1“วารสารพฒนาชมชน กรมการพฒนาชมชน กระทรวงมหาดไทย”   

- ปกหนา -

2“วารสารพฒนาชมชน กรมการพฒนาชมชน กระทรวงมหาดไทย”   

3“วารสารพฒนาชมชน กรมการพฒนาชมชน กระทรวงมหาดไทย”   

“เปดใจโครงการ OTOP กบสอประเทศญปน”

“เราจะสรางกระแสนยมไทย ใหคน

ไทยใชของไทย แลวเราจะสรางสนคาทาง

วฒนธรรม และภมปญญาทองถน เพอขายกบ

ชาวตางชาต เชน อาหารไทย วฒนธรรมไทย

เส อผาไทย น เปนเปาหมายของเราทจะ

ดาเนนการตอไป...”

“...โครงการ OTOP ของเรา เราเพงทามา 11 ปกวา นบตงแตป 2544 ซงกเปนหนงทศวรรษแลว โดยทางรฐบาลไดพยายามแกปญหาความยากจน ภายใตปฎณาณวา “ตองมการเพมรายได ลดรายจาย และ

ขยายโอกาส ในการทามาหากนของพนองประชาชนโดยเฉพาะคนในชนบท” โดยอาศยภมปญญาของพนองท

ตอยอดจากผลตภณฑทางการเกษตรในทองถน ซงรฐบาลในสมยนนกไปใชจากโครงการ OVOP ของญปนมา

เปนตนแบบ และไดเชญผวาเมองโออตะ คณวระวโกะ อลามาช มาบรรยาย คาดการณใหกบประเทศไทย

จากนนกดาเนนการจดระบบระเบยบทางกฎหมายวาดวยการบรหารจดการสนคา OTOP เปนระเบยบสานก

นายกรฐมนตร กาหนดรปแบบการบรหารสงเสรมการคาขายสนคา OTOP ใหกบประชาชน โดยเรมตนจาก

การลงทะเบยนจากผทมสนคาภมปญญาในทองถนตาบล เรมตนตงแตป 2545 ตอนนนกมประมาณ 5,000

ผประกอบการ/สนคา ซงแบงออกเปน 5 ประเภท เปน อาหาร เครองดม ผาและเครองแตงกาย ของใช

ของตกแตง ของทระลก และสมนไพรทไมใชอาหาร ใน 5 กลมนเรากดาเนนการและกาหนดรปแบบการบรหาร

และบรณาการ กระทรวง ทบวง กรม ทเกยวของ 6 กระทรวง โดยพาณชยทาเรองตลาด อตสาหกรรมทาเรอง

การขยายกาลงการผลต ทองเทยวกจาเรองของหมบาน แหลงบงชทางภมปญญา กระทรวงมหาดไทยกม

ญปน : อยากจะทราบรายละเอยดเกยวกบความเปนมาของโครงการ OTOP

อธบดกรมการพฒนาชมชน (นายขวญชย วงศนตกร) ใหสมภาษณประเดนเกยวกบโครงการจดตงศนยแสดง จาหนายและกระจายสนคา OTOP ใตทางดวนกรงเทพฯ สมภาษณโดยหนงสอพมพ Nishinippon Shimbun ประเทศญปน

4“วารสารพฒนาชมชน กรมการพฒนาชมชน กระทรวงมหาดไทย”   

หนาทรวบรวมจดทะเบยนผประกอบการทงหมด แลวนาสนคาพฒนา เอาสนคามาพฒนาขนโดยกาหนดเปน

ระดบ 1-5 ดาว กระทรวงสาธารณสขกมาดเรองมาตรฐานของสนคา วาตองปลอดภยตอชวตและทรพยสน”  

 

ตลอดระยะเวลา 10 ป ทผานมา เรามการประเมนผล

เมอป 2556 พบวามผประกอบการ 70,000 กวา

ผลตภณฑทลงทะเบยน OTOP มยอดซอขายตอนน

91,000 กวาลานบาท จาก 4,500 กวาลานบาท เปน

การกาวกระโดดถง 20 เทา แตเรากพบปญหา ทผาน

มาของโครงการ OTOP คอ ปญหาแรก คอเรองการ

ควบคม สนค าท ง คณภาพและปร มาณมน ไม

สมาเสมอ เพราะเวลาเขาสงเยอะๆเราทาใหเขาไมได ปญหาทสอง คอเรองชองทางการจดจาหนายไม

เพยงพอ คอผลตไดกไมรจะเอาไปขายทไหน สวนใหญจะเปนสนคาชนบทกจะขายกนอยแคนน โอกาสทมนจะ

แพรหลายกยาก ซงกเปนปญหาอยางหนงทเราพยายามหาชองทางในการจดจาหนายใหมากขน เขาหางมาก

ขน เขาสนามบน รานสะดวกซอใหมากขน และปญหาทสาม คอเรองการขาดแหลงเงนทนสนบสนนเวลาจะ

ขยายกจการ เนองจากผผลต OTOP จะเปนคนยากจนกจะไมมเงนทนมากมาย กเลยขาดธนาคาร สถาบน

การเงน 

สาหรบประเดนทง 3 ปญหาน เรากไดกาหนดแนวทางแกไขไวแลวในทศวรรตท 2 ดงน ปญหาทหนง

เรองการควบคมสนคาทงคณภาพและปรมาณ เรากเลยนแบบญปนกคอให 1 จงหวดตอ 1 มหาวทยาลยทอย

ในภมภาคนน ใหจดหลกสตรในการพฒนาคณภาพผลตภณฑของผประกอบการ OTOP ทาแผนธรกจ ใช

นวตกรรมปรบปรงคณภาพสนคาใหมมาตรฐาน เปนทตองการของประชาชนมากขน โดยใชองคความรจาก

มหาวทยาลยเขาไปชวยเหลอสนบสนนเพมองคความรใหแกผประกอบการ OTOP

ปญหาทสอง คอ เรองชองทางการจดจาหนาย เรากมการแบงหนาทกนอยางชดเจน โดยใหกระทรวง

พาณชยกบกระทรวงการตางประเทศนาสนคา OTOP ออกตางประเทศใหไดอยางนอยปหนง 1,200 ผลตภณฑ

ไปในภายใตบรบท เชน ครวไทยสครวโลก สปาไทยสปาโลก อกทางหนงคอเนนเอาสนคาจาหนายตาม

หางสรรพสนคาใหมากทสด จาหนายตามรานสะดวกซอใหมากทสด และกเพมชองทางการจดจาหนายในเขต

ญปน : ทานมไอเดยรเกยวกบเรอง OTOP ทเปดทใตทางดวนทง 3 แหงอยางไร?

5“วารสารพฒนาชมชน กรมการพฒนาชมชน กระทรวงมหาดไทย”   

เมองใหญ ๆ เชน เขตกรงเทพฯ ภเกต หาดใหญ เชยงใหม ใหมสนคาโอทอปขายทงป ตลอดจนโครงการทเปด

ใตทางดวนฯ กไดรวมมอกบการทางพเศษแหงประเทศไทย โดยยกทดนใตทางดวนใหเราปรบปรงเปนสถานท

ขายสนคาโอทอปใหชาวบานและคนชนบทซงหมนเวยนกนเขามาจาหนายสนคา OTOP ซงไดฤกษเปด

“โครงการจดตงศนยแสดง จาหนาย และกระจายสนคา OTOP บรเวณใตทางดวนในกรงเทพมหานคร” 3 แหง

คอ ใตทางดวนรามอนทรา-เพลนจต-สลม อยางเปนทางการเรยบรอยแลว

ปญหาทสาม เรองเงนทนสนบสนน เราไดไปทา MOU กบธนาคารของรฐ เชน ออมสน กรงไทย ธกส

เพอรองรบและสนบสนนการขยายตวของโอทอปในแตละจงหวด อาเภอ พรอมชวยเหลอสนบสนนใหเงนทน

ในการกยมเพอไปขยายผลตภณฑโอทอปใหมากขน เพราะผประกอบการจะตองผลตสนคาจาหนายทงปใหได

ไมใชผลตเพอจาหนายแคเฉพาะชวงฤดกาล 

…ไมลาบาก เพราะสวนใหญทคณภาพไมด เขากเพงจะเรมเขามา ซงเขากตองมาผานกระบวนการใน

การพฒนา โดยเราตงเปาไว 5 แนวทาง 1. สนคา OTOP จะตองมนวตกรรม (Innovation) 2. สนคา OTOP

จะตองมการบอกเลาของประวตของสนคาเพอสบสานถงภมปญญาทองถน (Story to tell) 3. สนคา OTOP

จะตองมการวจยและพฒนาเพอจะบอกสนคาของสนคา (R & D) 4. สนคา OTOP จะตองมความโดเดน

ไมเหมอนใคร (Positioning) และ 5. สนคาของเราตองมตลาด (Marketing) มวธการสงเสรมการขายใหได

มากๆ ขายเปนกลมมากๆ ไมงนเรากเพมยอดขายไมได และเราตองเพมมลคาของสนคาตลอดเวลา

 

 

เราใหสนคาทเขาผลตทมาลงเขาจะตองเอาไปเขากระบวนการองคความรกอนทงหมด กลาวคอ

ประเดนแรกสนคาจะตองผานมาตรฐาน อาทเชน มาตรฐานอาหารและยา มาตรฐานผลตภณฑชมชน

มาตรฐาน Clean food Good test  มาตรฐานผลตภณฑทางการเกษตร เพราะวาผลตภณฑทจะเปนสนคา

OTOP ไดนนกตองผานมาตรฐาน และตองมความพรอมพอสมควร เมอไดมาตรฐานแลวถงจะเขากระบวนการ

เพมคณคาทางผลตภณฑ เชน มาเรยนรการทาแผนธรกจ การตงราคา การบรรจหบหอ การมาฝกทดลองขาย

ในภมภาคในงานใหญๆในระดบจงหวด มนตองมกระบวนการในการพฒนา เดยวนไมยากแลวชนบทไมม

ญปน : เปนความคดทดมากเลยคะ แลวกนาสนบสนนมากเลยนะในสวนของสอ...และในสวนทเขาบอกวา สนคา OTOP มนมมาก มทงคณภาพดและไมด สวนสาหรบกลมททาแลวคณภาพไมคอยด พวกเขากลาบากใชไหม? 

ญปน : ในหมบานทเทคโนโลยยงไมพฒนา แลวกภมปญญาทเขาทาเองเขากอาจจะรสกลาบาก

และกมงานทพฒนายงไมถง ทานมแนวทางอยางไร? 

6“วารสารพฒนาชมชน กรมการพฒนาชมชน กระทรวงมหาดไทย”   

หมดแลว เขามกลมผบรหาร OTOP ดวยกนเองในแตละจงหวด แตละอาเภอ เปนเครอขายในการแลกเปลยน

เรยนรซงกนและกน 

เมอ 10 ปทแลวอาจจะลาบาก แตปจจบนนไมลาบากแลว เพราะวาลกหลานของเขาเปนคนรนใหม

สมยใหม สามารถสอสารทางเทคโนโลย ทางอนเตอรเนต ทางสอ IT ไดหมดแลว อะไรทดทหนงมนกจะเหนกน

ไดทกท และเขาสามารถดรปแบบจากตางประเทศไดหมดแลว อกทงยงมมหาวทยาลยแตละจงหวดคอยเปนพ

เลยงชวยเหลออยจงไมนาเปนหวง

 

คอเราไมมหางสรรพสนคาทวาดวย OTOP โดยตรง เนองจากศกยภาพของผผลตสนคา OTOP

ไมสามารถทาอยางนนได สงททาไดกคอเอาไปฝากหางตางๆขาย หรอกปหนงอาจจะมงานททางราชการจด

ให 3 ครง เชน งาน OTOP CITY งาน OTOP MIDYEAR และงาน OTOP ศลปาชพ ซงเราเชญผประกอบการ

มา 4,000 กวารายมาขายพรอมๆกน เปน OTOP อยางเดยว แตมนกเปนชวงเวลาสนๆ 9-10 วน ยงไมมใคร

ทมาลงทนเปดราน OTOP โดยเฉพาะไมม แตตอนนมโครงการจดตงศนยแสดง จาหนาย และกระจายสนคา

OTOP บรเวณใตทางดวน 3 แหง มสนคา OTOP โดยเฉพาะ ซงมผประกอบการสนคา OTOP ประมาน 400

รานคา ผลดเปลยนหมนเวยนกนมาจาหนายทใตทางดวนสามารถเขาไป และทสนามบนกมสนคา OTOP

แตมนเปนชอปเลกๆ สนคาอาจจะยงมนอย ซงทกสนามบนตอนนมหมดแลว เชน สนามบนจงหวดภเกต

สนามบนจงหวดกระบ สนามบนจงหวดเชยงใหม สนามบนจงหวดอดรธาน สนามบนจงหวดสวรรณภม

สนามบนจงหวดดอนเมอง  

 

ใชครบ...เพราะวาเราควบคมคณภาพ จะเปน OTOP ไดนนตองมมาตรฐาน โดยมหนวยงาน

คอยตรวจสอบเรองมาตรฐาน และการเปดพนทแลนดมารคสนคา OTOP เปนการเปดโอการสใหสนคาทผลต

จากภมปญญาจรง ทาจากชาวบานจรง ใชทรพยากรในทองถนจรง ไมไดใชเครองจกรถาใชเครองจกรกจะเปน

SME ไมใช OTOP 

 

ญปน : ในฐานะทเปนคนตางชาต และตองการจะศกษาเกยวกบเรองผลตภณฑ OTOP แตวาเวลาจะไปด OTOP

มนหายากมากเลย ไมรวาจะไปดทไหน คอเวลาเขาไปทงาน OTOP มนจะมผลตภณฑบางตว 

ญปน : แลนดมารค ของ OTOP ไดรบความเชอถอมากใชไหม?

7“วารสารพฒนาชมชน กรมการพฒนาชมชน กระทรวงมหาดไทย”   

 

 

ใน 1 ป ทางรฐบาลจะมงบสนบสนนประมาณ 2,000 กวาลาน แตงบประมาณจานวนนใชบรหาร

รวมกนทง 6 กระทรวง 7 ถง 8 กรม ทงกระทรวงพานชย อตสาหรรม มหาดไทย  

 

สาหรบชาวบานทไดรบการสนบสนน เขากชอบใจ คอพอเขาจาหนายสนคาได กชวยใหระบบเศรษฐกจ

ฐานรากเดนตอไปได ซงแตเดมอาชพของเขาคอเปนเกษตรกร และเมอเขาพฒนาผลผลตทางการเกษตรมา

เปนสนคาOTOP มนกเพมมลคาได คณภาพชวตเขากไมตองเสยงรอแตนาฝนทจะผลตสนคาเกษตรอยางเดยว

ชาวบานกเรมคาขายเปน มโอกาส มรายไดเพมมากขนจากสนคาทางการเกษตร แลวเอาเงนเหลานมาสงเสย

ใหลกหลานไดเรยนหนงสอ มาพฒนาคณภาพชวต มทอยอาศยทดขนมยารกษาโรค มเสอผาททนสมย

มพาหนะใชในการทามาหากน มรายไดด มอาหารทกนถกสขลกษณะ มนเปนเศรษฐกจฐานรากทแทจรง 

ใชๆ เพราะวาคนสมยกอนกไดแคทานา ทาไร เดยวนกมการจกรสานขาย ทอผาขาย แปรรปขาวทาเปน

ขาวไลเบอรไลล ทานายาสระผมขาย ขายของไดทกอยาง ผลตผลไมกมาแกะสลกขาย แปรรปไดทกอยางเปน

อาชพเปนรายได

และเปาหมายสดทายทเราอยากจะพฒนาผลตภณฑโอทอปกคอในป 58 เราเปด AEC เราทาสญญา

กบรฐบาลไว เราจะทายอดขายของ OTOP ใหได 100,000 ลานบาทประเดนทสองเราจะสรางกระแสนยมไทย

ใหคนไทยใชของไทยแลวเราจะสรางสนคาทางวฒนธรรม และภมปญญาทองถน เพอขายกบชาวตางชาต เชน

อาหารไทย วฒนธรรมไทย เสอผาแบบไทย นเปนเปาหมายของเราทจะดาเนนการ

ญปน : ทางรฐบาลมงบสนบสนนเยอะไหม? และชาวบานทเขาไดรบการสนบสนน เขาวจารณอะไรไหม?

ญปน : ทาใหชาวบานเขาทามาคาขายเปนใชไหม?

ญปน : ชาวบานทเขาไดรบการสนบสนน เขาวจารณอะไรไหม?

8“วารสารพฒนาชมชน กรมการพฒนาชมชน กระทรวงมหาดไทย”   

“เมอทานเขาใจในอาชพของทานแลว ทานจะบรหารอยางไรใหบรรลเปาหมาย”

นายมนตร นาคสมบรณ รองอธบดกรมการพฒนาชมชน กลาวในการเสวนาแนวทางการทางานเชงบรหาร

โครงการปฐมนเทศผบรหารระดบจงหวด และขาราชการระดบชานาญการพเศษ

ณ วทยาลยการพฒนาชมชน อาเภอบางละมง จงหวดชลบร

“เมอทานอธบดมนโยบายเปนรปธรรมทชดเจนแลว ทานกใหหลกการบรหารงานอกหลายอยางทผมทราบ ทานกพยายามกระตนพวกเราใหทางานในฐานะผอานวยการสงสด ผมกเปนอกคนหนงทมฐานะทชวยพวกเราคด ตอบ วา เราควรวางตว ความคดอยางไร กเลยเอาโอกาสนมาชวยเราคดขอทเปนพนฐานกคอ ฐานะอาชพในราชการเราทาราชการเปนอาชพ” ...“แลวเราเขาใจอาชพของเราหรอเปลา

...อาชพคอ เรารบเงน งาน นาพกนาแรงทเราทา แตอาชพราชการมนแตกตาง ภาคขยายททานจะเอาไปทาในหนาทของทานทจะตอบสนองนโยบายของอธบดใหไดมากทสด คอ ทานตองเขาใจอาชพของทาน ในฐานะอาชพราชการหรอยดอาชพจากการทางาน “ถาเราอยบรษทกงายนดเดยวทาใหเถาแกพอใจ นนคออาชพทวดไดวาเจาของบรษทพอใจ” เจาของบรษทจะพอใจเมอทานทากาไรใหบรษท แตภาคราชการในอาชพ เราตกลงมนเปนอะไร วดตรงไหน” อาชพของเรา จงทาเพอประชาชน ความพอใจ ความสข ความด จงอยกบประชาชนทงหมด อาชพเราจงทาเพอประชาชน เปนอาชพเดยวทยงประโยชนโดยตรงกบสงคม อาจจะมพอคาทาสวนหนงแตเขากจะแฝงไปดวยกาไร แตทานเงนเดอนกเทาเดม แตตองทางานหนกเพอบรการใหสงคม หรอ ทาเพอสงคม งานของเราจงเปนงานเพอสาธารณะ

“งานอาชพราชการ เปนงานสาธารณะโดยแท เพอประโยชนสาธารณะ เพอสงคมทดขน ทานเปนกลไกขององคกร องคกรททาประโยชนใหสาธารณะโดยตรง หรอจะเรยกวา อาชพสาธารณะ คอทาใหสาธารณะพอใจ ทานจงมภาระอาชพททาเพอสาธารณะ”

หลกการทาอาชพเพอคนอน วธคดของทานจงตองกวางและลกลงไปถงประโยชนของสาธารณะใหได คอเราตองคดมากกวาคนอน และตองทางานมากกวาคนอน ตองคดตระหนกในอาชพของเรา และสงทผมอยากจะฝาก “เมอทานดารงสถานะตาแหนงทสงขนในอาชพเพอสาธารณะแลว วธคดตองคดอยางคาทางานเพอสาธารณะและตวทานเปนสวนหนงของสมบตสาธารณะ เราตองมความคดและสนกกบงานทเราทา เราทาเพอสาธารณะ วธ

9“วารสารพฒนาชมชน กรมการพฒนาชมชน กระทรวงมหาดไทย”   

คดตองคดเพอสาธารณะทเขาเรยกวา “จตสาธารณะ” ถาหากทานไมไดชดเจนในบรบทททานอย ดวยสายตาสาธารณะ สงคม จงหวด อาเภอ ททานอย ซงทก ๆ สายตาเหลานนจะคอยตรวจสอบทานตลอดเวลา ตรวจสอบแมกระทงความรสกวา “ทานทาอะไรใหเขาบาง?”

เมอทานเขาใจในอาชพของทานแลว ทานจะบรหารอยางไรใหบรรลเปาหมาย สงททานจะรสกกบลกนอง ทมงาน ทานจะตองรสกวาเขาเปนคนพวกเดยวกบทาน คดวาเขาเปนคนสาธารณะแบบเดยวกบทาน จะใชงานสวนตวไมได จะใชอยางทาสไมได เพราะเขากคอสมบตของสาธารณะเหมอนกน ทานตองเหนใจเขาทสาคญ คอ ตองบารงรกษา ดแลเอาใจใสกน ใหกาลงใจเขา เมอเขามกาลงใจ เขากจะรกและชนชมทานไปดวยกน แตถาลกนองทานไมมจตสาธารณะ ทานกตองไปกระตกความนกคดของเขาใหมจตสาธารณะมากขน

“ชานาญการพเศษ” เขาอยากจะดวาทานจะมอะไรพเศษใหเขาแนนเลย และสงททานนกคดกบทมงานจงตองละเอยดลกซงมากขน และสรางความรกในทมงานมากขน สอนเขามากขน และอกสงทสาคญ คอ ความรสกทเปนเพอนรวมอาชพสาธารณะดวยกน ซงผลประโยชนทเราทากจะไปถงชาวบาน

ทานตองสรางทมงาน ทจตสานกตองมน แนะเขา และทานจะตองเอาคนใหอย คอ เอาลกนองใหอย ทมงานใหอย คอ คนในทน คอ ประชาชน ชาวบาน รวมถงลกนอง ถาทานเอาอย เขาจะนยมทาน และหากทานเอาทมงานทางานใหอยแสดงวาทานทางานสาเรจ และอกหนงความสาเรจของนกบรหาร คอ การทาใหคนอนทางานสาเรจ จงมบรบทสาคญอยท การสง และ การสอนงานลกนอง ทานจะตองชแนะ และเปนแบบอยางใหลกนอง สรางความสมพนธทดระหวางทมงาน แลวมงไปทความสาเรจของงานรวมกน เพราะวาการเอาคนใหอยเปนปจจยท ชวยลดความเสยงทงหมด และทงหมดนน คอ การครองคนใหอยและกอนจะครองคนใหอย ทานตองครองตนใหไดกอน ถอเปนเงอนไขสาคญทสดเรองหนง ผมขอใหขอคดวา “เปนผบรหารทมความเปนนกบรหารทดตงแตศรษะจรดปลายเทา” เหนแลวประทบใจ จะสามารสรางความประทบใจใหประชาชนได

“ยศถาบรรดาศกดทไดมาพรอมกบภาระ ถาทานเขาใจ ทานจะมความสขกบภาระททานไดมา ซงภาระหรองานททานไดเปนงานสาธารณะ ทานจงไมสามารถเสพสขสวนตวได แตถาทานทางานแลวมความสขในงาน ทานถอเปนปจจยของการบรหารทงหมด ทานจกตองใสปยดแล ลกนองของทานใหเตบโต สง สอน และใหเกยรตเขา เทา ๆ กบททานเขาใจเกยรตของทาน ขอใหทานจงภมใจกบเกยรตยศศกดทไดมาในวนน และเอาความภมใจใสไปทลกนองของทานดวยใหเขาภาคภมใจในงานททา”