module 1 gr 12 - hfst 2 - finansiele wiskunde deel 1 (bl 12 - 31)
TRANSCRIPT
Hoofstuk 2Finansiële wiskunde
RENTE IS:
geld wat betaal word om geld te leen,
OF
geld wat verdien word op ‘n belegging.
Getalvaardighede en sakeberekeninge
Vanuit die oogpunt van:
LenerDie bedrag wat betaal word aan die uitlener, sodat die lener dit as KAPITAAL kan gebruik.
UitlenerDie bedrag wat die uitlener ontvang omdat hy die risiko loop om geld te voorsien aan die lener.
Getalvaardighede en sakeberekeninge
Hoeveelheid rente hang af van:
1) Die bedrag wat geleen/belê word. [K of P ]
2) Die tydperk [n ] waarvoor geld
geleen/belê word.
3) Die rentekoers [i ] waarteen
geld geleen/belê word.Getalvaardighede en sakeberekeninge
ENKELVOUDIGE RENTE
• Word uitgewerk op die oorspronklike
bedrag.
• Nie so gereeld gebruik.
• Gebruik in huur-koop ooreenkomste.
• Verdien dieselfde hoeveelheid rente elke
jaar.
Getalvaardighede en sakeberekeninge
Formule (s)
100=
KrtI
niPI ××=
)ni(PA +1=
Waar:I = Enkelvoudige renteK, P = bedrag belêi /r = rentekoersn / t = tydperk
Waar:A = EindbedragP = bedrag belêi = rentekoersn = tydperk
1)
2)
3)
Oef. 1 Bl. 12: Verreiking, doen in klas Oef. 2 Bl. 16: Nr. 1a en d, 2, 3c en d
5, 6, 9, 10
I+P=Eindbedrag
P -A=Rente
Oefening 2
)ni(PA +1=1a)
)12,0×5+1(00,5000= RA00,8000= RA
R3000,00=
5000,00-00,8000=Re RRnte
1d i)
niPI ××=
10×06,0×00,00015= RI
00,0009= RI
1d ii)
niPI ××=10×12,0×00,00015= RI
00,00018= RI
1d iii) 6 : 12 = 1 : 2
1d iv) Ja
2a) )ni(PA +1=)10×08,0+1(=00,00012 PR
( ) PR
=10×08,0+1
00,00012
PR =666667,6666PR ≈67,6666
2b) )ni(PA +1=)8×12,0+1(=00,0008 PR
( ) PR
=8×12,0+1
00,0008
P...632,4081R
P,R ≈634081
3c) )ni(PA +1=
)5+1(00,00010=00,00018 iRR
iR
R5+1=
00,00010
00,00018
iR
R5=1-
00,00010
00,00018
i5=8,0
i=5
8,0
i, =160Die rentekoers is 16% per jaar.
3d) )ni(PA +1=
)10+1(00,00010=00,00014 iRR
iR
R10+1=
00,00010
00,00014
iR
R10=1-
00,00010
00,00014
i10=4,0
i=10÷4,0
i, =040
Die rentekoers is 4% per jaar.
5a) )ni(PA +1=)×14,0+1(00,00010=00,00016 nRR
nR
R14,0+1=
00,00010
00,00016
nR
R14,0=1-
00,00010
00,00016
n14,0=6,0njaar =2857,4
njaar ≈29,4
5b) )ni(PA +1=)×16,0+1(00,00010=00,00018 nRR
nR
R16,0+1=
00,00010
00,00018
nR
R16,0=1-
00,00010
00,00018
n16,0=8,0
njaar =5
6a) )ni(PA +1=)5×05,0+1(00,800= RA
00,1000= RA
b) )ni(PA +1=)50,0×5+1(=00,800 PR
( )25,1=00,800 PRPR =00,640
)25,1(00,800= RA
9. )ni(PA +1=)3×10,0+1(00,5000= RA
)3(00,6500= jaareerstenaRA
Na 3 jaar belê jy R6500,00.
)ni(PA +1=)2×15,0+1(00,6500= RA
00,8450= RA
)3,1(00,5000= RA
)3,1(00,6500= RA
10. Eerste belegging:
)ni(PA +1=)05,0+1(00,5000= nRA
Tweede belegging:
)ni(PA +1=)04,0+1(00,6000= nRA
Om te bepaal wanneer die 2 beleggings dieselfde toekomstige waarde gaan hê, word die 2 vergelykings aan mekaar gelyk gestel.
)04,0+1(00,6000=)05,0+1(00,5000 nRnR
nRnR 240+00,6000=250+00,5000Distributiewe vermenigvuldiging!!!!
5000,00-00,6000=240n-250 RRn000,001=0n1 R
jaar001=n
SAAMGESTELDE RENTE
Rente word uitgewerk op die
beginbedrag, by die beginbedrag getel,
en dan word rente weer op die
NUWE bedrag bereken.
Kan: * JAARLIKS * KWARTAALLIKS
* HALFJAARLIKS of * MAANDELIKS * of oor die tydperk in die kontrak ooreengekom, betaal word,
(* Soms DAAGLIKS/WEEKLIKS!!!!)
Tydperke
4×nen4
i
2×nmaar2
i
12×nen12
i
366 ×n OF365×nen366
iOF
365
i52×nen
52
i
Formule
( )nrPA 100+1=
( ) ni+1P=A
of
Oef. 3 Bl. 19Nr. 1, 2, 4, 5, 8
Waar:A = EindbedragP = bedrag belêi/r = rentekoersn = tydperk
Oefening 31) ( ) ni+1P=A
( )505,0+100,500= RA
...,RA 140638=2) ( ) ni+1P=A
( )505,0+100,1000= RA
...,RA 2811276=
( )....276,100,500= RA
( )....276,100,1000= RA
14638≈ ,RA
281276≈ ,RA
4) ( ) ni+1P=A( )510,0+1=00,00025 PR
P...,R =03352315
PR 61051,1=00,00025
PR
=61051,100,00025
P,R ≈0352315
5) ( ) ni+1P=A( )505,0+1=00,00010 PR
P,R ≈267835
( )...276,1=00,00010 PR
PR =....261,7835( ) PR
=...276,100,00010
8a)( ) ni+1P=A
( )307,0+100,500= RA
5215612= ,RA
8b)( ) ni+1P=A ( )608,0+100,500= RA
...,RA 437793=
Na 3 jaar:
( ) ni+1P=A( )310,0+15215,612= RA
...,RA 266815=
8c) Opsie A is die beter keuse, want dit verdien meer rente.
44,79327,815= RRrenteEkstra -
8321= ,R
Oefening 4Nr. 1,3,4a, 5,6, 8
( )....225,100,500= RA
( )331,15215,612= RA
27815≈ ,RA
( )...586,100,500= RA
44793≈ ,RA
Oefening 41)
018750=4
0750=
,
,i
20=
4×5=n
( ) ni+1P=A
( )2001875,0+100,800= RA
...,RA 9581159=
( )...449,100,800= RA
961159≈ ,RA
P = R800,00
3)
( ) ni+1P=A( )30
12+100,2000=00,2800 iRR
12= ii30=
12×5,2=n 2800= RA 2000= RP
( )3012+1=4,1 i
1230 +1=4,1 i
12+1=0111 i...,
12=1-0111 i...,
12=0110 i...,i=...13534,0
Die rentekoers 13,53%r≈%53,13
4a)
( ) ni+1P=A
[ ]( )102+1=2 xPP
2= ii 2×5=n PA 2= PP =
x=...14354,0
Die rentekoers 14,35%[ ]( )10
2+1=2 x
( )210 +1=2 x
2+1=0711 x...,
2=0710 x...,
5)
0375,0=2
075,0=i
5=
2×5,2=
2×30=
jaar
maanden ?=A 1000=P
( ) ni+1P=A( )50375,0+100,1000= RA
...,RA 0991202=
( )...202,100,1000= RA R202,10≈
.R202,099..=
R1000,00-...R1202,099.=
P-A=Rente
6) Van 20 Jan. tot 20 Feb. is 31 dae.
jaarn
daen
365
31=∴
31=
Maar omdat die rente daagliks saamgestel is:
dae
jaarn
31=1
365×
365
31=
......0003287,0=365
12,0=i
?=A1000=P
( ) niPA +1=
...,RA 2421010=
( )31
36512,0+100,1000= RA
( )...010,100,1000= RA
241010≈ ,RA
8) 24=
4×6=n
025625,0=4
1025,0=i 000100=A ?=P
( ) ni+1P=A( )24025625,0+1=00,000100 PR( )...835,1=00,000100 PR
P...,R =58348455
PR
=...835,1
00,000100
P,R ≈5848455
ANNUÏTEITE
Dis ‘n reeks gelyke betalings wat op ‘n gereelde basis (bv. maandeliks), betaal word.
2 GEBRUIKE VIR ANNUÏTEITE:
a) Jy kan geld spaar daarmee,
OF
b) Jy kan geld leen daarmee.
SPAAR Bereken die toekomstige waarde (Fv) van ‘n annuïteit (belegging) dadelik nadat die laaste paaiement betaal is.
Gebruik dié formule om die Fv –waarde te bereken.
i
ixF
n
v]1)1[( -
Waar: Fv = Toekomstige waarde
x = die gereelde bedrag wat betaal word (paaiement)
i = rentekoers per betalingsperiode
n = aantal betalings gemaak
Gebruik dié formule om die x –waarde te bereken.
1)+1(=
-nV
i
iFx
Betalingsperiodes wissel: * JAARLIKS
* KWARTAALLIKS * HALFJAARLIKS of
* MAANDELIKS * of oor die tydperk in die kontrak ooreengekom, betaal word,
(* Soms DAAGLIKS/WEEKLIKS!!!!)
Bv. R2000 word jaarliks in ‘n rekening inbetaal teen 8% per jaar. Wat is die belegging werd na 5 jaar? (Bl. 23)
i
])i[(xF
n
v
1-+1=
08,0
]1-)08,0+1[(00,0002=
5RFv
Die belegging is na 5 jaar R11 733,20 werd.
Vb)1
( )08,0
....469,000,0002=R
Fv
...,RFv 20111733=
2011733≈ ,RFv
x = 2000i = 0,08 n = 5
Berekening van Fv- waarde
Bv. R2000 word maandeliks in ‘n rekening inbetaal teen 6% per jaar. Wat is die belegging werd na 5 jaar? (Bl. 23)Vb)2
Beleggingstydperk: maandeliks
i =
12
06,0
005,0=
EN n = 12 x 5
= 60
i
])i[(xF
n
v
1-+1=
12060
6012060 1-+10002
= ,
,
v
])[(F
061,540913= RFv
( )3-10×5ook
12060
34800002= ,v
....],[F
06,540913≈ RFv
x = R2000,00
Berekening van x-waarde as jy weet wat
die Fv-waarde is.
‘n Onderwyser wil oor 13 jaar aftree. Hy sal R1 000 000,00 addisionele kapitaal benodig. Hoeveel moet hy nou maandeliks in ‘n aftree annuïteits fonds belê as verwag word dat die fonds teen 18% rente, maandeliks saamgestel, sal groei? (Bl. 24)Vb) 3
Beleggingstydperk: maandeliks
i =
12
18,0
015,0=
n = 12 x 13
= 156
Hy moet
R1630,01 per
maand
investeer.
Oefening 5Nr. 1, 2, 3, 4
Fv = R1 000 000,00
1)+1(=
-nV
i
iFx
1)015,01(
015,000,0000001156 -
R
x
.......2024,9
015,000,0000001
Rx
.....008,6301Rx 01,6301≈ Rx
Oefening 51a)
60=
12×5=n
005,0=12
06,0=i 00,300= Rx
i
])i[(xF
n
v
1-+1=
005,0
]1-)005,0+1[(300=
60
vF
?=vF
...,RFv 00993120=
( )3-10×5ook
0050
3480300=
,
....],[Fv
00,93120≈ RFv
1b)60=
12×5=n12
0520=
,i 00,300= Rx
i
])i[(xF
n
v
1-+1=
120520
60120520 1-+1300
= ,
,
v
])[(F
?=vF
...,RFv 27750620=
120520
2960300= ,v
...],[F
00,50620≈ RFv
1c)60=
12×5=n
12
030=
,i 00,300= Rx
i
])i[(xF
n
v
1-+1=
12030
6012030 1-+1300
= ,
,
v
])[(F
?=vF
....,RFv 01339419=12030
1610300= ,v
....],[F
00,39419≈ RFv
1d) 6 : 3 = 2 : 1
1e) Nee, omdat die bedrag waarop rente gehef/gegee word
elke jaar verander. (Nie vir elke jaar dieselfde is nie.)
2) 5=n1,0=i ?=x 00,00010= RFv
1)+1(=
-nV
i
iFx
1)1,0+1(
1,0×00,00010= 5 -
Rx
61051,0
1,000,00010
Rx
.....974,6371= Rx
00,6381≈ Rx
OF
3)60=
12×5=n12
080=
,i ?=x 00,00010= RFv
1)+1(=
-nv
i
iFx
1)+1(
×00,00010=
601208,0
1208,0
-
Rx
......4898,0
×00,00010= 12
08,0Rx
.....097,136= Rx
00,136≈ Rx
OF
4)20=
4×5=n
0125,0=4
05,0=i ?=x 00,00010= RFv
1)+1(=
-nv
i
iFx
1)+1(
×00,00010=
20405,0
405,0
-
Rx
......2820,0
×00,00010= 4
05,0Rx
.....203,443= Rx
00,443≈ Rx
OF
LEEN * Bereken die huidige waarde (Pv) van ‘n annuïteit (lening) wanneer
gereelde betalings gemaak is.
i
][xPv
n-i) + (1-1=
Gebruik dié formule om die Pv –waarde te bereken.
Waar: Pv = Huidige waarde
x = die gereelde bedrag wat betaal word (paaiement)
i = rentekoers per betalingsperiode
n = aantal betalings gemaak
Gebruik dié formule om die x –waarde te bereken.
n-i) (1- +1=
iPx v
Betalingsperiodes wissel: * JAARLIKS
* KWARTAALLIKS * HALFJAARLIKS of
* MAANDELIKS * of oor die tydperk in die kontrak ooreengekom, betaal word,
(* Soms DAAGLIKS/WEEKLIKS!!!!)
Berekening van Pv- waarde Voorbeelde bl. 27 - 28
Jy kan ‘n lening in 10 jaarlikse paaiemente van R1500,00 elk afbetaal. Bereken die leningsbedrag as rente van 15% per jaar bereken word. (bl. 27)
Beleggingstydperk: jaarliks
i 15,0= n = 10
150
0,15) + (1-15001=
10-
,
][Pv
i
][xPv
n-i) + (1-1=
155287≈
1525287=
,RP
....,RP
v
v
Die
leningsbedrag is
R7528,15
Vb) 1
x = R1500,00
150
75205001=
,
...],[Pv
Jy betaal ‘n lening terug in 10 maandelikse paaiemente van R1 500,00 elk. Bereken die leningsbedrag as rente van 15% per jaar, maandeliks saamgestel, bereken word. (Bl.27)Vb) 2
Beleggingstydperk: maandeliks
i
0125,0=12
15,0= n = 10
i
][xPv
n-i) + (1-1=
01250
0,0125) + (1-11500=
10-
,
][Pv
2901814≈
28801814=
,R
...,RPv
Die
leningsbedrag is
R14 018,29
x = R1500 ,00
01250
11601500=
,
....],[Pv
Jy gaan ‘n lening aan vir 2 jaar. Jou maandelikse paaiement is R200,00. Rente word gehef op 18% per jaar, maandeliks saamgestel. Wat was die oorspronklike waarde van die lening? (Bl.28)
Vb) 3
Beleggingstydperk: maandeliks
i
015,0=12
18,0=
n = 12 x 2 = 24
i
xPv
]+1[=
-ni) (1-
0150
0,015) + (1-1200=
24-
,
][Pv
084006≈
0814006=
,R
...,RPv
Die
oorspronklike
waarde van die
lening was
R4006,08
x = R200,00
0150
3000200=
,
...],[Pv
Berekening van x-waarde as jy weet wat die Pv-waarde is.
Voorbeelde bl. 28 - 29
Jy gaan ‘n persoonlike lening van R15 000,00 aan. Die rente op die lening
word gehef teen 18% per jaar, maandeliks saamgestel.
a) Wat is die maandelikse paaiement as jy die lening oor 12 maande vat?
(Bl. 28)Vb) 4
a)
Beleggingstydperk: maandeliks
i = 12
18,0
015,0=
n = 12
Maandelikse
terugbetaling is
R1375,20
Pv = R15000,00
n-i) (1- +1=
iPx v
12-) (1- 1218,0
1218,0
+1
×00,15000=R
x
.....1998,1375= Rx
20,1375≈ Rx
Oefening 6Nr. 1, 2, 3, 5 [saamg. rente by b)], 7
Oefening 61)
20=n
0125,0=12
15,0=i 300= Rx ?=vP
i
][xPv
n-i) + (1-1=
0125,0
]0,0125) + (1-1[300=
-20
vP
00,5280≈
...794,5279=
RP
RP
v
v
01250
2190300=
,
...],[Pv
2)20=n
03,0=4
12,0=i 300= Rx ?=vP
i
][xPv
n-i) + (1-1=
03,0
]0,03) + (1-1[300=
-20
vP
00,4463≈
....242,4463=
RP
RP
v
v
030
,446....0(-1300=
,
][Pv
3)24=n
015,0=12
18,0=i 500= Rx ?=vP
i
][xPv
n-i) + (1-1=
015,0
]0,015) + (1-1[500=
-24
vP
00,01510≈
...202,01510=
RP
RP
v
v
0150
,300...0(-1500=
,
][Pv
5a) 60=n
12
1550=
,i
?=x
00,1443≈
...191,1443=
Rx
Rx
n-i) (1- +1=
iPx v
60-) (1- 12155,0
12155,0
1
00,00060
Rx
.....537,0
775x
00,00060RPv
Die huidige waarde van R60 000 sal na ‘n jaar die Fv
word. Gebruik die formule vir saamgestelde rente. Hulle
“hou” die bedrag vir jou vir ‘n jaar, dus hoef jy nie dadelik
die Pv-formule te gebruik om die x-waarde te bereken nie.
(Bepaal dus die waarde van die lening na 1 jaar.)
5b)
( ) ni+1P=A
( )12
121550+100060=A ,
....,97798969R=A( )...,166100060=A
Die A-waarde (R69 989,977...) sal na ‘n jaar die Pv van die lening word.
60=n12
1550=
,i ?=x ....,97798969R=Pv
00,1683≈
....482,1683
Rx
Rx
n-i) (1- +1=
iPx v
60-) (1- 12155,0
12155,0
1
....977,98969
Rx
.....537,0
.....0372,904x
5c) Afbetaling uitgestel: verhoog d maandelikse
paaiement m R240,00/maand .
(R1683,00 – R1443,00)
Oor 60 maande: ‘n bedrag van ± R14 400,00.
[Vergelyk 5a) en 5b) se waardes.]
7 ai)240=
12×20=n12
10,0=i 1650=x ?=vP
i
][xPv
n-i) + (1-1=
00,981170≈
..620,980170=
RP
RP
v
v
( )12100
-240
120,10+1-11650
= ,v
][P
12100
86301650= ,v
....],[P
7 aii)240=
12×20=n12
10,0=i 1850=x ?=vP
i
][xPv
n-i) + (1-1=
1210,0
-24012
0,10]) + (1-1[1850
=vP
00,706191≈
...544,705191=
RP
RP
v
v
12100
86301850= ,v
....],[P
7 b)240=
12×20=n12
085,0=i 1850=x ?=vP
i
][xPv
n-i) + (1-1=
120,085
-24012
0,085]) + (1-1[1850
=vP
00,177213≈
0537,177213=
RP
RP
v
v
120,085
81601850=
....],[Pv