... B. iy. sUMEI EM HIsTORICUM,

NOMENCLATURAM

PHILOsOPHIEXUHIENs,

,~. . . Qy , . ' v:.

Cm etnstnsu Atnplu. Facult. Philosoph/ Ac*-, dentiae AB 0ENsls '

>•-

’

:

sub PRAEsIDIOVIRI CL. sinii

D» ALGOTHI A.■

' ,sCARIN,Histor, & phisosi civ. prosesi. ordin. v

, PRO GRADU, \ gpmpublica eensurt modeflejubmittit

JACOBUs h; EsTLANDEROsirobatn.ad- diem X///.Octobr; cmoccxuv,

H. L.Q.s.:

A B O AE,Excud, JOH. KsssjMPE, Reg. Acad, Typogs

Acuat, fflmstsocb sHcgctmnt^jDjtarscrmsisia*

• te stlb jQstcrbotens Intanterie sHesieiiientCr.

' sitsl ocl) ttsilbsirbiacferr abraham fontell,

si ' sßsilgiatsitgc ©puncti 1

ARTIs nulpnabc som sttsirb scrarsiunti'i♦ I 'L V bisc bsiltct/sstsir fil sKssstn* barn (Eot sseh.sl- blir sorbrab i salrct.£sit €os© namn stata Ut / scm besia Habena prober/& sisci? tsla ter cm: jasi tror 3 ivMltsia ii)ten/'£)stab jass stili bae ment/ dnstiont jag (cse fd negaVannat urs6ra/ som sierna jag (tosit ocsi mxi sulbosiasc.s%n>at s6t tt namnn te bass/ fem J6s*X* i’ sac ort) sibras •

£in'r M tege «It ocs J?£>2R©2lsK siatt «s, -‘,

‘*

- • - - \' l U Isita.summa: Ijnjasc sibra be bast fring alia jorbette* sinber/Qllt tIW-<Pdfroen i Rom sottl Op met, sinis lepender:©et siret bttab jag satt mtg s6r bsir inite sicr&ra;osisnt ;<ig ei dr t stant> sit ait nl pricsa utstri 1

©un|]ige£(£o\sKv£/(oiitbar ait ssott «sisi suhliga stilat/£asi/ aci;! betta til bcs as ben/ (£©£os bagcli prlsar/;6nssar ocl? finna <sot stsibg «tt en sulscmmeli tresnasc/siW uti (jsmtobesiijns fflr s3l emicare Icsitati

&Ne ocb ttsilbsrbisic Tscrr Cstegcmentts&tvamrmdsmrena v

DtinuiPe tienareJAC. £sTLAND£R.

1. N. J.

§. t

i.

Istoria phiosophica, qvamqvam a plurimis-,omnigena -eruditione vatqve doctrina con-spicuis auctoribus per(cripta sit sc monu-

’ mentis annalium mandata, non tamen ad-"ac qvisqvam, qvantum innotuit . nomenclaturam

excussis, & qvae in orbe literario, diversii£enrporibus, diverla sata suerint notionis illius, stn-ctim & qvasi in tabella exposuit. Qvamobrem,cum qvae significationem wagisiri, ejusqve una curritempore,, qvantisatem diversam attinent, ab antiqvi-"sate eruta & cum cura evoluta offenderem, idqj &

viris omni eruditionis laude ornatissimis (a) com-modum ego qvoqve animum meum induxi, devocabulo piii/o/«phi nonnulla commentari, & qvamcum inclinatione temporum, imperii asqve servitii,«it cum Linio loqvar, inclinationem subierit, intra

2paucas si volet DEUs, complecti pagellae TUUMcandide Lector, savorem etiam atqve etiam roga-mus, veli* eorum, qvae rudis Minerva non promateriae jucunditate & amplitudine, sed laterum meo-rum in illa, qvae prostat arena, parum exercitatorummodujo, adserre valuerit, aeqvum atqve mitemtemet exhibere censbrera.(a) csr. Bernegger: erat \ de nomine Magistri; itemCAmc;

rAn Uor, s, III. pAg, 2ip. secjp.$. II.

INdicata sic qvidem ratione, qva inducti curricu-lum, qvod jam ante pedes est, ingressi sumus,

operae pretium duximus, paucis inqvirere; Qyisinter ansiqvos phiiosephot eo nomine primum incla-ruerit, & cur elegerit ille nomen philosophi, pr«cognomine r* sytbagorAm qvtdem ornmum pnmo philosophi nomine insignitum suisTe, unanimiconsensu perhibent historiae philosophicae scriptores(x) Non ego, neqve alius qvisqvam tantum sibisumet, ut negare sustineat, ante vytb&gorAm qvoqveextinsfe plurimos, qvi rerum contemplationi incu-buerunt, non tamen qvisqvam eorum ante iiiuns, eonuncupatus cst nomine , verum m>(po) he, sapiente»dicti omnes ilii suere, Ast cur Pytbagerae y lepotuo no-mine nomen phihsopht adsumserit, ratio nonsine e ionginqvo est petenda. Existimabat qvippevir integerrimus (Apientii nomen ede majus homine,idemqve nemini nisi DEO, qvi consummstissimaeatqve inexhaustae sapientiae est, competere. Rudi-

3mn vero sapientiae cum hominum nemini non in-junctum esso siiret, qvo animo, & per omnem vi-tam, nisu , cuiqve progrediendum fuerit, qvi assimilari auctori iuo & cum illo conjungi discuperet ,

excogitato novo, eodemqvs modestiore vocabulo, si-gnificare voluit. (6)

) Pythagoras (exto, secundum alios septimo ante Christum/ecu/o floruit , atqve asui Leontiurn Philasiorum ty-rannum, se primus <PiAm<per adpedavit, a qVo igiturillud qvidqvid (it nomini* , primum exortum t(i. Deincepsautem posleris in tantum adpedatio isla placere saepit , utqvantalitet de rebus ad (aptenttam pertinentibus , doBrt■na /ibi , alits qvis, aliissy videretur antecellere , non ni-si philosophus locatus stt, ejusqVe non iners , sed esficax(s vehemens noluntatis, ad veritatem inveniendam, applt-catto phflosophia juxta 'qVoqVs (it cognominata. Csr.Budd, phi re/, Ibetr: init: itent stocksletbii nomencl: tseiog: auU. citat: i» arat: sjnod,;

(i) Jpud Pythagoram Cs* Platonem philosophut verusImitator DEI audit, autem DEUs solus , cujus cumsapientid omnibus numeris tebsoluta , (i comparanda sue-rit sapseniia humana, absentts potitu dt(idertum , qVamprasentis possessto dici meretur ,

$. III-

OVid philosophus, vocis, ejusqve etymologiae habi-ta ratione, significo, diximus. Rem iplamTi

attendere voluerimus, indigirat hominem divina-rum humanarumqve rerum scientem; in qvantumrattssnis ductu acqviri potest sciendi facultis ista ,

eademqve ad, felicitatem hon iis sive comparan-dani live conscrvandan parata videri poterit»,(a) Verborum, qvae in ilia definitione a capite pro-slant, auctor estCVV*™. Ne vero qvis exillirnet currehomine 1 gentili, secure ,nimis egisse nosmet;r & plusqvam satis esser, philosopho tnbuisse , adeoqve sal*cem , qvod ajunt in alienam rnessetre, puta Theo-logorum misisse, vocando philolophum etiam re~,rum Divinarum (i)- scientem; qvae in illa, defini-tione (eqyumur, non praeter rem nosmec adjeci-rausi- nQyamvis ’ eninr non. inviti esferi mus,philosophum, qva talem, ignorare mysteria, nonnisirevelationis ope hominibus patefacta , nullo . ta-men negandum modo,, qvm absqye speciali illa nu-minis manisestatione, .partem aliqvam ! cognitionisDEI haurire mens humane possit, ex convenientisoperum Divinorum, eademqve susta & solicita consi-deratione. Nam stipites sune sungi, , qvi in silol

publice proslanti ; manuseripto, eodemqve evolutis;

■soliis exposito, ut puta* Naturae operibus,-übiqve prae-tentem- DEI manum more. sennunt,- (c) Qyamvis.sit ip(a- haec imperfecta cognitio & tantum incho-ata; neqve ratio sibi soii relicta de rebus ad aerei"--nam salutem necessariis vel somniare possit; inrerimtamen ad ; 4ir>Xa(P^r r«V ©oon (d ). velconserre momentum , nemo negaverit. : Duplici enimutitur lumine < lana ratio, ',&?qyidem prim luminenktur*-,- qvod in ipsa natura fundatum tssi. Air-. vero

: aesi lumen ramnis..

Utriusi|\verp; ope & admjnigiil<^/

5non raosso ipsas res (Ibi obvias drgnoscere novithomo, verum caussas eartiridem ‘etiam reddere po-tens est (e,) Hincqve ortum tsse ceaiendum: d ‘cri-men inter 'eruditum atqve p.bihsPphum. Dicitur erudi-tus, qvi vel ex indicio'aliorum, vel a -(e ipso, \\zpura senilium ‘ expecterssia , multarum rerum serensest. Illa vero cognitio ectrn certa & evidens nonsit per propriam caussam, se» qvod idem est, perdemonstrstionern adqvisita, inde sit etiam, sit si clara& certa ratione subnixa sir scientia, cur res hu: velalio siant modo, eadem phtlosophia nomine, & qviconcatenatas qvarumcunqye veritatum rationes red-dere possit, vel praecipue phihsophus adpaellari metu-erit (s) Patet hinc non juris prudentiae natura-lis, ,ut & doctrinae moralis notitia solum , gaudere*debere phsiosopscos, verum in: censum diseiphnaram,qvae sori sunt humani venire etiam pietatem -r sido»(ophicam, seu r» hk Btapyrtul» Paulinum illud, qvodad salutem apprime necessarium existimarous; tan-to

,magis, qvanto sine pietate ratio-, qvamlibet excel-

lens , mera stultitia sit; pariterqve sine : ratione pie-in . stuporem & Hypocrisih , opinione citius

degenerare qveat. 1, a )JCiceronii ilia est, definitio , Officior : Libi 11, Op. o, 'ls h ) Uicroni/nt IPtisii conimt iri Cicer.( <■ 5; oEios, hoc est. ttniverst mensuram (s ' contemperaticvem ,

dsqyam repes/ri veteret existimahant. Insert philosophia,qt)£ i» contemplatione j univtrst ! censistit ,

• divini-• esßoqvenon p rum , qispd"* senshisibhad: 'ra defixi» -animum di-ducat, ion/, Mcsbos. pt/jhist', sags, u6. &<V

6(d) ABor: XFU.■ cotum, 27, v(0) Walchii Ltxicon p. 1991. - V{s) Gundlingii hisior. liter, philos: mori s?i>

-_

: $. IV- .

AB aetate socratis non illi solum, qvi in agnitione ve-ri prosicere allaborabant, led praesertim isti, qvi

*d perfectionem! boni contenderunt \ philesiphi dictisuere. De socrate -enim constat, qvod ad morumformationem vitaeqve sanctimoniam, institutionerriliterariam suam omnem sere accommodaverit sicumante silum, jejuna hujus studii in plerisqve palas-ffris fuerit tractatio. scilicet, qvi ante illum iaexponendis literarum! studijs versabantur, rsAturAliphflolophia, cjusqve tractatione omnes sere adqvi*escebant. Qvibus non ad palatum erat illud Audio-rum genus, in aliis minus necessariis atqve inutili-bus speculationibus potius elaborarunt, ‘qvam'iii-amorem hooesti mores suos trahi, eidemqve actio-nes suas conformari voluerunt. (4) Ante socra-tem, nullum alium philosophiae conceptum habue-runt de schola homines, qvam qvod in istis septempopularibus & pervulgatis artibus liberalibus, con-flaret (£) sed ab aetate illius ea cura atqve indu»Acta, morum & officiorum doctrina exculta est, utsocrates instauratae Jphilosophiae moralis auctor salu-tari meruerit. Hinc Cicero} ,

Primus, inqvit, \ socrates“philosophiam/moralem'e caelo in terraro ‘devoca*.«vir, &in urbibus collocavit ,

& ia domos etjam‘‘introduxit, & coegit devita & moribus, rebusqve bo-

V V- ’* *\

' " ■ r■ ■ .

7“nis & malis qvaerere (c) qvapropser vir optimus& perspicacissimus, e philosophorum numero exclu-(os omnes esso cupit, qvi sive Dialestica, si ve Phy-sicte sive rerum qvarumcunqve aliarum contem*piationi operam unice daturi essent, neglecto studio,in bono prosiciendi. (d ) Non negamus etiam an-te socratem non paucos de integritate animi & mo-rum in melius emendatione ioiicite egisie, qvem-admodoni ex historia philosophica illud qvammaxime evidens est. Poesis H>meri,sc{\e B *silio t tstqvaedam virtutis laudatio: & spectabant eodem, inceteris etiam praelia Qpuxea ascimnipossv ra, ApodinU Del-phici templo inseripta & ore omnium celebrata.sed cum non de primo conata philosophiae moralis,verum de uberiori & insigniore ejusdem cultu,nobis impraesentiarum serino sit, qvo discipulos(actae suae, ia felicitatis investigatione confirmatio*res & prope divinos (e ) essecerit hic noster phi-iosophus, eundem principem & sontem philosophiaeab ahis cognominari coostat: abs Galeno vero e-thices inventorem non injuria nuncupari dixe-rimus.(4) csr, dissert: de socrate Ups. \>e»tiUtai(b ) dissert, de numero art: . liberal- item Gundling, bi(i.

.

liter,( c ) Dissert: cit, de socrate.( d) Cicer Lib, I, Officior: cum cmment Wolsii ptg 4/.(r-) 1 ehilosophiam , qvaler» ex Oceroto; e indein pauilo an-

te delineavimus, to eam fructu docuise sociae m ut

8Theaetetum as!ralogum e/ve udam mirisice immutavit (s.

prope divinumessecerit , Diogenes Laertius testis e(i$ scilicet , q\>ia eum Pythagora eundem philosophix sinemhabuerit socrates, DEI assimilatienem ; inde non so- 's ium de r mediis impendio’ Überavit, qvihus ; idisiipuii. e-

jtu ad pee sedi tonem i siam selkitatemqbe pe* venirent t>jed omnes eit etiam, qvi setnetipsos abnegarent, (s »h ir-rationali vasjionum motu , semet sejimgert 1 potis essera ,

Dtiinc natura confortes evastsse singebat. spyi de me-,diis philo(opisicis , quibus ad illam- -vita perfestionem a-Jce»dere potuerint, plenius informari cupit, is J. Fr. Blid-dei diffrtationem geminam , de xa&dsou & umiieni phtlo-sophica contuiat \ itemqve Paschii de Nov antiquis, tra-

. Ratum, pag. 569. seqq, Nobis de eo saitem soliatis, q\>idin Jchola socratis nomen phiiosophi importaverit, diu-tius in illo-circo yersari , non permittit in shtutum. Mex Buddeo meminisse juvat, qvod licet gentiles .suis'adperfectionem vita inf itatis , purgationibus & exercitatio-nibus, sinem qvem sili propesuerant, penitus non attingere ,potuerint, id tamen essecerint rigore ilio austeritateqvs vitasua, ut plurimot Qbristianorum in ruborem Verterint *

qvi stposltis virtutum /ludiis & exercitiis, in altissintuuvitiorum pelagus , plenis se/e velis tradere solent,

■■■„. ■ §. V. •_

M7VO post ferrarem, qvo Plato vixit 5c ih Graecias£\ docuit, won qvi de socsaiicate inter homines co-lenda . soinm, verum etiam, qvi de- Numinis tenlu &

amore praeciperent, philojophi modo, modo etiamtheologi appellati suere, Idqve übiqve sere cum hac-

9«Minctione, ut qvi .a sensibilihus ad intelligibiiia ,

ipsumqve adeo BONUM, qvod intelligibilium, lu-men supremum csset, adscenderent, phitosashi i qvi'vero in religione leviora saltem; pietatem , nempeceremonialera sectarentur % ros etiam theologos tedprosicientes appejsarint , videlicet, qvi rerum visi-Ifflium 3c invisibilium ctujsa & qvomodo effectusomnes humani', tam 'cognitione qvam virtute iis-;dem perfectissirne continerentur , nondum compre-hendissent* Qvod si vero virtutis splendore circurusu-lus, vulgarium animarum intuitum penitus. exsupe-raret qvisqvam , eoqve , verus imitator DEI existe-ret, in modum Pherecydis & Pythierae principumphilosophorum, eum theologum consummatissimumst prope divinum cum suis sectatoribus vocatum iu-isse constat, !

ffr. PUton * Lth, XXXI.- ' - V s- VI.

APud Hebraeos patres familias shilosopU .suere,

qvi semina sapientiae narrando liberis & po-lleris iisseverunt. Qvid ? qvod etiam scribae, pri-raoresqve populi ante & post tempora servatoris,penes illos philosophi insigniti sunt. Certe ordinis ac-qve loci huius philosophta, Mesis erat, qvi postqvam-omnia scientiarum fundamenta in scholis iEgyptio»rum posuisset, verae & divinae sapientiae in suo po«pulo restaurator demum excitit; eventu tanto ma-gis prospero atqve felici, qvanto ad experientiam.multiplicem, divina institutio accedebat in iis et-iam, qvae ad rempublicam condendam & forman-

10

dos populi mores imprimis spectabant. Regis sa-lomonis Dpientiam tuisse em yctopaediam qvandamartium omnium ph tosophicarum h. e, divinarum& humanarum rerum, non negabit qvisqyis atten-dere voluerit ipsius sp s de tjus sapienria prola-tum judicium, qvod omnis orientis & Aegypti ta>■nam obscuraverit (a ). Et talis a DEO eruditus

posteriore aevo DAttitl qvoqve erar, Chal-daeos philosophos etiam in iis artibus, qvae apudillos usu venirent, multis post se parasangis relin-qvens, (*)De Aristvbulo nll dico, stolow&t philometoris{ludiorum magistro , rui, postqvam liqvido mon-ffrasset & de philosopKis Graecis tessatus esiet,qvod suam illi philolophiam a Mosaicis ] idaeorumlactis ejusqve institutis delumsissent, shi'oJophi cog-nomen non facile qvisqvam invidebit. Certe,qvi ad tergeminam in illa gente sectam : Pb*fris£orum,EJstorum & saducsorum pertinebant, nomine & ho-nore philolophi cognominabantur Anguli. Apud a-lias gentes, praecipue vero Graecos statim ac philo-sophari cceperunt doctores, in varias abiisle sectas,omnibus notum est. Hebraeorum philosophos inconcinnandis suis philosophiae thdauns , neqveiniallibilitatis privilegio gavisos sinsie aliqvo, secta-riorum triga modo memorata plus satis indicat.Qyidqvid vero sit , de institutis vitae atqve doctri-nae sectacoriorum horum , verbis qvam re ipsa (£)magis invicem dissidentium, ex lapientissimis gen-tis Hebraeorum auctorem libri s^ienti,t

11

iterr.qve spraddem suisse, nemo temere dubitaverit,qvi qvam ia ecclcsia laudem & aestimationem in-venerint, & propter argumenta plane theologica, e-ademqve Mosaicis & salomoneis proxime conveni-entia, libris s. scripturae, qvamvis apocryphis, jun-gi meruerint, non plane dememinent,{a)1. Reg, IP'. commate: 30. (s) jDan. 1. 17, 20.

b) De ))iu genere prapeslero barura hominum, eorumvita corruptione (s cum ethnicis miro cansenstone doctri-ne plura dicere »m vacat, £)yi paralleli/ntum interMxeißuxv Pbanskarum & Cbrisiunorum praeli ia-stituit Christophoriis Vollius , q'»» modo dissiciliortegis praecepia parum > faciliora tero stUrt («luerint prioresilli,aeque ni/I AtrociorA vit/A, avae palam oculos tncepArtalt

-sugerint, Accurate densonslrat# -

,•- r, , \ ;:? . A &r . . $ vis. m .

OVi jura Divina & humana apud meteres Gothos,docuerunt, olim qvoqve . pkiiosophi*9 hodie

.ofristWtt>€; apud Usbilant .sJsoofflrsiC/ aliasti ( ssoffllisl dicti suere. Zxtiu Ixm , Anacbarsda , Ah*-■rim, ut ceteros Gothicae stirpis claros viros tace.,,am , isto sub 'nomine 'inclarui sle, qvsl historiam phi- ;losophiae barbaricae-consigriarunt , coalentium uni-verii. Ab arcto certe,& ex nostra gente ortum suumtraxisTc hodie nemo dubitat, Dio Cosini in Graeci»am «x septentrione venisse & gentis illius philoso-phos sapientiae studio

,adaeqvasse . non dubitat.

Et 'certe qvi de bellis primorum temporum nove-rit, anteqvsm in melius essingi inciperent

,

mores

12

hominum , non mirabitur- qvemadmodum in Bri-tanmae angustas pridem Rom. orbis diuturna hctlacompulere literae: Ira in hunc orbis angulum jamolim migrasse homines, qvieris amantes, & in illoocio pacis artibus cum cura incubuisse. EratZamdxet Getarum ad Istrum & Pomum habi-tantium legislator, Pythagora live discipulus si vepraeceptor, qvi suo promovendae & exercendae ju-lliti» studro (id qvod philolophiae pulcherrimampartem absolvere, in epjstolis Plinius urget) in nu-merum Deorum reserri meruit. AnachArpdem iis-dem majoribus ortum, sunt qvi reserri velint iunumerum septem sapientum, qvi hoc eodem tem-pore in Graecia floruerunt. Nempe vixit idem subPeriandro Corinthiorum rege, convivioqve phitosophi-go ab eodem instituro, non intersuit solum,cted &

iuam de variis rebus sententiam, qvarto inter-ce-teros loco pronunciavit, teste siniarebo, Qvo tem-pore vero in Graecia primum inclarescere coeperintHyperboreorum nomina horum philosophorum ,

non perinde evidens est. sufficit dixisse aevum 5

qvo floruere, non procul remotum suisse ab ii!»aetate, qva colonias suas ia Graeciam & ceteras o-nentales terras primum emisere veteres scandiae po-puli. dum factum suit, ut sicut ad belligerandumalii, ira discendi & cum exteris pie convectandistudio hi larem patriae reliqverinc: id qvod conje-ctura ad veritatem tanto magis accedente, adstruiposse videtur, qvanto aoa de his solum, sed ple-

risqve omnibus a-ssiqvis philosaphis conflat,peregrinando reconditas literas (*,) & scientiaethesauros suos omnes sibi adqvisiverinr. Cum Py-thagora vero sut statuisse nostros, eandem-‘qver cum cereris septentrionalibus gentibus, a qvi-bus prosecti Cerae,.ceu domesticam philoiophiam a-ghovisse, Job. sr Buddeus auctor est. De Abaris scy-thae, borealis nostri Habaris atqve Zamolxis reditu inpatriam, post consectam peregre expeditionem,haecce notatu digna tradit historia Hialmari , rurrissveo Gothorum , in pergameno , vigente adhucgentiliimo, exarata : £x Gracia advenerunt, inqvit auctoranonymus, ABARIs & sAMOLIs, eum pluribus eximi-is viris,, qvi grati mox hospites aduenere, £2* cum congratula-tione accepti suere, ac herum sidens aeduus samulus sa-Bm e[} 's \ Her lerus , seu comes Glysisvallenlls. (b )Esse ''indigenarum non paucos, imo exterorumnonnullos, qvi omni studio contendunt, antiqvissimisHyperboreis deberi inventionem literarum Celto Geti-carum', ab iis qvoqve deorum ' dearumqve nominaad Graecos, inde s.d Romanos fluxisse, nostrum ne-mo ignorare potest; imo contendunt illi (latui pos-(e pro vero, homines primos, ..qvi populis repleve-re Graeciam, & Graecae lingvae auctores suere,e septentrionali plaga & scythia advenae (,r)Fuse satis: atqve nervose demonstravi Cei. Rudbee .

kius' pater ex numeris in scipionibus Runicis inseri-pris, incunabula literarurii antiqva e septentrioneesse repetenda. -Imo audet afflere, qvicqvid pKi-

14iioibphiae .unqvam suk spud Europaeos, Asiaticoe

& AEgypctos, id a veteribus Hyperboreis manasieI'd), Neqve id omni sine verisimilitudine; si qvaede bellis primorum temporum modo diximus, at*tenderimus :\pariterqve cum orientalibus populismirum philosophiae concentum majorum nostro-rum attenderimus. ‘saltem cum Persis , religioniscerimonias multas.* lustrationes, trxiasic & dmr.tntssnec non regis eligendi respectum eundem, iplos anceoculos Habuisse constat. Ne qvid de lingva Perficadicam cum Gothica veteri exacte adeo convenien-ti , ut qvasivis terrae spatio ab invicem longissi-mo dissideat uterqve;populustinguae tamen utri-usqve cognatio non dissiculter inteliigl qvear. Re®ligionem vero, mores atqve nomina, qvae nonsiisientium intelligentium inventa essis possunt; iiarmo/snice adeo cdnspirare, non aliojcasu qvam . qvoex atomis Epicuri mundus coaluit , idem essiet di-cere, atqve cum ratione insimare, sed contrqver-’siae isti altius nos immittere hac vice non vacat.Etenim cum sit mare, illud plus satis vastum, sca-pulis -undiqye insestum, dum tempus est, sili '3,1t0subduco 7 cymbam, & ad inqvirendum qvanti apudgentes orientali orbis plaga locatas, aestimata sue-;rit ‘nomenclatura phtlosophi, gradum accelero.{a ) spitentrtoHAlihtu populis \islam -gloriamjaptentu sui*

iibter occultat*, aenigmatumqv» solertiam inire , adama*tam suijsi, ston Olaus Magnus sio avo modo, sed[&■ m» em' Diodorus siculus, k in 'medium

15exemplis'plurimis , apertum Miti» £t qvi sohm Her*voras hifloriam fugiti) o otu's inflexerit, involucris sini»i hilarum (s migmatum, eorum perinde atqve Gr*corum 3

Aegypti orum atqve Hebraeorum philosophtam oceultitam-i- suW* , primo intuitu videbit» ' , /'

_

(b ) csr, dissertat, de dnAchtrsidi Up[.. Ventil: itemqPCa■'annot. Peringschibidii in viti ibeod, Reg: 0. G°, & l-talia, ‘

, -

( c ) J ic, severi orat, panegyrica de hyperbor, eminentis.{ d ) Hudbcckii Atlantic, lom. 11, pag. xsO. item. p. soi.

ii*$. vnr.

FHi hsop horum , qvi m oriente floruerunt, nu-merum inire, sectarumqve' qvae in illis exstirere

eensum agere, idem esset atqve historiam philoso-phicam scribere velle. De gymnosophistis, ia Indiaclaro olim nomine, dicere nostrum in praesentianon sert instirucum. De Persis & Chaldaeis saltemnotandum , qvod licet septem Graecia: lapientibusgntiqvior habeatur eorum philosophia , sapientibusGraeciae tamen magnum penes se pretium constirue-rinti ideo maxime, qvod (bperstttioni, latius qvampar erat gliscenri, remedio non contemnendo ob-viam ire illi visi sint qvam maxime. Philosophivero nomen, qvantae olim existimationis apud il-los fuerit, non aliunde magis elucesdt, qvamqvod olim reges Persarum, idqve more ad nostramulqve memoriam continuato, sOPHI si e. sapientesappellemur. Illa qy® cognominacio non potest

1 6non ,cx illa, livoris omnis experte, Graecorumphilosophia vetustissima dimanasse, & qviderapraecipue Platonis sapienti* , dicentis: nullam con-sistere'polle rempublicam , nisi ii, qvi imperitent(ludiis sapientiae fint ornati, aut ii ad imperandumdeligantur , qvcs consiet inter omnes sapiemissi*mos esse, Inde illud apud Persas effo existimandum,qvod praecipuo honore digni olim & hodie habean-tur , qvi religioni &regioni vel studiosissime intersins.Nempe erat philosophiA olim ad actiones accommo-data; era x prudenti* b. e. peritia cura dexteritate ver-sandi in republicaj cui proinde non adhibebantur a-lii, qvara qvi principes viri essent, iidemqve in-telligentia & virtute, prae aliis insigniter ornati»At posiqvam reges philosophari delinerent, & a-iiena magis qvam sua virtute negotia publica cu-rare inciperent, non mirum decoris sui mollimen-tum ipsos amisisse, & qvi altioribus studiis sesedarent, sapientiae prosessores in ludibrium orbis re-cidisse. Qvam ne qvis sibi perlvadeat terris { deqvibus loqyimur) EOO subjectis coelo, usu venissemorum' proterviam , qvanta cin celebritate hodie-’dum versetur exisiimatio philosophi in illa gente,\ex Adamo Merto rerum in Perside gcstarum nuperri-me scriptore attendere juvabit. Tantum apud illosphilosopho honoris tribui ait, ut Hanbale , ( illud phi-losophi nomen erat ) desuncto, DCCCLXXX mil-lia virorum confluxerint ad exseqvias, & LX milliaseminarum, (a) Apud sectarios wMubstmtd*, licet i-

17

ple proseripserit scientiarum studium, tantum adver-(us vanitatem potuit naturalis justi rectiqve explo-rata; virtus. Nostri orbis vicinia, cur se iisdem ledi-bus penitus 'non retinere potuerint siilosophi, in si-ne dispiciendum- De Jrahbtis, lobi, in omni hi-storia divina 5c humana celebratissimi phtlosnphi po-pularibus, qvosnodo Graecas & Latinas lueras, 4 inmodum ii>isauri\ per oscirantiam amissi atqve deperditi,ad se traduxerint, & demum cxcusso Europaeis so-mno , qvod eorum suerat, postliminio restitu-erinc, eoqve nomine dignos se praelHserint, qviper omnem rempublicam iiterariam , cognomine e-ruditionis cum ipsis insigniantur eodem plane, nunc®eqvsi attinet, dicere qvidqvam.

( 4 > /l£t. truditor. Lips suppkm. VII. pag. 41'

'

mB -

§ IX. ;

NGn ante Christum solum, sed & post invectamil Ghristianam,religionem , shiUsophi dicti suere ,

qvi de Diviuit, sive natura sive gratia manisestatisoperibus egerunt, qvalia sunt vel productio Hujusoisivisrsi, omniumcp creaturarum & rerum in -eo.existentium, qva philosophi sunt propria & per na-surar. ratimcmqv! nota & mamsestata; vel mysteriafidei, qvae. qvamvis in philosophum qva talerru,,haudqvaqvam cadere possint, verum ex gratia , be-neficio revelationis maniiestentur unice, adeoqve ad(facultatem, qvae hodie est ibetlogitam, omnino perti-ineant; Interim tamen non illi minus, qvi mysteria,«|vam qvi, demus mysteriis, theologiam natura-

18lem docuerunt, 'piihs9phi--. : sunt j celebrati, quem-admodum id m illud ,m seqvemibus susius demonstraturi erimus., Dignissima sunt , qvae de verae &

prificae sapientiae restaurasiore CHRIsTO, .servatoremostro' Bndderu . resert, qvod postqvam duodecennis,super qvaestiones dissicillimas in -templo| Hserosoly-misano disceptalTet cum sapientibus- & phiios:phisJudaeorum, & : inde aliqvanto-.saluberrima bene &

'feliciter agendi praecepta , non vivus ipse solum.hominibus propinasset sed ut per Apostolos propa-garentur , inluper etiam estecisset, ««»nV. & s<r-“rxs phihstphrts , a Jo'epha fuerit / appellatus. Erat e-

;*;nish mirabilium - operum ; patrator, &

tt avlpv7TUs 't« o°ip. <2sX* t***t*t*.4 , b doctor, eorum“qvi vera libenter sislaperent ( * ) sollicitari a non-

, nullis « qvi qvidqvid alienae - adjectum, suae detri-tum gloriae putant; locum istussi sed cumpeculiari dislertaiione• yyitnUr,m testimonii hujus virgravissimus }. A. Bosius vindicaverit,, qvin dubiis!V

qvaecunqve moveri porerint,, ex asse satisfactumsit, penitus non despero. Huc-reser, qvod neqvesine caussa haesitent multi,utrum, qvi Christianaefidei , dogmata tractarunt in slpso Christianae reti*gionis, ut. ita dicam, diluculo , alio qvam receptopassirn & übiqve nomine philosiphi [alutati suerint;praesertim ab sis, q vsi extra ecclesiam prosessore slapiensiae dici & haberi voluerunt.y Chri{haisornmelogio, dilcipulos, CHRIsTI non statim , sed annisprope decem exactis , post v rdurre.ctioneen domi-

Nv & magistri sui, censitos fuisse, constat. ‘Theolo-gi nomen qvo tempore in.ecclrsiam trunslem 5ca qvo primum discipulis & dactoribps Christiana:religionis,sit impostum, non perinde liqvrs, v( Abapocalyprici libri rubro , ■ übi JohAnnes apostolus &

evangelista-, tbcaUgtu apppellatur , pro le praeli-dii parum habent, qvi pro genuinae antiqviratisvocabulo /haberi . volunt; e enim 1 illamnon a Jubat/ne, sed?recentioris dn»*vuv calamo' u-repsisie , qviin historiis veterum, cum ratione ver-lari amant , dudum demosistrarunr. (b ) Et cursbiiojophi nomen illo tempore, magis, qvam qvi o-lim theologica tractarunt, resugerent, non video:inprimis- si distinctionem attenderimus, theologis,-qvi hodie sunt, «sitatassi ;■ qva ab invicem disserrevolunt qvam maxime, philosophum ethnicum,Christianum, & spiritualem. Philosophus ethnicusis vocatur, qvi nihil de (aera novit scriptura, cu-jus proiade principia & dogmata, cantum non o-innia, nituntur ratione* sola sibi relicta, chnstiA*usiterum phiiolophus ille est qvi suffiiltus est/nonmodo viribus rationis , praeceptis ut puta primae re-lationis , sed etiam veritatibus, per secundam reve-lationem traditis, est communitus. Ejus ordmisphilosophus , in non paucis capitibus, praesertimqvsicivis Christiani vitam - moresqve respiciunc,mag strum ipsiim in scripturis loqventem, pie imi-tatur. (c) Phisosophiis deniqve ssinttiatu ille audit,qvi viribus superae edatis, v,veritatum divinitus pa-

20

tefactaram nexus invtssiigas , earum scheses. ordinem& analogiam prodit, qvalis philosopsiia Ghristianissolis ,5c qvidem praecipue theo' gis est rctinqvenda {d\(*) C sr» Budd. introd ad hisl. phii. Ehr. p 63. 90 ,

sb ) Budtiei Ibeoi dogmat. pag 66, 67.( c ) Cantz, dissert», de immort : arum p*rt IL §.3,£d ) Fhila/aphu Christiana exisentium & essentiam pluri»

bm impugnabit C ; Thornasius adverse Vdlentinum.is Alberti theeiogum Lipsensem , qvi exempli* . ex logica ,

~ met fica s/ denique ethica Chrisiidna petitu , eandemdesendere adgresstu erat, £fra jam ante (uper nuperadisciplina eadem , eida mota fuerit contr&ersia, no»

• slrum neminem latere, pottsl. Perum cum theologorumst(theae neniae & Germani , silum atrsnqve fueritnecare omnem' ratione du&am "virtutem , 'transnatersnaturalem juris ntiam ad phiblophiam Chrtsianam &

ex sili brpothrsi demum declarare phih/sphiam Christianamnobiliorem ethica & rationali isa ; quid inter illam ,

(sqtram in entia n» s commendamus, philt sophiam Chvi»sianam, discriminis intercedat, quivis taedi videt. -

si ; ,-v §■ x. . V;-;----INter sectatores doctrinae Christiana? Paulus diesJ meruit phiUsophut vere divinus, si non alio: nomi-ne, minimum qvod ingenii vires suas ad rerum na*

iuralhim & civilium caussas indagandas contulerit,& deniqve virtutis pariter atqve dicendi exercita»donem , sobrie & scienter conjunxerit Erat nam»qve in eo non sotum divina sacundia, sed summaqvoqve ingenii praestantia & judicii excellentia ,‘vae*

21

deo nr do interitu mundi disserens ille , de vita &

morte, rebus civilibus & oeconomicis praecipiens,in lui admirationem omnes rapuerit. sed adsimccur philosophus insigniatur, aiia multo graviora ar-gumenra. Nostrum autem jam non est multis di-sputare, ubi locorum & a qvibus phslasophis no-ster, praeceptis sapientiae imbutus fuerit. Nobis suffici-at (cripta illa (altem allegare , qvae (aris compro-bant, eum phflosophum smssc optimum & planedivinum. In ns namqve omnes tere argumentandiratiocinandiqve modi passint repectuntur (parsi.Meretur in cereris arreruionem erat o illius arcopa-gtticA, qvam Athenis habuit , in freqventi cumGt aecorum phflosos his coasessu, Habetur illa con-cio Actor, capite XVlU commate 22 23. seqq. Inilla oratione Pau tu ceu phtlolophus, non statimnegotium (uum esse voluit, incarnationis mysteri-utn inculcare auditoribus (uis, qvibus omnem decruce Christi sermonem, meram stul/itiam esse no-vit: idcirco argumenta, qvae rationi magis obviaessent, & qvae eorum nemo in dubium vocaret,praemittit & qvali primo agmine disponit. Facun-diae vim , qvarn ab initio vir sanctus adhibuit ,

qvis pro merito laudare potest, qva eosdem, procopia cognitionis su®, religiolos salutavit, ut eainsinuatione aditum sibi ad eosdem rectiora docen-dum, praepararet? Hinc de coeli & terrae creato-re, quem sub imagine ignoti DE/ coluissent hacte-nus, ejusqve immenficate. sufficientia & providen-

22

na eosdem infirme, suamqj ex (criptis eorum,putagentilium, , phiiolophiarn comprobat, & demum depoenitentia veraqve lui ipsius agnitione illos admo-net ~ si DEUM recte colere, & condemnationis ju-dicium in tempore essugere vellent. Consine velex unico exemplo hoc ipso, qvantum .in' phiiasa-phitu potuerit, noster ille gentium deflor, (a) qvan*tus etiam rationis ulus in theologia sit; qvam cumtheologia non modo non pugnee, led & explican-do accuratius ea ipla, qvae lanctior disciplina sup-ponit, eidem. & usui & ornamento esse qveat. (b)Illos qvi blando & benefio philolophiae nomine, &

secundum elementa mundi tantum errores suos co-lorarent, qvam apte &vapp6lite redarguerit, nuncnon moveo, 1 . . :

(4) Consr dissert. W iteierg. qv* inserAstur Paulus phi-losophus plane divinus.

(i) Joeckfri diss. dt sbilo/ophid hire[sum obiff. ' .fflj §. XI. ,■ '' ■ ■QVi posteris temporibus superstitioni in ecclesia

\£ giiscenti malcule lese opposucrunt, non aliamqvam ratione & revelatione fundatam religionem a-gnoseentes, philosipii erant & sub illo nomine qvoqyeinclaruerunt. Hinc apud. Patres primitivae eccleliaeChnstiana religio (übinde etiam appellatione pHilolp-phiae inclaruit. Neqve solum tusebitu ss-gyptns pri T

morum temporum. Monachis «s*»™ <£i\etnsdn)o tri-buit , sed & salvia*» itemqvc Gregario, Nysseno .Christia;

.nismus Vssilo/ophiA religioni* audit, & ,qvi - revera

23

Christiani edent st 3td 7r><n QiAccztQx>-he salutantur.Caudam si (cire vis , cur philosophiae, nomine reli-gionem Christianam insigmri voluerint, hanc habe;

stactumqj puta non magis recepto a majoribus more,qvam utilitatis mirificae illius intuitu, qvam ad reci-dendi! & expurgandi! haerssies in praesentia conserrer.Opponit philosophia obicem haeresibus firmum at-qve vaiidum, cum .eas rite juxta normam rectaerationis examinat & dijudicat, jagnoscens nulla aliadogmata ut vera, qvam qvae rationis fideiqve scitis

.optime &ex omni conveniunt. parte. Philosophi siliaarte superstifionum semina indagarunt inqvirendoin caudas atqve origines earundern, qvae cum subveritatis sacrarumqve litterarum umbra plerumqve

4 latere soleant, hi suis argumentis , eas (sero pallio• induras, denundarunt, exigendo facta qvaevis adlancem rationis & fidei ,simulqve demonstrandosictum tantummodo ede patrocinium , qvod in (aeris

-pandectis qvaeritur superstitionibus. saepissirsie nam-qve armis haeretici atqve superstitiosi,

ssuis praesidus sunt exuti, nec non ad siientisim raeda- Jcti, qvamvis non convecti. Hinc cum femper seli-ci successu sese iisdem opposuerunt , magnam exindeqrocj gloriam reportarunt. Qyi itaqve in eorumcastns impigre (udant

, qvi eorundem praeceptislanctiora studia conjungunt, iliis hostes nunqvamlunt. .snrmidolosi , i verum cuncta certamina,cum illis i impavide subeunt , inlultusqve eorum.

24

si cetera recte (ese habent, mascule sustinent.csr. Juckcri dijstrt, citAi. p- ng, (s. p, uti."-: - $• XII. ■ . -

Fistqvam auspicia rei -literariae ad se traxissentX Clerici, & nisi qvs superstirioni & ambitionieorum velificarent, literis non aliis pedonarehcscholae eorum, nomenclatio phihsophi , qvae ad il-larn, qvam magnopere commendat gentium do*ctor, AtyontV Aeneum/ non parum consert, pontificio ne*sido qvojure, aut certe injuria, deralis vertice fra-tribus,eorumqve primiceriis cessit. Qvi ante inve-vectum in orbem papismum , altiore cum Muliscommercio digni cenleri voluerunt, qvicqvid labo»ris impendi potuit,-adinqvirendae veritatis studi-um, strenue contulerunt, erroribus simpliciorumsubvenerunt , ne pabulo & praedae hominibus astu*tis cederem. Inprimis vero NUMINIs senium &

verum cultum, cujus majestate regerentur omnia,iisdem impertivere. Prosecto opibus struendis accumulandis honoribus inhaerere, praeciarum minusatqve gloriosum existimarunt, qvam humanarumdivinarumqve rerum (cire arqve investigare ratio-nes- At postqvam Romae vrvums a-*®» exsurgerentad Hm;r't magis {a) qvam CHRIsTI disciplinsm;homines inepto distenti judicio fastuqve ecclesiae& republicae summo loco eminere inciperent, con-senuit magis magisqve vetus idemqve sincerus Tei*endi & studendi ardor ; factumqve ut; qvi vixnisi inanis superstitionis persyalores essant atqve do»

25,ctores, illi qvoqve phiksiphi dicti suerint, Ad ku-

jus generis philosbphos utrum Anschtrium relem«,dubito, tloruit aevo ilio, qvo ad lucrum omniaspectare coeperunt in ecclesiae, Fuisse viri silius ingentes septentrionis , praecipue vero sveor.es , insi-gwia menta , non negamus. Regiis educationibuspraeississe; (i) scholas canonicas mstiruisse, imoCorbejensis scholae alumnum, mox praetectum e*gisie constat. Verum qvj conditionem res Utera-riae temporum illorum penitius introlpexeris, non mi-nus ille dubitandi ansam inveniet :an salva fron-te scholarchae aevi illius, phh/ophi sasigniri merue*rint , qvam suspicanrur alii, martynt dici non pos»Je illos, qvi amplexi sidem christianam, extra caus-iam Cbristi, dolores & afflictiones, verbo: incru-entas passiones, sponte sastinuerunt ?(e )Qvidqvidsit, de Anscbario religionis Chnstianae in svethia pro-tomysta notum est, qvod paterae, phi/o/ophut CHRIsTI,ab AdAt»3 Bremmsi dicatur. (*/) & nova religio,qvam scandiae populis praedicavit doctor & manyridem ( < ) apud Pimh-rtum biographum ejus, philosb•pht£ nomine veniat. Qyi seqviore aevo ardis epi-scopus Cantuariensis erat, 8c advectus Birettqariumbella domini strenue gessit Ltnfranou , vir philostphut& perspienus audit, neqve claruit alio sub nomineHuccessor ejus Ansbtlmut, sanctistimus phiiosophut ap-pellatus: ne qvid de GHhert» dicam Londinenlis ec-clesise episcopo, qvern maenam philusiphum sui aevihomiaei salutarunt (/} In iumma; apud icriptdres

26

mediae sient & insimae latinitatis, phik'*ph*ri perindeerae, arqve monachum sle monasterh curatorem age-re (g ) & dignitas philcsophbrnm in ecclessis canoniciseadem erat, qvae hodie ludi magistrorum. Et qviaphflosophorum est.raagistros singere, inde posteristemporibus , qvicunqve ad Heliconis fastigium enitipotuere, sive (aerum sive prosanum , 'deflores. pro-roiscue atqve magistri dicebantur, illaeqve notionestitulo philesiphi aeqvipollebant- Idem qvod ec-clesiae orientalis , puta Rurhenic* chronica vete-ra insuper etiam restantur, in qvibus de svethiaeRege %jdAgn» nigre (nosl ratibus ©meE dicto ) scri-ptum > invenimus, qvod .ablegaverit ad Bastlium No»vpgardiae archiepiscopumsuae gentis phiksophos, ■ qvicussiiipso super religionis negotio verbis constige-rent (b ). < Utrum de fidei capitibus egerint, an verode privilegiorom ucrinqve conditione, eorum ad-qvisitionc & conservatione, qvae isto tempore, re-ligionis prora & puppis, erant disccptaverint re-gnantes in'artibus,' prophetarum silii hi ipsi, suprapsallendi peritiam majorem in modum (apere sibi visiv, in citatis modo chronicis nil seriptum in-venimus.(4) Homer: si a, .

{j, ; .

( b KUg.Dxnit regii 4 sindit* erit. Arnkiels Cim-hn sssjc (jubent sjum is , p- ur- ,

( c )Oernbtelms.btstor, eccles, •st Gith, 1. '2l. 22. seqtj-(d ) /si/?,' rectes Cap, 14., ;

(c ) Himber(i ivit -Jnsehxrii p, (s C*pt ult. item Cxp, 30. init.i / ) fricte mt. serventem. 1

27

(s ) Du fresnt glo/sar, sub ner». Philosophi.(I ) D jstru de orsgiaihsu Waregorum i pag. ?7n*i.

$. XIII,

IkJOn nisi abusive ilii philossphi Cbrtjiiani appellari-ili tur, qvi fidei & rationis Icita inter se invi-cera milcent, qvalcs seholasiiciy qvi ex temerariamrorumqve principiorum, rationtt pura atqve fideipermistione, corpus «liqvod monstrosum sabrica-runt. Qvam ivero noxia sit illa turbatio praepo-stera principiorum, qvum,ea naturae assignantur,qvae non nisi ex gratia prosiciscuntur , in a*croarnaticis, qvae hodie lunt, khohs ignorare ne-mo potessi De philesophu Cbrisltanis jam ante non-nulla monuimus. Nomen ergo philosophi Christi-ani haud merentur, qvi ex duobus principiis bonisper ie , consiciunt unum mixtum pessimum ,

«st ex duobus integris, unum corruptum, cogendodiversa placita in nnum systema. Qyoe & qvamluctuosa ex ejusmodi incauta permixtione, litigia &

bella in ecclcsia , Domini bella perperam nuncupata,sine orta, eademque impie plerumqve gesta, anna-ies ecclesiastici passim 5c ubiqve loqvuntur. Noscum factiones phiiosophicas nullas veterum Cbrtsti.antrtsm titulis celebratas, noverimus, eos, qvi nonconsundenda consundunt, licet sanctilsimi nommisxelo veloqve obvoluti incedant, tamen ubi extracancellos divagantur, atqve in ipsius pkuosophi&tcanones manisesto impingunt, in censum nullo mo-do venire debere, neqve unam magis qvam alte-

28

ram iw rcpuhlica personam sucri posTc existimamus,.verum e diverticulo irernm in viam*

...: $, XIV. ':

/Omhardi > aetate, qvi lectae scholasticorum cory<§ 4. shucus . . audit ~' phihsdphi a theologis non gene-re sed gradu disserebant. - Fuerunt scholastici docto-res primi phi!»^o'pht,']ne qvc: disciplinae; & religionisnova species ordinari rite potuit, anteqva ejus:prin-cipia a iphilosophis 1rite desenpta jjjj & determinataessent. .Igitur. leges-fundamentales, philosophi; do-cuere; secundum qvas sacram scripturam ad . insti-tusiones Aristotelico scholasticas explicare ;.-qvsvero pole mica tractarent , bella cruenta (a) saepelua gerere deberent* Igitur qvi mysteria religionis*ab finitio scholae invectae illius, .primi? explicuerunt,.philo/«phi etiamdum/’.dicti suere, , idqve non prae*ter meritum;) cum fint ejus, femper potiores partes,qvi agenda praeteribit, qvam qvi regulam .seqvjrar;In qvam sententiam non obscure comburit \Antumsadsel. ( de Chandieu ) theologi reformati judici-'um, cum slcholallicos illos qvi theologiam cumphilosophia primi commiscoerunt, philostphps^ potius'

theologos , dici meruisse; contendit (£) k v(a) 'Mtrhbsii ptlyhist.phiitsoph ./. /?. ‘ .., ;. . ■; *«,

{b) mprisit; libri de verbo DEI Jtripto.- ; : -

• §. XV. ■) /phisV.-C-Ics4 Nteqvam- ; facultatum: Academicarum distinctio' l

£k usu veniret, .phi/?s>phus&. mAgisier , qvaeeun-ia/, e vellet, rprositeri qvisqve

.potuit* more viris ec-

assicis hodie qvoqve wsitato , poilqvam aemula

29

(ecularis & civilisri potestasss effo coepit: discipimaeccleliaststy. ~ Inde. • magistri • ibhltgUr- (s { phibsophjjt

|perinde dicebantur, atqVe infirme! munere & venia■ alios docendi, ve nemine invidente , gaudebantQyemadmodutn , quae vetus erat ecclesia , ante*qvam hierarchis eandem .corrumperet, in tribusnullas dderipta; neqve suis; cum jure .cogendi & probibendi , desuncta fuit.' ita neqve ante tempo-ra modo dicta, scientiarum classes certas atqve-di*stmctas, nedum de .sinibus', regundis contestata so-ri litigia • :aiiqva.~ novit relpubhca literaria. - Erant‘civesireipublicaviilius jam ante dilpersi per, ; totum-orbem, neqve ,rqVam:,qv6d status naturalisse solet, aeqvalitaiis vinculo, invicem connexi:/ &

qvamdia ratio ilia; valuit^atqVe;relatio. qvam de-■mocratiam lirerariam . alii r_ appellari malunt, cha-ractere phdtsuphi etesferi : ssalutariqy e, sapientiae (lu-diosis, • qvacunqye; demum • orbis: parte degerent,per-qvam i amabile < fuit. sed| postqvamr cura Janedivilum |,• imperium ■:• ambire ;;-*?cbepit". & haberepontisex i Romanus , ipleqve ad modum ordinumccelestmm digerere inciperer rei librariae .partes,’ <3cqvae cura illis cohaeret ipsorum qvoqve 'docentiumexistimationem, tactum lillico tura ( qyoqve fixi;, utqvi .

distiactas scientias ■ prositerentur, illi' .diverlasqvoqve , societates constituere inciperent, ; Id PHI-LlsJO AUGUsTO, Galliae rege, (accidisse, nempe, utordo theologorum legitima; societatis formam tum*primumj habere coeperit,: Fthsucm . doctor sorboni-.

30

cus ipse auctor est ( 4 ) Fuerunt ab initio duae tan-tpm facultates scholasticae : theologica & philoso-phica; ssiccp mirandum pontificem ad. illum, puta pri-orem ordia e pertinere voluisie primariae ssedishone-rern,in qvo ipse honorabatur qvam maxime,Qyae-su*persiunt intermediae facultates, seosso nondum adultotertio decimo, circa annum tricesimum, peculiareiodaticium demum ingressae perhibentur.'. Ad papis*mura vero, ceu caussam remotam, reserre originesluas regni literarii ordines hosce-in promtu £st vi-dere. Certarunt de (ure rrpav)\i\ienas cum ordine

, theologorum novo, philosoph) , %macte & : auspicio advotum prospero , qvamdiu (ub eodem cum .ipsistigno'militarunt editi . & juru sopsulti, neqve tibitantum adhuc lumsisser primaria facultas, .ut ma-nipulos siios, nisi post principia ista, laxare (assine»ret (£> Postea vero qvam super mundana omnia s* m

siwuo ,| signum \abominationis | suum ( e ) ,in | contu-meliam omnis institutionis divin; & hum; extol-lere coepit, & ad controversias cujuscunqve ordinis.& loci decidendas, non rationale theologicum, neqj philt-sophiae operam aliqvam (usasidiariam 'in aciem venirevoluerunt , sed papas insallibUitAtem , divinae & hu-manae moralitatis, qvorum intererat, principium & a»mussim venditare coeperunt qvid accidit ?qv* inopi-nata omnium in re Aeraria convectio inscqvutaest? jsbihsosbia momen & omen in sata, qvae ceterorumsignorum notionaiium & aliarum rerum esse solent, ?pertinax fortuna vocavit. Qvi rei iiterari* iplen-

J

dlarem/ab ultima hominum memoria, hactenus lu-stinuissent philosopht, postqvam baculos tuos lituosqvecura episcbpis bona side comssiunicaslenr (* ) ni*su non also magis qvam illorum, dignationem, &

locum & aestimium , qvo daruisseat dira , amite--runt. : Illis inqvara , rqvi curandis rebus divinis,

condendis, in summa: ingeniis ad qvamciin*cunqve humanitatem esformandis jam ante praepo-sisi suerant, praeterqvam in civitate literaria | Pariti*ensi (e) parum in ; ceteris civitatibus Europaeis, lo-civmomentiqve, post illa tempora;, fuisse : relictumplurimi cohsentiuns,-(i/- )*(4) Dt 7 ‘origine (i atutorum (acuit, thesi. I ' Parisiens \{b) Loto jurisprudentia Cibi , qbam docerii papae' non i»':i terer ,

’ cum jura- pontificum publice ’ praelegi ■inciperentminime mirum , qvodproximum a theologi* locum eorum

■ : doctores invenerint. ' i“.. ■■ ■’}(e) Fici, ijdattb; XXIV. ir. (s talionem Gezelia»

nam, - .- . ,

(d) Buddei. analecta philosoph, p, m. 410■ s( O JjH>am hoc noslro tempore , libertatem■(s jura prisiin*

{ua , primogenita Regum silia, Pansiensis AcAdemisaaegre bindictrt possit : qva i inter Rosaanaeum ‘ ducent

• e,nndemqbe regit 1ekomosynarium V{ & ademte ejusdemsoetos nonnullos, nuperrime '-controversia mota- sutt , /aper

. Rectore consiitutndo not>9, qpi-sub nomine Europae istats secretarius nonnullo tempore prodeunt politici rem *

mentam , recentes -ad manum t' sies su*t. ■;* Actiam* tit J,

si>am Abbati nupero Rectori autson sume su-

perblam qvaesitam meritis, tsvtd de ekguntiorum li-terArum iv tllagerite dubra strtu}tA t (it habendum-, noneb-[curi predit,

{/) Huhertu de ehit.pap vt. 419,§. XVI.

T7Rat nominis philo/ophi tanta olim dignitas; 5cJlV reverentia, iu non privatira modo adlciscerenationes, kd & principum amicitias tueri & ample-cti potuerint. Tanta aulae gratia eosdem subnixosesse legimus, ut in judicio, in (enatu (a) & de-niqve omni gerenda republica , non majore savo-re ulti auctontateqve valuerint, Gujuke rei nonaliud magis luculentum esse porest indicium, qvaraqvod principum multi, non cognomine philosophimodo insigniri voluerint, sed & titulis, qvi reipu*blicae iiterariae (unt & philosophicae collationis, ede”brari, triumphalibus ornamentis qvibuscunqve ,

magis gloriosum putaverint* Marsum Antemnamimperatorem, phi’o(ophum Chalcedone natum Mpodoni-*m, tanta dissundi aviditate asidivisse , tapitolmus re-sert , ut imperator factus etiam aedes ejus freqven*ter salutaverit; non cognomen solum adsuralent ,

& ia lararium, aureum siraulacrum ejus inserri cu-raverit, sed dt rempublicam, ubi philosophi regna-rent optimam dt storemissunarn judicaverit (b) Fbi-Usophos veteris & recentions aevi, eodem sine ,e*ducationibus principum praeiuisse constat. Et nisiobstarent anguillae rerum mearum, numerum, qvam-visc.noa omasum 3 celeuriorum saltem inire vellera;

qvemadmodum ■ argutorum viminum , qvae insu-las, & dignitates literarias cum fastigio principiscon unxerunt, recensum egere, neqve intermitterem.s'd texuit pqvamvis non pertexuit telam hanc e-andera Ktrcknenu superioris Teculi philesophus, adeo--

qve otium' . in,'praesentia mihi laboris illius herivoluit (V). Illud elogium, qvo REX GALLUs, qvi ho-die est, ' ob virtutes principe dignae, inqve si.teras politiores savorem mirisicum, un prince philosa.phe dici meruit (d) tanto majorem meretur atten-tionem , qvanto rariores gemmae ut nunc |lurtttempora, principes illi sunt, qvos assicit titulus- insi.gnis & pulcher ille ; & qvi palatinis aedibus prae.sident minislri regum , illa de (ludiis literarum hae-reo iniectisint plurimi , qvod ad verum rectum-qve in consiliis publicis, in dictis & factis constati.siam inveniendam, adeo non multum illa conse-rant atqve prosiciant, ~ ' ‘Z(*) Tacit. A?inal XIV, s3. cap, itemqve seqventia,( b ) Capitolin, vita ejusdem imperator: .Cap\ 27. E* ili*

%vi in Italia floruerunt Gothorum regibus , Theodatusphilosophus Platonicus Audit'.'( r ),Kircknerus Marpurgensls circa initium superioris se-xuli bi[iorictis (s orator erat: identqve } ssiannis skyt-

te nostratis. in juventute praeceptor -, cpem\ regenda reipubliceregulis atqOe formulis GUsTAVI magni regis 4.dole(tenti imbuise ,& inde, senecae in melum (ena-toria purpura , itemqve rei literariae per omnem sVetbiam

sufficio eminui(Je , jatis notum est.(d) Dialogum nuperrime evagatum mortuorum duorum }

34tlt&orii Pilttini, Caroli Philippi (s cAriinAlis G*Rie mi*ni[iri £ leurii, consir. ‘

'M XVII* g ;

sEd, inqvis,; cum tanta apud gentes extra & in-XJ? tra ecclesiam fuerit dignatio jhihsephi, -ejiisqveordinis in republica literaria primariarum partium*per tot hominum aetates continuata possessio, qv«qvaeso/ sapientiae studium pervicit demum fortunaemalignitas, ejusqve vindices & sectatores de pon-te dejecit ? Non negamus ip scholis philosophorurn,qvemadmodum in aliis coetibus,' publice atqve pri-vatim regnasse mores identidem reipublicae sini &

generi humano adversos: curaqve[fundamenta peritatum generi humano utilium, nondum prospesedetegere poffent, ex illa opinionum discrepantiaedisstinsienes & internecina odia crebro exntisse. sederat prosundior alia caussa, qvae philosophes urgerecoepite & qvae hactenus in illorum gloriam cesserantres, easdem deinde pedem retro ferre jussit. Cumsuperstitiosis gentilium sacrisiculis , eorumq; absurdisde DEO & natura rerum opinionibus hactenus

, pu-gnandum erat philosophut /Ad praecavendum, ne pe-llis ilia mentis,humanae, sRINCIPUM aulas corriperet,pectora mollia & tenera, anteqvarn animi vigo-rem explicare, & qvae vera essient, a salsis diseer-nere ipsa scirent, maerordia insatuaret, non aliis magisqvam philosophis castissimorum morum arqve studio-rum magistris, regum sidi ,nv disciplinam dati suere*Et ■ qvamdiu magisterium illi silum rite obirent,eorumqve > puta princigum % amicitiis florentes edent,

35qvidqvid sine ratione pertentare sustineret larvata pie*catis (olertia, ad bonos eventus potentior fortunavertit. sed cum non alia, nisi qvae regalia s. Pe-tri concernerent (a ) dogmata in ecclesta «st politiapersonare inciperent, non reget sibi jurisdictionemm sacerdotium, sed supremam mlpectionem in se &

luam familiam & deniqve in omnem rempubli-cim ordini isti permitterent, q\i, qvaeso ! fieri ali*ter potuit, qvam ut turbine eodem, qvo de luo sa •

stigio ejecti suere rerum domini, eodem turbata & la-befactata qvoqve conciderer vetus res Aeraria. Il-ii postqvam satellites se praeberent libidini pontipsi*s* %

eqvisonum officio sungi ( b } & sushgariombus mo-nachorum ( c ; se subjicere non inglorium, sed pierecteqve omnia fieri putarent, qvibus religicsis ho-minibus potestas stabiliretur super orbis totius vi-ros maximos & potentissimos, qvis , cum phtloso-phts non praedare actum existimabit , qvamdiuadconditionis vilitatem eandem nondumCum, qvi erres intelligunr, prope nulli lunt, fortu-nam artisicibus lenocinari nullam , naturale est.

Verum inurant innocentiae, qvidqvid velint ma-levoli ,ut non odio magis, qvam veritati satisfactucredant rerum ignari. Licet a Ludano prokriptionempassi sini philo sopht, satis acrem & amarulentam; (i; sintqvi a diabolo originem ducere {i ) adeoqve haere-ticorum patriarchas esse convitientur; (/) sint qvipost invectam Romae (aeram, eamqve novam monarchiam, nil nisi servos symphoniacos religiosae ne-quitiae esse velint; (g) cerrum & indubitatum nihilo-

3 5minus illud est & manebit,rebus Christianismi,si nonprimarium, certe egregium & validum robur abfphilosophiae diligenti tractatione

'

accedere ; & qvis-qvis rationis lumini Vin qvo exuscitahdo vectaturqvam maxime philosophiae dicam scribere sustinu-erit ,

- eundem pietati utili portam aperire mercessuas superstitione delibutas , iterum venales obtru-dendi. Dico : non societatis humanae vinculummodo abrumpere : verum etiam ingratitudinem ver-sus tanti' boni datorem committere ferocem, DE-UMqve insigo! impietate , lecum ipsurh committere.( a ) spegcls Desidi? til @st>. tcjrcs s'*g. Os, adde

Lunnigs epist. procerum. W. p, pgi, ; ,( b ) Hubners sotiii\jst sr. I, p- J49. adde Gundlingiana

juh exemplo FREDER 111. imperat. (c) Mattii. sarisiad an. 1174. (s ex illo Hubner politity)t frag. 11, p.jp. item. sag. anteced, j66.

d) Luciani dialogo iflo sub nem. nots(simus.(e) Acta eruditor; Lipst />• 99. adde Thomas, cautel.

jurisprud. 1. p. 91. 1 '

(/) c sr* Joeckeri trassatus de philosophia btrestum obice p.m, 2. -

; „ ; . ; -

(g ) sywdiu in bi/toria orbis 'celebrantur regum aileruilem patientiam sape demijst opes (Facit Agricol; cap.14. ) earumqse poslliminio retrahendarum sses atqve lon-ga prssamtni ima itu philosophos, sarte illa licetcontentos ex qpa cadere non p.jjknt, tamen non desitu-ros urgere sui nominis-satu celebrent (s yttustam pra-

seripttonem, canonicorum seqpiarit aevi irregularium no»' nemo , mn frater rem judicat

CsirisW CANDIDATO.

Dn. JACOBO EsTLANDROAmico ss.igulan. ,

/

Qsom fuerit nomen femper praegrande sopho-■ ''

' . rum ,

Ovo celebres numero sini hahitivt loco t i H - *

Contigerint qvt sata omni sapientibm 'avo yEstljndri pulchre docta Jidimrva tradit.

Ad metam propera. Tibi praemi a latus Apollo.'.-.'st dabit,, &' cinget fronde virente comam.1 nunc qvo /vocat, Estlandcr,Tua servida virtus ,

Aujibtis adsiabit sortibus ipjl DEUs* -

amica mmtt dpposuttGER.H. PET, HssiLLBERGH

1 ■ Osirob. -

Clarissirae Dn; CANDIDATEarctice honorati{sini e-’

: .jsyßwm.- ■ 4dversartam illis , ornr. hu ennsitttiam effo , cjvi exB T infantili inseitil ad rerum qvarumcuntqvey cognitionem 'iniit

. cupiunt, non illi naagit , qvos notali iit paupertas na*'

entes ei' cumstdt , qvam qvi recens /nati nodissinio excts:un~

.tur sinis, modo /apra lubricum aetatis evesi suerint , cernenturt

& iwjenciunc unirerje. jshttdnitm vere durum magis sit a>q.. :

dissicile^ s commoda ,an piro lr.l9lrtr.eda maxima Ati selirem e*

ventum vertere , disceptari a dlversii diversimode [cie:. Irlqveren praeter rationem ,

cepi non eadem u ramqve partem sm-ta urgeant ; eaqve nulli non mortalium agnata labes'fflsa, ut

qvae perpetiamur ips , ilia magia i crebro inflare ,

*Agi*acriter'affligere ,

- aci unum omnes conqveri [oleamus. Tuwrtego judicium , Clatijs, Da, Candidate ,si .'uter re conirovessatxdvirerem , non dubito, qv!» sententiam disiurat sis pro iit ,

qsi .nervo rerum gerendarum deflituuntur , qvedfortunae obvi-/

am ire illi magis aegre pojsint, qvam avibus inflrumentd adpmnem' tesuw reposita, ad manus sine. In tantum enim ah idfl~unte aetate scatvam atqve saevam fortunam expertus ef, nt

si non consisus e sies Tc.C Usi) ipj/, eandem ver [ari non nist in repas

Tuo arbitria , TuatCJVts potesiati non [ubjesits s 15 deviqvementis bonae u/u*patio»em apud egentes plus saepe inveniri, qvant,penes opibus^asfluentes, .i slsidis, qvod ingressus ef saptentiae arebuvirtutis , pedem multo ante relaturas suisj s. seneca essatum^

- qvosdicitur-copta, non vero inopi 3>&.<?*• i multis ad philosa'sidum obiiare, ad obdurandam centra pericula mentem Tsiarr,

ad indunt magi* qvam desserandum ixusiitavis, ss -demum' , essecit', ut pietate duce , innocentia:4tqve conflantia, « l'a*ire Ti-I bi subjidieqve sUnstls, eo perveneris , qvo multi , qviljtss^savere

%/isa sit natura , pertingere neqvtum Gratulor vere ege Tibi ,

■in excolendo ingenio contentionem vere philosbphica&i , qvApiam, qvam aci persetsionem virtutis aeqvales Tui"1 ' ingressudisini. Tuo sub exenpplp demsnstrasti. Gratulor lauream , qva Tc[PALLAs inter sirenuos Musarum cultores ceteros , prepediemdecorabit intimo pe liore [retor , ut, cui Te consetrasti, eoclesia , siddpmsi» Te [aeratum suotum interpretem & disflo»»

- setorem inveniat]tui ' fluctioAfflatus

NATHANAEL WAREN^ERG& * ■ s &r- .