müfredatına uyumlu 11. sinif a · l = 2 → d l = 3 gelir.→ f (myön l)-–l +l alabilir. l...
TRANSCRIPT
Kararında
Anlatım
11. SINIF
‘’SORU BANKASI’’
Hilal Dönmez
KİMYA
Akıllı Tahta
Uygulaması
Yeni
MEB
müfredatına
uyumlu
2
11. Sınıf Soru Kitabı / Kimya
KA00-11.01MHK06
978-605-2387-65-8
Hilal DÖNMEZ
Necmi TOPAL
Mustafa KELEŞ
Münire Betül AYYILDIZ
Mehmet ESKİN
Acar Matbaacılık Promosyon ve Yayıncılık San. ve Tic. Ltd. Şti.Osman Gazi Mah. Mehmet Deniz Kopuz Cad. No.20 / 1Kıraç / Esenyurt / İSTANBUL tlf: 0 212 886 56 56
0 212 275 00 35 www.eksenyayinlari.com - [email protected]ülbahar Mah. Cemal Sururi Sk. No:15 / E Halim Meriç İş Merkezi Kat 9 Mecidiyeköy - İST.
Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’na göre, her hakkı Eksen Yayıncılık ve Eğitim Malz. San. Tic. AŞ’ye aittir. Eksen Yayıncılık’ın yazılı izni olmaksızın, kitabın herhangi bir şekilde kısmen veya tamamen çoğaltılması, basım ve yayımı hâlinde gerekli yasal mevzuat uygulanır.
ürün adı
ürün no
isbn
yazar
dizgi-mizanpaj
grafik tasarım
editör
yayın yönetmeni
baskı
iletişim
copyright ©
3
MERHABAÖğretmen ve öğrencilerimize müjde!
Artık size yakın, sizin dünyanızı anlayan, iç dünyanıza seslenen, kısacası sizin dilinizle konuşan bir kitap var elinizde. Yüzü soluk, kuramsal, renksiz ve tekdüze kitaplarla daha fazla uğraşmanıza gerek kalmadı. Evde, okul-da veya serbest zamanlarınızda ders çalışmanın ötesinde, bir bilim dalına yönelik temel verileri zevkle öğreneceğiniz, elinizden bırakamayacağınız kitapları sizler için hazırladık. Severek ve neşeyle öğrenilen bilgilerin ka-lıcı olduğunu göstermek istedik.
Soru bankasında üniteler iki ana bölümde ele alındı. Öncelikle öğrenme-nin daha kolay gerçekleşmesi için üniteler alt başlıklara ayrıldı. Böylece her alt başlıktan ve detaylarından soruların yer alması sağlandı. Ünite sonunda yer alan ve ünitenin tamamını kapsayan testlerin çözümü bu yöntemle daha kolay hâle getirildi.
Testlere başlamadan önce hatırlanması gereken bilgiler “kısa ve özlü ola-rak” anlatıldı. Testler konunun ağırlığına ve önemine göre birim birim oluşturuldu ve isimlendirildi. Her ünitenin sonuna “ETKİNLİK YAPALIM” bölümü konuldu. Bu bölüm, klasik sınavlara ve kısa cevaplı sorulara siz-leri hazırlamak içindir. Bu bölümden sonra kimya ile ilgili yeni ve ilginç bilgilerin yer aldığı "Haber Köşesi" bölümüyle üniteler sonlandırıldı.
Bu ürünün şimdi akıllı tahtada kullanılmak üzere dijital versiyonu da ha-zır. İnternet sitemize üye olup ücretsiz indirebilirsiniz.
Esenlik ve başarı dileklerimizle...
4
TEST SORULARI
30
1. İyonlaşma enerjisi(kj/mol)
Koparılanelektron sayısı
1 2 3 4
2160
246
120
1800
Nötr bir X atomundan koparılan elektron sayısı ile iyon-laşma enerjisinin değişimi yukarıdaki grafikte verilmiş-tir. Buna göre, X atomu ile ilgili, I. Atom numarası en küçük 4 olabilir. II. Her elektron koparmada birim elektron başına uy-gulanan çekim kuvveti arttığı için iyonlaşma enerji-si sürekli artmıştır.
III. Değerlik elektron sayısı 2 dir. yargılarındanhangileridoğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III
2.
Atom numarası
Birinci iyonlaşma enerjisi
X
Y
Z
2. periyot elementlerinin atom numaraları ile birinci iyonlaşma enerjilerinin değişimi yukarıdaki grafikte ve-rilmiştir. Buna göre X, Y ve Z elementleri ile ilgili; I. Z nin son katmandaki elektron sayısı diğerlerinden fazladır.
II. Atom çapları arasındaki ilişki X > Y > Z şeklindedir. III. X ile Y s, Z p blokundadır. yargılarındanhangileridoğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III
3. Aynı periyotta bulunan X, Y ve Z ana grup elementlerinin birinci iyonlaşma enerjileri arasındaki ilişki Y > Z > X şeklindedir. Bunagöre,X,YveZelementlerininperiyodiksis-temdekigruplarıaşağıdakilerdenhangisindekigibiolamaz?
X Y Z A) 6A 7A 5AB) 3A 4A 2AC) 6A 8A 7AD) 3A 5A 4AE) 2A 6A 3A
4. Element 1. iE 2. iE 3. iE 4. iEX 520 7300 11815 –Y 577 1820 2750 16600Z 589 1145 4900 6500T 495 4560 6900 9540 Yukarıdaki tabloda X, Y, Z ve T ana grup element-lerinin kJ/mol cinsinden ilk dört iyonlaşma enerjileri verilmiştir.
Bunagöre,aşağıdakilerdenhangisiyanlıştır?A) X ile T nin değerlik elektron sayıları aynıdır.B) X, Z ve T s bloku, Y p bloku elementidir.C) Y nin elektron dizilimi np1 ile biter.D) X in atom numarası T ninkinden daha büyüktür.E) Z2+ dan bir elektron koparmak, Y2+ dan bir elekt-ron koparmaktan daha zordur.5.
Element En büyük baş kuantum sayısıDeğerlik
elektron sayısıX3
1Y3
2Z
43
X, Y ve Z elementlerinin en büyük baş kuantum sa-yıları ve değerlik elektron sayıları yukarıdaki tabloda verilmiştir. Buna göre,
I. 1. iyonlaşma enerjisi en büyük olan X tir. II. Y nin 1. iyonlaşma enerjisi, X inkinden büyüktür. III. X ve Z nin 1 er tane yarı dolu orbitalleri vardır. yargılarındanhangileridoğrudur?A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III
İYONLAŞMA ENERJİSİ / 2
ANLATIM
12
BÖLÜM 2: YÖRÜNGE - ORBİTAL KAVRAMLARI / KUANTUM SAYILARI
✓ Schrödinger, elektronun dalga hareketi sebebiyle
konumunun dalgayı temsil eden fonksiyonlardan
bulunabileceğini dile getirdi. Bu dalga fonksiyon-
larını hidrojenik atom ve iyonlar için matematiksel
yöntemlerle bulmuştur. Bulgularına göre, elektron
atomun içinde sonsuz uzaklığa kadar pek çok yerde
bulunabilir ancak çekirdekten uzaklaştıkça elektro-
nun bulunma ihtimali azalır.
✓ Elektronun bazı hacimsel bölgelerde bulunma ihtima-
li daha yüksektir. Elektronların çekirdek çevresinde
bulunma olasılıklarının en fazla olduğu hacimsel böl-
geye orbital denir.
Kuantum Sayıları
Baş Kuantum Sayısı (n)
Sadece 1, 2, 3 gibi tam sayı-
larla ifade edilir. n ne kadar
büyükse orbitaldeki elektro-
nun çekirdeğe olan ortala-
ma uzaklığı ve buna göre de
orbital o kadar büyük olur.
Elektron bulutlarının çekir-
dek çevresinde bulunduğu
temel enerji seviyelerine
katman denir. Bu katmanlar
n = 1, n = 2, n = 3 ... ile veya
K, L, M, N, O ile gösterile-
bilir.
Açısal Momentum Kuantum
Sayısı (l)
Orbitallerin şekillerini açık-
lar. Herhangi bir n değeri
için 0 ile n – 1 arasındaki
tam sayı değerlerini alabilir.
n = 1 ⇒ l = 0
n = 2 ⇒ l = 0, l = 1
n = 3 ⇒ l = 0, l = 1, l = 2
Açısal momentum kuantum
sayıları, baş kuantum enerji
seviyelerinin de kendi için-
de ayrıldıklarını gösterir. Bu
alt seviyelere ikincil katman
denir. Bu katmanlar s, p, d,
f ile gösterilir.
l = 0 → s
l = 1 → p
l = 2 → d
l = 3 → f
orbitaline karşılık gelir.
Manyetik Kuantum Sayısı
(ml)
Orbitallerin uzaydaki yön-
lenmesini belirler. 0, –l, +l
değerlerini alabilir.
Verilen bir l değeri için ala-
bileceği değerler ve orbita-
lin sayısı
2l + 1
ile bulunur.
Spin Kuantum Sayısı (ms)
ms +
1
2 ve – 1
2
değerlerini alabilir. Bunun
anlamı bir orbitalde dönüş
yönleri birbirinin tersi olan
iki elektron bulunabilir.
Baş kuantum
sayısı (n)
Açısal momentum
kuantum sayısı (l)
Manyetik kuantum
sayısı (ml)
Orbital
türü
Orbital
sayısı
Maksimum içereceği
elektron sayısı
1
0
0
1s1
2
2
0
0
2s1
2
2
1
+1, 0, –12p
3
6
3
0
0
3s1
2
3
1
+1, 0, –13p
3
6
3
2
+2, +1, 0, –1, –23d
5
10
4
0
0
4s1
2
4
1
+1, 0, –14p
3
6
4
2
+2, +1, 0, –1, –24d
5
10
4
3
+3, +2, +1, 0, –1, –2, –34f
7
14
Ü N i T E B A Ş L I Ğ I
Modern Atom
Teorisi
Bohr Atom Modelinin Sınırlılıkları
Yörünge - Orbital Kavramları / Kuantum Sayıları
Orbital Türleri ve Enerjileri
Elektronların Dizilim Prensipleri
Elektron Dizilimleri - Değerlik Orbital ve Elektronu
Grup ve Periyot Belirleme
Atom - İyon Yarıçapı
İyonlaşma Enerjisi
Elektron İlgisi - Elektronegatiflik
Oksit - Hidroksit / Asitlik - Bazlık / Metallik - Ametallik
s ve p bloku Elementlerinin Özellikleri
d ve f blok ile Asal Gaz Elementlerinin Özellikleri
Yükseltgenme Basamakları - Elektron Dizilimi
İlişkisi
01
Kitabımızda neler var ?
5
ETKiNLiK CEVAPLARI
253
1. ÜNİTE / MODERN ATOM TEORİSİ / ETKİNLİK YAPALIM
B Kuantum sayısı
Açısal momentum
Manyetik
Spin
Baş
C
D
a) elektron : 2,42.10–11
m
b) proton : 1,318.10–14
m
a) 4Be → 1s
2 2s
2 2. periyot 2A grubu
11Na → 1s2 2s
2 2p
6 3s
1 3. periyot 1A grubu
12Mg → 1s2 2s
2 2p
6 3s
2 3. periyot 2A grubu
13Al → 1s2 2s
2 2p
6 3s
2 3p
1 3. periyot 3A grubu
33As → 1s2 2s
2 2p
6 3s
2 3p
6 4s
2 3d
10 4p
3 4. periyot 5A grubu
34Se → 1s2 2s
2 2p
6 3s
2 3p
6 4s
2 3d
10 4p
4 4. periyot 6A grubub) As > Se > Na > Mg > Al > Bec) Be > Na > Al > As > Sed) Asitlik/Bazlık Özelliği
Oksit Asidik Bazik Nötr AmfoterBeO
4Na
2O 4
MgO 4
Al2O
3 4As
4O6 4
SeO3 4
sayısı
1A
2A
Grup
7A
F
Ametal
Soygaz
p
P
metal
Geçişmetali
Periyot
s ve d
18
7
sayısı
Düşey sıralar
Halojenler
Alkalimetaller
Toprak alkalimetaller
Asidik oksitoluştururlar.
PeriyodiksistemEn elektronegatif
element
Değerlikorbitalleritam doludur.
Yalnızca pozitifdeğerlik alırlar.
Birden fazla pozitifdeğerlik alabilirler.
blokundabulunurlar.
blokundabulunurlar.
blokundabulunurlar.
Yataysıralar
A
E Atom / İyon Elektrondağılımı Küresel simetrik
6C4+ : 1s
2
4
7N3– : 1s
2 2s
2 2p
6
4
8O : 1s2
2s2
2p4
9F : 1s2
2s2
2p5
12Mg2+ : 1s2
2s2
2p6
4
13Al : 1s2
2s2
2p6
3s2
3p1
15P3+ : 1s
2 2s
2 2p
6 3s
2
4
16S2– : 1s
2 2s
2 2p
6 3s
2 3p
64
17Cl+ : 1s2
2s2
2p6
3s2
3p4
21Sc+ : 1s
2 2s
2 2p
6 3s
2 3p
6 4s
1 3d
1
24Cr : 1s2
2s2
2p6
3s2
3p6
4s1
3d5
4
29Cu+ : 1s
2 2s
2 2p
6 3s
2 3p
6 3d
104
31Ga3+ : 1s
2 2s
2 2p
6 3s
2 3p
6 3d
104
ETKiNLiK
Etkinlik Yapalım
52
A. Aşağıdakikavramharitasındaboşbırakılanyerleriuygunkavramlarladoldurunuz.
sayısı
sayısı
Düşey sıralar
Halojenler
Alkalimetaller Toprak alkali
metaller
Asidik oksitoluştururlar.
Periyodiksistem
En elektronegatifelement
Değerlikorbitalleritam doludur.
Yalnızca pozitifdeğerlik alırlar.
Birden fazla pozitifdeğerlik alabilirler.
blokundabulunurlar.
blokundabulunurlar.
blokundabulunurlar.
Yataysıralar
B. 15
Patomununtemelhalelektrondağılımınıyazıpherbirelektronunsahipolduğukuantumsayılarınıbelirtiniz.
Kuantum sayısı
Açısal momentum
Manyetik
Spin
Baş
1s 2s 2p 3p3s
CEVAP ANAHTARI
250
12
34
56
78
9 1011
1213
14
Bohr Atom Modelinin Sınırlılıkları
DA
BD
DE
AA
Yörünge – Orbital Kavramları / Kuantum SayılarıB
ED
AD
D
Orbital Türleri ve Enerjileri
EC
AE
DA
DD
BD
Elektronların Dizilim Prensipleri
AE
BD
BA
AA
E
Elektron Dizilimleri – Değerlik Orbital ve Elektronu / 1 EE
EE
EC
BE
EA
DE
Elektron Dizilimleri – Değerlik Orbital ve Elektronu / 2 BC
AB
EA
EB
DD
CE
Grup ve Periyot Belirleme / 1
DC
EB
DE
CE
E
Grup ve Periyot Belirleme / 2
BE
CE
DA
CD
DD
A
Atom / İyon Yarıçapı
EA
EB
AE
BB
B
İyonlaşma Enerjisi / 1
CE
AA
EB
DC
D
İyonlaşma Enerjisi / 2
ED
ED
DE
CE
CC
Elektron İlgisi / Elektronegatiflik
ED
CB
BD
CB
Oksit – Hidroksit / Asitlik – Bazlık / Metallik – Ametallik EA
EA
CB
DA
s ve p Bloku Elementlerinin Özellikleri / 1B
DA
CC
E
s ve p Bloku Elementlerinin Özellikleri / 2E
DC
AD
ED
EE
BA
C
d ve f Blok ile Asal Gaz Elementlerinin ÖzellikleriE
DC
DB
A
Yükseltgenme Basamakları - Elektron Dizilimi İlişkisiD
AB
DE
BE
CE
A
Üniteyi Değerlendirelim / 1
EC
EA
DD
EC
BA
CC
D
Üniteyi Değerlendirelim / 2
BC
BE
DB
BA
DA
AD
Üniteyi Değerlendirelim / 3
CE
BD
ED
EA
EB
BB
1. ÜNİTE / MODERN ATOM TEORİSİ
12
34
56
78
9 1011
1213
14
Gazların Özellikleri
DB
DA
CD
B
Gaz Yasaları / 1
BD
DE
AE
E
Gaz Yasaları / 2
BD
AC
BA
DD
DB
C
Gaz Yasaları / 3
DE
CC
DC
DE
A
İdeal Gaz Denklemi / 1
DD
CA
DC
EB
A
İdeal Gaz Denklemi / 2
CD
CD
AD
BE
DA
CC
İdeal Gaz Denklemi / 3
DC
AD
CD
EA
DD
EE
ED
Hacim – Kütle – Mol Sayısı İlişkisi
DE
BE
BB
BB
DC
D
Gazlarda Kinetik Teori / 1
EE
AB
BC
BE
Gazlarda Kinetik Teori / 2
DA
EA
EC
CA
D
Gaz Karışımları / 1
BE
CE
CB
E
Gaz Karışımları / 2
AA
EA
BD
CB
EC
Gaz Karışımları / 3
AB
DD
CC
BB
ED
E
Gerçek Gazlar / Joule – Thomson Olayı / 1B
EC
DD
BB
Gerçek Gazlar / Joule – Thomson Olayı / 2A
EB
EC
ED
DE
Üniteyi Değerlendirelim / 1
EC
EB
AB
CB
EB
Üniteyi Değerlendirelim / 2
BC
EE
EA
EA
ED
E
Üniteyi Değerlendirelim / 3
CC
EE
DD
AC
CC
A
2. ÜNİTE / GAZLAR
HABER KÖ ŞESi
Haber Köşesi
54
Kar, suyun donmuş halidir. Donmuş su yani buz renksizken kar beyaz görünür. Bu durumun nedeni
buz kristalleri ile kar tanelerinin ışıkla farklı şekillerde etkileşmeleridir. Güneş ışığı elektromanyetik
spektrumdaki bütün dalga boylarındaki ışık ışınlarını içerir. Ancak gözümüz sadece görünür dalga
boyundaki ışık ışınlarını algılayabilir. Işık bir cisimle etkileştiğinde cisim tarafından soğurulabilir, yan-
sıtılabilir ya da geçirilebilir. Cisim, ışığı herhangi bir değişime uğramadan geçiriyorsa şeffaftır. Işığın bir
kısmını soğuruyor, belli bir dalga boyundaki ışığı yansıtıyorsa, yansıttığı ışığın renginde görünür. Eğer
cisim görünür dalga boyundaki ışık ışınlarının tamamını yansıtıyorsa beyazdır.
Buz, ışığı geçirdiği için şeffaf görünür. Kar taneciklerinin neden beyaz göründüğü sorusuna cevap
bulabilmek için ise, gelin, önce kar kristallerinin nasıl oluştuğuna bakalım.
Sıcaklık donma noktasının altına düştüğünde bulutların içindeki su buharı küçük toz parçacıkları üze-
rinde yoğunlaşarak katı hale geçer. Bu süreç devam ettikçe kar kristalleri altıgen prizma şeklini alır
ve altıgenin köşelerinde dallanmalar oluşturarak büyümeye devam eder. Yani kar kristalleri donmuş
yağmur damlaları değildir.
Kar beyaz görünmesine rağmen, karı oluşturan kar kristalleri şeffaftır. Kar kristallerinin bir araya
gelmesiyle oluşan kar taneleri ışık ile etkileştiğinde, kar kristallerinin kendilerine özgü altıgen şekilleri
nedeniyle, bir kristalin yüzeyinden diğerine yansıyarak yön değiştirir. Kar tanelerine çarpan bütün
dalga boylarındaki ışınlar eşit derecede yansıdığı için de kar beyaz görünür.
BUZ RENKSİZKEN
KAR NEDEN BEYAZDIR?
Kaynak: www.bilimgenc.tubitak.gov.tr
6
İçindekiler
1. ÜNİTEModern Atom Teorisi
Bohr Atom Modelinin Sınırlılıkları ....................................................................................................................................... 10Yörünge - Orbital Kavramları / Kuantum Sayıları .......................................................................................................... 12Orbital Türleri ve Enerjileri ................................................................................................................................................... 14Elektronların Dizilim Prensipleri ......................................................................................................................................... 16Elektron Dizilimleri - Değerlik Orbital ve Elektronu ....................................................................................................... 18Grup ve Periyot Belirleme .................................................................................................................................................... 22Atom - İyon Yarıçapı .............................................................................................................................................................. 26İyonlaşma Enerjisi .................................................................................................................................................................. 28Elektron İlgisi - Elektronegatiflik ....................................................................................................................................... 32Oksit - Hidroksit / Asitlik - Bazlık / Metallik - Ametallik ...................................................................................................... 34s ve p bloku Elementlerinin Özellikleri .............................................................................................................................. 36d ve f blok ile Asal Gaz Elementlerinin Özellikleri ........................................................................................................... 40Yükseltgenme Basamakları - Elektron Dizilimi İlişkisi ................................................................................................. 42Etkinlik Yapalım ..................................................................................................................................................................... 52Haber Köşesi ........................................................................................................................................................................... 54
2. ÜNİTEGazlar
Gazların Özellikleri .................................................................................................................................................................. 56Gaz Yasaları .............................................................................................................................................................................. 58İdeal Gaz Denklemi ................................................................................................................................................................. 64Hacim - Kütle - Mol Sayısı İlişkisi ....................................................................................................................................... 70Gazlarda Kinetik Teori ............................................................................................................................................................ 72Gaz Karışımları ........................................................................................................................................................................ 76Gerçek Gazlar / Joule - Thomson Olayı ............................................................................................................................ 82Etkinlik Yapalım ..................................................................................................................................................................... 92Haber Köşesi ........................................................................................................................................................................... 94
7
3. ÜNİTESıvı Çözeltiler ve Çözünürlük
Çözücü - Çözünen Etkileşimleri .......................................................................................................................................... 96Molarite - Molalite .................................................................................................................................................................. 98Kütlece ve Hacimce Yüzde / Mol Kesri / ppm ................................................................................................................. 102Buhar Basıncı Düşmesi ......................................................................................................................................................... 106Kaynama Noktası Yükselmesi ............................................................................................................................................. 108Donma Noktası Düşmesi / Osmotik Basınç .................................................................................................................... 110Çözeltilerin Sınıflandırılması - Çözünürlük ...................................................................................................................... 116Sıcaklığın Çözünürlüğe Etkisi .............................................................................................................................................. 120Derişme - Seyrelme ............................................................................................................................................................... 126Basıncın Çözünürlüğe Etkisi ................................................................................................................................................ 128Etkinlik Yapalım ..................................................................................................................................................................... 136Haber Köşesi ........................................................................................................................................................................... 138
4. ÜNİTEKimyasal Tepkimelerde Enerji
Tepkimelerde Isı Alışverişi .................................................................................................................................................... 140Standart Oluşum Entalpisi ................................................................................................................................................... 142Tepkime Entalpisi Hesaplamaları ....................................................................................................................................... 146Bağ Enerjileri ........................................................................................................................................................................... 152Hess Yasası .............................................................................................................................................................................. 156Etkinlik Yapalım ..................................................................................................................................................................... 166Haber Köşesi ........................................................................................................................................................................... 168
8
5. ÜNİTEKimyasal Tepkimelerde Hız
Çarpışma Teorisi ..................................................................................................................................................................... 170Madde Miktarı - Tepkime Hızı İlişkisi ................................................................................................................................. 172Ortalama Tepkime Hızı / Homojen - Heterojen Tepkimeler ......................................................................................... 174Derişime Bağlı Hız İfadeleri .................................................................................................................................................. 176Çok Basamaklı Tepkimelerde Hız Bağıntıları ................................................................................................................... 178Tepkime Hızını Etkileyen Faktörler ..................................................................................................................................... 182Etkinlik Yapalım ..................................................................................................................................................................... 192Haber Köşesi ........................................................................................................................................................................... 194
6. ÜNİTEKimyasal Tepkimelerde Denge
Fiziksel ve Kimyasal Değişimlerde Denge ........................................................................................................................ 196Denge Bağıntısı / KP – KC İlişkisi ......................................................................................................................................... 198Denge Derişimlerinin Hesaplanması ................................................................................................................................. 200Derişimin Dengeye Etkisi ...................................................................................................................................................... 202Basınç ve Hacim Değişiminin Dengeye Etkisi .................................................................................................................. 206Sıcaklık ve Katalizörün Dengeye Etkisi ............................................................................................................................. 208Suyun Otoiyonizasyonu / pH – pOH .................................................................................................................................. 210Konjuge Asit - Baz Çiftleri .................................................................................................................................................... 214İyonlaşma Denge Sabitleri ................................................................................................................................................... 216Kuvvetli ve Zayıf Monoprotik Asit - Baz Çözeltilerinde pH .......................................................................................... 218Tampon Çözeltiler ................................................................................................................................................................... 222Tuz Çözeltilerinde Asitlik - Bazlık ........................................................................................................................................ 224Titrasyon - Nötralleşme ....................................................................................................................................................... 226Çözünme - Çökelme Dengeleri ............................................................................................................................................ 230Tuzların Çözünürlüğüne Etki Eden Faktörler ................................................................................................................... 234Etkinlik Yapalım ..................................................................................................................................................................... 246Haber Köşesi ........................................................................................................................................................................... 248
Cevap Anahtarı ...................................................................................................................................................................... 250
Modern Atom Teorisi
BohrAtomModelininSınırlılıkları
Yörünge-OrbitalKavramları/KuantumSayıları
OrbitalTürleriveEnerjileri
ElektronlarınDizilimPrensipleri
ElektronDizilimleri-DeğerlikOrbitalveElektronu
GrupvePeriyotBelirleme
Atom-İyonYarıçapı
İyonlaşmaEnerjisi
Elektronİlgisi-Elektronegatiflik
Oksit-Hidroksit/Asitlik-Bazlık/Metallik-Ametallik
svepblokuElementlerininÖzellikleri
dvefblokileAsalGazElementlerininÖzellikleri
YükseltgenmeBasamakları-ElektronDizilimi
İlişkisi
01
10
BÖLÜM1:BOHRATOMMODELİNİNSINIRLILIKLARI/YÖRÜNGE–ORBİTALKAVRAMLARI
Bohr Atom Modelinin SınırlılıklarıBohr atom modeli, hidrojen ve tek elektronlu bazı iyonlar (
2He
+,
3Li
2+ vb.) için başarılı bir model olmasına rağmen çok elektronlu atom ve iyonların spektrumlarını açıklamakta yetersiz kalmıştır.
Bohr'un çalışmalarından 10 yıl kadar sonra dalga-tanecik kavramları ve belirsizlik ilkesi açıklanmıştır.
Dalga - TanecikLouis de Broglie "Küçük tanecikler bazen dalga özel-liği gösterebilir." düşüncesini öne sürmüş, Planck ve Einstein eşitliklerini birleştirerek,
λ = h
m.V
bağıntısını elde etmiştir.
Heisenberg Belirsizlik İlkesiHeisenberg belirsizlik ilkesine göre "Bir taneciğin aynı andaki konumu ve hızı hassasiyetle ölçülemez." Bu durum
∆x.∆V ≥ h
4 pm
formülü ile ifade edilir.
✓ Bohr modeli elektronları sabit yörüngelere yer-leştirmişken kuantum modeli sabit yörüngelerden bahsetmez. Bunun yerine elektronların bulunma olasılıklarından bahseder.
✓ Schrödinger, elektronun dalga hareketi sebebiyle konumunun dalgayı temsil eden fonksiyonlardan bulunabileceğini dile getirdi. Bu dalga fonksiyon-larını hidrojenik atom ve iyonlar için matematiksel yöntemlerle bulmuştur. Bulgularına göre, elektron atomun içinde sonsuz uzaklığa kadar pek çok yerde bulunabilir ancak çekirdekten uzaklaştıkça elektro-nun bulunma ihtimali azalır.
✓ Elektronun bazı hacimsel bölgelerde bulunma ihti-mali daha yüksektir. Elektronların çekirdek çevresin-de bulunma olasılıklarının en fazla olduğu hacimsel bölgeye orbital denir.
1. I. 2He
II. 2He+
III. 3Li+
IV. 3Li2+
Yukarıdakiatomve iyonlardanhangilerininspekt-rumlarıBohratommodeliileaçıklanabilir?
A) I ve II B) I ve III C) II ve III
D) II ve IV E) I, II, III ve IV
2. Bohratommodeliaşağıdakilerinhangisiniaçıkla-
yabilmiştir?
A) TekelektronluatomlarınyayınmaspektrumuB) ÇokelektronluiyonlarınyayınmaspektrumuC) Birelektronunaynıandakonumuvehızındakibe-
lirsizlikD) ElektronlarınbulunduğuorbitallerE) Küçüktaneciklerindalgaözelliğigösterebileceği
3. Bohratommodelindekiyörüngetanımlamasıyeri-nekuantummekaniğindehangitanımkullanılır?
A) SpektrumB) OrbitalC) KuantumsayısıD) Katman
E) Enerjiseviyesi
4. I. Elektronsayısıbirdenfazlaolanatomlarınveiyon-
larınemisyonspektrumlarınıaçıklayamaması II. Elektronların çekirdekten belli uzaklıklardaki yö-
rüngelerdebulunduğunuaçıklaması III. Negatifvepozitifyüklerinatomuniçindedüzenlibir
şekildedağılmışolduğunuönesürmesi YukarıdaverilenlerdenhangileriBohratomteorisi-
nineksikliklerindendir?
A)YalnızI B)YalnızII C)YalnızIII D) I ve II E) I, II ve III
BOHRATOMMODELİNİNSINIRLILIKLARI
11
5. Elektronhareketi Karşılıkgelenkavram
Orbital
Yörünge
Atomun yapısının aydınlatılması ile ilgili çalışmalarsırasında öne sürülen elektron hareketi tahminleri vekarşılıkgelenkavramlaryukarıdaverilmiştir.
Bunagöre,
I. YörüngekavramıHeisenbergbelirsizlikprensibinegöre ispatlanması olanaksız olduğundan zamaniçindeterkedilmiştir.
II. Orbital kavramı, elektronun bulunma olasılığınısembolizeedenbulutmodeliolarakdabilinir.
III. Orbitalkavramı,atomunkuantummodelininteme-
liniteşkileder.
yargılarındanhangileridoğrudur?
A)YalnızI B)YalnızII C)IveIII D) II ve III E) I, II ve III
6. Aşağıdaverilenbilim insanlarındanhangisi elekt-roniçinkarşısındaverilengörüşüsavunmamıştır?
Biliminsanı GörüşA) Rutherford Çekirdeketrafındabulunurve
pozitifyüklereeşitsayıdadır.B) Thomson Elektronlar,atomiçinderastgele
olarakdağılmıştır.C) Bohr Elektronlaratomunetrafındaki
orbitallerdebulunur.D) DeBroglie Elektronlardalgaözelliğigösterir.E) Heisenberg Elektronunkonumuvehızıaynı
andahassasiyetleölçülemez.
7. Hidrojenin 1s orbitalindeki elektronun kuantummodelinegöregösterimiaşağıdakilerinhangisindedoğruverilmiştir?
A) B)
C) D)
E)
8.
n = 1n = 3
n = 2
Bohratommodelinegöre,hidrojenatomununbirkesitiyukarıdaverilmiştir.
Bunagöre,
I. Elektronn=3enerjiseviyesindenn=1enerjise-
viyesinegeçerkenışınyayar. II. Hidrojenatomununelektronun=1enerjiseviye-
sindebulunduğunda,temelhaldedir. III. Hidrojenatomuısıtıldığında,n=1enerjiseviyesin-
dekielektronn=2enerjiseviyesinegeçebilir.
yargılarındanhangileridoğrudur?
A)YalnızI B)IveII C)IveIII D) II ve III E) I, II ve III
12
BÖLÜM2:KUANTUMSAYILARI
Kuantum Sayıları
Baş Kuantum Sayısı (n)
Sadece 1, 2, 3 gibi tam sayı-larla ifade edilir. n ne kadar
büyükse orbitaldeki elektro-nun çekirdeğe olan ortala-ma uzaklığı ve buna göre de orbital o kadar büyük olur. Elektron bulutlarının çekir-dek çevresinde bulunduğu temel enerji seviyelerine katman denir. Bu katmanlar
n = 1, n = 2, n = 3 ... ile veya K, L, M, N, O ile gösterile-bilir.
Açısal Momentum Kuantum Sayısı (l)
Orbitallerin şekillerini açık-lar. Herhangi bir n değeri için 0 ile n – 1 arasındaki tam sayı değerlerini alabilir.
n = 1 ⇒ l = 0n = 2 ⇒ l = 0, l = 1n = 3 ⇒ l = 0, l = 1, l = 2
Açısal momentum kuantum sayıları, baş kuantum enerji seviyelerinin de kendi için-de ayrıldıklarını gösterir. Bu alt seviyelere ikincil katman denir. Bu katmanlar s, p, d, f ile gösterilir.
l = 0 → sl = 1 → pl = 2 → d
l = 3 → f
orbitaline karşılık gelir.
Manyetik Kuantum Sayısı (ml)
Orbitallerin uzaydaki yön-lenmesini belirler. 0, –l, +l
değerlerini alabilir.
Verilen bir l değeri için ala-bileceği değerler ve orbita-lin sayısı
2l + 1
ile bulunur.
Spin Kuantum Sayısı (ms)
ms + 12
ve – 12
değerlerini alabilir. Bunun anlamı bir orbitalde dönüş yönleri birbirinin tersi olan iki elektron bulunabilir.
Baş kuantum sayısı (n)
Açısal momentum kuantum sayısı (l)
Manyetik kuantum
sayısı (ml)
Orbital türü
Orbital sayısı
Maksimum içereceği elektron sayısı
1 0 0 1s 1 2
2 0 0 2s 1 2
2 1 +1, 0, –1 2p 3 6
3 0 0 3s 1 2
3 1 +1, 0, –1 3p 3 6
3 2 +2, +1, 0, –1, –2 3d 5 10
4 0 0 4s 1 2
4 1 +1, 0, –1 4p 3 6
4 2 +2, +1, 0, –1, –2 4d 5 10
4 3 +3, +2, +1, 0, –1, –2, –3 4f 7 14
13
1. Çok elektronlu ve temel halde bulunan bir atomdakielektronlardanbiri,
başkuantumsayısı:4 açısalmomentumkuantumsayısı:1 manyetikkuantumsayısı:–1 manyetikspinkuantumsayısı:+1/2 kuantumsayılarıilekarakterizeediliyor.
Buna göre, özellikleri verilen elektron hangi orbi-taldeyeralıyorolabilir?
A)s B)p C)d D)f E)g
2. Kuantumsayıları ile ilgiliaşağıdaverilen ifadeler-denhangisiyanlıştır?
A) n = 1 için lsadece0değerinialır.B) l=0içinml=0dır.C) lninbellibirdeğeriiçinml, 2l+1tanefarklıdeğe-
resahiptir.D) Başkuantumsayısınabağlıolarakl,0 ilen–1
arasındatamsayıdeğerlerialır.E) n = 2 için l=1ise,orbitaltürüd'dir.
3. n l ml
1 0 x
2 y –1,0,+1
3 z –2,–1,0,+1,+2
Bazıkuantumsayılarıyukarıdakitablodaverilmiştir.
Bunagöre,x,yvezyerinegelmesigerekenifade-
lernelerdir?
x y zA) 0 0 1B) 0 1 2C) 0 1 3D) 1 1 2
E) 1 2 3
4. Açısalmomentumkuantumsayısı2olanorbitalileilgili,
I. 2.enerjiseviyesindenitibarenherenerjiseviyesin-
debulunur. II. Manyetikkuantumsayısı–2,–1,0,+1,+2olan5
orbitaldenmeydanagelir. III. Birenerjiseviyesindeenfazla10elektroniçerir. yargılarındanhangileridoğrudur?
A)YalnızI B)IveII C)IveIII D) II ve III E) I, II ve III
5. Manyetikkuantumsayısı+1olanbirelektronaşa-
ğıdaverilenkuantumsayılarındanhangisinesahipolamaz?
A) Başkuantumsayısı 1B) Açısalmomentumkuantumsayısı 1C) İkincilkuantumsayısı 2D) Spinkuantumsayısı +1/2E) Spinkuantumsayısı –1/2
6. n l ml
I 2 1 +1
II 1 2 +2
III 3 3 –3IV 2 2 –2
Yukarıdakuantumsayılarıverilenhangiorbitallerinbulunmaolasılığıyoktur?
A)YalnızI B)YalnızII C)IIveIII D) II, III ve IV E) I, III ve IV
7. n=3vel=2kuantumsayıları ile tanımlananbirorbitaliçin,
I. 3porbitalidir. II. Manyetikkuantumsayıları–2,–1,0,+1,+2’dir. III. Maksimum10elektroniçerir.
ifadelerindenhangileridoğrudur?
A)YalnızI B)YalnızII C)IveIII D) II ve III E) I, II ve III
KUANTUMSAYILARI
Çok elektronlu bir atomda kabuk ve alt enerji düzeyleri diyagramı
En
erj
i
5f
5d
5pn = 5
n = 4
n = 3
n = 2
n = 1
5s
4s
2s
1s
3s
4f
4d
3d
4p
3p
2p
Kletchkowski – Madelung Kuralı
– Orbitallerin enerjileri (n + l) arttıkça artar.– (n + l) değeri aynı olan orbitallerden baş kuantum sayısı büyük olanın enerjisi daha fazladır.– Orbital şekilleri ünite sonunda verilmiştir.
14
BÖLÜM3:ORBİTALTÜRLERİVEENERJİLERİ
s orbitali
✓ Her enerji seviyesinde birer tane s orbitali var-dır.
✓ l = 0'dır.
✓ ml = 0'dır.
✓ Küreseldir.
✓ En fazla 2 elektron alır.
p orbitali
✓ 2. enerji seviyesinden itibaren her enerji sevi-yesinde 3 tane p orbitali vardır.
✓ l = 1 için ml = {–1, 0, +1} dir.
✓ En fazla 6 elektron alır.
✓ x, y, z ekseni boyunca yönlenirler. (p
x, p
y, p
z).
d orbitali
✓ 3. enerji seviyesinden itibaren her enerji sevi-yesinde 5 tane d orbitali vardır.
✓ l = 2 için
ml = {–2, –1, 0, +1, +2} dir.
✓ En fazla 10 elektron alır.
f orbitali
✓ n = 4 değerinde görülür.
✓ n = 4 ve l = 3 için
✓ ml 7 farklı değer alır.
✓ En fazla 14 elektron alır.
Orbital Türleri
1. 3.temelenerjiseviyesindekiporbitalleri içinaşa-
ğıdakilerinhangisiyanlıştır?
A) Üçtanedir.B) Açısalmomentumkuantumsayısıl=1dir.C) Manyetikkuantumsayısı–1,0ve+1dir.D) 2.enerjiseviyesindekiporbitallerinegöreenerjisi
dahafazladır.E) 8elektronbulundurabilir.
2. dorbitalleriileilgili;
I. 4.,5.ve6.enerjiseviyelerindebulunur. II. l=2içinmanyetikkuantumsayısı–2,–1,0,+1,+2
değerlerinialır. III. Spinkuantumsayısı– 1
2,0,+ 1
2dir.
yargılarındanhangileridoğrudur?
A)YalnızI B)YalnızII C)IveII D) I ve III E) I, II ve III
ORBİTALTÜRLERİVEENERJİLERİ
15
3. 5paltkatmanındabulunanbirelektronun,
I. baş, II. açısalmomentum, III. manyetik
kuantumsayılarıhangisindekigibiolabilir?
I II III
A) 5 1 0B) 5 1 2C) 5 2 +1D) 5 2 –1E) 4 1 +1
4. 21Scatomunda,
başkuantumsayısı:3 açısalmomentumkuantumsayısı:2
olanelektronileilgili,
I. Manyetikkuantumsayısı5farklıdeğeralabilir. II. Spinkuantumsayısı2farklıdeğeralabilir. III. 4s alt kabuğundaki elektronlardan daha yüksek
enerjilidir.
yargılarındanhangileridoğrudur?
A)YalnızI B)YalnızII C)IveII D) II ve III E) I, II ve III
5. Orbitallerinenerjileribaşveaçısalmomentumkuantumsayıları toplamınınartması ileartar.Butoplamınaynıolmasıdurumundabaşkuantumsayısıbüyükolanor-bitalinenerjisidahafazladır.
Orbitallerin enerjilerinin kıyaslanması ile ilgili yu-
karıdakiifadeyegöre,
I. 4f<6s II. 4d<5p III. 4f<5d
verilen orbitallerden hangilerinin enerjileri doğruolarakkıyaslanmıştır?
A)YalnızII B)IveII C)IveIII D) II ve III E) I, II ve III
6. 4.temelenerjidüzeyiileilgili,
I. 4çeşitorbitaliçerir. II. İçerdiğiorbitallerdenenerjisienküçükolanforbita-
lidir. III. Enküçükenerjiliorbitalininaçısalmomentumku-
antumsayısıl = 3 tür.
yargılarındanhangileridoğrudur?
A)YalnızI B)YalnızII C)IveII D) I ve III E) I, II ve III
7. Temel enerji düzeyi aynı olan kaç tane f orbitalivardır?
A)1 B)3 C)5 D)7 E)9
8. Aşağıda verilen orbitallerden hangisinin enerjisidiğerlerininkindenbüyüktür?
A)3p B)3d C)4s D)4f E)5p
9. Birelektronunkuantumsayılarının, n=5, l = 2
olduğubiliniyor.
Bunagöre,
I. mldeğeri–2olabilir. II. Enerjisi,3sorbitalindekibirelektronunkindendaha
yüksektir. III. Bulunduğuorbitalküreseldir.
yargılarındanhangileridoğrudur?
A)YalnızI B)IveII C)IveIII D) II ve III E) I, II ve III
10. I. 3p II. 4d III. 5p IV. 5f V. 6s
Yukarıda verilen orbitallerden hangilerinin n + l
değerlerieşittir?
A I ve II B) II ve IV C) III ve IV
D) II, III ve V E) III, IV ve V
n = 11s
n = 4
4s 4p 4d 4f
n = 2
2s 2p
n = 5
5s 5p 5d 5f
n = 3
3s 3p 3d
n = 6
6s 6p 6d
n = 7
7s 7p
Elektron alt kabuklarının dolma sırası
Pauli İlkesiBir orbitale zıt spinli en fazla iki elektron gelebilir.
Hund Kuralı: Aynı temel enerji düzeyindeki eş enerjili orbitallere, elektronlar önce teker teker yerleştirilir.
Aufbau Kuralı: Elektronlar en düşük enerji seviyeli orbi-talden başlanarak orbitallere dağıtılırlar.
Yarı dolu orbitaller
veya
ile
tam dolu orbitaller
ile gösterilirler.
Küresel SimetriTemel halde bir atomun elektron dizilimindeki son or-bitalin dolu (s2, p6
, d10
, f14) veya yarı dolu (s1, p3
, d5, f
7)
olması atoma küresel simetrik özellik kazandırır. Elektron dizilimi ns2 (n – 1) d4 ve ns2 (n – 1) d9
ile biten atomlarda
dolu s orbitalindeki iki elektrondan biri boş olan d orbita-line geçerek atoma daha fazla kararlılık kazandırır.
24Cr: 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s1
3d5
29Cu: 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s1
3d10
16
BÖLÜM4:ELEKTRONLARINDİZİLİMPRENSİPLERİ
1. • 4s<I<4p • 6s<II<5d • 4f<III<6p
Aufbaukuralıdikkatealındığındaorbitallerinenerjisıralamaları ile ilgili yukarıdaki örneklerde belirti-len yerlere gelmesi gereken orbitaller hangisindedoğruolarakverilmiştir?
I II III
A) 3d 4f 5dB) 3d 4f 5pC) 3d 5p 5dD) 5s 5p 6dE) 5s 5p 5d
2. Aşağıda elektrondizilimleri verilen elementlerdenhangisiküreselsimetriözelliğigöstermez?
A)1s22s22p6 B)1s22s2
C)1s1 D)1s22s22p63s23p3
E)1s22s22p63s23p64s23d8
3. Paulikuralınagöre,4kuantumsayısıdaaynıolanikielektronbulunamaz.
Bunagöre,
I. eşenerjiliorbitallereelektronlarınöncebirerbirerdağıtılması,
II. birorbitalefarklıspinlienfazlaikielektrongelebil-mesi,
III. elektronların en düşük enerji seviyeli orbitaldenbaşlanarakorbitallereyerleştirilmesi
işlemlerindenhangileribukuralagöreyapılır?
A)YalnızI B)YalnızII C)YalnızIII D) I ve II E) I, II ve III
4. Eş enerjili orbitallere elektronlar Hund kuralına göredağıtılır.
Buna göre, öğrencilerine Hund kuralını anlatmakisteyen bir öğretmen aşağıda atom numaralarıverilen elementlerden hangisinin elektron dağılı-mındanfaydalanabilir?
A) 2X B) 3Y C) 4Z D) 6T E) 11Q
ELEKTRONLARINDİZİLİMPRENSİPLERİ
17
5. 1
2He
2
29Cu
3
24Cr
49F
Aşağıdaki sorulardan hangisine yukarıdaki yapı-landırılmışgridkullanılarakverilencevapyanlışyadaeksiktir?
A) Hangileritemelhalelektrondağılımıileküreselsi-metriözelliğigösterir?1,2ve3
B) Manyetikkuantumsayısı2olanelektronlariçerenhangileridir?2
C) Temelhalelektrondağılımınagöreaynısayıdaya-
rıdoluorbitaliçerenlerhangileridir?2,4D) Temelhalelektrondağılımınagöreenfazlasayıda
yarıdoluorbitaliolanhangisidir?3E) Tümorbitalleritamdoluolanlarhangileridir?1
6. Aşağıdadallanmışağaçtekniğindebirsoruverilmiştir.
12Mgatomutemelhaldeküreselsimetriözelliğigösterir.
Temelhaldeki6Catomunda2yarıdoluorbitalvardır.
D1
3
2
4
D
Y
Y
Y
DTemelhaldeki24Cratomunda6yarıdoluorbitalvardır.
Bunagöre,
I. ilkifadedenbaşlanarakifadenindoğruveyayanlış-
lığınagöreulaşılacakçıkışnumarası, II. doğruifadeler2,yanlışifadeler1ilepuanlandırıldı-
ğındatümifadelereverilecektoplampuan
hangisindedoğruolarakverilmiştir?
I II
A) 1 6B) 1 5C) 3 5D) 4 3E) 4 4
7. Temelhalelektrondizilişiyazılanatomdaelektronda-
ğıtılan son orbitalin tam veya yarı dolu oluşu küreselsimetriolaraktanımlanır.
Bunagöre,aşağıdaverilenatomlardanhangisite-
melhalelektrondağılımıileküreselsimetriözelliğigösterir?
A) 24Cr B) 22Ti C) 9F D) 8O E) 5B
8. X:1s22s22p3
Y:1s22s22p63s23p6
Z:1s22s22p63s23p64s13d5
NötrX,YveZatomlarınınelektrondizilişiyukarıdave-
rilmiştir.
Bunagöre,
I. Hepsiküreselsimetriözelliğigösterir. II. Enbüyükbaşkuantumsayılarıaynıdır. III. Dizilimdeki son orbitallerin açısalmomentum ku-
antumsayılarıaynıdır.
yargılarındanhangileridoğrudur?
A)YalnızI B)YalnızII C)IveII D) I ve III E) II ve III
9. Xatomunun,9tamdolu6taneyarıdoluorbitalibulun-
maktadır.
Bunagöre,Xelementiileilgili,
I. Enbüyükbaşkuantumsayılıorbitalininaçısalmo-
mentumkuantumsayısı0dır. II. Enbüyükbaşkuantumsayısı4tür. III. Sonorbitalininmanyetikkuantumsayısı–2,–1,0,
+1veya+2dir.
yargılarındanhangileridoğrudur?
A)YalnızI B)YalnızII C)IveII D) I ve III E) I, II ve III
Çok elektronlu atomlarda elektronların orbitallere yazıl-ma sırası düşük enerjiden yüksek enerjiye doğru aşağıdaki sırada yapılır.
1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d
10 4p6 5s2 4d
10 5p6 6s2 4f
14 5d
10 6p6
Temel hal - Uyarılmış halBir atomun elektronları orbitallere toplam enerjileri en az olacak şekilde sırayla yerleştirildiğinde temel hal elekt-ron dağılımı elde edilir. Bu atomun son yörüngesindeki elektronlar enerji alarak daha yüksek enerjili orbitallere geçerse bu duruma uyarılmış hal denir.
1H: 1s1
Temel hal
Orbitaldeki elektron sayısı
Orbital türüBaş kuantumsayısı
1H: 2s1
Uyarılmış hal
İyonların Elektron DizilimiAtom nuraması 20'nin üzerinde olan atomlarda elektron, en üst enerji seviyesindeki orbitalden koparılır.
29Cu: 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s1
3d10
29Cu
+: 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 3d
10
9F
–: 1s2 2s2 2p6
Değerlik Orbital ve Değerlik ElektronuAtomun en dış katmanındaki elektronlara değerlik elekt-ronu, bu elektronların içinde bulundukları orbitallere de değerlik orbitalleri denir.
İzoelektronikElektron sayıları ve dizilimleri aynı, proton sayıları farklı olan tanecikler izoelektroniktir.
12Mg2+ : 1s2 2s2 2p6
İzoelektronik
İzoelektronik değil20Ca : [Ar] 4s2
8O2– : 1s2 2s2 2p6
22Ti2+
: [Ar] 3d2
18
BÖLÜM5:ELEKTRONDİZİLİMLERİ/DEĞERLİKORBİTALVEELEKTRONU
1. 8O:1s22s22p4
Temelhalelektrondağılımıverilenoksijenatomuileilgiliaşağıdakiyargılardanhangisiyanlıştır?
A) Başkuantumsayısı1olan2elektronuvardır.B) Başkuantumsayısı2olan6elektronuvardır.C) Manyetikkuantumsayısı0olanenaz5elektronu
vardır.D) Manyetikkuantumsayısı+1olanenfazla2elekt-
ronuvardır.E) Spinkuantumsayısı+ 1
2olanenfazla2elektronu
vardır.
2. Temelhaldeki18Arve
17Cl–,
19K+iyonlarıiçinve-
rilen
I. elektronsayıları, II. elektronbulunduransonorbitalintürü, III. tamdoluorbitalsayısı
özelliklerindenhangileriaynıdır?
A)YalnızI B)YalnızII C)YalnızIII D) I ve III E) I, II ve III
3. X2–iyonununelektrondağılımı3p6ilebitmektedir.
Bunagöre,Xelementinin,
I. enbüyükbaşkuantumsayısı, II. tamdoluorbitalsayısı, III. değerlikorbitalleri
özelliklerindenhangileribelirlenebilir?
A)YalnızI B)IveII C)IveIII D) II ve III E) I, II ve III
4. TamdoluorbitalsayısıYarıdoluorbitalsayısı
X: 15 3
Xelementinintemelhaldekielektrondağılımıiçinyu-
karıdakibilgiverilmiştir.
Bunagöre,Xelementiiçinaşağıdakilerdenhangi-sibilinemez?
A) EnbüyükbaşkuantumsayısıB) DeğerlikorbitalleriC) ÇekirdekyüküD) DeğerlikelektronsayısıE) Nötronsayısı
ELEKTRONDİZİLİMLERİ–DEĞERLİKORBİTALVEELEKTRONU/1
19
5. 20Caelementiileilgili;
I. l=0değerinesahipelektronsayısı8dir. II. 4.katmandakielektronunmanyetikkuantumsayısı
0’dır. III. 10tanetamdoluorbitaliçerir.
yargılarındanhangileridoğrudur?
A)YalnızI B)YalnızII C)IveII D) I ve III E) I, II ve III
6. Xatomuvetemelhalelektrondağılımıileilgilişubil-gilerveriliyor.
• Atomnumarasındir. • Tamdoluorbitalsayısı7dir. • Yarıdoluorbitalsayısımdir.
Bunagöre, n ve m değerlerihangisindedoğruolarakverilmiştir?
n m
A) 14 0B) 15 1C) 16 2D) 17 3E) 18 4
7. X2+iyonununelektrondağılımı3d5ilesonaeriyor-sa;
I. X2+nin3tanetemelenerjiseviyesivardır.
II. Xinprotonsayısı27dir. III. Xinsorbitallerinde8elektronvardır.
yargılarındanhangileridoğrudur?
A)YalnızI B)YalnızIII C)IveII D) I ve III E) II ve III
8. 29X2+iyonuve
27Ytaneciğiileilgili;
I. İzoelektroniktaneciklerdir. II. sorbitallerindekielektronsayılarıeşittir. III. Yarıdoluorbitalsayılarıeşittir.
yargılarındanhangileriyanlıştır?
A)YalnızI B)YalnızII C)IveII D) I ve III E) I, II ve III
9. X:1s22s22p63s23p64s13d5
YukarıdaelektrondağılımıverilenXatomuileilgiliaşağıdakiifadelerdenhangisiyanlıştır?
A) Küreselsimetriözelliğigösterir.B) +2yüklüiyonununsorbitallerinde6elektronvardır.C) Ensonorbitalininmanyetikkuantumsayısı+2ola-
bilir.D) Enbüyükbaşkuantumsayısı4tür.E) Açısalmomentumkuantumsayıları0,1,2ve3tür.
10. Nötratomununorbitalşeması
1s 2s 2p 3s
olarakverilenXelementiileilgili,
I. Kararlıdır. II. Uyarılmışhaldedir. III. Temelhalegeçerkenenerjiverir.
yargılarındanhangileriyanlıştır?
A)YalnızI B)YalnızII C)IveII D) II ve III E) I, II ve III
11. 34Se elementi ile ilgili aşağıda verilen ifadelerden
hangisiyanlıştır?
A) Sontemelenerjiseviyesinde6elektronvardır.B) Açısalmomentumkuantumsayısıl=2olanorbi-
tallerindetoplam10elektronvardır.C) 2taneyarıdoluorbitaliçerir.D) +2yüklüiyonununelektrondağılımısoygazdüze-
nindedir.E) Atomnumarası34tür.
12. Temel hal elektron dizilimi 3s1 orbitali ile bitenXelementinin
I. değerlikorbitali, II. atomnumarası, III. sonkatmanındakielektronsayısı
niceliklerindenhangileribelirlenebilir?
A)YalnızI B)YalnızII C)YalnızIII D) I ve II E) I, II ve III
20
1. 1sX:
Y:Z:
2s 2p 3s
YukarıdakitablodaX,YveZtaneciklerinintemelhal-dekielektrondağılımlarıverilmiştir.
Bunagöre,
I. Ynindeğerlikorbitallerisvepdir. II. Xuyarılmışbirtaneciktir. III. Znindeğerlikelektronsayısı3tür.
yargılarındanhangileriyanlıştır?
A)YalnızI B)YalnızIII C)IveII D) I ve III E) I, II ve III
2. X– ve Y
+iyonlarınınelektrondizilişleri3p6ilebitmekte-
dir.
Bunagöre,nötrXveYatomlarıiçinaşağıdakinice-
liklerdenhangisiaynıdır?
A) 3.katmanlarındakitoplamelektronsayısıB) TamdoluorbitalsayısıC) YarıdoluorbitalsayısıD) sorbitallerindekitoplamelektronsayısıE) porbitallerindekitoplamelektronsayısı
3. X2+iyonununtemelhalelektrondizilimi3d5ilebitmek-
tedir.
sorbitallerindeki porbitallerindeki
elektronsayısı elektronsayısı
I. 6 12 II. 8 12
III. 8 14
Bunagöre,temelhaldekiXatomununsvepor-bitallerindekitoplamelektronsayılarıverilenlerdenhangisindekigibiolabilir?
A)YalnızII B)IveII C)IveIII D) II ve III E) I, II ve III
4.
↑↓ ↑↓ ↑↓ ↑↓ ↑↓ ↑↓ ↑↓ ↑ ↑
2s 2p 3s 3p1s
Xelementininorbitalşemasınagöre,
I. Xelementinindeğerlikelektronsayısı6dır. II. Değerlikorbitallerinin2tanesiyarıdoludur. III. 3p orbitalindeki elektronların dizilimi
← ←
↑↓
şeklindeolursa,uyarılmışolur.
yargılarındanhangileriyanlıştır?
A)YalnızI B)YalnızIII C)IveII D) I ve III E) I, II ve III
5. 8O:[2He]2s
22p4
11Na:[10Ne]4s1
Elektrondağılımlarıverilenatomlarileilgili,
I. Oksijen(O)uyarılmışhaldedir. II. Sodyum(Na)uyarılmışhaldedir. III. Oksijenin2paltkabuğundakiyarıdoluorbitallerin
enerjileriaynıdır.
yargılarındanhangileridoğrudur?
A)YalnızII B)YalnızIII C)IveII D) II ve III E) I, II ve III
6. I.4p5
II. 3p2
III. 3d3
IV. 4s1
V. 5d6
Yukarıda temel hal elektron dizilimlerinin son or-bitali verilen elementler atom numaralarına göresıralandığındahangisıralamaeldeedilir?
A) V > I > III > IV > II B) III > II > I > IV > V
C) II > III > IV > I > V D) V > I > III > II > IV
E) IV > V > III > II > I
ELEKTRONDİZİLİMLERİ–DEĞERLİKORBİTALVEELEKTRONU/2
21
7. Atom Elektrondağılımları
X 1s22s22p65s1
Y 1s22s22p63s1
Z 1s22s22p63s23p64s23d104p66s2
T 2s1
Elektron dağılımları yukarıda verilen X, Y, Z ve Tatomlarıiçin;
I. X,ZveTuyarılmışatomlardır. II. XveYaynıelementinatomlarıdır. III. Ynindeğerlikelektronsayısı1'dir.
yargılarındanhangileridoğrudur?
A)YalnızI B)IveII C)IveIII D) II ve III E) I, II ve III
8. X3+iyonununelektrondağılımı3d5ilesonlanmaktadır.
Bunagöre,nötrXileilgili,
I. Protonsayısı26'dır. II. 4taneyarıdoluorbitalivardır. III. Enyüksekenerjiliorbitali4s'dir.
yargılarındanhangileridoğrudur?
A)YalnızI B)IveII C)IveIII D) II ve III E) I, II ve III
9. NötrXatomuileilgili,
– Temelhalde10tanetamdoluorbitalivardır. – Yarıdoluorbitaliyoktur. bilgileriveriliyor.
Bunagöre,Xatomuileilgiliaşağıdakilerinhangisiyanlıştır?
A) +2yüklüiyonununelektrondağılımı3p6ilebiter.B) Küreselsimetriözelliğigösterir.C) Enyüksekenerjilielektronları4sorbitalindedir.D) Değerlikelektronlarıporbitalindedir.E) Sonkatmanındakielektronsayısı2'dir.
10.
ElementKatmanelektronsayıları
n = 1 n = 2 n = 3 n=4X 2 8 5 –Y 2 8 8 2
Z 2 8 18 1
X,YveZelementlerinintemelhalelektrondağılımla-
rındakatmanlarındabulunanelektronsayılarıyukarıdaverilmiştir.
Bunagöre,aşağıdakilerinhangisiyanlıştır?
A) AtomnumarasıenbüyükolanZ'dir.B) Y'ninyarıdoluorbitaliyoktur.C) Z'nintamdoluorbitalsayısı14'tür.D) X'indeğerlikelektronsayısı3'tür.E) Y'ninelektronsayısı20'dir.
11. X,Y ve Z elementlerinin atomnumaraları arasındakiilişkiX> Y >Zşeklindedir.
Bunagöre,elementlerintemelhalelektrondağılım-
larıaşağıdakilerinhangisindekigibibitebilir?
X Y Z
A) 4s2 3d5 4p6
B) 3s1 2p1 2p6
C) 4p1 3d10 3p6
D) 3p2 3s1 3s2
E) 3d10 3p3 4s1
12. Tamdolu Yarıdolu Element orbitalsayısı orbitalsayısı X 8 1
Y 6 2 Z 9 1
X,YveZelementlerinintemelhaldekitamveyarıdoluorbitalsayılarıyukarıdaverilmiştir.
Bunagöre,aşağıdakilerinhangisiyanlıştır?
A) Yküreselsimetriözelliğigöstermez.B) Z'ninatomnumarası19'dur.C) X'indeğerlikelektronsayısı7'dir.D) Z'ninenyüksekenerjiliorbitalinde1elektronvardır.E) XveY'nin3.katmanlarındaeşitsayıdaelektronvar-
dır.