natur dbh1 07
TRANSCRIPT
NATURA ZIENTZIAK, DBH 1Izaki bizidunik soilenak
HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
IRAKURGAIA
ESKEMA
BALIABIDEAK
INTERNET
JARDUERA
IRTENAURREKOA
NATURA ZIENTZIAK, DBH 1Izaki bizidunik soilenak
Anthony van Leewenhoek-en mikroskopio bakuna
HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
Irakurgaia Izaki bizidun asko hain dira txikiak, ez baikara gai haiek begi hutsez ikusteko. Izaki horiek mikroorganismoak dira, eta Anthony van Leewenhoek izeneko holandar oihal-merkatari batek aurkitu zituen, XVII. mendearen amaieran. Leewenhoekek ez zeukan inolako prestakuntza zientifikorik, baina jakin-minak jota, ahal zuen guztia aztertzen zuen, berak egindako mikroskopio bakun baten bidez. Euri-urari, itsasoko eta ibaietako urari, listuari, elurrari, ozpinari eta beste zenbait materiari behatuta, liluratuta utzi zuen zerbaitek: ordura arte ikusezinak izandako izaki bizidun txikien mundu bat aurkitu zuen. Berak animalkuluak deitu zien. Behaketa haiei esker, mikroorganismoak ugariak eta mota askotakoak zirela ikusi zuen, eta alde guztietan zeudela ohartu zen, baita izaki bizidunen barnean ere. Horrela, bada, hauxe idatzi zuen: «Zer gertatuko litzateke etorkizunean jendeari esango balitzaio gizakiaren ahoko hortzak estaltzen dituen geruzan animalia bizidun gehiago daudela erresuma batean pertsona baino?».
IRTENAURREKOA
NATURA ZIENTZIAK, DBH 1Izaki bizidunik soilenak
Edukien eskema
Izakirik soilenak
HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
Protisto-erreinua
ProtozooakAlgak
Biosferan duten funtzioa
FuntzioakGaixotasunakGaixotasunen aurkako borroka
Monero-erreinua
EzaugarriakSailkapenaNutrizioaUgalketa
HASI
IRTENAURREKOA
Birusak
EzaugarriakInfekzio-prozesua
NATURA ZIENTZIAK, DBH 1Izaki bizidunik soilenak
HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
HASI
Unitatearen azalpenerako baliabideak
IRTENAURREKOA
Moneroaketa protistoak
Jarduera: protistoak
AlgakProtozooak Bakterioen ezaugarriak
Bakterioen sailkapena
Bakterioen nutrizioa
Bakterioen ugalketa eta harremana
Birusen ezaugarriak
Birusen infekzio-prozesua
Mikroorganismoen funtzioak
Gaixotasunak EstekakGaixotasunen aurkako borroka
NATURA ZIENTZIAK, DBH 1Izaki bizidunik soilenak
Protozooak
HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
IRTENAURREKOA
- Zelulabakarrak- Eukariotoak- Heterotrofoak- Ingurune urtarrak
zooplanktona
Sailkapena (mugitzeko formaren arabera)
Sakatu hemen, xehetasunak ikusteko
Flagelatuak
Esporozooak
Ziliatuak
Errizopodoak
NATURA ZIENTZIAK, DBH 1Izaki bizidunik soilenak
Protozooak
HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
IRTENAURREKOA
- Zelulabakarrak- Eukariotoak- Heterotrofoak- Ingurune urtarrak
zooplanktona
Sailkapena (mugitzeko formaren arabera)
ATZERA Esporozooak
Ziliatuak
Errizopodoak
Flageloa
Tripanosoma
NATURA ZIENTZIAK, DBH 1Izaki bizidunik soilenak
Protozooak
HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
IRTENAURREKOA
- Zelulabakarrak- Eukariotoak- Heterotrofoak- Ingurune urtarrak
zooplanktona
Sailkapena (mugitzeko formaren arabera)
ATZERA
Flagelatuak
EsporozooakErrizopodoak
Zilioak
Paramezioa
NATURA ZIENTZIAK, DBH 1Izaki bizidunik soilenak
Protozooak
HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
IRTENAURREKOA
- Zelulabakarrak- Eukariotoak- Heterotrofoak- Ingurune urtarrak
zooplanktona
Sailkapena (mugitzeko formaren arabera)
ATZERA
Flagelatuak
Esporozooak
Ziliatuak
Pseudopodoak
Ameba
NATURA ZIENTZIAK, DBH 1Izaki bizidunik soilenak
Protozooak
HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
IRTENAURREKOA
- Zelulabakarrak- Eukariotoak- Heterotrofoak- Ingurune urtarrak
zooplanktona
Sailkapena (mugitzeko formaren arabera)
ATZERA
Flagelatuak Ziliatuak
Errizopodoak
Ez dute lokomozio-luzakinik
Plasmodiuma
NATURA ZIENTZIAK, DBH 1Izaki bizidunik soilenak
Algak
HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
IRTENAURREKOA
Sailkapena (pigmentu motaren arabera)
Sakatu hemen, xehetasunak ikusteko
Alga berdeak
Alga gorriak
Alga arreak
- Zelulabakarrak edo zelulaniztunak- Eukariotoak- Autotrofoak- Zenbaitetan, koloniak eratzen dituzte- Ingurune urtarrak
fitoplanktona
Algen eta onddoen arteko
elkarketa sinbiotikoa
NATURA ZIENTZIAK, DBH 1Izaki bizidunik soilenak
Algak
HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
IRTENAURREKOA
- Zelulabakarrak edo zelulaniztunak- Eukariotoak- Autotrofoak- Zenbaitetan, koloniak eratzen dituzte- Ingurune urtarrak
fitoplanktona
Sailkapena (pigmentu motaren arabera)
ATZERA Alga berdeak
Alga arreak
Pigmentu gorria
NATURA ZIENTZIAK, DBH 1Izaki bizidunik soilenak
Algak
HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
IRTENAURREKOA
Sailkapena (pigmentu motaren arabera)
ATZERA Alga berdeak
Pigmentu horixka
Zelulabakarrak: diatomeoak
Zelulaniztunak: sargazoak
Alga gorriak
- Zelulabakarrak edo zelulaniztunak- Eukariotoak- Autotrofoak- Zenbaitetan, koloniak eratzen dituzte- Ingurune urtarrak
fitoplanktona
NATURA ZIENTZIAK, DBH 1Izaki bizidunik soilenak
Algak
HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
IRTENAURREKOA
Sailkapena (pigmentu motaren arabera)
Pigmentu berdea: klorofila
ATZERA
Alga gorriak
Alga arreak
- Zelulabakarrak edo zelulaniztunak- Eukariotoak- Autotrofoak- Zenbaitetan, koloniak eratzen dituzte- Ingurune urtarrak
fitoplanktona
NATURA ZIENTZIAK, DBH 1Izaki bizidunik soilenak
Likenak
HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
IRTENAURREKOA
Alga zelulabakar baten eta onddo baten arteko elkarketa sinbiotikoak
Likena (mikroskopioz ikusita)
Alga zelulabakarrak
Onddoaren hifak
Liken motak
Liken hostokarak
Zuhaixka formako likenak
Liken krustazeoakATZERA
NATURA ZIENTZIAK, DBH 1Izaki bizidunik soilenak
Monero-erreinua eta protisto-erreinua
HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
IRTENAURREKOA
NATURA ZIENTZIAK, DBH 1Izaki bizidunik soilenak
HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
Bakterioen ezaugarriak
IRTENAURREKOA
- Zelulabakarrak- Prokariotoak- Autotrofoak edo heterotrofoak- Zenbaitetan, koloniak eratzen dituzte- Ingurune guztietan
Flageloa
Bakterioen kapsula
Bakterioen pareta
Zelula-mintzaZitoplasma
Material genetikoa
NATURA ZIENTZIAK, DBH 1Izaki bizidunik soilenak
Bakterioen nutrizioa
HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
IRTENAURREKOA
Heterotrofoak
Gaixotasunak eragiten dituzte(tuberkulosia, kolera…)
Parasitoak
- Deskonposatzaileak - Oso erabiliak industrian
Saprofitoak
Esnea
Gazta
Jogurtak
- Beste izaki bati lotuta- Digestioa
Sinbionteak
Hesteetako bakterioa
Autotrofoak
Karbono dioxidoa
FOTOSINTESIA
Oxigenoa+ materia organikoa
Zianobakterioak
NATURA ZIENTZIAK, DBH 1Izaki bizidunik soilenak
HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
Bakterioen sailkapena
IRTENAURREKOA
Kokoak: forma biribila
Baziloak: forma luzanga
Bibrioak: koma forma
Espiriloak: espiral forma
NATURA ZIENTZIAK, DBH 1Izaki bizidunik soilenak
Bakterio kopurua (milioitan)
Bakterioen ugalketa eta harremana
HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
IRTENAURREKOA
ErdibitzeaMinutuak
0
30
60
90
1.500
1.000
50
Denbora(ordutan)5 15 20
Desegokiak
Bakterioen hazkundea
Inguruneko baldintzak
Egokiak
Erresistentzia-esporak
Esporulazioa
NATURA ZIENTZIAK, DBH 1Izaki bizidunik soilenak
HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
Birusen ezaugarriak
IRTENAURREKOA
- Ez dira benetako izaki biziduntzat hartzen.- Nahitaezko parasitoak dira.- Nonahi aurki daitezke. - Ez dira gai beren kabuz mugitzeko.
Kanpoko bilgarria
Kapsida
Azido nukleikoa
Hiesaren birusa
NATURA ZIENTZIAK, DBH 1Izaki bizidunik soilenak
HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
Birusen infekzio-prozesua
IRTENAURREKOA
Birusa
Zelula
Birusa zelulan sartzen da.
Osagai birikoak ugaldu eta kateatu egiten dira.
Beste birus batzuk irteten dira.
1
2
3
1
2
3
NATURA ZIENTZIAK, DBH 1Izaki bizidunik soilenak
HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
Mikroorganismoen funtzioak
IRTENAURREKOA
Mikroorganismo onuragarriak Mikroorganismo kaltegarriak
Mikroorganismo deskonposatzaileak
Hondakin organikoak
Hondakin ez-organikoak
Atmosfera
Lurzorua
Planktona
elikagaia
Heste-flora
Elikagaien ekoizpena (gazta, jogurta)
Antibiotikoen ekoizpena
Mikroorganismo patogenoak
- Bakterioak- Protozooak- Onddo mikroskopikoak
Deskonposizioa
Gaixotasunak
NATURA ZIENTZIAK, DBH 1Izaki bizidunik soilenak
Infekzioa
Buruko mina
Oka
Aldizkako sukarra
HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
Mikroorganismoek sortutako gaixotasunak
IRTENAURREKOA
Mikroorganismoak gizakiaren gorputzean sartzeko bide nagusiak
Sexu-harremanak
Digestio-bidea
Arnasbideak
Larruazala
Anopheles eltxo emea
Plasmodiuma
Malaria
Gaixotasun infekzioso batzuen ondoriozko heriotza-tasa
Pneumonia
Tuberkulosia
Beherakoa
1900 1910 1920 1930 1940 1950 1960 1970 1980
Heriotza kopurua,100.000 biztanleko
250
200
150
100
50
NATURA ZIENTZIAK, DBH 1Izaki bizidunik soilenak
HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
Gaixotasun infekziosoen aurkako borroka
IRTENAURREKOA
Aurrea hartzeaGorputz-higienea
Elikagaiak ondo daudela
kontsumitzea
Baliabideak
Txertoak: mikroorganismo ahulduak; ez dute gaixotasuna sortzeko gaitasunik
Antibiotikoak: bakterio eta onddo jakin batzuek sortutako
Txertoak
Alexander Fleming
Penizilina
substantziak; mikroorganismoak deusez-tatzeko edo haztea eragozteko gai dira
NATURA ZIENTZIAK, DBH 1Izaki bizidunik soilenak
HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
Estekak
HASI
IRTENAURREKOA
Birologia
SARTU WEBORRI HONETARA
Mikrobiologia zure esku
SARTU WEBORRI HONETARA
NATURA ZIENTZIAK, DBH 1Izaki bizidunik soilenak
HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
HASI
IRTENAURREKOA