecepit,

ita ut singulaa duodecim uncias loHgitudinis baberent, qua3 perviginti quatuor boras, die noctuque sine defectu, coram pluri-morum sanctorum reliquiis arderent. In exequendis judiciisadeo discretus erat indagator, ut quas in absentia ejus fiebant,si essent justa vel injusta inquireret, et, si aliquam iniqui-tatem intelligere posset, judices interrogabat, utrum perignorantiam vel malivolentiam, aut amore vel odio, timorevel favore, vel pro pecuniaa cupiditate ita judicassent; et siconfiterentur se talia judicasse, eo quod rectius judicare nes-ciebant, tune discrete ac moderate illorum redarguens impe-ritiam aiebat, "Miror sane vestram insolentiam, cum, Dei" dono ac nostro, sapientium gradum et ministerium usur-" pastis et sapientiaa studium neglexistis; aut terrenarum" rerum ministeria dimittatis, aut sapientiaa, multo devotius

the time.

His regu-lations asto hisjudges.

p. 138.

1 id est nobilium insulam] Thesewords are introduced from Simeonof Durham's Hist. Recap, p. 75.

2 ubi , . . exulavit] Introducedby the compiler.

3 spectabat] spectabant, A. O.4 Gallice aliisque regionibus'] ex

multis gentis suse nobilibus, Flor.;and so Asser.

5 This is altered from Florence.

CHRONICA MAJORA. 427

rior. Wig. " quam hactenus fecistis, insistere studeatis." His judices A.D. 888.p. 564 A. auditis perterriti ac velut pro maxima vindicta correcti ad

sequitatis discendse studium totis viribus se vertere nitebantur,ita ut illiterates litteris studere faceret et torpentes reduceretad sapientise disciplinam; unde et ipsi senes, ad litteralerascientiam suspirantes, felices arbitrabantur illius temporis ju-venes, qui liberalibus artibus poterant erudiri, et se infelices,qui indocti permanserunt eatenus, judicabant.

Id.p. 564 c.

Flor. Wig.p. 564 c.

Malmesb.Gest. Eeg.ii. 112,p. 167.A.-S.Chron.,a. 891,p. 362.

De elemosinis magni regis Alfredi.Anno Domini DCCCLXXXIX. Defuncto Ethelredo, Dorobernensi Plegmund

archiepiscopo, Plegimundus successit. archbishopEodem anno rex Alfredus prascepit omnibus Anglise epi- ^ury

a

scopis et viris religiosis fidelium elemosinas colligere, col- Alms sentlectasque Romam atque Jerosolimam destinare ; x rex quoque by Alfredde thesauro suo non modicam portionem, fidelium elemosinis to Rome

., -, , . , , c . ., and Jeru-unitam, ad loca praescripta transmisit. salem

De obitu Alsuithce sororis regis Alfredi.Anno Domini DCCCXC. Gytro Danus, rex Orientalium An- Death of

glorum, diem clausit extremum, qui2 regnum illud, Alfredo Guthrum.rege donante, acceperat, cum ab eo Christianitatem accepit.Eodem anno soror regis Alfredi, Etnelsuitha, Burhredi regis Death ofMerciorum quondam regina, apud Ticinum3 in habitu religionisdefuncta est, et ibidem honorifice sepulta. swyth at

Pavia.

Nota miraculum.Anno Domini DCCCXCI. Arnulfus, tutor Lodowici, Eomanum Arnulf

adeptus imperium annis duodecim4 imperavit. Eodem anno emperor,tres homines de Hybernia ad regem Alfredum venientes, soli- Visit oftariam pro Christo vitam ducere cupiebant; construxerant tnree Irisn-

•i • ^ -T ^ •• ^ • • j. j - - j- • i men tonamque sibi ex tribus5 corns bovinis et dimidio naviculam Alfred

1 This mention of Jerusalemseems to be derived from Simeon,p. 684 c, who copies Asser (p.492 D.) in saying that Abel, patri-arch of Jerusalem, sent gifts toAlfred, See also .ZEthelweard, p.517 E. The whole paragraph is dueto the compiler.

2 qui. . . accepit] Introduced bythe compiler. See above p. 413.

3 Ticinum] i.e. Pavia, as theSax. Chron. and Simeon. The

words in habitu religionis are intro-duced by the compiler.

4 duodecim] So Sigebert, col. 171.Malmesbury has quindecim.

5 tribus . . . et dimidio'] So thecompiler, mistranslating }>pibbanhealrjie in the Chronicle. It isclear that this is from one of theChronicles, and not from Florence,who has duobus et dimidio. Belowpro miraculo et novitate inaudita isan introduction of the compiler.

428 PAE1SIENSIS

A.D. 891. quandam brevissimam sine omni navis instrumento, qui, ad- A.-S.juncto sibi etiam unius septimanae victu, clam mare sunt Chron.ingressi, quocumque forbuna concederet ire disponentes; qui, a< 891>

Domino ducente, septima suaa ingressionis die in Cornubia ap-plicantes, pro miraculo et novitate inaudita regi prassentantur;nomina autem eorum fuerunt Dubslane, Machetu, et Maslini-

Comet. num. Eodem anno circa tempus Eogationum cometa apparuit, H- a. 892,qu£e Anglice Vexedel sterre nuncupatur. P- 36^g

Incursionof theDanes,

who fortifyAppledore

andMilton.

Institu-tions ofAlfred.

Safety ofthe coun-try.

De armillis aureis in biviis suspensis.

Anno Domini DCCCXCII. Magnum examen paganorum exGalliis adveniens, cum equis et navibus ducentis quinqua-ginta, Oantiam transvectus in ostio Limine2 fluminis, qui desilva magna " Andredesweald " appellata decurrit, applicuit,et quatuor miliariis sursum naves direxit, ubi quandam arcema paucis incolis inhabitatam diruentes, aliam sibi firmiorem,in loco qui " Appeltre" dicitur, construxerunt; nee multopost Hastein ex eidem partibus, cum navibus octoginta ostiumThamensis fluminis intrans, munitionem sibi in villa regia,quee Middeltona dicitur, magnis sumptibus inceptam consurn-mavit. Sed cum undique regi Alfredo hostium incursionesimminerent, et, ut quidam asserunfc, leges inter arma sileant,ipse tarnen inter stridores3 buccinarum et fragores bellorumet armorum fremitus leges tulit et observandas tradidit, quibussui et divino cultui et disciplines assuescerent militari : et quiabarbarorum occasione 4 etiam indigence ad rapinas anhelaverant,ita ut vix ulli tutus esset locus vel sine armorum prassidiocommeatus, centurias, quas Hundredos, et decimas, quas Tith-ingas appellant, instituit, ut omnis Angligena legaliter vivenset centuriam baberet et decimam ; quod si quis alicujus delictiargueretur incommode, statim exbiberentur ex centuria et de-cima5 qui eum vadarentur; qui vero hujusmodi vadem nonhaberet, legum severitatem subiret; et si quis ante vadationemvel post aufugeret, omnes ex centuria ejus et decima regismulctam incurrerent. Hoc quoque commento pacem infuditprovinciis, ut etiam per publicos aggeres, et ubi semitas fin-duntur in 6 quadrum, armillas juberet aureas appendi, ut vian-tium aviditatem irritarent, cum non esset qui eas abriperet.

Flor. Wig.p. 564 E.

Malmesb.Gesta Ke-gum, ii.122, p. 186.

1 Vexede'] i.e. jreaxebe, hairy.2 On the ancient river Limen,

flowing " in the 8th and 9th centu-" ries from Appledore due E. to-" wards Hythe," see Mr. Earle'snote on the Chronicles, p. 316.

8 stridores . . . bellorum] Intro-duced by the compiler.

4 occasione'] occasionem, A.5 A. places et decima after vada-

rentur.6 in] et, A.

CHRONICA MAJORA. 429

Flor. Wig.p. 565 A.

Cf. Flor.Wig.p. 565 E.

Repeatedfrom thepreviouschapter.

De dementia regis Alfredi et de fallacia Danorum.

Anno Domini DCCCXCTII. Pagani, qui Northanhumbriam etqui Est-Angliam incoluerunt, pacem cum Alfredo rege jura-mentis et obsidibus statuerunt; sed, rupto fcedere, quando-cunque exercitus paganorum in Cantia resideus prasdandi causade suis munitionibus exivit, ipsi cum illis vel per se, ubicun-que potuerunt, prasdas agere non cessabant; quo cognito, rexAlfredus cum exercitu suo Cantiam proficiscens, inter duos pa-ganorum exercitus castrametatus est, ut, si forte campum ali-quem praedae causa vel praelii peterent, ipse cum eis certameninirct. At illi nunc equestres, nunc pedites, latrocinando illaspartes frequentabant, ubi regis exercitum abesse sciebant;quibus tamen rex subitis saepe incursionibus obvians, caedesinfert assiduas.

Unde Cantiam relinquentes, ad1 Hastein concivem suum, quiapud Middeltonam byemaverat, confugerunt; quos rex viriliterinsecutus, non cessavit donee ipsos cum Hastein Dano cru-delissimo in municipium,2 quod idem Hastein nuper ibidemconstruxerat, violenter intrusit; quo rex cum pervenisset, mu-nicipium obsidione vallavit, erectisque in gyrum machinis,illud subjugare vacavit. Hastein vero Danus omnem spemresistendi arnittens, cogitavit quo ordine regem clementissi-mum deciperet suis artibus fraudulentis ; et nuntios ad regemdirigens3 promisit juramentis et datis obsidibus, quod ab ejuset regni Anglios inquietatione cessaret in posterum, si pacificerecedere sineretur; et ad majorem insuper securitatem, misitregi duos filios suos pueros, ut, si vellet, fidei illos et baptis-matis imbueret sacramentis. Tune rex piissimus, qui semperpaganorum animas potius quam mortem sitiebat, ejus petitio-nibus adquievit, et, pueris sacro fonte renatis, Hastein patremeorum cum omnibus aliis infidelibus pacifice, juxta quod pac-tum fuerat, abire permisit.

A.D. 893.

The Danesin Kent.

Advanceof Alfred

them.

Hasting.

Submissionof Hasting.

p. 139.

Basting'ssons bap-tized.

Alfredus Danicum regem de prcelio fugaverit.

mm T»rT(rtT7"r(T"\r T? OV A l-fV»£irln ci ^TTW» n-n rvr\-n-l-Z r\-vr\

Ut rex

Anno Domini DCCCXCIV. Eex Alfredus cum ingenti exercitu Defeat ofprocessit contra paganos, quos supra in ostio Limine fluminis tne Danes,applicuisse diximus, qui jam cuneis divisis conabantur omnesillius regionis provincias subjugare; quo rex cum pervenisset,misit se cum exercitu suo inter duos cuneos paganorum, ut,

1 From this point, though Flo-rence and the Chronicle have beenused, the chapter is original.

2 A. inserts obsidione, the eye of

the scribe being caught by its ap-pearing below, after municipium.

3 dirigens] dirigentis, A.

430 MATTHJEI PAEISIENSIS

A.D. 894.Defeat ofthe Danesat Farn-ham.

Attack onExeter bythe Danesof North-umbriaand EastAnglia.

HastingfortifiesBenfleet,

and isjoined bythe DanesfromAppledore.

Attack onBenfleetand seizureof Has-ting's wifeand chil-

si forte loca nemorosa deserentes planitiem aliquam1 peteredecrevissent, ipse contra eos arma moveret; sed barbari jamfame et longa fatigati2 inedia, dum nihil proficerent sed po-tius deficerent, disposuerunt concives suos, qui nuper in Est-Sexia applicuerant, adire, ut fortiori milite stipati irruptionesChristianorum possent facilius sustinere. Cumque furtim cas-tra moventes ad Farnham villam pervenissent, Thamense Cf. Hor.flumen transire cupientes, a regia ibidem fortitudine sunt Wig.

:• • • • • T • • f P. 565 C.preeventi, commissoque cum ipsis gravi praslio pagani in iugam r

sunt conversi, quos fugientes Christiani sine pietate proster-nunt, atque ex obstantibus maxima strage illata regem eorum ,crudeliter vulnerarunt; quem vix commilitones, in equo posi-tum, sine vado et ponte trans Thamense flumen, multis ex eissubmersis, duxerunt, ubi tandem inter Thamisiam et Coleneaquandam brevissimam nacti insulam pro oppido illam ali-quandiu habuerunt; Christiani vero naves ibidem non habentesobsidionem facere nequiverunt, maxime cum sibi yictualia de-ficerent et terminum suaa stationis complevissent.3 Illis itaquerecedentibus, rex Alfredus cum exercitus sui medietate illucproperabat; sed antequam iter explevisset inceptum, nuntiatur Jd. p.565i>.ei paganos, qui K"orthanhumbriam et Est-Angliam incolebant,quosdam Exoniam,4 quosdam ex eis arcem quandam in Devoniasitam obsedisse ; nee mora, rex Alfredus omnem, quem haberepoterat,. exercitum reducens, Exoniam4 adiit, paucis tamenad debellandum hostes, quos insequebatur, relictis. Paganivero interim, rege eorum convalescente, ad concives suos inEst-Sexiam profecti, invenerunt Hastein'proditorem nequissi-mum, qui jam contra pactum, quod cum Alfredo rege pepigerat,apud Beamfleotam oppidum fossatis altis et spatiosis firmatuminhabitabat, a quo etiam assiduas agens irruptiones, omnempatriam devastavit; sed etiam pagani, qui apud Apeltre, utpreedictum est, resederant, ad Hastein venientes ibidem mag-num confecerunt exercitum bellatorum. Tune illi, quos rexAlfredus ad illos ex[pugnandum] 5 dimiserat, junctis sibi civibusLondoniensibus aliisque viris bellicosis qui ex finibus Northan-humbrorum et Est-Anglorum ad mandatum regis advenerant,ad Beamfleotam hostiliter accedentes, Hastein in oppido non in-venerunt; sed tamen contra socios ejus, qui ex oppido adversus[eos] exierant, gravissimo praalio commisso, in prima congres-sione in fugam eos compellunt, oppidum invadentes destruunt,6

uxorem Hastein cum7 ejus filiis constringunt, naves quasdam

1 aliquam} aliquem, A..2 fatigati] fatigata, A.3 complevissent] explevissent, 0.4 RxoniOM\ Oxoniam, A.

5 There is a blank in A. for thisword after ex.

6 destruunt] destruit, A.7 A. after cum inserts suis ad

urbem, repeated from below.

CHEONICA MAJOEA. 431

Elor. Wig. incendunt, quasdam ad urbem Bofensium adducunt, uxorem A.D. 894.p. 566 A. Hastein cum suis [filiis] l ad urbem Londoniarum transmittunt.

Et his ita gestis, rex Alfredus, paganis, pro2 quibus Exoniam3

ierat, levi negotio superatis, dilaceratis, et ad naves fugatis,reversus est ad Londoniensium civitatem, ubi comes Ethel-redus uxorem Hastein cum duobus filiis ejus regi prsesentavit,petens 4 adiudicari quifd] de uxore eiusdem proditoris et filiisJ , j . , i - , , - i • ,foret agendum, qui pactum, quod cum rege pepigerat, violavit.Tune cum ab omnibus judicatum fuisset ipsos morte turpis-sima esse dignos, rex noluit eis quicquam mali facere, eo quodidem rex unum ex pueris, ut superius relatum est, de sacrofonte susceperat et alium comes Ethelredus, sed tarn matremquam pueros liberos abire permisit.

dren whoare sent to

on on '

but re-st.ore^ to

him by

Vit. Pontif.Simeon,a. 892,900,pp. 685 D,686 A.Enlargedfrom A.-S.Chron.a. 894,pp. 366,367.

De gravi quadam persecutione, qua Dani contriti sunt.

Anno Domini DCCCXCV. Formosus sedit in cathedra Romanaannis tribus et mensibus sex. Eodem anno Wlfero episcopoEboracensi defuncto Ethelbaldus successit.

Eodem tempore Hastein iniquus et caateri pagani, quosexercitus regis Alfredi de Beamfleote fugaverat, disposuerunttransire ad concives suos, qui in occiduis partibus Anglisehabitabant; arrepto igitur clam itinere per provinciam Mer-ciorum, ad villam quandam super flumen Sabrinaa sitam,Buttingetune appellatam, pervenerunt, ubi a confratribus suisreverenter sunt recepti, atque in oppidum, quod ibidem con-struxerant, introducti. Cumque haac regi Alfredo nuntiatafuissent, congregavit exercitum quasi invincibilem, et veniensad oppidum prgefatum, quod Sabrinse fluctibus erat undiqueperfusum, paganos tarn navali6 quam terrestri exercitu cir-cumcinxit. At hostes post diutinam obsidionem, victu sibideficiente, equos suos novissime devorabant; tandem omnibusconsumptis, ab oppido necessitate compulsi exierunt contraexercitum, qui erat in orientali parte fluminis, pugnaturi, ubi exparte regis in prima congressione cecidit Ordein, minister ejus-dem regis, et multi alii cum eo ; sed Christiani demum praavalen-tes in fugam adversaries compulerunt, quos fideles sine pietateinsequentes, multos in undis submergebant et nonnullos gladiis

Pope

Sbishop'Of York.Defeat of

Buttington

OQ ^^Severn.

1 filiis is also omitted in O.2 pro"} cum, O.3 Exoniam] Oxoniam, A.4 petens . . facere] This is pe-

culiar to the compiler; the wholechapter is rewritten and enlargedfrom Florence and the Chronicle.

5 Here MS. W. is again used.6 This introduction is probably due

to the compiler's " catching sight of" reip-hejie (p. 367,1. 7), and ima-" gining the rest." See Mr. Earle'snotes on the Chronicles, p. 319.

432

A.D. 895. detruncabant; et qui ex hac clade evadere potuerunt, fugiendo A.-S.The Danes ad Legecestriam, quee Anglice "Wirhale dicitur,1 pervenerunt, Chron.escape to u^j jn qUO(jam municipio ex concivibus suis plurimos reperi- a' 89*>Chester. , 2 • \- ±. -, • • P- 367.j . entes/ in eorum consortium sunt admissi: quo rex cum per-

venisset, non potuit ibi obsidionem tenere, unde omnia,3 qassextra oppidum in frugibus sive victualibus reperit, igne con-cremavit.

The Danesreturn toNorthum-bria.The Danesat the Lea;

defeat the 'Londoners,

but are de-feated byAlfred,and retireto Bridge-north.

De altercatione inter Anglos facto, et Danos.

Anno Domini DCCCXCVI. ISTefandus paganorum exercitus, Le- Enlargedgecestriam deserens, Nortkanhumbriam petivit, ubi navibus fr°m A.-S.adquisitis per mare sursum navigare cceperunt. Tandem in Jn^'fiostio Luei4 fluminis, non longe ab urbe Londoniarum applican-tes, prsedis et rapinis, extractis ad terram navibus, institerunt;quod cives Londoniarum cum cognovissent, conjunctis sibicomprovincialibus populis ad locum venientes praafatum, inve-nerunt hostes quoddam sibi jam municipium construxisse;illis autem bine et inde hostiliter concurrentibus, cives Lon-donienses compulsi sunt in fugam, quatuor ex regis militibusinterfectis.5 Sed non multo post superveniente Alfredo rege,compulsi sunt pagani locum deserere, et noctu recedentes perprovinciam Merciorum, non cessabant donee ad villam superSabrinam, quse Quantbregge dicitur, pervenerunt. Illis autemrecedentibus, jussit rex eorum naves igne concremare.

Tit rex Alfredus cttstodes in regno constituent.

Pope Boni- Anno Domini DCCCXCVII. Bonefacius ^edit in cathedra Eo- Vit. Pontif.face VI. mana anno uno et diebus sedecim.Guardians Eodem anno rex Alfredus custodes6 regni constituit contraof the Danorum irruptiones, in Cantia Ceolmundum primicerium, in

1 This is a confusion from notunderstanding the Chronicle, whichhas on anpe percpe ceajtpe onp'ljvhealum. reo iy Legaceajtepgehasen, " at a western city in" Wirral, which is called Lega-" ceaster (Chester)."

2 reperientes] perientes, W. andprobably O.

3 omnia] omnibus, A. O. W.4 Luei\ Luie, O. Line, W.;

Limine, West. The Lea.5 C. adds in the margin form

Mor. Wig., p. 567 B. : " O quam

" crebris vexationibus, quam gra-" vibus laboribus quam diris modis-" que lamentabilibus non solum a" Danis qui partes Anglise tune tem-" poris occupaverant, verum etiam" ab his Sathanse filiis tota vexata" est Anglia."

6 This statement is due to thecompiler; it seems to have arisenfrom the mention of the deaths ofthese persons by Florence and theChronicle in this year. See Mr.Coxe's note on the passage, Wen-dover, i. p. 363, note 2.

CHEONICA MAJOEA. 433

Cf. A.-S.Chron.a. 897,pp. 370,371.

urbe Eofensi Suithulfum episcopum, in Est-Sexia comitemBrithulfum, in urbe Londoniarum comitem Ethelredum, inDorkecestria Halardum episcopum, in Suth-Sexia Eadulfum,in Wintonia Bertulfum episcopum, et in locis diversis aliosmultos, quos longum est per ordinem recitare ; quo etiamtempore fecit rex longas naves, quas cyulas sive galeias ap-pellant, fabricare, in quibus armatis impositis 1 jussit marissemitas observare, ut tarn navali quam terrestri praelio regnisui tranquillitati et sibi subjectis populis provideret.

A.D. 897.kingdom

Ships built^y Alfred.

ChroniconFani S.Neoti,p. 165(Gale).M. H. B.,p. 479, n.b.

WiUiam ofJumieges,ii. 9,col. 796.

De Rollone primo Normannorum duce et ejus visione.

Circa2 dies istos, Eollo quidam, natione Danus, maximo stipa-tus milite, in Angliam veniens, locorum depopulationi vacavit.Est autem Dacia, sive Danemarchia, maris insula, rerum etmaxime hominum fertilitate foecunda, cujus reges antiquitussancita lege statuerunt, ut, dum nimis insula esset hominibusrepleta, viri audaciores de propriis migrare sedibus cogerentur.Ex hac denique expulsorum sorte Eollo supradictus fuisseasseritur, vir strenuus et potens, quern pater,3 retento primo-genito filio ut sibi succederet, Eollonem a se transmisit, uthaereditatem armis, quocunque sors concederet, obtineret; illoigitur, ut prEedictum est, in Angliam appulso, indigense statimpraBlium4 cum ipso commiserunt, sed, multis suorum interfectis,cseteri de loco certaminis aufugerunt. Eollo igitur cum postmaris pericula, ob sui suorumque recreationem, in Anglia hye-maret, visum est sibi de nocte dormienti supra se et exercitumsuum examen apum subito volitare et cum stridore australempetere regionem, perque maris medium ad terrain volando per-venire, ubi etiam gregatim5 in frondibus arborum diversaruminsidentes, omnemque mox regionem perlustrantes, coeperuntin locis diversis variorum flores colorum in locum unum con-gregare. Evigilans itaque Eollo primo visionem secum per-tractat, ejusque6 interpretationem diligenter examinans, requiemsui laboris suorumque in eisdem partibus, ubi apes viderat de-scendisse, conjectat. Mare igitur ipse et ejus commilitonesingrediuntur, flanteque ad votum vento, emensis fluctibuspelagi, G-emeticum veniunt, ubi quandam virginem sacram,nomine Ameltrudem, quam ab Anglia asportaverant, in capella

Nota deRolloneprimo Nor-mannorumduce.

Vision ofEollo.

His arri-val atJumieges.

1 iiapositis] om. W.2 The beginning of this chapter

seems made up by the compiler fromTV illiam of Jumieges, ii. 4, i. 4, ii. 1.

3 quern pater] qui patre, A.O.W.

4 praUum] prselio, A. 0. hasbeen altered.

5 gregatim] congregatim, O. W.6 que~] om. O. W.

E E

434 MATTH.EI PAEISIENSIS

A.D. 897.The arch-bishop ofRouenmakespeace "withRollo.RollorestoresRouen andreducesNormandy.

Sancti Vedasti super altare relinquunt. Quorum adventumFranco, Bothomagensis archiepiscopus, cognoscens, et de possi-bilitate resistendi diffidens, decrevit utilius fore pacem ab eisquserere, quam illos ad arma in sui perniciem provocare; quifestinus viator ad illos veniens pacem petens impetravit, eamquefoadere fidelissimo firmavit.1

Suscepto itaque Bollo regionis dominio Bothomagum adiit,et eleganter destructaa civitatis mcenia reparavit, circumja-centes regiones occupavit, castella in locis congruis formavit,et terram totam, quas tune Neustria, modo vero Normannia abipsis Norensibus dicitur, sub sua potestate recepit. Ex hocquoque Bollone incliti Normannorum duces traxerunt origi-nem, sicut2 suo loco sequens historia declarabit.

William ofJumieges,ii. 9, col.796.

ChroniconFani S.Neoti,p. 165.

Hen. Hunt,v. p. 746 B.

Pope Ste-phen VI.Theodredbishop ofLondon.Repulse ofthe Danishgalleys byAlfred.

Peace ofthe rest ofhis reign.

De sfrage ab Anglls illata Danis.

Anno Domini DCCCXCVIII. Stephanas sedit in cathedra Bo- Vit. Pontif.mana anno uno. Eodem anno defuncto Eastano, Londoniensi Flor. Wig.episcopo, Theodredus successit. Eodem tempore pagani cum P- 5^ J>-sex galeiis in ostium fluminis cui uthemare3 nomen est appli- ™Lcantes, prsedis ibidem vacabant et rapinis; quod regi Alfredo a §97 'cum nuntiatum fuisset, praadonibus festinanter occurrit, eorum- pp. 370,que laceratis agminibus, praadam excussit, et eos ad naves fugere 3^^'coegit; quos rex cum suis viriliter insecutus sexies viginti exeis interfecit, ubi etiam ex familia regis quadraginta duo4 militesceciderunt; paganis igitur ad mare fugientibus, ventis in con-trarium fugientium piratarum spirantibus, fractis navibus nau-fragium pertulerunt; quos ministri regis comprehendentes etvinculis arctioribus constringentes, ipso rege jubente, omnespatibulo suspenderunt.

Deinde5 omne tempus, quo rex supervixit, regnum in pacetractans, totus conversabatur in restaurationibus ecclesiarum,in largitione elemosinarum, in compositione legum, quibusmilvorum rapacitas reprimeretur et simplex fidelium devotiofirmaretur.

1 firmavif] confirmavit, W.2 sicut . . dedarabif\ Introduced

by the compiler.3 uthemare] i.e. uceji mepe, A.S.,

the outer sea. Chron. a. 897, p. 370.See Mr. Coxe's note, Wendover, i.p. 365,

4 quadraginta duo] Ixxii., A.-S.Chron. Hen. Hunt., however, hasxlii., p. 742 A.

5 This paragraph is peculiar tothe compiler. Cf. Flor. Wig. a. 901,p. 567 D.

CHRONICA MAJORA. 435

Regnum West-Saxonitm sine episcopali cura fuit. A.D. 899.

Vit.Pontif. Anno Domini DCCCXCIX. Bomanus sedit in cathedra Bomana Pope Ro-mensibus quatuor et diebus viginti duobus; cui succedensTheodorus, sedit in cathedra diebus viginti sex. Successit ei

Flor. Wig. eodem anno Johannes mensibus xii. et diebus quindecim. Eo- Pope Johndem anno, defuncto Ethelwaldo, Sireburnensi episcopo, remansit IX.provincia Occidentalium Saxonum sine episcopis et cura pasto-rali, vi hostilitatis, septem annis. of Wessex.

De movie magni regis Alfvedi et successions Edwardi.

Sigebert, Anno Domini DCCCC. Karolus regnum suscipiens Franco- Charlescol. 173. rum regnavit annis viginti septem. Eodem anno dementis- IV.Mor. Wig. simus rex Angloram Alfredus, postquam viginti novem annis p. 141.p. 567 E. e£ mengibus sex regnum tenuisset, quinto kalendas Novembris, Death of

quarta feria, indictione quinta,1 pro regno temporali commutavit Alfred.8eternum. Sepultus est autem Wintonias in novo monasterio,quod2 ipse fundaverat, et stola beatae immortalitatis indutus,ubi generalem expectat resurrectionem, tune ibidem denuocoronandus.

De raptu cujusdam sanctimonialis vvrginis.

Id. Anno Domini DCCCCI. Eadwardus, Alfredi regis primogeni- Edwardtus, litterarum cultu patre inferior, sed potentia pariter ettlieElder-dignitate gloriosior, regni Anglise est diademate "insignitus.

Id. p. 568 B. Cumque in regio3 esset fastigio sublimatus, Ethelwoldus Glito, Attempt ofpatruelis 4 ejus filius, qui 5 se rege genere non credebat inferi- •^1^lwol(*orem nee potentia minorem, omni nisu aspirabat ad regnum, crown-

et villas regias Oxebeam 6 et Winburnam nuncupatas invadens,valvis obseratis, sese in eis cum suis temere intromisit. Hocautem in loco, ut supra dictum est,7 Sancta Cuthburga, Inseregis gerniana, monasterium virginum Deo devotarum con-struxit, quarum 8 idem Ethelwoldus unam abusive rapiens, earnsibi matrimonio copulavit. Tune rex Eadwardus, 9 cognitaveritate10 de temeritate Ethelwoldi, exercitum ingentem col-

1 quinta] quarta, Flor. Wig.2 quod ipse fundaverat} Intro-

duced from Malmesbury, Gest. Pont,ii. 78, p. 173.

3 regio} regni, 0. W.4 patruelis} patrueli, A.5 qui. . minoreni} From Malmesb.

Gesta Regum, ii. 125, p^ 195.6 i.e. Twynham or Christ Church.7 i.e. a. 720, p. 329.

8 quarum . . copulavit} This sen-tence is introduced by the com-piler—an inference from what isstated below.

9 A. inserts rei. W. has re (thebeginning of a repetition of rex)expuncted.

10 veritate. . . Ethelwoldi} Intro-duced by the compiler.

E E 2

436 MATTfl^EI PARISIENSIS

A.D. 901. legit, et veniens apud Bathoniam,1 non longe a 2 Winburna Flor. Wig.Flight of castrametatus est; quod cum Ethelwoldus cognovisset, de P- 568 B-JSthelwold. nOcte fugam iniit, J>Tortb.anmimbriain petiit, Danosque qui ibi

degebant suppliciter exposcit, ut se commilitonem recipientesunum ex suo collegio ad3 regem Eadwardum expugnandumesse velint, qui mox in regia dignitate est ab omnibus con-stitutus. Rex vero Eadwardus de ejus fuga commotus, ubicognovit se ipsum tune comprehendere non posse, sanctimonia-lem illam, quam rapuerat, jubet ad suum monasterium reduci.

JEthelwold Ethewoldus,4 parato navigio, transfretavit ad G-allias, utin France, fortiori rediens milite stipatus regem inquietaret.

Family ofEdward.

Defeatand deathof JEthel-wold.

De filiis et filidbus regis Eadwarcti.Interea rex fines regni sui latius quam pater ejus dilatavit,

civitates et oppida gedificavit, nonnullas destructas reparavit.Ex concubina5 nomine Egwina filium suum primogenitumEthelstanum suscepit; ex secunda, scilicet regina sua, nomineAlfleda, Elfelmi comitis filia, duos filios Ethelwardum et Ead-winum generavit; peperitque ei insuper sex filias, quarumEadfledum sanctimonialis cum sorore Etnelhilda apud Wiltonamrequiescit, caaterse6 vero quatuor nuptiis traditee referuntur,quarum prima, id est Edgiva, Othoni Romanorum imperatoricopulata est; alteram, id est Eadhildam, Karolus rex Franco-rum, tertiam Siricius rex Northanhumbrorum, id est SanctamEdgitham,7 quartam, id est Algivam, Hugo filius ducis Eobertihabuerunt sibi matrimonio copulatas. Ex conjuge quoqueEdgitha idem rex genuit Eadmundum et Eadredum.

Flor. Wig.p. 568 A.

Malmesb.Gesta Ke-gum, ii.126, p. 197.

Flor. Wig.p. 568 B.

Malmesb.Gesta Eeg.ii. 126,p. 198.

Conflictus magnus inter Ethelwoldum et Uadwardum.Anno Domini DCCCCII. Ethelwoldus Clito supradictus, de Flor. Wig.

partibus rediens transmarinis, congregavit exercitum copiosum P' :~ r **'ex paganis, qui in Northanhumbria8 et in Est-Anglia aliisque ' 'locis diversis habitabant cum illis, etiam quos de finibus ad-duxerat transmarinis, et Merciam hostiliter ingressus ferroet flammis quseque sibi obvia consumpsit. Tandem cum praedamaxima inoffensus cum redire disposuisset ad propria, rex

1 i.e. Badbury.2 a] apud, 0. W. -3 ad .. expugnandum] Introduced

by the compiler.4 This paragraph is peculiar to

the compiler.5 concubina} muliere nobilissima,

Flor.6 cceterce] ecce, A.7 The compiler has confused this

between his two authorities. The

wife of Sihtric -was the daughter ofEcgwyn, and sister of JSthelstan, asthe compiler states below, a. 925,p. 446. See the note 5 there. Ead-gyth was the wife of Otho L, Ead-hild of count Hugh, and Eadgifuof Charles the Simple.

8 in Northumbria'] Introduced bythe compiler irom Flor. a. 906,p. 569 A.

CHEONICA MAJOKA. 437

Flor. Wig.p. 568 B.

A.-S.Chron.a. 905,p. 373.

Flor. Wig.p. 5 69 A.

A.-S.Chron.(Peterb.)a. 910,p. 374.Vit. Pontif.

Eadwardus multo militum stipatus collegio superveniens, A.D. 902.Ethelwoldum versus Est-Angliam fugientem insequitur, etinter1 duo fossata Sancti Eadmundi ilium cum suis omnibusad campestre praelium prseparatum inveniens, facta suis ex-hortatione, irruit viriliter in ipsos; sed in prima congressione The chiefdeciderunt2 in parte regis Sigulfus et Sichelmus primates, personsEadwoldus et Kenulfus abbates,3 Sibertus et Eadbaldus pro- h° feJJon

•IT T,- ! -i . . both sides,ceres, et cum ilhs multi nobiles corruerunt; in parte yeroadversariorum, ceciderunt Hysopus hold et Osketel hold, Bri-thricus et Sinothus 4 comites, rex Eanich, et Clito Ethelwoldus,et multa milia cseterorum; rex 5 vero Eadwardus, cum fortioreshostium suorum peremptos cognovisset, sese de loco certaminis Peace atsapienter subtraxit, nee multo post rex Eadwardus pacem or 'L Jcomposuit cum paganis in loco qui Ittingeford nuncupatur. All theEt his ita gestis, rex quosdam sibi per Angliam rebelles, et rebels re-maxime cives Londonienses et Oxonienses, ad debitam subjec- wl ^tionem revocavit. Eodem anno Benedictus Papa creatus sedit p Bene-anno uno et mensibus sex. diet IV.

Sigebert,col. 175.

Lodowicus imperator efficitur.

Anno Domini DCCCCIII. Lodowicus Romanum adeptus im-perium annis decem imperavit; quo etiam anno, defuncto

Vit. Pontif. Papa Benedicto, Leo sedit in cathedra Romana diebus quad-raginta; cui succedens Christoforus post sex menses diemclausit extremum.

Sanctus Grimbaldus migravit ad Dominum.Flor. Wig. Anno Domini DCCCCIV. Sanctus presbyter Grimbaldus, magnsep. 568 c. yir ganctitatis, et unus magistrorum Alfredi regis, gaudiaId. p. 569A. conscendit regni caelestis. Eodem anno religiosa Christi fa-

[mula] regina, mater Eadwardi regis, quee monasterium Win-tonise construxerat sanctimonialium, ex hac luce migravit.

Louis III.emperor.PopeLeo V.PopeChristo-pher.

Death ofS. Grim-bald.Death ofqueenEalhswith.

De concilio in regione West-Saxonum celebrato.

Vit. Pontif. Anno Domini DCCCCV. Sergius sedit in cathedra Romana Pope Ser-annis septem et diebus sedecim. Eodem6 anno rex magnificus §lus *•"••

1 Inter . . Eadmundi] inter terrselimitem sancti regis E. et flumenUsam, Flor.Wig. p. 568 E. ; becpuhbicum and piijran, A.-S. Chron.p. 373. The rest of the sentence isa rhetorical flourish of the compiler.

2 deciderunf] ceciderunt, O. W.3 Eadwoldus et Kenulfus abbate§~]

A careless alteration from regisminister Eadwoldus, abbas Kenulfus.

4 et Sinothus'] Apparently a cor-ruption of Beojmo'Ser runu.

5 rex . . . subtraxit] An enlarge-ment of " loco tamen funeris domi-" nati sunt."

6 See Mr. Hardy's note on theorigin of this paragraph, Malmes-bury, ii. 129, p. 203, note 3 ; andStubbs, Episcopal Succession in Eng-land, p. 13,

438 MATTHJEI PAEISIENSIS

A.D. 905.Councilunder kingEdwardand archbp.Plegmund.

Vacanciesin thebishopricksfflled up.

Sevenbishopsordainedtogether,p. 142.Extent ofvarioussees.

S.Petroc's,Cornwall.

Eadwardus et Plegimundus Cantuariensis archiepiscopus col- Malmes-legertmt concilium grande episcoporum, abbatum, et fidelium tur. Gestapopulorum in provincia Gewiseorum, id est, in ilia parte „&£?>Anglian, quas in plaga australi sita est fluminis Thamensis. p,*203.'Fuerat autem regio ilia jam per septennium, propter hostilemincursionem, episcoporum sollicitudine et cura pastorali desti-tuta; unde in hoc concilio galubriter constitutum est, ut produobus episcopis, quorum1 unus apud Wintoniam et alter apudSireburnam sedes habuerunt, quinque crearentur antistites,ne2 grex Domini absque cura pastorali luporum incursionibusquateretur. Canonica igitur electione celebrata, in sede Win-toniensi constituerunt Frithstanum, in Sireburnensi Ethel-mum,3 in Wellensi Eadulfum, in Cridiensi Werstannum, inCornubiensi Herstanum; electi sunt praaterea duo episcopi,videlicet ad sedem Dorkecestrensem Kenulfus, et AustralibusSaxonibus, quorum4 antistites sedem habent apud Cicestriam,ordinatus est Berthegus; hi omnes una die apud Cantuariamab archiepiscopo Plegimundo consecrationis munus adepti sunt.

Et non multo post facta parrochiarum distributione, re- id. Gest.manserunt episcopo Wintoniensi provincia Hantonensis et Pont.Sutherensis cum5 insula Wecta; Sireburnensis vero habebat "• 79'|°'Sumersetam, Wellensis Dorsetam et provinciam Berrocensem, jygt 'Cridiensis provinciam Devoniensem, Cornubiensis Cornubien-sem; post paucos vero annos, in pago Wiltoniensi propriusfactus est episcopus, qui in Eomesberia sedem habuit. Deepiscopis quoque, qui istis quinque praesulibus successerunt,suo loco diceturj sed hoc non est tacendum, quod multis mi- Id. p. 175.rum videtur, in viculis supradictis et tarn exiguis sedes ponti-ficales tanto tempore perdurasse. Cornubienses sane pontifices Id. ii. 95,apud Sanctum Petrocum juxta Walenses aquilonales super P- 204.flumen Heilelmuthe sedes habuerunt.

De cometcB significatione.

Comet. Anno Domini DCCCCVI. Cometa6 apparuit fere per dimidiumanni curriculum, significans fortasse nimiam sanguinis effusio-nem et occisionem, quae paulo post in prgelio inter Danos etAnglos damnose commissa7 est, in quo utriusque gentis totnobiles corruerunt.

1 quorum . . . habuerunt] Intro-duced from the Gest. Pont. ii. 75,p. 157.

2 ne . . celebrata] Introduced bythe compiler.

3 Several of these bishops aregiven to the wrong sees.

4 quorum . . Cicestriam] Intro-duced by the compiler.

5 cum insula Wecta] Added bythe compiler.

.6 Florence merely mentions thefact of the comet.

7 commissa] commissum, A. W.

CHRONICA MAJORA. 439

Ut re,® Eadwardus plures regiones sibi subjugaverit. A.D. 907.

Flor. Wig. Anno Domini DCCCCVII. Rex magnificus Eadwardus, con- Conquestsp. 568 A. gregato exercitu copioso, subjugavit sibi Est-Sexiam, Est-of Edward.

Angliam, Merciam, Northanhumbriam, cum multis aliis pro-vinciis, quas Dani multo tempore possederant, et omnes ex1

eorum dominio potenter extorsit; Seotorum etiam, Cumbrorumet Galwalensium, omniumque occidentalium Britonum fines eteorum reges in deditionem accepit, et sic cum gloria et honoread propria remeavit.

Givitas Legrecestrensis restauratur.

Id. p. 569 B. Anno Domini DCCCCVIII. Civitas Legecestrensis, quae 2 Dano-Chesterrum incursione destructa fuerat, sollicitudine Ethelredi, ducisMerciorum, et Elfledas uxoris ejus, restaurata est.

Ut rex Eadwardus Norenses domuerit.

Anno Domini DCCCCIX. Eex Eadwardus misit expeditionem Edwardmilitarem in Northanhumbriam contra Danos ibidem rebel- attacks thelantes, quos per dies fere quadraginta crudeliter persequentes S3116!8 in

•• MM. ij. • • j. j. j. 11 j. Northum-regu milites multos ex eis interemerunt, et nonnullos captos ]jrjaturpiter abduxerunt.

Malmes-

ii. 127,p. 199.

Miraculum de camisia Sanctce Marios.

Anno Domini DCCCCX. Sancti Oswaldi, regis et martyris, Transla-ossa de Bardeneia reverenter sunt in Merciam transportata. tion of S.Eodem tempore Eollo, Normannorum princeps, Carnotenamurbem hostiliter aggressus, furtivo earn disposuit impetu sub-jugare, quam cum crebris insultibus subvertere niteretur, Chartrescives ad ejus defensionem murorum propugnacula ascende- through arunt; sed cum tandem ne deficerent desperarent, saluberrimo *J °^T.usi consilio, supparum,3 id est, camisiam, Dei genitricis, quamKarolus magnus de Jerosolimis4 veniens ibidem in monasterioejusdem Virginis posuerat, in editiori8 murorum civitatis locopro vexillo statuentes, Eollonem et ejus commilitones ad

the B. Vir-gin.

1 ex~] om. O. W.2 qua; . . . . fuerat] Introduced

by the compiler.3 supparum] This word is intro-

duced from William of Jumieges, ii.15, col. 799. The whole account is

considerably enlarged from Malmes-bury.

4 Jerosolimis'] Malmesbury saysfrom Constantinople.

5 edition] edition!, O.; editionera,W. The word is not in Malmesbury.

440 MATTH^EI PARISIENSIS

A.D. 910. cachinnum commoverunt; sed, ut virtus Dei genitricis incre- EnlargedRollo com- duloruin temeritatem refraanaret, tantus subito terror ipsum frompelled to Rollonem cum suis omnibus occupavit, ut omnibus quze in Malmesb.fly from , .,. , , , , ,. ,. , v ,- • i ? Gest. Keg.Chartres obsidione habebant festmanter rehctis, in sola fuga spem con- jj 127,to Rouen, ciperent evadendi; quos cum cives fugientes conspexerunt, pp. 199,

insecuti sunt eos in ore gladii, et multa ex eis milia proster- 20°"nentes, ipsum Eollonem ad Rothomagensium civitatem laceratisagminibus fugere compulerunt.

Duo reges perierunt.

Pope Ana- Anno Domini DCCCCXI. Anastasius sedit in cathedra Eo- Vit. Pontif.stasius III. mana annis duobus et totidem mensibus. Eodem anno Dani, Flor. Wig.Battle of Merciam hostiliter ingressi, prsedas ibidem egerunt et rapinas; P* 569 c*

quod cum regi Eadwardo intimatum fuisset, cum strepitumilitari prsedonibus obviavit, et in Wodenesfeld, id1 est, incampo Wodenii, duos paganorum reges, Eowils et Haldene,cum duobus comitibus, Scurfam et Other, et novem eorumproceribus, commisso praslio interemit.

Wodens-feld.

Death of-ffithelred,earl ofMercia.

Hertfordand Wit-ham builtby Ed ward.

De (Bdificatione burgi Herthfordensis.

Anno Domini DCCCCXII. Eximiae probitatis Merciorum sub- Id, p. 569c.regulus Ethebredus diem clausit extremum; post cujus obitumnxor ejus Elfleda, Alfredi regis filia, provinciam2 Merciorumtotam, praeter Londoniarum civitatem et Oxoniam, quas rexEadwardus ejus 3 frater germanus sibi retinuit, multo temporeserenissime gubernavit. Eodem utique anno rex Eadwardus Id.fecit asdificare burgum HerthfordijB inter tria flumina, id est, P- 569 E-Memeram, Benefichce, et Linam, et in Essexia burgum quod p* A>

"Witham nuncupatur, circa festum Sancti Martini.

De laptismate Sollonis primi Normannice duds. Q^-

Acts of Eodem anno Hollo, N"ormannia3 dux et occupator, mente William ofRollo duke nimis elatus, Parisiacam petens hostiliter civitatem, prsedis Judges,of Nor- undequaque collectis, earn disposuit obsidione vallare: sed u'i -,'OQmandy. , •? .. . % . . . . ' col. 798.

cum tandem situm loci et mcema civitatis quasi mexpugnabiliajudicaret, Baiocacensem divertit ad urbemj quam omni defen-sore vacuam reperiens, urbem cepit, et spolia suis commili-tonibus distribuit, ejus habitatoribus interfectis. In hac urbe

1 idby the compiler,

Wodenii] Introduced I 2 provinciam] provincia, O. W.

CHRONICA MAJORA. 441

William ofJumieges,ii. 12,col. 798.

Id.ii. 17,col. 800.

Malmesb.Gest. Keg.ii. 127,p. 201.

William ofJumieges,ii. 17,col. 801.Id. ii. 18.

Id. ii. 19.

Id. ii. 22,col. 804.

quandam puellam genere nobilissimam, nomine Popam, filiam A.D. 912,scilicet Bernegerii ducis illustris viri, rapiens, non multo post Marriageearn sibi matrimonio copulavit; ex ilia quoque filium nomine ° Kollo.Willelmum genuit et filiam Gerloc, puellam valde decoram;deinde Lutetiam Ebroicamque urbes expugnans, cives peremit His ra-et maximam inde praedam reportavit; sicque ad Francorum. va§es-infestationem prorumpens, ecclesias Christi succendit, populumtrucidavit, mulieres captivas abduxit. His denique Francicalamitatibus oppressi, questuosis clamoribus Karolum regemadeunt unanimiter conquerentes, populum Christianum ob ejusinertiam paganorum incursionibus deperisse; quorum rex que-rimoniis vehementer permotus, Franconem, Rothomagensemarchiepiscopum, misit ad Rollonem, mandans, quod si Chris-tianus eflBceretur, terram maritimam ab Epte flumine usquead Britannos limites, cum Gisla filia sua, se illi fore daturum.Archiepiscopus quoque, legatione suscepta, pagano duci perordinem pandit cuncta, cujus verba Rollo consilio suorum peace

gratanter excipiens, die statute ad Sanctum [Clerum] con- made be-veniunt, rex scilicet Francorum cum duce Roberto, trans Epte tweenfluvium, Rollo vero citra vallatus cuneis bellatorum, ubi nun- ^f . a°?tiis alternatim discurrentibus pax firmatur inter eos, Rollone gimpie atregi fidelitatem faciente et rege illi filiam cum terra pras- Clair-sur-titulata concedente; superaddidit etiam ei Britanniam totam, Epte.cujus principes Berengerius et Alanus Rolloni sacramenta p. 143.fidelitatis fecerunt. His ital nobiliter executis, hortantur Story ofastantes Francigense Rollonem, ut pedem regis pro tanto hshomage.oscularetur dono; at Rollo genua fleetere dedignatus, pedemregis apprehensum truculenter traxit ad os suum, ipso regein terram resupinato; sed Francigenis factum reprehendenti-bus, Normannos moverunt ad risum; videbatur2 enim Rolloniindignum, ut terram, quam armis potenter subegerat, donocujuslibet possideret. Facto itaque tandem in hunc modumfirmato, rex Francorum ad sua regreditur, et Rollo cum duce Baptism ofRoberto Rotnomagum regrediens baptizatus est cum suis Rollo.omnibus a Francone, archiepiscopo Rothomagensi, quern duxRobertas de fonte sacro suscipiens, ei imposuit nomen suum,anno ab incarnatione Domini nongentesimo duodecimo. Sic-que magnificus dux Robertus, praeparato nuptiarum apparatu His mar-magno, regis filiam in conjugium et societatem tori Chris-"ages,tiano more suscepit; sed ilia deinceps post annos paucosimmatura morte sine liberis prseventa, dux Robertus repu-diatam Popam sibi repetens copulavit.

1 ito] igitur, 0. W.2 videbatur . . . possideref] Introduced by the compiler.

442

A.D. 912. De genealogia ducum N'ormannics,

Nota de Quoniam igitur ex hoc magnifico duce Roberto incliti ducesGenealogia et reges traxerunt originem, dignum videtur ad historiesNorman- claritatem, ut ejus genealogiam brevi epilogio perstringamus.norum. Japheth, tertius Nbe filius, filium genuit, quem Magog appel- William of

lavit, cujus Gothica progenies de similitudine ultimaa syllabee Jumieges,paterni nominis vocabulum trahens, duos ex se Gothorum *• 3, col. 782.populos armis robustissimos produxit. Ex quibus unus Sci-thiam ulteriorem invadens occupavit, et contra reges JSgyptiosbella diutissime attemptavit; quorum uxores postmodum Ama-zones vocatse, diuturnam virorum suorum ibidem morammoleste ferentes, eorum repudiata copula, arma capessunt,duas reginas cseteris audaciores sibi preerogantes; qua?, dex-tris mamillis ob telorum jactus adustis, totam Asiam aggress^sunt, et per centum fere annorum curricula gravissimo earndominationis jugo domuerunt. Alter Gothorum populus, ex Id. i. 4,Scanza insula cum suo rege Berig nomine egressus, mox c°l- 783.navibus egressi, ut terram attigerunt, Scanzam loco nomendederunt, ob memoriam terree de qua recesserunt; indequeremotius exeuntes, Germanicos sinus et paludes Meeotidasinvaserunt, plurimas regiones circumquaque occupantes, qua-rum Dacia et Nbrwegia multos postea reges inclitos habue-runt et potentes. Isti Marteml deum apud se exortum pre-dicant, quem humani sanguinis efFusione placare curabant;jactant etiam Trojanos ex sua stirpe processisse, Antenoremqueab urbis excidio aufugisse ob proditionem ab eo perpetratam,et in Germania applicuisse, qui postmodum in Dacia siveDanemarchia regnans de nomine suo proyincise nomen dedit.His quoque de causis, ex Gothis originem habere noscunturDani, qui tantis post ibidem adoleverunt incrementis, ut duminsula? nimis essent hominibus repletaa, sancita a regibus2

lege, viri audaciores de propriis migrare sedibus cogebantur,ut3 sibi suisque successoribus adquirerent heereditates et man-siones seternas.

De cedificatione d^wrum, castrorum.

Anno Domini DCCCCXIII. Conradus Eomanum adeptus impe- Sigebert,

Conrad I.emperor.Buildingsof ./Ethel- rium imperavit annis septem. Eodem tempore Alfleda, Mer-flsed, ladyof the Mer-cians, atSceargate,Bridge-north.

ciorum domina, cum exercitu magno apud Strengate veniens,ibi arcem munitam, et in plaga occidental! Sabrinse

fluminis, in loco qui Bregges dicitur, aliam restauravit.

Mor.p. 569

1 Martem'] matrem, A.2 regibus~] regionibus, A.

3 ut . . . ceternas] Introduced bythe compiler.

CHEONICA MAJOEA. 443

Facia est Damorwrn strages. A.D. 914.

Of. Id.p. 570 A.

Flor. Wig. Anno Domini DCCCCXIV. Elfleda, Merciorum domina, burgum Tamworth,p. 570 B. Tamewrthe appellatum restauravit; deinde ad Stamfordiam and Staf-

progrediens, in aquilonali plaga fluminis Weiloand1 turrim <y!L'ffhterrestauravit. Eodem anno facta est Danorum strages maxima Of thein finibus Luitonisa et provincia Hertfordeusi. Danes at

Luton.

De Danovwm gravi depopulatione. Pope John

^Vit. Pontif. Anno Domini DCCCCXV. Johannes sedit in cathedra Eomana ^helmFlor. Wig. annis quatuor, mensibus duobus, et diebus tribus. Eodem succeedsMS.. A., anno defuncto Plegimundo,2 Cantuariensi archiepiscopo, Ethel- archbishopp. 570 . mug^ -^eiiengig antistes, ad sedem Cantuariensem translates —r ""11"1'

est, et loco ejus Wlfhelmus in ecclesia Wellensi est episcopus -\yells an(jId. p. 57 OB. ordinatus ; quo etiam anno "Werferth, Wicciorum antistite, Worcester.

viam universes carnis ingresso, Ethelhunus, abbas Berkeleias, -^Ethel-loco ipsius successit. Eodem tempore Alfleda, Merciorum f^J^domina, Padesberi et Warham 3 villas construxit. Eodem anno tions.pagani australium Britonum fines invadentes, omnia ibidem The Danesferro et flamma consumunt, episcopum quoque Camelec in ^e,Irchenefeld captum ad naves abducunt ; sed non multo post and ^?*£rex Eadwardus ipsum redemit pro quadraginta libris ster- Cameleac,lingorum ; deinde idem pagani provincias Herefordensem, bishop ofWigorniensem,4 et G-lavornensem aggressi, provinciales illos adprselium provocarunt ; factoque conflictu gravissimo, cecideruntin parte Danorum frater Other regis et dux Eohaldus cumexercitus eorum maxima parte. Eodem anno rex Eadwardus, Bucking-cognomento Senior, Bukingeham perrexit, ubi ex utraque nam forti-parte Usse fluminis munitiones aadificari fecit. Eodem anno de- ~,. ;functo Outhardo, Lindisfarnensi antistite, Milredus5 successit.

farne.

De cedificotione triwm villarum.

Vit. Pontif. .A min Domini Dccccxvi. Laudo sedit in cathedra Eomana PopeFlor. Wig. aimo uno ; quo utique anno Elfleda, Merciorum domina, tres

.u Qherenberih, Weadbirih, et Euncofam, construxit.p. 570 E.

1 Weiloand] Sowae, Flor. Wig.The Sow.

2 The mention of Plegmund'sdeath is an introduction, Florenceonly mentioning his successor. TheA.-S. Chron. gives it in 923,p. 381.

Wardbury,and Eun-

3 Florence and the Chronicle have corn built.Eadesbyrig and Warwie for theseplaces.

4 Wigorniensem is introduced bythe compiler instead of quampluresex vicinis urbibus which Flor. has.

5 Milredus] Tilredus, Flor.

444 MATTH^EI PARISIENSJS

A.D. 917. Meldona constrwitur.

Pope John Anno Domini JDCCCCXVII. Johannes Papa creatus est. Eodem Marian.x- anno rex Eadwardus apud Maldonam burgum et arcem asdifi-f!?ot' .Maldon -, . t -,-. , j- -, . •. Flor.Wig.b -It cavit, et ea sub militum custodia deputavit. p 570E

Towcesterand Wig-ingamere(Way-mere ?)built.Attack ofTowcesterby theDanes.

Their de-feat byEdward.

jEthelflaedp. 134.takesDerby.Edwardtakes Col-chester ;at Maldonand Hun-tingdon.

Submissionof theDanes.uEthelbaldbishop ofSherborne.

De altercatione inter Anglos et Danos.

Anno Domini DCCCCXVIII. Bex Eadwardus Touecestriam et Id. p. 571 A.Wiggingemere villas condidit, et' eas armata manu replevit;sed pagani apud Touecestriam hostiliter venientes illam expug-nare conantur; illi e contrario, qui intus erant, cum populisprovincialibus, sese viriliter defendentes, omnes in fugam com-pulerunt; qui in provincia2 Buckingehamensi irruenteshomines capiunt, de armentis prasdam agunt, multosque ple-beios inter silvam Bernewde et villam Ailesberie peremerunt.Deinde multo conatu conglobati plures Anglorum provinciasinvadunt, et gravi eas depopulatione conterentes innumerasin locis diversis praedas agunt; sed rex Eadwardus, multitu-dine armatorum collecta, paganos hostiliter invasit, illisquein fugam conversis, insequitur eos fugientes rex Eadwardus,atque in fugiendo Togleas ducem eorum cum filio suo Man-nano et fratre ejus interemit, et maximam fortitudinem illo-rum cepit et vinculis mancipavit, et inde paganorum paulatimvires decrescere coeperunt. Eodem anno Elfleda, Merciorumdomina, Doroberniam3 hostiliter petens obsedit et obtinuit,Danosque, qui in ea erant, pro parte neci tradidit; quo etiamtempore rex Eadwardus obsessam Colecestriam cepit, et paganosomnes praster paucos, qui per fugam elapsi sunt, immiseri-corditer trucidavit. Deinde rex ad Meldunam a paganis ob-sessam transiens, ipsos inde 4 fugavit, et ex fugientibus inimicismulta milia interfecit; tune rex ad Huntendonam progrediensvillam et castellum restanravit, et manum armatam ibidemreliquit, et, paucis interjectis diebus, Colecestrise muros repa-ravit, et viros in ea bellicosos posuit, et certum eis stipendiumassignavit. Tune Dani in locis multis per Angliam constituti,videntes regis potentiam et sapientiam, lasto se ei animo sub-diderunt, et ilium in patronum et dominum elegerunt. Eodemanno, defuncto Werstano, Sireburnensi episcopo, Ethelbaldus Id. MS. A.,successit. P- 572».

1 et . . . . replevit] Introducedby the compiler.

2 provincia] provinciam, A.

for3 Doroberniam] An errorDorbeiam (Flor.), Derby.

4 inde] om. W., which has nonexpuncted.

CHRONICA MAJORA. 445

p. 572 B.

De obitu ElfledcB Merciorwm domince. A.D. 919.

Flor. Wig. Anno Domini DCCCCXIX. Elfleda, Merciorum domina et soror Death ofregis Eadwardi, insignisque prudentiaa matrona, octavo anno -3Sthelflaed.ex quo sola regnum Merciorum strenuo justoque rexeratmoderamine, nono decimo kalendas Julia diem clausit extre-mum; cujus corpus apud Gloverniam delatum est efc in ecclesiaBeati Petri Apostoli honorifice tumulatum. Reliquit unicam Herdaugh-filiam, nomine Algyvam, ex Ethelredo Merciorum subregulo terJElfwyn.legitime susceptam, regni sui hseredem; de cujus partu, quo

maimesb. ge gensit graviter tesam, nimis perterrita, per annos fere quad-sum ii raginta, quibus supervixit, a viri toro sese et commixtione125, p. 196. carnali subtraxit, dedignans ulterius, animi nobilitate ducta,

laboriosi partus iterum experiri dolores.

C£Maimesb.

Sigebert,col. 179.Flor. Wig,p. 572 c.Id. MS. Ap. 572 6.Maimesb.Gest. Pon-tif. i. 14,p. 21.

De cedificatione plurimorum "bwrgorum,.

Anno Domini DCCCCXX. Henricus Bomanum adeptus impe-rium imperavit annis octodecim. Eodem annol rex Eadwardus,burgis de Tealwella et Maniecestria restauratis et militibusmunitis, cepit Algyvam, sive Alwinam, neptem suam, et earn

'* in West-Sexam adduci praacepit. Eodem anno defuncto Ethel-stano, Wiltonensi episcopo, Odo successit; hie ex Danica gente

• extitit oriundus, et aliquanto tempore sub Eadwardo regemilitans, post officium clericatus adeptus et attonsus, erescen-tibus meritis2 ad honorem pontificatus est sublimatus.

Henry I.emperor.Thelwalland Man-chesterrebuilt byEdward.jElfwynsent intoWessex.Odo bishopof Wilton.

Ut rex Scotorum Eadwardo regi pacificatus fuerti.

Flor. Wig. Anno Domini DCCCCXXI. Rex Eadwardus ad villam Notinge-p. 572 D. ham veniens, in australi plaga Trenta3 fluminis, villam contra

burgum, quod in altera ripa amnis erat, sedificavit, et intervillam firmum pontem fieri mandavit; indeque ad Bedecan-wellam transitum fiaciens, non longe ab ea burgum construxit,et in eo milites ordinavit. Quo utique anno rex Scotorum,Eeginaldus rex Northanhumbrorum ex natione Danorum, duxG-alwalensium, ad regem Eadwardum venientes, subjectionemfecerunt et cum eo fcedus firmissimum pepigerunt.

Buildingsof Edwardat Notting-ham, andat Bake-well.SubmissionofConstan-tine III.,king ofScots, andothers.

De morte fratris Eadwardi regis.

Id. Anno Domini DCCCCXXII. Ethelwardus, Eadwardi regis frater Death ofgermanus, defunctus est, et Wintoniae sepultus. Eodem anno, -^tn^"defuncto Wictiorum episcopo Ethelhuno, "Wilferth successit. Bishops of

Worcester.anno] om. O. W. 2 meritis] om. O, W.

446 MATTELEI PARISIENSIS

A.D. 923. Nota de corpora Domini.

A bleeding Anno Domini Dccccxxm. Sanguis Domini venit in Augiam'crucifix at sexto idus Novembris, qui fluxit de imagine Christi, cumAugia gecundo in imagine sua a Judaais pateretur priora.

nau ?).De movie regis Eadwardi, et successions JUtkelstani fili/i ejus.

Nota.

Death ofEdwardthe Elderat Farring-don.

Successionof JEthel-stan.

Birth ofDuns tan.Changes atCanter-bury andWells.

Anno Domini DCCCCXXIV. Invictissimus rex Anglorum Ead- Flor. Wig.wardus, cognomento Senior, qui cunctis Britanniam incolen- P* **'2 E-

tibus Anglorum, Walanorum,2 Scotorum, Cumbrorum, Gal-walensium,2 Danorum populis potenter praefuit, post multasres egregie gestas, anno regni sui vigesimo quarto in villaregia, Farnduna nuncupata, diem clausit extremum, et Win-tonias in novo monasterio regio more sepultus est. Ethelstanusquoque filius ejus primogenitus apud Kingestunam, regiavilla,3 rex creatus, ab Athelmo, Dorobernensi archiepiscopo,consecratur. Hujus vero regis temporibus in West-Saxoniaefinibus insignis puer oritur Dunstanus. Eodem anno defuncto id. MS. A.,Athelmo, , Dorobernensi archiepiscopo, Wlfhelmus4 successit, p. 5733.Wellensis antistes, et Wlfhelmo ad Wellensem ecclesiam suc-cessit Elfegus.

Ut JEthelstanus rese sororem snam, maritaverit.

Marriage Anno Domini DCCCCXXV. Etnelstanus, rex Anglorum, Ead- Id.•" gytham,5 sororem suam, Sihtrico Danica natione progenito, P-

stan's sis-ter withSihtric ofNorthum-bria, whorepudiatesher.

Wortlianhumbrorum regi, matrimonio honorifice copulavit.Qui,6 ob amorem virginis paganismum relinquens, fidem Christi

suscepit, sed non multo post beatam virginem repudians acChristianitatem abiciens, idolorum culturam restauravit, et postmodicum temporis apostatatus vitam miserabiliter terminavit.Sancta itaque puella, virginitate sibi reservata, apud Pollebe-

1 A later hand has altered this toAngliam. The date sexto idusNovembris is introduced from Ma-rianus Scotus.

2 Wcdanorum and Galwalensiumhave been introduced by the com-piler. Flor. b&spariter etJBritonumafter Danorum.

3 regia villa'] Sic, Flor. havingin Kingestune. W. has been alteredto regiam villam.

4 Wlfhelmus] Withehnus, W.5 An error introduced by the

compiler, neither Florence nor theChronicle mentioning the name,and Mahnesbury expressly statinghis ignorance, ii. 126, p. 197. SeeMr. Coxe's note, i. p. 385, note 4.

6 From here to the end of thechapter seems the compiler's own.

CHEONICA MAJOBA. 447

riam in jejuniis et vigiliis, in orationibus et elemosinarum A.D. 925.studiis, usque ad finem vitas suae bonis pollens operibus perse- Her deathveravit; transiit autem post laudabilis vitae cursum ex hoc at ]E>?les~mundo ibidem idus Julii, ubi usque hodie divina miracula nondesinunt celebrari.

Flor.Wig.p. 573 A.

A.-S.Chron.a. 926,p. 382.

De igneis radiis in aere visis.

Anno Domini Dccccxxvi. Ignei per totam Angliam visi suntradii in aquilonali plaga caali, portendentesl mortem turpissi-mam regis Sihtrici supradicti, qui non multo post male periit;cujus regnum rex Ethelstanus, expulso Guthferth filio ejus,suo copulavit imperio. Deinde omnes Angliaa regulos, Hun-wal scilicet regem Britonum, Constantinum regem Scotorum,Wlferht2 regem Wentorum, prsalio vicit et fugavit. Aldredumquoque filium Eadulfi de3 castello Bebbenberih exturbavit; ethi omnes, cum provincialibus aliis, videntes se ejus strenuitatinon posse resistere, convenerunt, petentes pacem ab eo, atqueidolatries renuntiantes foedus cum ipso firmissimum pepigerunt.

AuroraBorealis.Death ofSihtric.

Submissionof variouspetty kingsto JEthel-stan.

Soror regis Ethelstani matrimonio copulatur comiti Hugoni. jj^^ c Of

Flor. Wig. Anno Domini DCCCCXXVII. Hugo,4 filius Eoberti comitis, so- ^ed to"""*"p. 573 B. rorem regis duxituxorem; quo utique anno5 Tilredus, Lindis- [Eadhild].

farnensis episcopus, obiit, et Wicredus successit. Bps.ofLin-disfarne.

De amicitla inter regem et ducem Normannovum exorta.

Vit. Pontif. Anno Domini DCCCCXXVIII. Leo sedit in cathedra Eomana Pope LeoM^r' A ^' Ineiisibus sex. Eodem anno, defuncto Tnnfrido, Lichesfeldensi ^*p. 573 y. Prsesuli, Elle successit. Eodem tempore tanta inter regem ?JS£»P

18,0*

Cf. William Ethelstanum exorta est amicitia et ducem Normanniaa Eober- J^. e ' „of Jumie- turn, quod uterque in rebus dominaretur alterius, et in rebus JEthelstange?»"' ' bellicis mutuis congauderent auxiliis. and Hollo.

Nota mvraculum de medone.

Anno Domini DCCCCSXIX. Eex Ethelstanus, reliquias sancto- p. 145.rum regni sui orationis gratia petere decernens, Grlastoniaecoenobium imprimis devotus petivit. Erat autem ibi quasdam

1 portendentes] An introductionof the compiler, Florence and theChronicle only mentioning Sihtric'sdeath as occurring soon after.

2 i.e. Owen, king of Gwent

3 de~\ se, W.4 Malmesbury, Gesta Regum, ii.

126, p. 198 ; 135, p. 216, mentionsthis marriage, but without any date.

5 anno"] om. W.

448 MATTH.EI PABISIENSIS

A.D. 929.JEthelstanvisits Glas-tonbury.Story of^Ethelflaed.

Pope Ste-phen VII.

Bishops ofWorcester.

nobilis matrona, nomine Elfleda, neptis ejusdem regis,1 quaemarito defuncto vidualem ducere vitam exoptans, ad occiden-talem coenobii plagam elegerat mansionem; haec femina reli-giosa regi Ethelstano prandium. sfcudiose paravit, quern gratiaorationis Grlastoniam venturum praescivit; prascursores veroregime administrationis, scientes quod rex nepti suae ad2 sedivertendi causa hospitandi licentiam concessisset, die praace-denti venerunt ad videndum si omnia necessaria praaparatafuissent; et, omnibus diligenter inspectis, dixerunt ad illam," TJniversas administrationis sufficientiam habes, si tibi medonis" copia non deesset, quern3 rex super qmnes liquores potare" affectat." Et ilia, " Non patiatur mater Domini mei Jesu" Christi, ut in mensa regis medo deficiat;" et Dei genitricisecclesiam intrans, Deum et ejus matrem sese4 rogatura pro-stravit. Quid ergo? Venit rex multo stipatus militum eomi-tatu, et post missarum celebrationes invitatus ad prandiumintroivit; sed, in primo propinatu, vasculum illud exhausereavidi potatores ad unius palmulaa mensuram, et post, Deo au-gente et beata femina promerente, nihil minuens tota die pro-pinantibus substitit pincernis, ita ut, cunctis mirantibus, suffi-ceret universis; quod miraculum cum rex relatu& ministrorumcognovisset, mente immutatus ait ad suos, " Peccavimus nimis," hanc Dei famulam superfluitate maxima aggravantes j" etsurgens, salutata nepte, perrexit6 viam sanctam. Eodem annoStephanus Papa creatus sedit annis duobus et mense uno.

Anno Domini DCCCCXXX. Defuncto Wilferth Wigorniensi 7

antistite, Sinewoldus successit.

Bridferthof Ramsey,Vita S.Dunstani,ii. 10(Migne'sPatrologia,cxxxix.col. 1433).

Vit.Pontif.

Flor.Wig.p. 573 B.

De dbitu Eadulfi episcopi. Eadutpho successit "Efhelgarus

Bishops of Anno Domini DCCCCXXXI. Eadulfus, Cridiensis praasul, diem Id. p. 573 c.Crediton. clausit supremum, cui Ethelgarus successit; hi quoque praa- Malmesb.Pope John sules Devoniensi provineiee praasunt. Johannes Papa annis r; °*I "'9*. p. 200.

Vit.Pontif.

1 Elfleda neptis ejusdem regis~\An introduction of the compilerfrom nepti suce, 5 lines below. Brid-ferth merely says she was qucedamprcedives matrona regali ex progenieorta. The name seems to be takenfrom cujusdam MihelfledcR in Brid-ferth's previous chapter, col. 1432.In Osbern's life she is called Elgifu,c. 15, col. 425.

2 ad . . die] om. 0. W.3 quern . . . affectat] Introduced

by the compiler.4 sese] om. W.5 relatu] perelatu, O. W.6 perrexit . . . sanctum] subit

viam suam, Bridferth.1 Wigorniensi] om. W. Mor. has

Wicciorum.

CHRONICA MAJORA. 449

Miraculum glorlosum de exeqyAis mortuorum.

Flor. Wig. Anno Domini DCCCCXXXII. Eximias vir sanctitatig Frithstanus,p. 573 c. Wintoniensis episcopus, ordinato pro se in episcopatu Birstano

viro religioso, in urbe Wintoniensi pauperem vitam transegit.1

Hie prsesul sanctissimus cotidie pro defunctorum requie missamcelebravit et psalmos pro animamm salute assidue decantavit;quadam denique nocte, cum de consuetudine cantando ccemi-teria circuiret et psalmos recitaret, et, expletis omnibus, " Be-" quiescant in pace " subjungeret, subito voces, quasi infinitiexercitus, audivit respondentium de sepulchris, " Amen," amen."

A.D. 932.

Frithstanbishop ofWinches-ter suc-ceeded byBirstan.Miraclewhile hesaid thePsalms forthe dead.

Rex Ethelstanus regnum Scotorum devastat.

Id. Anno Domini DCCCCXXXIII. Rex Anglorum Ethelstanus, quiarex Scotorum fbedus, quod cum illo pepigerat, violaverat, cumclassica manu pervalida et equestri exercitu non modico adScotiam perrexit, eamque ex maxima parte depopulatur; underex Scotorum Constantinus, vi compulsus, filium suum obsidemcum dignis muneribus illi tradidit, paceque redintegrata, rex adpropria remeavit. Eodem anno Sanctus Frithstanus decessit.

Ut rex Ethelstanus fratrem suum in mare submergi prcecepit.

Scotland.

Death ofFrithstan.

Story ofthe deathoffiadwine,brother ofJEthelstan.

Simeon, Anno Domini DCCCCXXXIV. Rex Ethelstanus fratrem suump. 686 B. Eadwinum jussit in mare submergi; cujug 2 factionis causa heecGe ts^R,' ^u^sse asseritur. Erat in quadam villa West-Saxoniae opilionisgum, ii. filia, elegantis speciei puella, cui dormienti visum est lunam de139, p. 222. suo ventre splendere, et hoc lumine totam Angliam illustrari;

quod cum cuidam matrons, quse pueros regios nutrire consue-verat, retulisset, puellam recepit in domum suam, et filiae loco Ecgwin.illam suscipiens, cibis delicatis nutrivit et vestibus earn culti-oribus vestiens gestu et moribus informavit. Et non multopost, Eadwardus, Elfredi magni regis filius, casu per villamtransiens ad domum divertit, credens famse suaa detrimenfcuminferre,3 si nutricem, quse ipsum educaverat, videre fastidiret;ubi visas puellas captus amore, nocte dormivit4 cum ea; unoquecomplexu gravidata5 tempore partus peperit filium, quernpropter fidem somnii vocavit Ethelstanum. Itaque rege Ead-wardo, ut supra dictum est, defuncto, filius ejus Ethelwardus

Account ofthe birth of^Ethelstan.

1 pauperem vitam transegit is anaddition of the compiler.

" cujus . . . asseritur'} Introducedby the compiler.

3 inferre'] referre, O. W.4 W. inserts que,5 gravidata'] gravidatam, A. O.

W.F F

450 MATTH2EI PARISIENSIS

A.D. 934.JEthelstancrowned atKingston.

Eadwinedrowned.

Penitenceof JEthel-stan.

Bishops ofWinches-ter.Abps. ofCanter-bury.Bishops ofWilton.

Death ofEoUo,duke ofNormandy.Origin ofthe namesNormandyand Bigod.

ex legitima conjuge generatus, patrem cita morte1 secutus est,tune omnium favore Ethelstanus, licet ex concubina susceptus,in regem electus, spreto2 Eadwino, nondum ad regnandumpropter teneros annos idoneo, in Kingestune, villa regia, ipsum,ut prasdictum est, consecraverunt; consecratus autem Ethel-stanus, fratrem suum Eadwinum, quern de legitimo matrimoniocognovit generatum, nigerrimo3 perstrinxit odio, metuens neper ipsum quandoque a regni solio privaretur. Hac igituroccasione ductus rex, fratrem suum Eadwinum solum cum ar-migero, in navicula vetustate confracta, in maris medio sineremige et remigio dimissum miserabiliter Neptune- commisit;ubi adolescens ille inter fluctus maris vita pertsesus, voluntariopra3cipitio undis sese summersit; armiger vero nunc pedibus,modo manibus remigando, corpus domini sui a Dorobernia inWitsant ad terram perduxit, et honorifice sepelivit.4 Ethel-stanus rex, postquam ab ira deferbuit, tarn enorme factumabhorrens, septenni pcenitentia accepta, fratricidium deflevit,pincernamque suum, qui tale ei consilinm dederat, crudelimorte damnavit.

Eodem anno Sanctus Birstanus, Wintoniensis episcopus, cas-lestia migravit ad regna, cui successit Elfegus vir religioneinsignis; quo utique anno, defuncto Wlfhelmo, Dorobernensiarchiepiscopo, Odo, Wellensis5 antistes, successit; Odoni veroad Wellensem5 ecclesiam successit Osulfus.

Malmesb.Gesta Ee-gum, ii.139, p. 223,131, p. 205.

Id. ii. 140,p. 224.

Elor. Wig.p. 573 D.

LLAppend.p. 620 B.

De morte Hoberti primi duels Normannor'um.Anno Domini DCCCCXXXV. Eobertus, dux Normannorum pri- Cf. Will, of

mus, in senectute bona ex hac luce transiens, Willelmum filium Junueges,suum, juvenem elegantissimum, sibi constituit successorem. u', ' .

Kollo,6 secundum quendam historiographum, primusconquisivit Normanniam, qu.se> Neustria dicebatur. Adquern cum rex Francorum nuncios destinaverat ut nomenejus inquirerent, respondit " Nornneman Bigou," id est," Noricus sum per Deum." Erat enim a Norwegiaoriundus, unde Normannia primo dicta est et vir Bigod.

1 W. omits morte.2 spreto . . . idoneo'] Introduced

by the compiler.3 nigerrimo] nigertimo, O. W. ;

integerrimo, West. This is an in-troduction of the compiler.

4 et . . sepelivif] om. W., thoughO. has it. It is not in Mahnesbury,but is in West.

5 Wellensis — Wellensem] Errorsfor WUtoniensis— Wiltoniensem, i.e.,of Bamsbury. See Malmesb. Gest.Pontif. i. 14, p. 20.

6 Par.inserts in the margin: " De" isto Eollone lege in antecedent!'* folio ad hoc signum 0~" (i.e, p.440).

CHEONTCA MAJOEA. 451

Ut Lodowicus, nepos vegis Anglorum, FrancicB diadema A.D. 936.

Flodoardi Anno Domini DCCCCXXXVI. Comes Hugo mittit nuntios in Louis IV.Khemensis Angliam, pro accersiendo Lodowico, Karoli regis filio, ad api- ®ent f°r

Annales, ° . , -, J,, , , 6 ' . from Eng-col 448 cem reSni -Eraneorum, quern rex Etnelstamis, avunculus ejus, ^^ g^(Migne's accepto a legatis Francise juramento, cum quibusdam episcopis crownedPatrologia, in Franciam mittit, cui comes Hugo cum aliis proceribus ob- p. 146.cxxxv). yiarn profecti,2 in ipsis littoris arenis sese Lodowico committunt, at Laon by

et inde Laudunum ducentes, coronatur ibidem ab Arthaldoarchiepiscopo, prsesentibus viginti episcopis et principibus Qf uheims.regni.3

Ut rex JEthelstanus multos hostes prostraverit.

Flor. Wig. Anno Domini DCCCCXXXVII. Hybernensium multarumque in- Battle ofp. 573 D. sularum rex Anlafus paganus, a Scotorum rege Constantino

invitatus, ostium Humbre fluminis valida cum classe ingredi- ur

tur ; cui rex Anglorum Ethelstanus et frater 4 ejus Eadmunduscum exercitu. occurrentes, in loco qui Brunebirh nuncupatur,a diei principio usque in vesperum praalio protracto, quinqueregulos et septem duces ex adversariis peremerunt, tantumquesanguinem ibidem fuderunt, quantum in nullo Anglise praeliofusum eatenus audierunt; reges vero Anlafum et5 Constantinumad naves fugere compellentes, cum glorioso triumpho ad pro-pria remearunt.6

Ut Otho im/perator sororem regis Ethelstani duwerit.

Id. Anno Domini DCCCCXXXVIII. Otho Eomanum adeptus impe- Otho I.rium imperavit annis triginta sex ; qui continue ad imperium en*Peror-promotus, Elgivam,7 Ethelstani regis sororem, in conjugium -?1S maT^suscepit. Eadg^th.

Hex Ethelstanus etiam duo ccenobia construxit, sedente StephanaPapa.

Vit. Pontif. Anno Domini BCCCCXXXIX. Stephanas sedit in cathedra Eo- Pope Ste-mana annis tribus, mensibus quatuor, et diebus quindecim.8 phenVIH.

1 regni] regem, W.2 profecti'] Sic, Flodoard having

" et ceteri Francorom proceres."3 This passage is also in Flod-

oard's Hist. Eccl. Bhemensis, iv. 26,col. 298.

4 frater] super, A.

5 ef] om. O. W.6 remearunf] remeavit, A. O. W.7 Elgivam] An error for Eadgy-

tham. Flor. has only "unam soro-" rum suarum." See above, p. 436,n.7.

8 quindecim] xxv., O. W.F F 2

452 MATTH^EI PAKISIENSIS

A.D. 939. Per idem tempus rex Anglorum Ethelstanus, pro anima Malmesb.Middleton fratris sui Eadwini. quern pravo usus consilio in mari fecerat ^est< ont

A Tv/r* ii 8*5 Q^ana MI- submergi, duo coenobia, Middeltonense et Micheleneiense, " , Q- 'cnelnev PP* **^,monasteriesconstrul praacepit, et ea prasdiis multis et possessionibus 199.built by ampliavit.JEthelstan.

De morte regis Efhelstani et successione filiil ejus Eadmundi.

Anno Domini DCCCCXL. Ethelstanus, rex Anglorum magni- Elor. Wig.ficus, anno regni sui sexto decimo, apud Grloverniam diem P- 5?4 A.clausit supremum, sexto kalendas ISTovembris. Successit ei inregnum frater ejus et2 haares legitimus Eadmundus, fratre3

apud Malmesberiam translate et ibidem honorifice tumulato,ubi4 idem rex adhuc vivens sepulturam elegit.

Cum vero rex Eadmundus regalibus insignibus [esset]5 subli- Bridferth,matus, beatum Dunstanum, quern, adhuc fratre superstite, pro- j^lta S-babilis vitaa et linguaa noverat expeditaa, suis consiliis interesse — 13

m>

praacepit, ut inter regies palatines principesque6 connumeretur (Migne,electus; cujus nonnulli militum et clientum bonaa conversationis cxxxix.constantiam intuentes, dicebant "quia7 bonus est, alii autem co"- 1435," non, sed seducit turbas •" unde quidam, ejus bonitati et pru- ''dentiaa invidentes, depravare eum coaperunt in oculis regis,quibus ille favorem, non rem bene examinans, praabens, jussitilium omni statim honore et cancellarii dignitate privari, etservitium sibi, ubi vellet, alibi adipisci. Eex vero die crastina Id. iii. 14,ibat cum suis, ut fastidium in venando sullevaret; protinus c°l- 1437.cum in silva corniculantium strepitus resonabat venatorum,latratusque8 soscallorum, multi cervorum fugam leviter ini-erunt, ex quibus, rex solus cum caterva insequentium canum9

unum miraa magnitudinis insequi coapit, quern diu per diversalocorum devia canum agilitate fatigatum, ad quoddam praacisimontis praacipitium impellens, una cum canibus cervum sesepraacipitem dare coegit; qui omnes pariter ex alto descenden-tes contriti, in mortem subito corruerunt. Bex autem cervumet canes cum magno volantis equi cursu insectans, viso praa-cipitio, equum retinere laboravit, sed quoniam effraanus colliquecontumacis erat et rigidaa cervicis, ipsum omnino refraanarenon valuit, omni spe salutis ablata, in voluntate Dei omni-

Death of^Ethelstan.SuccessionofEdmund.

Dunstan.

His influ-ence,

but subse-quent re-moval byEdmund.

Miraculousescape ofEdmundwhile hunt-ing.

1 filii'] Sic, for fratris.2 et hceres legitimus] Introduced

by the compiler.3 fratre] patre, A. O. W.4 ubi . . . elegit] Introduced by

the compiler.5 esset is also wanting in O. W.

6 principesque] princepsque, W.^ This, from St. John vii. 12, is

introduced by the compiler.8 que] om. O. W.; soscallorum is

an introduction of the compiler.9 canum] This has been altered

in W. to cervum.

CHEONICA MAJORA. 453

Bridferth,Vita S.Dunstani,iii. 14, col.1437.

EnlargedfromSimeon,p. 686 D.

potentis suam animam commendabat; " Grratias tibi," inquit, A.D. 940." ago, Domine Jesu Christe, quod me non memini in his" diebus aliquem laesisse nisi solum Dunstanum, et hoc" prompta devotione, concesso mihi spatio, sibi me reconci-" lians, emendabo;" ad hoc dictum, beati viri meritis, restititl

equus in ultimo prsecipitii loco, et rex in se reductus prorestitutione vitse suse Deo gratias referebat; et veniens domum,jussit sibi beaturn Dunstanum prsesentari, et cum coram regeadductus fuisset, protinus conscensis equis viam, quse ducitad Grlastoniam, recto tramite tenuerunt. Quo cum pervenis-sent et coenobium ingressi fuissent, apprehensa dextera Dun- Restorationstani manu, osculatus est earn, ducensque ad [sedem] cathe- of Dunstan.dralem, consentientibus2 monachis, ilium in earn ponens, dixit," Esto sedis hujus et ecclesise fidelissimus abbas, et si quid" tibi defuerit ad sanctse religionis supplemenfcum, ego illud" regia largitate supplebo."

Sicque3 licet multum renitens beatus Dunstanus, ad officiumregiminis a Deo vocatus, omnibus se studuit, salvo rigore re-ligionis, amabilem exhibere.

TJi rex Eadmundus et rex Norwegian Anlafus regnum diviserint.4

Circa eosdem dies Anlafus, genere Norwegensis, qui5 temporeregis Ethelstani de regno Northanhumbrorum ejectus fuerat,hoc anno, maximo comitatus navigio, Eboracum petivit; deindeaustrales Anglise parfces hostiliter adiens, subito sibi regnumAngliae subjugare disposuit. Cumque hsec regi Eadmundonuntiata fuissent, venit ei obviam cum exercitu copioso; et6

apud Legecestriam duo reges hostiliter7 concurrentes, plurimadiei parte, damnosum nimis hinc et inde praslium commise-runt; sed duo archiepiscopi, Odo Oantuariensis et WlstanusEboracensis, viso utrimque periculo et regni exterminio, taleminter eos concordiam composuerunt, ut Anlafus totam Angliseinsulam ad borealem plagam stratse regiae, quas Waltinge dici-tur, possideret, Eadmundus vero ad australem ejusdem callispartem toto regno pacifice frueretur, et, qui8 inter eosvitam duceret longiorem, regnum totum post mortem alteriusoccuparet.

Invasion ofAnlaf.

Battle ofLeicester.

Divisionof thekingdombetweenEdmundand Anlaf.

1 restitit"} resistit, A.2 consentientibus monachis} Intro-

duced by the compiler.3 This paragraph is an addition

of the compiler.4 diviserint] dimiserint, A.5 qui . , , fuerat} From the Li-

bellus de regibus Saxonicis, p. 212.

6 et} om. 0. W.7 hostiliter} om. 0. W.8 This last sentence is entirely

due to the compiler. The wholeparagraph is re-written and enlargedfrom Simeon's account.

454 MATTH^EI PAEISIENSIS

A.D. 940. Deinde * Anlafus Alditham, Ormi comitis filiam, suscepitMarriage uxorem, cujus consilio et auxilio fultus praafatam victoriamof Anlaf. est adeptus.Bishops of Eodem anno defuncto Alfredo, Sireburnensi episoopo, Wlsius Hor. Wig.Sherborne. gllccessit. PP- 574 A>

621 A.

Anlafus movltur.

Death ofAnlaf.

Anno Domini DCCCCXLI. Anlafus rex nuper ereatus, drtm Enlargedvastaret ecclesiam Sancti Balteri et Tinniogeliam2 igne ere-maret,3 mox Dei judicio correptnis, vitam miserabiliter termi-

Edmund aavit; et rex Eadmundus Nortbanhumbriam petens hostiliter, Mor.Wig.monarch of Anlafum, filium Sibtrici, et Reginaldum, filinm Gnthredi, reges, p- 574 c.England, inde4 potenter expellens, monarcbiam totius Anglias iterum

subjugavit.

Ut rex Eadmimdus plures civitates de manibus Danorvmeripuerit.

Five cities Anno Domini DCCCCXLII. Eex Eadnrundus Lincoboiam, Snot- Id.p. 574A.and Mercia ingeham, Derebi, Legecestriam, et Stanfordiam de manibus,ee^ om Danorum eripiens, cum Mercia tota, omnia sub sua potestate

by Ed- redegit.round.

Nota mwraculwrn de Sancto Dunstano.

p. 147. Anno Domini DCCCCXLIII. Cum magnifico regi Eadmundo Id.p.574B.Promise of regina sua Algyva filium peperisset Eadgarum, Sanctus Dun-peace under stanus audivit voces psallentium et dicentium in sublime,

° ' " Pax Anglorum ecclesias, exorti nunc pueri nostrique temporeBaptism of " Dunstani." Eodem anno rex Eadmundus regem AnlafumAnlaf and de lavacro sanctaa regenerationis suscepit eumque regiis mu-Keignald. nerj^ug honoravit. Eeginaldum asque, Nortbanbumbrorum

regulum, dum ab episcopo confirmaretur, tenuit, sibique infilium adoptavit. Marinus Papa.r

PopeMarinus(Martinm.).

icol. 454.

De morte Willelmi duds Normannorum.

Murder of Anno Domini DCCCCXMV. Willelmus, dux Normannorum se- Cf. Will, ofWilliam cundus, proditione Arnulfi, comitis Flandrensis, interfectus Jumieges,duke of eg£ nam cum i(jem Willelmus unum ex castris prsefati comitis iu'n 0'I

2'jNormandy. . ,„ , ,,, .,, , %. coll. 809,

occupasset, Arnulfus, simulata fade, ilium ad colloquium evo- gio

1 This paragraph is peculiar tothe compiler.

2 Tiningham or Tynningham.

3 cremaref] cremavit, W.4 inde . . . subjugavit] eamque

suse ditioni subegit, Flor.

CHRONICA MAJORA. 455

catum, dum in navi de pace tractarent, per Balzonem ducem A.D. 944.Her. Wig. obtruncavit. Cui successit filing ejus Ricardus, dux tertius Eichard I.p. 574 B. Normannorum. duke of

Normandy.

SeethePri- TJt rex Eadmundus beato Eadmundo multas contulerit mansiones.vilegiumEadmundi Anno Domini Dccccxiv. Eex Eadmundus beato martyri Gift ofregis in the Eadmundo dedit Bedericheswrthe, villam regiam, in qua usque 5d£1,und *°Monasti- , ,. . , , . .'5 , J..L .j S.Edmund.con iii D n°die corpus ejusdena martyris requiescit; deditque eidem137, num. martyri circa ilium locum terram non modicam, quam sub-iv. (said to scriptione episcoporum, comitum, et baronum pia devotionebetaken roboravit.from a MS.of Marian.

Ut rex jEadmundus Cumbriam regi Scotorum dederit.

Vit. Pontif. Anno Domini DCCCCXI/VI. Agapitus sedit Romse annis decem, Pope Aga-mensibus sex, et diebus decem. petus II.

Flor. Wig. Eodem anno rex Eadmundus, adjutorio Lolini regis Demetiaa Dunrnau'sfretus,1 Cumbriam totam cunctis opibus spoliavit, ac duobus SOPS

filiis Dunmail, ejusdem provinciaa regis, oculorum luce pri- *? Lvatis, regnum illud Malcolmo, Scotorum regi, de se tenendum berlandconcessit, ut aquilonales Anglise partes terra marique ab hos- given totium adventantium incursione tueretur. Malcolm I.

by Ed-mund.

De morte Uladmundi regis.

p. 574 c.(Not inFlor.)Mor.Wig.p. 574 c.

Ge^t Eeffii. 144,p. 228.

Eodem anno rex piissimus Anglorum, Eadmundus, dum in Death ofSancti Augustini, Anglorum apostoli, omnes regni pro-

ceres ad magnum convivium in villa regia, qua Micheleberih 2

dicitur, invitasset, sicut mos erat Anglis singulis facere annis,ob venerationem beati Augustini, per quern fidei lumen Anglisunt adepti, congregatis omnibus, ad prandium regis consi-dentibus, cceperunt epulari et gaudere, ipso rege ad hoc plu-rimum annitente. Tandem cum rex caput erigeret, ut videretdiscumbentes, inter caeteros latrunculum quendam nomineLeof, quern ante paucos annos propter latrocinium eliminaverat,in aula stare conspexit, quod rex nimis moleste ferens, innuit 3

pincernaa suo, ut furem ilium de palatio quantocius amoveret;sed cum nequissimus ille propter pincernam exire noluisset,rex nimia succensus ira de mensa subito exilivit, atque latro-

10 . . . fretus] This ispeculiar to the compiler, as also theaccount of the two sons of Dun-mail, both being interpolated in theextract from Florence.

2 Micheleberih'} Pukelechirche,Malmesb., as the Chron.

3 innuit. . . noluisset] These de-tails are peculiar to the compiler,

456 MATTH^EI PAKISIENSIS

A.D. 946. nem ilium per capillos arripiens in pavimentum projecit. Ad Cf.Death of proditor ille, cum se laesum regemque in se jacentem sensisset, Mahnesb.Edmund, extracto ocius cultello, quem occulte ferebat, regem, proh jj j44

dolor! jugulavit. Yidentes regii milites et ministri dominum p. 229.suum mortuum et sanguine tabefactum, irruerunt omnes inlatronem ilium, atque corpus ejus totum et ossa in frustaminutissima conciderunt; sicque clarum regalis convivii prin-cipium nebulosus rerum gestarum exitus terminavit.

De coronatione piisswvi regis Eadredi.

Coronation Defuncto itaque rege Eadmundo et apud Grlastoniam sepulto, Flor. Wig.of Eadred. Eadredus frater ejus in Kingestona, villa regia, regni diadema P- 574 r>.

a beato Odone, Cantuariensi arcbiepiscopo, suscepit septimoHe reduces decimo kalendas Septembris. Beliquit quoque duos filios Id.Append.jNorthum- hggredeg legitimos, Eadwinum et Eadgarum, qui, repugnante P- 642 •*•ceive's the illegitima astate, patri succedere non valebant.1 Hie, ut suus Id. p. 574 D.homage of germanus prius egerat rex Eadmundus, E^ortbanhumbriam to-MaleolmL, tarn in sui dominium redactam, a rege Scotorum fidelitatemtmg of accepit, et2 insuper Eboracensi ecclesise metropolitanaa duogives bells signa non naodica devotus donavit; denique, cum a Cumbro-to York; rum rege juramentum fidelitatis accepisset, et partes illas inquiets securitate posuisset, versus austrum cum suis contendit.Cumber- -g^ au^ein rex nobilis, non dispar prsedecessoribus suis, Osbern,His love for beatum Dunstanum tanto caritatis ardore dilexit, ut omnesS.Duastan. thesauros suos sub ejus custodia commendaret. Beatus3 interea

Elfegus, "Wentanse urbis episcopus, qui eundem Dunstanumrnonacbatus et presbyteratus ordine decoraverat, ab noc sseculo Patrologia,migravit; cui rex volens subrogare Dunstanum, per reginam,4 cxxxv"-scilicet matrem suam, super his ilium convenit; ad haec ille, 433' fj.0m" Eogo," inquit, " domina, de precibus hujusmodi cessare, Wharton's" sciens me diebus regis, filii tui, pontificem non futurum;" Angliadixit autem base vir Dei regem diligens, cujus consiliis sacer- ^acr^'

Vision of dotii causa noluit deesse; sed sequenti nocte sibi visum est, ' 'b.Dunstan. ge 5,omam adisse et, adoratis Apostolis, ilico domum redisse;

cumque ad Montem Graudii applicuisset, ecce Sanctus Petruscum Apostolis Paulo et Andrea occurrit, singuli singulos gladiosmanu tenentes et ei protensis manibus offerentes. In gladioSancti Petri scriptum fait, "In principio erat verbum," etgladii Sanctorum Pauli et Andreas propriis nominibus erantinscripti; tune ei Sanctus Petrus Apostolus blande cecinitmodulando, " Tollite jugum meum super vos, et invenietis

qui . . . valebant'] Peculiar to 3 This is considerably alteredthe compiler. from Osbern.

2 The rest of this paragraph is j 4 i.e. Eadgifa.peculiar to the compiler. !

CHRONICA MAJOEA. 457

Osbern, " requiem animabus vestris," delude ilium arguendo, virgam, A.D. 946.Vita S. quam tenebat, levavit, et levi ictu in palma percutiendo ^on of

Dunstam, j • -, „-rr , , . . . ., ,, . •, S.Dunstan.23 col 434 t"S3-"> Hoc habeas commomtorium de ulterius non recasando

" jugum Domini." Ad hsec evigilans vir Dei, regi mane("Not in visionem retulit admiranti; cui rex, " Cum gladii," inquit,Osbern.) " quos ex Apostolica largitate suscepisti, armaturam1 desig-

" nent Spiritus Sancti, scias pro certo per gladium Petri," verbo Dei inscriptum, archiepiscopatus dignitate caelitus te" donandum, per gladium Pauli, simplicem episcopatum, et" per gladium Andrese, alium2 prassulatum jure te regiminis" possessurum." Nam postea juxta somnii interpretationem His threeCantuariensem rexit ecclesiam, in nomine Sanctae Trinitatis sees*dedicatam, Londoniensem in nomine Pauli, et Bofensem inbeati Andrese [nomine] consecratam.

Flor. Wig.p. 575 A.Malmesb.Gest. Pon-tif. ii. 75,p. 164.

Flor. Wig.p. 574 B.

Miracula de Sancto Elf ego episcopo,Anno Domini DCCCCXLVII. Post Sanctum Blfegum, Wintoni-

ensem prassulem, Elfsius successit. De beato quoque Elfegolegitur, quod in die Cinerum, cum de more pcenitentes [ec-clesise] liminibus removeret, hortatus est eos, ut temporeQuadragesimali, jejunio et castitati vacantes, diebus illis uxo-rum etiam deliciis abstiuerent; quorum unus, cseteris episcopijussionibus reverenter obtemperantibus, joculari coepit, dicens,se abstinere non posse a venere, a cibo pariter et conjugio;cui episcopus, " Contristas3 me, miser oppido, nesciens quid" tibi pariat dies ventura;" et sic homo ille recedens, durambeati Elfegi prophetiam nebulo experitur, dum postera lucein cubiculo sit repertus exanimis, incertum utrum a diabolosuffocatus. Alio quoque tempore, dum sacros ordines cele-brasset, tres monachos ad ordinem presbyteratus pyomovit;completis itaque ordinibus, prsesul sanctas recordationis astan-tibus dixit, " Hodie tribus monachis manus imposui, quorum4

" duo pontificalis ordinis gratiam obtinebunt, unus in civitate" Wigornise ac deinde in Cantia, et alter meam sedem quando-" que adimplebit; tertius, •voluptatum5 petulantia accensus," exitum miserabilem sortietur;" quam utique sancti prsesulisprophetiam,6 ut prsedixerat, rerum exitus comprobavit. Eodemanno gens Northanhumbrorum, Eadredo regi fidem infrin-gentes, Eilricum quendam, Danica stirpe progenitum, superse regem statuerunt.

S.bishop ofWinches-ter.

p. 148.

Rebellionof theNorthum-brians.

1 armaturam] armatura, O. W.From here to the end of the chapteris the compiler's own, or from someother source than Osbern.

2 alium] aliud, A. O. W.3 Contristas} Contristatus, O. W.

4 quorum] quo, O. W.5 voluptatum'] voluntatum, O. W.6 quam . . prophetiam'] quse . . .

prophetia, A. O. W. This sentenceis re-written in his own words bythe compiler.

458 MATTH^EI PARISIENSIS

A.D. 948. Ut rex Eadredus hostes suos potenter subjecerit.

Eadred Anno Domini DCCCCXLVIII. Eex Eadredus pro infidelitate Mor. Wig.ravages JSTorthanhumbrensium illam provinciam devastavit, in qua et P-bria which moiiasterium in Eipum, a Sancto Wilfrido olim construction,submits. egt ignibus concrematum; sed, rege recedente, exercitus [de]

Eboraco erumpens, in extrema parte exercitus regis multamfecit stragem. Hoc autem cognito a rege, redire disposuit,et omnes hostes suos usque ad unum delere; sed gens North-anhumbrorum valde perterrita, Elricum, quern sibi regemconstituerant, abicientes, Eadredi regis injurias honoribus etdetrimenta muneribus exsolverunt.

Heresy ofthe An-

phitae.

De Jiceresi AnthropomorpMtarum.

Anno Domini DCCCCXLIX. In Italia exorta est haaresis An- Sigebert,thropomorphitarum, qui corpoream Deum habere formam con- a- 939>te^dunt, contra quam Eitnerius, Vernonensium episcopus, etverbis reclamabat et scriptis.

183'

De morte Eilrici regis.

Eiric ofNorthum-

Anno Domini DCCCCL. Eex Eilricus in quadam solitudineqU£e Steinmor dicitur, cum filio suo Haerico et fratre Eegi-naldo, proditione Osulfi comitis, a Idaccne1 consule fraudulen-

mor with *er interempti sunt, ac deinde in partibus illis rex Eadredushis son and regnavit.brother.

Wulstan,archbishopof York,imprisonedat Jed-burgh.

Ut rex Eadredus archiepiscopum mcarceraverit.

Anno Domini DCCCCLI. Eex Eadredus Wlstanum, Ebora- Flor. Wig.censem archiepiscopum, in Jutabirih. arctam posuit in custo- P- 575 B.diam, quia frequenter apud eum accusabatur certis de causis,ut qui cives Theodfordenses plures occidi jussit, in ultionemabbatis Aldelmi injuste ab eis interfecti.

bishop ofCrediton.

T7t mortuo Alga/ro episcopo Alwoldus successerit.

Anno Domini DCCCCLII. Algaro Cridiensi pontifice defuncto, Id.Alwoldus, consilio beati Dunstani, successit.

1 The death of Eiric, " a Mac-" cus filio Anlafi," is mentioned bySimeon of Durham, Hist. Contin.p. 90 (ed. Hinde), but the other par-

ticulars given above are only bythe present compiler. See Mr.Hinde's notes, pp. liii., 90.

CHRONICA MAJOEA. 459

Archiepiscopus de carcere liberatwr. A.D. 953.

Flor.Wig. Anno Domini DCCCCIIII. Wlstano, Eboracensi archiepiscopo, Wulstanp. 575 B. de custodia soluto, apud Dorkecestram episcopal! restituitur "-eed>and

,. * r r placed atdigmtati. Dorchester.

OsTcetel arcfaiepiscopus creatur.

Id. p. 57 5 D. Anno Domini DCCCCHV. Osketel, vir1 bonus et in rebus Consecra-divinis ad plenum eruditus, factus est archiepiscopus Ebora-censs. Oskytel.

De morte regis JEadredi.

Id.p.575B. Anno Domini DCCCCLV. Rex Anglorum potentissimus Eadre- Death ofdus, anno regni sui decimo, cum graviter segrotare coepisset, Eadred.missa celeri legatione, beatum patrem Dunstanum confessionisgratia accersivit'; quo festine ad palatium tendente, vox de- Kevelationsuper clare sonuit, ipso audiente, "Bex Eadredus jam in pace of his death" quievit," ad quern vocem equus, cui insedit, pondus angelicaa gtan*vocis ferre non valens, absque ulla sessoris laesione, mortuusin terrain corruit. Denique2 cum venisset ad regem beatusDunstanus, reperit regem sub eodem tempore defunctum, quoilli angelus in itinere nuntiavit. Eegis autem corpus Win- His burialtonise delatum est, et a beato Dunstano in veteri monasterio at Win-traditur sepulture. chester-

Id. p. 575 c. Successit ei in regnum Eadwinus, Eadmundi regis filius et EadwigSanctae Algivse reginae, et apud Kingestonam ab Odone, succeeds.

Bridferth, Dorobernensi archiepiscopo, regiam unctionem suscepit. Huic Behaviourqussdam mulier inepta, licet natione praecelsa, cum adulta ° ,* Wl^filia per nefandum familiaritatis lenocinium adhssrebat, ut sese coronationvel filiam suam sub conjugali titulo sociaret; quas ille, ut day.aiunt, alternatim, quod dicere nefas est, turpi palpatu etabsque pudore libidinose tractavit. In die enim qua in regemconsecratus est, confestim post regiam unctionem, de mensasubito prosilivit, principes et laeta relinquens convivia, utlascivius voluptatem lenocinii vinolentus compleret; displicuitfactum optimatibus, et beatum abbatem Dunstanum miseruntad regem reducendum, ut in regali convivio fieret jocundusassessor; qui, juxta principum jussa, adjuncto sibi Cynesioepiscopo,3 cognato suo, thalamum ingressus invenerunt coronamregiam, splendore decoram, procul a capite in terram usquenegligenter avulsam, regemque inter utrasque in luti volutabro

Vita S. fDunstani,iv. 21,col. 1442.

For this Florence has only vir

2 Denique . . . nuntiavit] Intro-duced fromBridferth's Vita S. Dun-

stani, iv. 20, col. 1442 (Migne,cxxxix.).

3 OfLichfield.

460 MATTHvEI PAEISIENSIS

A.D. 955. volutantem;' [et dixerunt]2 " Vestri nos principes ad te ro- Bridferth,Keproof of " gando direxerunt, ut redeas ad tuae sedis dignum triclinium, Vita s- .Eadwig by " efc similiter3 cum eis jocundus existas;" et mulierum jv™jsm'b.Dunstan. par^er ineptias increpans et manum regis dum surgere nollet col. 1443.

arripiens, ad regale convivium furibundum reduxit. Tunemeretrix ilia, Algiva nuncupata, contra virum Dei ferventifurore consurgens dixit, ilium nimis fuisse temerarium, dumregis secreta non vocatus intravit; sicque beatum Dunstanummulier nequissima persequi non cessavit, donee regis animumcontra venerabilem abbatem in odium mortale eonvertit.

De exilio Sancti Dunstani afibatis.

Pope John Anno Domini DCCCCLVI. Johannes Papa creatus sedit in~ cathedra Bomana annis septem. Algiva supradicta, mulierum

turpissima, ex Eadwii regis consensu omnem substantiam mo-nasterii viri Dei Dunstani diripiens, urgente ejusdem regisimperio, tandem ipsum a regno proscripsit, qui Grallicanassecedens in partes exilium coactus petivit; sed mulier virumDei desiderans prgevenire, misit lictores, ut fertur, qui ipsum,si inveniretur, lumine oculorum privarent; sed, eo non invento,confusi ad propria remearunt.

Banish-ment of S.Dunstan.

Vit.Pontif.Bridferth,Vita S. ^Dunstani,iv. 22,col. 1443.Osbern,V. S. Dun-stani, 27,col. 437.

Division ofthe countrybetweenEadwigand Ead-gar.p. 149.

De conse-crationebeati Dnn-stani abba-tis adecclesiamWigorni-ensem.

De expulsione Eadwi regis Anglim a regno.

Anno Domini DCCCCLVII. Eex Eadwinus, quoniam in regi- Flor. Wig.mine sibi commisso insipienter egisset, a Mercensibus popu- P- 5?5 D-lis et ISTorensibus est penitus derelictus; nempe sapientes Bridferth,quosque regni et nobiles odio vanitatis disperdens, ignaros V- S. Dun-nihilominus et iniquos studio dilectionis fovebat. Quo unanimi "VJi/f4'omnium conspiratione dejecto, elegerunt, Deo dicante, fratremejus Eadgarum in regem, et, annuente populo, res regni pub-lica dispertita inter fratres; Thamensis fluvius regnum dister- Flor. Wig.minaret amborum; tune Eadgarus beatum Dunstanum, ab P- 5?5 »•exilio reductum, in omni honore restituit pristinge dignitatis.Excurso dehinc brevi temporis intervallo, Kenwoldus Wigor-niensis ecclesiae [pastor]5 defungitur, et beatus Dunstanus,licet6 multum renitens, electus, ab Odone Cantuariensi archi-episcopo consecratur.

1 luti . . volutantem] Into . . vo-luntatem, W. A. has luto.

2 et dixerunt} Also omitted inO. W. West.

3 similiter^ simul, O. W.

4 a] ac, W.* pastor is also omitted in O. W.6 licet multum renitens is intro-

duced by the compiler.

CHRONICA MAJORA. 461

De archiepiscopo per symoniam promote. A.D. 958.

Flor. Wig.p. 575 E.Malmesb.Gest. Pont,ii. 81,p. 178.Flor. Wig.p. 576 A.

Osbern,Vita S.Odonis,16 (Migne,cxxxiii.col. 942).Malmesb.Gest. Pont,i. 17, p. 25.

Anno Domini DCCCCLVIII. Defuncto Brithelmo,1 Londoniensi Dunstanepiscopo, rex Eadgarus in loco ejus beatum substituit Dun- bishop ofstanum; qui, protinus apud Westmonasterium constructo ad London,duodecim monachos coenobio, in loco ubi quondam Mellitusepiscopus beato Petro ecclesiam fabricaverat, Sanctum Wlsium 2

ibidem constituit abbatem. Eodem anno Sanctus Odo, Can- minster,tuariensis archiepiscopus, regem Eadwium et Elgivam ab Divorce ofinvicem separavit, vel causa consanguinitatis, vel quia illam Eadwigand[ut] adulteram adamavit. Quo etiam anno idem Odo, Doro- &* 'bernensis archiepiscopus, vir ingenio clarus, virtute laudabilis arcnbishopet spiritu prophetiae pollens, humanis rebus exemptus, in pa- odo.radisum est angelorum manibus deportatus; quo ad caalestiatranslate, Elfsinus, Wentanse urbis episcopus, datis muneribus JElfsin ob-profusis, per internuntios regem Eadgarum circumvenire stu- tams tne

dens, cum3 Symone Mago thronum Cantuariensis ecclesias, s?e ^pecunia3 interventu, conscendit. Qui primo intrusionis dieabstinere non potuit, quin furias mente diu conceptas evo-meret; ad tumulum Sancti Odonis accedens, illudque pede insultsconculcans, dixit, "Pessime senex, nunc animam licet sero Odo's" emisisti, et meliori locum faciens recessisti; nunc vero quod m '" diu concupiveram 4 teneo, te invito, et inde tibi malas gra-" tias ago;" et sic fatus,* cum rabidus ille sopori membradedisset sequenti nocte, vidit beati Odonis effigiem sibi astare,et properare convicium atque velox illi exitium comminari;sed Elfsinus, somnii vanitatem esse quod viderat existimans,non minus ad obtinendum pallium Eomam properabat; ubi andcum per Alpes viam expediret inceptam, nib.il aliud remedii perishes inhabere potuit, dum nivali [frigore6] esset congelatus, nisi ut^e pson

exenteratorum equorum adhuc calentibus extis pedes immer- Rome,geret, quibus sancti viri conculcaverat sepulturam. Sed, neesic algore deficiente sed potius invalescente, vitam flagitiosammorte misera terminavit.

De morte Eadwii vegis, et successions Eadgari fratris ejus.

Flor. Wig. Anno Domini DCCCCLIX. Eex Eadwius, postquam annis qua- Death ofp. 576 A. tuor libidinose similiter7 et tyrannice regnum depressisset Eadwig.

1 Brithelmo} pio pastore, Flor.,and so also Bridferth and Osbern intheir lives of S. Dunstan.

2 Wlsiuai] Wlstanum, 0. W.3 cum Symone Mago is an intro-

duction of the compiler.

4 concupiveram] concupineta, A.;concupinetam, O. W.

5 fatus] factus, O. W.6 frigore] tempore, 0. W.7 similiter} simul, O.W.

462 MA.TTB.MI PARISIENSIS

consecra-tur.

A.D. 959. Anglorum, justo Dei judicio defunctus,1 Wintoniaa in novo Flor. Wig.monasterio sepulturam accepit j cujus regnum frater ejus P- 5?6 A.

The king- Eadgarus, ab omni populo electus, suscipiens, divisa regna indom united unum compaginavit. Quo etiam anno Brithelmus, Wellensis Bridferth,Bad"* er antistes, ad summum sancta3 Dorobernensis ecclesiaa sacer- V. S. Dun-

dotium est electus. Erat autem nimis modestus, humilis, et j jZlgbenignus, adeo quidem ut tumidos quosque et rebelles subcorrectionis verbere non, ut debuit, cohiberet; sed cum hoc arege compertum fuisset, jussit eum ad relictam redire digni-

Sanctus tatem, cujus loco omnium judicio beatus Dunstanus archipon-Dunstanus ftfex subrogatur; a quo nimirum cum caeteris optimatibus etFlor.Wig.ensis archi- ipse rex Eadgarus decenter instructus, improborum passim P- 576 B.episcopus temeritatem cohercuit, rebelles sub asperitatis correctione

redarguit, justos et modestos dilexit, desolatas Dei ecclesiasrenovans ditavitj abjectis a ccenobiis clericorum sasculariumneniis, ad laudem summi Creatoris et gloriam, monachorumet sanctimonialium catervas aggregans, plusquam quadragintamonasteria construi prascepit. Hos omnes ut fratres honorabatet ut filios carissimos diligebat, ammonens pastores, quos ipsispraaposuit, ut illos regulariter vivere exhortarentur, quatinusChristo et sanctis ejus omnibus complacerent; erat enim virDei Dunstanus mira in omnibus ratione discretus, prudentiam-que, fortitudinem, justitiam, et temperantiam quoad vixit, Deo

Bishops of auxiliante, veraciter custodivit. Eodem anno, Leofwino Lin- Id. p. 624s.fDorch'es dissa3 regionis antistite defuncto, Ailnothus successit, et illiter). Asowinus, cujus instantia Sanctus Oswaldus, WigorniensisKamsey postea episcopus, Eamesiaa2 coenobium consecravit.abbey.

Ut beatus Dunstanus pallium, acciperit.

Dunstan Anno Domini DCCCCIX. Sanctus Dunstanus Eomam profectus, Id.p,576p.receives a papa Johanne pallium suscepit, et per viam pacis ad propriaHome from Temeswti. Faucis exinde mensibus interjectis, annuit rex Ead-PopeJohn garus, ejus suggestione, ut beatus Oswaldus admitteretur ad

Wigorniensis ecclesias praasulatum ; ubi per beatum Dunstanumepiscopus consecratus multis3 in ea virtutum claruit signis.

Worcester. ^irca eosdem dies defuncto G-uthardo, Seleseiensi episcopo, Id. MS. A.,Bishops of Alfredus successifc. P* 5?6 9-Selsey.

1 postquam . . . defunctus] In-serted by the compiler.

" Ramesice] Eomesie, A.

3 multis . . . signis} Introducedby the compiler.

CHRONICA MAJORA. 463

D.e fundatione ccenolii TUavistoke. A.D. 001.

Malmesb. Anno Domini DCCCCLXI. Odgarus comes cmnobium npnd FoundationGest. 1'ont. Thaviwtoko in Dovonia constrnxit, [et] ' illnd roligiosin inomi- "' tlu'

chis roplovit. Erat autom comcH Ordgarus putor AH'dritliiB, ;!,' ". °J " * laviKtook.

rognuu- rogis Eadgari, ox j qua genuit Kthelrcdimi, ]>ontoa re- ji?\\\hr t])gem Anglorum, sicut soqtions historia latins duclai'abit.

U' .>,»«p. 202.

Sigebert,col. 189.

Sanctus Wibcrtus dcccssit.

Anno Domini DCCCCLXII. Sanctus Wibertus, Gemblacensis Death ofcoenobii fundator, migravit ad Christum. s- Wibert.

In veteri monasterio Wintonice pro clericis monacMsubstituuntur.

Flor. Wig. Anno Domini DCCCCLXIII. Defuncto Brithelmo, "Wintoniensi S. ./Ethel-p. 576 E. episcopo, Sanctus Ethelwoldus, abbas ccenobii Abbendoniensis, wold, bi-

et a Sancto Dunstano nutritns et moribus informatus, ei in L,?P ?, , . . _ , , ' . Wmches-episcopatu successit; et eodem anno, jussu regis Eadgari ex- ter_pulsis clericis sseculariter viventibus, Vetus monasterium mo-nachis religiosis et regulariter conversantibus in eorum loco

Id. p.577 A. substituit. Hex Eadgarus, cognomento Pacificus, duas fertur Wives andsuccessive habuisse reginas ; ex prima, Elfleda scilicet Candida, children ofcognomento Enede, Ordmari ducis filia, Eadwardum genuit, EadSar-postea regem et martyrem; post cujus decessum accepit Alf-dritham, Ordgari comitis filiam, Ethelwoldi comitis OrientaliumAnglorum relictam, ex qua duos filios, Eadmundum et Ethel-

Malmesb. redum, suscepit. De "Wlfrida concubina,4 quam cerium est p- 149.Gest. Reg. sanctimonialem tune non fuisse, sed timore regis puellam par-"' 255' vulam se velasse, genuit Sanctam Editham. Benedictus Papa ^°g^ **?"Vit, Pontif. mensibus duobus. Leo Papa anno uno. and Leo '

vm.De restauratione duorum ccendbiorum.

Flor. Wig. Anno Domini DCCCCLXIV. Eex Eadgarus Pacificus in novo Monksp. 577 A. monasterio apud Wintoniain et in Middeltona monachos collo-

cavit, et illis Ethelgarum, istis vero Kinewardum, abbates •prsefccit. monasteries

by Eadgar.

1 t(] Also omitted in O. W.3 A. repeats regina.3 ex . . . (teclarabit] Introduced

by the compiler.

' concubina is introduced by thecompiler.

464 MATTH^il PAEISIENSIS

A.D. 965. De admonitione ccelesti.

Pope John Anno Domini DCCCCLXV. Johannes sedit in cathedra Eomana Vit. Pontif.XIII. annis septem et mensibus undecim. Per idem tempus Sanctus Malmes-Legend of Ethelwoldus, Wentanse urbis episcopus, cum nocte quadam ad p1^ CSta

the appari- majug ecolesiae suae altare ante sanctorum reliquias staret in & 75^bishop orafcione, tres sibi personae reverendae apparuerunt, quarum p. 163.Birstan to ilia, quaa media videbatur, has voces evidenter expressit ; " Egobishop « guDa," inquit, " Birstanus, hujus urbis quondam episcopus ;"

o^, et partem ostendens dextram,1 " Hie," inquit, " est Birinus," hujus ecclesiae praedicator et pontifex primus;" et sinistramostendens, " Hie est," ait, " Sanctus Swithunus, specialis hujus" ecclesias et civitatis patronus ; noveris quoque, quod sicut" me cum eis vides in tua prsesentia, ita cum eis in caelo" non dispari fraor gloria ; cur ergo defraudor mortalium ho-" norificentia in terris, qui magnificor caslestium consortio spi-" rituum in cselis?" Et his dictis, in aerem est elatus cumsociis, pretiosam sui memoriam comprovincialibus relinquensin terris.

Ut rex Haroldus idola relinquens baptizatus fuerif.

Baptism of Anno Domini DCCCCLXVI. Danis cum Popone clerico in con- Diceto,Harold n., vivio de cultura Dei altercantibus et deorum, Danis asseren- co1- 458>Mng of the |3Ug Jesum Christum Deum esse, sed maiores esse deos et ^'J* 'Danes. .,, . . . -„ ' , . J „,.,, . . . -„ , . „, , Tillos esse antiquiores, Popone e contrario amrmante Jesum den).

Christum solum verum Deum esse, unum in substantia ettrinum in personis, rex Danorum Haroldus condixit clerico,ut fidem propositam veritatis testimonio comprobaret. Cum idclericus coram populo se probaturum affirmaret, ferrum in-gentis ponderis valde ignitum in manibus ejus ferendum po-nunt ; quod cum clericus usque ad placitum coram omnibustulissefc absque ulla laesione, rex, penitus abjecta idola[tria], sesuosque ad colendum verum et solum Deum convertit. Cle-ricus vero ad episcopatum promotus est.

'Ut V&K Eadgarus apud Romesiam sanctimoniales miserit.

Nuns Anno Domini DCCCCLXVII. Eex Eadgarus in monasterio Flor. Wig.placed in Romesie,2 quod avus suus rex Eadwardus construxerat, sancti- P-Wrifonr moniales congregavit, Sanctamque Merwinnam in eo abbatissam

ordinavit.

dextram] dextera, W. | 2 Romesie] Ramesie, A.

CHRONICA MAJORA. 465

Ut rex Eadgarus apud Exoniam l monachos posuerit.

Flor.Wig. Anno Domini DCCCCLXVIII. Eex Eadgarus in Exonia2 mo-p. 577 B. nachis3 congregatis, virum religiosum Sidemannum illis jure

abbatis prsefecit. Eodem anno, mortuo Lindissse regionis epi-scopo,4 Alfsius vir in rebus ecelesiasticis eruditus successit.Eodemque anno fundatum est nobile coenobium Ra-meseise a comite Ethelwino, quod in posterum in spiri-tualibus et temporalibus felix suscepit incrementum.

Cf. Id.p. 624 B-

A.D. 968.

Monksestablishedin Exeter.Bishops ofChester-le-Street.Ramseymonasteryfounded.

Ut apud Wigorniam5 pro clerieis monachi sint constituti.

Id.p. 577B. Anno Domini DCCCC.LXIX. Eex Eadgarus pacificus episcopis Monks putper Angliam constitutis prsecepit, ut in majoribus coenobiis et ™ the placeecclesiis6 cathedralibus, expulsis clerieis, monachos subrogarent. tt^uffhwitUnde Sanctus Oswaldus, ex clerieis Wigorniensibus monachos England,faciens, habituni religionis assumere coegit; renuentes quidem S. Oswald.ab7 omni beneficio spoliavit.

De translatione reliquiarum Sancti SwitJiuni.

Id.p. 577c. Anno Domini DCCCCLXX. Sancti Suithuni reliquiap venerandte, Transla-peractis a sepultura ejus centum et decem annis, idus Julii t'°° °* ^-

sublatge sunt de sepulchre a beato Ethelwoldo, ejusdem ec- W1 un'clesise episcopo, sicut8 ei fuerat divinitus imperatum, et inbasilicam Apostolorum Petri et Pauli honorifice sunt translatse.

Id. MS. A., Quo utique anno mortuo Alfredo, Seleseiensi pontifice, sue- Bishops ofP-577"- cessit Eadelmus. -Selsey-

De movie duorum ducum nobilium.

Id. p. 5771>. Anno Domini DCCCCLXXI. Eadmundus, films regis Eadgari, VariousElfegus dux Suthamtoniae, et Ordgarus dux Devoniee, socer deatns-regis, diem clausere suprenmm.

1 Exoniam] Oxoniam, A.2 Exonia] Oxonia, A.3 monachis] monachos, A. O. W.4 i.e. Ealdred. In the next clause,

" vir in rebus ecclesiastieis erudi-" tus," is introduced by the com-piler.

5 Wigorniam] Wigorniensem, A.6 ecclesiis cathedralibus] Intro-

duced by the compiler.7 ab omni beneficio spoliavit] de

monasterio expulit, Flor.8 sicut . . imperatum] Introduced

by the compiler.

G G

466 MATTH^EI PAEISIENSIS

A.D. 972. De dedicatione novi ccenobii Wentanaz wrbis.

New-min- Anno Domini DCCCCLXXII. Eex Eadgams novi monasterii Flor. Wig.ster(Hyde) fabricam urbis Wentanas, a patre suo Eadmundo inchoatam et P- 577 3D-b6dEafled a se Perfectam» dedicari fecit. Eodem anno, mortuo Osketello,sf Oswald* Eboracensi archiepiscopo, Sanctus Oswaldus, ecclesiae Wigorni-archbishop ensis episcopus, pro eo archiepiscopus consecratur.of York.

Ut rex Eadgarus coronam porta/verit.

Coronation Anno Domini DCCCCLXXIII. Eex Anglorum Eadgarus paci- Id. p. 577 E.ficus> anno astatis SUBS trigesimo, die Pentecostes, prsesentibuspreesulibus Dtmstano et Oswaldo caeterisque totius Angliaepontificibus ac magnatibus universis, apud Akemannecester,quael Latine Bathonia dicitur, coronam portavit, et ibidem cumgloria et honore regaliter consecratur, datis singulis donariisconsuetis, quaa in regum coronationibus dari magnatibusconsuescunt.

at Bath.

Otho H.Pope Dom-nus II.Thanetislanderspunishedfor ill-treatingYork mer-chants.Revelationof the bodyof S. JElf-gifu.

Ut rex Eadgarus ab octo subregulis suis fidelitatem aceeperit.

Anno Domini DCCCCLXXIV. Otho secundus Eomamim adeptus Marian.imperium annis decem imperavit. Eodem anno Domnus2 Papa ™otu .«

,., T> ,. -i Vit.Pontif.sedit Eomaa anno uno et mensibus sex.Per3 idem tempus applicuerunt in insulam Tanet4 mercatores

ab Eboraco venientes, qui continue5 ab insulanis illis capti suntet bonis omnibus spoliati; unde rex Eadgarus ira commotus, Hen. Hunt,in raptores illos ita desasvit, quod omnes a rebus habitis spo- P- 748 A-liavit, nonnullos vero vita privavit.

Sub 6 his quoque diebus revelatum est caslitus corpus beatssAlgyvae, matris Eadgari regis, in loco qui Septonia nuncupatur.

Eodem anno rex pacificus Eadgarus, ad urbem Legionum Flor. Wig.veniens, ab octo subregulis suis, Einoh 7 scilicet rege Scotorum, P- °78 A-Malcolmo Oumbrorum, Macone rege Moniae8 et plurimaruminsularum, Dufnal9 rege Demetise, Siferth et Huwaf regibus

1 qua .. portavit] Introduced bythe compiler, as also the end of theparagraph, datis . . . consuescunt.Cf. the A.-S. Chron., a, 973, p. 394

2 Domnus'] dominus, A.3 This reason for the punishment

of the Thanet islanders is peculiarto the compiler. Hunt, has only" quia jura regalia spreverant."

4 Par. hasThanetos in the margin.

5 continuo\ continui, A.6 This is peculiar to the compiler.7 MinoK] Rinoth, O. W., an error

for Kinoth or Kineih, i.e., KennethIII.

8 MonicK is introduced by thecompiler, as Demetioe, Watties, Gal-wattice, and Westmarice, below.

9 Dufnal] i.e., Dyfnall, or Dun-wallon, of Strathclyde.

CHEONICA MAJOEA. 467

Flor.Wig. Walliae, Jacobo rege Galwallise, et Jukil Westmarise, jura- A.D. 974.p. 578 A. mentum fidelitatis accepit; et in crastino cum illis navem receives

ascendens, subregulis ad remos locatis, ipse gubernaeulum &e homagearripuit, naviculamque per cursum fluminis perite dirigens, ro'wed. Onmultis admirantibus, simili1 navigio sequentibus magnatibus the Dee by

* universis, a palatio usque ad monasterium Sancti Johannis fight sub-Baptistse navigavit; ubi, divinis expletis mysteriis, eadera *ect '""S8-pompa ad palatium remeavit, quod dum intraret, optimatibusdixisse fertur, nunc demum quemque suorum successorum seposse gloriari regem fore Anglorum, cum tot regibus sibi ob-sequentibus talium pompa potiretur honorum. Eodem anno P- 151«terrsemotus magnus totam Angliam concussit. Earth-

quake.

De prudewtia et munificentia Eadgari vegis.

Id.p.578c. -Anno Domini DCCCCLXXV. Rex Eadgarus pacificus, regni2 sui Fleet ofprospiciens utilitati pariter et quieti, tria milia sexcentas sibi Eadgar.robustas congregavit naves; e quibus mille ducentas in plagaAngliae orientali, mille ducentas in occidentali, mille ducentasin australi,3 mille ducentas in septentrional! pelago constituit,ut ad defensionem regni sui contra exteras nationes bellorumdiscrimina sustinerent. Habebat autem prasterea omni tern- His carefulpore vitae suae consuetudinem per omnes regni provincias tran- ™sPection

• j.4 j i t. i j. ± j i. of thesire, et * quomodo legum jura et suorum statuta decretorum a country

principibus observarentur, et ne pauperes a potentibus praeju-dicium passi opprimerentur, diligenter investigare solebat, inuno fortitudini, in altero justitiaa studens, et reipublicaa regni-que utilitati consulens in utroque; nine hostibus circumquaquetimor, et omnium amor erga eum excreverat snbditorum.

Deinde per totam Angliam novam fieri prascepit monetam, New coin-quia yetus vitio tonsorum adeo erat corrupta, ut vix nummus age.

Libellusl)e obolum5 appenderet in statera. Eodem quoque tempore Alf- Visit ofKegibus^ siug episcopus6 et comes Eadulfus Kinedum, regem Scotorum, Kenneth,fffiode^18 a(^ reSem Eadgarum conduxerunt; quern cum perduxissent ad]?n&of

Symeon of regem, multa donaria a regia largitate suscepit, inter quaeDurham), contulit ei centum uncias auri purissimi, cum multis sericisp. 212. ornamentis et anmilis, cum lapidibus pretiosis; dedit praaterea

1 similt] scilicet, A.2 regni . . quieti] Introduced by

the compiler.3 mille ducentas in australi] In-

troduced by the compiler, thoughthe whole number immediately above(3600) is left unaltered.

4 et] ut, A. W.

5 obolum] obdolum, A.. This ac-count is peculiar to the compiler.See the Leges regis Eadgari, Thorpe,p. 525. What follows is much fullerthan will be found in the authoritymentioned in the margin. See Mr.Hinde's notes, pp. liv., 90.

6 Of Chester-le-Street.a G 2

468 MATTH^EI PARISIENSIS

Death ofEadgar.

Questionas to hissuccessor.

A.D. 975. eidem regi terram totam quae Laudian patria lingua nuncupa- Libell. deCession of tur, hac conditione, ut annis singulis in festivitatibus praecipuis, TeS- Saxon.Lothian by quando rex et ems successores diadema portarent, venirent' P'T / ,Eadgarto -, . J , . . . ., e

f , , ,.,. (Not in theKenneth curiam, et cum caetens regni principibus festum cum lastitia Libell.)

celebrarent; dedit insuper ei rex mansiones in itinere pluri-mas, ut ipse et ejus successores ad festum venientes ac denuorevertentes hospitari valuissent; quae usque in tempora regisHenrici secundi in potestate regum Scotise remanserunt.

De morte Eadgari regis et successione Eadioardl.

Eodem anno flos et decus regum, gloria et honor Anglorum, Elor. Wig.rex pacificus Eadgarus, cujus2 largitas et magnificentia totam P- 5™ B>

jam Europam repleverat, anno aatatis suae trigesimo secundo,regni vero sedecimo, ex hac vita transiens pro regno terrenocommutavit aeternum; cujus corpus G-lastoniae delatum est etibidem more regio tumulatum. Quo defuncto, ut dictum .est, Id. p.578E.de rege eligendo magna inter regni principes dissensio estexorta; quidam enim filium ejus3 primogenitum Eadwardum,quidam vero fratrem ejus Ethelredum, de4 secunda uxoregeneratum, unaninaiter elegernnt; quam ob causam duo archi-prsesules, Dunstanus Cantuariensis et Oswaldus Eboracensis,cum coepiscopis, abbatibus, ducibusque5 in unum convenientes,Eadwardum, ut pater ejus moriens dictaverat, elegerunt, elec-tum consecraverunt, et in regem, quibusdam murmurantibus,6

inunxerunt; nam noverca ejus Alfdritha filium Ethelredum, Malmesb.vix septennem puerulum, promovere conabatur, ut potius sub rt\ ' 3»ejus nomine regnare videretur. Sicque post decessum regis pior Wie'pacifici, regni status perturbatus est, et in execrationem com- p. 578 D.mutatus; nam principes plurimi et optimates abbates cummonachis de monasteriis in quibus rex Eadgarus eos loca-verat, expulerunt, et clericos, ut prius, loco eorum cum uxo-ribus induxerunt; nam unus eorum, Elferius nomine, omnia Malmesb.pasne monasteria, quse reverendissimus Ethelwoldus7 in pro- 9est> e 'vincia Merciorum construxerat, magna usus insolentia, sub-u" QKH'vertit. Sed super his qusestionibus ad beatum Dunstanum

Synod of delatis, synodum apud Wintoniam congregavit, et in medioWuiches- partium conflictu disputation] s, imago Dominica, quae alter-T6I**

Successionof EdwardII.

Monks ex-pelled infavour ofseculars.JElfhere.

1 venirenf] veniret, W. This tothe end of the chapter is peculiar tothe compiler.

2 cujus . . repleverat] Introducedby the compiler.

3 ejus] regis, O. W.4 de . . unanimiter~\ Introduced

by the compiler, as also the namesof the sees in the next line.

5 que] om. W.6 quibusdam murmurantibus] In-

troduced by the compiler, as alsomoriens in the previous line.

7 i.e., the bishop of Winchester.

CHRONICA MAJORA. 469

Malmesb.

ii. 161,p. 258.

cantibus astabat1 in ecclesia, expresse locuta ita allegabat,quod clericos omnes et eorum fautores confuses reddidit etfrlingues; sed adhuc animis exactorum crudelium insedatis,2

alia synodus Calnae constituitur, ubi cum in eoenaculo, absenterege propter imbecillem aetatem, considentibus totius regnisenatoribus, magno conflictu bine inde allegantium res agere-tur, et Dunstanum quasi ecclesise murum multorum jaculaconviciorum impeterent nee vincerent, solarium subito totum,in quo considebant, cum axibus dissolvitur et trabibus; om-nibusque in terrain truculenter elisis, solus Dunstanus stanssuper unam quae superstes erat trabem, absque laesione evasit;cseteri omnes adversse partis vel exanimati sunt, vel languoreperpetuo sunt detenti. Hoc miraculum pacem contulit beatoDunstano et monachis ab impetu clericorum et aliorum;gratia3 heec et his similia operante divina.

A.D. 975.

Synod ofCalne.

Accident,

an^sgtan"

Gometa apparuit, et fames secuta est.

Flor.Wig. Anno Domini DCCCCLXXVI. Cometa apparuit, et dira fames Comet,p^ 579 A. subsecuta est. Eodem anno Benedictus sedit in cathedra Famine.I'1' r W° l' •^0:rnana annis novem et mensibus sex. Eodem anno defuncto dictVn16

a. 953, Algaro, Cridiensi4 episcopo, Alwoldus successit. Bishopsp. 575 B. of Credi-

ton.De benignitate regis Eadwardi.

Of. .Anno Domini DCCCCLXXVII. Alfdritha, Eadwardi novi regis AttemptsMalmesb. noverca, filium suum omni nisu in regem promovere studens,

Eadwardum verbis adulatoriis circumvenire laboravit. Illevero paternae religionis et pietatis vestigia imitatus, regis Edward.solummodo sibi nomen retinens, Ethelredo fratri et matri ejusomnia regni negotia ordinare permisit.

»nn. 162*p 258.

De passione Sancti Eadwardi, regis et martyris.

Anno Domini DCCCCLXXVIII. Cum rex Eadwardus die quadam Murder ofin venatione lassus et siti nimis affectus potum solus qusereret, Edward II.commilitonibus suis et ministris canes, quocunque casus duce- ^ 9?bat, insequentibus, audito quod noverca ejus et frater in villa

1 astabat] stabat,W. This clauseis introduced by the compiler.

2 insedatis] non sedatis, W.3 This sentence is introduced by

the compiler, as also the wordsimbecillem and truculenter above.

4 The placing this under the

present year seems to be due to aconfusion between the bishops ofCrediton and Wilton. See MOT.Wig., p. 579, n. 3 (MS. A.).;Malmesb. Gest. Pontif. ii. 83, 94,pp. 181, 200. It has been givenabove under 952. See p. 458.

470 MATTHJ2I PARISIENSIS

A.D. 978.Murder ofEdward II.at Corfecastle.

p. 151.His burialat War-ham.

Miracles atthe tomb.

Penitenceof ^lf-thryth.

Subsequentburial ofEdward by^lf here atShaftes-bury.

quadam, quae Corvesgate dicitur, habitarent, concito equitatuilluc pertendit, nihil sinistrum propter innocentiam suspicans,sed aliorum corda ex sui pectoris moderamine ponderabat.At noverca ejus, blandis cum sermonibus venientem alliciens,sibi fecit intendere, et post oscula, porrecto poculo, regemillud avide haurientem per lictoris manus sica1 transfodit;rex vero, cum se lethaliter vulneratum cognovit, equum cal-caribus urgere coepit, ut rediret ad suos, exundante jugitercruore, unde suse mortis indicia se quasrentibus ministrisdedit. Tune Alfdritha, mulier ilia nequissima, ejusque filiusEthelredus corpus sancti regis et martyris sine honore apudWarham sepeliri jusserunt, publicam laetitiam agentes et fes-tivam, ac si cum corpore pariter et memoriam sepelissent;invidebant enim mortuo ecclesiasticam concedere sepulturam,cui viventi decus regium auferebant. Sed affuit divinge mise-rationis consensus, qui innocenter caasum miraculorum gloriasublimavit; nam adeo caelestia ibidem visa sunt delapsa fuisseluminaria, ut etiam cum ipsis luminum radiis claudis resti-tuerentur gressus, ccecis2 visus, loquela mutis, et cujuscumqueinfirmitatis livore detenti optataa sanitatis prsemia consequun-tur. Fit concursus populorum ad martyris sepulturam totiusregni, et inter alios ejus interfectrix iter illuc arripuit; cum-que equum ascensum cum stimulis urgeret, qui antea ventispromptius auras ipsas praacurreret et dominam ardenter etquasi effrsenus portare assuesceret, tune Dei nutu stabat immo-bilis, praecipue cum ministri, hinc verberibus, illinc clamo-ribus, equum undique stimulis excitarent; inanis labor assu-mitur, dum, equo mutato, casus idem subsequitur. TuneAlfritha, viso Dei miraculo, dire poanituit, adeo ut multisannis carnem suam in deliciis nutritam apud Warewellamcilicio domaret, solo prostrata somnum caperet, et cruciatus,quoscumque potuit, corpori applicaret. Elferius quoque, illede quo supra meminimus, quod monachorum monasteria de-struxisset, de culpa anxie poenitens, sacro regis corpore deloco ignobili transferens,3 apud Septoniam digno honore loca-vit; sed nee sic dignam ultionem eflEugiens, post annum corpusejus totum vermibus dicitur esse consumptum. Splendidumquoque beatissimi regis martyrium clare rutilat per infinitassacula sasculorum. Amen.

Flor. Wig.p. 579 B.Malmesb.Gest. Reg.ii. 162,p. 259.

1 In the margin is " Sica, id est," Gisarme, unde sicarius, ut Hero-" des." This is introduced intothe text in C. D.

2 coeds] cesis, A.

3 transferens] Sic, the compileraltering Malmesbury's levato, andmisled by pcenitens above. O. hassacrum regis corpus.

CHRONICA MAJOEA. 471

Flor. Wig.p. 579 B.

Osbern,Vita S.Dunstani,c. 37, coll.446, 447(Migne,vol.cxxxvii.)

Flor. Wig.p. 579 B.

De coronatione regis Ethelredi.

Anno Domini DCCCCLXXIX. Ethelredus, frater Sancti Ead-•wardi regis et martyris et Alfdrithse filius, juvenis egregius,decorus aspectu, pulcher in vultu, procerus corporis statu, asanctis prassulibus Dunstano Cantuariensi et Oswaldo Ebora-censi et decem episcopis, die Dominica, octavo kalendas Maii,in Kingestona regni diadema suscepit; in qua coronationepraedixit ei beatus Dunstanus, spiritu prophetic plenus, eaquse de ipso Ventura erant, et quod multas tribulationes essetin regno passurus, his verbis; " Quoniam aspirasti ad regnumper mortem fratris tui quem occidit mater tua, propterea" audi verbum Dei; haac dicit Dominus, Eon deficiet gladius" de domo tua, sasviens in te omnibus diebus vitas tuae, inter-" ficiens de semine tuo, quousque regnum tuum transferatur" in regnum alienum, cujus ritum et linguam gens cui prae-" sides non novit; nee expiabitur nisi longa vindicta pecca-" turn tuum, et peccatum matris tuae, et peccatum virorum" illorum qui interfuere consilio ejus nequam." Post hancbeati Dunstani viri Dei prophetiam, nubes per totam Angliamhunc sanguinea, nunc ignea, visa est; debinc in radiosdiversos et varios mutata colores circa auroram disparuit.Eodem anno dux Merciorum Elferius cum multitudine populiWarham, ut supradictum est, venit, [et] * corpus pretiosi regiset martyris Eadwardi de tumulo levari fecit; quod, cum essetnudatum, sanum et incolume ab omni vulneris contagione re-pertum est, lotumque deinde ac novis vestibus indutum apudSeptoniam est honorifice tumulatum*

A.D. 979.

Coronationof-Ethel-red II.

Prophecyof S. Dun-stan con-cerninghim.

Auroraborealis.

Burial ofking Ed-ward atShaftes-bury.

De Danica perseeutione.Id. p. 579c. Anno Domini DCCCCLXXX. Suthantonia a piratis depopulata, The Danes

cives ejus fere omnes vel occisi vel captivi sunt abducti; in- at South-deque recedentes Tanet insulana devastant, et post urbem Thanet'Legionum graviter infestant. and Ches-

ter.De nativitate Eadmwndi Ireneside.

Flor. Wig. Anno Domini DCCCCIXXXI. Bex Ethelredus, cujusdam ducis Birth °fApp., filiam2 accipiens uxorem, genuit ex ea filium, quem vocavitId p 57^ D Eadmundum. Quo utique anno monasterium beati Petroci in

' Cornubia a Danicis devastator piratis, qui etiam in Devonia, attackedtune et Cornubia, frequentes agebant rapinas. by the

* Danes.1 et is also omitted in W,2 -Mflaed, daughter of Agilberht,

according to Florence (who callsher JElfgiva), or of Thored,as stated

by Aelred of Bievaulx. SeeMalmesb. G. E., ii. 179, p. 298, andHardy's note.

472 MATTHJEI PARISIENSIS

A.D. 982. D0 Danorum persecutione.

Portland Anno Domini Dccccxxxxn. Tres piratarum naves in pro- Flor. Wig.laid waste vincia Dorsetensium applicantes, Portlandiam totam vasta- P- 579 D-by the verunt, etl ad naves refugerunt.Danes.

De concupiscentia regis HJtJielredi.

Rochester Anno Domini DCCCCIXXXIII. Surrexit2 inter regem Ethel- Mahnesb.besieged redum et Eofensem episcopum3 contentio, sed qua de causa «esta. ***-u_ 3Si,0i , , , . . . -r, „ . ., , gum.i. 16.3,oy y&tnei- habetur incertam; quocirca rex contra Eofensium civitatem ° 262rec^ obsidionem componens, earn debellare disposuit; mandavit

regi beatus Dunstanus ut desisteret ab inceptis, ne Sanctumwno Andream, illius civitatis patronum, irritaret ;4 sed nee propterbought off beati viri admonitionem rex discedere voluit, priusquam abby the episcopo centum libras accepit. Miratus Sanctus Dunstanusr^JHf^ ^ regis cupiditatem, hsec5 per suos verba regi nuntiavit, "Quo-Pro hec " niam prgetulisti argentum Deo, pecuniam Apostolo, cupidi-ofS. Dun- " tatem mihi, velociter venient super te mala, quae locutusstan. " est Dominus; sed hsec, me vivente, non fient." Jam veroInvasion of post beati viri obitum, ut ipse prasdixerat, Danis omnes portusthe Danes, regni infestantibus, dum nesciretur ubi eis occurrere deberet,

decretum est a viris prudentibus, [ut]6 vincerentur argentowho are qui non poterant ferro. Itaque decem milia librarum solutabought off. Danorum avaritiam expleverunt, ut beati Dunstani vaticinium

impleretur.

PopesJohn XIV.and XV.Otho HI.emperor.Bishops ofWinches-ter.

Sanctus Ethelwoldus,'1 Wintoniensis episcopus, migramt adChristum.

Anno Domini DCCCGLXXXIV. Johanne's sedit in cathedra Eo- Vit. Pon;if.mana mensibus novem; cui succedens alius Johannes seditnovem annis. Quo etiam anno Otho tertius Romanum adeptus Marian.imperium annis decem et novem imperavit. Eodem annoSanctus Ethelwoldus,8 Wintoniensis prgesul,9 migravit adDominum, cui Elfegus, abbas Bathoniensis, vir litteratus etmoribus ornatus,10 successit.

§,?ot*°

1 et . . . refugerunf] Added bythe compiler.

2 Surrexit] Surrexerunt, W., asone of the MSS. of Malmesbury ;Surrex, A.

3 ^Elfstan.4 irritaret] recitaret, A., altered

in a modern hand to provocaret.

5 Aac] hoc, A.6 ut is also wanting in O. W. It

is,inserted in A. by a later hand.7 Ethelwoldus] Oswaldus, A. W.8 Ethelwoldus] Oswaldus, W.9 prcesuf] episcopus, W.10 vir . . ornatus] Introduced by

the compiler.

CHRONICA MAJORA. 473

Flor. Wig. Anno Domini DCCCCLXXXV. Defuncto 1 Kinewoldo, Wellensi A.D. 985.App., episcopo, Sigarus abbas reverendus successit; quo etiam annoP-.1,53-rp. 621 B.Id. p. 580 B.

Malmesb.

litur.

-»r • \if - AH? • j • .CT iMerciorum Alfricus, Alferi ducis films, a regno expel-., -

Bishops of

De tributo Danis soluto.

JElfric ofMerciabanished.

Anno Domini DCCCCLXXXVI. Bex Anglorum Ethelredus, qui, PaymentGest. Reg. probibente Sancto Dunstano. centum libras ab episcopo Rofensi ^.v6 , ^,ii Ifi5 nn i • •> • •-,• -atitnelred' o ofi4 extorserat, pro pace brevissima pensionem sedecim milium to the' ' librarum persolvere compulsus est. Danes.

De afflictione gentis Anglorum.

Flor. Wig. Anno Domini DCCCCLXXXVII. Duae pestes Anglorum gentem, Pestilencep. 580 B. febres hosninum et mortalitas animalium, afflixerunt, et clade and mur~

pervalida tarn populum aflficiendo quam jumenta consumendo, jjnelandper omnes fines regni graviter contriverunt.

De morte Sancti Dunstani, Cantuariensis archiepiscopi.

Id. p. 580 c. Anno Domini DCCCCLXXXVIII. Beatissimus confessor Domini Death ofet archiprsesul, Dunstanus, laudabilis vit^e cursum felici exitu S. Dun-terminavit quartodecimo kalendas Junii ; 2 cujus miraculorum s an'

IMalmesb. gloria in utero matris suae exordium habuisse legitur.3 De- His sanc-Gest. Pont. nique sanctitatis ejus futuras [praasagus idem qui] rerum *^y eT^~i. 19, p. 28. . T. • j j- • r .• -j. *. • -\ • denced' ' auctor Deus, jocundo prodigio Lnativitatem ejusj praavemens, ^efore j^g

matri Dunstanum in utero gestanti filii nondum nati, quid birth.esset futurus, ostendit; nam. in die Purificationis beataa Vir-ginis Marias, dum esset in ecclesia, prassente tumultu civi-tatis cum candelis accensis, presbytero ad oflficium altarissolemniter sacris ornamentis adornato, omnium repente lumi-naria seu casus sive Dei nutus exstinxit; omnibus igiturstupefactis, matris Dunstani cereus subito lumen accepit,caaterisque lumine communicato hilaritatem restituit. Ejusprocessu temporis cithara paxillo suspensa sine humanotactu,4 "Gaudent in caelis," antiphonae melodiam suaviter

Id. p. 29. resonabat. Hie 5 quoque quascunque diaboli fraudes divino

1 Florence and the A.-S. Chron.give the death of bishop Kynewardor Cyneweard under the year 975.Sigar was abbat of Glastonbury.Malmesb. De Antiq. Glaston. eccles.pp. 325, 328 (Gale).

2 Junii] Julii, A. O. The next

sentence, cujus . . . legitur, is intro-duced by the compiler.

3 legitur} leguntur, A. O. W.4 tactu] tacta, A.5 There is a somewhat similar

legend in Osbern's life, c. 14, col.424.

474 MATTH^EI PARISIENSIS

A.D. 988.Legend ofthe appear-ance of thedevil tohim.

JEthelgararchbishopof Canter-bury.

spiritu prsevidens, diabolum in specie pulcherrimae mulieris C£ad se venientem et in spiritu fornicationis ilium temptare Malmesb.

, , . . . . . . . . ., , .,, i Gest. ront.volentem, ignitis forcipibus per nasum arripuit, et ilium L

transmu-19

tamdiu tenuit, donee in diversas et terribiles valdetatus formas, quod diabolus esset, evidenter ostendit; quitandem dimissus aerem corrumpendo turbavit, quod assisten-tibus fceda vestigia discedens reliquit. Defuncto igitur bea- Flor. Wig.tissimo patre Dunstano, successit ei Ethelgarus, qui primus ^'^"8>in Kovo monasterio abbas a beato Ethelwoldo Wintonise creatus, ^'postea apud Seleseium pontificatus honorem suscepit, cui adSelesiensem ecclesiam Ordbrithus successit.

bury.

Ethelgaro arcMepiscopo successit Alfricus.M]fnc Anno Domini DCCCCLXXXIX. Defuncto Ethelgaro, Cantua- Mahnesbarchbishop riensi archiepiscopo, successit ei Alfricus, qui prius2 abbas£ 5rnter~ Abbendoniensis erat; de quo quod dicunt quidam,3 ipsum apud

Cantuariam proturbatis clericis monacnos posuisse, verisimilenon videtur; constat enim monachos in ecclesia Sancti Salva-toris fuisse a tempore Laurentii archiepiscopi, qui primus beatoAugustino successit.

of Lindis-farne.Siric arch-bishop ofCanter-bury.De discor-dia ortainter re-gem Ethel-redum etBicarduniducem.Norman-

Mildredo successit Aldhanus.Anno Domini DCCCCXC. Mildredo,4 Lindisfarnensi antistite,

ex hac luce subtracto, Aldhunus ei successit. Per idem tern-pus Alfrico, Dorobernensi archiepiscopo, Siricius successit,qui Wiltoniensis prsesul antea erat.

Eodem tempore suborta est discordia [inter] regem Anglo-rum Ethelredum et Bicardum ducem Normannorum, hac decausa; habuit rex Ethelredus Emmam, filiam prsedicti ducis,sibi matrimonio copulatam, qu.se regi duos filios Elfredumgenuerat et Eadwardum. Huic uxori suse rex adeo proteryuserat, ut vix earn in cubiculo admittere dignaretur; ilia autemalti sanguinis progenie ducens originem in maritum tumebat,famamque5 viri sui apud patrem suum non mediocriter deni-grabat; unde idem dux quoscumque homines, clericos sivelaicos, de regno Anglorum, qui per terram suam transitumfaciebant, capiens, quosdam interfecit et nonnullos sub carce-

Mor.Wig.p. 580 c.Id. MS. A.,p. 580 4.

Mahnesb.Gest. Ee-gum, ii.165, 166,pp. 268,269.(Not inMalmesb.)

1 et ilium] om. O. W. This ismuch fuller than Malmesbury's ac-count of the legend.

2 prius] primus, A. The compi-ler has followed Malmesbury's errorin placing JElfric here, though hegives Siric under the following year.

3 quidam] i.e. Flor. Wig. (MS.A. p. 5804), of Siric, from the A.-S.Chron.

4 Mildredo] An error for Alfsio,which Flor. has.

5 famamque . . deputavif] Intro-duced by the compiler.

CHRONICA MAJORA. 475

Malmesb. rail custodia deputavit. Hoc quoque discidium cum a Papa A.D. 990.Gest. Re- Johanne fuisset compertum, misit in Angliam Leonem, Tre- Interfer-f£!P' ll»cn verensem episcopum, qui pacem firmam inter eos reformavit, ! ce °|165,p. 269. , . • j- . j • , , j - , Pope John

et potentes jam dictos ad umtatem reduxit.

De tribute Danis soluto.

Flor. Wig. Anno Domini DCCCCXCI. Dani Gipeswicum depraadantes, The Danesp. 580 ». ducem Orientalium Saxonum Brithonum apud Meldonam inter- at Ipswich,

emerunt; quo audito, datum est * eis tributum decem milium Byj-^tnothlibrarum per consilium Siricii, Dorobernensis archiepiscopi, et at Maldon.aliorum nobilium regni, ut a crebris rapinis, cremationibus, Tributeet hominum caedibus, quas circa maritima agebant, cessarent. P**1^to

Sanctus Oswaldus archiepiscopus dbiit.

Id.p 580E. Anno Domini DCCCCXCII. Sanctus Oswaldus, Eboracensis Death ofarchiepiscopus, pridie kalendas Martii ex hac vita transiens,regni c^lestis gaudia conscendit, et Wigorniae in ecclesia 0£ yorkbeataa Virginis Marias, quam ipse fundaverat, sepultus, Med-meshamensem abbatem, Aldulfum, habuit successorem. Eodemanno, ex praecepto regis Ethelredi, naves nrultae militibuselectis munitae, Alfricum, Theodredum, Elstanum2 et Esewinum JElfric.duces illis praaficiens, praacepit ut irruptionibus resistere labo- Thored.rarent; verum dux Alfricus nuntium ad hostes mittens, roga-vit ut ab insidiis sibi paratis praecaverent; sed cum tandeminter partes adversas navale praslium debuit committi, ipse wig setoverdux proditor Alfricus clam omnibus Danicam profugit ad e fleet.classem; sed, instante necessitate, fcedam cum eis iniit fugam. 'S;fjl?on °^Quos fugientes regis satellites insecuti, unam navem ex Danica „ f 'classe ceperunt et, omni in ea multitudine caesa, spoliaverunt; t^e Danes.sed aliis Danorum piratis fugientibus naves Londonienses oc-currerunt et, commisso cum eis praslio, multa Danorum miliaperemerunt. Insuper etiam Alfrici ducis navem cum militibuset armis, ipso vix elapso, ceperunt. Eodemque anno obiit Death of

Flor. Wig. felicis recordationis Ethelwinus comes, fundator coenobii founder ofPP. 58i A, Rameseiensis.580 D.

De D<morwm> persecwtione.Id. p. 581 c. Anno Domini DCCCCXCIII. Prsedictus paganorum acervus Ba- Ravages of

anburgum fregit et spoliavit, Northannumbriam et Lindesiam

1 est] om. W. It is inserted byPar. in A.

2 So the Chronicles and Hor.,except one MS., -which has Mlfga?-

rum. Flor. adds Wiltuniensem. JElf-stan was bishop of London; JElfric,bishop of Wilton (i.e., Eamsbury) ;JEscwig was bishop of Dorchester.

476 MATTELKI PARISIENSIS

A.D. 993. devastavit; contra quos cum provinciales praelium essent com- Mor. Wig.missuri, duces exercitus Frane et Frithegistus, similiter et P- ^81 c.Grodwinus, quia ex Danica progenie nati fuerunt, suis insidiasparantes, auctores fugse primitus exstiterunt. Hoc quoqueanno, jussu regis Ethelredi, Algarus, praedicti Alfrici proditorisfilius, luminibus est privatus.

JElfgar,son ofMlfnc,blinded.

Invasion ofSweyn andOlaf.p. 154.

They arebought off

red.

Confirma-tion ofOlaf.

De gravi tributo Danis soluto.

Anno Domini DCCCCXCIV. Suanus rex Danorum et Anlafus Id.rex Norwegensium, in die JSTativitatis beatae Marias, cum cogo-nibusl nonaginta quatuor Londonias advehuntur j quam moxacriter invadentes, earn subjugare disponunt; sed a civibuscum magno suorum detrimento repulsi, ad Essexiaa, Cantias,Suth-Saxoniae, et Suthamtoniaa provincias furorem suum con-vertentes, eas spoliaverunt, et cassis populis graviter contrive-runt. Tune rex Ethelredus, consilio suorum, dedit eis pen-sionem de tota Anglia collectam sedecim milium 2 librarum, uta rapinis et caadibus hominum innocentum cessarent;3 tunerex Ethebredus Elfegum, Wintoniensem episcopum, et ducemEthelwardnm ad regem Anlafum destinavit, quern ad villamregiam,4 ubi rex Ethelredus tune erat, pacifice perducentes, et5

ad ejus petitionem sacro fonte intinguentes, ab episcopo con-firmari fecerunt; iquem rex in filium adoptionis suscipiens,regiis cum6 muneribus honoravit, et deinde aestate superveni-ente ad suam patriam pacifice remeavit.

Transla-tion of S.Cuthbertfrom Ches-ter-le-Street toDurham.

Corpus sancti pontifieis GutJiberti in Dunelmum est translatum.

Anno Domini DCCCCXCV. Corpus Sancti Cuthberti pontificis, Id.p.582B.sicut oraculo caslesti fuerat praaostensum, in Dunelmum trans-latum est, ubi et sedes episcopalis est deinceps constituta;tempore enim, quo Lindisfarnensis ecclesia ab7 Inguar etHubba devastata est, Eardulfus, tune iilius ecclesiae antistes,cum rebus quae in ecclesia erant, corpus etiam beati Cuthbertiincorruptum tollens, per aliquot annos in sedibus vagabaturincertis, donee in loco, qui Cunegecester dicitur, episcopalisfiierat cathedra collocata. Acta autem sunt haac tempore magniregis Alfredi, ut8 superius est stilo exaratum.

1 cogonibus] coronibus, A.; Flor.has trieribus.

2 milium] om. O. W.3 cessarenf] cessaret, W. A.4 Andover.

5 et.. . intinguentes] Introducedby the compiler.

6 cum] eum, 0. W.7 ab] sub, W.8 ut . . . exaratum] Added by

the compiler.

CHRONICA MAJORA. 477

Ricardua dux Normannorum obiit. A.D.996.

Vit. Pontif. Anao Domini DCCCCXCVI. Gregorius sedit in cathedra Eo- Pope Gre-~i* „ mana annis duobus. Eodem anno dux Normannorum Eicardus f0^^'Wilhamof pj- T 3 TV ij. Death ofJumifeges [diem clausit supremum, quo apud Fiscannum sepulto, sue- mchard I.iv. 20, coil, c'essit filius ejus Eicardus], qui secundus dicebatur. of Nor-823,824. mandy.

De misera depopulatione Danorum.

Flor. Wig. Anno Domini DCCCCXCVII. Defuncto Sigaro, Wellensi ponti- Bishops ofMS. A., fice,1 Alfwinus successit. Eodem anno septentrionalis Wallia, Wells.?; ' Dorsetensis, Cornubiensis, Devoniensis provinciae, nullo ob- tjong Of t^e

D>' ' stante, a Danis igne et ferro cum casdibus hominum et rapinis Danes.desolatae sunt, et coanobium, quod Tavistoch dicitur, est ignibus Tavistockdevoratum. ?bbeyburnt.

De Gereb&rto apostata,

Vit. Pontif. Anno Domini DCCCCXCVIII. Johannes sedit in cathedra Eo- Pope Johnmana mensibus decem. Eodem anno successit ei Silvester, - VII.

Malmesb. quj et G-erebertus, annis tribus et mense uno. Iste Gerebertus Gerbert,Gesta Be- Gallia natus apud Floriacum a puero monachus adolevit, Afterwardsgum, u. . , , - , . .j- j i. j 4. c • T -o- PopeSil-167 p. 271. cpivsl tsedio seu cupidme ductus, de nocte iugiens ad Hispa- Yester II.

niam, ut astrologiam disceret, convolavit;2 quo cum pervenis-Id. p. 273. set, junxit se Grerebertus cuidam illius artis perito, qui libros

ei astronomicos prsebuit ad scribendum. Erat autem inter csete- He carriesros codex unus totius artis conscius, quern nullo modo elicere °^a bookpoterat de manibus magistri; ardebat e contra Grerebertus in ?° as/°"concupiscentia libri, unde ad preces conversus, ubi nihil pro- his master,fecit, donaria magna offert et plurima pollicetur; sed omnibusa magistro promissionibus contemptis, Gerebertus nocturnasparat insidias, ut saltern furto codicem surripiat. Itaque ma-gistrum, connivente3 etiam filia ejus quam4 amabat Gerebertus,patrem vino inebriatum lecto componit, volumenque sub cer-vicali stertentis positum Gerebertus abripuit et fugit. Magistersomno excussus,5 indicio stellarum, qua erat arte peritus, inse-quitur fugientem; Gerebertus quoque ex stellarum inspectionemagistrum se insequentem comperiens, sub ponte ligneo, quiprope erat, se abscondit pendulus et pontem amplectens utnee aquam tangeret neque terram; ita quaerentis aviditatefrustrata, magister domum revertitur confusus. Tune Gere-bertus iter expediens venit ad mare, ubi, per incantationes

1 pontifice] episcopo, W., as Flo-rence.

2 convolavif] convaluit, W.3 connivente] convivantem, A.W.

4 quam] quern, A.5 excussus~\ Altered to excussu in

A.

478 MATTBuEI PAEISIENSIS

A.D. 998. diabolo advocate, homagium ei fecit, ut se a magistro inse-quente tutum ultra pelagum transportaret, quod factum est;igitur Gerebertus Galliam repatrians publicas ingressus estscholas, ubi multos prsedicandae scientias habuit discipulos.

His speak- Fertur de hoc Gereberto, quod fuderit sibi statuse caput,ing statue. certa inspectione siderum, cum omnes videlicet planetas exordia

cursus sui meditarentur, et hoc caput non nisi interrogatumloqueretur, sed verum vel negative vel affirmative pronuntiaret;ut verbi gratia, cum diceret G-erebertus, " Ero apostolicus ? "responderet statua, " Etiam;" " Moriar antequam missam" cantem in Jerusalem?" "Non." Hoc ilium ambiguo de-ceptum ferunt, ut nihil ante mortem cogitaret pcenitentise, quiconfidebat de longo tempore vitas, nee prasvidit, quod estBomaa ecclesia " Jerusalem " vocata, ubi cantatl missam Papa,

His death, cum praatitulatur statio ad Jerusalem j ubi cum missam can-tasset Gerebertus, lecto statim infirmatus decubuit, et statuaconsulta deceptionem suam et mortem cognovit. Advocatisigitur cardinalibus sua diu facinora deploravit, quibus inopi-nato stupore perculsis nee quicquam loqui valentibus, ille praedolore ratione hebetata minutatim se dilaniari et membratimforas proici jussit; " Habeat," inquit, " membrorum officium," qui eorum quaesivit homagium, nam animus meus nunquam" illud maleficium, immo sacrilegium, adamavit."

Malmesb.Gest. Eeg.ii. 167,p. 274.Id. ii. 168,p. 275.Id. ii. 172,p. 283.

De thesauro Octaviani.Legend of In diebus hujus Gereberti fuit prope Eomam in campo Id. ii. 169,a brazen Martio statua quaadam asnea, cujus2 dextra manus digitum ha- P-277-a treasure ^ens extentum, quern indicem dicimus, et scriptum in capite,at Borne. " Hie percute." Hoc illius temporis homines ita intelligen-

dum putaverunt, quod in statua thesaorum invenirent, multisearn innocentem securium ictibus inaniter laniabant; sed illo-rum Gerebertus errorem aliter exponens, in meridie sole incentre existente, notavit quonam3 se umbra extenderet, et ibipalum fixit. Mox nocte superveniente, solo cubiculario later-nam portante comitatus, eo contendit; ibi terram solitis incan-tationibus aperiens, latum ingredientibus introitum patefecit;conspexerunt ingens palatium aureos habens parietes, aurealacunaria,4 aurea universa; vident milites aureos aureis tesseris

p. 155. quasi animum oblectantes, regem quoque conspieantur metalli-cum cum regina discumbentem, apposita fercula, ministrosastantes, pateras multi ponderis et pretii, ubi naturam vincebat

1 cantat] cantant, W.2 cujus dextra manus] So altered

by the compiler from, deztrce manus,and 110 verb added at the end.

8 quonam] quo, W.4 Far. has vel laquearia hi the

margin.

CHRONICA MAJORA. 4*79

Malmesb. opus; in interior! parte domus, lapis carbunculus tenebras A.D. 998.Gest. Reg. n0ctis fugavit; in contrario angulo stabat puer arcum tenens Legend of« 9 •? ?' extento nervo et intenta sagitta, ita quod in omnibus nostrum a

i"razen

P- 2<7. . .P ? i • j. j. • j. • statue andtemptantibus intuitum1 ninil erat quod impune posset tangi, etsi a treasure.posset videri; continuo enim ut quis manum ad contingendumaptaret, videbantur omnes imagines Ql& prosilire et impetumfacere in praesumptorem. Quo timore pressus G-erebertus, arebus abstinuit concupitis'; sed cubicularius cultellum artificiosenimis operatum, quod mensas vidit superpositum, arripiens,arbitratus in tanta copia parvum latrocinium posse latere;verum mox omnibus imaginibus cum fremitu exsurgentibus,puer emissa sagitta in carbunculum tenebras induxit, et nisiille monitu domini sui cultellum reicere accelerasset, gravesambo poenas pertulissent. Sic, non satiata G-ereberti cupidine,reversi sunt confusi, gressus eorum laterna dirigente.

De Gambia depopulatione.

Flor. Wig. Anno Domini Dccccxcrx. Paganorum exercitus nefandus Siege ofp. 582 D. Cantise occidentalem plagam ferme totam demoliti sunt, unde Rochester

[ad] Eofensium urbem devecti, earn obsidione vallaverunt; j^^contra quos Cantuarienses destinati asperum cum eis conflictuminierunt; sed, hinc inde multis interfectis, Dani tandem vic-toriam reportarunt; contra quos rex Ethelredus exercitumdirigens, parum vel nihil profecit.

Hex Efhelredus2 Monies insulam subjugavit.

Id. p. 583 A. Anno Domini M. Classis Danorum prasfata Normanniam The Daneshostiliter petivit; quo audito, Ethelredus rex Anglorum interim attack Nor-Monise insulam sibi potenter subjugavit. (Conquest

of Man byDe persecutione Danica, et inventione Sancti Ivonis. * '

Id. Anno Domini MI. Memoratus paganorum exercitus, de Nor- The Danesmannia rediens, Exoniensem3 urbem obsedit, sed, civibus Desiegeviriliter resistentibus, recesserunt; contra quos Devonienses, xeter-Sumersetenses, Dorsetenses congregati, in loco qui Penho Battle ofdicitur, certamen cum hostibus commiserunt, ubi Dani, multaex Anglis illata strage, victoriam habuerunt; inde pagani ad

1 nostrum temptantibus intuitum]cum oculos spectantium ars pretiosaraptaret, Malmesbury.

2 Bex Ethelredus] RexAlfredus,

W.; De Cantie fredus, A., repeatedfrom the previous heading.

3 Exoniensem] Oxoniensem, A.

480 MATTH.EI PARISIENSIS

A.D. 1001. Wectam insulam curstim dirigentes, illam totam cum vicinis Flor. Wig.The Danes provinciis, nullo obsistente, rebus omnibus spoliarunt. Eodem P« 583 Bt

™ sle anno inventum est corpus Sancti Tvonis, episcopi et confesso-Of Wight. . . 1 1 1 J TIT ••The body ris' oc*avol kalendas Man.of S. Ivesfound.

Rex Ethelredus Danis tributum dedit.

The Danesbought off.Transla-tion of S.Oswald.

Death ofarchbishopAldulf.

Discoveryof the bodyof S. Ivesat Ramsey.

Anno Domini MIL Rex Ethelredus, consilio prhnatum suo- Id. p. 583crum, Danis pro bono pacis tributum viginti quatuor miliumlibrarum solvit. Eodem anno Adulfus, Eboracensis arcbiepi-scopus, Sancti Oswaldi archipraesulis reliquias de sepulcbrolevavit, et decimo septimo kalendas Maii in theca, quamparaverat, honorifice collocavit. Nee multo post idem archi-episcopus, ex hac luce translatus, Wlstanum, Wigorniensemantistitem, habuit successorem ; Wlstano ad Wigorniensem Mahnesb.ecclesiam successit Leofsius. ^

-n i • i i 'Eodemque anno mventus est non procul a ccenobioRameseise Sanctus Yvo, cujus inventionem cum nonreverenter acceptasset abbas 2 RaraeseisB, graviter puni-tus est.

^ ont'*"'p. 250.

Descriptio Uadrici proditoris.

Eadric earl Anno Domini MIII. Eex Anglorum Ethelredus ducatum Mer- Mahnesb.of Mercia. ciorum Eadrico cnidam proditori, cognomento Streonge,3 dedit, ^est- ?e"

cui non nobilitas sed opes regis gratiam emerunt; erat autem jgg ' 25"iniquus ille ftex nominum, dedecus Anglorum, bilinguis, ver-sutus, secret! disseminator, dissimulare doctus, fingere paratus;ssepe ad hostes missus ut pacis mediator, pugnam accendit;sed de his omnibus infra dicetur.

Hoc etiam anno Wilfricus, vir magnse sanctitatis etauctoritatis, sibi providens futura perpend endo, nobilecoenobium de Burtuna super fluvium de Trentam fun-dasse perhibetur et multis possessionibus ampliasse.

Founda-tion ofBurtonabbey.

Pope JohnXVIIL

Dani sine contradictione prcedas agunt.

Anno Domini MTV. Johannes sedit in cathedra Eomana annis Vit. Pontif.quinque.

1 octav. kal. Mali] Introduced bythe compiler from the HistoriaBamesiensis, cap. hrviii., p. 431(Gale).

2 i.e., Eadwith, afterwards bishopof Dorchester.

3 cognomento Streona] Introducedfrom Flor. Wig. p. 584 ».

CHRONICA MAJORA. 481

Hen. Hunt. Quo utique anno Dani exarserunt crudelitate inaudita, An-A.D. 1004.\i. p. 752 B. gliam totam sicut locustse cooperientes, omnia spoliantes, ho- Ravages of

mines neci tradentes, nee fait inventus quisquam qui hostibus the Danes-obviaret.

Fames Angliam mvasit.

Id. p. 752 c. Anno Domini MV. Tanta famis miseria Angliam invasit, Famine inMarian. quantam nullus hominum earn meminit invasisse. Eodem England.

[anno] Henricus Eomanum adeptus imperium imperavit annis gmneror 'viginti duobus.

emperor.

Nota proditionem in convivio.1

Flor. Wig. Anno Domini MVI. Defuncto Siricio2 Oantuariensi archiepi- JElfheahp. 584 D. scopo, Alfegus, Wintoniensis episcopus, successit, et3 Elfego El- archbishop

sius. Eodem anno dux perfidus Eadricus cognomento Stren 4 ^^J**1 er~ducem nobilem Ethelstanum apud Scrobesberi ad magnum, Treacheryquod paraverat,. convivium invitavit, ad quod cum invitatus Of Eadric.venisset, quarta convivii die ipsum in silvam venatum duxit,ubi, cunctis circa venationem occupatis, quidam carnifex,nomine Godwinus, cognomento Porthunte,4 quern Eadricusante donariis corruperat, ex insidiis subito prosSliens, ducemEthelstanum nefarie nimis peremit, In cujus rei ultionem,duo filii ejus, jussu regis Ethelredi, excoecati sunt.

Rex Ethelredus petunia pacem obtinuit.

Hen. Hunt. Anno Domini MVll. Swanus, rex Danorum, vir potens et Ravages ofvi. p. 752r>. crudelis, cum magna classe venit in Angliam, quern ubique Swege°

comitabantur praedatio, combustio, et occisio; infrenduit An- CQUU_glia tota, velut arundinetum Zepnyro vibrante collisum, try.unde5, rex Ethelredus confusione magna constrictus,6 pecunia Moneypacem ad tempus, quam armis non potuit, adquisivit. P^ 0 1

, . . . b y_ re(j.

1 This is the title in "W. Thescribe of A. has carelessly repeatedthat belonging to the next year.

2 Siricio'] This error seems intro-duced from Malmesbury, Gest-Pontif. i. 20, p. 32, as Florence,following the Chronicle, has cor-rectly Alfricus. See Mr. Hamilton'snote on Malmesbury, p. 32.

3 et. . . JB/szas] From Malmesb.

Gest. Pont. ii. 75, p. 162, the com-piler confusing this Elfegus with theearlier bishop of that name. Flo-rence has Kervulfus correctly.

4 Both these additions have beenintroduced by Paris from Florence.

5 This sentence is the compiler'sown, though the material is in Hunt-ingdon and Florence.

6 constrictus} constenjatus, W.

H H

482 MATTREI PAEISIENSTS

A.D. 1008.

Tributeof shipsthroughthe coun-try.

Ut rex Ethelredus naves fecerit fabricari.

Anno Domini MVIII. Bex Anglorum Ethelredus per totamAngliam jussit parari ex trecentis et decem hidis navemunam, et ex hidis octo galeam unam et loricam. Eodemtempore frater perfidi ducis Eadrici cognomento Stren,1

Brithricus, homo lubricus et superbus, Wlnothum regis mi-nistrum injuste aecusavit, qui, ne caperetur, fugam2 iniit, et,viginti navibus adquisitis, piraticam vitam egit regemque3 seinsequentem multo tempore vexavit.

Hen. Hunt,vi. p. 753 A.Flor. Wig.p. 585 D,

Sergius papa creatur..

Pope Ser- Anno Domini Mix. Sergius sedit in cathedra Eomana annis Vit. Pontif.gius IV. duobus et mensibus novem. Eodem4 anno defuncto Brithrico, Flor. Wig.Bishops of gireburnensi pontifice, Elmarus successit.. p. 621 A.Sherborne. r

The Danesat Ipswich.

Their vic-tory andsubsequentravages.p. 156.

De victoria proditione obtenta.

Anno Domini MX. Novus Danorum exercitus apud Gypes- Hen. Hunt,wicum veniens in die Dominicse Ascensionis, prasdis ibidem vi- P- 753 c.vacabat et rapinis. Congregati sunt contra eum ad pugnam Flor. Wig.dux Ethelstanus, sororius regis, Oswi et Eadwi et Wlferus ?• 586 D.consules, et multi cnm eis bellatores; sed, Anglis fugam nonmeditantibus, Turketillus patre Danus fugam primus incepit;unde Dani victoriam adepti Est-Angliam et Grantebrege cumipsis paludibus pervagantes, rapinis queeque sibi obvia'et in-cendiis devastabant; deinde versus occidentem divertentes, pro-vincias Huntendonensem, Bedefordensem, Bukingehamensem,Oxoniensem depopulatione misera contriverunt.

De passione Sancti Alfegi, archiepiscopi et martyris.

The Danes Anno Domini MXI. Cum jam dicti iniquitatis ministri prse- Id. p.58?B.scriptam depopulationem complevissent, Cantuariam obsidionevallaverunt; vicesimo autem obsidionis die, per insidias Al-mari, ejusdem provincise archidiaconi, quern archiepiscopusAlfegus prius, ne morti traderetur, eripuerat, pars civitatis

Canter-bury.

1 This is introduced by Parisfrom Florence.

2 caperetur fugam) fugam cape-retur, A.

3 regemque . . . vexavif] Intro-duced by the compiler.

4 This is put down to the presentyear through a confusion with thebishops of Selsey, a change in whomis mentioned by Florence this year,MS. A. p. 586s, the successor'sname being Almarus.

CHRONICA MAJORA.

Flor.,Wig,p. 587'B.

Id. p. 587 B.

Osbern,Vita S.Elphegi,c. 14, col.385.(Migne'sPatrologia,cxlix.)Cf. Id. 15,col. 386.

Flor.Wig.p. 587 D.

incenditur, deinde tpta capitur, homines jugulantur, alii flam-A.D. 1011.mis devorantur, alii de muris • prascipites dantur, plures perverenda suspensi deficiunt, parvuli a maternis uberibus avulsiaut lanceis in altum projecti excipiuntur, aut minute in frustaconciduntur,. maironee per plateas cruribus distractee, demumignibus injectae, moriuntur. Inter hasc Alfegus civitatis archi- Capture ofepiscopus capitur, vincitur, trahitur, et variis suppliciis cru-ciatur; Almarug, abbas Sancti Augustini, abire permittitur.Godwinus, Kofensis episcopus, et Leofrona, Sanctee Mildredaeabbatissa, cum monachis et utriusque sexus turba innumeracapiuntur; exinde ecclesia Christi spoliata comburitur, grexmonachorum, turba virorum et mulierum necnon paryulorumdecimatur, novem trucidantur, vitge decimus reservatur; qua-tuor monachis et viris octingentis decimatorum summa com-pletur. Populo itaque cseso, urbe spoliata et tota concremata,arehipr^sul Alfegus vinctus extrahitur, impellitur, sauciatur, His mar-ad classem perducitur, in carcerem retruditur, et per menses tyrdom.septem ibi torquetur, utl se ad redimendum lacessitus injuriiscogeretur; sed inter hsec omnia, in populum infidelem iradivinse clenlentise ita dessevit, ut ex eis ad duo milia per in-teraneorum dirissimos cruciatus prostraret; sed cum nee sicproditores nefandi ad pcenitentiam fuissent provocati, Danusquidam, Thrum nomine, cum videret sanctum archipraesulemtantis affligi tormentis et quasi mori non posse, impia pietatecommotus, securim capiti ejus infixit, et ab archiepiscopo con-stanter Christum confitente2 martyrem gloriosum efliciens,animam exultantem ad cselos transmisit. In loco quoque pas-sionis, lignum aridum cruore ejus respersum, cum sub uniusnoctis termino reviruit et frondes cum foliis emisit, infideles,viso miraculo, perterriti sunt, et corpus sanctissimum certatimdeosculantes Londoniis illud vehi permittunt, ubi et honestsetraditur sepulturee. Deinde, decurso decem annorum spatio,idem corpus ab omni corruptionis labe immune levatum Can-tuarise defertur decentius collocandum, ubi usque in prassenstempus recens durat sanguis, et corporis integritas illibata.

Post hsec, invalescente per totam Angliam generali perse- Tributecutionis rabie, perfidus dux Eadricus et omnes cujuscunque P*"*to e

ordinis et dignitatis primates, ante Paschalem solemnitatem anes>

apud urbem Londoniarum congregati, tamdiu ibidem cum regemoram fecerunt, quousque Danis tributum quadraginta octomilium librarum eo pacto persolvissent;

1 ut . . . cogeretur]by the compiler.

Introduced | 2 confitente] confitentem,A. O. W.

H H 2

484 MATTH.EI PARISIENSIS

A.D. 1011. Tit1 Dani omnes qui in regno erant pacificam haberent cumTreaty Anglis ubique cohabitationem, et essent utriusque populi quasiwith the cor tuium et anima una. JEac quoque conventione utrobiqueJjanes. obsidibus confirmata et iuramentis, rex Danorum Suanus re-Departureof Swegen versus es* ^n terram suam, et sic rabies persecutions in Anglia

aliquandiu respiravit.

De chorea quadam nefanda per inobedientia/m facto/.

Legend of Anno Domini Mxn.2 Cum in villa quadam Saxoniae nomine Malmes-dancersin Colevize,3 in qua est ecclesia Sancti Magni martyris, cujus *>ur. Gesta

festum celebratur xiv. kal. Septembris, in vigilia Domi- iiCf^'nicae IvTativitatis parochia convenisset, ut obsequiis interesset p. 285.divinis, presbyter, nomine Eobertus, de more primam demnmmissam solemniter incboavit; et ecce quindecim viri cumfeminis tribus in coemiterio cboreas ducentes, et sseculares can-tilenas perstrepentes, presbyterum adeo impediebant, ut ipsecantantium tumultus inter sacrosancta missarum solemnia altiusresonaret. Denique cum a Eoberto presbytero mandatumhaberent ut tacerent, et ipsi silere contempsissent, imprecatusest presbyter, iratus dicens, "Placeat," inquit, "Deo et Sancto" Magno, ut ita cantantes permaneatis usque ad annum evo-" lutum." Quid ergo? Yerba sacerdotis pondus adeo babue-runt, ut Jobannes, ejusdem presbyteri filius, sororem suamnomine Merset cum aliis cantantem per bracbium arripiens,ut earn abstraberet, cum recedere non potuit, bracbium a cor-pore evulsit, sed inde gutta sanguinis non exivit; ipsa itaqueper to turn annum cum czeteris permansit, et cboreas ducenscantavit; pluvia super illos non cecidit, non frigus, non calor,non fames, non sitis, nee lassitudo illos affecit; indumentaeorum vel calciamenta non sunt attrita, sed quasi vecordesjugiter cantaverunt; prius ad genua, ac demum usque adfemora, in terram dimersi fuerunt; fabrica quasi tecti domi-cilii aliquando erigebatur, nutu Dei, super eos ut pluviasarceret. Tandem, evoluto anno, Herebertus, Coloniensis ar-cbiepiscopus, a nodo, quo mamis eorum ligabantur, eos absolvit,et ante altare Sancti Magni martyris reconciliavit. Filia pres-byteri, cum aliis duobus, continue spiritum exbalavit; caeteritribus diebus et noctifeus dormierunt; aliqui postea obierunt etmiraculis claruerunt; qiiidam vero poanam suam, membrorum

1 This is peculiar to the com-piler.

2 Par. has in the margin, "Hoc" miraculum secundum alium histo-

" riographum contigit anno Christi" MXXI."

3 The name of the village is notin Malme'sbury. .

1

CHRONICA MAJORA. 485

suorum tremore, prodiderunt. Legant hoc illi qui per votum AD. 1012.obedientise astringuntur, quantum sit vitium transgres-sio mandati superioris.1

Malmes-bur. Gesta

ii. 175p. 286.

Item aliud exemplum inobedientice.

Imperator Henricus,2 Dominica, quse 3 Quinquagesima dici- Story ofvenatum pergens, ad oram silvse cuiusdam solus, dis- ,

favoured. • • • . • . -1 i • 4.persis socus, devenit; juxta quam silvam ecclesiam content- prjest ma^e

platus, eo contendit, militemque se ease mentiens, missam archbishopsimpliciter a presbytero rogavit. Erat autem presbyter ille of Cologneprseclarus religione, sed adeo deformis corpore, ut monstrum ^7 tne

. . emperor.potius quam homo videretur ; quem cum imperator diligenterinspexisset, coepit vehementer admirari quare Deus, a quoforxnosa cuncfca procedunt, sineret conficere sua sacramentahominem tarn deformem ; sed mox cum, missa inchoata, adversum ilium tractus perventum fuisset, quod a puero canta-batur, " Scitote quoniam Dominus ipse est Deus," sacerdospuerum increpans, quod negligenter cantaret, excelsa vocedixit, "Ipse fecit nos et non ipsi nos," quo dicto repercussusimperator et presbyterum prophetam esse existimans, ilium,multum renitentem, in Coloniensem archiepiscopum sublimavit,qui susceptum archiepiscopatum religione sinral et dignissedem moribus exornavit. Nam in monasterio sanctimonialiumurbis illius erat puella quaedam, parentum studio potius quampropria devotione conversa, quse gestu sseculari et alloquio dulci4 p. 157.multos5 ad se amatores invitabat; quorum unus, quem opum con-geries et alta progenies ad libidinem accenderant, puellam ab-ductam loco justas conjugis tenuit et amavit. Prasteriit multumtemporis, sed tandem res gesta Hereberto archiepiscopo nuntia-tur ;6 sed cum de mandate, [ejus] ovis ovili restituta fuisset, nonmulto post in absentia archiepiscopi de monasterio abripitur

. superioris^ Thisis written by Paris over an erasure.W. has " ad obedientiam sunt con-" nexi, ut quantum sit inobedien-" tise cognoscant." O. has this withmalum after inobedientice. The sen-tence is not in Mahnesbury.

From this point to the year 1064,MSS. O. W., though taken from acommon source, have many verbaldifferences from MS. A., besidesomitting several passages entirely.

An accurate collation (as a speci-men) has been given to the end ofthe present year 1012; afterwardsthe more important variations onlyare given.

2 The name of the emperor is notin Mahnesbury.

3 A. inserts in.4 dulci] fallaci, O. W.5 multos'] plurimos, W.6 The name of the archbishop is

not in Mahnesbury.

MATTHJEI PAKISIENSIS

A.D. 1012.Legend ofan ill-favouredpriest madearchbishopof Cologne.

Pope Bene-dict VIII.Lyfingarchbishopof Canter-bury.

Massacreof theDanes.

a juvene supradicto; tune in ilium excommunicationis sententia Mahnesb.promulgatur, ita ut nullus concivium suorum cum eo loqui Gest. Eeg.vel cum eo audeat convivari. Quam juvenis sententiam parvi "' gg*?'pendens, ad praadia sua remotiora recessit,1 ubi cum excommu-nicata sua vitam flagitiosam peregit ;2 sed cum Deus. tandemarchiepiscopum ad se vocare dignatus est, et gravi dolore3

detentus lecto decumberet, convenerunt undique compatriotsut extrema beati viri benedictione fruerentur; solus ille libi«dinosus venire non prassumens4 subornavifc alios, qui pro seloquerentur, ut mereretur absolvi. Sed cum nomen juvenisarchiprassul audivit, ingemuit, et hsec verba subjecit, "Si" miser ille maledictam mulierem deseruerit, sit absolutus;5 si obstinatus perstiterit, sit anno sequenti, hac eadem die ethora, qua ego decedam, ante Deum paratus de commissis red-dere rationem; videbitis autem me, quando signum ad sextamhoram pulsaverit, de corpore migrare.6 Jtfec fides. defuit verbisviri Dei, sed et ille7 hora, qua praedixerat, defunctus est, etmiser ille juvenis, anno evoluto,8 eadem die et hora cum arnicapercussus fulmine expiravit.

Eodem anno Papa Benedictus sedit in cathedra Bomana Vit. Pontif.annis xii.9 Eodem anno Livingus, qui et Ethelstanus, Wellensis TQ^ *"'episcopus, archiepiscopatum Cantuariaa suscepit, et loco ejus MS. A. 'Ethelwinus episcopus Wellensis consecratur.10 p. 588 2,

p. 621 A.

Quod Dani per totam Angliam perimuntur.

Hoc denique anno, Huna quidam, regis Anglias11 Ethelredimilitias princeps, vir strenuus et bellicosus, qui sub rege regninegotia disponenda susceperat,12 videns Danorum insolentiam,qui jam post pacem factam per totam Angliam adeo superbi-endo13 invaluerant, quod uxores virorum nobilium14 et filias vi u

opprimere et ubique ludibrio tradere prassumpserunt, accessitperturbatus ad regem et querelam super his16 deposuit luctu-

1 recessit] divertit, W.2 peregii] protraxit, 0. W.3 dolore] languore, 0. W.4 non prcesumens] contempnens,

O. W.5 W. inserts et.6 migrare'] commigrare, O. W.7 sedetilU] quia, W.8 evoluto] revoltito, W.9 sedit . . xii.'] Eomanam adep-

tus cathedram annis xii. earn rexit,O. W.

10 Eodem.. consecratur] om. O.W.The following chapter is peculiar tothe cbmpiler.

11 Angli(K\ om. O. W.12 qui . . susceperat] om. O. W.13 superbiendo~] om. O. W.14 O. W. ins. regni.15 vi] violenter, W.16 W. ins. coram eo.

CHKONICA MAJORA. 487

osam. 'Tune rex, non mediocriter commotus, ejusdem Hunse A.D. 1012.consilio1 misit litteras in omnes fines regni, mandans nationibussingulis et2 universis, ut3 sub una die, in festo Sancti Briciiepiscopi, omnes Dani per Angliam constituti, furtivo impetu4

morti trader entur ; ut 5 simul et semel ab oppressione Danicaomne genus liberaretur Anglorum.6 Sicque Dani, qui firmofoedere 7 paulo ante utrinque jurato cum Anglis pacifice habi-tare debuerant,8 opprobriose nimis sunt perempti, [et] mulierescum liberis 9 ad domorum postes allisi miserabiliter animaseffuderunt. Cum igitur hujus decreti sententia apud urbemLondoniarum absque misericordia10 exequeretur, fugerunt multiDanorum ad quandam ecclesiam in civitate, ubi omnes sinepietate u ipsis astantes altaribus sunt perempti ; sed quidamjuvenes ex natione Danica, ad navem quandam fugientes, Da-ciam petierunt, et regi S.uano cruenta suae gentis nuntiantesexitia, ipsum ad lacrymas commoverunt; vocatisque12 cunctisregni principibus, omnem rei gestae seriem illis 13 exponens,quid agendum consulerent, diligenter inquirit; qui omnes,quasi uno ore conclamantes,14 decreverunt propinquorum suo-rum et amicorum sanguinem fore ulciscendum.

Auxit prgeterea hujus perturbationis rabiem mors Gunnildis, Murder ofsororis Suani regis, quee nuper in Anglia fuerat interfecta in Gnnhilda,

Malmes- hunc modum. Erat autem Gunnildis prasfata Palingo comiti,15 oS er °bur. Gesta nobili viro, lege conjugal! copulata, quaa prioribus annis, cum

viro l6 Angliam ingressa, fidem Christi et sacramentum baptis-matis ibidem suscepit. Hsec virago prudentissima, pacis interAnglos et Danos mediatrix existens, sese obsidem cum17 viro etunico quern habebat filio, regi Ethelredo ad pacis securitatemdedit ; hsec a rege cum essent Eadrico duci nequissimo 18 adcustodiendum commissa, post dies paucos in ejus prassentia

'77p. 289

H. consilio'] per e. H.consilium, W.

2 singulis ef] om. W.3 uf\ quatinus, W.4 furtivo impetu} subito impetu

facto, W.5 W. ins. nullo superstite, and O.

W. ita before ut.6 O. W. ins. in cevum."' firmo foedere] om. O. W.& firmo . . debueranf\ paulo ante

cum Anglis addito juramento, fue-rant confoederati ut pacifice cum illishabitarent, O. W.

9 fiberis] parvulis, O. W.

10 misericordia] pietate, O. W.11 sine pietate'] om. 0. W.12 vocatisque] qui convocatis, O.

W.13 mis'] om. O. W.14 conclamantes] acclamantes, O

W.15 O. W. ins. Danico.16 lege . . viro} om. W., though

inO.17 cum ... filio'] Introduced by

the compiler. The whole is enlargedfrom Malmesbury's account.

18 nequissimo'] om. O. W.

MATTH.EI PAEISIENSIS

A.D. 1012. virum suum cum filio quatuor fecit lanceis jugular! proditorUle Eadricus' 1ui l et illam norissime decapitari prajcepit.]\fuiier2 Ver0j mortem3 forfci animo perferens, dum4 morituranon expalluit, nee mortua consumpto sanguine vultus sui sere-nitatem amisit; veruntamen moriens fiducialiter pronuntiavit,quod sui sanguinis effusio magno toti Anglias fieret detrimento.His igitur de causis rex5 Suanus, vir crudelis'et ad sanguiniseffusionem pronus, ad 6 vindictam animatus, cunctos suseditionis 7 bellatores invitari 8 fecit, missisque cum litteris 9 adexteras regiones veredariis, milites bellatores 10 lucri cupidoset animis leves, ad hanc expeditionem venire mandavit.

Malmesb.Ctest. Beg.

"' 339

De Sancto ^Elphego archiepiscopo CantuaricB etmartyre.

History Ipsis Quoque temporibus Sanctus Aelpheerus mona-and mar- , . .„ . . . TTtyrdomof ciius nnnfic83 sanctitatis, procurante ventanse civitatisS. lf- episcopo Ethelwaldo, et sic volente Eadgaro rege, mo-

nachorum amatore et coenobiorum fundatore, factusest abbas Dorheorste. Rege autem Adgaro defuncto,efc filio ejus Eadwardo substitute sed cito fraudulenterinterfecto, successit ^Ethedredus in regno, qui beato-^Elphego donavit monasterium in civitate qu.se Bathandicitur, ubi profuit et praefuit abbas ordini mona-ehorum.

Postea vero procurante Sancto Wlstano archiprsesuleCantuarise, beatus ^Elphegus creatus est episcopus "Win-tonise. Qui postea, beato Dunstano migrante ad Do-ninum, consecratus est in archiepiscopum Cantuariee;ubi cum sex annis feliciter rexisset Dei ecclesiam, aDanis eum incessanter persequentibus occisus est.Excerebravit enim unus eum securi Danica, SabbatoPaschalis ebdomadsB advesperascente. Corpus autem

1 jugulari . . . qui"] idem pro-ditor Eadricus crudeliter jugulare,O, W.

2 Mulier'] Gunnildis, O. W.3 mortem] mortis discrimina, O.

W.4 dum] om. O. W.

5 W. ins. Danorum,6 From here to the end of the

paragraph is due to the compiler.7 ditionis"] potestatis Tiros, W.8 invitari'] convenire, W.9 0. ins. suis.10 bellatores'] probos et, W.

CHKONICA MAJORA. 489

ipsius in ecclesia Cantuarise veneranter tumulatur, et A.D. 1012.ipsius reverentia Deo gloriosius impenditur minis-terium.

Quod rex Danorum Swanus Angliam subjugavit.

Flor. Wig. Anno Domini Mxm.1 Suanus tyrannus, rex Danorum, cum Arrival of.p. 588 A. classe valida mense Julio mare ingressus, ad Sandwici portum Swegen in

in Anglia applicuit; ubi paucis commoratus diebus, Est-Anglia n&an •circumnavigata, Humbrse fluminis ostium intravit, a quo flumenTrente ingrediens, ad Gainesburc villam navigavit, et ibidemnavium suarum stationem composuit; ibi Canuto filio suo classemcommendans,2 ipse ad provinciarum depopulafcionem de navibusexivit. Cui continuo Northanhumbrenses, Lindesienses, Fif-burgenses primitus subjectionem fecerunt, et mox, cum nonhaberent defensorem, omnis populus, qui habitat a parte aqui-lonali strata publics quse Wathlingestrate dicitur, ad deditio-nem compulsi manus dederunt, et fidelitatem, datis obsidibus,juraverunt; deinde versus austrum expeditionem movens,3 siiisomnibus edictum proposuit, ut agros fructiferos4 devastarent,villas cremarent, lucos et pomeria succiderent, ecclesias spoli-arent, quicquid masculini sexus ad manus veniret jugularent,feminas ad suam explendam libidinem reservarent; sicqueministris ejus ubique ferina rabie debacchantibus, ad Oxoniamtandem pervenit; qua civitate levi conamine subjugata, fideli-Oxford andtatem et obsides inde recepit; et inde Wintoniam transiens, Winches-earn subjugavit, et securitatem a civibus et provincialibus, t ,.prasstito juramento, extorsit. Tune cum gloria magna adurbem Londoniarum castra dirigens, multis modis earn vel P- 158.violenter capere vel dolo studuit expugnare; sed in primoadventu suo multi suorum in Thamensi flumine submersi peri-erunt, quia, nimia temeritate prseventi, nee pontem nee vadumquserere voluerunt. Eex vero Ethelredus, qui in civitate tune Defence oferat, aliud non habens refugium,5 cum civibus urbis moenia Condon,viriliter defendens, omnem spem Suano civitatem obtinendiademit; qui festinanter inde recedens, prius ad Walingefor-diam ac deinde ad Bathoniam, canina rabie sssviendo et obvia

1 There are minute variationswith O. W. throughout this chapter.

2 classem commendans^ classe cumarmatis non paucis commendata,W.

3 movens"] dirigens, O. W.4 fructiferos] om. O. W.5 aliud. . . refitgiwn~\ om. O. W.

It is not in Florence.

MATTILEr PARISIENSIS

A.D'. 1013. sibi quasque cbnterendo properans, exercitum suum refrige- Flor. Wig.rando aliquandiu ibidem resedit'; ubi comes Devoniensis Alma-rus, et omnes occidentalis regni potentes cum ministris regis,ejus tyrannidem metuentes, venerunt ad eum, et datis. obsidi-bus pacem ab eo petierunt.1 Omnibus igitur pro velle dispositis,cum neminem sibi resistere cognovisset, regem se jussit Anglo-rum2 appellari, dum non fuit alius, qui pro jure regni decertarevel se regem confiteri ausus fuisset.

Inter3 hsec omnia, rex Anglorum Ethelredus jacebat in urbeLondoniarum,4 inertia torpens, timidus et suspiciosus, nulli secommittere ausus, de morte fratris sui Sancti Eadwardi consci-entiam habens cauteriatam, ne citius divinam sentiat ""ultionem ;exercitum congregare vel contra hostes ducere non audebat,metuens ne nobiles regni, quos injuste exhaaredaverat, in campoeum relinquentes, hostibus traderent ad damnandum. Hascmisera conditio misero regi fuit.5

Swegenking of theEnglish.

Terror ofJEthelred.

^thelredflies to theL'ofWight,and sendsEmma andher chil-dren toNormandy.Eadricwiththem.

JSthelredgoes toNormandy.

Quod vex Ethelredus ad Normanniam fugit.

Tandem rex tot perturbationibus confossus, recessit clanculo Malmesh.a civitate Londoniarum, et prius ad Suhamtoniam ac postea ad Gest. Beg.Wectam irisulam navigavit ; et inde reginain suam Emmam u< ^IJ'in ITormanniam ad ducem Eicardum fratrem suum, cum filiis j?iOTf

suis Elfredo et Eadwardo, et eorum magistris Alcnuno, Du- p. 588 E.nelmensi 6 episcopo, et abbate Medmeshamensi Alfsio dirigens,cum. honore et reverentia ab ipso duce sunt recepti ; Eadricus ' (^ot *n/quoque, regis Ethelredi consanguineus, cum militibus septies KorenceOviginti cum regina ut custos ejus transfretavit, ubi cum ipsaduobus annis residens, ei magnifice ministravit.

Sicque illis mense Augusti mare transeuntibus, Ethebredus Mahnesb.cum classe sua in insula Wecta remansit usque ad ISTatale ^est- Eeg-Domini, si bona de eis nuntia audierit, reginam et filios con-11* III'1

tinuo secuturus. Unde mox ut a partibus transmarinis audivitBicardum ducem sororem et filios suos cum magna hilaritatesuscepisse, rex Ethelredus mense Januario in Normanniam

• a datis .'. petierunf] pacem cumdatis obsidibus pepigerunt, O. W.

2 Anglorum] Anglise, O. W.3 This chapter differs very much

from O. W. It is peculiar to thecompiler.

4 O. W. ins. confusus.5 Hcec . . . . fuif] This is not

in W., and the title following isplaced in W. before Inter hcec omniaabove.

6 This is from Malmesbury, asFlorence says Alfhuno, Lundoniensi

7 This mention of Eadric is pecu-liar to the compiler.

CHRONICA MAJORA. 491

Malmesb. transiens miserias suas sedulitate et consolatione duels mag-A.D. 1013.Gest. Reg. nifici sublevavit.1ii. 178,p. 292.

De morte Swani miserrima et fuga suorum,?

Id. ii. 179, Anno Domini MXIV. Suamas tyranmis, ut prasdiximus, inva- Death ofp. 295. gain Angliam csedibus et rapinis urgebat, provincialium prius Swegen.

substantiam rapiendo, et nobiles postea proscribendo; sicqueopes tarn privatae quam publicse 3 ad naves cum obsidibus de*portantur, quod evidenter apparuit Suanum naturalem non essedominum, sed tyrannum. Hsesitabat populus quid faceret;quia si bellum qusereret, non haberet ductorem; si subjec-tionem eligeret, rectorem tyrannum haberet;4 sed necessitatemhabentibus propitia divinitas non permisit diu Angliam in totcalamitatibus fluctuantem; siquidem idem tyrannus hoc anno,in purificatione videlicet beatse Yirginis Marise, ut quidamscripserunt, incertum quo mortis genere, vitam flagitiosam ter-minavit. Scribitur autem in libello miraculorum sancti regis

Flor. Wig. et martyris Eadmundi, quod idem Suanus dum importabilep. 589 A. tributum de burgo, ubi dicti martyris corpus requiescit, et

terris ejus ubicunque constitutis exigeret, et ipsum martyremnil sanctitatis habere affirmaret, et monasterium ejus cum ipsismonachis se crematurum comminando proponeret, ab' eodemmartyre sit peremptus,5 et diro corporis cruciatu tertio nonaSFebruarii ad tartara transmissus; quo defuncto, omnes Dano- Cnutrum nationes Cnutonem filium ejus in regem et dominum ele- e\ected

Malmesb. gerunt; erat autem tune temporis Cnuto in Lindesia, ubi paterGest. Reg. ejus cum ciasse et obsidibus eum dimiserat, ubi 6 tarn militesp 296* bellatores quam equos emissaries expectabat; ut junctis viribus

in gentem Anglorum suae virus malitite eflfunderet et se de-serentes gravi contritione puniret.

1 Eor this paragraph 0. W. have" cum rex Ethelredus audivit eos" honorifice reeeptos, ipse sequenti" mense Januario mare transiens" infortunium suum duci magnifico." revelavit, qui calamitatibus ejus" multum compatiens miserias regis" ac mcerorem verbis consolatoriis" mitigavit.",

2 For this title A. has repeatedthat of the previous year. There

are many verbal differences herefrom O. W.

3 private quam publicce} privatasquam publicas, A. 0.

4 haberef] optaret, O. W.5 et . . . peremptus'] For this W.

has only " ab eodem sagitta sit con-" fossus."

6 ubi . . . puniref] Not in O. W.The sentence is considerably alteredfrom Malmesbury.

»•

492 MATTH^I PARISIENSIS

A.D. 1014. Quod rex Etkelredus in Angliam veniens susceptus estreverenter.

Recall of His igitur in parte Danorum ita gestis, gens Anglorum adMor.Wig.. Sthelred. regem Ethelredum festinanter in ITormanniam nuntios pari P* 589 c*

• consensu direxerunt, mandantes se nullum plus amare, quamdominum suum naturalem, si mitius quam prius fecerat eostracfcare vellet; quibus auditis, rex filium suum Eadwardumcum legatis ad eos dirigens, omnes amicabiliter salutavit, pro-mittens si in aliquo deliquit, se pro omnium arbitrio correc-turum. Rex. igitur Ethelredus, tempore vernali in Angliamrediens,, gratanter receptus, ab omnibus honoratur ; quorumomnium gratuito consensu copioso exercitu congregate contraCnutonem, qui, confbederatis sibi Lindesiensibus, jam castramoverat ad prsedandum; sed rex , Ethelredus superveniens.Cnutonem in fugam ;compulit, et Lindesiam totam depopulansquos reperit inoolas incunctanter peremit. Onuto quoque fugaspraesidio elapsus cum classe sua ad Sandaci portum, ventisimpellentibus, applicuit, ubi in contumeliam gentis Anglorum

and flies to obsides omnes, qui patri suo de regno Anglias dati fuerant,Denmark, truncatis manibus, auribus praacisis naribusque amputatis, abire

permisit; et Danemarchiam profectus numerum J bellatorumsuorum. multiplicare curavit. Eodem anno, tertio kalendasOctobris, maris litus proprios terminos egrediens2 villas inAnglia multas inaastimabilemque populi multitudinem submersit.

Cnut muti-lates theEnglish

Gemot atOxford.

Danishnobles putto death.

p. 159.

Sigeferthand Mor-kere mur-dered byEadric.

Quod multi mobiles Danorum apud Oxoniawi perimuntur.

Anno Domini MXV. Magnum apud Oxoniam colloquium Malmes-Anglorum pariter et Danorum congregatum est; ubi rex An- ^)ur> Gesglorum, consilio iniqui ducis Eadrici, multos Danorum nobiles jj j^'interfici mandavit quasi de regia proditione notatos ; quorum p. 297.'clientes, cum necem dominorum suorum vindicare conarentur,armatorum prsesidio repulsi et graviter insecuti turrem eccle-sise sanctae virginis Fretbeswithaa compulsi sunfc introire, undedum eici nequirent, incendio sunt combusti; sed mox, regejubente, ecclesia reconciliata et resedificata est. Inter alios Mor. Wigquoque nobiles interfecti fuerunt Sigeferth et Mercherus, P- 59°A-comites Norbhanhumbrorum, filii Eargrimi, quos iniquus dux

1 numerum . . . curavii] annosequent! reversurus, Flor.

2 maris . . egrediens] So alteredby Par. from mare Utus proprios

egrediens. W. has mare litus pro-Flor. has only mare

CHRONICA MAJORA.

Flor. Wig.p. 590 A.

Malmesb.Gest. Eeg.ii. 179,p. 298.Flor. Wig.p. 590 A.

Malmesb.Gest. Reg.ii. 179,p. 298.

Eadricus ad1 convivium invitatos et in triclinium suum dolo AJ). 1015.susceptos necare fecit. Deinde rex Aldgytham, : Sigeferthi Ealdgythcomitis uxorem, apud Malmesberiam adduci et ibi custodiri ^j. fn'to

prascepit sicut feminam spectabilis nobilitatis ; quae cum ibidem b _custodiretur, venit illuc fllius regis Eadmundus,- quern gensAnglorum propter magni roboris mentis simul et corporis Her mar-strenuitatem Ireneside, id est, latus ferreum, nuncupabant," et™ge "w^t"'.

, . . ,. .,, . .,r , „ .' Edmundcontra patris conscientiam illam in uxorem accepit, et2 interAssumptionem et Nativitatem Beatse Marise in Northanhum-briam cum uxore sua proficiscens terram totam quse fuit Sige-ferth et Mercheri comitum2 invasit, atque illorum sibi populumsubjugavit.; Erat autem Eadmundus iste non ex Emma regina,sed ex quadam ignobili femina generatus; qui utique matrissuse generis ignobilitatem mentis ingenuitate et corporis stre-nuitate redintegrando redemit.

De adventu Cnutonis in Angliam.

Id. Eodem tempore Cnuto, rex Danorum, compositis in Dacia Return ofrebus suis et amicitia cum regibus, finitimis foederata, eo Cnut.animo venit in Angliam, ut aut vinceret aut morti victussuccumberet. Itaque ad Sandici portum cum valida classeappulsus, et inde in West-Saxoniam profectus, omnia csedibusfcedabat et rapinis; et quoniam Ethelredus rex apud Coshamtune segrotabat, Eadmj^^us filius ejus ei occurrere temp- • -

Flor. Wig. tavit; sed cum hostiliT^r acies convenire debuissent, modis Treason ofp. 590 B. omnibus dux et proditor Eadricus Eadmundo parabat insidias, Eadric.

quibus ilium dolo necaret; quo cognito, Eadmundus de prseliorecedens hostibus suis locum ad tempus concessit. Nee multopost idem Eadricus, ut se proditorem ostenderet, de classeregia xl. naves alliciens, Cnutonem adivit et3 suo se dominiomancipavit; omnis West-Saxonia idem faciens, datis obsidibus,

MaJmesD. exercitui Danorum equos et arma paravit; Mercii quoqueGest. Reg. n . , a. -, , - , . . . .ii. 180 sese a"- resistendum otferebant, sed regis ignavia negotiump. 299. belli dilationem accepit. Eodem anno, defuncto Ethelwoldo, Bishops ofFlor. Wig. Wintoniensi episcopo, Elfsius successit. Winches-MS. A., ter.p. 5906.

Quod Gnuto multas Anglorum provincias spoliavit.

Id.p.590B. Anno Domini MXVI. Bex Danorum Cnuto et dux iniquus Cnut andEadricus, cum multo equitatu apud Krikelade flumen Tha- Eadric

1 ad convivium invitatos] Insertedby the compiler.

2-2 et. . comitum] For this W. has" et cum ipsa in Northanhumbriam

" profectus terram totam duorum" comitum prsedictorum."

3 ut . . . ef\ ad Cnutonem veni-ens, W.

494

A.D. 1016.ravageMercia.

Siege ofLondon byCniit.His retreatand secondinvasion ofMercia.

^Ethelredreturns toLondon.

590 c. -

through thecountry.

Uthred andThurcytelput todeath.Eric madeearl ofNorthum-berland.

mense transeuiites1 ante Epiphaniam Domini, -Mercian! hos* Mor. Wig/tiliter intraverunt, et multas in Warewicensi -provincia2 villas P* 59°B- ;

incendentes et spolia fapientes, quoscuin[que] invenerunt homi-nes peremerunt. Quod ut audivit Clito Eadmundus; exercitum.eongregavit;. - sed quoniam Mercerises • sine rege- Ethelredo eteivibus iLondoniarum congredi noluerunt,; expeditione dimissaunusquisque ad propria . remeavit. Tune3 Cnuto ad urbem; (Not in .Londoniarum exereitum suum ducens illam obsidione vallavit.4

Sed cum urbem quasi, inexpugnabilem reperisset, obsidionedimissa, Merciam iterum invadens illam spoliare vacavit,contra quern vero Eadmundus exercitum construens, patri, qui Kor. Wig.tune Londoniis perhendinabatj nuncios dirigens, rogavit, utviribus collectis contra Cnutonem venire maturaret. Qui :cumconatu valido ad filium veniens, cum prselium contra Cnutonemessent commissuri, intimatum est regi qu.od nisi .cautius, sibiprovideret, ipse a gente propria hostibus traderetur. Quoaudito rex Londonias rediit, et Eadmundus- filius ejus !N"orthan-humbriam petivit. Quo cum pervenisset, cum Uthredo comiteStafordensem, Scrobesbernensem, et alias quamplures pro-vincias depopulati sunt, eo quod nollent contra Danbs" cumeis ad certamen venire. Cnuto quoque interim inultas depo-pulans provincias tandem Northanhumbriam devastavit; quodcum auditum fuisset ab Uthredo comite, qui cum Eadmundoerat, in ISTorthanhumbriam reversus est, et obsides pro pacisbono Cnutoni "dedit. Sed ndn multo post idem Uthreduset Turketillus, comites Northanhumbrorum, Cnutone jubente,a Terebrando viro Danico sunt perempti; unde Cnuto prdUthredo Egricum comitem statuit. ' Quo audito Eadmundusregis filius Londonias ad patrem suum venit, et Cnuto alacerad Austrum tendens ante Paschalem solemnitatem ad navesrediit, et multa secum spolia et rapinas portavit.5

Death ofJEthelred.

De morte Ethelredi regis et coronations Eadmundi filii ejus.

Circa hos denique dies rex Anglorum Ethelredus, post Id. p. 590 B!magnos labores et multas hujus vit^e tribulationes, nono kalen- p. 591 A.das Maii diem clausit supremum, ,et in ecclesia Sancti Pauli

W.2 Warewicensi provincia] ea, W.3 This account of the siege of

London and Cnut's second invasionof Mercia is peculiar to the com-piler.

4 Quod . . vallavit] For this W.has " Et Cnuto inde ad urbem Lon-" doniarum transiens earn obsidione" vallavit, quod audiens Clito Ead-" mundus illuc contendit."

5 The latter part of this chapteris very briefly abridged in W.

495

Mor.Wig. Londoniarum sepultus est. Post cujus mortem maxima pars A.D. 1016.p. 591 A. regni, tarn clericorum quam laicorum, in unum congregati, Cnut

pari consensu Onutonem in regem elegerunt, et ad eum apud electedo i • j. i j. cj vj. king by theDunantonam vementes pacem cum eo pepigerunt et ndeiita- Beatertern juraverunt. Soli cives Londonienses et pars nobilium portion ofqui tune temporis ibidem consistebant Eadmundum filium the king-regis Latus-ferreum in regem unanimiter acclamarunt; qui in ^°™'regali culmine sullimatus Wesfc-Saxoniam intrepidus adiit, eb,ab omni populo gratanter susceptus, provinciam illam suse eiected byditioni. subegit; quibus auditis, magna pars populi totius the Lon-regni ifti se voluntarie subdiderunt. Cnutol interim cum doners.tota classe sua Londonias veniens circa Eogationes, in plaga yieg| of,australi Thamensis fluminis scrobem profundam fodit, et naves cnut>

suas in partem pontis occidentalem in altum traxit. Deindeurbem alto et lato cingens fossato obsidionem paravit; egres-sumque et ingressum civibus denegans, frequenti urbeminsultu invasit et expugnare laboravit. Sed a civibus moeniafortiter defendentibus repulsus, obsidionem confusus dimisit.Qui inde ad Dorsetam exercitum dirigens, earn subjugarevacavit.1 Eadmundus vero cum exercitu quern habere poterat Battle of 'Cnutoni occurrens, in loco qui Pennum dicitur juxta Gil- I*en-Sel-lingeham, quinto2 idus Junii cum eo congrediens, ipsum cumsuis omnibus in fugam convertit.

De secunda victoria regis Eadmundi.

Id. p. 591 c. Post hanc victoriam, media sestate transacta, majori3 quam Battle of .prius fecerat exercitu congregate, fortiter statuit confligere Sherstone.cum Cnutone; cui in provincia Wigorniensi in loco quiScernstan dicitur occurrens,3 optimum quemque de exercituprudenter instruxit, omnes hortatur ut meminerint se propatria et liberis pro conjugibus et hasreditatibus decertare, et P- 160.sic optimis sermonibus bellicis animos omnium accendebat.Deinde tubicines strepere et paulatim cohortes-incedere jube-bat. Concurrentibus tandem aciebus maximo clamore, lanceisprius et post gladiis rem egerunt. Interea rex Eadmundus,in prima acie stans,4 obvia sibi quseque prosternebat,5 hostesassidue feriebat, et strenui militis bonique regis officium viri-liter exercebat; sed quia iniquus dux Eadricus, Almarus et

1-1 Cnuto . . vacavif] om. O. W.3 quinto idus Junif] This date is

introduced by the compiler.3~3 majori . . occwrrens] For this

O. W. have " in provincia Wigorn-

" ensi Cnutoni secundo obvians" acies ordinavit."

4 stons] militans, O.5 prosternebaf] So Par. in the

margin. A. has proterebat, as W.;protrivesset) O.

496

A.D. 1016. Algarus comites, qui ei praesidio fore debuerant, cum innumera Flor. Wig.populorum multitudine in parte Danorum pugnabant, exercitus P« 591 D.ejus nimis fuerat infirmatus: attamen prima die belli, id estseptimo1 kalendas Julii, tarn asperum tamque cruentum ex-stitit praelium, ut uterque exercitus prae lassitudine diutiuspugnare non valeret; sole jam occidente, voluntate spontanease ab invicem diviserunt. Sed die postera rex EadmundusDanos omnes prostravisset,2 si iniqui ducis Eadrici insidiaenon fuissent; siquidem cum utrinque vehementer pugnaretur,et Anglos fortiores esse conspiceret, Dani cujusdam viri regiEadmundo3 simillimi capite amputate et in altum levato, ex-clamavit dicens, "Yos Angli, amisso capite, frustra pugnatis," prsecipites fugite; en regis Eadmundi caput Me teneo mani-" bus; fugite, fugite quantocius:" quod ut Angli audieruntinconstantiores in prselio exstiterunt; sed illico quod rexviveret comperto, animos extulerunt Angli et in Danos acriusincedebant,4 multos .ex eis prosternentes -et summis viribuscertantes, ad crepusculum usque noctis atrociter perstiterunt;quo adveniente digressi sunt, ut pridie, spontanea voluntate.

Cnut again At, ttbi plurimum noctis processisset, Cnuto suos sub silentioe castris abire prsecepit, et versus Londonias iter arripiens etad naves suas veniens,5 urbem iterum Londoniarum obsedit.London.

Quod rex Eadmundus Cnutonem ter vicit.

Battle of Mane autem facto, cum rex Eadmundus Danos comperit Id.p. 592 A.Brentford, aufugisse in West-Saxoniam, revertitur majorem exercitum '

collecturus; cujus strenuitatem iniquus dux Eadricus com-periens, venit ad eum fraudulenter6 ut eum proderet, instinctuCnutonis, et, pace inter eos confirmata, regi fidelitatem pro-misit. Itaque rex Eadmundus, vice tertia7 exercitu congregate,cives Londonienses obsessos liberavit, Danos ad naves' fugavit,et8 apud Breinfortdiam Thamense flumien transiensj cum Danis

1 septimo kal. Julit} This dateis introduced by the compiler.Malmesbury (Gesta Eegum, ii. 180,p. 300) has "Post festum Sancti" Johannis."

2 prostravissef] So Par. in themargin. A. had protrivissent; W.has protriv isset.

3 Par. alters regi Eadmundo simil-limo into regis Eadmundi in. sullime.The sentence is not in W.

4 A. repeats incedebant.5 et . . veniens'] om. W.6 fraudulenter . . . Cnutonis] In-

troduced by the compiler.7 tertia] quarta, W.8 et . . quarto] For this O. W.

" have atque ipsis denuo reversis" apud Breinford quinto loco cumeis." Flor. has tertio for quarto.

CHEONICA MAJORA. 497

Flor. Wig. quarto praelium commisit; et1 illis turpiter de campo fugatis, A.D. 1016.p. 592 B. victoriam sibi in hasta et gladio comparavit, et per festivum

bellum decus obtinuit. Cnuto vero ad naves fugiens Cantiam Battle ofprsedaturus exivit, contra quern rex Eadmundus exercitum Otford.ducens juxta Otteford cum hostibus prselium commisit; at illiimpetum ejus non ferentes, terga dederunt, et in Sepeiaminsulam fugam fecerunt.

Id. p. 592 c. Tune rex Eadmundus in West-Sexam proficiscens Cnutonis Battle ofprogressum graviter exploravit; et Cnuto Merciam praadaturus Assandun.ascendens, exercitui suo pejora prioribus facere prsecepit. Atrex Eadmundus apud Esseldunam hostibus audaciter occurrens,tripliciter2 insidiis acies instruxit, turmas circuivit, monet tit,memores pristinee virtutis et victoriaa, sese regnumque suum abavaritia barbarorum defendant; nam cum illis leviter certamenaffirmat inire posse, quos antea saspe vicerunt. Cnuto 3 intereasuos in sequam quandam planitiem ducit, et Eadmundus, signosuis dato, subito hostes invasit; summis utrimque viribusdimicatur, corruunt ex utraque parte multi, sed Angli tamen

Hen. Hunt, martis alea praevalebant. Apparuit autem ibi virtus regisvi.,p.756A. Eadmundi, qui, cum Danos solito acrius pugnare videret,

relicto regio loco, qui ex more erat inter draconem et stan-dardum, cucurrit in aciem primam, gladium terribiliter vibrans,ad modum fulminis aciem fidit abrumpensque mediam per-transiit, atque sequentibus se conterendam dedit. Inde inaciem Cnutonis advolans clamorem acierum excitavit horren-dum; fit ibi inter partes conflictus gravissimus, sed cum pro- Treachery

Flor. Wig. ditor dux Eadricus acies Danorum videret inclinatas, cum °f Eadric.p. 592 D. cuneo, cui praserat, ad Cnutonem confugit, ut prius fuerat

inter eos praslocutum, unde Dani fortiores effecti nimiam exAnglis stragem fecerunt. Corruerunt enim ex parte Anglo- Loss of therum duces nobiles, Alfricus et Godwimis, Usketellus et filius4 English inejus Ethelwoldus, et Dei amicus Ethelwinus, Eadnothus quo- ^.bfgtle'que Dorkecestrensis episcopus, et abbas5 Wlsius, cum totius 1016. 'fere Anglise nobilitate, qui nunquam antea in uno prselio tan-tarn cladem ab hostibus acceperunt; factum6 autem hoc bellumin festo Sancti Lucaa Evangelistaa. Cnuto7 vero, in sua parte, Loss of the

, Danes.1 et. . . obtinuif] This is an en-

largement of et fugatis eis victorextitit in Florence.

2 tripliciter} triplicibus, O. W.;triplicibus subsidiis, Flor.

3 Cnuto . . . ducif\ om. O. W.4 •filivs ejus Ethelwoldus, et Dei

amicus Ethelwinus] An erroneousalteration of " ./Ethelwardus dux," filius duels East- Anglorum Athel-

" wini Dei amici." The compilerwas misled by Ulfkytel being alsodescribed as " East Anglorum dux."

5 i.e., of Eamsey.6 This mention of the day on

which the battle was fought is dueto the compiler.

7 This mention of Cnut's loss isalso due to the compiler.

I I

498 MATTH2EI PARISIENSIS

A.D. 1016. eadem die ducum et virorum nobilium irreparabile sustinuitdetrimentum.

The warcarried intoGloucester-shire.

Singlecombat ofEdmundand Cnutin the isleof Olney.

p. 161.

De smgulari certamme inter Eadmundwm et Cnutonem}

Post hoc lamentabile prselium, in quo tot nobiles corruerunt, Mor. Wig.interjectis paueis diebus, insecutus est rex Eadmundus in Gnu- I?;592 E''tonem, in Glovernensi provincia jam preedas agentem. Convene- jjen jjjmkrunt itaque ad certamen in loco qui Dierhurste dicitur dicti vi. p. 756 c.reges, ubi Eadmundus in occidental! parte Sabrinze fluminis ^°r- Wig.cum suis et Cnuto in orientali parte cum suis constituti, sese p' 593 A*viriliter prseparaverunt ad pugnam; et cum acies bine inde Hen. Hunt,dispositse erant ad concurrendum, iniquus dux Eadricus,2 mag- V1- P* "5 °'natibus convoeatig, in bane vocem prorupit, dicens, " 0 in-" sensati nobiles et armis potentes, cur totiens in bello mori-" mur pro regibus nostris, cum ipsi, nobis morientibus, nee" regnum obtineant, nee avaritiee suse finem imponant; pug-" nent, consulo, pugnent singulariter, qui singulariter reg-" nare contendunt; quaa est ista regnandi libido, quod Anglia" modo duobus non sufficit, quaa olim octo regibus satis fait?" Itaque vel soli componant, vel soli pro regno decertent."Placuit autem hsec sententia omnibus, et, ad reges procerumdelatum arbitrium, ipsi consentiendo approbabant. Est autem Aelred ofinsula in ipsius fluminis medio sita, quaa Oleneige appellatur, ^ievaulx>

i . .- i TJ- • • L i. • Degenea-ad quam reges transvecti splendidissimis profceguntur armis, i0maregumubi, utroque spectante populo, certamen ineunt singulare. At Anglorum,ubi bastarum robur tarn virtute impingentium regum, quam coL 364fortissimorum objectu clipeorum deperit, eductis ensibus sese (.i'^Js~cominus ferientes, acriterque ac diu cum gladiis rem agentes,virtus Eadmundum, Cnutonem fortuna protexit. Circa capitagaleata enses tinniunt, quorum collisione scintillge prorum-punt; ubi vero illud robustissimum pectus Eadmundi ex ipsobellandi motu ira succenditur, et sanguine incalescente factusrobustior, dextram elevat, ensem vibrat, et tanta vebementiain caput obstantis ictus ingeminat, ut fulminare potius quam

1 This heading is from W. In A.the last heading but one is care-lessly repeated. At the foot of thepage is a picture of the single com-bat of Edmund and Cnut, with the" Angli" and "Daci" looking onfrom towers on either side.

2 The putting this advice into themouth of Eadric comes from the

A.-S. Chron. p. 425. Hunt, has" dixerunt inter se proceres." Ael-red gives it to "quidam caeteris" major natu." The compiler of" La estoire de Seint Aedward le" rei" has only " cum pluot a tuz,"p.' 32. The speech here givenby Huntingdon is enlarged fromAelred.

CHEONICA MAJOEA, 499

Aelred, percutere videretur. Sentiens ergo Cnuto sibi vires deficere, AJX 1016.col. 364. geque tales impetus sustinere non posse, cogitat de pace Single

juvenem. convenire ; sed, tit erat astutus, timens ne, si defectussni juveni innotesceret, pacis verbum non audiret, totumqueintra se suum recolligens spiritum, mirabili virtute irruit inEadmundum, et mox se paululum subtrahens, rogat juvenemsustinere modicum et sibi prgestare auditum. Ille, ut eratsuavis animi, demisso in terra clipeo, ad verba Cmitonis in-tendit. "Hactenus," inquit, "regni tui cupidus, virorum" fortissime, quem non solum regno Anglorum, sed universo" orbi judico prasferendum, nunc cupidior tui sum quam" regni; mini Dacia servit, mihi Norwegia succumbit, mihi" rex Suanorum manus dedit; quocirca licet me victorem" ubique futurum fortuna promiserit, ita tamen tua me mira-" bilis probitas illexit ad gratiam, ut supra modum te et" amicum cupiam et regnorum consortem exoptem; utinam" et tu mei cupidus sis, ut ego tecum in Anglia, et tu in" Dacia mecum regnes." Quid plura? Annuit clementissi-mus rex Eadmundus, et cedit verbis, qui flecti non potuitarmis. Depositis igitur hinc inde armis splendidissimis, inoscula ruunt, utroque exercitu exultante; deinde in signumpacis vestes mutantes et arma, fitJ Eadmundus Cnuto et Cnuto

Elor. Wig.2 Eadmundus. Dividitur itaque inter duos regnum; sed tamen Divisionp. 593 A. corona Eadmundo remansit cum Est-Sexia et Est-Anglia et

civitate Londoniarum et terra tota ad australem plagam Tha-mensis fluminis, Cnutone aquilonales paries Anglise obtinente. EdmundStetit3 autem pax firmissima inter eos usque ad diem mortis and Cnut.

Id.Append. magnifici regis Eadmundi. Habuit quoque rex Eadmundus ex Edmund'sp. 642 B. uxore Aldgiva,4 femina genere prasclara, duos filios, Eadwardum w^fe an<^

et Edmundum, de quibus inferius suo loco dicetur. children.

De morte dolenda regis Eadrmmdi.

Igitur 5 rex Anglorum Eadmundus cognomento Ferreum-lafcus, Death ofdum justis in regno mansuetus et pius ac terribilis appareret Edmundinjustis, invidit ejus prosperitati proditor et iniquus dux Mercio- •tronsi e-

1 fit. .. Eadmundus] Introducedby the compiler.

2 On the blank in the MSS. ofFlorence, which probably containedthis passage, see the note in Thorpe'sedition (Eng. Hist. Soc.), i. p. 178s.

3 Stetit.. Eadmundi] Introduced

4 Her name is not mentioned byFlorence in this place, where she iscalled "quaedam nobilis prosapise" femina;" but it is given before,p. 590 A.

5 The first sentence of this para-graph is due to the compiler.

by the compiler.I I 2

500 MATTHJ1I PARISIENSIS

A.D. 1016. rum Eadricus, et qualiter regem perderet immutabiliter cogi-tavit. Tandem rege apud Oxoniam pernoctante, dum ad.domum Hen. Hunt,secretiorem ad exquisita naturae diverteret, filius dicti Eadrici vu p- 56 D>

patris instinctu in fovea delitescens secretaria, in nocte SanctiAndreas1 Apostoli, eundem regem cultello bis acuto inter celandapercussit, et, eo letalitef vulnerato, inter viscera fugiens fer-

His burial rum reliquit. Sepultus est autem apud Glastoniam juxta Id. p. 756B.at Glaston- avum suum Eadgarum, regem pacificum, planxitque2 eumbury, universa Anglia nimis, quia ipso duce sperabat se posse ab

oppressione Danica respirare.

Death ofEadric.

De coronatione regis Cnutonis et morte Eadrici.

Cnut sole Anno Domini MXVII. Defuncto Anglorum rege Eadmundo, Mahnes-Onuto rex totum Angliae regnum invadens viginti annis reg- bur. Gestanavit; qui, primis regni diebus, Angliam in quatuor dividens » jgj 'portiones, West-Saxoniam sibi, Mercian! Eorico, Angliam Orien- p. 394'talem Turkillo, Irino Northanhumbriam delegavit. Audiens 3 (Not inautem dux Eadricus sese a ducatu Merciorum spoliatum, quern Malmesb.)multis tenuerat annis, et regem super hoc aspere nimis incre-pans, improperabat ei beneficia a se sibi collata non pauca, inter Malmesb.quse duo protulit, unde ipsum ad iram commovit, dicens, " Ead- "• 181> P-" mundum," inquit, "pro te primum deserui, et post ilium ob" tui fidelitatem exstinxi."4 Quo dicto, Cnutonis facies immu-tata rubore furorem expressit, et continuo prolata sententiadixit, " Merito et tu morieris, cum sis lassse majestatis reus in" Deum et in me, qui proprium dominum et mihi occideris" foaderatum; sanguis tuus super tuum caput, eo quod misisti 2 Sam. i. 16." manum in cnristum Domini;" et mox, ne tumultus fieret in5

populo, ibidem faucibus suffocatus et in Thamense fiumen perfenestram praacipitatus proditionis suaa subire meruit talionem.

De morte quoque hujus proditoris Eadrici alii aliter scribentesdixerunt, quod dolo ejus interfecto Eadmundo, ipse ad Cnuto-nem veniens salutavit eum, dicens, "Ave, rex solus." Cum-Hen. Hunt,que ad interrogationem regis, quare sic eum salutasset,

1 The date is from Florence.2 The last sentence is due to the

compiler.3 Audiens . . . increpans'] Intro-

duced by the compiler, to give areason for Eadric's speech. Malmes-bury especially says "nescio qua" simultate orta." It probablyarises from the compiler having

Eorico for Eadrico immediatelyabove, and supposing that this wasa different person, •whom Cnut hadplaced in Mercia in the room ofEadric.

4 O. W. add « et tu me modo a" ducatu Merciorum spoliasti."

5 in populo] Added by the com-piler from S. Matth. xxvi. 5.

CHEONICA MAJORA. 501

Hen. Hunt, gestam de morte Eadmundi Cnutoni denudasset, respondit ei A.D. 1017.vi.p.756E. dicens, "Ego te hodie ob tanti obsequii meritum cunctis Death of

" regni proceribus reddam celsiorem." Jussit ergo eum ex- Eadric.capitari, et caput in stipite fixum super turrem Londoniarum

(Not in avibusl exponi; sed sive sic, sive aliter, vitam finierit proditorHunt.) Eadricus, non multum ad rem pertinet, quia hoc liquide

constat, quod ille, qui multos circumvenerat, tandem est justojudicio circumventus.

Flor. Wig.p. 594 A.

Malmes-bur. GestaRegum,ii. 180,p. 304.

Quod vex Onuto Anglice nobiles exulando proscripsit.

Et his ita gesias, statuit Cnuto immutabiliter in animo suo, Banish-omne genus regium gentis Anglorum perdere vel exilio per- S. ienni eliminate, unde ab Eadwino, fratre2 regis Eadmundi ex fam;iy Ofmatre, initium sumens, lictori cuidam, nomine Ethelwardo, England,ilium tradidit ad necandum; sed vir ille, juvenem diligens, Eadwigin quadam abbatia ilium abscondit, et ad tempus a mortis ? , ^periculo liberavit. Filios quoque regis Eadmundi, Eadwinum 3 eard.et Eadwardum, ad regem Suanorum perimendos destinavit; Account ofsed, licet ei confcederatus fuissefc, precibus Cnutonis adqui- ?sons °fescere recusavit. Nam pueros ad Salomonem,4 Hungarorumregem, nutriendos et vitse reservandos transmisit, ubi aliquandiubonorifice conversati, Eadwardus accepit in uxorem regina3sororem, nomine Agatnam, ex qua processu temporis duosfilios Eadmundum5 et Eadgarum generavit; genuit insuper exea duas filias, Margaretam scilicet et Cristinam, de quibusin sequentibus suo loco dicetur. Filii quoque Etnelredi regis,quos ex Emma regina genuerat, Elfredus et Eadwardus, audi-entes regis Cnutonis sasvitiam, tutas latebras in Normannia hiding inpetierunt,6 ut sic saltern mortis periculum evitarent.7 Normandy.

1 avibus exponi} Added by thecompiler, as also the rest of thechapter.

2 fratre . . . . matre'] FromMalmesb. Gest. Keg. ii. 180, p. 303.The mention of JEthelweard is fromFlorence, p. 593 D. The mentionof the abbey where Bad-wig wasconcealed is apparently derived fromMalmesbury, u. s., who says thatafter long wanderings he returnedto England and was buried at Tavis-tock.

3 Eadwinum] Sic, erroneously, forEadmundum •. the error is due to

Malmesbury, Gesta Kegum, ii. 180,p. 303.

4 Salomonem] So also Florence,for Stephanum.

5 This introduction of a brotherof Eadgar JEtheling probably arisesfrom the error noticed in note 3, bywhich Eadmund is altered intoEadwin.

6 petierunt] So Par. in the mar-gin ; fecerunt, A., as O. W.

* ut . . . evitarenf] cum avunculosuo duce Kicardo, O. W. The pas-sage is an introduction of the com-piler.

502 MATTH^I PABISIENSIS

A.D. 1017.Cnut'ssons,Swegenand Ha-rold.

Bishops ofWorcester.

Alios vero, quoscunque de regio semine generates audivit,idem Onuto in exilium mittens, regrnim Anglise filiis suis jureb-Eereditario reservare curavit. Habuit* namque ex Elgyva Flor. Wig.regina sua Elfelmi comitis filia duos filios, Suanum videlicet PP-597 E.,et Haroldum, licet fama referat Cnutonem ipsos minime gene-rasse.

Eodem anno, defuncto2 Wlstano Wigorniensi pontifice, Leof- Id. MS. A.sius, abbas Thorneiensis, episcopatum suscepit. P- 593 •

Marriagep. 162.of Cnutand Emma.

The Danespaid, andtheir fleetsent back.

Quod rex Cnuto Emmam accepit uxorem.

Anno Domini MXVIII. Defuncta3 uxore Cnutonis regis Elgyva,idem rex misit in ITormanniam ad ducem Eicardum, propterEmmam sororem ejus, regis scilicet Ethelredi relictam; quas Flor. Wig.mense Julio in Angliam veniens Onutoni regi lege conjugali P- 594 B-copulata est; cujus consilio 4 rex Cnuto usus classem Danicamet milites stipendiaries remisit ad natale solum, datis eisdem Id. p. 594c.ex tota Anglia octoginta duobus milibus libris argenti.

Quod rex Onuto m Daciam Tiyemavit.

Cnut in Anno Domini MXIX. Eex Anglorum et Danorum Cnuto, in Id.Denmark. j)aciarn transiens, ibidem hyemavit. Eodem anno defuncto Id. MS. A.

° Ealmaro, Seleseiensi episcopo, Etnelricus successit. P-

Return ofCnut.JEthel-weard out-lawed,^thehiothabp. ofCanter-bury.

De Eadmundo jocose in episcopum promoto.

Anno Domini MXX. Eex Anglorum et Danorum Cnuto, dis- Id. p. 594 D.positis5 in Dacia rebus necessariis, in Paschali solemnitate inAngliam rediit, et apud Cirencestriam6 [concilio] congregate,Ethelwardum ducem ibidem exlegavit; eodem anno defunctoLivingo, Cantuariensi arcbiepiscopo, Etbelnothus successit.Eodem anno, postquam sedes Dunelmensis7 tribus annis post Id. p. 595 A.

1 Habuit. . generasse} A similaris in W. under the next

year.2 defuncto . . . pontifice] An

error introduced by the compiler, asWulstan who held the sees of Wor-cester and York together till thisyear, did not die till 1023. SeeFlor. Wig. p. 595 B.

3 The mention of .Mgifu's deathis peculiar to the compiler.

4 cujus consilio'} For this O. W.have " quse mediatrix inter Cnuto-" nem et gentem Anglorum existens" dedit ei consilium." This is dueto the compiler.

5 dispositis . . . necessariis] In-troduced by the compiler.

6 Circencestriam] Orencestriam,A.

7 Dunelmensis^ Flor. has Lindis-farnensis.

CHRONICA MAJORA. 503

Flor. Wig. mortem prsesulis Aldhuni destituta fuerat solatio pastoral!, AD. 1020.P- 595 •*•• facto tandem conventu episcoporum, ut de electione episcopi Edmund

tractarent, supervenit religiosus quidam presbyter, nomine fj £PEadmundus, et joco dixit, " Quare me episcopum non eligitis ? "Cujus jocum non jocose acceperunt qui aderant, sed iliumcommuniter eligentes, triduano indicto jejunio, voluntatemsuper hoc Sancti Outhberfci episcopi requirebant. Celebranteitaque missam ad caput sancti presbytero, in medio canonequasi de ipsius pa,tris sepulchre vox audita est, qass tribusvicibus Eadmundum episcopum nominavit.

MS. apudLelandColl. iii. p.73 (i.e. iv.p. 72, ed.1770.)Histor.Eliensis, ii.28, p. 506(Gale), ii.86, p. 204(Stewart).MS. apLeland.

Malmesb.Gesta Eeg.ii. 181 ,p. 306.

Bex Anglorum Cnuto eonstructo ccenobio Sancti Eadmundiconstituit in eo conventum monachovum.

Eodem anno rex Anglorum et Danorum Cnuto, eonstructoregali monasterio cum competentibus officinis in loco quiBadericheswrthe nuncupatur, ubi beatissimus rex et martyrEadmundus, incorrupto corpore, diem beatae resurrectionis ex-pectat, consilioJ Emmas reginse et episcoporum simul et baronumAnglise, monachos in eo constituit, prseficiens eis abbatem,nomine Widonem,2 virum humilem, modestum, mansuetum, etpium. Presbyteros autem, qui ibidem inordinate vixerant,aut in eodem loco ad culmen religionis provexit, aut rebusaliis illis collatis, ex quibus solito abundantius victum3 haberentet vestitum, in alia loca migrare fecit. Coenobium quoquebeati regis et martyris Eadmundi tot prsediis et bonis aliisampliavit, ut omnibus fere Anglias monasteriis in rebus tem-poralibus merito prseferatur. Hoc etiam anno, loca omnia inquibus pugnaverat, et prsecipue Essedunam,4 ecclesiis insig-nivit, ministros in eis constituens, qui pro ibidem occisorumsalute officia celebrarent5 divina.

The mon-astery ofS.Ed-munds-buryfounded byCnut.

Guy, thefirst abbat

Variouschurchesfounded byCnut.

De vindicatione necis Sancti Elfegl.

Id. p. 305. Anno Domini MXXI. Eex Cnuto Turkillum et Hyricium, TurkilDanos nobiles, ab Anglia captatis occasionibus exlegavit. Qui * . ™Daciam, natale solum, petentes, statim ut litus Dacise attigerunt,Turkillus, qui incentor necis beati Elfegi fuerat, oppressus est a

Flor. Wig. ducibus regionis. Eodem anno defuncto Arlgaro Helmhamensi6 Bishops ofp. 595 B. episcopo, Alwinus successit. Ebuham.

1 consilio. Anglice~\ introducedfrom Diceto, col. 467.

2 Widonem'] Uvium, Hist. Elien.}i.e. Wium, another latinized form ofGuy.

3 victum . ; . vestitum'] viverent,O. W.

4 et . . Essedunam] om. O. W.5 celebrarenf] celebrare, A.6 Helmhamensi'] Orientalium An-

glorum, Flor.

504 MATTH^EI PARISIENSIS

A.D. 1022.

The lawsof Edwardthe Elderconfirmedand trans-lated intoLatin.Dukes ofNormandy.

Quod leges regis Eadwardi tenendce constituuntur.

Anno Domini MXXII. Angli et Dani in colloquio apud Oxo- Flor. Wig.niam celebrate, de legibus regis Eadwardi primil tenendis a- 1018,Concordes effecti sunt. Unde eisdem legibus, jubente rege P^ j f , c >

Cnutone, ab Anglica lingua in Latinam translatis, tarn2 in jfior>)Dacia quam in Anglia, propter earum eequitatem a rege pras-fato observari jubentur. Quo utique anno, Eicardus dux Id. p. 595 c.ITormannorum, qui dicebatur secundus, obiit. Cui successitBicardus filius ejus, qui terfcius vocabatur, anno uno.

Pope JohnXIX.Transla-tion ofS. JElf-heah.

Cnut's en-deavoursto con-ciliate theEnglish.Eobert I.duke ofNor-mandy.

Quod corpus leati Elfegi ad Doroberniam transfertur.

Anno Domini MXXIII. Johannes sedit in cathedra Komana,annis novem et totidem mensibus. Eodem anno rex Anglo-rum et Danorum Cnuto corpus beati Elfegi archiepiscopi,Londoniis apud Sanctum Paulum tumulatum, propriis mani-bus inde levavit, et ad ecclesiam Cantuariensem transferri, etibidem illud debita fecit veneratione sepeliri. Ita etiam omnia,quae ipse vel antecessores sui deliquerant, corrigere satage-bat, ut prioris injustitiaa naevum tarn apud Deum quam apudhomines abstergere curaret. Anglos3 quoque omnes, hortatuEmmaa regina3, sibi reconciliare studens, multa eis donariacontulit, et insuper bonas leges, omnibus et placentes, pro-misit. Eodem anno Robertas ducatum Normanniee suscepit.

De probitate gentis Anglorum.

Anno Domini MXXIV. Bex fortunatus Cnuto, exercitum An-glorum et Danorum in Suanos ducens, in primo conflictuinultos suorum amisit. Sed cum die crastina cum hostibus

comes Anglorum Godwinus et

TheSwedessubduedby Cnut.Prowess of congrec" denuo debuissent,earl God- Anglicanso militise princeps, rege4 nescio, de nocte hostes nonwine. prasmeditatos cum solis Anglorum cuneis5 audacter invasit,

in fugam improvidos convertit, et ex eis innumera multitudineperempta, reges gentis illius Ulfum et Eiglafum ad deditionem

Vit. Pontif.Malmesb.Gest. Eeg.ii. 181,p. 306.

Cf. Id. p.305.

Flor. Wig.p. 595 c.

Malmesb.GestaBegum, ii.181, p. 307.Hen. Hunt.vi.p. 757 A.

Mabnesb.G. B. p.307.

1 Eadwardi primi] An alterationby the compiler from Eadgari, pro-bably due to Malmesbury, G. E. ii.183, p. 313. See Hardy's note *.The next sentence, though partiallydue to Malmesbury, is the com-piler's.

2 tarn . . . Anglia] Not in W.,though it is in O.

3 Anglos . . . promisit'] This isconsiderably altered from Malmes-bury.

4 rege} regio, A.5 cuneis] cunctis, A.

CHRONICA MAJORA. 505

Hen. Hunt, pacis adduxit. Kex vero, cum summo mane Anglos aufugisse, A.D. 1024.•vi. p. 757 B. vel ad hostes perfide transisse putaret, dum acies Danorum Consequent

ordinatas in hostes dirigere affectaret, non invenit in castris tn^j^ {L^nisi sanguinem et cadavera occisorum. Quam ob causam by Cnut.deinceps Anglos snmmo honore habens, cum laeta victoria ad

Flor. Wig. Angliam navigavit. Eodem anno, mortuo Wlstano, Eboracensi -SElfricp. 595 B. [archi]episcopo, Alfricus successifc. archbishop

of York.

De la/rgitate regis Cnutonis.

Id. p.595c. Anno [Domini] MXXV. Conradus Romanum adeptus imperium Conrad II.annis quindecim imperavit. Eodem * anno Eadmundus vir Edmundreligiosus, de quo supra diximus, Dunelmensis sive Lindis- •nurnain

Malmes- farnensis est pontifex consecratus. Per idem tempus rex Q^ Qfbur. Gesta Cnuto Yetus monasterium Wintoniensis civitatis tanta muni- Cnut toii 181 ' ficentia decoravit, ut aurum et argentum splendorque gem- Win-p. 307! marum animos intuentium terreat advenarum. Hoc autem cheste^ by

fecit rex hortatu Emmse reginse, quse in talibus thesaurorumdilapidatrix erat sua prodiga largitate.

Item de munificentia ejusdem.

Id. ii. 184, Anno Domini MXXVI. Bex Cnuto Anglorum et Danorum Visit andpp.313, magnificus super tumbam Eadmundi in ecclesia Glastoniensi, offering of314. i , - 2 - j • -4. f >. • • 4.- n- Cnut toubi 2 idem rex quiescit, facta pro anima ejus oratione, pallium Edmund's(Not in obtulit variis coloribus et pavonum figaris contextum. Hoc 3 tomb atMalmesb.) autem fecisse creditur, ne in mortem ejus, cui in certamine Glaston-

singulari confederates fuerat, consensisse videretur. tu '0p. 163.

Quod rex Cnuto Norenses in sui favorem illexit.

Flor. Wig. Anno Domini MXXVII. Cum regi Cnutoni fuisset intimatum, Attemptp. 595 c. quod Norwegenses regem suum Olafum propter ejus sim- °f Cnut on

plicitatem nimis vilipenderent, magnam auri et argenti copiam orway-magnatibus regionis illius transmisit, rogans omnes propen-sius, ut abjecto Olafo ipsum susciperent in regem. Qui cumdona, quae eis transmiserat, avidis manibus suscepissent,renunciaverunt ei, ut omni ambiguitate remota veniret adeos, quia ad ilium suscipiendum omnes inyeniret paratos.

1 Eodem . . consecratus^ Not inO. W.

2 ubi . . oratione'] Not in W.

3 Hoc . . videretur Not in W.It is introduced by the compiler.

506

A.D. 1028. Quod Anglorum rex Cnwto Norwegiam sibi suljugcwit.

Cnut ex-pels S. Olaffrom Nor-way.

MarianusScotus.

Anno Domini MXXVIII. Eex Anglorum et Danorum Cnuto Flor. Wig.cum navibus quinquaginta ad Norwegiam. devectus, regem P* 595 D-Olafum a regno expulit, et illud sibi, magnatibus1 annuentibus,subjugavit.

Eodem anno natus est Marianus Scotus,2 qui tandem adultus H.et liberalibus studiis imbutus, studio suo et labore croni-corum digessit librum, ab imperatore Octoviano usque ad /j^ ;Q

annum Dominicse incarnationis MCXXXI. Hie inter omnes his- Flor.)toriographos regum Anglise gesta prolixius scribens, servatisannig Dominicis, usque ad Henricum seniorem, Anglorumregem, perduxit.

Hakonexiled byCnut.Gunhild,niece ofCnut,daughter ofWyrtgeorn,king of theWends.

Pilgrimageof Robertof Nor-mandy.

Birth ofWilliam ofNormandy.

Cnuto Haconem ab Anglia exulavit.

Anno Domini MXXIX. Eex Anglorum et Danorum et Nor- id.wegensium Gnuto ad Angliam rediens, Haconem, Danicumcomitem, quasi legationis causa3 in exilium misit. Habuitenim in uxorem G-unnildam matronam nobilem, sororis sueeet Wirrigerni Wundorum regis filiam, unde metuebat ab illovel a vita privari vel a regno expelli.

De nativitate duds Normannice Willelmi.

Anno Domini MXXX. Eobertus, Eicardi secundi Norman- Malmes-norum dncis [filius] alter, frater Eicardi tertii, postquam bur. Gestaannis septem Normannise ducatum potenter rexerat, Jeroso-

. . .limam gratia peregrinationis devote petivit. Eeliquit autemfilium septennem ex concubina susceptum, cujus speciositatemin chorea saltantis casu conspiciens, nocte ilia carnaliter earncognovit. Quam deinceps unice diligens, uxoris loco earnaliquandiu adamavit. Puer siquidem ex ea natus Willelmus4

est appellatus. Cujus magnitudinem futuram matris somniumportendebat, dum intestina super per totam Normanniam etAngliam dilatari viderat et extendi. Ipso quoque momentoquo, partu laxato, ad vitam puer effusus est, terram attigit,et ambas manus junco, quo pavimentum domus tegebatur,implevit. Ostenso igitur obstetricibus somnio supradicto,

1 magnatibus :innuentibus~] Addedby the compiler.

2 Florence mentions the birth ofMarianus, but the account of hischronicle is original.

3 quasi . . causa"] Not in W.4 0. W. add "Nothus, eo quod

" de matrimonio non fuit genera-" tus."

507

Malmesb. Ia3to plausu omnes regem futurum puerum conclamabant. A.D. 1030.Gesta Reg. pux igitur Eobertus, Jerosoliinam profectums, apud Fis- WilliamU1'om9' cannum proceres ad colloquium vocavit, ibique Willelmum, Declaredp. 391. r . n ., • f-j T heir of

filium suum, nasredem sibi constituens, fecit omnes ei ndeli- uormandytatem jurare. Comes Gilebertus tutor pueri constituitur, et by Eobert.tutela tutoris Henrico, regi Francorum, eo 1 pacto conceditur,ut si .pater termino prasfixo non redierit, Willelmo ducatus

Flor. Wig. Normannise libera dispositio concedatur. Eodem anno Ha- Death ofp. 595 E. CTmj comes supradictus, in mare periit, vel,2 ut alii dicunt, in Haco.

Orcadum insula est occisus.Eodem anno Sanctus Olavus, rex,3 doctor, preedicator, Murder of

et apostolus Norichorum in Norwegia, Haroldi regisNorichorum filius, in Norwegia injuste perimitur, aNorichis percussus nimis truculenter quadam securi,quia gens ilia non gladiis sed securibus utitur. Indig-nabatur enim gens ilia pagana et cruentissima quodpatrias leges et superstitios idem sanctus rex Olavusprsedicando, docendo, evangelizando, statuendo eva-cuaret.

Id.

(Not inFlor.)

Quod mortuo duce Bolerto, Willelmus filius ejus successit.

Anno Domini MXXXI. Eoberto4 Nbrmannorum duce pere- Death ofgrinatione Jerosolimitana laudabiliter completa, dum repa- Robert I. oftriaret, citra Alpes diem clausit supremum. Cui succedens Normandy.Willelmus filius eius, in omnes adversaries suos, qui ipsum "^^ssion

•T o. j. j 4. M. j -j. j iL 4. i ofWilham.in puerili setate despexerunt, ita dessevit adultus, ut non solumpropria ad pristinum reduceret statum, verum etiam exdamnis alienis sua commoda fieri procuravit.

Flor. Wig. Eodem anno rex Anglorum et Danorum Cnuto potentis- Visit ofp. 595 E. gimTlgj Clim honore maximo Eomam profectus, ingentia dona Cnut to

Sancto Petro Apostolorum principi, in auro et argento, pannis •Rome-sericis, et lapidibus pretiosis obtulit 5 et a Papa Johanne, utschola Anglorum a tributo esset libera, impetravit. In5 eundoet redeundo largas pauperibus elemosinas erogabat. Hiemultas in itinere clausuras, ubi thelonea a peregrinis extorque-

1 eo . . . concedatur] Added bythe compiler.

2 vel. . . occisus'] Not in W.3 rex . . . Norwegia] rex et

martyr, Flor.4 Roberto . . procuravit} Not in

O. W. Though the substance of theparagraph may be found in Malmes-bury and Jumieiges, it is the com-piler's own.

5 In . . erogabat] Not in W.

508 MATTH.3EI PAEISIENSIS

A.D. 1031. bantur, ingenti dato pretio, delevit. Ante sepulchrum quoque Flor- Wig.Apostolorum principis Petri, Deo suse vitaa moruinque emen- P«. 96 A-

Letter of dationem devovit, sicut l in epistola, quam a Roma rediensErne m Per kivingum virum prudentem et postea Cridiacensis eccle-

siaa pontificem, aliosque legates, magnatibus Angliaa [misit],evidenter expressit. Inter csetera denique Agebaotho, Can-tuariensi et Alfrico Eboracensi archiepiscopis, omnibusqueepiscopis et primatibus Anglise nunciavit, quod fuit Romae inmagna solemnitate Paschali, coram domino Papa Johanne etConrado imperatore, prsesentibus regibus cunctis et principibusgentium a monte Gargano usque ad istud proximum mare,qui omnes ilium honorifice susceperunt et magnis donariishonoraverunt. Inter quos quoque idem imperator multa eicontulit, tarn in vasis aureis et argenteis quam in ves-tibus valde pretiosis. Conquestus est coram domino Papa,quod archiepiscopi terrarum suarum dum pro pallio obtinendoKomam miserunt, immensitas pecunise extorquebatur ab eis ; 2

unde Papa nimis confusus, ne id de c^fcero fieret introdixit.Prascepit etiam episcopis supradictis per eandem epistolam,ut antequam ad Angliam rediret, omnia debita ad ecclesiamcatholicam pertinentia, elemosina scilicet pro aratris, decimasminutaa de animalium nutrimentis, et de hortis primitiaa semi-num, quod Anglice Cuiricseat dicitur, decimas garbarum, cumdenariis Sancti Petri, quod Anglice Eomscot nuncupatur,fideliter redderentur. Vicecomitibus praaterea et prsepositisregni Anglias districte mandavit, ut nulli hominum vim in-ferant, sed tarn nobilibus quam servis recta judicia faciant,nee propter pecuniam fisco reponendam in aliquo a justitiadevient, dum non babeat necessitatem de peccato pecuniamadaugere.

De dedicatione ccenobii Sancti JUadmundi.

Dedication Anno Domini MXXXII. Archiepiscopus Agelnothus coenobium MS. ap.Sancti Eadmundi in Bedericheswrtne 3 honorifice construcfcum,

'. . . 73 (i.e.veneratione Dei gemtricis sanctique praafati xv. kal. fv p 72 ed.

1770.)

vv fabbey ofSt. Ed-mundsbury Novembris dedicavit.by arch-

^thelnoth Quod rex Cnuto a Romana cwria, revertitur.

Bishops of Anno Domini MXXXIII. Defuncto Leofsio, Wigorniensi epi- Flor.Wig.Worcester. SCOpO} Britbregus sedem episcopalem suscepit. P- 597 D.

1 sicut . . denique] Not in W.2 O. W. insert " nee possunt abs-que simonia pallium obtinere."

3 0. W. insert " a rege Cnutone."

CHRONIC A MAJORA. 509

Malmesb. Eodem anno, Cnuto rex potentissimus, a Boma rediens, A.D. 1033.Gest. Keg. contra Sootos rebellantes hostilem expeditionem duxit, et Defeat of30g 'p' Malcolmum regem, cum duobus aliis regibus,1 levi negotio alc°^Q

superavit. ^ $ _ lan£Idem quoque rex Cnuto abba/tiara Sancti Benedict! Monastery

de TJlmo fundavit, ibidemque monachos sub regulaof f5-B.en'01 T r> T-\ net HolmeSancti Benedicti, quam mirmce commendavit, Deo founded bymilitare constituit. Idemque viam in marisco inter £jnut;Ramesheiam et burgum quod Kingesdelf dicitur, ut from Eam-periculum magnorum stagnorum vitaretur, eruderavit. 5^7 *°Insuper gratus Deo pro obtenta victoria, multa reli- Delf.giosis in libertatibus et possessionibus contulit donativaet roboravit duratura; pauperibusque multa prsecepitbeneficia liberaliter erogari.

Quod Senedictus Papa creatur.

Vit. Pontif. Anno Domini MXXXIV. Benedictus sedit in cathedra Eomana, PopeBene-rior. Wig. annis xiv. Eodem anno, defuncto Eadrico Dorkecestrensi d\ct IX-p. 597 ». episcopo, Eadnothus successit. DoSster

Quod rex Cnuto filios suos unum in Dacia, alterum inNorihwegia coronavit.

Id. p. 597 E. Anno Domini MXXXV. Eex Anglorum et Danorum et Nor- p. 164.wegensium Crnito Swanum filium suum et ElgyvfB super Cnut's sonsNorwegenses regem constituit, atque filium suum Harde- kings of

Id. p. 598 A. cnutum, ex Emma Normannica susceptum, regem Danorum *^e or~. f •: wegians

coronan fecit. and Danes.

De morte Gnutonis regis Anglorum.

Flor. Wig. Deinde 2 in Angliam rediens, pridie idus Novembris apttd Death ofp. 598 A. Septoniam diem clausit extremum. De quo non arbitror esse Cnut.Hen. Hunt, tacendum, quod cum eleganter floreret in regnis potenter Story ofvi. p. 757 E. , . . , . , J I T • T. • i j - Cnut andr adquisitis, regalem catnedram in litore mans ascendentis tlie gea

1 cum . . . regibus] Introducedfrom Hen. Hunt. vi. p. 757 D. Theirnames were Melbeathe and Jennarc.

2 Deinde . . rediens] Added by

the compiler. In W. it is added tothe previous paragraph ; " et sic in" Angh'am est reversus."

510 MATTBflEI PABISIENSIS

A.D. 1035.Story ofCnut andthe sea.

His burialat Win-chester.

statui fecit, et in ea residens comminando dixit: " Tu mese Hen. Hunt." ditionis es, et terra in qua sedeo. mea est, nee est in ea vi. p.758A." quisquam qui impune meo resistere imperio ausus existat." Impero nunc tibi ne in terrain meam ascendas, nee vestes" meas regales madefacere praasumas." Sed mare de moreascendens, nee praaceptis ejus obtemperans, pedes regis et crurasine reverentia madefecit. Rex igitur fere nimis tarde exiliens,ait; "Sciant omnes habitatores orbis vanam esse et frivolam" regum potentiam, nee regis nomine quempiam fore dignum," praster Eum, cujus nutu caalum, terra, et mare, cum omnibus" quaa in eis sunt, legibus obediunt sempiternis." Rex quo-que deinceps nunquam coronam portavit; sed coronam suamsuper caput imaginis Crucifixi componens, magnuml regibusfuturis praebuit humilitatis exemplum. Sepultus est autem Flor. Wig.apud Wintoniam in Veteri monasterio, more regio,anima gloria perfruatur asterna.

cujus P-Hen. Hunt.vi. p. 758 A.

Election ofHarold I.

Banish-ment ofEmma,whogoes toBaldwin,count ofSlanders.

De coronatione Haroldi filii Cnwtonis.

Defuncto autem Cnutone rege potentissimo, convenerunt id.apud Oxoniam ad colloquium proceres regni, ut de novo regecreando tractarent ibidem. Ubi consul Leofricus et omnesDanorum principes cum "Londoniensibus elegerunt Haroldum,filium Onutonis ex concubina Algyva generatum. Sed God-winus, comes Cantiee, cum principibus West-Saxoniee contra-dicentes, maluerunt Hardecnutum filium Cnutonis et Emmse Malmes-reginse, vel unum ex filiis regis Ethelredi et ejusdem Emmee bur. G. R.qui in Normannia morabantur. Sed quoniam Hardecnutus "• 188J P-erat tune in Dacia, Elfredus et Eadwardus, filii regis Ethel-redi, absentes in Normannia, prsevaluit pars Haroldi, et regniAnglise diademate insignitus, Wintoniam citissime festinavit, Flor. Wig.et gazarum opumque thesauros, quos rex Cnuto Emm£e reginaa p. 598 A.reliquerat, tyrannice rapiens, eandem Emmam, ut novercam Hen. Hunt,suam, ab Anglia exulavit. Quze ad Baldewinum Mandrensem vi.p. 758B.comitem divertens, accepit ab eo castellum de Bregges, utibidem moraretur; Willelmus namqiie JSTormannorum dux, ad-huc sub tutoribus in custodia constitutes, ducatus sui liberamnon habuit potestatem. ,

magnum . . . exemplum] Added by the compiler.

CHKONICA MAJOEA. 511

William ofJuimeges,

852. ' '

Quod Alfredus, Ethelredi regis filius, in Angliam [veniens], A.D. 1036.oculorum luce privatus est.

Anno Domini MXXXVI. Alfredus,1 Athelredi regis primogeni- Arrival oftus, adhuc in Normannia degens, audita morte Cnutonis, cum Alfred innavibus 1. electis militibus plenis, venit in Angliam. ut pater- England,

9 i -i • T i • , i •?> -, « • and hisnum2 regnum, de jure sibi debitum, vel pacifice, vel,2 si neces- seizure bysitas cogeret, armorum prsesidio obtineret. Qui ad Sanwici Godwine.portum cum suis applicans, Doroberniam usque pervenit. Gum-que comes Cantise Grodwinus ejus adventum cognovisset, venitokviam e^ e£ inum jn fi^ gua guscipiens, Judse proditorisvicem in ipso et suis commilitonibus sequent! nocte complevit.Nam post data pacis oscula et lasta convivia, intempestse noctissilentio cum Alfredus et ejus sodales sopori membra dedis-sent, capti sunt omnes inermes in cubilibus suis, nihil malisuspicantes, a multitudine irruentium armatorum, et manibus

Hen. Hunt, eorum post tergum ligatis, compulsi sunt per ordinem, unus-vi. p. 759 A. quigque juxta alium, considere. Ubi ita sedentes novem semper

decapitati sunt, et decimus dimissus et ad tempus vitee reser-vatus. Facta autem sunt li^c apud Guldeford, villam regiam.Sed ubi Godwino proditori visum est, plus quam sit utile,adhuc vivos superesse, jussit iterum decimari, et sic paucis-simi superstites remanserunt. Alfredum vero juvenem, regiohonore per omnia digrium, ligatum apud urbem Londoniarumtransmisit ad regem Haroldum, ut uberiorem gratiam apudeum inveniret, cum paucis suorum qui indecimati remanserant.Sed continue ut rex juvenem Alfredum vidit, ipsum ad Hely- His deathensem insulam adductum oculis ibidem privari fecit. Milites ™ e ls^e

autem ejus nimis perniciose peremit, et Alfredus juvenis ° y'egregius spiritum exhalavit, ubi et sepulturam accepit.

Quod corpus Pallcmtis Romce wvenitur.

Malmes- Anno Domini MXXXVII. Corpus3 Pallantis filii Evandrii, de Discoverybur. Gesla quo Virgilius refert, Eomse repertum est illibatum, ingenti °^e bod

onf™1^ admiratione omnium intuentium, quod per tot seecula incor- ° »as>

ZUD,p.cso/. ,. i • i • T , u

ruptionem servavit; apertio vulneris, quod in medio pectore Evander.

1 This version of this story is insome respects peculiar to the com-piler : no one earlier mentions thatAlfred came with 50 ships, or thathe landed at Sandwich, unless theEstoire de seint Aedward le rei was

compiled previously; see 1. 422(p. 37) " au port de Sanwiz arive."

2 paternum . . . . vel} For thisO. W. have only earn.

8 In the margin Par. has written" verum sed, impertinens."

512 MATTH^I PARISIENSIS

A.D. 1037. Turnus fecerat, quatuor pedum et semis habens longitudinis. Malmesb.Epitaph on Repertum fuit et epitaphium hujusmodi superscriptum ; Crest. Beg.the tomb "• 206> P-of PaUas. " Filius Evandri Pallas, quern lancea Turni 357.

" Militis occidit more suo, jacet hie."

An ever- Ardens lucerna ad caput ejus inventa est, arte mathematica1

burning composita, ita ut nullius flatus violentia, nullius liquoris asper-lamp iound g{one Valeret2 extingui. Quod eura multi mirarentur, quidam

subtilius habens ingenium, stilo subtus flammam foramenfecit, unde introducto aere ignis ardere cessavit. Corpussane muro appositum, longitudine sui murorum altitudinemvicit. Sed procedentibus diebus, stillicidiis rorantibus etcorpus madefacientibus, communem mortalium corruptionemcognovit, nervis fluentibus et cute3 soluta.

archbishopof Canter-bury.Successionin varioussees.GrimketeLStigand.

De morte plwrimorum episcoporum.

Anno Domini MXXXVIII. Athelnothus Cantuarise arehiepiscopus Flor. Wig.diem clausit extremum iv. kal. Novembris; cui successit Ead- P« 599 A.sius. Defuncti sunt etiam hoc anno4 Ethelricus Selesiensis,5

Alfricus Helmhamensis,6 et Erithregus Wigorniensis episcopi;quibus successerunt, ad Selesiensem ecclesiam Grrinketel, adHelmhamensem Stigandus, ad Wigorniensem Livingus Cri-diacensis antistes. Sed Stigandus postea ejectus, et Grinketel,Selesiensis episcopus, sere dato non modico,7 electus, duoshabuit episcopatus, Selesiensem scilicet et Helmhamensem.Denique tamen Grinketel ejectus est, et Stigandus receptus.Tune Stigandus fratri suo Elgemaro Helmhamensem episco-patum pretio8 adquisivit. Atque idem Stigandus, ut avaritiaeproprisa satisfaceret, Cantuariensem et Wintoniensem, datapecunia, thronos ascendit, vix annuens, ut in episcopatu Sele-siensi proprius ordinaretur antistes.

Hardecnutus rex Danorum in Flandriam venit.

Bishops of Anno Domini MXXXIX. Defoncto Brithnaaro, [Lichesfeldensi Id. p. 599 c.Lichfield. episcopo, Wlsius successit. Quo etiam anno] Hardecnutus, rex

1 mathematical Written over anerasure, A. probably having hadmechanica, as Malmesb.

2 valeret] valent, A.3 cute soluta} carne dissoluta, W.4 anno] animo, A.s Selesiensis] Suth-saxonise, Flor.

6 Helmhamensis] East-Anglorum,Flor.

7 are . . modico'] pro auro, Flor.MS. A.

8 pretio is introduced by the com-piler, as " ut avaritiffi proprise satis-« faceret" below.

CHEONICA MAJOEA. 513

Danorum, ad Emmam reginam, matrem suam, in Flandriam A.D. 1039.devectus, cum ipsa apud Bregges moram fecit. Harthacnut

A.-S.Chron. p.432.

De morte Haroldi regis, et de coronatione Hardecnudi regis.

Flor. Wig. Anno Domini MXL. Henricusl Bomanum adeptus imperium Henry III.B.599D. . xvii. annis magnifice2 imperavit. Eodem anno rex Anglorum emperor.Hen. Hunt. TT ,, ° r. . , ,_ , „ , !«•<-vi. p. 758 c. aro""ls> cum regnasset iv. anms, apud Oxoniam defunctus P- lb5-Malmesb. est, et apud Westmonasterium sepultus. Tune proceres, tarn 2eatTd

G. E. ii. 'Danorum quam Anglorum, in unam concordantes sententiam, „ n, *188 D 319 i T i-> • Hartna-Flor Wi iserun* *e§atos a(* Bregges in Flandriam, ad regem Dacias crmt jnvi.p. 599 D. ' Hardecnutum, qui cum matre sua ibidem morabatur, rogantes ted to Eng-

ut ad Angliam veniret regni diadema suscepturus. Qui con- ^an^' an^siliis magnatum ilico adquiescens, aestate media venit in archbishop

(Not in Angliam, et gratanter ab omnibus susceptus,3 ab Eadsio4 Can- Eadsige.Flor W *uariensi archiepiscopo in regem est consecratus. Qui moxp. 59*9». ' *n regn° confirmatus, injuriarum, quae5 sibi et suae matri a

suo praedecessore Haraldo rege illatae fuerant, non immemor,Alfricum Eboracensem archiepiscopum, comitem Godwinum,Eadricum dispensatorem, et Trondum carnificem6 Londoniasmisit, ipsius regis corpus effodere, et in Thamense flumen The bodydecapitatum proicere praecepit. Quod cum projectum fuisset OI> Haroldin flumen, brevi post tempore a quodam piscatore repertum uf!iP

^ r. _ t; .. . . . - r - v i and thrownest, et a gente Damca Londonus in ccemiterio Danorum sepul- jnto t-^e

turn. Et his ita gestis, unicuique remigi suaa classis octo Thames,marcas, et singulis rectoribus decem marcas, de tota Anglia Payment topendi praecepit. Unde cunctis, qui prius ejus adventum opta- the sail°rs-verant, exosus efifectus est. [Ad lussc] etiam, pro nece Alfred! Hartha-fratris sui, contra Godwinum comitem proditorem et Li- cnut'svingum episcopum Wigorniensem, accusantibus illos Alfrico an§er

Eboracensi archiepiscopo cOnstaater et aliis multis, rex ira authors ofvehement! exarsit. Quocirca idem rex Livingum degradavit, Alfred'set Alfrico episcopatum concessit. Godwinus vero, pro morte 7 death.Alfredi fratris sui et amicitia regis obtinenda, dedit ei navem Godwine'sauream, cum rostro aureo fabrefactam et armamentis aureis Present of

a ship.

1 Henricus . . imperaoit'] Not inO.W.

2 magnifice is not in Florence.3 susceptus] susceptum, A.4 The mention of Eadsige as the

consecrator is peculiar to the com-piler. It is probably derived fromDiceto, with his error corrected of

making archbishop JEthelnoth, whodied in 1038, crown Harthacnut(Twysden, col. 474,1. 39).

5 quci\ quas, A.6 Instead of these names W. has

only milites et carnifices.7 morte . . . «M*"] Introduced by

the compiler.K K

514 MATTH^I PARISIENSIS

A.D. 1040.Godwine'spresent ofa ship toHartha-cnut.

instructam, armis decoris et octoginta militibus aureis1 deco- Flor. Wig.ratam. Horum autem militum quilibet in bracbiis suis duas P- 60° B-habebat armillas aureas xvi. naves2 vel tmcias appendentes,loricam auream trilicem, cassidem in capite auream, gladiumaureis scapulis renibus accinctum, securim Danicam ex aurofabricatam in sinistro humero pendentem, in manu sinistraclipeum cum umbonibus aureis et clavis, in dextera lanceamauream,1 quas lingua Anglorum hategar nuncupatur. Insuperhaac omnia, cum principibus ferme totius regni et dignioribusregi juravit, non ingenio sui consilii aut voluntate fuisse,quod frater ejus fuerat excaecatus, sed3 regem Haroldum,quod factum fuerat, praacepisse.

Heavy taxof Hartha-cnut.

Two of thecollectorsslain.Consequentravage ofWorcester-shire.

Edwardcomes toEngland.

Quod Eadwardus in Angliam ad regem venit.

Anno gratise MXLI. Eex Anglorum Hardecnutus, ministros Id.guos per omnes fines destinavit, ut tributum quod indixeratnulli4 parcentes colligerent, et piratis suis inde omnia neces-saria ministrarent. Ex quibus duos, Faeder et Turstinum,5

Wigornienses provinciales cum civibus, eo6 quod in eos nimiscrudeliter desaavissent, in quodam monasterii vestibule, ubipacis gratia confugerant, peremerunt. Unde rex nimia com-motus ira, in ultionem tantae trangressionis comites et armatosmilites illo transmittens, praacepit ut homines interficerent,civitatem spoliatam incenderent, et totam provinciam devas-tarent. Quod cum factum fuisset, juxta quod sibi fuerat im-peratum, cum prseda maxima ad regem sunt reversi, et sicejus ira quievit. Eodem anno Eadwardus, regis' Ethelredifilius, de ITormannia in Angliam veniens, a rege fratre suogratanter susceptus, cum gloria et honore in curia ejus re-mansit.

Marriageof Gun-hild,

Quod rex Hardecnudus sororem suam dedit Hewrico imperatori.

Per idem tempus rex Anglorum Hardecnutus, Gunnildam, Malmes-sororem suam ex Cnutone rege et Emma regina generatam, ^ur- Gesta

\ Kegum, ii.1 aureis, auream] Introduced by

the compiler.2 naves vet] Introduced by the

compiler. It is not in W.3 sed] se, A. This sentence is

not in W.4 nulli . . . ministrarent] Intro-

duced by the compiler. A. hasparentes fox parcentes.

5 The names are not in W.188, p. 321.

6 co ... descsvissenf] seditioneexorta, Flor. It is not in W. Inthe next clause Par. has altered theMS. reading monasterio into monas-terii vestibule; Flor. has monasteriisolaria.

CHRONICA MAJORA. 515

Malmesb. ingentis pulchritudinis puellam, Henrico imperatori Romano A.D. 1041.Gest. Reg. destinavit matrimonio copulandam. Erat autem hsec virgo daughter of' 321' temporibus Cnutonis regis propter ejus incomparabilem deco- Cnuf, to

(Enlarged rem a multis viris nobilibus petita, sed non impetrata. Unde ^from Mai- nunc adeo Celebris fait ilia mtptialis pompa, quod rex fratermesbury.) ejug e^ omneg fere habitatores regni thesauros auri et argenti

cum palliis, gemmis, et equis pretiosis ita effuderunt, quodusque in hodiernum diem in conviviis et tabernis histrioneset1 fidicines instrumentis et canticis hane pompam digneefferre non sufficiunt nuptialem. Stetit autem inter eos multotempore fcedus conjugale. Sed novissime a discordige anima- Story oftoribus G-unnilda est apud imperatorem de crimine adulterii h.er accusa-accusata. Oportebat ergo juxta consuetudinem regionis, ut j^on' f11

Gunnilda per duellum contra accusatorem, giganteae immen- pion.sitatis hominem, famam suss puritatis redimeret. Sed ex omni-bus militibus vel ministris nee unus fuit inventus, qui cum iliaab Anglia venerant, qui auderet cum bellatore2 congredi, prop-ter horrendam corporis ejus deformitatem et immensitatem.Oumque Gunnildse angustiae essent undique, puer quidam,quem ab Anglia secum adduxerat, et in ejus thalamo educa-tus fuerat, qui nanus erat et propter corporis parvitatemMimecan dicebatur, duellum pro domina, quam per mendaciumnoverat accusatam, suscepit; et conserto praelio cum gigante,per miraculum Dei succiso delatoris poplite, ipsum enervavit.3

Quo ruente in terrain, Mimecanus caput ejus prasscidit, etillud suse dominse prsesentavit. Tune imperatrix, ex insperatogaudens effecta triumpho, imperatori repudium fecit, nee ultraminis aut blanditiis vinci potuit, ut thorum ejus ascendereconsentiret.

De admiranda visione Henrici imperatoris.

Malmes- Hie imperator, patre Conrado adhuc vivente, a clerico quo- Legend ofbur. Gesta dam fistulam argenteam eo pacto susceperat, ut cum foretthe

7 imPeratorJ ttk episcopatum conferret. Henricus iste, tandem* adultus et imperator post patrem creatus, repetenti clerico bishop,promissum episcopatum libenter donavit. Sed non multo

1 W. inserts mimes.2 bellatore] So altered by Par.

from delalore. W. has ipso.3 There is a rude drawing of this

in the margin. The compiler hasconsiderably enlarged Malmesbury'saccount of this story, and has had

access to some other source. Thereis no mention of the dwarf's namein Malmesbury. Bromton musthave had access to this other source,as he mentions the names both ofthe dwarf and the giant (Eoddyn-gar),vcol. 933, L 35 (Twysden).

K K 2

516 MATTKffil PARISIENSIS

A.D.1041Story of avision ofthe empe-ror Henryin.

p. 166.

post gravi infirmitate correptus lee to decubuit, et crescente Malmesb.segritudine per triduum sine sensu et voce ita mutus et quasi Gesta Ee-e corporp raptus jacebat, ut in solo pectore vix vitalisspiritus palpitaret; nee aliud vitas erat indicium, nisi [quod,]manu ad nares apposita, sentiebatur anhelitus perexilis. Tuneprsesentes episcopi et amici, triduano indicto jejunio, lacrimiset votis divinam pro salute imperatoris clementiam implora-bant. Quibus, ut creditur, rtmediis convalescens, accito epi-scopo quern simoniace pro fistula argentea episcopum fecerat,ilium per decretum concilii degradavit. Confessus est autemaudientibus cunctis, quod toto triduo, quo exanimis jacuerat,inter dsemones constitutus, illos adeo sibi sensit infestos,quod flammas igneas per fistulam in os ejus jaculantes, corpusejusdem1 tarn intus quam exterius incendebant. Flammaautem. ilium adeo exurebat, quod terrenus ignis, in compa-ratione ignis illius, tepidus et quasi nihil calere putaretur.Sed inter haec incendia ferventissima habuit quendam juvenem,quasi assatum igne, dictus imperator, qui calicem aureummanibus mirse magnitudinis aqua plenum portavit. Cujussolicittidine et laticis aspersione extinctis ardoribus, ad pris-tinam rediit sanitatem. Cum autem dictus imperator dejuvene assato, qui sibi refrigerium prsestaverat, miraretur quisesset, reduxit ad memoriam quoddam2 coenobium beati mar-tyris Laurentii, olim a paganis destructum, quod ipse resedifi-caverat, et monachis impositis, multa prsedia et ornamentacontulerat, et inter alia beneficia, calicem aureum et gemmisdecoratum, quern ob honorem martyrig ecclesise contulerat,nunc in ardoribus positus recognovit, dum juvenis assatus ibirefrigerium ministravit.

Death ofHartha-cnut.

De morte regis Hardecnudi, et de coronatione regis Hadwardi.

Anno Domini MXin. Kex Anglorum Hardecnutus, dum con- Flor. Wig.vivio nuptiarum, in quo Osgodus Glappa, vir magnse potentias, P*filiam suam Gryvam viro cuidam Danico, nomine Cnutoni,3 apudLamheiam matrimonio copularet, Isetus, sospes, et hilaris, cumsponsa praedicta et quibusdam aliis bibens staret, inter biben-dum in terrain corruit, et sic repente mutus permanens idemrex sexto, idus Junii spiritum exhalavit. Deinde apud Winto-

1 ejusdem] So altered by Par.W. has illius totum; West, ejustotum.

2 quoddam . . . destructum] ec-clesise tectum longa earie dissolu-

tum, Malmesb. The whole accountis embellished and enlarged fromMalmesbury.

3 Cnutoni"] An error of the com-piler for Tovio,Tofig.

CHRONICA MAJORA.

Flor. Wig. niam delatus, juxta Cnutonem patrem suum sepulturam accepit. A.D. 1042.p. 600 E. Cujus frater l Eadwardus, annuente clero et populo, Londoniis Election ofId. p. 601 A. in regem eligitur, et ab arcMepiscopis Cantuariensi Eadsio etEdward-

Eboracensi Alfrico, cum sibi subjectis episcopis, prima die His coro-Id.p. 600 E. Paschae in regem apud "Wintoniam consecratur. Erat autem na;tlon'

rex Eadwardus filius Ethelredi, qui fuit Edgari, qui fait Ead- His Pedi"mundi, qui fuit Eadwardi, qui fuit Alfredi magni regis, cujus 2

Id. p. 601 A. genealogia superius ad Adam usque perducitur. Rex veroEadwardus, statim ut in regem fuerat coronatus, Emmse reginae, Emmamatri suaa, quse tune apud Wintoniam degebat, quicquid babuit ^"PP6

in auro et argento et rebus pretiosis ei abstulit ; eo quod sureSt

antequam rex esset, nib.il illi dederat quod petebat. Sed tamenprascepit sufficienter ei necessaria ministrari, et illam mandavitibidem quiete demorari.3

of

Quod Eadsius arcMepiscopatum dimisit.

Hen. Hunt. Anno Domini MXLiil. Eadsius Cantuariaa arcbiepiscopus in- Si^ard^p. 759 B. firmitate gravi detentus episcopatum dimisit, et in loco ejus

Siwardus est arcbiepiscopus consecratus. Eodem anno Etbel-Hist. Ra- stanus Ramesiensis abbas in vigilia Sancti Micbaelis infra ec- Murder of

cm- clesiam ad boram vespertinalem ab bomine quodam extraneo -ZEthelstan,cultello confossus expiravit; cui Alfwinus ad abbatiam successit. abbat of

Ramsey.

Quod rex Eadwardus uxorem duxit.

(p. 451,Gale).

Hen. Hunt. Anno Domini MXMV. Rex Eadwardus in patrocinium regni Marriagep. 759 B. gui filiam Godwini, potentissimi consuKs, nomine Editbam, °f EdwardFlor. Wig. uxorem duxit. Quo etiam anno, defuncto 4 Alfrico Helmbamensi and Ead"p. 602 A. episcopo, Stigandus, regis capellanus, successit. Stigand

bishop ofQuod rex Eadwardus classem frustra congregavit. am'

jd. Anno Domini MXLV. Bribtwoldus, Ramesberiensis5 pontifex, Bishops ofobiit, et Hermannus regis capellanus successit. Eodem anno Ramsbury.rex Eadwardus ad portum Sandwici classem numerosam con-Threatenedgregavit contra regem Noricorum, ad Angliam venire dis- invasion ofponentem. Sed bellum a Suano Danorum rege sibi illatum S11118 ot

adventum illius impedivit.

1 Par. inserts in the margin ute-rinus tantum.

2 cujus .... perducitur'] Intro-duced by the compiler.

3 et . . demorari] om. W.

4 defuncto . . . eptscqpo] in-serted by the compiler.

5 Ramesberiensis ] Wiltoniensis,Flor.

518 MATTHm PARISIENSIS

A.D. 1046.

Popes Sil-vester III.and Gre-gory VI.Death ofbishopLyfing.His suc-cessors.

Silvester Papa.

Anno Domini MXLVI. Silvester sedit in cathedra Bomana Vit. Pontif.diebus Ivi. Cui eodem anno Gregorius succedens, sedit annisduobus. Eodem anno Livingus, qui Wigorniensem, Cridien- ;sem, et Cornubiensem habuit episcdpatus, obiit. Post cujusdecessum Leofricus, regis cancellarius, Cridiensem et Cornu-biensem obtinuit episcopatus, Wigorniensem yero pontificatumAldredus suscepit.

Quod Stigandus duos episcopatus ofotinuit.

Bishops of Anno Domini MXLVII. Defuncto G-rimketel, Selesiensi pon-S^lsey and ftficej. Hecca regis capellanus successit. Quo utique anno,

termc es~ mortuo Elfwino, Wintonias episcopo, Stigandus, Helmhamensis

praesul, in1 ejus loco sublimatur.

Ut Papa Clemens papatum rexit.

Anno Domini MXLVIII. Clemens sedit in cathedra Bomana, Vit. Pontif.,,. , . mensibus novem et diebus vi. Eodem anno, defuncto Ead- Flor. Wig.Durham, mundo, Dunelmensi antistite, Eadrecus successit.2 P- 602 D>

De sortilegio hoc tern/pore detecto.

Popes Da- Anno Domini MXLIX. Damasus sedit in cathedra Bomana, Vit. Pontif,masusn., diebus viginti sex. Cui eodem anno Leo succedens, sedit

° ' annis quinque, mensibus duobus, et diebus sex. Hujus3 Papgetemporibus detectum est Bomse sortilegium diabolicum, et

Story of nostris sasculis inauditum. Erant enim in strata publica, qua Malmes-twowitches Romam itur, du« aniculse, in uno commorantes tugurio et -^I' es-a

atKome. ^ uno ^^^gg maieficio, qu.se hospifcem, si aliquando solus 171, p. 282.superveniebat, in equum, vel porcum, vel in aliud quodlibetanimal transform are4 solebant, et mercatoribus animaliatransformata vendentes, nummos inde acceptos in ebrietatesimul et crapula consumebant. Quaa casu juvenem quendam,qui artem saltandi noverat et victum moribus histrionumquserebat, hospitio receperunt. Quem nocte ilia in asinum

ei subro-gatus ambos obtinuit pontificatus,W.

2 This is under the year 1049 inW.

3 In the margin Par. has -written" verum sed impertinens."

4 A. inserts vendentes, repeatedfrom the following line.

CHRONICA MAJORA. 519

Malmesb,Gesta Re-

at Rome.

transformantes, magnum ex eo lucrum habebant. !Nbn enim A.D. 1049.asinug effectus, juvenis amiserat intelligentiam, etsi amiserat Story ofloquelam. Nam quicquid praacepit anus, joculando et saltando twowitehesimplevit asinus. Accurrente itaque vulgi multitudine ad ludumasini, non nisi dato pretio asinum videre ludentem maleficaemulieres sinebant. Rumor e igitur tandem per provinciamdisseminate, accessit dives quidam ad maleficas illas, et nonmodico pretio collate, asinum in suos convertit usus. Sed divescum asino' recedens a mulieribus admonitus est, ut si diu-turnum vellet habere ludum, ab aquae ingressu asinum arceret.Gustos ergo asino a divite constituitur, qui ilium diligenterservaret. Dives autem, cum gaudium habere voluisset, ludisasini laetificabat convivas. Sed cum tempus plurimum praeter-isset, versus est in fastidium ludus asini, et coepit a cusfcodesuo negligentius custodiri. Quapropter die quadam, abruptoquo ligatus erat loro, fugit, et in proximum lacum se pro-jecit, et diutius in aqua volutatus, pristinam sibi nominis

restituit. Gustos autem ejus ilium insecutus, visosciscitabatur an1 asinum fugientem vidisset. Hie

i asinum fuisse, sed modo se hominis formam sus-Et omnem illi casum exponens, ea quaa de ipso facta

fuerant per ordinem recitavit. Miratus famulus, ad dominumrem detulit, et dominus ad Papam Leonem. Et mulieres con-victae Papas suum confitentur delictum. Sed Papam superhoc dubitantem Petrus Damianus confirmavit, producto ex-emplo de Symone Mago qui Faustinianum in Symonis figuravideri et a filiis suis horreri fecit.

formamhomine,refert s<cepisse.

Quod guibusdam episeopis defunctis alii succedunt.

Flor. Wig. Anno Domini ML. Defuncti sunt episcopi, Eadnothus Dorke- p. 167.p. 603 D. cestrensis, Siwardus vicarius Eadsii Cantuariensis archiepi- Deaths of

scopi; et po'st ipsum idem Eadsius diem clausit supremum.Eadsio successit Robertus Londoniensis episcopus, et Robertoad ecclesiam Londoniensem successit Willelmus, ad Dorke-cestrensem Ulf regis capellanus.

p. 604 A.

p. 605 B.p. 603 D.

De guodam sacerdote indigne missam celebrante.

Id. p. 604 A. Anno Domini MM. Rex Eadwardus a vectigali gravissimo DanegeldAnglos absolvit, quod, patre vivente, Danicis stipendiariis emitted,triginta octo milium librarum2 solvi consuevit. Eodem anno.

1 an] ab, A.2 triginta ... librarum] This iscareless copy of Florence, who

says nothing about the amount, buthas " xxxviii. anno ex quo pater . .primitus id . . solvi mandarat."

520 MATTHjEI PARISIENSIS

A.D. 1051.Archbps.of York.William ofNormandyin England.Story of anincontinentpriest.

defuncto Alfrico Eboracensi archiepiscopo, Kinsius regis ca-pellanus successit. Per idem tempus Willelmus dux liTor-mannorum veniens in Angliam ab Eadwardo rege honorificereceptus est, quern multis donatum muneribus ad propriaremisit.

Hoc1 quoque anno convenerunt multi nobiles gentis North-anhumbrias prope civitatem Lindisfarnae ad ecclesiam quan-dam, ubi erant placitaturi, et rogaverunt presbyterum utcaritative eis missam celebraret. At presbyter, qui nocte iliacum concubina dormierat, ad sacrum officium accedere formi-dabat. Sed illis vehementer presbyterum rogantibus ut mis-sam cantaret, precibus eorum tandem victus, cum timoretamen divina mysteria petentibus celebravit. Sed hora quasacrosanctum mysterium sumere debuit, calicem diligenterinspexit, et ecce particulam, quae2 juxta morem missa fueratin calicem, ita in teterrimam fprmam vidit immutatam, quodpicis colorem, potius quam panis et vini, in calice videret.Presbyter continuo reatum suum intelligens et multum tre-mens, quid de hoc, quod vidit in calice, deberet facere, haesi-tabat. Nam. illud velut mortem sumere abhorrens, in terramfundere volebat. Sed quoniam consecratum erat, id faceremetuebat. Timuit ergo quod, quicquid faceret, omnipotentisDei judicium effugere non valeret; cum tremore magno illudsumpsit. Sed tantae amaritudinis erat, ut nil ad gustandumamarius videretur. Et missa vix completa, ad episcopumvenire festinabat, et ei rem gestam per ordinem declarabat.Cui episcopus, indicta poenitentia, praecepit, ut sinceram dein-ceps et castam Deo vitam offerre sfcuderet. Quod ille fideliterpromittens, quoad vixit, promissum implevit.

Flor. Wig.p. 604 A.Id. p. 605 B.

Simeon ofDurham.Hist, deDunelm.ecclesia, x.coll. 34, 35(Twysden).

AffraybetweenEustace,count ofBoulogne,and themen ofDover.

De tumultu vn, regno eatorto.

Circa eosdem dies comes Bononiae, EustacMus, qui Grodam jrior.regis Eadwardi sororem uxorem habuit, apud Doveram cum p. 604 A.suis applicuit. Ubi milites ejus, cum stolide nimis et superbehospitia quaererent, unum de burgo hominern peremerunt.Quod videns quidam de burgo, ilium militem interfecit. Obquam rem comes et ejus commilitones in iram3 conversi, viroset mulieres plurimos occiderunt, et pueros suorum equorumpedibus contriverunt. Sed ubi burgenses ad obsistendumconvolarunt, hostes turpem inierunt fugam. Sed in fugiendo

1 Par. has written in the margin" verum' sed impertinens." In thenext line " civitatem Lindisfarnae "is introduced by the compiler.

2 quci\ quam, A.3 iram] terram, A.

CHRONICA MAJOEA. 521

Flor.Wig. ex eis octodecim1 interfectis, caeteri ad regem Eadwardum A.D. 1051.p. 604 B. qUi tune Gloverniae erat, confugerunt. Comes Godwinus, de Rising of

hominibus suis de burgo Doverensi interfectis nimis iratus, Godwinede toto honore2 comihatus sui, id est de Cantia, Suthsaxonia, "n

Qg ls

et Westsaxonia, et filius ejus primogenitus Suanus de honore2

suo, id est Oxoniensi, Glavorniensi, et Herefordensi, Sumer-setensi, et Berecensi provinciis, Haroldus filius ejus de honore2

suo, id est Essexia, Estanglia, Grantebregia, et Huntendonia,ingentem exercitum collegerunt. Hoc3 rex Eadwardus cumcognovisset, collegit et ipse exercitum copiosum, paratus cumhostibus, si necesse fuerit, decertare. Godwinus interea, cum who de-exercitu suo in provinciam veniens Gloverniensem, missis ad mand the

1 ,• Vi x -i • -x • • • -L surrenderregem legatis, Eustacmum comitem cum socns suis sub o;f Eustace.denuntiatione belli sibi reddi mandavit. Cui rex militaribus This re-copiis sufficienter instructus et communitus, significavit fused byquod Eustachium comitem ad eum non mitteret; praecipiens tlie king,insuper, quod qui exercitum contra ipsum collegerat, et sine4

ejus licentia pacem regni perturbaverat, veniret ad eum diestatuta, super hac injuria sibi responsurus, et juri pariturus.Godwinus vero, sicut contra regem praelium committere non Exile ofaudebat, ita ad curiam ejus venire juri pariturus nolebafc; Godwineunde rex communi curiae suae iudicio ipsum Godwinum etan 1S

J •*• sons,ejus quinque filios ab Anglia exlegavit. Qui mox cum con-juge sua Gyva, et Tosti filius ejus cum Judith uxore sua,filia Baldewini Flandrensis comitis, et alii duo filii ejusSuanus et Gurth, navem cum thesauris multis ascendentes, inFlandriam ad praedictum comitem cursum direxerunt. Porrofilii ejus Haroldus et Leofwinus, Bristollum adeuntes, inHyberniam sunt transvecti. Bieginam quoque Editham rex Imprison-propter patrem ejus repudiavit, efc cum una pedissequa adment of

Eedwellam sine honore destiriavit, et abbatissae custodiendam gy^nat

a

commendavit. Wterwell.

De morte Emmce regince.

Id. p. 605B. Anno Domini MLII. Marianus Scotus, cronicorum scriptor Marianusveracissimus,5 saeculum reliquit. Eodem anno Emma regina, Scotus

enters mo-~ " nasticklife.

1 octodecim] This is the numberof the townsmen slain (excludingthe first) according to Malmesbury,ii. 199, p. 337 ; he gives 20 as thenumber of Eustace's men killed,Florence says 7.

2 honors'] Introduced by the com-piler.

3 Hoc . . . decertare'] Not in W.The words are the compiler's,though the substance is in Flo-rence.

4 sine ejus licentia'] om. W.5 cronicorum scriptoY veracissi-

mus'] chronographus, Flor.

522

Beturn ofGodwineand hissons.

14 Sept.

A.D. 1052. uxor regum Ethelredi et Cnutonis, obiit, et Wmbom.se sepulta Flor. Wig.Death of est. Per idem tempus , rex "Walensium Grifinus, Hereford- P- 605 B-queen ensem depopulans provinciam, multos rebellantes provincialesRavages of in*erfec^- ^ec multo post comes Haroldus et frater ejus Leof-Griffith. winus, ab Hybernia venientes, in "Westsaxonia multas rapue-

runt prasdas, quibusdam obstantibus interfectis. Godwinusvero in Cantia, Suthsexia, et regionibus illis piraticapa agensrapinam, ad Wectam insulam tandem pervenit, ubi filii ejusHaroldus et Leofwinus venientes ad eum, studiosius machi-nabantur ut se in regem Eadwardum vindicarent. Attraxe-runt ergo in favorem sui provinciales innumeros et viros bella-tores, et immense exercitu congregate, in die Exaltationissanctse Crucis, classem versus urbem Londoniarum dirigentes,ad Suthewerk prope civitatem castrametati sunt. Eex Ead-wardus, qui tune Londoniis erat, ingentem armatorum copiamet classem non modicam congregavit, ut per aquam Godwi-num et filios ejus insequeretur et terrain. Sed Angli, quorumfilii, nepotes, consanguinei, et amici cum Godwino erant,noluerunt contra eos decertare. Sapientes quique ex utraqueparte inter regem et Godwinum ducem de pace redintegrandastudiosius tractaverunt. Mane autem facto rex, habito cumprimatibus consilio, pristinum honorem restituit Godwino etfiliis ejus omnibus, prseter Suanum. Ille enim poenitentia

pilgrimage <Juctus, eo quod Beornum, regis consobrinum, necaverat, undej° erusa" de Mandria nudis pedibus Jerusalem petens, in reditu suo,Q. Eadgyth in itinere defunctus est, ex nimio frigore infirmitate con-

Swegen's

broughtback,p. 168.Peacerestoredand theNormansbanished.

tracta. Filiam quoque ducis Edytbam reginam rex dignanterrecepit, et1 earn pristinaa restituit dignitati. Acta itaque con-cordia et pace firmata, rex omni populo bonas leges et rec-tam justitiam promisit, et Normannos, qui sibi contra Anglosiniqua dederant consilia, ad natale solum remisit. Inter quosRobertus Cantuarise archiepiscopus, et Willelmus prassul Lon-doniensis, cum. TJlf antiste Dorkecestrensi et suis Norman-nis, vix evadentes, mare transierunt. Sed non multo post,Willelmus,2 propter bonitatem suam revocatus, in suum resti-

Stigand tuitur prsesulatum. Stigandus, qui quondam Helmnamensi Malmesb.archbishop episcopatu dimisso, sullimiorem gradum meditatus, Wintoni- p-est. Pont.b rv^ Cr~ ensein- invaserat episcopatum, nunc Eadwardi simplicitatem J* 'P' '

circumveniens, vivente Roberto, Cantuariensem obtinuit digni-.Osbern and tatem. Osbertus vero et Hugo, Normannigenaa, sua castella Mor. Wig.

. S^-r^- relinquentes et Scotorum regem adeuntes, ab ipso recepti sunt. P- 606 D-

Macbeth. . ^__

1 et . . . . dignitati] nee tamencarnaliter illam cognovit, W.

2 Willelmus'] Robertas, W.

CHEONICA MAJORA. 523

Quod Griffmus1 f rater regis Walensium periwitwr. A.D. 1053.

Plor. Wig. Anno Domini MXIII. Frater G-riffini, regis Walanorum, Eis Ehys, bro-'p. 606 D.

Id.Aelred ofBievaulx.Vit. Edv.Conf.col. 395(Twysden),

nomine, in loco qui Bulendune dicitur, occisus est, et caputejus regi Eadwardo in vigilia Epiphanise apud Gloverniamprassentatur. Bollington.

De morte turpissima Godwwi proditoris.

(Not inAelred).

Flor. Wig.p. 606 B.

Id.p.607B.

Anno Domini MLIV. Bex Anglorum Eadwardns Paschalem Legend ofsolemnitatem apud Wintoniam celebravit. Eege igitur in hac the death

i ., , -, -, , • • i of God-solemnitate ad mensam sedente, cum pmcerna ejus cipnumregium vino plenum ad mensam gestaret, pedem unum addomus pavimentum ofiendit. Sed altero sese pede recolligens,casum evasit. Quod videns comes Godwinus ac gener regis,qui de more regi prandenti assedebat, ait ; " Hie frater fratri" auxilium fecifc." Ad quern rex ironice loquens responditdicens : if Frater meus mihi modo posset auxiliari, nisi fuissent" insidise Godwini." Quod verbum regis G-odwinus nimismoleste ferens respondit : " Scio, rex," inquit, " scio quia de" morte fratris tui Alfredi me habetis suspectum. Sed Deus," qui verax et Justus est, hanc quam teneo panis buccellam" non permittat guttur meum sine suffocatione transire, si" unquam frater tuns per me vel per consilium menm morti2

" propior et a vita remotior fait." Et hoc dicto rex buccellambenedixit, quam in os ejus mittens Godwinus, sibi maleconscius, ab ilia suffocatur. Quern rex exanimem videns etpallentem, " Extrahite," inquit, "hinc canem huno et prodito-" rem, et in quadrivio ilium sepelite. Indignus enim est, ut" Christianam.se habere gaudeat sepulturam." Quod videntes His burialfilii ejns qui affuerunt, extraxerunt patrem de mensa, et rege 3 at Win-ignorante in Veteri monasterio ejusdem civitatis sepelierunteum. Tune rex Eadwardus dedit ducatum ejus Haroldo filio His earl-suo. Eodem anno, ex prsecepto regis Eadwardi, strenuus dux doinglven- - , , , , , o- j -4. j <M j.- to Harold.Northanhumbrorum Siwardus, exercitum grandem in Scotiamducens, regem Machbotum de regno suo fugavit, multis Sco- Defeat oftorum milibus interfectis, cum Normannis omnibus de quibus Macbeth.superius fecimus mentionem. Rex igitur Eadwardus regnum MalcolmScotise dedit Malcolmo, filio regis Cumbrorum, de se tenendum.4 - n§ °

Scotland.1 Sic.2 morti] morte, A. This speech

considerably differs from that givenin Aelred, and the king's bless-ing the morsel, and bis ordersabout the burial are also introducedby the compiler. Compare the

version of the legend in the " Estoire" de Seint Aedward le rei," pp.117-119.

3 rege ignorante] Introduced bythe compiler.

4 de se tenendum] Introduced bythe compiler.

524 MATTHJII PARISIENSIS

his earl-dom.JElfgarexiled,and joinsGriffith.They de-feat earlKalph andcaptureHereford.Hereford-

A.D. 1055. Qttod rex Eadwardus comitem AlgarvM exilio damnavit.

Pope Anno Domini MLV. Victor sedit in cathedra Eomana, annis Vit. Pontif.Victor II. duobus, mensibus iii., et diebus xiii. Eodem anno nobilis

ea „. dux Northanhumbrorum Siwardus obiit, cujus ducatum rex Flor. Wig.ward. Eadwardus Tostio fratri ducis Haroldi concessit. Nee multo P- 607 c-Tostigsuc- post rex Eadwardus, inconcilio apud Londonias habito, Algarumceeds to comitem ab Anglia exulavit. Qui mox Hyberniam pefens, xviii.

piraticis navibus adquisitis, juncto sibi Grifino Walensium rege,regnum Anglias depopulaturus intravit. Tandem idem Algaruset Grifinus, Herefordensem provinciam cum fuissent hostiliteringressi, obviavit illis dux Eanulfus, Eadwardi regis sororis1

filius, cum exercitu copioso. Sed in primo conflictu comesEanulfus fugam capessit cum suis. Quod videntes Algarus etGrifinus, insecuti sunt nostes fugientes, et quingentos ex eisperemerunt; et victoria potiti, Herefordensem ingressi suntcivi*a^em 5 u^^ septem canonicis, qui valvas principales basilicse

ensis eccle- defendebant, peremptis, ecclesiam combusserunt cum reliquiissia com- et ornamentis; et civibus nonnullis interfectis et captivatis,buritnr. civitateque cremata, praedae ubertate ditati recesserunt. Hoc

factum cum regi Eadwardo innotuit, apud Gloverniam magnumHarold sent exercitum congregavit, cui Haroldum ducem strenuum prse-against ficiens, ipse 2 Algarum et Grifinum ardenter insequifcur, ac fines^Ptfea£and Walensium audacter ingressus, castrametatus est in Snaudu-

nam.3 Grifinus vero et Algarus, scientes Haroldum virumesse strenuum et bellicosum, fugerunt a facie ejus, illi re-sistere non audentes. Ille autem post gravem regionisdes'olationem, apud Herefordiam divertens, vallo earn lato4 etalto cinxit, portisque ac seris civitatem munivit. Sed tandem

Peace. nuntiis inter Haroldum et ejus adversaries discurrentibus,JElfgarre- firmam5 ad invicem concordiam pepigerunt. Algarus6 vero adstored to . ., , r . , fhis earl- regem vemens, comitatum suum, ipso concedente, recepit.dom. Eodem anno Hermannus Wiltoniensis praesul, iratus eo quod Id. p. 608 A.Hermann, sedem episcopalem ad Salesberiam7 de Eamesberia transferrebp. of Wil- rex concedere noluit, episcopatum dimisit, atque mare trans-his see d fretato, apud Sanctum Bertinum monachilem habitum suscepit,goes to S. et tribus annis in ipso monasterio habitavit. Iste8 autemBerlin's (S.Omer). " ~ ~~

1 i.e. of Goda, by her first hus-band Drogo of Mantes. She after-wards married Eustace of Boulogne.

2 ipse . . . insequitur] jussit uthostes insequeretur ardenter, W.

3 in Snaudunam] An introductionof the compiler. Flor. has ultraStraddele,

4 lato] leto, A.5 firmam~\ infirmam, W.6 Algarus . . . recepif] om. W.7 Salesberiam~\ abbatiam Mahnes-

biriensem, Flor.8 Iste . . . fuif] Introduced by

the compiler. It is not in W.

CHRONICA MAJORA. 525

Malmesb. Hermannus ultimus Wiltoniensis provinciae fuit. Nam primus A.D. 1055.ff e|*- ont> ejusdem regionis prsesul extitit Ethelstanus, secundus Odo post Bishops of' 18j Gantuariaa archiepiscopus, tertius Osulfus, quartus Algarus, Rsrosoiry.

quintus Ethelstanus, sextus Siricius, Septimus Alfricus, octavusBrithwoldus. Hie a tempore regis Ethelredi usque ad Eadwar-dum ultimum duravit. De hoc quoque Brithwoldo legitur, Vision ofquod temporibus regis Cnutonis frequenter cogitaret de regia kish-°Pstirpe gentis Anglorum, jam pene deleta,1 si esset de caetero n wo *

. redintegranda. Sed cum nocte quadam ista meditanti soporirrepisset, in superna raptus vidifc Apostolorum principem,Petrum, Eadwardum filium regis Ethelredi, tune in Normanniaexulantem, manu tenere, et eum in regem consecrare, etcoelibem vitam eum ducturum et annis viginti quatuor regna-turum ostendit. Eidem quoque Brithwaldo quaerenti de regumsuccessione dicitur esse responsum, " Begnum Anglorum Dei" est, et Ipse Sibi reges providebit." Huic autem, ut dictum

Id. p. 183. [est,] Hermannus ultimus Wiltoniensis antistes succedens,2 Bishopilium postea episcopatum cum Sireburnensi prassulatu conjun- Hermanngens, apud Salesberiam sedem constituit cathedralem. t^e see to

Salisbury.Quod Ethelstanus episcopus perimitur.

Flor. Wig. Anno Domini MLVI. Ethelstanus, Herefordensis antistes, diem Bishops ofp. 608 B. clausit extremum. Oui successit Leovegarus, ducis Haroldi Hereford.Id.p.608c. capellanus, ecclesiarum3 amator, pauperum recreator, viduarum

et orphanorum defensor, oppressorum subventor, virginitatisMalmesb. possessor. Hunc quoque Dei4 famulum, in omni religioneGest. Pont, perfectum, Griffinus rex Walanorum, Herefordensi civitate p. 169.iT'soo' cremata, vita privavit. Huic successit Walterus, qui usqueFlor. Wig. a^- tempora regis Willelmi duravit. Eodem anno Egelricus, JEthelric,p. 608 c. Dunelmensis praesul, episcopatu sponte relicto, ad monasterium bishop of

suum, quod Burgum dicitur, secedens, monachum ibidem in-duit, et annis duodecim illic laudabiliter vixit. resigns his

see.

Quod rex Eadwardus revocavit nepotem suum ut post eumregnaret.

Id.p.608D. Anno Domini MLVII. Henricus5 Komanum adeptus imperium Henry IV.Id. p. 607 B. annis 1. imperavit. Eodem [anno] rex Anglorum Eadwardus, emperor.

1 deleta] delete, A.2 W. adds rege Eadwardo con-

cedente.3 ecclesiarum . . possessor'] This

description belongs to earl Odda,whose death is mentioned soon

after the other in Florence, p. 608 c.It is not in O. W.

4 Dei. . . perfectum] Introducedby the compiler.

5 Henricus . . imperavit] Not inO.W.

526 PAHISIENSIS

A.D. 1057.Edward,son of Ed-mund Iron-side, sentfor, andarrives inEngland.His deathin London.

Death ofearl Leo-fric, who isburied atCoventry.

Gifts ofLeofric andGodgifu toWorcester,Evesham,Wenlock,Leominster,Chester,and Stow.Legend ofGodgifu.

cum in diebus suis processisset, Aldredum Wigorniensem Flor. Wig.episcopum ad regem Hungarorum transmittens, revocavit inde P^6, B'filium fratris sui regis Eadnmndi, scilicet Eadwardum, cum tar Q.estatota familia sua, ut vel ipse vell filii ejus sibi succederent in Kegum, ii.regnum. Yenit igitur Eadwardus cum filio suo Eadgaro et 228, p. 382.filiabus Margareta et Christiana. Bed parvo post adventumsuum in Angliam, idem Eadwardus vivens tempore brevi inurbe Londoniarum vitam terminavit, relictis 2 sub custodia regisEadgaro filio cum filiabus preedictis.

Eodem anno laudabilis vir memorise, comes Leofricus, pridie Flor. Wig.kal. Septembris diem clausit extremum et apud Coven- P- 6°8».treiam honorifice sepultus est, in monasterio quod ipse et uxorejus, Dei cultrix, sanctseque virginis Marias amatrix devota,nobilis comitissa G-odgyva, a fundamentis de suo patrimonioconstruxerunt. Et monachis 3 impositis, terris sufficienter etvariis ornamentis adeo illud ditayerunt, quod in Anglia totatanta auri et argenti copia gemmarumque pretiosarum in nulloinveniretur monasterio, quanta tune temporis habebatur in illo.Wigorniensem, Heveshamensem, Wenelocensem, et Leonensemecclesias, cum coenobiis aliis, et prascipue Sancti JohannisBaptistae Sanctaeque Wereburgaa virginis in Legecestria sita,et ecclesiam Sanctae Marise de Stowe, quam prassul Dorke-cestrensis construxerat Eadnothus, terris, aedificiis, et variisornamentis magnifice ditaverunt.

Haec4 autem comitissa religiosa villam Coventrensem a graviservitute ac turpi liberare aflectans, saepius comitem virumsuum magnis precibus rogavit, ut Sancta9 Trinitatis SanctsequeDei Grenitricis intuitu villam a prasdieta absolveret servitute.Cumque comes illam increparet quod rem sibi damnosaminaniter postularet, prohibuit constanter ne ipsum super hadre de castero conveniret. Hla vero 5 nihilominus constansin proposito, virum indesinenter de petitione praBmissa ex-asperans, tale responsum extorsit ab eo: " Ascende," inquit," equum tuum nuda, et transi per mercatum villas ab initio" usque ad finem, populo congregate, et cum redieris quod" postulas impetrabis." Cui comitissa respondens ait, "Et si" hoc facere voluero, licentiam mihi dabis ? " Ad quam comes," Dabo," inquit. Tune G-odgyva comitissa, Deo dilecta, diequadam, ut praedictum est, nuda equum ascendens, crines

1 vel filii e/'ws] Not in W.2 relictis . . . praeKctis'] Added

by the compiler.3 monachis impositis is from the

MS. of Leland. iii. 73 (i.e. iv. 72ed. 1770).

4 This is the earliest mention ofthis legend.

5 vero . . . proposito"] This is*Paris's alteration. W. has " e con-" trario pertinacia muliebri ducta."

CHRONICA MAJORA. 527

capitis et tricas dissolvens, corpus suum totum praster crura A.D. 1057candidissima inde velavit, et itinere complete, a nemine visa, Legend ofad virum gaudens, hoc pro miraculo habentem,1 reversa est.Comes vero Leofricus, Coventrensem a praefata servitute libe-rans civitatem, cartam suam inde factam sigilli sui muni-mine roboravit.

De casu admvrcibili qui Romce accidit.

Vit. Pontif. Anno Domini MLVIII. Stephanus sedit in cathedra Romana, Popes Ste-mensibus ix. Cui succedens anno eodem Benedictus, ix. men- P^en IX.

Mahnes- sibus, ut predecessor suus, cathedram gubernavit. Bodem tern- *? x^6"bur.- Gesta p0re civis quidam Romanus, setate juvenis, dignitate senatoria T '•, fKegum, , ., • T . . . . jjegeiiu 01ii 205 clarus, generosam sibi quandam virginem matrimonio copu- a youngp. 354! lavit; ob cujus honorem suis sodalibus, diebus multis, nuptia- man-who

rum cum epulis splendide convivia celebravit. Cumque die p-1Q

lce01I]L

llis

quadam in campum processissent, ut fessos deliciis stomachos statue ofludendo solidarent, pilam poscunt, et multum diei tempus Venus,ludentes consumunt. Sed ne jocando juvenis anulum amitteretnuptialem, in digito extento cujusdam statuse seneas, qute propeerat, ilium clam sodalibus collocavit, et ad ludum conversus,incalescentibus pr^ nimio cursu visceribus, primitus se a ludosubtraxit, et veniens ad statuam, ut anulum repeteret, digi-tum, in quo ilium posuerat, ad volam usque reflexum, etanulum invenit in digito arctissime constrictum. Qui ali-quandiu inaniter luctans ut digitum frangeret, vel quocunquemodo anulum extorqueret, cum se nihil proficere* cognovit,tacite, ne res sodalibus innotesceret, perturbatus discessit.Et nocte sequenti, cum famulis ad statuam rediens, digituminvenit extentum, et anulum admirabatur sublatum. Damnoitaque dissimulate, cum nocte sequente se juxta novam nuptamcollocasset, quiddam nebulosum sensit et densum inter se etillam volutari, quod sentiri potuit, sed non videri. Hoc quo-que obstaculo ab uxoris amplexu prohibitus, vocem sibi dicen-tem audivit, " Mecum concumbe, quia hodie me desponsasti." Ego sum Yenus, cujus digito anulum posuisti. Habeo" ilium, nee reddam." Elapsum est autem multum tempus,ut quacunque hora ille vellet in uxoris gremio recubare, illudidem sensit et audivit. In aliis quidem rebus juvenis valenserat et strenuus, tarn in fore quam in exercitu militari.Tandem de consilio uxoris, res utrorumque parentibus estdetecta. Uli autem habito super hoc celeri consilio, Palumbo

habentem] habenti, A.

528 MATTH^EI PARISIENSIS

A.D. 1058. cuidam presbytero suburbano rem gestam exponunt. Erat Malmes-Legend of ille nigromanticis artibus instructus, ut magicas excitaret figu- ^ur* est'a young ras yej i daamones provocaret, et eos ad opus quodlibet agen- 2of *p!"355.placed his ^um stimularet. Pacti sunt autem presbytero auri et argentiring on a magnum acervum, ita quod anulum, si esset possibile, revo-statue of caret. At presbyter, epistolam mechanica arte compositamVenus. juveni bajulans, dixit: "Vade," inquit, "ilia noctis hora ad

" compitum, ubi se findit in quadrivium, et stans ibi tacite" rei eventum diligenter explora. Transient enim ibi figursa" hominum utriusque sexus, omnis aetatis, gradus omnis et" conditionis. Quorum quidam equites, quidam pedites, qui-" dam erunt vultus in terram demittentes, quidam tumido" supercilio caput efferentes. JNulli respondebis, etsi loquantur" tecum. Nam quicquid ad laetitiam pertinet vel tristitiam," in illorum vultibus et gestibus incunctanter videbis. Se-" quetur illam multitudinem quidam reliquis statura formosior" et corpore major, in curru sedens, cui tacitus epistolam ad" legendum tradens, net continuo quod volueris, si constanter" tantummodo perseveraveris." Adolescens igitur animosesatis quaecunque sibi indicta fuerant, aggreditur, et stansintrepidus ad quadrivium, dictorum presbyteri visu fidemexplorat. Inter cseteros autem transeuntes, vidit mulieremornatu meretricio, mulam inequitantem, crinibus solutis bu-meros velantem; in manibus virgam tenebat auream, qua equi-taturam regebat, qua? prae vestium subtilitate poane nuda,gestus exercuit impudicos. Quid plura ? Ultimus ille, quidominus videbatur, oculos terribiles in juvenem retorquens,

p. 170. a superbo'axe currus sui, smaragdis et monilibus2 composite,adventus ejus causas exquirit. Juvenis autem nih.il respon-dens, protensa manu eidem epistolam porrexit. Daemon veronotum sigillum non ausus contemnere, scriptum legit. Moxquebracbiis in caelum expansis, ait: " Deus," inquit, " omnipotens," quam diu patieris nequitias Palumbi presbyteri?" !N"ecmora, satellites a latere suo misit, qui anulum a Venereextorquerent. Ula diu tergiversata, vix tandem anulum re-signavit. Itaque juvenis voti compos effectus, sine obstaculopotitus est amoribus uxoris diu suspiratis. Sed Palumbuspresbyter, ubi daemonis querelas ad Dominion de se audivit,finem dierum sibi imminere cognovit. Quocirca omnibusmembris suis ultro truncatis, mirabili pcenitentia defunctus est,eonfessus Papae, coram populo, flagitia inaudita.

1 excitaret figuras vet] excitarevel fignras, A. W. has magnas formagicas.

2 mmilibus\ unionibus, W., asMalmesb.

CHRONICA MAJORA. 529

De pactis1 inter Haroldum et ducem Willelinwm. A.D. 1059.

Malmes-bur. GestaRegum,ii. 228,p. 383.

Anno grati.se MLIX. Cum dux Haroldus in prsedio juris sui, Haroldscilicet apud Boseham perendinarefc, die quadam navem in- *°rced togressus piscatoriam, ut animum suum oblectaret, mare intravit.Cumque ludo longiori in altum mare progrederetur, adversasubito tempestate suborta, ipse cum sodalibus in Pontivumcompellitur pagum; qui ab hominibus regionis captus, et vin- His impri-culis constrictus, subque 2 custodia carcerali detrusus, imponunt sonment>

•n i j - j.- j • TT u j. j. and releaseei ipsum illuc explorandi gratia advemsse. Haroldus, astuto

Cf. Malm.Gest. Keg.ii. 228,p. 383.

pectore qualiter liberaretur excogitans, nuncium promissis of Nor-ingentibus inductum ad ducem Normannicum Willelmum mandy.transmisit, mandans se a rege Eadwardo ad ipsum destina-tum, ut ardua sibi qusedam negotia revelaret. Addidit etiamsese a Godwino,3 comite Pontivi, in vinculis detineri, quo minusregia exequatur mandata. Ita Haroldus, Willelmo mandante,liberatus ab ipso Godwino 3 in Normanniam est adductus. Quern His oathWillelmus honorifice suscipiens, in alimentis et vestibus ipsum to William,civiliter decoravit. Tune Haroldus, ut apud Willelmum ube-riorem gratiam inveniret, castellum Doroberniae quod ad jussuum spectabat, et post mortem Eadwardi regis regnumAngliaa sacramento firmavit. Quare et nlise adhuc parvulasdesponsione et totius patrimonii amplitudine donatus, fami-liaris apud Willelmum habebatur.

Tradunt autem aliter alii, quod videlicet Haroldus a rege OtherEadwardo fuerit ad hoc in ITormanniam missus, ut4 ducem statementsWillelmum in Angliam conduceret, quern idem rex hasredem \- e. f.,. . - , ., -, objects ofsibi constituere cogitavit. his mission

Quod NicholaMS Papa eligitur et consecratur.

Vit. Pontif. ATI no gratiae MIX. Nicholaus sedit in cathedra Eomana Pope Ni-Flor. Wig. annis duobus et mensibus sex. Eodem anno Kinsius, Ebora- c^olas H.p. 609 ». censis archiepiscopus, humanse naturaa debitum solvit; cui sue- Succession

cessit Aldredus, Wigorniensis antistes; et Herefordensis prae- ° 1S ops'sulatus, qui propter suam industriam ei commissus fuerat,Waltero datur Lotharingo, Edithaa reginse capellano. Eodemetiam anno, defuncto Duduc Wellensi pontifice, Gisa regiscapellanus successit.

1 pactis'] pacis, A.2 subque .

duced by the compiler.3 Godwino] Sic, for Guidone.

advenissej Intro-

4 This addition to the usual story,that Harold was sent to bring Wil-liam into England, is peculiar to thecompiler.

L L

530 MATTH^JI PAEISIENSIS

A.D. 1061. Qutid Aldredus Eboracensis episcopus pallium suscepit a. _ Papa Nicholao.

Their con- Anno gratiae MLXI. Aldredus Eboracensis archiepiscopus Flor. Wig.cum Tostio comite Romam perrexit, et a Papa Nicholao P- €1°A-pallium suscepit, et cum gaudib remeavit, Ubi etiamGOBsecrati sunt Gisa, Wellensis anstites, et Walterus Here- Id. MS. A.fordensis. P-61Ql-

Sanctus Wlstamts episcopus consecratur.

Wulstan Anno gratiae MLXII. Wlstanus prior ecclesias "Wigorniensis, Id. p. 610A,bwhop of vjj, eximiae religionis, ad ejusdem ecclesiae prsesulatum cano- E>

o ce er. njce eg^. gjgg^g^ e^ pontifex acclamante populo1 consecratus.Consecratus est autem ab Aldredo, Eboracensi archiepiscopo, Id. p. 611 A.quia archiepiscopo Cantuarisa Stigando officium tune episcopalefuerat interdictum, pro eo quod vivente Roberto, illius ecclesiajarchiepiscopo, ilium archiprsesulatum occupare praesumpsit.

Prodigy. Per idem tempus in/ confinio Minoris Britanniaa et Nor- Malmes-manniaa natum est portentum, in quo in una vel potius duabus nr- "esta

mulieribus duo erant capita et quatuor bracbia et csetera jj fo7 'omnia gemina, usque ad umbilicum.3 Inferius vero, duo erant p. 358.crura, duo pedes, et castera omnia singula. Bidebat, comme-debat, loquebatur una; flebat, esuriebat, tacebat altera. Oregemino manducabatur, sed uno meatu expellebatur. Tandemuna defuncta, altera supervixit; portabat fere per trienniumviva mortuam, donee et mole ponderis et fetore cadaverisipsa defecit.

Quod Howoldus fines Wallim depopulatwr.

Expedition Anno gratise MIXIII. Dux Westsaxonum Haroldus, jussu Flor. Wig.of Harold regis Eadwardi, hostiliter Walliam profectas est, ut regemP-611c-andTostig Q-riflin-Qjn inquietaret. At Griffinus, ejus adventu prsecognito,Wales. naves ascendit, et fugiens vix evasit. Haroldus vero, cum

ilium comperit aufugisse, recessit et majorem exercitum con-gregavit. Cui frater ejus Tostius ex mandato regis occurrens,junctis viribus, per terrain simul [et] mare regionem illam

The Welsh depopulari coeperunt. Unde Walani necessitate compulsi, ob-submit, sides illi dederunt, et tributum se regi Eadwardo reddituros

deinceps promiserunt, regemque suum Griffinum exulatumexpulerunt.

1 acclamante populo] rege accla- I 2 in] et, A.mante cum populo, O. W. I 3 umbilicum] umbiculum, A.

CHRONICA MAJORA. 531

Quod Walenses regem suum peremerunt. A.D. 1064..

Anno gratiaa MLXIV. Gens Walanorum, nonas Augusti, inter- Murder of

the Welsh.

Flor. Wig.p. 612 B. fecto rege suo Griffino, caput eras duci Haroldo miserunt, quod

•n- i j j T-I j j j_ -^j. v imox Haroldus ad regem Eadwardum transmittens, ahum1

Walensibus regem praefecit. Qui Eadwardo regi fidelitatempraestito faciens juramento, omnia, quae regibus Anglorumsolvi consueverant, ipse fideliter se pensurum spopondit.

Vita Os-wini regisDeirorum,cap. iv.(ed. Eaine,SnrteesSoc. 1838,pp. 11-14).

De inventione Sancti Oswini regis et martyris.

Anno gratia3 MIXV. Inventa2 sunt ossa sanctissima beati DiscoveryOswini regis et martyris, in hunc modum. Post passionem of the bodyvero regis Oswini prasclarissimi, sicut in tractatu de ejus pas- °. ^s"sione constat superius luculenter expressum,3 corpus ipsius admonasterium beata3 Dei genitricis Marias, in ostio Tynse flu-minis ad aquilonem situm, delatum est, et in eo regio moresepultum. Ubi propter miraculorum ejus frequentiam, perinnumera annorum curricula a populo regionis locus sepulturaaillius in tanta reverentia est habitus, ut regem penes eos se-pultum, dominum et patronum in terris et defensorem reputa-rent in ca3lis. Unde processu temporis ad majorem martyrisgloriam virgines sanctimoniales de coenobio Sancta3 Hyldaaabbatissa3, ad corpus ejus introductaa, usque ad persecutionemDanicam, rabie Hinguar et Hubbas fratrum excitatam, in ec-clesia beataa Dei genitricis super mentis supercilium quod P- i?1-mare propinquum spectat, in supremo religionis culmine4

permanserunt. In hac quoque persecutionis rabie coenobiumillud creditur cum casteris regionis ccenobiis demolitum, sacrisvirginibus per martyrium ad caalestia regna translatis. Posthasc autem per multa tempora, sub potestate Danorum infide-lium regione ilia devoluta, sancti martyris memoria penitusa mentibus provincialium est deleta. Tandem paulatim red-eunte fldelium devotione, et fidei crescente puritate, episcopusloci ibi in ecclesia Dei genetricis presbyteros statuit et cleri-cos, qui provincialibus parochianis divina mysteria celebrarent.Jacuit interea martyr beatissimus, cespite abjectiori tumulatus,usque in tempora Egelwini Dunelmensis prsesulis et Tostii

1 Florence mentions two, Bleth-gent and Eithwalan, brothers ofGriffith.

2 From here MSS. W. and A. arenearly identical.

3 expressum] expression!, A, Seeabove, p. 285.

4 culmine'] culminis, A.

L L 2

532 MATTHJSI PARISIENSIS

A.D. 1065. Northanhumbrensium comitis, qui post Siwardum, non haere- Vita Os-Discovery ditaria successione, sed regis Eadwardi donatione, obtinuit 'wini regis?£*he comitatum. Placuit igitur divinae pietati, prsedicto pontifice r^^um'S?0swine. vivente, beati martyris reliquiae in lucem ad totius ecclesias p< 12.

proventum efferre, ut lucerna diu sub modio constituta, supercandelabrum accensa, infidelitatis tenebras illustraret. Eratautem aedituus quidam praedictaa ecclesiae, in qua corpus beatimartyris humatum fuerat, nomine Eadmundus, vir quidem reli-giosus et beato martyri devotus, qui licet non de corpore alicu-jus monasterii titulo professionis esset astrictus, habitu tamenreligionis fuerat insignitus. Hie nocte quadam, cum post noc-turnas vigilias in ecclesia membra sopori dedisset, astitit ei virl

quidam statura procerus et caelesti fulgore praeclarus, qui virinomen exprimens dixit, " Frater Eadmunde, ego sum rex Os-" winus, qui in hac ecclesia jaceo omnibus incognitus. Surgens" ergo die pontifici Egelwino, ut in hujus oratorii pavimento" corpus meum quaerat, et inventum decentius solito in eodem" oratorio componere non omittat." Expergefactus itaqueEadmundus et de visione laetificatus, summo diluculo pontificemadiit, et seriem visionis illi reverenter expressit. Pontifexautem, Ms auditis, ineffabili gaudio exultavit, et reverenterad locum veniens, populum multum de partibus remotis ibidemcongregatum invenit, et ad prsesulis mandatum, facta ab omni-bus oratione, oratorii pavimentum fodere incipientes, multodiei spatio evoluto nih.il quaerendo proficiunt. Porro confasusEadmundus de injuria sancti, accepto ligone, in loco ubi omnesdiu foderant, animose terram percussit, et ictu iterato laminamsepulturss offendit. Et lapide revttlso, preciosas reliquiasgaudens invenit. Levatur igitur a praesule corpus sacratissi-mum, et ejusdem prsesulis manibus lotum, et syndone mundainvolutum, in loco eminentiori ecclesias honorifice est locatum.Lotura quoque sanctissimi corporis in angulo oratorii, episcopojubente, effusa, multis postea non solum hominibus sed etiamanimalibus profuit; cujus pulvis in aqua fusus et potatus,multos a variis languoribus liberates pristinae restituit sanitati.Acta autem' sunt base a passionis ejus anno ccccxiv., quinto

, idus Martii.

De quodam miraculo ca/pillorwm Sancti Oswini.

Miracle of Judith comitissa, uxor Tostii, quaa ab episcopo ad hanc inven- Id. p. 14.S. Oswine's tionem pergenti aliquam sibi de sanetis reliquiis portiunculam

air* dari postulaverat, ex capillis sancti martyris penitus incorrup-

1 vir~\ ubi, A., not understanding w, which O. has.

Vita Os-•wini,cap. iv.p. 14.

tis ex dono ipsius magnam portionera accepit. Quae quosdam A.D. 1065.super sanctitate piissimi regis et rnartyris dubitantes, Miracle ofsancta devotione inducta, voluit incredulos in fide confirmare, j^jussit ignem copiosum in medio aulae accendi, et pilis fiduciali-ter injectis, ipsi lassionem non sentientes incendii debacchantis,in majorem sunt formositatem conversi. Tune comitissa, reimagnitudinem admirans, capillos sancti martyris ab incendiosublatos honore condigno, episcopo dictante, recondidit, et sim-plicem, quse ad hoc spectaculum convenerat, turbam in devo-tione beati martyris confirmatam abire permisit.

Quomodo Walenses quosdam regis mmistros peremerunt.

Mor. Wig. Eodem anno dux Haroldus, in terra "Walensium magnum A huntingp. 612 c. sedificium construens, multa quae, ad esum pertinent hoc animo seat con"

ibidem paravit, ut rex Eadwardus tempore venationis posset LY'fLgilluc delectari animum aliquandiu ; sed Craddoc, G-riffini filius, ting byquern * anno praeterito exulaverat Haroldus, in festo Sancti Bar- Harold,tholomsei illuc hostiliter accessit, et operarios fere cunctos eteorum magistros interfecit, auferens omnia quas ad esum fa-erant congregata.

"

De negwitia filiorum Godwini proditoris.

Hen. Hunt. Contigit autem eodem anno, in prsesentia regis Eadwardi, Story of avi.p.76lA. apud Windleshoram, quod Tostius comes Northanhumbr orum, ?uf^

invidia ductus, Haroldum fratrem suum, vina regi propinantem, Harold and(Not in per capillos arreptum, cunctis 2 de familia regis admirantibus, Tostig.Hunt.) nimis eum inhoneste tractaret ; at Haroldus, ad vindictam provo-

catus a fratre, ipsum inter brachia complexum in editum levans,in pavimentum truculenter projecit ; quo viso, milites undiqueprosilientes, et litem jam inter fratres contestatam potenter

Hen. Hunt, dirimentes, bellatores inclitos ab invicem diviserunt. Eexvi.p. 761 A. autem perniciem eorundem fratram jam appropinquare, et iram

Dei ultricem non diu esse differendam, prsedixit. Tantae namque Wicked-iniquitatis 3 omnes filii Godwini proditoris erant, quod si alicujus ?,es? °^ ,villam nitidam conspicerent, dominum illius de nocte interfici song

procurarent et progeniem ejus totam, sicque possessionem de-functi obtinebant; qui4 tarn super tot flagitia regis simplicitatem

1 quern , .. Haroldus'] Introducedby the compiler.

2 cunctis . . . diviserunt] Intro-duced by the compiler.

3 iniquitatis . . proditoris] ssevi-tiae fratres illi, Hunt.

4 qui . . rectores} et isti quidemjusticiarii erant regni, Hunt.

534 MATTH^EI PARISIENSIS

Hereford.

A.D. 1065. ita circumvenerunt, quod ipsos regni justiciaries constituerat Hen. Hunt.Atrocity of et rectores. Tostius igitur, post hanc altercationem cum fratre P- ^1 B>

Tostig at Haroldo factam, a curia regis .furibundiie recessit, et veniensad Herefordensem civibatem, ubi frater suus Haroldus magnumregi convivium paraverat, omnes ministros ejus detruncavit, etvasis singulis, vini scilicet, medonis, cervisise, pigmenti, morati,sicerse, crus humanum, brachium vel aliquod membrum proje-cit, mandans regi, ut ad firmam [suam] veniens cibos ad suffi-cientiam inveniret salsatos, alios l secum deferre curaret. Rexquoque hoc audiens, ob scelus adeo detestandum [eum] exulariprascepit.

Expulsionof Tostig.

Morkereelected earlof North-umberland.p. 172.Tostig fliesto Flan-ders.

Quomodo Norenses comitem suum Tostium ab Anglia fugaverunt.

Eodem tempore Northanhumbrenses quinto nonas Octobris Flor. Wig.insimul conglobati, ad Eboracum venientes, comitem suum Pj. 61?jP-Tostium fugaverunt, et familiam ejus totam, tarn Danos quam 7gj BAnglos, perimentes, thesauros et aAaa, et omnia quae illiuserant, rapuerunt; quo expulso, constituerunt comitem illiusprovinciae Mercherum, filium Algari consulis, regi nuntiantes,quod ipsum in comitatu confirmaret; quod cum rex Eadwardusannuisset, Tostius mox cum uxore sua in Flandriam divertit Flor. Wig.ad comitem Baldewinum, et apud Sanctum Audomarum hye-p'613A'mem transegit.

Dedicationof S.Peter's,West-minster.

De revela-tione regiBadwardofacta antemortem.

De dedicatione monasterii beati Petri extra Londonias.

Anno Domini MLXVI. Eex Anglorum Eadwardus in Nativi- Id.tate Domini curiam suam apud Westmonasterium tenuit, etecclesiam quam extra2 urbem Londoniarum a fundamentisconstruxerat, in die Sanctorum Innocentium, in honore SanctiPetri Apostolorum principis cum magna gloria dedicari fecit;sed inter hujus dedicationis festiva solemnia et ante, idem Aelred,rex gravi infirmitate detentus fuerat. Ingruente morbo, lectodecubuit, in quo cum per biduum elinguis et quasi exanimisjacuisset, die tertia velut a morte rQsuscitatus, graviter et pro-funde suspirans ait: " Deus," inquit, "omnipotens, si non est" illusio phantastica, sed Visio vera, quam vidi, concede mihi" facultatem earn astantibus exponendi, vel,3 si e contrario sit" falsa, mihi rogo facultatem subtrahas referendi;" sed mox

Malmesb.^est. Eeg.

"' 38l'

1 alias] delicias, W.2 extra urbem Londoniarurn\ In-

troduced by the compiler.3 we/ ... referendi} aut e con-

verso, Malmesb. The whole of thisis enlarged from Malmesbury's ac-count.

CHRONICA MAJORA. 535

Malme'sb. oratione finita, expedite satis et aperte loquens dixit: " Duos," A.D. 1066.Gest. Keg. inquit, " modo monachos vidi mini assistere, quos adolescensii 226p 38l' " °^m inNormannia videram religiosissime vixisse et Christi-

" anissime cognovi obisse. Hi, se Dei nuntios esse et ad me" missos asserentes, talia subjunxerunt, ' Quoniam primores Prophecy" ' Anglise, duces, episcopi, et abbates, non sunt ministri [Dei] of future" ' sed diaboli, tradidit Deus hoc regnum uno anno et die uno troubles." ' [in manu] inimici, demonesque terrain hanc totam perva-" ' gabunt.' Cumque ego hoc me ostensurum populo dicerem," ut peccatores facta confessione et satisfactione resipiscerent et" misericordiam consequerentur, more Mnivitarum, ' Neutrum" ' erit,' inquiunt, ' quia nee ipsi poenitebunt, nee miserebitur" ' eis Deus.' Et ego, ' Quando,' inquam, ' tantarum calami-" ' tatum poterit sperari remissio?' Ad hoc illi responderunt," ' De hoe ita erit, quasi si arbor viridis succidatur in medio et" ' pars abscisa longius deportetur a stipite, cum, sine quolibet" ' auxilio, iterum connexa trunco cceperit florere et fructus" ' producere, tune poterit sperari talium remissio malorum.'"Hujus itaque vaticinii veritatem postea experti suntl Angli,quod videlicet Anglia alienigenarum habitatio fuerit et exte-rorum dominatio, quia paulo post nullus Anglus vel dux velpontifex vel abbas fuit, nee etiam ulla spes eratx hujus miseriesfinienda3.

De morte regis Eadwardi tertii et virtutibus ejus.

Plor. Wig. Pacificus igitur rex Eadwardus, Anglorum decus, regis j)eath Ofp. 613 A. Ethelredi filius, postquam viginti quatuor annis regnum tenu- king Ed-

isset, quarta indictione et in vigilia Epiphaniae Domini, feria ward,quinta, pro regno temporal! commutavit seternum. Defunctusautem rex beatissimus, in crastino sepultus est Londoniis, in His burial

Mahnes- ecclesia quam ipse novo compositionis genere construxerat, a at West-bur. Gesta qua post multi, ecclesias construentes, exemplum adepti opus mmster-Regum, illud sumptuosis semulantur expensis. In hoc denique rege

* g85' linea regum Anglias defecit, quse a Oerdicio, primo West-Saxonum rege ex Anglis, quingentis et septuaginta uno annisnon legitur interrupta, prseter2 paucos Danos, qui, peccatisexigentibus gentis3 Anglorum, aliquandiu regnaverunt.

Nunc ergo, quoniam superius de hujus beatissimi regis et Legend ofconfessoris Eadwardi saacularibus curis et bellorum occupationi- his visionbus sufficienter continetur expressum, congruum nihilominus of the seven

i A i j * TI/T i i- » 2 prater . . regnaverunt] Not in1 Altered from Malmesbury s pre- ,, ,f , y J

, J r Malmesbury.sent tense to the past. , J , . , - , , , -r 3 gentis] gentibus, W.

536 MATTHjEI PAEISIENSIS

A.D. 1066. videtur, ut de ejus sanctitate et virtutibus vel pauca dicamus.sleepers of Nam adhuc in mortal! corpore constitutus, cum secretorumEphesus. cselestium indagator esset sollertissimus, nonnulla ei Rex regum

per prophetic spiritum relatu digna revelavit arcana ; nempe Malmesb.cum quodam tempore apud Westmonasterium, in die Paschas, !?e?*' e

regali more curiam tenuisset, rex sedens ad mensam, vocem ' 37?'subito in risum exaltans nimis aperte, omnium in se oculosconvivantium provocavit. Mirantibus autem cunctis, quod sinecausa, ut putabant, risisset, cum rex post.prandium in thalamumdivertens inter pontifices et magnates consedisset, dux Haroldusregi dixit, "Bern insolitam, domine rex, vidimus hodie, unde" omnes mirati sumus, quia te nunquam conspeximus tarn" aperte ridentem." Cui rex, "Mira vidi, et ideo non sine" causa risi." Tune assidentes proceres, tantum virum devanitate risisse non suspicantes, cceperunt suppliciter iliumrogare, ut occasionem tantse lastitise illis exponere dignaretur ;et, cum multis precibus ab illis coactus fuisset, ait, " Plusquam" anni ducenti sunt evoluti, ex quo septem dormientes in" spelunca Coalii montis apud Ephesum supra dextrum latus" quieverunt; sed nunc, postquam ad mensam sedimus, supra" sinistrum latus conversi usque ad septuaginta annos jace-" bunt." Hsee autem audientes qui affuerunt, interrogabaritquid haec conversio significaret ; et ille, " Ista nimirum con-" versio dirum mortalibus omen portendit ; nam bella et" oppressiones gentium genus humanum intolerabiliter torque-" bunt, et multorum mutationes regnorum erunt, et pagani" a Ohristianis Christi virtute conterentur." His et multisaliis auditis, proceres praefati cum admiratione a rege rece-dentes, legates ad hujus rei veritatem indagandam mitteredecreverunt j Haroldus vero dux misit militem, episcopus qui-dam qui affuit clericum, abbas vero monachum, cum regiismuneribus et litteris regio sigillo munitis ad Michaelem, Oon-stantinopolitanum imperatbrem, postulantes ut regis AnglorumEadwardi legatis septem juberet dormientes ostendi. Imperatorautem legatos Angliae, de partibus tarn remotis venientes,benigne suscipiens, prasdictos septem dormientes eis monstrarefecit, qui omnia de sanctis dormientibus indicia, quaa rexEadwardus in Anglia praedixerat, invenientes, oblatis muneribuset Deo gratias agentes, ad propria sunt reversi.

De corporis munditia regis Eadwardi.

His chas- Hoc autem de rege sanctissimo non est tacendum, quod nee id. ii. 197,to^' propriam laaserit aliquando carnis munditiam, nee alicujus P- 334.

pudicitiam mulieris. Habuit tamen reginam, GJ-odwini comitis

CHRONICA MAJORA. 537

Malmesb.Gest. Reg.ii. 197, pp.333, 334.

Aelred,Vit. Ed-wardi,col. 378.

ut supradictum est, filiam, nomine Edytham, in cujus pectoreomnium liberalium arthim repositum erat magisterium, sedmodicum in rebus saecularibus ostendebat ingenium; hancquoque rex, ut conjugem, tali arte tractavit, quod nee thororemovit, nee earn virili more carnaliter cognovit; quod utrumpatris1 illius, qui proditor erat convictus, et familise ejus odio,quod prudenter pro tempore dissimulabat, an amore castitatisid fecerit, incertum habetur; sed hoc summopere prsesumendumest, quod rex religiosus de genere proditoris hseredes, qui sibisuccederent, noluerit procreare.

A.D. 106C.Eadgyth'saccom-plishments.

Reasonsfor herhusband'sbehaviour.

p. 173.

Cf.Malmesb.Gest. Reg.iii. 238,p. 408.(Not inMalmesb.)

Id. ii. 228,p. 385.Id. p. 386.

De coronatiotie Ha/roldi regis, et qualiter regem Novlcorwm,vicit.2

Defuncto, ut praedictum est, Eadwardo, Anglorum rege sanc-tissimo, fluctuabant proceres regni, quem sibi regem prssfice-rent et rectorem; quidam enim Willelmo Normannorum duci,quidam comiti Haroldo filio G-odwini, alii autem favebantEadgaro filio Eadwardi. Eadmundus 3 vero Latus-ferreum, rexnaturalis de stirpe regum, genuit Eadwardum, EadwardusEadgarum, cui de jure regnum debebatur Anglorum; sedHaroldus, vir callidus et astutus, intelligens quia "nocuit" semper differre paratis," in die Epiphaniae, qua rex Ead-wardus sepultus est, extorta fide a majoribus, capiti proprioimposuit diadema. Post cujus promotionem, frater ejus Tostius,a Mandria veniens cum navibus sexaginta, in ostio Humbrsefluminis applicuit, ubi piraticam exercens rapinam, ab Eadwinoet Mercardo fratribus de provincia pulsus in Scotiam veladirexit; qui ibidem regi Noricorum Haroldo in obviam veniens,foedus per fidem cum eo pepigit. Venit ad hoc in Angliamtrecentis cogonibus advectus, ut earn subicere conaretur; tan-dem in Northanhumbria rerum depopulationi insistentes, Mer-cherum comitem cum hominibus regionis bello victum infraEboracum intrusit. Quo divulgato, rex Anglorum Haroldus,cunctis viribus collectis, illuc cum festinatione contendit;cumque ad villam quse Stamford dicitur pervenisset, invenitibi adversaries prsedictos, ubi, licet difficile credatur, unus

Questionas to hissuccessor.

Haroldplaces thecrown onhis ownhead.Return ofTostigfrom Flan-ders.Nota quodrex Nor-

1 patris . . et] Introduced by thecompiler.

2 At the foot of the previouspage are the " Scutum et corona" regis Haroldi sibi regnum usur-" pantis."

3 Eadmundus . . paratis~\ Intro-

duced by the compiler. Immedi-ately below, capiti proprio imposuitdiadema is an enlargement ofMalmesbury's arripuit diadema.

4 i.e. Sigebert, col. 214. Seeabove, p. 362.

vemt inAngliamcum millenavibus.Hoc dicithistoriaEusebii.4Battle ofStamfordBridge.

538 MATTHJEI PARISIENSIS

A.D. 1066.Battle ofStamford

**e'

Deaths of

Hadradaand Tostig.Haroldkeeps allthe plunderfor himself.

Harold'sarguments

William,

Messagesbetween

Wiliiani

solus Noricus in ingressu pontis stans, multis interemptis ex Malmesb.Anglis, omnes a transitu repercussit ; qui, invitatus ad dedi- „ s*' £"tionem, irridebat Anglos, dicens, imbecillis animi esse viros, '3gg'qui uni nequiverunt resistere bellatori. Isfemine igitur propiusaudente accedere, eo quod cunctis videretur inconsultum co-minus l congredi cum illo, unus tandem de familia regis inilium spiculum dirigens perforavit, et mortuus in flumen cor-ruens victoriam Anglis concessit ; et continue exercitus Anglo-rum libero transitu trajectus a tergo caedifNoricos fugientes.Denique Noricorum rege Haroldo et Tostio fratre regis•A-Bgl01'11111 C11in multis aliorum interfectis, rex Anglorumomnem prsedam et manubia,2 in proprios usus, nulli quicquamcommunicando, convertit ; unde commilitones ejus plurimumindignantes a rege unanimiter recesserunt.

Quomodo dux Normaunorwrn Willelmus Haroldum de pactoarguit.

Eex igitur Anglorum Haroldus, de tarn triumphali eventu Id. ii. 228,jn guperbiam elatus, nihil de pacto inter se et Willelmum P- 3^-

Normannicum ducem olim sacramentis firmato cogitabat ; ' 'auxit autem securitatem ejus mors filiaa ducis Willelmi, quaminfra nubiles annos desponderat, addito eo, quod idem Willel-mus ducum conterminorum bellis fuerat implicatus, unde minasejus nunquam ad factum erupturas sperabat. Sacramentumvero, quod in necessitate fecerat, asseruit non esse tenendum, (Not incum regnum non posset, Eadwardo adhuc rege vivente, nee Malmesb.)dare, nee ipso, . illud cuiquam concedere, inconsulto ; sed aliudHaroldus et Willelmus aliud cogitavit ; nam protinus, cumHaroldum cognovit diademate redimitum, per nuntios ilium i<j. p. 403.leniter de rupto fcedere increpavit, affirmans comminandoan*e amiuln sese debitum exacturum. Contra Haroldus pereosdem legates praedictas cum Willelmo duci remandassetexcusationes, legati inaniter revertentes ad propria ducemNormannicum conveniunt in haec verba: "Mandat vobis rex" Anglorum Haroldus, quod veraciter necessitate compulsus," quando filiam vestram desponsaverat in Normannia, regnum" tibi juraverat Anglicanum; sed contra hoc asserit, coactum" juramentum non esse observandumj nam si votum vel jusju-" randum, quod in domo patris, parentibus inconsultis, puella" de corpore suo scienter fecit, revocatur in irritum, multo" magis juramentum, quod ipse sub virga regis positus, ipso

A

1 condnus] dominus, W. j mesbury has manubia, ii. 239, p.2 manubia} marsupia, West. Mai- j 412.

CHRONICA MAJORA. 539

Malmesb. " nesciente, coactus fecerat, debet, ut asserit, irritari; affirmat A.D. 1066.Gest. Eeg. " praeterea, nimis praesumptuosum fuisse, quod absque general!" 409* " consensu regni haareditatem vobis juraverat alienam; addit

" etiam, injustum esse petere ut a regno discedat, quod tanto" principum favore susceperat gubernandum."

De adventu duds Normannorum Willelmi in Angliam.

His Willelmus dux Normannicus assertionibus auditis, vehe- William'smenter ccepit indignari, et, ne justam bellandi causam temeritas prepara-

Id. ii. 238, deformaret, ad Papam Alexandrum nuntios destinavit, tit sus- jnva-p. 410. ceptum negotium auctoritate Apostolica firmaretur. Unde Papa, Si0n of

consideratis utrinque litigantium causis, vexillum Willelmo in England,omenr regni transmisit; quo ille accepto, apud Lillebonam A bannerconventum procerum congregans, super dicto negotio singu- ^en* un

lorum sententias requisivit; cumque omnes progressum ejus jyexandermagnis promissionibus animassent, ita ab invicem discesserunt, II.ut mense Augusti ad portum Sancti Walerici cum equis etarmis convenirent, mare ilico transituri. Congregatis igiturad terminum prsefixum universis, felix aura, quas illos in An-gliam transferret, defecit; dux itaque corpus Sancti Walerici He sailspro vento deprecando foras portari iussit et sub divo reponi, fr°m S-

, • , , i i • VL m • Valerv andet sine mora ventus optatus vela sinuavit. Tune omnes, navi- -, -, J +bus ingressis, post prandium cursu rapido Hastingas appu- Hastings,lerunt. Dux vero Willelmus in egressu2 navis pede lapsus,casum in melius commutavit miles qui prope stabat, dicens," Dux," inquit, " Angliam tenes, rex futurus." Qui, mox ut He keepsapplicuit, omnem exercitum a prssda cohibuit, dicens rebus s armyquaa suae erant in brevi futurae esse parcendum; adeo sese ,om ** ~per dies quindecim continues quiete agebat, ut nihil minus Builds a

Flor. Wig. quam bellum cogitare videretur, sed castellulum protinus fort.p. 614 D. construxit.3

Qualiter rex Haroldus, audito Willelmi ducis adventu, contraeum ad prcelium venevit.

Malmesb.Gest. Eeg. Haroldus interea de pugna Nbricorum reversus, cum ad- Haroldii. 239, ventum Willelmi cognovisset, rarissimo stipatus milite Has- arrives atId " 228 ^mSas pertendit; nam, praeter stipendiaries milites et conducti- as mSs<

p. 387. ' tios, ex provincialibus admodum habebat paucos, ut levi negotio

1 omen] nomen, W., as A. had.n

O. has w, i.e. nomen; Par. has erasedthe n. Malmesbury has omen.

2 egressu'] excessu, W.

3 sed . . . construxit] om. W.,though it is in O. It is not inMalmesbury.

540 MATTEUEI PABISIENSIS

A.D. 1066.Story ofhis sendingspies intothe Nor-man camp.

Advice ofGyrthtoHarold.

p. 174.

belli possent a supervenientibus guperari. Praemisit tamen Malmesb.nuntios Haroldus, qui vires hostium et numerum aestimarent, ?egg9

Reg'quos intra castra dux Willelmus deprehensos circumduei, ' 412'ut acies viderent, et largis dapibus refectos inoolumes dominojubebat remitti. Eedeuntibus autem illis percunctatur Harol-dus quid rerum reportent; at illi, magnificam ducis confidentiamdistincte prosecuti, serio affirmabant, omnes de exercitu illopresbyteros videri, eo quod faciem totam cum utroque labiorasam haberent, quam Angli consuetudinem non habebant. Bexfatuitatem referentium irridens nuntiorum, dixit non esse pres-byteros, sed milites animis validos et armis invictos; ad' hseefrater regis, G-urth nomine, vir ultra aBtatem ingentis scientiaeet virtutis, rapuit sermonem ex ore ejus, dicens; " Cum,'inquit, "tantam Normannorum praedices fortitudinem, incon-" sultum existimo cum ipsis confligere, quibus inferior merito" [et] robore habearis; nee enim contradicere vales, quin" duci Willelmo sacramentum feceris voluntarie vel invitus," unde consultius ages, si in instanti necessitate te subtrahas," ne, si perjurus decertans, vel fugam vel mortem incurras;" sed nos omnino juramento expediti justum suscipiemus bel-" lum, pro patria pugnaturi; sed1 nobis pugnantibus solis," causa tua in melius prosperabitur, dum2 nos fugientes re-" stituere, vel mortuos valeas vindicare." Noluit autem Ha- Id. ii. 240,roldi temeritas aurem placidam praebere monenti, inglorium P- 413-existimans et vitae praeteritaa obprobrium, cuiquam hosti tergadenudare.

WilKam'sthree pro-

monachus a duce Willelmo missus Haroldo triaproponebat.

Cum haec dicti fratres ad invicem sermocinarentur, supervenit Id.monacnus quidam a duce Willelmo transmissus, qui3 ex parteejus Haroldo tria proponebat; ut vel a regno juxta suum sacra-mentum decederet, vel sub eo regnaturus regnum teneret, veldenique, spectante amborum exercitu, soli rem gladiis venti-larent. Haec audiens Haroldus, legatum Willelmi nee bonovultu respicere, nee placido sermone voluit admittere, sedilium indignanter abigens hoc solum precabatur, ut inter se etWillelmum Dominus judicaret. Ad haec monachus audacter re-spondens postulavit, quod si jus Willelmi negare velit, judiciosedis Apostolicae vel praelio si maluerit, hoc Willelmus se

1 sed'] si, A. W. ; sed, O.,Malmesbur.

2 dum] cum, W., though O. hasdum.

3 qui] om. A. W.

CHRONICA MAJORA. 541

Malmesb. asserit probatumm. Haroldus quoque contra has omnes as- A.D, 1066.Gest. Reg. gertiones solo quod supra dictum est responso contentus, Nor-

" 4j4* mannorum animos exacuit ad pugnandum.

De bello apud Hastingum, comtnisso, et victoria dudsWillelim.

Id. ii. 241, Delude partes adversae acies disponunt ; sed Angli, qui noc- Battle of?• 414. tern totam insomnem cum cantibus et potationibus consump- Hastings.

serant, mane adhuc ebrii1 contra hostes incunctanter procedunt ;pedites omnes cum bipennibas, conserta ante se scutorumtestudine, cuneum impenetrabilem ordinarunt; quod profectoillis ea die saluti fuisset, nisi Normanni more suo fuga simu-lata consertas acies dissolvissent. Bex Haroldus pedes juxtavexillum stabat cum fratribus suis, ut, in commune cosequato

Id. ii. 242, periculo, nemo de fuga cogitaret; e contra, Normanni2 noctep. 415. confession! peccatorum intendentes, mane Dominici cor-

poris et sanguinis munimine saginati, audacter hostes super-venientes exspectabant. Peditibus3 cum arcubus et sagittisWillelmus primam aciem munivit, equites retro divisis alisconstituit. Dux vultu serenus clara voce suae parti utpotejustiori Deum affuturum 4 pronuntians, arma deposcit, moxqueministrorum tumultu inversam indutus loricam, casum risu cor-rexit ; " Yertetur," inquit, " fortitude ducatus mei in regnum."Tune Rollandi cantu inchoato, ut animos bellatorum accenderet,Deique auxilio inclamato, praelium commiserunt. Bellatum estacriter hinc et inde, neutris cedentibus, in multa hora diei;quo comperto, Willelmus innuit suis, ut ficta se fuga camposubtraherent, quo commento exercitus Anglorum dissolutusquasi a tergo hostes caesurus fugientes, sibi exitium matu-ravit; Normanni5 conversis agminibus adoriuntur Anglos, eosquantocius in fugam cogentes. Angli demum, tumulo quodamoccupato, Normannos calore succensos acriter ad superiora ni-tentes in yallem deiciunt, et levi negotio in hostes tela retor-quentes et lapides in eos rotantes, multos ex eis prosternunt ;item Angli, fossatum quendam prseruptum noto sibi transituoccupantes, tot ibi Normannos contriverunt, ut cadavera campiplanitiem tumulo co-asquarent. Valuit haec vicissitudo, modoistis modo illis vincentibus, quamdiu Haroldi spiritus corpori

1 ebrii] Introduced by the com-piler.

2 Normanni] gensNormannorum,O. W.

3 Peditibus] Pedites, A. Malmes-

bury has Pedites . . muniunt, andnot Willelmus, whence, probably,the error of the compiler.

4 affuturuin] afflicturum, A.5 W. ins. enim, as Mahnesbury.

542 MATTH^I PABISIENSIS CHEONICA MAJOEA.

Death ofHarold.

A.D. 1066. jungebatur. Denique non contentus ut alios hortaretur, quinBattle of militis officium sedulus exequeretur, ssepe hostes cominus ve-

nientes feriebat, ut nullus impune accederet, quern non statimuno ictu, equum et equitem, ab invicem separaret. E contraWillelmus clamore suos exhortans inter primes discurrebat,conse^rtos hostes invadere non sinebat, et ideo, dum ubiquesaevit et undique frendet, tres equos electissimos eodem diesub se confossos amisit; et, quamvis familiari susurro a cus-todibus sui corporis increparetur, perstitit tarn magnanimi ducisvigor indefessus, donee Haroldus, ictu sagittse cerebro per-forato, occubuit, et moriens victoriam Nbrmannis concessit; ja-centis quoque femur regis unus militum gladio prascidit, undea Willelmo turpitudine notatus, quod rem pudendam fecisset,militiaJ pulsus fuit. Fuga autem Anglorum usque ad noctemduravit, quousque 2 plenum ab hostibus triumphum, ut praedic-tum est, ISTormannis nox superveniens donavit. In hac procul-dubio pugna ducem Willelmum divina manus protexit, dumtot jaculis ilia die percussus, hostes de corpore ejus nihilsanguinis elicere potuerunt. Dux igitur Willelmus, omnibusbene completis, suos sepelire honeste curavit, atque hostibusabsque calumnia, si qui vellent, idem praebuit licentiam exe-quendi. Corpus regis Haroldi matri petenti sine pretio misit,licet ilia multum per nuntios obtulisset; quod acceptum apudWaltham sepelivit in ecclesia, quam ipse ex proprio construx-erat in honorem sanctse Orucis et canonicis saacularibus depu-tavit. Hanc 3 quoque regni subversionem et sanguinis effusio-nem cometa ingens sanguinea et crinita in exordio illius anniapparens praesignavit, ut quidam dixit, ''

" Anno milleno sexageno quoque seno," Anglorum metee flammas sensere cometas."

Actum est autem hoc bellum apud Hastingum in die SanctiCalixti Papaa, pridie idus Octobris.4

Malmesb.Gest. Reg.ii. 243,p. 416.Id. ii. 244,p. 416.

Id. ii. 242,p. 416.Id. ii. 243,p. 416.

Id. ii. 242,p. 416.Id. ii. 244,p. 416.

Id. ii. 247,p. 420.

Burial ofHarold atWaltham.

Comet. Hen. Hunt,p. 763 D.

1 militia] om. W. It is in 0.. 2 quousque . . . donavit] Intro-duced by the compiler.

3 Hanc . . . ejfusionem] Intro-duced by the compiler, as sanguinea

et crinita below. Cf. Malmesb.Gest. Keg. ii. 225, p. 380.

4 At the foot of the page is the" Scutum Haroldi regis " reversed.

END OF VOL. I.