PROPITlöD1SSERTATI0 GRADUALIS

De

MNEMONICIS,QUAM,

Suffragante Ampliffimo Senatu Phi-lojopb♦ (Z)pfahenß,pra:side

VI RO C E LE B ER R I MO,

Mag. P E T R OEKERM A N,

Eloquent. PROFESSORE Reg. & Ordin.Adpublicum eruditorumexamen ea, qua par efl,

modeftia de/ertAlumnus Piperianus ,

OLAVUS LINDBLOM,0-GOTHUS.

InAudit. Carol. Majori, åd diemX.Maji.Anni MDGCXLVI.

Horis, ante meridiem > confuetis.—— ii

UPSALI£

Sacra Regrae MajcftarisSumma: Fidei VIRO,

lllnftnsßmo GeneroßsfirmqneCOM1T1 atque HEROI»

DnCAROLOFRIDERICOPIPER,

Aute RegkCANCELLARIO,MiECENATI Maximo*

ME7 qui'adhuc tmtafruov j.elicitate, uf me¬inen Alumni Piperianigeram, nihil magi?decere cxiftimaverim, dum in artißciis me¬

moria explicandis verCor , quam ut publico (imil indiaodenmftrenv, memormm Tuorwn , CetfiflimeCOMES, inme meritorum tamfirmiter ipfis meis pr&cordiis infxamkerere, ut nulla unquam ars. oblivionis y quakm> ihemi-

flccfes ßbi pracpuffe fertur, ec.in' inde eveUere vuleret*Et quomoäo valerct ? cum nihil memoria mindern, nihilmemoria repetam, nifi> ccdem tempere, me Ivo bereßcioTMjECENAS Maxime, id facere tojje recorder. Eine a-nimum lumma & quottdiana amulatione (liimtlari, conti*,tari, urgeri, fentio , ut ,ßforte ceteris luis Alumnisyin literarmn ßudiis ac progreffionibus, cedere necejjufkhabeam, modefie namque de mea tenuitate ßatuere novi 9nemini tamen in Illu/iriflimi Tui Notninis cultu fecunduseffe velim. Quodfi clientis tam aquum pietatis ac devo-tißima venerationis adjebhim non improbaveris, certa mi¬hi fpes adjulget, fore, ut non modo levißimum hocce mu-vufculum, luo Illuftriflimo Nomini humiUime confecra-tum, jerena, utiJoles,fronte fujapere , [ed & offeren¬tern perenni gratia & patrocimo Jovere digneris. JVtetero velit Dens Te MiECENATEM, Gamenis no*ftris longe hidulgentißimum Cariffimumque y unacmn totaIliuftriitima Tua Familia, omnigena felicitate quam diu*tijjime beareT id vovety id vovebit, dum vixerit

Illuftriflimi ac Generoßffimi Nominis TUI

Cliens Iiumiflimos ae eultordevotiffimus.

OLAVUS LINDBLOM.

i■ . *

VAKELLA ST

ArtifiöiaIvlaeinonica (

✓ Ejus a&us 5. II. kxferuntur cum cor¬

poris concurfu §. III.Sequitur conftitü-

perficiunt Memo-/tioneni corporis &a-riam Natural. §. I-\mitti poteft. §. IV.

Amifla reftitui Sc .

confervari debet*j. V.

a , _ _ /1. Schematica. §. VIT»conftituunt Mem. T . , ,7TTT

Artificialem $.VIJ 2'LoS'ca$• V1ILfuntque\ &

V \3- Technica IX.Uatwra incipit: ars dirigit: cxercitatio (§.XAperficit.

Vintarch.

Uam vere dicamur tantum fctre,quantum memoria tenemusy & quojure hcec ipfa memoria nonnullisaudiat mater fapientioe, nutrixfeientiae cf virtuns, omnes faci-le perfpiciunt, quibus non eft ig-notum, hanc facultatem ideono-bis a Conditore Optimo ac Sapien-

tiffimo coliatam, ut materiam, judieiis atque ratiociniisaptam, ideas puta, fidelis inftar promicondi, fubminiftra-ret. His autem mediis veri boni certam & vivam in 110-

bis cognitionem, cognitione veri boni defiderium ejusafiequendi, defiderio illo virtutem, virtute veram feli-citatem noftram benigniffimus Deus intendit. Undecuilibet conftabit, opinor, vel nobis id non monentibus,culturam hujus facultatis, non poffe fme culpa ingrattergaSupremum Numen animi noftroque ipforum damnonegligi. Orator certe maximum inde fentiet incommo-düm, quippe cui memoriam in primis neceffariam redecenfet Auguftinus. Inventionis , mihi crede, munerevix ac ne vixquidem defungetur, nifi antiquitates,Ieges,exempla, teftimonia, fada& cetera, quae filvam dicen-

A dorufli

« I • . - >.

B ) O (I -

dorum pnebent, memorise beneficio, in prompfu babue-rit. Muito minus in pronunciatione & aBione, quarumtanta vis eft in eloquentia, ut iis primas, fecundas, ter-tias tribuerit Demoflhenes, memoria carere poteft ora-tor. Nifi enim res inventas, difpofitas, atque exorna«tas, nifi verba pronuncianda firmiter animo comprehen-dat, tantum abeft, ut vrel vocem, vel corporis motumvenufte rebusque convenienter fingere, atque alacri fer-mone in animos auditorurn fvaviter influere poflit, utpotius hsefitando, titubando & corrigendo, tsedium, mo-leftiam & fui faftidium circumftanti creet coronae. Me-moriam vero perfici pofie-, h. e. tum cultura egere, tumeandem admittere, quis negaverit? Eget, quia ficpe labi-tur: admittit, quia multi, hane Jacultatem, crebris a-Biblis ad babitum deducendo, eam ad ftuporem usque per*fecerunt, & quotidie perficiunt. Nec.efl, quod verea-ris, memorias prudentem eulturam vel judicio, ve! uTlisfacultatibus aliis quicquarn derogare , cum referat, prsetefceteros, Bylffingerus (v.Diluc. Phil.S.III. c.II. p.m.258)cxempla clariffimorum virorum, Vallifii, Leibnitii, 0-fiandri, qui magno judicio excellentem memoriam con-junétam hahuerunt. Nobis itaque opera? pretium vifumeft, paucis, B. c. D., de modo per artificia Mnemomcamemoriam perficiendi, pro vlrili parte, difierere. Quodfi exfpedationi Tuee B.L in re ardua minus fatisfacerevafeamus, inrioxii tarnen conatus, ut confidimus, Tibinon difplieebunt.

f 11.Priusquam ulla artificia Mnemonica tracTere incipia-

mus, paiCa in antécefifum de ipfa memoria, fpeeiatimnaturaiii qtue, absque artificiis, per naturam hominfined, ftiväbit monuifie; quum hic non minus,, quam inexercitiis corporis, artificia naturam, ufpote per hxc\. . t V ? 1 ' *

. A

) o (

perficiendam, fupponant. The inwärtes reåjkapen i ive-tenfkapemas werckftäder (wara fmüegafwor) bora fbrfl ♦tvål kännas och fkärfhädas, fl'dan filas, fäjas och upla¬gas docet Rev. p. m. Ep. Rydelius in Exerc. Rat. P. 3.procem. p. rn. 75. Pro diverfa ratione memoriam defini-endi, alios atque alios a&us eidem adfignari deprehendi-mus. Cel. Buddeus in Th.Mor. p.m. i<58 memoriam re-rum fenfibilium in refuficitatione imaginum impreffarumponit. Alii ftatuunt memorite officium effe triplex i:oideas cito & promte recipere 2:0 ideas receptas & cogi-tata qucevis retinere atque cuflodire 3:0 cuftodita, cumopus fuerit, per recordationem atque reminifcentiam de-promere ac reddere. Ex Iiis aétibus magnifica paffim no-mina gerit memoria. Cicero Li. de Orat. eam rerurnomnium thefaurum & finum animi dixit: Cauffinus hor-reum mentis atque serarium ingenii: Morhof promicon-dam omnis fapientioe. Cum vero \iltimus iftorum a&uumprorfus coincidat cum reprodu&ione idearum, Cel. Wol-Lus hanc notionem memoria* minus exa<Ram judicat. Isenim, & cum illo recentiores plurimi, hanc operationemimaginatiorii tribuunt, memorise nil nifi idearum repro-du&arum recognitionem vindicantes. V. Pfych. Emp. P.I. S.II. §.177. p.m. 124. Atqui cum recognitionis fun-darnentum in eo collocetWolfius, (vid.l. c. §. 174) quodreproducatur integra feries perceptionum, in qua ideare-produ&a olim percepta continebatur, ut mens illam fe-riem cum prcefenti ferie, in qua idea ifta nunc contine-tur, comparans, unam ab altera differre fentiat: noftraquidem fententia ejusmodi recognitio idearum a repro-cluéHone fpecie non differt, fed gradu tantum, utmajusa minori. Eadem enim facultas, quae ex occafione idese,fenfibus externis perceptse, ideam olim habitam repro-ducit, feriem quoque perceptionum, in qua haec idea

A 2 olim

^ ) o (olim continebatur, reproducere pofeft. Collata veroutraque ferie perceptionum , non opus efie videtur, no-vam fingere facultatem, qua mens ideam, in utraque fe¬rie contentam, judicet eßfe eandem. Porro cum ob limqnon tantum involvat impotentiam ideas recognofcendi,led etjam reproducendi, latenteWolfo $ (vid. I.e. Jf.216.)vi'oppofitorum,memoria quoque utramque Operationen!& reproducendi & recognofcendi, fi modo diverfe cen-fendse fint, comprehendere debet. Pneterea imaginatio,utpote quse eft fimia fenfuum externorum, non potefl re¬producere ideas mere intelligihiles, quales funt ideas ab-(iradoe, univerfales, fpirituales, morales; fiquidem ha&ipfae inteliedu puro, non autem ope fenfuum externo-rum,primum percipiuntur. Quod fi harum igitur repro-dudionem memorioe vindicare neceflum habemusj nifiabfurde negare velis, axiomata Pbilofophica atque cogi-tationes & ratiocinia de rebus a materia fegregatis, ani-mo repeti poffe, nihil impedire videtur, quo.minus ide¬arum quoque fenfualium reprodudionem eidem memoriatribuamus, eamque nominemus a fuo objeélo fenfualem,ad diftindionem prioris, quas intelleffualis dici fuevit.Sic autem memoria fenfualis cum imaginatione, a fenfi-bus externis dependente, prorfus coincidit, id quod Rev.b.m. Ep. Rydelius itidem affirmat in tabula Exerc. Rat.P. g:?e annexa. Cfr. etjam Gundlingiana part. 31. p. 97.Quicquid eil de terminis, nobis in disquifitione de per-ficienda memoria obfervaße fuffieiat cum Rylffingero«,(vid. Dil. Ph. f. III. c.IL §- 268) non poßfe memoriam,fen-fu Wolfiano fumtam, excellentem eßfe, nifi talis etjamfuerit imaginatio, h. e. recognitionem idearum non pos-fe facilem & diuturnam reddi, nifi talis prius reddaturearurn reprodu&io, ficjjbi diverfas eßfe operationes per-tinaciter quisquam contenderit.

) O (

j. III.Quicunquein excolenda memoria occupatus felicem

©ptat luccelTum , illud iibi perfpe&um habebit, utrumn ens organis corporeis utatur, an vero pure & fola,absque ullo corporis commercio, operetur, quoties a&usrilli memorise, quos §. praec. leviter tetigimus, edendi funt.Namque fi corporis aliquis concurfus hic locum habeat,id omnino agendum eft, uf vitio hoc ipfum careat, quolic idoneum mentis evadat inftrumentum. Non defunt,qui nonnullas facultates mentis tam puras ftatuant, ut Ii«ne ullo corporis commercio fefe exferant, cum, ut illiPhilofophi docent, aliae mixt# fint, per quas anima unacum - corpore agit. Hi quoque duas faciunt fpecies me¬moria, mentalem /. mtelleciualem unam, quam ad facul¬tates puras referunt, alteram fenßealem, quam mixtis an»numerant. Nos verohujusdiflinétionisfundamentum nonIn ufu inftrumentorum corporeorum,fed reddus in diver-litate objedorum memorise ( vid. § praec.) poni arbitra-mur. Neque enim memoria live ulla alia facultas mentis,quamdiu hsec corpore veftita manet, adeo fimpliciterpu¬ra cenfenda videtur, quin corpus quantascunque partesin ejus exercitio fibi vindicet, etjam dum habet obje-damere fpiritualia. Sane r^a/^finquitSyrbius inPhil.Pr. p. I, e.V. XXVIJ vehementius cerebro, inteileflumpurum cum impuxo obtundi putaverim. Immo vero itatorpori alligata eft anima noftra , ut, fi corrumpantur in-flrumenti, feit corporis, partes potiores, omnes ejus opera-tiones cejjare videantur penitus, donec tota fe vineulis iftisexpediverit. Hinc multi non tantum corporis quendamconcurfum inadibusmemorise admittunt,fed etjam ipfomm - moriae proceflum fibi inveniffe videntur, itaeumex-foaentes, ut dicant ^ fpiritus animales h. e, tenuiflimas

* ) o C (g' ^

^ I

fangtiinis partes in omni cogitatione, per cerebri fibraseundo, certa poft fe relinquere veftigia five poros &meatus, qui tanto patentiores fiunt, quanto vehementior& frequentior fuerit fpirituum iflorum permeatio. Hegratione imagines quasdam atque ideas rerum cercbro di-cunt iniprimi ac menti repnefentarj, qua; deinceps re.currunt, quoties fpiritus animales illos meatus, in cere-bro exifienteSjdenuo referant acpervadunt. Quod fi fpir.anim fimul fluxerint per certas cerebri partes,& pori,quospermearunt, duélibus quibusdam conjundti fint, facileaccidere putant hi dolores, ut, ubi porum unum rurlusfubeunt, fimul per apertos meatus reiiquos fluant, &iconjundta olim veftigia renovent. At fi tanta mutatioefTet in cerebro fadla vel per morbos , vel per alios cafus,ut omnia priora veftigia deleta, omnes priftini meatusocciuli auf mutati elTent; tum nulla, inquiunt, prseteri-tarum rerum fuperefTet memoria. Piuribus hasc enarrantBuddeus in Phil. Theor. Tom. 2. C. V. XII, nec nonPhil. Pradl. C. II. S.II.&Clericus in Pneumatol. S. I.C.IV.n. 9-10. p m.95. Qui hane ingeniofam hypothefin adexplicandum procefTum memoria adhibent, fpiritus ani¬males proxima mentis media operandi faciunt, ex quorumvjgore & bona conflitutione mentem ipfam ejusque ope-rationem ajunt bene fe habere. Spirituum vero anima-liurn vedtores funt nervi, per totum corpus disperfi, &in cerebro fuam originem atque commune receptaculurahabentes: unde primariam mentis officinam quafi atqueorganon illud effe judicant. Quid ? quod ulterius non-nulii progredientes, intelleclum, qui praefentia & futuracontempIatur,in anteriori parte cerebri, memoriam ve¬ro, quae praeterita refpicit, in pofleriori collocant, fillosenim tacemus, quibus fidicen aliquid fuse memoria; indigitis habere videtur,) ex homine Janum bifrontem 0-ratorie magis, judice Walchio, quam philofophice for¬

man-

. N r ' " /'

N "I " O , - 1

mg? ) o c imantes, v. Lex. Phil, in art. gedachtnifs. Quicquid eil,fatemur enim modum fpecialem, quo memoria feie exfe-rit,cequenos ignorare,ac certo novimuseam nobis inefte,vel brevius: de re conftat, non de modo rei; id certe ifti«*us fententice patronis imputari non debet, quod hac ratio-ne facultates mentis faciant corporeas. Id enim non ma¬gis fequitur, quam fi quis artem inftrumento corporeoadfcribere vellet, propterea qticd artifex eodem uti dica-tur. Prseterea fi fpiritus animales, vel centies, eandemviam ingrediantur, nifi mens attenta fuerit, nulla indeexilieret memoria , ut adeo facultas ipfa, menti foli tri-feuenda fit, (cfr. Syrb. Phil- Prim. P.I. c. V. §. 21.) con-fequenter nec poft folutionem a corpore ipfi deneganda.

§. IV.Si mens noftra, inquis, nihil fine corporis quodam

«oncurfu recordetur, memoriam oportet conftitotionem& temperamentum corporis fequi. Immo vero fequitur.Nam obfervarunt naturoe periti eos felici memoria uti,quiocciput valde convexum folitoque majus pollident, &contra, quorum occiput planiorem minoremque formamhabet , rfebili memoria Iaborare. cfr. Mar. d'Afligny Ge¬dachtnifskunfl, c. II. p.m. 28. Hic libellus aureus, pri-mum idiomate Anglico editus, deinde in Germanicumtranslatus a Maur. Caldens Lipf iterum prodiit 1720 Plu-rimum quoque ipfius cerebri conftitutio huc conferre pu¬tatur. Ubi enim ejus fubftantia mollior ac fluidiör fue¬rit, facilius quidem res propofitas arripitintur, fecl minusdiu confervantur, contra quam evenit, ubifrccior, fir-mior & magis confifteqs evadit. v. Bud. Phil. Praéi C.II.S II §. 89. kl quod exemplo aquse five arenae & mar-Rioris il luftrari fölet, quibus imagines facilius ve!difficilius imprimuntur, ac citius vel tardius delen

tur.i

; Nt \

C ■ • * ^ ~

®C2> ) o ( (gÄ3?-

tur. Hinc , pro divcrfa indole cerebri, in di«'verbs hominis aetatibus, memoriam quoque mutari experimur. Uti barndomen och fpådafte ungdomen år min¬net quickafi: i then blomfirande ungdomen börjar thet tilfitt nimmande finåningom fbrminjkas, men .blir alt meroch mer ftarkt at behålla thet fiom år nummit fcribit Ryd..in Exerc. Rat. P. 3. c* 7. coronid. §. 2. Hinc etjamintelligitur, atque experientia comprobatur, per variosniorbos maffam fanguineam & inde nafcentes fpiritus ani-males, ipfumque cerebrum vel humedtando nimis, veiarefaciendo corrumpentes, nec non per graviores plagas& i&us in capite, memoriam amitti poffe. Ita ftudiofumMompelienfem quendam , cum unus ocnlus, ne-fcio quo cafu, ei erutus eilet, mox omnia, quoe noverat,adeo plane oblitum ferunt, ut ipfuma, b, c, denuo ad-difeere neteftum habuerit. Meffalee Corvino & pluri-mis aliis refert Pezoldus, fv.DiiT.de oblivione memofa-bili Lipf. 1703 ) fuum ipforum nomen e memoria exci-diffe. Quam mifer horum talium flatus fit, nemo nonfaeile perfpicit, quum in omnium rerum abfentium igno-rantia verfentur, & novam femper vitam, inflar infan¬tum recens natorum, incipiant. Ubi ratiocinari ten-tant, ideae neceffarise non fuppetunt, & bcubi ad extre-mam devenerint propofitionem, praemiiTarum jam tumdeleta eft memoria. Unde tales nonnunquam promentecaptis habitos eiTe legimus.

§. V.Atqui fi morbi & vitia corporis per Aifeulapias ma¬

nus corrigantur, memoria quoque, hifce profligatis, red-ibit. Proftant multorum libelli de memoria, utRanzo-vii, Menapii, Marfilii Ficini, Grataroli, Schenkelii,Frifii, Alftediij Dannhaveri, Kråutermanni, & jam an-te a notis laudatiMar. d5 AjGfigny &c, quorum oirmes ple-

)0( UÖPni funt medicis, ut appellari folent, Receptis in opemmemoria ve! interne, vel externe adplicandis* Haec ta¬rnen cautiffime & nonnifi cum confiiio peritiflimorumMedicorum adhibeantur; fieri nainque poteft, ut maleac temere ufurpata, Organa tam tenera tamque fubtiliausque adeo laedant, ut vix, fine miraeulo, fanitati re«ftitui queant. Eft quoque, ubi oblivio nulla ratiortefanari poteft, de qua re vid. Horft. de tuend, fanit. Stud.L» 2. c. r. Quo feliciores itaque funt, qui memoriamfanarn in corpore fano poffident, eo magis follicite id a-gant, ut per temperantem ordinatamque vivendi ratio-nem, quam Medici diktarn vocant, eandem confervenf.Diaetam illam temperamento corporis metiendam es-fe docet Cel. Walchius; ( v. Lex. Phil, in artic. gedåcht-nifskunft) hoc enim vel nimio frigore, Vel ficcitate, velphlegmate vitiofam reddit memoriam, in quo cafu perdiktarn in melius permutandum erit. Hic autem mo¬dus in rebus plurirnum commendatur. Ingluvies feil,ultimumque poculi genus ex illis tribus, neceffltatis, bi¬laritat is & ebrietatis maxime fugiendum' eft. Nequeomnia cibi potusque genera asque falubria cenfentur.Ledioni, vigiliis, lucubrationibus ita non eft inhseren-dum, ut ne juftum tempus relinquatur fomno & recre-ationi virium, adverfus quas ipfa nomina Palladis acMinervas minas fpirare videntur, cum a pallore illa,hiec a minnenåis viribus dida putetur.- Tumultuariaquoque diverfarum rerum multarum ledio valde noxiajudicatur, quum aciein ingenii obtundat, memoriamvero obruat. Nimia curarum moles, nec non affedustriftitiae, metus &c. cavendi. In aére puro ac tempera-ti frigoris atque caloris vivendum. Atqüi noftra falxnon eft immittenda in alienam meftem, confulantur ergode his & ceteris, quse ad curandam valetudinem pertinent,Audores fupra laudati, atque Medici, qui fuorum con-(lliorum rationes fimul reddere norint.

B §. VI.

10 «*2» ) 0 ( <£*2>§. VI.

Poftquam de organo memoria, corpore, ff fuhfi-diisMedicis, quantum fufficit, egimus,nunc ad ea artifi*>tiaMnemonica devolvimur, qu<e potiffimum ab ipfa men-te ejusque facultatibus, fpeciatim imaginatione ac judi-cio, petuntur. Haec autem ipfam memoriam artificia-lem conftituunt, fimulque fumta appellari folent nomi¬ne artis memoria, quam multi quidem, a t plerique, deinduftria obfcuriffime tradiderunt, gloriofe arcana fuanobiliora efTe crepantes, quam ut in vuigus edi debe-*ent. Longum nimis föret integram hujus artis hifto-riam & omnes fcriptores ejus recenfere. Fecit hoc i-pfum diligenter Morhof. in Polyhift. lit. L. 2. c. 6. & Pa~Ichius in Invent. nov-ant. c. 2. Exempla vero prodigiofaememoria longe plurima refert Pezoldus in DifT. de me¬moria memorabili Lipf. 1Ö99. Quare,ad ipfa artificia tra-denda & confideranda nos accingentes, eadem in tresclafles difpefcimus, SCHEMaTICORUM nempe, LO-GiCORUM & TECHNICORUM. De fingulis verofeorfum agemus.

§. VII.In prima claiTe occurrunt artificia, quse vocavimus

SCHEMATICA. Haec ipfa locos memorialet atque inIis certas imagines per fiétionem difponunt, ut per easmens admonita, memoratorum facilius diftinftiusque re-cordari valeat. Locos iftos aflimilat Cornificius ceraeVeltabellae, imagines vero figuris literarum, fuper eanifcriptarum. V. Lib. III. ad Herenn. Quidam igitur do-mos bene ordinatas & palatia fibi imaginantur, in majo¬res & minores, plures vel pauciores cameras divifa,quas variis coloribus a fe invicem diflinguunt, ut in hiscameris, tanquam totidem repofitoriis ideas collocent,& deinceps cogitatione fingulas cameras ingrefli, ideasad animuin inde accurate revocent. Simili ratione pos-

fent

''

~ T ~—

§£3) )oC «fent homlnes urbici res memoria tradendas reponerepartim in lods publids, e. g. templo, curia &c. partimin privatis apud ainicos: deinde vero, fingula loca revi-fendo, depofitum ubique repetere. Alii pro locis u-tuntur ejusmodi brutis animalibus, quorum nomina in-cipiunt ab Alphabetis literis, e. g. in lingua latina, <?per,bafilifcus, ranis, ffraco, dephas &c. Haec in j. partesdiftinguunt, caput nimirum, pedes anteriores, truncum,pedes pofteriores & caudam. Num. 24 in 5 du&us facitX20 loca,feu repofitoria idearum. Pari modo fi verbade perfona quadam facere quis conftituit, dicendorumpartes alias fronti, alias oculis, ori, col!o,&fic deinceps,in memorise fubfidium affigere poffiet. Quid vero am-plius tum de locorum, tum de imaginum conditione ob-fervandum fit, Liberias docetur in üb. III. ad Herenn, ScMr. d'Afiigny gedächtnisjk. c. ult. Patet hcec artificia re-quirere bonam imaginationem, 6c niti adfociatione idea¬rum, vi cujus tina idea ope alterius mentem fubit. Huepertinent emblemata & figur& hierGglyphic£, (adde, fiplacet, fabulas) quas Buno, Winckelman & alii,veteresi^Egyptios imitati, in Hiftoria, Geographia, quin & i-p(is difciplinis tradendis, licet parum feliciter, adhibue-runt. Definitiones & propofitiones, adeoque ipfas fci-entias per figna artificialia proponi poffie , demonftratGel. Wolf. in Pfychol. Emp. p. m. icp. Baco de Veru*lam. hane methodum quoque utiltflimam judicat; quumres intelligibiles fic in fenfibiles convertantur, quas me¬moria tenacius infigimus, & felicius in eandem revo-camus. V. deaugm. Scient. c. deMemoria. Sic animamreprasfentavit Comenius, in Orbe piéto, perpundla,infiguram umbne corporis humani difpofita, cujus expli-cationem vide in Wolf. Pfychol. Emp. p. m. 105 , icö.Sic vttQXts^eloquentia indolem adumbraturi, HerculemOgmium aureis catenulis, ex ore profluentibus, fufpenlas

B 2 popu-

12 ) 0 C ra

populorum aures trahentem formabant, tefte Pafcbiode Inv. Nov-ant.C. II. p. m. 76. Ubi in Hercule oratic-nis potentiam, in auro dignitatem, in tatenis ténendivim,in obligatis auribus animorum devindorum prom-titudinem demonftrarunt. Verba funt Pafchii in 1. c. Ve¬rum fi noftrum de bifce Judicium requiris, B. L.fic habeto.In Hiftoria & rebus, quse fub imaginationem cadunt, ma¬ximum memoria ufum pr&bent loci atque imagines, mo¬do hse fint domefticae, & ab ipfis rebus defumtse, adeout, ob infignem cum rebus fimilitudinem, earum aptafigna haberi queant. Itaque laudem merentur eorum la-bores, qui hiftoriam Biblieam figuris convenientibus ex-primunt. In Geographia & ceteris difciplinis Mathemati-cis,ubi figurse jam tum adfunt, novas fuperaddere,cujnCel. Morbofio ( vid. Polyhift. lit. Lib. II. c. VI. n. 49. p. <m. 376.) ftultum judicamus. In Philofophicis quoquefcientiis, ubi veritates naturali nexu cohaerent', atqueomnia ex fuis principiis per legitimam demonftrationumcatenam deducuntur, imagines figurasque inutiles, immonoxias, arbitramur. Hic enim non phantafia , fed Ju¬dicium ipfaque augufta ratio, memoriam non minus pro-fedo quam illa juvans, potiflimu/h regnat, cujus ideocirculi per phantafiam, imaginibus impr^gnatam, nonfunt turbandi. Adde, quod mens noftra, inde ab in-fantia, corporeis imaginibus percipiendis adfueta, diffi-culter admodum de rebus, a materia diftindis, pure co-gitare poflit, quin aliqua fpecies materialis iilis cogita-tionibus admifceatur. Atque tantum abeft, ut huic vi-tio merdelam adferant figuris hieroglyphicje, ut rtdiusaliud fovere & confirmare judicentur. Quid? quod ex¬terna idololatrw ( Ioquitur Poiret) nonalimde efl, quamex eo, quod in Deo concipiendo hominis animus fe ad /-maginabilia tonverterit > unde quas intus finxit imagines,

mm

) o ( *3

non dubitavit externo typo exprimere. (vid. Cog.Rat.L,I. c. 4. §. 2. ). Nonne denique ftultum judicares eurrr,qui fonum vifu, & colorem auditu, percipere vellet?Äque vero abfurdus eft, qui.immatéralia imaginari co-natur. Sed regeris forte, mentem, adhibitis figuris,non imaginari res ipfas knmateriales, fed earum figna,

*

ut, horum ope, ad repetendam rerum immaterialiumcogitationem purara fufcitetur. Verum lic longa & frequenti fignorum explicåtione opus eft, & memoria jqu£ juvanda erat , pluribus oneratur conceptibus, cumfimplex cognitio, e re<fte dedu&is principiis proveni¬ens, memorise per ipfum illum ordinem, absque hisfubfidiis , fefe ingerat. Hinc etjam facile patet, dilci-plinas Philofophicas per aleam & chartiludia tradi nomdebere , prout Th. Murnerus tentavit in chartiludioLogico, quod Éerneggerus vidit, ftoliditatem artis va-niflimas deteftatus. Cfr. orat.IL de parandse doäringe mo-dis ftiegitimis.

§. VIII.Hic itaqué non tam fchematica, quam potius LO-

GICA memoria artificia adhibere decet. Inter haec pri-mo loco ftudimn diftin&& cogftitionis- ponimus, quum ex-perientia doceat, memorise non fine magno labore man-dari, nec eadem diu retineri pofie, quse confufe, ac tu-multuarie percipiuntur, noftramque intelligentiam ali-quo n odo fugiunt. Contra, quod diftin&e percipimus,reéteque dijudicamus, id cum voluptate, facile ac for*titer memoria: imprimitur, nec fubito eadem exciditfadeo perceptionem & Judicium, fi utrumque re&um fue-»rit, non invita fequitur memoria; ut fcite monet Clau-fccrgius in Log. A. & N. p. i. c. 18. §• 187« Quia verodiftinåae cognitionis prsecipua fulcra & prsefidia funthsec duo: ordo f. methodus atque attentio, illa quoqucpro, fubfidiis tuemorise minime fperneßdis haberi ©eren«*

\

14 <£ä2> ) 0 Ctur. Hinc ordinem a quibusdam memoria; parenfem ap¬pellatum legimus. Quin & Simonides Chius, te I te Ci¬cerone de Orat. Lib.II. c. 86, deFin.L. II, c. 32.&Quin-étil. Lib. II, c. 2., ex occäfione ordinis incidit in artemmemoriae, quam ilie primus protulifie perhibetur. Hicenim Crannone, oppido Theffalise, apud clarum divi-temque virum, Scopam, uriä cum aliis difcumbens,inter ccenandum foras evöcatus exiit, cum e/Tent, quieum convenire cuperent. Accidit vero, nefcio quocafu, ut, illo egrelTo, te&um dömus in reliquos coensehofpites magna ruina delapfum, omnes mifere necaretCum autem mortuorum fepulturam molirentnr eorumpropinqui; adeo male adfedti & vulnerati reperiebäntur,Vt unus ab al tero nequaquam dignofci poflet. Tum ve¬ro Simonides in memoriam fibi redigens, ubinam unus-quisque illorum accubuiffet, fingulos Uris reddidit. Ita-que anirhadvertens, ordinem memoria maximum lumenadferre, locos memoriales & reliquam memoriee artemmeditariccepitn,r£t' evföyjrov, brsHixXov U]/Spunoi^ u$ V fcribitXenophon de ad-min. domeft. p. 841. Nos itaque non poffumus non li¬kros, certa & perfpicua methodo fcriptos, commenda-re, atque in his legendis eum nimiam feftinationem,tum maxime faltum difiuadere. Nam fi fugitivo oculofyflemata percurramus, nec debita attentione ac medi-tatione rebus immoremurj perinde eft,ac fi quis aquamIn vas anguftioris oftii niraium celeriter infundere ve-lit: maxima fcilicet pars, prseter foramen, in terrarndefluit, cum minima per ill.ud in utrem illabitur. Atqui per faltum literis invigilat, methodum, quam vo*eant, quodlibetariam fequens, ille vero dum ftudet u-bique efle, nusquam eft. Namque fieri non poteft,utdependentiam & nexum veritatum perfpiciat, vi cujusab antecedentibus confequentia, a principiis principia-

taco-

«*£5 ) O ( '5

ta cognofcuntur, quare Ii unius rei cogitatio alio recur-reret tempore, haud apta eritad alterius memoriam fus-citandam, pneterquam quod nulla quoque conviétio,hacratione, in mente exiliere potell. Quia vero omnia or-dine difcere oportet, ficubi memoria tenax erit, facilejam intelligitur, methodi bonse lludiofisfimos effe quo-que debere, quotquot docendi munere funguntur. Opti-me fcilicet tam fuas, quam difcentium memoriae (ut de in-telle&u jam nihil dicamus) confulet docens, Ii quae in ob-jedlo differunt, utpote partes, fpecies, caufiae, effe&us,circumftantise, adjun&a, figillatim proponat, & quidemea ratione, ut faciliora, quse fundamenta flernunt lucem-que ceteris accendunt ,'pnemittantur 5 lic enim cognitiofuccesfiva, quse nobis homuncionibus competit, tum lu-cidior ae certior, tum memorice accommodatior redditur.In difpofitione igiturac partitionqTummam probabit in-dultriam,julios litnites doélrinse figendo, quibus le con-tinebit, nec digreflionibus longis ac crebris fuum tur-babit ordinem. Ad homilias facras quod adtinet, memo¬ria plurimum infuper juvabitur, fi partitio & cetera di-cenda pro fubftrata materia exigantur ad hsec tria, natu¬rale, fpirituale, aeternale, (fit venia verbo) vel ad nu-merum 4 caufiarum principalium, vel ad antecedentia,concomitantia & confequentia, vel ad eircumftantiasquis, quid, ubi, &c. vel ad 3 illos llatus primarios, po-liticum nempe, ecclefiallicum atque ceconomicum,vel ad 9terminosLullianosrutifunt bonitas^irragnitudo, duratiofipotellas, fapientia, voluntas , virtus , veriras, gloria,vel adhorum contraria, utalia locatopica, qute per 28Capita recenfet atque exemplis illullrat M. Sam. Dieteri-cus in arte ftiem. nova & expedita> filentio prsetereamus.Sunt Jbisec ipfa veri loci memoriales, bafes, domiciliå &fedes , prdinis du&u confiitutse, in quibus memoria pe-.dem figere & quiefcere quafi videtur, quo perfpatia tn-

- terme-»

IS ) o (fermedia fine lapfu pronunciationis curfurn abfoIvat,dumrede intelligit, unde egrefla fit, & quorfu.m tendat, ubiinitium rei, & ubi finem fumat. Multo autem certiusmemorise fubfidium erit difpofitio, fi in tabulas ßnopti-cas conjeda unoquafi obtutu confpicienda fiftatur, qui-bus ideo inter memorioe artificia Logica fecundum locumvindicare, easque cum Illuft. Wolfio mnemonicas appel-lare non dubitamus. Oportet vero has ipfas cum judi-cio & fecundum certas regulas conftruere., ut probe per*pendamus, quidin eas referre, & quo ordine fingula col-locare conveniat. Itaque fi generalem tabulam adornarevolumus, in ea primaria momenta, qux integram quan-dam dodrinam comprehendunt, recenfebimus, fingullsfua veluti receptacula tribuentes. Specialiores autem ta-Jbulae a,generali originem trahunf, fi, tjuae in momento-quolibet generali,(eorfum confiderato , diftinguimus, eain povas claffes,loco convenienti in alia tabula fibi invi-xjem fubordinandas, redigimus. Hac analyfi continuatafemper a genere ad fpecies, a compofito ad fimpliciainferiora pedem promovemus, donec poft plures fubdi-vifiones, in fpecialifiimis atque infimis fubfiftere neces-Jum habeamus. Intereft quoque memoria, ut quse ad e-"«ndem claftem referuntur, numeris fignemus; ideaenimnumeri ideam rei adpofitae- facile fibi adfociat, ut, una-reproduda, recurrat quoque fiatim altera, praeterquam^quod ex numeris etjam facillime animadvertimus, anali-quodmiomeritum in recordando praetereatur. Ejusmoditabularum exemplum qualecunque, illuftrationis caufla,.Differtationi noftrae praefiximus, qued tarnen fpecialiusreddi pofle fatemur. Plura vero exempla luculentiflimaexhibet Illuft. Wolfius in Hor. fubfec. a. 1730. Jam quia-in fyftematibus id agitur, ut quae objedo prsedicata com--petunt, tum abfoluta, tum conditionata, ex ejus notio-tiejlo^o,quö demoiiftrandi rigor péraiittit, diftin&e evol-

van-

) o c <§^ 17

vantur, & in eorum numero qusedam praedicata imme-diate ex objeéti notione, concipiuntur, quas alia remo-tiora fub fe comprehendant; facile patet, ipfa quoquefyftemata in tabulas fynopticas rcfolvi poffe, ubi prasdi-cata omnia, huc illue difperfa, in unum locum, (ine de*monftrationum atque illuftrationum adparatu, congefta, inclafles jufto ordine diftribuamus. Tentavit hoc ipfumfelici cum fucceffu Forbefius, qui fyftema Wolf. Meta-phyficum in tabulas concinnas tanta induftria redegit,ut ipfe Wolfius idem fatum ceteris fuis fyftematibus o-ptaverit Vidit quippe tabulas iftas memoriae non poffenon plurimum infervire, quum uno intuitu confpi-ciendum fiftant, quicquidex fyftematicatraéfatione intel-leximus ac verum judicavimus. Syftemata docent di-fcentem, tabulae admonent fcientem: illa intelleétum ,

hae memoriam potiffimum augent. Accedit quoque il-le tabularum ufus, quo, dum ideas jam acquifitas ad ea-rum tenorem examinamus, ftatim harum oblitteratio-nem ac deteriorationem, ut loquuntur Philofophi, ob-fervare licet , id quod tam praeclarum judicamus, ut ve!ob folam hane utilitatem tabulas formari confultum fö¬ret. Denique repetitioni mirum quantum conducunt,quoniam concinna brevitate omnia, quas nobis de requapiam innotuere, compleéluntur, &, exiguo temporisfpatio, integrse fme labore ac tsedio perluftrari poffunt,quamdiu ideae adhuc funt lucidoe ac familiäres. Quis i-gnorat, plurimos, ubi muneri publico funt admoti, tan¬ta negotiorum mole premi, ut iis repetendis, quae olimdidicere & utiliter memoria retinerent, non fuppetatfufficiens temporis fpatium ? unde mulfam eruditionemmaxima quidem cum diligentia, at in futuram tarnenoblivionem fibi fe comparaffe queruntur. Quod fl ergotabulas mnemonicae ipfis effent; non obftante curarummultitudine, fine tanto temporis difpendio, veteres ideas

C fibi

18

fibi familiäres cuftodire poffent, ne memoria elaberen-tur. Sed fufius & quidem egregie, ut fölet, hcec omniaperfequitur jam laudatus Wolfius in Hor. fubfec.a. 1730.p. 4Ö8. feq. Ob ufum tabularum iftarum tam multipli-Cem tamque eximium, omnis Chronologia mnemonicaad earum conftrudionem & controverfiarum mifiionemrevocatur in Hefielgreni DifT. de Chronol. Mnemon. e-dita Upf. a. 1716. A Gerhardo quoque bas ipfas inMe-thodo Stud. Theol. magnopere commendatas vidirnus.Immo vero non eegre, ut opinor, feres, ß. L. fi exDeutVI. 8- earum aliquam commendationem petamus. Dumenim prsecepta Dei & reliqua dodrina. Catechetica digi-tis eorumque articulis alligatur, prout ingeniofo ac fa-luberrimo confilio fecit in fua Manu Catechetica Reve-rendilT.& de EcclefiaChrifti longeMeritiflimus, EpifcopusLincop. D. AND. O. RHYZELIUS , quem nobis Deus,per longam annorum feriem, incolumem fervet! idipfum'non [aliud fibi velie videtur, quam in manu tabulamquandam mnemonicam formare, quae nobis fit leot u-lethothaphot h. e in fignum & fchedas memoriales. Cfr.Buxt. Lex. Talm. in voce thothaphot Sed pergimusad aliud genus artificii Mnemonici, nimir. induflriamexcerpendi, quam ad Logicorum quoque fpeciem haudincommode retuleris, liquidem hoec ipfa cum ledioneiibrorum, quam dirigit Logica, conjundisfima elfe vi¬deatur. Ejus autem ufum experientice convenienterexprimit Morhofius, quando dicit, eam provocare le-gentium attentionem, juvare intelligentiam, & quodprsecipuum eft, certifiimse oblivionis remedium prsebere.V. Polyh. Lit. L. III. c. I. p. m. 5 61. Hinc libri excer-ptortim a veteribus Commentarii dicebantur a commini-ifcendo, quia nobis ea, quse ante leda funt, in memo«riam redigunt: nec non Memoriae, Memorialia, tW-fivijAan» h. e. ea, quse quis memoria caufia annotat:

iteni

) o C <S*3 *Sffem Summaria Sc Breviaria, quia in illos fumma tantumcapita referebant ad fubfidium magis memoria fu«, quamad legentium difciplinam. Nonnunquam adpcllati quo-que funt Conjeélanea, a conjiciendo multa in unum ,& Adverfarla five Opiftographi, quod, cum veteres exaltera tantum libri fcriberent parte, hi etjam in adverfafeu verfa pagina fcriptura implerentur. V. Scheff. de fty-lo c. XII. Sc Fab. Sorani Thefaur. Circa artem vero

excerpendi varii varias praefcribunt regulas. Fars multomaxima hic locos fuadet communes, ut, quicquid notatudignum in iibris deprehenditur, id inde exc^rptum fubcertos titulos reponatur, e. g. Deus, Homo, Mundus,Virtus, Fortuna See. Alii omnia promifcue, ut fefe of-ferunt, in Jibrum conjici volunt, ac indice fubjedodemonftrari, ubi quidque inveniri poflit. Quidam infchedulis feparatis notabilia colligunt, quas deinde proargumenti ratione ordine conglutinant, indicem deni-que fubjungentes. Nonnulli obfervanda conjiciunt ve!in orani, vel in calcem libri, quem legunt. Quidam -fvadent libros certos memoriae prope mandandos, tumin ils elegantiora ex aliis au&oribus referenda eo Ioco,ubi facillime poflint reperiri. Cum nobis, per brevi-tatem propofitam, adferre plura non iiceat, ad eos, quiex inftituto de hac arte egerunt, provoeamus , utpo-te Vinc. Placcium, Titium, Morhof. in Polyh. L. III.c. i. F, Sacchinum in arte libros cum fruétu legendi,c. IX. io. Walchium in der Entvurff der allgemeinenGelerfamkeit L. i. c. 3. S. 4. p. 46. feq. qui & p. 48*plures laudat.

J. , IX,Ordinis ratio nos jam ad TECHNICA memo¬

ria artificia recenfenda deducit. Huc refert Pafchius(v. inventa N. A. c. II. p. 134.) Sinenfium artem, quaverba & fenfus uao aliquo charaäere exprimuntur, v.

Ca g«

fio tSAåf ) O C ox#

g. quando Sol indicat Principem incomparabilis virtu-tis: Jupiter clivitem & liberalem: Mars bellicofum :Mercurius pacificum, aut doétum, aut politicum : Sa-turnus crudelem: Venus effeminatum: litera, m, mortemnaturalem: M vero violentam: c, coronatum; d, thro-no deturbatum, atque id genus alia. In tabulis qui-dem Mnemonicis, ubi omnia uno quafi intuitu pate-bunt, ejusmodi Tachygraphia, five eompendiaria fcri-bendi ratio, fuuin prseftabit ufum: at majori tarnen ju¬re inter artificia hujus claffis referre nobis videmur ter*minos memorialet, quos ex literis plurium vocum initia*libus conftruendos docent Memoriftae. E. g. (i tibi o-puseflet in Bibliotheca quadam evolvere Afaimonidem,t/rfinum, .Sehmidium, A&z eruditorum, ac <Sfrjrmium,tum vero ex literis initialibus formares vocem MlJ-SåS, & te has iplas in Bibliotheca confulere velie fin-geres. Hunc in modum magiftros linguae Hebraese va*rias, memoriae fublevandae ergo, novimus finxiffe vocesfymbolicas, quse integras literarum clalTes in fe com-prehendunt: utpote ehevi, begadkephat, mofche ve-calebh, atin, atque baclam. Et quoniam voces pri¬mitivas in hac lingua, quse radices audire folent, a federivata vocabula partim incipiunt, partim ingrediun-tur cum adjeélis interdum literis fervilibus pundisquemutatis; inligne tironibus memoriae fubfidium erit, fiquotidie aliquot radices addifcant. Ubi enim hae fa¬miliäres redditae fuerint, pro .terminis memorialibusnobis inferviunt, quorum ope omnia derivata adeo-que totam linguam, fine ullo negotio, memorice man-demus. E. g. qui radicem ptf novit» in promtu faci-le quoque habebit derivata jm, nJDK,03DK,nD»,pH, {DIN, &c. Neque vero fallimur, fi memoriales intervoces numeremus quoque nomina propria tam perfo-narumj quam locorum, ut Adam, Abimelck, Ifraél,

Jofua,

) o c ■ 11

Jofua, Zedekia, Salomo, Zacharia, Bethlehem , Jeru¬salem , Gehenna K Gehinnom &c. Quum enim haec fintHebrasa, & quidem omnibus familiariffima, magnamfane jam tum linguae partem tenemus, quando horumfignificatum nobis, quod facile fit , perfpedum reddi-dimus- Accedit, quod, hifce cognitis, omnes ejus-dem familise voces nullo fere Jabore addifcere quea-mus. Debili forte memorise confuleret Orator, fi exliteris initialibus periodorum , quae in orationis me-moriter pronunciandas qualibet fedione vel pagina con-tinentur, terminos componere vellet memoriales, (quihoc plus babebunt artificii, quo convenientior cummateria fubftrata fuerit eorum fignificatus. Sic enimvix fieri pofiet, ut aliquam prceteriret periodum, quinpotius de fingularum initio, per literas vocum iftarum,commonefadus, facile quoque fequentia recordari va-leret Eundem ufum pracftabunt voces notifFimi cujus«dam didi aut verfus, ubi ad fingulas periodos incipien-das adhiberi poffunt. De terminis vero ad numerosexprimendos & memoria tenendos, Cel. Morhofium au-diamus: expeditiffima eft, inquit, numerorum per Ii-Uteras exprimendorum ratio, quae literse verbo aliquoamemoriali comprehendi pofiunt, quod connexionem cum'fcre, cujus reminifcentia quseritur, habeat. Et mox in-cCfra: ego illnd in Inflitutionum & Decretalium titulis<ctentavi. Quis enim, cum audit titulum Locati condu-^di, non facile reminifcatur vocis PaSCha? quia a Pa-cCfcbatis tempore illi contradus iniri fofent. Et hic PS<fifignificant numerum libri, litera C numerum tituli.'cVid. Polyh. Lit. L, II c. VI, p. m. gyg. Pro terminismemorialibus habemus quoque Paronomafias & Homo-ioteleuta, e.g quae nocent, docent: ecclefia Cbrifio ca-piti conformabitur tam in cruce, quam in luce: lagenar en fpegel, en pregel och en regel. Porro non com-

filO-

0X3 ) o ( <g®2>

modior, quam in artificiorum technicorum clafle, lo«cus tribui poteft verßbus memoriahbus, quorum tant3vis eil ad difficilium rerum memoriam fervandam, utoptimo jure hoc nomen Tibi vindicare videantur. Inhis enim vox una polt alteram ordine, & quidem fi-ne intentione noftra, faepe fe lingul quafi obtrudit:& ubi aliquod verbum fe abfeondit, faciilime permetri naturam in medium produci poteft. Atqui,dum voces retinemus, res quoque hifce fignificatasmentem fubire per fe patet. Unicum lubet exemplumadfcribere, cujus ope plerarumque menfurarum apudJudaeos quantitatem memoriae inngere tentabis:Quatuor ex granis digitus componitur unus ,

Eft quüter in palmo digitus, quater in pede palmus.Quinque pedes paßum faciunt i pajfus quoque centumV7ginn quinque tf fladium dant; [ed milliareOBo facit ftadia ; hf duplatum dat tibi leuca.

Plura exempla vide in Martini Metrico Memoriali Bi-blico. Tribus denique verbis artificium qualecunquecommemorabimus, quod agmen ceterorum claudat. II-lud autem vocabimus loci nctationem, unde nafciturmemoria, quae localis dici folet. Hic fuadet Cel. Wal-chius (v. lex. Ph. in voce gedåchtnifs kunft) Sc alii, ut niti-de ac diftintfte omnia per fuas fe<ftiones fcribantur: utperiodi infigniores novis lineis incipiant: ut voces ea-rum, vel initiales, vel primarise, in una pagina liquoretubro, in altera viridi, in tertia cceruleo, & fic dein-ceps, fignatae ipfis oculis fiant ceteris illuftriores: utafterifcus, vel aliquod fignum planetarium, in ora char-tae paflim ponatur, praefertim ante loca, quae memo¬riam maxime fugere videntur: ut über denique autCharta fic notata cum aliis non commutetur. Quibusrebus fiet, ut inter pronunciandum iucida imago to-tius fcripti nobis obverfetur, haud fecus ac fi illud i-

§£2) ) o ( $$2)

pfum oculis coram intueremur. Hadenus de natura &arte.

$. X.Quia vero natura & ars non fufficiunt ad habi-

tum inducendum, nifi accefferit quoque exercitatio ,paucas cirea eam prudenter inftituendam non pigebitadjicere obfervationes. Primum igitur monemus, dele-dum rerum fieri debere, ut, vana, futilia, noxia fu-giemtes, non alias res meminifie velimus, quam quae u-tiles, atque inter eas, quse neceflariae fint ad optimumquemque finem obtinendum. Nam alioquin forte con-tinget , ut heec ignoremus, dum minus neeeffaria di-(cimus, liquidem nullis unquam artificiis tanta memo-rise perfedio obtinebitur , ut retinere queat omnia.Per res vero utiles & neceffarias, artes liberales &omnis generis veritates intelligimus, quibus Dei &naturce cognitio feu genuina hominis fapientia con-tinetur. Porro temporis quoque rationem haben-dam fuademus, ut in junioribus annis, dum me¬moria maxime viget, fingularia trademus, utpote Iin-guas, Hiftoriam, Geographiam, Chronologiam, Genealo-giam, artem Heraldicam & fimilia, abftrada & generalisrefervantes setati maturiori. Deinde matutinum tempusmemoriae exercitiis deilinatum vult Cl. Chladenius, quoddifficillima quoque ipfi tunc mandari poflint, v. Inftit.Hom-il. Sed. V. Neque inutile vifum eft, in ledo fub fo-mnum diligenter, quae memorise credidimus, ruminari,nodeque interpofita, quod noftri vocant, fofva på le-xan, altero mane, difcendi adionem repetere. Praeter-ea quae ipemorhe committi debent, in folitudine claravoce juvabit recitare. Sie enim melius, ubå hcefitemus,animadvertetur, & lingua vocibus fuo ordine efferen-dis adfuefiet, hx ut deinceps coram concione fponte effiu-ant y ac integra oratio ad fineja jjnpetu quodam ferri vi-

dea-

) o Cdeatur, haud fecus ac homo, de colle currens,. in medioejus non facile gradum fiftet. Porro, fi quid edifcere o-portet, quod Iongius eft, citius ac facilius illud efficitur,ubi particulam unam pofl alteram memoria mandes, quamfi totum.eidem uno adu ingerere coneris. Cfr. Wolf. Pf.Emp. §. 199. Tandem fi memoria inter pronunciandumvalere cupiat Orator, non debet Tibi metuere, aut in a-lia magna perturbatione, quse illum res fuas adtenderevetat, verfari. Inde namque fadum accepimus, utDe-mofthenes coram Philippo Rege verba fadurus, ad ejusadfpedum perterrefadus, plane obmutuerit. Itaque be-ne- de auditorum ftudio & favore fperandum eft, necmetuantur univerfi, qui finguli formidinem nobis atqueterrorem incutere non debent. En habes C. L. quantumquidem,per noftram tenuitatem, jam praeftari potuit. Quod(i hos qualescunque conatus aequi bonique confulue-ris, res eft pergrata; (in etjam, poft temporis alicujuspraxin, frudum perceperis ex hifce pagellis non pror-fus fpernendum; tum vero illud erit nobis longe gratis-(imum. Deum denique , omnis fapientiae fontem, fup-plices oremus, velit, pro immenfa fua gratia, memoriam& omnes mentis noftrse facultates augere & confirma-re, ut veritatem non tantum cognofcere, fed & retine-re, neque retinere modo, verum ad vitae ufum & gloriaradivinam quoque perducere valeamus, aliorum fimul in-jurias, & cetera, quae non meminifie oportet, fem-

piternse daturi oblivioni. "/''OK