negocjacje nowego porozumienia klimatycznego – gdzie jesteśmy?

Polska Zielona Sieć

czerwiec 2010Materiał informacyjny Polskiej Zielonej Sieci

1

Negocjacje nowego porozumienia klimatycznego – gdzie jesteśmy?

Zmiany klimatu: jest źle, będzie gorzej

Klęskę ostatniego szczytu klimatycznego ONZ, który odbył się w 2009 roku w Kopenhadze, należy rozpatrywać w kon-tekście globalnego kryzysu klimatycznego, którego skutki są coraz boleśniej odczuwalne przez najbardziej wrażliwe społeczności świata. Już dziś zmiany klimatyczne zagra-żają egzystencji milionów ludzi w krajach rozwijających się poprzez mniejsze plony, częstsze i silniejsze ekstremalne zjawiska pogodowe, jak np. susze czy burze, czy podnoszą-cy się poziom mórz. Ten ostatni czynnik zagraża całym na-rodom zamieszkującym wyspy oraz nisko położone tereny nadbrzeżne.

Jednocześnie globalna emisja gazów cieplarnianych rośnie trzykrotnie szybciej niż dziesięć lat temu. O ile wcześniej naukowcy przestrzegali, że skala ocieple-nia może sięgnąć od 2 do 6°C, obecnie mówi się o gór-nej granicy tego przedziału, jeśli nie zostaną wkrótce podjęte szerokie działania na rzecz ograniczenia emisji.

Naukowcy twierdzą, że zostało nam najwyżej dzie-sięć lat aby zahamować rosnące emisje gazów cieplar-nianych. Jeśli się nam nie uda, samonapędzające się, katastro� czne w skutkach zmiany klimatyczne mogą stać się rzeczywistością, hamując rozwój rasy ludz-kiej i niosąc ze sobą setki milionów, jeśli nie miliardy, o� ar – o� ar, które w przytłaczającej większości nie ponoszą winy za wywołanie kryzysu klimatycznego.

Klęska COP15 w Kopenhadze – co miało się tam wydarzyć?Klęska COP15 w Kopenhadze – co miało się tam wydarzyć?Klęska COP15 w Kopenhadze

Pierwszy etap uzgodnień Protokołu z Kioto będzie trwać do końca 2012 roku. W jego ramach państwa uprzemysło-wione zobowiązane są do obniżenia swoich emisji średnio o 5% poniżej poziomu z roku 1990, przy czym cele określo-ne są indywidualnie dla poszczególnych państw. Ten dość skromny poziom redukcji miał stanowić jedynie pierwszy krok w walce ze zmianami klimatu. Negocjacje w sprawie przeciwdziałania zmianom klimatycznym po 2012 rozpoczęły się na dobre w roku 2007, podczas szczy-tu ONZ na Bali, w Indonezji, i szły dwoma równoległymi ścieżkami.

Celem pierwszej ścieżki negocjacyjnej było ustalenie no-wych zobowiązań dotyczących redukcji emisji przez państwa uprzemysłowione objęte Protokołem z Kiotooraz reguł pozwalających na rozliczanie emisji. Druga ścież-ka rozpoczęła się od przyjęcia Planu Działań z Bali1 pod ko-niec 2007 roku, a u jej podstaw leży założenie, że przyjęcie kolejnego zbioru celów redukcji emisji jedyniejedynie dla państw uprzemysłowionych, które podpisały Protokół z Kioto, nie wystarczy aby ocalić świat od katastrofy klimatycznej. Dla-tego też, celem tej ścieżki jest osiągnięcie nowego świato-wego porozumienia, które zobowiązywałoby również Stany Zjednoczone do ograniczenia emisji (gdyż Stany Zjednoczone nie podpisały jeszcze Protokołu z Kioto) jak również doprowadzenie do podjęcia działań we wscho-dzących gospodarkach takich jak Chiny czy Brazyliaoraz zapewnienie � nansowego i technicznego wsparciakrajom rozwijającym się w ograniczaniu emisji oraz przy-stosowywaniu się do skutków zmian klimatycznych.

Negocjacje te miały zakończyć się po dwóch latach, na szczycie ONZ w Kopenhadze, pod koniec 2009 r. Jednak-że, już parę miesięcy wcześniej stawało się jasne, że szczyt nie przyniesie żadnego porozumienia. Większość czasu podczas tych dwóch lat negocjacji po szczycie na Bali w 2007 roku zo-stało zmarnowane na wymianę poglądów, a należało go raczej wykorzystać na próbę znalezienia kompromisu.

1 Plan Działań z Bali zawarty jest na stronie 3 tego dokumentu: http://unfccc.int/resource/docs/2007/cop13/eng/06a01.pdf#page=3.

Emisja gazów cieplarnianych rośnie szybciej niż przewidywały to jeszcze parę lat temu najczarniejsze z prognoz – od 1% rocznie do ponad 3% rocznie obecnie.

Kolejna runda negocjacji ONZ: Bonn, 31 maja – 11 czerwca 2010



2

W maju 2009, przewodniczący dwóch grup negocja-cyjnych przedstawili wstępny tekst porozumie-nia, które mogłoby być podpisane w Kopenhadze.

Porozumienie to zostało opracowane na podstawie (nie-licznych) konkluzji z sesji negocjacyjnych oraz wielu sta-nowisk przedłożonych przez poszczególne rządy. Podczas kolejnych sesji negocjacyjnych (w Bonn, Bangkoku oraz Barcelonie), rządy pracowały nad tekstem porozumienia. Jednakże, główne zagadnienia polityczne pozostały nieroz-wiązane (a w pewnym sensie wcale się nimi nie zajmowa-no). Dlatego też, praktycznie niemożliwe było osiągnięcie jakichkolwiek rezultatów jeśli chodzi o kwestie bardziej szczegółowe i techniczne. U podstaw całej tej sytuacji znaj-dował się karygodny brak woli politycznej ze strony państw uprzemysłowionych do zapewnienia odpo-wiedniego zaangażowania w światowe działania na rzecz zapobiegania zmianom klimatu – poprzez ograni-czenie emisji u siebie oraz przekazanie krajom rozwijającym się � nansowego oraz technicznego wsparcia. W wyniku tej sytuacji, państwa takie jak Chiny czy Indie zaczęły się obawiać, że światowe porozumienie wymagałoby od nich niesprawiedliwie wysokiego zaangażowania, co zagroziłoby ich możliwościom wzrostu gospodarcze-go. W rezultacie, państwa te oponowały zarówno przeciwko porozumieniu co do światowego celu redukcji emisji jak i prze-ciw ustaleniu czegokolwiek co byłoby prawnie wiążące.

Po chaotycznych negocjacjach obejmujących zaledwie parę głów państw oraz rządów, przyjęto ostateczne porozu-mienie w formie politycznej deklaracji, która nie po-siada żadnej mocy prawnej. Porozumienie Kopenhaskiezawiera wybrane zagadnienia negocjowane przez ostatnie dwa lata i odnosi się do ograniczania emisji przez państwa rozwinięte jak i rozwijające się, � nansowego wsparcia dla państw rozwijających się, działań na rzecz ograniczania emisji wynikających z wylesiania oraz działań adaptacyj-nych w państwach biednych. Żaden z jego zapisów nie ma charakteru wiążącego dla kogokolwiek. Dlatego też, nie można go uznać za satysfakcjonujący � nał wielolet-niego procesu. W najlepszym wypadku, jest to jedynie stanowisko prezentujące obecny stan woli politycznej najsilniejszych stron. Po tym, jak niektóre strony wniosły zażalenie, że Porozumienie Kopenhaskie zostało wynego-cjowane w ograniczonej grupie państw, a nie pod auspicja-mi ONZ, oraz ze względu na fakt, że Porozumienie to nie jest wystarczająco ambitne, przez co zagraża przetrwaniu wielu narodów, nie zostało ono przyjęte przez szczyt, a jedynie odnotowano je podczas posiedzenia. Mając to wszystko na względzie, Strony zebrane w Kopenhadze pod-jęły również decyzję o przedłużeniu negocjacji o jeden rok, w nadziei na zawarcie porozumienia na następnym szczycie klimatycznym ONZ w Cancun, w Meksyku, pod ko-niec 2010 roku.

Porozumienie Kopenhaskie

Porozumienie Kopenhaskie to trzystronicowa niewiążąca deklara-cja polityczna, która w najlepszym wypadku może być potrakto-wana jako dokument przedstawiający obecny stan woli politycznej (lub raczej jej brak) wśród najważniejszych graczy.

Jej najważniejsze elementy to:

Cel 2°C: Globalne ocieplenie nie powinno doprowadzić do średniego wzrostu temperatury większego niż 2°C ponad poziom sprzed ery przemysłowej.

Cele redukcji emisji dla państw rozwiniętych: Państwa rozwinięte powinny przyjąć bezwzględne cele redukcji emisji i były zachęcane aby przedstawić swoje propozycje w Załączniku do Porozumienia do końca stycznia 2010. Całkowita redukcja zaproponowana do tej pory przez państwa rozwinięte nie sięga nawet pułapu 25 – 40% do roku 2020 poniżej poziomu z 1990 roku, który został przyjęty na szczycie klimatycznym w Bali w 2007 roku. Porozumienie nie przewiduje wiążących zobowiązań zapewniających, że państwa rzeczywiście zrealizują swoje własne cele redukcji.

Działania zapobiegające zmianom klimatu podejmowane przez państwa rozwijające się: państwa rozwijające się, szcze-gólnie gospodarki wschodzące, powinny przedstawić swoje pro-pozycje w tym względzie w osobnym Załączniku do Porozumienia Kopenhaskiego. Od państw tych nie jest oczekiwane ograniczenie emisji w wartościach bezwzględnych, jedynie poniżej scenariusza „bez zmian”. Należy ustanowić mechanizmy służące mierzeniu, raportowaniu oraz wery� kowaniu tych działań.

Szybka pomoc � nansowa: Państwa rozwinięte zgodziły się przekazać w latach 2010 – 2012 30 miliardów USD jako szybko uruchamianą pomoc � nansową dla krajów biednych w celu wspar-cia pilnych działań, np. w zakresie adaptacji do zmian klimatycz-nych czy przygotowania niskoemisyjnych planów rozwoju.

Długoterminowa pomoc � nansowa + Fundusz Kopenhaski:Do roku 2020 pochodzące z różnych źródeł wsparcie dla państw rozwijających się powinno sięgnąć 100 miliardów USD rocznie. Ma powstać grupa robocza, której zadaniem będzie zidenty� ko-wanie tych źródeł. Powinien również powstać Kopenhaski Zielony Fundusz Klimatyczny, który zajmie się dystrybucją tej pomocy wśród państw biednych.

Mechanizm REDD: Porozumienie powołuje również mechanizm, który dystrybuować będzie wśród biednych państw wsparcie dla redukcji emisji powstających w wyniku wylesiania oraz degradacji terenów leśnych. Porozumienie nie określa jednak w jaki sposób mechanizm ten miałby funkcjonować.

Adaptacja: Porozumienie uznaje potrzebę adaptacji do zmienia-jącego się klimatu, szczególnie w biednych i narażonych na skutki tych zmian państwach rozwijających się. Jednakże, nie określa żadnych szczegółów w tym obszarze.

Mechanizm technologii: Porozumienie ustanawia mecha-nizm technologii, którego celem jest zwiększenie współpracy w obszarze rozwoju technologii oraz ich transferu. Także i tu brak szczegółów co do tego jak taki mechanizm miałby funkcjonować.

Przegląd przed 2015: Wdrażanie Porozumienia zostanie pod-dane przeglądowi do roku 2015. Rozważone zostanie zaostrzenie celu 2°C do 1.5°C.



3

Sześć miesięcy po Kopenhadze — stan rzeczy przed czerwcową sesją w BonnSześć miesięcy po Kopenhadze — stan rzeczy przed czerwcową sesją w BonnSześć miesięcy po Kopenhadze — stan

Przez parę tygodni po szczycie w Kopenhadze międzyna-rodowe negocjacje zostały sparaliżowane przez szok, wywołany klęską w Kopenhadze. Do tej pory jej skutki nie są do końca znane. Niektórzy twierdzą, że szczyt w Ko-penhadze mógł zniweczyć wszelkie możliwości osiągnięcia wiążącego porozumienia przynajmniej do roku 2015, kiedy to nastąpi przegląd Porozumienia Kopenhaskiego oraz oce-na jego wdrażania. Inni wierzą, że jeszcze w 2010 roku możliwy jest postęp przynajmniej w takich obsza-rach jak współpraca w zakresie technologii, adapta-cja czy redukcja emisji spowodowanych wylesianiem. Scenariusz ten zakłada możliwość osiągnięcia częściowego porozumienia na szczycie klimatycznym ONZ w Cancun, pod koniec 2010 roku oraz pełnego, prawnie wiążącego porozumienia rok później – na szczycie klimatycznym ONZ w Johannesburgu, w RPA, w roku 2011. Poro-zumienie to zawierałoby również konkretne cele redukcji emisji dla państw rozwiniętych oraz określałoby system � nansowania klimatycznego, który gwarantowałby wystar-czające wsparcie dla państw rozwijających się.

Podczas pierwszej rundy nego-cjacji międzyszczytowych, któ-ra odbyła się w kwietniu 2010 r. w Bonn, uzgodniono, że należy przeprowadzić więcej sesji ne-gocjacyjnych w bieżącym roku. Nie odniesiono się jednak w żaden sposób do kluczowych zagadnień (takich jak cele redukcji emisji dla państw rozwiniętych czy pomoc � nansowa dla biednych państw). Podczas spotkania na szczeblu ministerialnym, któremu prze-wodniczyli Kanclerz Niemiec An-gela Merkel oraz Premier Meksyku Felipe Calderón, również nie po-sunięto kluczowych kwestii na-przód, choć przynajmniej udało się osiągnąć nową dynamikę oraz ducha współpracy na przy-szłe sesje. Powołano dwie inicja-tywy, które powinny nieformalnie przedyskutować możliwy pakiet w obszarze działań adaptacyjnych w państwach biednych oraz przepisy dotyczące mierzenia oraz raportowa-nia działań ograniczających zmiany klimatyczne w państwach rozwinię-tych oraz rozwijających się.

Równolegle do procesu negocjacyjnego ONZ, Francja oraz Norwegia podjęły nieformalną inicjatywę, której celem jest przedyskutowanie możliwego porozumienia co do ograniczenia emisji wynikających z wylesiania oraz degradacji terenów leśnych, w tym mechanizmu pomo-cy � nansowej oraz technicznej państwom rozwijającym się. Choć rezultaty tego procesu powinny zostać włączone do o� cjalnego procesu ONZ, to inicjatywa ta zakłada prowa-dzenie negocjacji na poziomie nieformalnym, oddzielnie od zawiłych negocjacji ONZ, gdzie jednocześnie dyskutuje się nad wieloma zagadnieniami, przez co rozmowy często szyb-ko utykają w martwym punkcie.

Kolejna równoległa inicjatywa dotyczy grupy doradczej w sprawie � nansowania klimatycznego przewidzianej przez Porozumienie Kopenhaskie. Sekretarz Generalny ONZ, Ban Ki-moon, utworzył nieformalną grupę roboczą, której celem jest przegląd oraz rekomendacja odpowiednich instrumentów generujących wymagane środki � nan-sowe na wsparcie działań państw rozwijających się w zakresie ograniczania zmian klimatu oraz adapta-cji do ich skutków.

Nguyen Van Cung — 49-letni rolnik z Wietnamu stracił większość swoich upraw ze względu na nieprzewidywalne zmiany pogody oraz niespotykaną do tej pory ilość insektów. Zdjęcie: Nguyen � i Hoang Yen / Oxfam



Grupa ta (nazywana Grupą Doradczą ds. Finansowania Kli-matycznego – Advisory Group on Climate Finance) ma przed-stawić wstępny raport podczas czerwcowego spotkania w Bonn, a ostateczny raport przed grudniowym szczytem klimatycznym w Cancun. Dzięki temu rządy posiadałyby plan pokazujący, w jaki sposób zebrać wymagane środki � nansowe i mogłyby przyjąć pakiet � nansowy na szczycie w Cancun.

Przed zbliżającą się sesją w Bonn opublikowano również nowy wstępny tekst negocjacyjny. Stara się on uwzględ-nić zarówno ustalenia szczytu w Kopenhadze jaki i poglądy wyrażane przez poszczególne strony po szczycie. Tak więc nadchodzące spotkanie w Bonn będzie miało trzy cele. Po pierwsze, nowy tekst negocjacyjny zostanie o� cjalnie przed-stawiony i strony będą mogły go przyjąć jako podstawę do kolejnych negocjacji. Po drugie, podczas tej sesji może zostać przyjęta tzw. mapa drogowa oraz główne punkty dla negocjacji w 2010 roku, tak aby zapewnić, że negocjacje te nie utkną na kwestiach proceduralnych, co się już nieraz zdarzało. Po trzecie, strony mogą zacząć me-rytoryczną dyskusję nad zagadnieniami, które chcą rozwiązać w ciągu tego roku.

Pomimo, iż nie należy się spodziewać osiągnięcia ostatecz-nych ustaleń podczas rozmów w Bonn (np. w kwestii pomo-cy � nansowej państwom rozwijającym się), to spotkanie to może pomóc w skierowaniu negocjacji na właściwe tory po � asku w Kopenhadze.

Kluczowe zagadnienia podczas sesji w BonnKluczowe zagadnienia podczas sesji w BonnKluczowe zagadnienia

Formalnie celem spotkania w Bonn będzie osiągnięcie postępu w negocjacjach nad nowymi pułapami re-dukcji emisji dla państw rozwiniętych objętych Pro-tokołem z Kioto oraz powiązanymi regułami rozliczania emisji. Spotkanie to ma również służyć skondensowaniu nowej wersji wstępnej tekstu negocjacyjnego do for-my nowego kompleksowego porozumienia, tak aby możliwe było poczynienie pewnych ustaleń przed szczytem klimatycznym ONZ w Cancun przynajmniej w przypadku wybranych zagadnień, kontynuując spra-wy niezakończone w Kopenhadze. Wydaje się możliwe osiągnięcie postępu w przypadku zagadnień takich jak pakiet adaptacyjny dla biednych państw, współ-praca w zakresie technologii oraz działania przeciw-działające wylesianiu w biednych państwach. Trudniej będzie osiągnąć porozumienie co do celów redukcji emisji dla państw rozwiniętych oraz udzielenia pomocy � nanso-wej dla państw rozwijających się. Oto niektóre ze spornych kwestii jakie pojawią się w Bonn.

1. Zobowiązania w zakresie ograniczania emisji gazów cieplarnianych1. Zobowiązania w zakresie ograniczania emisji gazów cieplarnianych1. Zobowiązania w zakresie ograniczania

Według Porozumienia Kopenhaskiego średnie świa-towe temperatury nie powinny wzrosnąć więcej niż 2°C ponad poziom sprzed rewolucji przemysłowej. Wyma-gać to będzie zaangażowania zarówno państw rozwiniętych jak i rozwijających się. Państwa rozwinięte mają przyjąć bez-względne cele redukcji emisji obejmujące wszystkie gałęzie gospodarki. Choć państwa rozwijające się nie muszą przyj-mować takich celów to zobowiązały się do obniżenia swoich emisji poniżej poziomu „bez zmian”.

Aby zachować konkretne szanse na zatrzymanie glo-balnego ocieplenia poniżej 2°C, światowe emisje musiałyby osiągnąć maksymalny poziom około roku 2015, a potem musiałyby zacząć szybko spadać. Oznacza to, że emisje państw rozwiniętych musiałaby zostać zmniej-szone o ponad 40% do 2020 roku w porównaniu z rokiem 1990, tak aby pozostawić państwom rozwijającym się prze-strzeń na nieznaczne zwiększenie ich emisji niezbędne dla rozwoju. Jednakże, również emisje państw rozwijających się powinny zmniejszyć się o około 30% poniżej scenariu-sza „bez zmian”.

W ramach Panu Działań z Bali z roku 2007, państwa roz-winięte zgodziły się na obniżenie swoich emisji o 25 – 40% poniżej poziomu z roku 1990 do roku 2020. Obecne zobowiązania państw rozwiniętych sięgają 12% do 18% poniżej poziomu z roku 1990, odpowied-nio dla dolnej i górnej granicy zobowiązań, które zazwyczaj podawane są jako zakresy.

4

Tabela 2: Redukcja emisji poniżej poziomu z 1990, do której zobowiązały się państwa rozwinięte

Państwo Dolna granica Górna granica

Australia 12,9% -10,8%

Kanada 2,5% 2,5%

Chorwacja 5,6% 5,6%

UE-27 -20,0% -30,0%

Islandia -30,0% -30,0%

Japonia -25,0% -25,0%

Nowa Zelandia -10,0% -20,0%

Norwegia -30,0% -40,0%

Federacja Rosyjska -15,0% -25,0%

Szwajcaria -20,0% -30,0%

Ukraina -20,0% -20,0%

Stany Zjednoczone -3,4% -3,4%

Suma dla państw rozwiniętych -12% -18%

Źródło: Komisja Europejska 2010



5

Nawet górna granica obecnych zobowiązań pozostaje daleko w tyle za 40%, które są niezbędnym minimum dla uzyska-nia sensownego prawdopodobieństwa utrzymania global-nego ocieplenia poniżej 2°C. Zobowiązania te będą jeszcze słabsze, jeśli nie zostaną zlikwidowane luki pozwalające na nieprawidłowe rozliczanie emisji (patrz następny punkt).

Unia Europejska straciła pozycję lidera. Jej cel redukcji emisji wynosi 20% poniżej poziomu z 1990 do roku 2020, z możliwością podniesienia go do 30% jeśli inne kraje po-dejmą porównywalne wysiłki. Już teraz kilka państw roz-winiętych wykazuje większe ambicje w tym zakresie (np. Norwegia czy Japonia). Jednocześnie Komisja Europejska obliczyła, że podniesienie poziomu redukcji z 20% do 30% byłoby możliwe praktycznie przy zerowych do-datkowych kosztach ponieważ potrzebne dodatkowe in-westycje byłyby całkowicie zrównoważone przez pośrednie korzyści jakie czerpałaby gospodarka unijna z mniejszego zanieczyszczenia powietrza oraz stworzenia nowych zielo-nych miejsc pracy.

Bardziej rozwinięte z krajów rozwijających się przed-stawiły swoje planowane działania w osobnym Za-łączniku do Porozumienia Kopenhaskiego. Chociaż proponowane działania również nie są na wystarczającym poziomie, to znacznie lepiej korespondują ze sprawiedli-wym udziałem tych państw w światowych wysiłkach na rzecz walki ze zmianami klimatu niż zobowiązania przed-stawiane obecnie przez państwa rozwinięte.

Obecna sytuacja pozostawia świat z ogromną luką kilku gigaton emisji, których musimy pozbyć się do roku 2020. Uczestnicy negocjacji w Bonn muszą mieć świadomość istnienia tej luki. Należy uzgodnić działania, które pozwolą na zwiększenie poziomu ambicji, zwłaszcza państw rozwiniętych, zarówno jeśli chodzi o ograniczanie emisji u siebie jak i pomoc � nansową oraz technologiczną dla państw rozwijających się.

2. Likwidacja luk w systemie rozliczania emisji2. Likwidacja luk w systemie rozliczania emisji2. Likwidacja luk w systemie

Równie ważne jak przyszłe cele redukcji emisji, są zasady, według których liczone będą emisje w państwach rozwinię-tych. Obecne obietnice państw rozwiniętych sumują się do 12 – 18% redukcji poniżej poziomu z 1990 do roku 2020. Ale kraje takie jak Rosja, Ukraina i większość państw Eu-ropy środkowowschodniej posiadają dużą ilość wolnych uprawnień do emisji z pierwszego etapu Protokołu z Kioto, ponieważ emisje w tych krajach znacznie spadły na skutek kryzysu gospodarczego i obecnie pozostają dużo poniżej przyszłych celów. Mająca się wkrótce ukazać analiza Komisji Europejskiej pokazuje, że jeśli te wolne upraw-nienia zostaną przeniesione na okres po 2012 roku, to ogólny poziom redukcji w krajach rozwiniętych spadnie do roku 2020 do poziomu 6 – 10% poniżej po-ziomu z roku 1990.

Ponadto, prowadzone są obecnie również dyskusje nad spo-sobem rozliczania emisji związanych z zagospodarowa-niem terenów oraz gospodarką leśną. Niektóre kraje popierają wprowadzenie dość liberalnych zasad rozliczania emisji w tym obszarze, w wyniku czego może dojść do sy-tuacji, w której emisje w państwach rozwiniętych mo-głyby wręcz wzrosnąć o 3% powyżej poziomu z roku 1990 do roku 2020.

Luki te będą jednym z tematów rozmów w Bonn. Jednak-że, kraje korzystające z ich istnienia wykazują znaczny opór przeciw ich likwidacji. Niezależnie od wyniku rozmów, lo-giczne wydaje się, aby najpierw ustalić zasady rozliczania emisji a dopiero potem określić cele redukcji.

Spowodowana zmianami klimatu susza jest obecnie normalnością dla rolników w tym regionie Ugandy. By przetrwać, są zmuszeni uprawiać w takich warunkach. Zdjęcia: James Akena/ OXFAM



6

3. Postęp w zakresie szybkiej pomocy finansowej3. Postęp w zakresie szybkiej pomocy finansowej3. Postęp w zakresie szybkiej

W ramach Porozumienia Kopenhaskiego państwa rozwinię-te przystały na przekazanie krajom rozwijającym się 30 miliardów USD nowej i dodatkowej pomocy � nan-sowej w latach 2010 – 2012. Pomoc ta ma wspierać dzia-łania ograniczające zmiany klimatyczne oraz dostosowywa-nie się do już zaistniałych skutków zmian klimatu. Obecne obietnice poszczególnych państw wynoszą trzy czwarte tej sumy. Ponadto niektóre kraje uwzględniły w nich pożyczki, w całości licząc je jako pomoc, pomimo, że państwa rozwi-jające się będą musiały je w przyszłości spłacić, co jeszcze bardziej zwiększy ich zadłużenie. Większość obiecanych funduszy nie jest „nowa i dodatkowa”, gdyż pochodzą z puli pomocy rozwojowej, co znacznie okroi przyszłe budżety pomocowe. Fundusze te pochodzą również z od-świeżonych starych obietnic i zobowiązań złożonych w innych obszarach. Za przykład może posłużyć obietnica Kanclerz Niemiec, Angeli Merkel, złożona w roku 2008 na szczycie ONZ dotyczącym różnorodności biologicznej, prze-kazania 500 milionów USD do końca roku 2012 na ochronę ekosystemów oraz różnorodności biologicznej w państwach rozwijających się.

Szybka pomoc � nansowa nie będzie tematem rozmów w Bonn, gdyż te 30 miliardów USD stanowi dobrowolne zo-bowiązanie znajdujące się poza procesem ONZ. Jednakże, dla budowania zaufania i naprawy stosunków z pań-stwami rozwijającymi się po katastro� e w Kopenha-dze niezmiernie istotne jest, aby państwa rozwinięte pokazały, że zamierzają wypełnić swoje obietnice. Wymaga to również jasnego wskazania, jaka część obieca-nych funduszy jest rzeczywiście nowa i dodatkowa, a jaka nie oraz określenia kanałów, za pomocą których państwa rozwinięte będą te fundusze dystrybuować. Biorąc powyż-sze pod uwagę, należy stwierdzić, że Hiszpania i Niemcy uczyniły ważny (choć mały) pierwszy krok w słusznym kie-runku przeznaczając 45 milionów EUR (Hiszpania) oraz 10 milionów EUR (Niemcy) na rzecz Funduszu Adaptacyjnego. Fundusz ten � nansuje działania adapta-cyjne w biednych państwach i cieszy się pełnym zaufaniem państw rozwijających się.

4. Źródła długoterminowej pomocy finansowej4. Źródła długoterminowej pomocy finansowej4. Źródła długoterminowej

Ogromna większość krajów zgadza się, że w długim okre-sie czasu potrzebne będzie znaczne wsparcie � nansowe dla państw rozwijających się w zakresie działań adaptacyjnych oraz ograniczających zmiany klimatu. W ramach Porozu-mienia Kopenhaskiego państwa rozwinięte zgodziły się przekazać z różnych źródeł 100 miliardów USD rocz-nie na ten cel.

Niezależnie od tego jakie źródła � nansowania zostaną za-angażowane, muszą one zapewniać możliwość dostosowa-nia poziomu pomocy do nowej wiedzy, jaka może pojawić

się w odniesieniu do przyszłych kosztów. Międzynarodowa organizacja pomocowa Oxfam szacuje, że do roku 2020 kra-je rozwijające się będą potrzebować przynajmniej dwa razy większej sumy, czyli 200 miliardów USD. Połowa tej sumy powinna zostać przeznaczona na złagodzenie nieuchron-nych skutków zmian klimatycznych poprzez działania adap-tacyjne. Druga połowa powinna wspierać inicjatywy państw rozwijających się w zakresie ograniczania zmian klimatycz-nych – nie powinna być traktowana jak pomoc dobroczynna, ale raczej jak część sprawiedliwego udziału państw bogatych w niezbędnych działaniach w walce ze zmianami klimatycz-nymi (poza redukcją emisji w swoich państwach).

Sekretarz Generalny ONZ utworzył niedawno nieformal-ną grupę roboczą, której celem jest przegląd potencjalnych źródeł � nansowania. Ma ona opublikować swój pierwszy raport przed sesją w Bonn, a jego ostateczną wersję przed szczytem klimatycznym ONZ w Cancun. Kwestia źródeł środków � nansowych dyskutowana będzie również równo-legle w ramach negocjacji ONZ.

Strony będą musiały uzgodnić pakiet źródeł � nanso-wych, który dostarczy wymagane fundusze. Jednym z potencjalnych źródeł jest podatek od transakcji � nan-sowych, który mógłby dostarczyć setek miliardów dolarów rocznie, z czego część mogłaby zostać przeznaczona na s� nansowanie działań klimatycznych w biednych krajach (a inna część na złagodzenie de� cytów budżetowych w pań-stwach rozwiniętych). Innym rozwiązaniem jest wykorzy-stanie przychodów z systemu handlu emisjami dla międzynarodowych lotów oraz transportu morskie-go, dwóch sektorów generujących emisje, które nie są obję-te Protokołem z Kioto. Trzecia opcja to sprzedaż aukcyjna uprawnień do emisji poszczególnym krajom, a czwarta to przeznaczenie na ten cel przychodów ze sprzedaży aukcyjnej uprawnień do emisji � rmom w ramach kra-jowych lub regionalnych systemów handlu emisjami. Źródła te mogłyby zostać połączone w pakiet, który opie-rałby się o zobowiązania obligujące państwa rozwinięte do przekazania pomocy � nansowej. Niezmiernie ważne jest aby pomoc ta była czymś dodatkowym do o� cjalnej pomocy rozwojowej udzielanej przez państwa rozwi-nięte. W przeciwnym razie przekazanie funduszy na walkę ze zmianami klimatu ograniczy pomoc np. na budowanie szkół czy szpitali.



5. Kopenhaski Zielony Fundusz Klimatyczny5. Kopenhaski Zielony Fundusz Klimatyczny5. Kopenhaski Zielony

W ramach porozumienia, rządy zgodziły się na utworze-nie Kopenhaskiego Zielonego Funduszu Klimatycznegow celu dystrybucji wsparcia � nansowego wśród państw rozwijających się. Na spotkaniu w Bonn rozpocznie się prawdopodobnie dyskusja nad możliwymi strukturami za-rządzania funduszem oraz kryteriami dystrybucji środków. Konieczność stworzenia takiego funduszu jest negocjowa-na od przeszło dwóch lat, tak więc należy wziąć pod uwagę dużą liczbę stanowisk. Państwa rozwinięte wolałyby aby funduszem tym zarządzał Bank Światowy, gdyż dałoby im to kontrolę nad dystrybucją środków � nansowych. Pań-stwa rozwijające się opowiadają się za modelem po-dobnym do Funduszu Adaptacyjnego – posiadają tam większość głosów i mają bezpośredni dostęp do środków � nansowych (nie muszą ubiegać się o nie przez jednostkę wdrażającą taką jak Program Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju czy inne wielostronne agencje pomocowe).

6.Pakiet adaptacyjny

Adaptacja to jeden z tych obszarów gdzie sprawy rzeczywi-ście mogą posunąć się naprzód w roku 2010. Wstępny tekst negocjacyjny wskazuje na szerokie porozumienie co do sze-regu zagadnień, takich jak potrzeba opracowania krajowych strategii adaptacyjnych czy stworzenia regionalnych inicja-tyw świadczących pomoc ekspercką.

Jedna ważna kwestia pozostaje jednak wciąż nierozwiąza-na: jak zauważyły małe kraje wyspiarskie, pomimo podjęcia szerokich działań adaptacyjnych oraz zapo-biegających zmianom klimatu, pewnych strat i znisz-czeń nie da się już uniknąć. A zagrażają one milionom ludzi, np. w wyniku podnoszącego się poziomu mórz tereny nisko położone staną się niemożliwe do zamieszkania, co-fające się lodowce ograniczą dostęp do zasobów wody pit-nej, a rozrastające się pustynie zmuszą ludzi do opuszczenia domów, kiedy prowadzenie działalności rolniczej nie będzie już możliwe.

W odpowiedzi na ten problem, małe kraje wyspiarskie za-proponowały utworzenie mechanizmu, który oferował-by rekompensatę za tego typu straty i zniszczenia, tak aby możliwe było zapewnienie poszkodowanym środków do życia. Państwa rozwinięte twardo sprzeciwiają się po-wstaniu takiego mechanizmu. Odmawiają nawet przyjęcia do wiadomości, że tego typu problem istnieje, obawiając się, że zostaną pociągnięte do odpowiedzialności prawnej za zniszczenia, które spowodowały przyczyniając się do zmian klimatycznych, a skutki których muszą ponieść społeczeń-stwa państw biednych.

Materiał przygotowany w ramach projektu „Dla Klimatu = Przeciw Ubóstwu”, przy wsparciu � nansowym Unii Euro-pejskiej. Za jej zawartość jedyną odpowiedzialność ponosi Polska Zielona Sieć. Publikacja pod żadnym względem nie

może uchodzić za stanowisko Unii Europejskiej.

Kontakt: Polska Zielona Sieć, ul. Kaszubska 57/204, 70-402 Szczecin

Partnerzy:

Tel.: +48 91 880 38 72

Katarzyna Zegadło, [email protected], +48 697 185 614

Na podst. tekstu: “UN Climate Talks, Bonn, 31 May - 11 June 2010 - Background Brie� ng” autorstwa J. Kowalzig, Oxfam Deutschland

www.dlaklimatu.pl

7

negocjacje nowego porozumienia klimatycznego – gdzie jesteśmy?

Documents