mitrovica - lokalna istorija

8/16/2019 Mitrovica - Lokalna Istorija

http://slidepdf.com/reader/full/mitrovica-lokalna-istorija 1/8

Savremena Sremska Mitrovica je smeštena na prostoru koji su nekada naseljavali različiti

praistorijski narodi i kulture. Arheološkim istraživanjima je utvrđen kontinuitet života od poznog

perioda kamenog doba (neolit! preko bakarnog doba (eneolit! bronzanog doba! ranog perioda

gvozdenog doba (halštat i poznog perioda gvozdenog doba (laten! do dolaska "imljana kada je

Sremska Mitrovica ušla u istorijsku epohu! tj. u period Antike. #a vreme "imljana! grad dobija velikiznačaj! pa je bio i jedna od četiri prestonice carstva. Slabljenjem "ima! i konačnom propaš$u %arstva!

grad zauzimaju &stočni 'oti (strogoti! )uni! 'epidi! Avari. *otom je grad dospeo pod bugarsku! a

onda i vizantijsku vlast. *osle ++,-. godine grad i okolne oblasti su prisvojili gari. Mađari od tada

grad nazivaju Savazsentdemeter! a Srbi /mitrovica. 'rad je potom +012. godine dospeo pod tursku

vlast! Sremski sandžak je stvoren do +03+! kada 4urci zauzimaju 5udim i stvaraju 5udimski pašaluk i

njemu priključuju Sremski sandžak. 4urci su grad nazivali 6eher7Mitrovica. *osle +8+,. i

*ožarevačkog mira! Mitrovica i Srem su bili oslobođeni od 4uraka. *re toga su nakratko bilioslobođeni u 9elikom bečkom ratu (+2,:7+2;;. *od austrijskom upravom! Mitrovica je bila štabno

mesto *etrovaradinske regimente koja je osnovana +838. godine. 4o je doprinelo ekonomskom

razavoju grada. narednom periodu dolazi do razvoja grada! jačanja građanstva! do jačanja

nacionalne svesti! što sve kulminira Srpskoim revolucionarnim pokretom +,3,. godine. &pak taj srpski

pokret je slomljen.

Mitrovica je! po okončanju revolucionarnog Srpskog narodnog pokreta +,3,<3;! kada je carska

vojska sa hrvatskim banom =elači$em umarširala u Srem marta +,3;! vra$ena pod upravu 9ojne

krajine. Sremska vojna granica nije ušla u sastav novo>ormiranog 9ojvodstva Srbija i 4amiški 5anat.

vo 9ojvodstvo! čudnog imena sa neistorijskim skrojenim granicama i veštački napravljenom

rumunskom i nemačkom ve$inom (od oko +!3 miliona stanovnika oko :;8 --- "umuna! ::0 ---

?emaca! :1+ --- Srba i 111 --- Mađara! je obuhvatalo najve$i deo 5anata i 5ačke i &stočni Srem (sa

"umskim i &ločkim srezom. 9ojvodstvo je imalo sopstvenu administraciju čije se sedište nalazilo u

4emišvaru! i ono je bilo nagrada Srbima za iskazanu vernost habzburškom caru u vreme ratovanja

protiv Mađara +,3,<3;. godine. #a vojvodu je imenovan car! a nijedan od njegovih namesnika! do

ukidanja 9ojvodstva +,2-. nije bio Srbin.

@ada je stvoreno 9ojvodstvo! u 5eču je došlo do srpsko7hrvatskog spora o pripadnosti Srema. @ao

argument da Srem treba da uđe u sastav 4rojedne kraljevine! )rvati su navodili istorijsko pravo! dok su

se Srbi! žele$i da Srem pripoje novo>ormiranom 9ojvodstvu! pozivali na istorijsko i prirodno pravo i

ve$inu stanovništva. 5eču je odlučeno da se konačno rešenje odloži! pa je od teritorije

*etrovaradinske regimente! čije je štabno mesto bila Mitrovica! 6ajkaškog bataljona! tri banatske

regimente i vojnih komuniteta sa ovih teritorija! >ormira 5anatsko7srpska zemaljska vojnička uprava sa

sedištem u 4emišvaru i na njeno čelo je bio postavljen >eldmaršal7lajtnant gro> =ohan @oronini. brzo

se ova oblast počela nazivati ilirsko7banatskom. Sva vlast u gradu je bila u rukama vojnih organa.



Maja +,0-. je bio donet novi snovni zakon koji je trebalo da re>ormiše upravu u celoj 9ojnoj

granici )abzburške monarhije. Međutim! i po njegovim odredbama gotovo svi civilni! upravni i sudski

poslovi su ostali u nadležnosti komande regimente. ?ajznačajniji ustupak graničarima je bilo ukidanje

kuluka! i to što su ku$ne zadruge postale vlasnici zemlje! ali su za uzvrat njihovi muški članovi i dalje

bili obavezni da vrše vojnu službu. Mitrovački građani su pokušali! i u nekoliko navrata podnosilimolbe da njihova varoš dobije status vojnog komuniteta! čime bi neke poslove lokalne uprave preuzeli

u svoje ruke. &pak! vojne vlasti te molbe nisu prihvatali.

*o slomu 5ahovog apsolutizma +,2-. godine! došlo je do liberalizacije političkog sistema u celoj

monarhiji. 4o se osetilo na teritorijama pod upravom 9ojne granice kada je +,21. donet novi zakon o

opštinama. 4ada su u Mitrovici >ormirani Sreska opština i pštinski savet. &pak! ta opština je i dalje

bila pod nadzorom jednog višeg štabskog o>icira! kojeg je postavljao komandant puka! ali je ipak sada

u svoje ruke preuzela neke poslove lokalne uprave. *osebno je bilo značajno što je ustanovljenaopštisnaka blagajna i uveden prirez za podmirivanje varoških komunalnih potreba.

4ih 2-7ih godina & veka! sve češ$e se postavljalo pitanje opravdanosti 9ojne granice. Moderne

zemlje su u to vreme ve$ uveliko uvele opštu vojnu obavezu! te je 9ojna granica! zasnovana na

>eudalnim principima! smatrana nepotrebnom i nee>ikasnom odbrambenom ustanovom. %ar Branc

=oze> je +,8+. započeo njeno ukidanje. kidanje nije izvršeno odjednom! ve$ je sprovođeno u >azama

sve do +,,+. godine.

#a stanovnike Mitrovice! i uopšte srpski narod u )abzburškoj monarhiji! nestanak 9ojne granice je

imao dvostruko značenje. S jedne strane se konačno pružila mogu$nost za uspostavljanje građanskih

civilnih institucija i nesmetan ekonomski razvitak. Sa druge strane! ukidanje (razvojačenje 'ranice je

dovelo do pripajanja njenih teritorija pravnim sistemima garske i )rvatske. 4ime su Srbi u

)abzburškoj monarhiji bili podeljeni u dva političko7pravna sistema. *osledice toga su se osetile u

Sremu! koji je sa Sremskim @arlovcima do +,3,! zbog istorijskog nasleđa! bio sedište Srba u

)abzburškoj monarhiji. *osle +,3,. tu ulogu počinje da preuzima ?ovi Sad. 4akođe! zbog određenih

političkih prilika na terenu i drugačije političke taktike! u drugoj polovini & veka došlo je do

stvaranja odvojenih srpskih političkih elita u ove dve kraljevine.

Sremska granica sa Mitrovicom! je ,. juna +,8+. podređena generalnoj komandi u #agrebu. 4o je

značilo! da $e Srem posle razvojačenja u potpunosti biti priključen 4rojednoj kraljevini. ?a teritoriji

bivšeg *etrovaradinskog puka kojem je Mitrovica bila štabno mesto! >ormirana su tada četiri srezaC

Mitrovački! #emunski! Staropazovački i 6idski. Septembra +,8:. je ukinuta 9ojna granica i upravne

poslove su preuzeli civilni organi vlasti. @onačno! proces razvojačenja je završen 15. juna 1881.

godine kada je carskim mani>estom celokupna teritorija Srema pripojena )rvatskoj i stavljena pod

upravu bana.



isto vreme kada je započeto razojačenje! +,8+. godine! donet je #akon o gradskim i seoskim

op$inama. *o njemu! opštine koje su se mogle same izdržavati mogle su imati sopstvenu varošku

upravu. *o tom zakonu! u Mitrovici su ,. novembra +,8+. godine održani izbori. *ošto tada nije

postojalo opšte pravo glasa! birači su mogli biti samo muškarci koji pla$aju određeni iznos poreza D

cenzus. *rema visini poreza birači su bili podeljeni u dva razreda. &ako srpsko stanovništvo u gradunije imalo apsolutnu ve$inu! u opštinskoj upravi je bilo dominantno zastupljeno (u prvom razredu od

8<,! a u drugom +-<+0. "azlog za to je bila ekonomska snaga mitrovačkih Srba! o čemu svedoče liste

poreskih obveznika. #ahvaljuju$i tome! srpski jezik je postao ravnopravan u opštinskoj administraciji i

knjige su vođene uglavnom $iriličnim pismom.

*osle upornih zahteva srpskog građanstva predvođenog Eirom plemenitim Mileki$em! i zvanične

molbe zastupništva mesne opštine od 12. avgust +,,-! Mitrovica je 2. juna 1881. godine dobila status

grada. 4ime je stekla pravo da >ormira svoje autonomne organe izuzete iz sreske uprave. kazom je posebno naglašeno da grad ne$e na upravu dobiti dobra koja su bila u vlasništvu krajiške opštine! ve$

$e ona ostati pod starateljstvom F*etrovaradinske imovinske opštineG. 4u se pre svega mislilo na šume

i krajiško pravo njihovogplodouživanja. 'radskoj upravi je bilo preneto u nadležnost pitanje ukidanja

i deoba krajiških ku$nih zadruga.

Avgusta +,,+. održani su prvi izbori za gradsko zastupstvo (skupštinu. d 13 zastupnika izabrano

je 1- Srba i po 1 ?emca i )rvata. #a gradskog načelnika je novembra +,,+. izabran Eira Mileki$! koji

je na taj položaju biran više puta i ostao je na njemu sve do +;-8. godine. 'radsko zastupstvo je od

/ržavnog arhiva u 5udimpešti tražilo kopiju povelje iz +:,,. na kojoj je sačuvan pečat

srednjovekovnog grada Svetog /imitrija na Savi (/mitrovice. @onačno ustrojstvo gradske uprave je

uređeno donošenjem gradskog statuta >ebruara +,;2. i podnelo ga na odobrenje djelu za unutrašnje

poslove #emaljske vlade @raljevine )rvatske! Slavonije i /almacije. Statut je odobren :+. oktobra

+,;8! a 'radsko poglavarstvo ga je proglasilo 1:. septembra +,;,. godine.

Statut je imao ++0 članova i regulisao je vlast na teritoriji grada. rgani gradske uprave bili su

'radsko zastupstvo (izabrana skupština! 'radski načelnik i 'radsko poglavarstvo (izvršni organi.

'radsko zastupstvo je birano na gradskim izborima! a sednice je održavalo najmanje jednom mesečno.

&zabrani zastupnik je morao prisustvovati sednicama ili opravdati svoje odsustvo! a ukoliko bi : puta

bio neopravdano odsutan prestajao je biti zastupnik. 'radsko poglavarstvo je bilo izvršni organ vlasti!

a sačinjavali su ga gradski načelnik sa postavljenim činovništvom i osobljen gradskih službi.

njihovoj nadležnosti bili su svi izvršni poslovi vezani za lokalnu samoupravu. 9iše činovništvo je

biralo 'radsko zastupstvo i bilo je postavljano doživotno! dok je niže osoblje postavljao gradski

načelnik. Bunkciju 'radskog načelnik do *rvog svetskog rata obavljali su samoC Eira plemeniti

Mileki$! od uspostavljanja 'radske uprave +,,+. do +;-8! i 4eodor 9asili$ od +;-8. do +;+3. godine.

'radski štatut je bio na snazi do početka *rvog svetskog rata kada je suspendovana samouprava i rad

svih nacionalnih kulturnih ustanova.



HHH

Eira plemeniti Mileki$ je rođen u Mitrovici 0. januara +,38! a umro u 'racu 11. avgusta +;-,.

godine. *oreklom je iz bogate i ugledne mitrovačke trgovačke porodice. Ietiri razreda osnovne i prva

dva razreda gimnazije je učio u Mitrovici. *otom je u 5eču završio trgovačku akademiju i započeostudije prava koje nije okončao. politički i javni život Mitrovice je stupio posle donošenja zakona o

opštinama +,8+. godine! kada je izabran za člana varoške uprave! a potom i za njenog načelnika.

'radonačelnik Mitrovice je bio od +,,+. do +;-8. godine. ?a listi ?arodne stranke je više puta biran

za poslanika )rvatskog sabora! čiji je član bio skoro 10 godina. 9reme njegovog gradonačelničkog

mandata se poklapa sa periodom najve$eg privrednog! kulturnog i političkog poleta Mitrovice. 9ažio je

za veoma obrazovanog čoveka! govorio je nekoliko jezika! a bio je i redovni član Matice srpske gotovo

3 decenije. 'odine +;-0! gradsko zastupstvo ga je povodom 10 godina njegovog gradonačelnikovanja proglasilo za počasnog građanina Mitrovice. 4ada je izrađen njegov portret! osnovan >ond pod

njegovim imenom za pomo$ sirotinji. mro je u 'racu! gde je bio na lečenju. Sahranjen je u Mitrovici.

HHH

#načajan privredni uspon! Mitrovica je doživela poslednjih decenija & i u prvoj deceniji

veka. &sti period je i doba potpune dominacije građanske klase u vođenju javnih! privrednih i kulturnih

poslova grada. spon građanstva! kao nosioca kapitalističkog razvoja! je u )abzburškoj monarhiji bio

sporiji nego u #apadnoj Jvropi. 9ojnoj granici! prilike su bile još nepovoljnije. 'raničari su bili u

polu>eudalnom odnosu prema državi i vladaru. *ostojala su brojna ograničenja u raspolaganju

imovinom i izborom zanimanja. Jsna>i! koji su značajno ograničavali privrednu inicijativu pojedinaca

su ukinuti tek +,0;. godine. Mitrovici je tada bilo svega 21 registrovane trgovačke radnje! a u

zanatstvu je radilo svega oko +8- ljudi. #anatlije su proizvodili za lokalne potrebe grada! i nije bilo

masovne proizvodnje. 4ek posle ukidanja 9ojne granice i potčinjavanja nenje teritorije civilnim

vlastima! došlo je do ubrzanog razvoja privrede.

?ajznačajniji preduslov za brži privredni razvitak bio je izgradnja saobra$ajne in>rastrukture! pre

svega železnice. Mitrovica je za manje od decenije dobila lokalne pruge koje su je povezivale sa svim

značajnijim pravcima. saobra$aj je! +,,3. godine! puštena pruga Mitrovica7&nđija! koja se tu spajala

sa železničkim pravcem koji je od 5udimpešte vodio ka 5eogradu i dalje na jug. 'odine +,;+. je u

saobra$aj pušten pravac Mitrovica79inkovci! što je mitrovačkoj privredi omogu$ilo vezu sa #agrebom

i 5ečom! ali i "ijekom. /rumska mreža je bila loša! ali ipak bolja od one u 5ačkoj i 5anatu. 'radsko

zastupstvo je >inansiralo izgradnju i popravku puteva.

*oslednjih decenija & veka stekli su se uslovi za razvoj industrijske proizvodnje u Mitrovici.

*ored dobrog geogra>skog položaja! najznačajnije prirodno bogatstvo bile su hrastove šume.

Slavonski i sremski hrast je zbog kvaliteta bio poznat širom Jvrope. ?a teritoriji bivšeg



*etrovaradinskog puka stvorena je *etrovaradinska imovinska opština sa sedištem u Mitrovici koja je

gazdovala sa oko 28 --- jutara od čega je bilo oko +2 --- jutara šuma. vo prirodno bogatsvo i dobre

železničke veze su privukle u Mitrovicu industrijski kapital. 'odine +,,0. Anton Ierih iz Ieške sa

sinovima Branjom! =aromirom i =osi>om otvara >abriku za preradu drveta. ?jihovi proizvodi su bili

nagrađivani na sajmovima u *arizu! 5eču i Antverpenu. njihovim >abrikama je radilo nekolikostotina radnika. *o obimu prerade drveta! iz Ierihovih >abrika bile su parne pilane Branje 'amiršeka!

'ustava Mehtershajmera i Jmila 'araija. *očetkom veka Mitrovica postaje i značajan tranzitni

centar drvne industrije. /rinom i Savom su dovožene velike količine tehničkog drveta! koje su

transportovane prema Sisku pa dalje do 5eča ili do "ijeke. z ove velike industrijalce! u Mitrovici je

poslovalo i nekoliko manjih trgovaca drvetom i oko 1- stolarskih radionica. *ored industrije! u gradu

su tada radile i dve pivare! >abrika leda! nekoliko parnih mlinova! ciglane! preko +-- registrovanih

trgovina i oko 1-- zanatskih radnji. 'radske vlasti su pokušale! tokom +;-0. i +;-2! da razvijuindustriju prerade mesa. 4ražena je dozvola da mitrovački trgovci mogu kupovati stoku u Srbiji i

prerađivati je u svojim klanicama! ali usled %arinskog rata između Austrougarske i Srbije! od tog posla

nije bilo ništa.

*osle +;-2. započeto je as>altiranje gradskih trgova i ulica! a od +;-;. do +;+:. građena je

termocentrala! koja je pored industrije! strujom snabdevala i gradsku rasvetu. @rajem & i početkom

veka! u mitrovačkoj industriji! trgovini i zanatstvu je radilo između +0-- i 1--- radnika. &pak!

male zarade i loši uslovi rada su dovodili do socijalnih tenzija i brojnih štrajkova koji su u nekoliko

navrata prerasli u opštu obustavu rada u gradu! pa je intervenisala i vojska. #načajan uticaj na

mitrovačke radnike imala je Socijaldemokratska partija! koja je početkom veka svoja najjača

uporišta imala upravo u Sremu. 'radska uprava je pokušavala da preko >ondova za siromašne ublaži

teško stanje! ali za to nije imala dovoljno sredstava.

društvenoj i kulturnoj istoriji Jvrope & vek je upam$en kao vek nacije i slobode! ili bar borbe

za istu. 'lavna društvena snaga postaje građanstvo! i ono je pokretač gotovo svih značajnijih pokreta

tog doba. 'rađanstvo je i u )abzburškoj monarhiji bilo predvodnik nacionalno7kulturnih preporoda i

nosilac liberalnih političkih ideja. Među Srbima u Monarhiji! građanstvo preuzima vođstvo u

nacionalnim poslovima tek posle revolucije +,3,<3;. godine! a do punog izražaja dolazi tek od 2-7ih

godina & veka. @ada je Matica srpska premeštena iz *ešte u ?ovi Sad! +,23! u Mitrovici su

osnovani Srpska građanska čitaonica i Srpska crkvena pevačka družina. osnivanju Srpske građanske

čitaonice je učestvovalo ++2 osoba! među kojima su dominirali trgovci! zanatlije i činovnici. Iitaonica

nije bila zatvorena ni za pripadnike drugih naroda! pa tako među njenim osnivačima ima i )rvata!

?emaca i Mađara. d početnih 1-- knjiga! njen >ond je krajem veka narastao na oko :0-- naslova! a

broj članova je varirao između +0- i 1--. Iitaonica je svoj rad započela u ka>ani kod F#elenog vencaG!



a izgradnjom Srpskog doma +,;0. konačno je dobila svoje prostorije. Iitaonica je do *rvog svetskog

rata bila najznačjanija srpska kulturna ustanova u gradu.

Srpska crkvena pevačka družina je imala istu ulogu kao i Iitaonica D da neguje nacionalni duh i

kulturu! ali na polju muzike. *rvi predsednik /ružine bio je trgovac i bankar *aja *anaotovi$. *rvi

horovođa bio je =ovan "adauš! a od +;-0. do +;+;. *etar @rančevi$. @rančevi$ je u Mitrovicu došao+;-3. i tu ostao do svoje smrti.

okviru ove dve ustanove! nekoliko puta je u Mitrovici osnivano i prestajalo da radi diletantsko

pozorište. ?estalnost lokalnog teatra je nadoknađivalo Srpsko narodno pozorište iz ?ovog Sada! koje

je od osnivanja +,2+. do *rvog svetskog rata! prilikom mnogih gostovanja u Mitrovici odigralo 38,

predstava.

Slične kulturne institucije krajem & veka je imalo i hrvatsko građanstvo. d +,,-. radila je u

hotelu F@ zlatnom lavuG Mitrovačka kasina! koja je od +,;+. nosila ime )rvatska čitaonica koja jeučestvovala u brojnim nacionalnim mani>estacijama širom )rvatske. )rvatsko i nemačko građanstvo

je +,,2. osnovalo i 'rađansku obrtnu čitaonicu. @ao ogranak )rvatske čitaonice! +,,0. je osnovano

)rvatsko mitrovačko pevačko društvo F?adaG! a +,;:. uz njega i /iletantsko kazalište.

vreme uspona grada krajem & i početkom veka! postojale su pučka (narodna muška i

ženska osnovna škola! koju je izdržavala gradska opština! srpska veroispovedna škola! koju je

izdržavala srpska %rkvena opština! i osnovna škola na mađarskom jeziku koja je za đake bila

besplatna. "ad te škole je >inansiralo =ulijansko društvo iz *ešte! iza kojeg je bila ugarska vlada. *ored

osnovnih škola postojale su i FopetovniceG koje su pohađali đaci koji nisu nastavljali školovanje.

6egrtska škola u Mitrovici je osnovana +,,,! i nastava je održavana na srpskom i hrvatskom jeziku.

*ostojala je i privatna škola nemačkog jezika koju je pohađalo oko 1- učenika godišnje! a toliko dece

je slato u privatno FčuvališteG! tj. zabavište 9ilme Končarevi$. d +,,2. u gradu je radila i privatna

škola za gluvonemu decu poznatog pedagoga "adivoja *opovi$a.

?ajznačajnija škola u Mitrovici u ovom periodu bila je niža realna gimnazija. #a godinu njenog

osnivanja se uzima +,:,! kada je odlukom /vorskog ratnog saveta odlučeno da se školovanje produži

za rednu godinu! i umesto 3 trajalo je 0 godina. 6kola je +,0+. postala dvogodišnja realka! +,2:.

trogodišnja! i končno +,8+. četvorogodišnja. d +,;0. u gimnaziju se uvode dva smera D klasični i

realni. d tada se u gimnaziji školuju i devojke. dlukama 'radskog zastupstva od +;-0. i +;-2.

odlučeno je da grad svojim sredstvima >inansira pretvaranje male realke (četvorogodišnje u veliku.

4ako je 0. razred otvoren +;+-! a 2. +;++. godine.

#načajan doprinos razvoju kulture i prosvete u gradu dali su i lokalni štampari! izdavači i knjižari.

@rajem & i početkom veka u Mitrovici je radilo 2 štamparija! 0 knjižara! a izdavani su lokalni

listovi FBruška 'oraG @oste 4rumi$a sa književno7satiričnim dodatkom F#oljaG! F)rvatski branikG!

F/obrotvorG D list za nastavu i vaspitanje gluvonemih! FSrpski radG! FMitrovački glasnikG.



Litelji Mitrovice su održavali privredne i kulturne veze sa Srbijom. 5eogradsko pevačko društvo

predvođeno Stevanom Mokranjcem je održalo koncert u Mitrovici! a nastupao je i vojni orkestar pod

upravom Stanislava 5iničkog. Mitrovčani su putovali na ekskurzije i odmore u Srbiju. vreme

balkanskih ratova u gradu je sakupljana pomo$ za ranjenike. ?aravno! to nije prošlo neopaženo od

strane Austrougarskih vlasti! te su počele da proveravaju prepisku Mitrovčana sa Srbijom. vremeAneksione krize i velike hajke na srpske organizacije u Monarhiji +;-;. godine na 9eleizdajničkom

procesu u #agrebu! među optuženima je bio i mitrovački učitelj i književnik =ovan dicki. 4okom

+;+:. i +;+3. godine u gradu i okolini bile su primetne mnoge ratne pripreme Austrougarske za rat

protiv Srbije.

Sarajevski atentat i početak rata sa Srbijom su doveli do kulminacije nepoverenja i represije

austrougarskih vlasti prema srpskom stanovništvu u Austrougarskoj. Srem kao pogranična oblast! sa

srpskom ve$inom! bio je izložen teroru i zastrašivanju. Mitrovici je ukinuta gradska samouprava!zabranjen je rad nacionalnih kulturnih institucija! čak i srpskoj narodnoj školi. #abranjena je upotreba

$irilice i poskidani su svi $irilični natpisi u gradu. *očela su brojna hapšenja i zatvaranja uglednijih

Srba. Bormiran je preki sud! ugledniji građani su uzimani kao taoci. no što se dešavalo u gradu

dešavalo se i u okolnim selima.

*osle pobede srpske vojske na %eru! avgusta +;+3! saveznici su izvršili pritisak na Srbiju i zatražili

da njena vojska pređe u napad na teritoriju Austrougarske! kako bi za sebe vezala što ve$e

neprijateljske snage. *lan je bio da glavni pravac prelaska srpske vojske u Srem u reonu sela @upinova

izvrše delovi *rve armije! a da 4imočka divizija iz sastava /ruge armije izvede demonstrativni prelaz

Save kod Ierventije u blizini Mitrovice i tako za sebe veže pažnju neprijatelja. Srpska vojska je počela

da prelazi preko Save u Srem ujutru 2. septembra. 5ez ve$ih problema na Keget! između Mitrovice i

=arka! prebačen je +:. pešadijski puk F)ajduk 9eljkoG. *otom je prekinuto dalje prebacivanje trupa! a

srpski inžinjerci su počeli da grade pontonski most. &pak! gradnja je tekla sporo! te su austrougarske

trupe uspele da se pregrupišu i da izvrše napad na srpski +:. puk. 9išestruko nadjačani! srpski vojnici

su bili prinuđeni na povlačenje prema nedovršenom mostu. Mali broj srpskih vojnika je uspeo da

prepliva Savu! dok su ostali poginuli u borbi! udavili se u Savi ili bili zarobljeni. *rema

Austrougarskim izveštajima! zarobljeno je 21 srpska o>icira! 3,-- vojnika! +- mitraljeza i 3 topa. &pak!

glavni prelaz srpske vojske kod @upinika je uspeo. Srpska vojska je zauzela /onji Srem i #emun! gde

je naišla na oduševljenje srpskog stanovništva. Međutim! zbog bitke na /rini! srpska vojska je počela

da napušta Srem.

9e$ polovinom septembra austrougarska vojska je počela da vrši odmazdu nad civilima. Bormirani

su preki sudovi koji su streljali i vešali. Iitava sela su spaljivana i raseljavana! a njihovi stanovnici

odvođeni u logore u Slavoniji i Mađarskoj.

@ada su snage %entralnih sila okupirale Srbiju +;+0. godine! >ront je udaljen od Mitrovice. "atne

tegobe! oskudica i vojna uprava su postali gradska svakodnevica. *osle proboja Solunskog >ronta!



srpska vojska je sa saveznicima! početkom novembra +;+,. stigla do Save i /unava. =oš krajem

oktobra +;+,! komitska četa Miluna Miloševi$a i građani Mitrovice su razoružali austrougarske

vojnike u gradu! a +. novembra +;+,. je >ormirano ?arodno ve$e sa Aleksandrom "okni$em na čelu.

*eti pešadijski puk je :. novembra stigao na obale Save u Malu Mitrovicu. *otom je započeta

izgradnja pontonskog mosta preko kojeg su prelazile srpske trupe. 'radnja ovog mosta je simboličnoobeležila kraj jedne epohe! i Mitrovica je konačno ušla u okvire južnoslovenske države.

*olitička volja stanovništva Srema je iskazana na zboru izaslanika narodnih ve$a u "umi 13.

septembra +;+,! gde je traženo da se stvori država Srba! )rvata i Slovenaca! sa dinastijom

@arađorđevi$ na čelu. #bor je dalje zaključio da se! ukoliko to ujedinjenje ne uspe! Srem neposredno

prisajedini Srbiji i da ga na budu$oj mirovnoj kon>erenciji zastupa Srpska kraljevska vlada.

mitrovica - lokalna istorija

Documents