Çalışma hayatımın çoğunu başta sıtma olmak üzere bulaşıcı hastalıkların önlenmesi ve kontrolünde idareci olarak geçirdim.

Sağlık Meslek Liselerinde (Mesleki ve Teknik Anadolu Liselerinde) okutulmak üzere Milli Eğitim bakanlığınca hazırlanan “Enfeksiyon Hastalıkları Modül”lerini inceledim.

Modüllerdeki konulara bağlı kalmak üzere, sade, anlaşılır bir dil kullanarak, hece vezni ile konular şiire dönüştürülerek, öğrencilerin ilgisini çekebileceğimi düşündüm. Bu amaçla modüllerin içeriğine bağlı kalarak konuları somutlaştırmaya çalıştım.

Öğrencilerin bu konudaki eğitimlerine, başarılarına katkı sağlayabilirsem bundan büyük bir mutluluk duyacağım.

Meslek dersleri öğretmeni meslektaşlarım Enfeksiyon Hastalıkları dersini işledikleri konunun hemen arkasında konu ile ilgili şiirlerimi öğrencilerine okutursa konu pekişecek, monoton ders sıkıcılığı azalacak, dersin ve öğrencilerin başarısına katkı sağlayacaktır.

Bu şiirsel anlatımı yazmaya beni teşvik eden Ankara Çankaya Şehit Uhud Kadir Işık Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi sağlık hizmetleri öğretmeni kızım Pakize Yasemin ŞENOL’a, kitabın genel tasarımını gerçekleştiren BAYDEM YAYINCILIK Yayın Koordinatörü meslektaşım Halil POLAT’a, kitabın basılması için ilgili kişilerle kontak kurmayı sağlayan değerli meslektaşım Leyla ÇINAR’a, kitabın dizgi tasarım ve yazımını büyük bir titizlikle gerçekleştiren Grafiker Gökhan YÜCEL’e ve kitabın baskısını gerçekleştiren MATSA Matbaası yetkili ve çalışanlarına teşekkür ederim.

Bu eserin sağlık eğitiminin lokomotifi olan meslek dersi öğretmen ve öğrencilerine yararlı olması dileğiyle.

2019/Kavak/SAMSUN

Emir ATICI

Emekli Sağlık Meslek Dersleri Öğretmeni

ÖNSÖZ

ENFEKSİYON HASTALIKLARI .................................... 5

ENFEKSİYON HASTALILARI İLE İLGİLİ KAVRAMLAR .................................................................... 5

ENFEKSİYON ZİNCİRİ .................................................... 8

HASTALIKLARIN OLUŞMASINDA ROL OYNAYAN FAKTÖRLER ................................................. 16

BAĞIŞIKLIK ........................................................................ 19

ENFEKSİYON HASTALIKLARINDA LABROTUAR YÖNTEMLERİ ........................................ 22

VİRÜSLER........................................................................... 24

VİRÜS HASTALIKLARI (KIZAMIK) ................... 28

KIZAMIKÇIK ............................................................... 32

SU ÇİÇEĞİ ................................................................... 35

KABAKULAK ............................................................ 37

ÇOCUK FELCİ............................................................ 39

VİRAL ANSEFALİT .................................................. 41

NEZLE .......................................................................... 43

GRİP .............................................................................. 44

İNFULENZA A. ......................................................... 46

AIDS .............................................................................. 50

HEPATİT A .................................................................. 53

HEPATİT B .................................................................. 56

HEPATİT C .................................................................. 58

KUDUZ......................................................................... 60

KIRIM KONGO KANAMALI ATEŞİ ..................... 63

BAKTERİLER ..................................................................... 66

BAKTERİ HASTALIKLARI ..................................... 69

KIZIL ............................................................................. 70

BOĞMACA ................................................................. 72

DİFTERİ ....................................................................... 74

TETANOZ .................................................................... 77

İÇİNDEKİLER TÜBERLÜLOZ (VEREM) ....................................... 80

PNÖMOKOK (ZATÜRRE) ..................................... 84

EPİDEMİK MENENJİT ............................................ 86

TİFO VE PARATİFO ................................................. 88

KOLERA ...................................................................... 91

BASİLLİ DİZANTERİ ............................................... 93

GONORE ..................................................................... 95

SİFİLİZ .......................................................................... 97

ŞARBON ..................................................................... 100

BRUSELLOZİS .......................................................... 103

MANTAR HASTALIKLARI ............................................. 105

PROTOZOON ENFEKSYONLARI ............................... 107

SITMA .......................................................................... 109

ŞARK ÇIBANI ............................................................ 111

ENTAMOEBA HİSTOLYYİCA ............................... 113

TOXOPLAZMA GONDİ .......................................... 115

GİARDİA İNTESTİNAL ........................................... 116

TRİCHOMONAS VAGİNALİS ............................... 118

HELMİNTLER .................................................................... 120

ÇENGELLİ SOLUCAN ENFEKSİYONLARI ...... 123

KIL KURDU ................................................................ 124

TRİCHİNA SPRALİS ................................................ 125

FİLARİYAZ .................................................................. 126

SCHİSTOSOMA ENFEKSİYONLARI ................. 127

İZOLASYON ÖNLEMLERİ ............................................. 128

BULAŞMA YOLUNA AİT ÖNLEMLER ...................... 129

SAĞLIK ÇALIŞANLARININ ENFEKSİYON RİSKİ .. 131

HASTANE ENFEKSİYONLARI ..................................... 133

4

5

ENFEKSİYON HASTALIKLARI

Organlarda bulunur, tek hücreli canlılar,

Hastalıkları yapar, mikroorganizmalar

Mikroorganizmalar iki grup halinde,

Bulunurlar elbette, dünyanın heryerinde.

Hastalık yapanlara patojen mikrop denir,

Yapamayana ise, saprofit mikrop denir.

1.1 ENFEKSİYON HASTALIKLARI İLE İLGİLİ KAVRAMLAR:

a) Mikroorganizma:

Tek hücreli, yapıda enzim yapıcı olan,

Virüs, bakteri, mantar gibi adları alan,

Gözle de görülmeyen küçük organizmaya,

Mikroorganizmalar denir elbette canlıya

b) Normal Flora(Saprofit):

İnsanın vücüduna hiç de zarar vermeden,

Bağırsakta ve boğazda, yaşar kendiliğinden.

c) Patojen Organizma:

İnsan ya da hayvanın vücüdüna girerler

Üreyip çoğalarak, gösterir belirtiler.

6

ç) Enfeksiyon:Mikroorganizmalar girer değişik yolla,

İnsan veya haynanın vücüdünda kalmakla

Organlarda üreyip gösterir belirtiyi,

Enfeksiyon adıyla gösterirler etkiyi.

d) Enfekte:Mikroorganizmanın canlı cansız ortamda

Bulaşmayı yapması yaşadığı alanda

e) Enfektivite:Enfeksiyon etkeni canlı cansız çevrede

Kendisini gösterir bulaşıp üremede

f) Enfeksiyon Hastaklığıİnsan ile hayvanın vücüduna girerek

Yerleşir de çoğalır, belirti göstererek

Bulantı, kusma, ateş, halsizlik huzursuzluk

Seyrederse ağırca, belirir umutsuzluk

Her enfekte kişide hastalanmayabilir,

Bulunduğu canlıyla ortak yaşayabilir.

Vücüda giren etken, karşılanır dirençle

Güçlü olan kazanır, elbet bilimsellikle

Etken güçlü olursa, hasta eder canlıyı

Canlı güçlü çıkarsa, kazanır çarpışmayı

Enfekte olan kişi belirtiyi vermezse

Teşhisi de zor olur belirti göstermezse.

g) Bulaşma Süresi:Hastalık etkeninin çevreye yayılarak

Bulaştığı süreye, zamana bakılarak

Kaynaktan alınarak, yeni bulaşan canlı

Aradan geçen süre, Çok önemli olmalı

h) Enfeksiyon Dozu:Etkenin hastalığı yapabilme gücüne

Sayısal ulaşması, elbet üstünlüğüne

ı) Çapraz Enfeksiyon:Hastalık etkenini hastadan başkasına

Tedbirsizlik nedeni, olur bulaşmasına

Sağlık personeli de, elbette sorumludur

Dikkatsizlik her zaman, önemli bir unsurdur

k) Patojenite:Mikroorganizmanın hastalık yapmasına

Patojen mikrop denir etkisi alanına

i) Saprofit:Hastalık yapma gücü olmayan mikroplara

Saprofit denmektedir zararsız olanlara

j) Virülans: Enfeksiyon etkeni hastalık şiddetini

Artırma yeteneği, gösterir kendisini

7

k) Septisemi:Dolaşıma karışan, enfeksiyon etkeni

Kanda üreyerek de gösterir kendisini.

l) Toksemi:Enfeksiyon etkeni zehirli maddesine

Toksin denir elbette, onların enzimine

Bazı enfeksiyonlar, kendi hastalık yapar

Bazıları toksinle toksemileri yapar.

m) Kuluçka Süresi:Enfeksiyon etkeni konakçıya yerleşir,

Çoğalarak hastalık, yapma gücüne gelir.

Giriş ile hastalık belirtisine kadar,

Geçen zaman kuluçka, dönemlerini kapsar.

n) Kontaminasyon:

Kelimenin anlamı kirlenme, bulaşmadır.

Kirlilik ortamının, temize taşımıdır

Mikroorganizmanın bulaştığı nesneye

Kontamineler denir, kirlenmiş olan şeye

o) Portör:Etken enfeksiyonu vücütta bulunduran

Çoğaltıp insanlara elbette bulaştıran

Taşıyıcı canlıya o zaman portör denir.

Hastalığın naklinde, en büyük bir etkendir.

ö) Tropizm-Organa Tropizm:Enfeksiyon etkeni çeşitli yollar ile

Vücudumuza girer, tanışır sistemlerle

Seçtiği bir ortamda hastalığını yapar

Örnek hepatitin etkeni , karaciğerde yaşar

p) Vektör:Sinek, bit, kene, fare gibi bazı hayvanlar

Taşıyıcıdır elbet, vektördür çünkü onlar.

8

1.2 ENFEKSİYON ZİNCİRİ:

Mikroorganizmanın enfeksiyon yapması,

Yedi aşama vardır, gerek tamamlanması

Aşamanın tümüne enfeksiyon zinciri,

Fazlaca önem taşır elbette her biri.

İLK HALKA ENFEKSİYON ETKENİ:

Zincirin ilk halkası enfeksiyon etkeni

Bakteridir, virüstür, mantar parazitleri.

REZERVUARA GİRİŞ – REZERVUARDAN ÇIKIŞ :

Enfeksiyon etkeni rezervuara girer

İnsan, hayvan, topraktır, suyu işaret eder.

Eğer insan kaynaksa solunumla terk eder,

Tükrük, deri, dışkıyla dışarı çıkar gider.

YENİ KONAKÇIYA TAŞINMA ; YENİ KONAKÇIYA GİRİŞ

Enfeksiyon etkeni hemen dışarı çıkar

Gıda, su, eşyalarla vektörlerde konaklar

Belli süre sonunda arar yeni konakçı

Solunum, sindirim, kan, deri olur aracı

DUYARLI KONAKÇI:

Bağışıklığı zayıf, vücüt direnci düşük

Kronik hastalarda, yerleşenleri gördük

Yeterli ve dengeli beslenemeyenlere

Enfeksiyon etkeni, yerleşir böylelere

9

1.2.1. ENFEKSİYON ETKENLERİ:

Yeryüzünde bulunan hastalık etkenleri

Özellikleri farklı, elbet görüntüleri

Mikroorganizmalar, virüsler, bakteriler

Mantar, protozoo, riketsiya helmintler

VİRÜSLER:

En küçük bu mikroplar dış şarta dayanıksız

Antibiyotiklerden, etkilenmez faydasız

Çocuk felci, kızamık, kabakulakla grip

Kuduz, AIDS, Hepatit yapar vücuda girip

BAKTERİLER:

Tek hücreli bu mikrop ışık mikroskobuyla

Görüp teşhis olunur, çeşitli yapısıyla

Dış etkene dayanır, her yerde de bulunur

İkiye bölünerek, hızlıca da çoğalır.

Bakteriyi ikiye, ayırmak da mümkündür

Zararlı ve zararsız, demek gerçek bir sözdür

Saprofitler faydalı, hastalık da yapmazlar

Patojen olanlarsa, hastalığı yaparlar.

Mikropların kendisi veya da toksinleri

Hastalığı yaparlar, olmaz affettikleri

Antibiyotiklerle tedaviler yapılır

Erken teşhis tedavi, hayatları kurtarır.

10

BAKTERİLERİN MORFOLOJİK ŞEKİLLERİNE

GÖRE SINIFLANDIRILMASI

KOKLAR:

Yuvarlak şekli ile eni boyu eşittir

Birçok türü bulunur, elbette farklı tiptir

Dizilişine göre, diplokok, streptekok,

Tetrakok üçlüsüyle, bir de stafilakok.

BASİLLER: Kısa çomak şeklinde silindirik biçimde

Kokbasil arasında, kokobasil şeklinde

Diplo streptobasil olanları da vardır

Elbette ki hepsi de zararlı basillerdir

SPİROKETLER: Virgül şeklinde olan bir veya iki ucu

Çengelimsi şekilde vardır onun duruşu

PLEOMORFİKLER: Oval, yuvarlak, yıldız, halka şeklinde

Özellikler görürüz, bazı bakterilerde

Bakteriler aerob anaerob diyerek

İkiye de ayrılır yaşamı şeçilerek

Aerob bakteriler, oksijen ortamlarda

Yaşar ve çoğalırlar, hep böyle alanlarda

Anaeroplar ise karbondioksitedir

Yaşam ve üremeye ihtiyacı gösterir

11

RİKETSİYALAR:Virüslerden büyük bakterilerden küçük,

Tehlike yaratırlar bit, pire, kenelere yük

Bu haşereler ile bulaşır insanlara

Örneğin tifüs gibi açar dokuda yara

Nadir olarak elbet sindirim ve havayla

Bulaşır insanlara, yemeyle solumayla

MANTARLAR: Doğada çok yaygındır yapar birçok hastalık

Bulaşma doğrudandır, hep olmuşuzdur tanık

Kişisel elbiseyle veya ağız yoluyla

Olmaktadır bazen de, havayı solumayla

Mantarı inceleyen bilim dalı mikoloji

Anlatır çok yönüyle, hastalığın orijini

Ağız boğaz ciltte çok sık bulunur

Bebeklerde görülen elbette pamukçuktur

PROTOZOOLAR:Değişik şekli ile farklı büyüklüktedir

Adi mikroskop ile, görüntü vermektedir

Gözle görülebilen türleri de mevcuttur

İnsandaki parazit doğada da bulunur

Amipli dizanteri bağırsak protozoeridir

Kalaazar lahişmanya, kandaki de gondidir

İkiye bölünerek çoğalmayı sağlarlar

Bu sınıfa girenler tek hücreli canlılar

12

HELMİTLER (Kurtçuklar):

Gözle görülebilen çok hücreli canlılar,

Boyu birkaç milimle, metrelerce olurlar,

Çiğ yenen yiyecekle, sindirim sistemi ile

Solunmakla alınır, toz, hayvan tüyleri ile

Enfekte su, toprağın teması sonucuyla

Yaralanmış deriden , olur alınımıyla

Gözün göremediği yumurta ve kurtçuklar

Vücüda bu yollarla elbette ulaşırlar

En çok bağırsaklarda, böbrek karaciğerde

Hastalığı yaparlar, kasa yerleşitiğinde

Üç gruba ayrılır farklı özelliğiyle

Nematodlar yuvarlak, solucan kimliğiyle

Cestodlarsa yassıdır, şerit adı alırlar

Trematodlar ise o küçücük kurtcuklar

ARTROPOTLAR:

Eklem bacaklı olup taşıyıcı böcektir

Kene, bit, pire, sinek, elbet sivrisinektir

Hamam böcekleriyle tahta kuruları da

Bu sınıfa girmekte, küçük tatarcıklar da

Dünyadaki hayvanın beşte dördü kadardır,

İnsanlığın düşmanı, hastalık taşıyandır.

13

REZERVUARA GİRİŞ ( Kaynağı )

Etken girer kaynağa solunum sindirimle

Ürogenital sistem, mukoza ve deriyle

Etken vücüdümuza uygun olan kapıdan,

Girmesi de gerekir, hastalık açısından

Tetanoz basilleri açık olan yaradan

Vücuda girdiğinde, bahsolur hastalıktan

Sindirim yolu ile girmesi hallerinde

Hastalığı yapamaz, üreyemez heryerde.

REZERVUAR ENFEKSİYON KAYNAĞI

Enfeksiyon etkeni yaşayıp çoğaldığı,

Canlı cansız ortamda, sürekli barındığı,

Bütün doğal yerlere rezervuar denmekte,

Etkenlere bu yerler kaynak teşkil etmekte,

En önemli kaynaklar insan ve hayvanlardır,

Vektörler, toprak ve su, bitkilerle gıdadır,

Sıtma ve kızamığın kaynağı insanlardır,

Tifo, hepatit, dizanteri, portörlük yapanlardır.

Brucello, şarbon, kuduz, tifüs, tetanoz,

Kaynağı hayvanlardır, başkası da olamaz.

Hastane enfeksiyonu, kaynak labaratuvardır

Bazı mikroplar da oradan alınmaktadır.

Tetanoz, gazlı kangren, kolera, dizanteri,

Kaynakları bellidir, toprak, su, besinleri

Arpa uyuzu denen, dermatozun kaynağı,

Elbette bitkilerdir rezervuar yatağı.

14

REZERVUARDAN ÇIKIŞ: KAYNAKTAN

Etkenin sağlamlara bulaşması için de

Dışarıya çıkması, uygun şartlar içinde,

Rezervuardan çıkış giriş yoluyla aynı

Çıkmak gerektiğinde, aralar kapısını

Ağız, boğaz, burun, balgamla solunum yolu

Dışkı ile de çıkar o da sindirim yolu.

Deri ve mukoza yolu, yara akıntıları

Ürogenital yollar vajinal salgıları,

Parenteral yol ise çıkar elbet kan ile,

Anneden ceninlere, olur plasenta ile

Vektörlerden bit, pire, kene ve de sinekler

Kaynaktan alarak, çıkıştaki gerçekler.

YENİ KONAKÇIYA GİRİŞ

Etkenin ilk kaynaktan çıkış yolları ile,

Yeni konakçıya da, girer aynı yol ile.

Farklı yolla girerse hastalığı yapamaz

Lokal olarak kalır, elbet bulaştıramaz

Örnek tifo etkeni kalçaya zerk edilse

Yayılamaz vücüda, farklı yolla girerse

Sindirim yolu ile vücuda girdiğinde

Tifo hastalığını, yapacaktır elbette

15

Farklı yolla çıkıp da farklı yolla girenler

Bazı mikroplar vardır, hasta edebilirler.

Örneğin kuduzlarda salya yolu çıkıştır,

Isırık yarası ise girişlere kapıdır.

Bazı etkenler ise nerden girerse girsin

Hastalığı yaparlar, bu da böyle bilinsin.

Hepatitin virüsü ağız yoluyla girer

Karaciğere gider, görülür belirtiler

DUYARLI KONAKÇI

Hastalık etkenleri vücuda girse bile

Hemen de karşılaşır, vücut direnci ile,

Kişi aşı olmuşsa vücutta bağışıksa,

Hastalığı yapamaz, uzun süre de kalsa

Eğer vücut direnci bağışıklıkta yoksa

Etken hızla yayılır, engele rastlamazsa

Etkene duyarlıysa dirençsiz kişilerde,

Hastalık hız gösterir, hep böyle kişilerde

16

1.3 HASTALIĞIN OLUŞUMUNDA ROL OYNAYAN FAKTÖRLER

Hastalık oluşumu; yaş, cins, ırk, beslenmeyle,

Doğrudan ilgilidir, diğer faktörler ile

Cins arası farklılık ve de vücut direnci,

Yaşa göre değişir, olur belirleyici

Hep coğrafik yapılar ve hijyenik koşullar,

Kültürel yapılarla, o yanlış davranışlar,

Mesleklerde görülen birçok hastalık vardır,

Şarbon hastalığı da, elbette kasaptadır.

Çiftçilerde tetanoz sıklık ile görülür,

Eğitimde rol oynar, işin başka yönüdür.

Yorucu işler ile, yer altında çalışan

Çabucak hastalanır, kirli hava soluyan.

1.4 ENFEKSİYONDAN KORUNMA

El Hijyeni : Çevremizde her yere, elle temas ederiz

Enfekte olan yerle, elleri kirletiriz.

Korunabilmek için, sabunlar kullanmalı

Her temas sonrasında, bol suyla yıkanmalı

Eldiven Kullanımı: Hastane ve dışında hastayla ilgilenen,

Hastalara bakanlar, kullanmalı eldiven

İş bittikten sonra da tıbbi atık çöpüne,

Atılmalı hemen de çöp sepeti dibine

Ellerde yeni baştan alkolle yıkanmalı

Antiseptik maddeler, hemen kullanılmalı

17

Cilt ve Ağız Bakımı : Cilt sağlığı önemli elbette her bakımdan,

Perine temizliği, önemli her açıdan.

Dışkılamadan sonra, güzelce yıkanır,

Tuvalet kağıdıyla, güzelce kurulanılır.

Ağız Bakımı: Dişler günde en az, iki kez fırçalanır

Çürükler, iltihaplar tedaviye alınır.

Su ve Diğer İçecekler: Irmak, göl, kuyu suyu kullanmamak gerekir,

Kirlenmiş olan sular, dezenfekte edilir.

Musluk suları ise tahlilleri yapılır

Hijyenik tedbirleri, zamanında alınır.

YİYECEKLERİN HAZIRLANMASIYLA İLGİLİ TEDBİRLER Yemek hazırlayacak, önceden ellerini,

Dikkatli yıkayarak, hazırlar kendisini,

Her türlü sebze meyve, bol su ile yıkanır,

Hijyenik tüm tedbirler, tüm gereçte alınır

Mutfakta ki aletler yıkanır sabun ile

Sağlıklı ortam için, yıkanır bol su ile,

Tüm mutfak aletleri steril olmalıdır,

Antiseptik maddeyi, bazen kullanmalıdır.

HASTA ODASINDAKİ TIBBİ ALETLER : Hasta odasında ki tıbbi olan aletler,

Dezenfekte edilir, elbet bu malzemeler.

18

İZOLASYON ÖNLEMLERİ

TEMAS İZOLASYONU :

Hastaya kullanılan her türlü tıbbi alet

Kullanılmaz kimseye, taburcu olana dek

Taburcu oluşuyla, dezenfekte edilir,

Başka hastaların da hizmetine verilir,

Damlacık yolu ile bulaşan etkenlerin

Maske kullanımıyla, alınır tedbirlerin

Kızamık, kızamıkcık, kabakulakla nezle,

Hastaya ve bakana kullanılır dikkatle.

SAĞLIK PERSONELİ VE ZİYARETÇİLER :

Sağlık personeliyle, gelen ziyaretçiler

Bağışık değillerse, konur bazı engeller.

Bağışık personeller hastayla ilgilenir,

Bulaşma sağlamlara, böylece engellenir.

AŞILAMA :

Koruyucu hekimlik, hizmet veren kurumlar

Aşı takvimlerini, bir yıllık hazırlarlar.

Koruma tedbirleri aşı ile alınır,

Yaşa göre insanda, bağışıklık sağlanır.

19

BAĞIŞIKLIK ( İmmünite )

İnsanların vücudu mikroorganizmayla,

Karşılaştıktan sonra, hep başlar savunmaya,

Farklı hastalıklara, oluşturur direnci,

Meydana gelen güce bağışıklık sevinci.

Bağışıklık sistemi düzgün çalıştığında,

Antikor oluşturur, vücut savunmasında

Korur vücudumuzu virüsle bakteriden,

Elbette ki zararlı, küflerle parazitten

ANTİJEN (Vücüt İçin Yabancı Protein Yapıda) :

Vücuda girdiğinde bağışıklık sistemi,

Uyarılara başlar, antikor üretimi

Yabancı moleküldür vücud için elzemdir,

Sağlığıda koruyan, bağıştıran maddedir

ANTİKOR:

Antijenler uyarır bağışık sistemini,

Vücudumuz üretir, antikor askerini

Gözle görülemeyen düşmanlara karşıda

Hazırlar kuvvetini, elbette silahı da.

Vücudumuza giren o yabancı maddeler,

Antikorun gücüyle, hep şaşkına dönerler.

Koruyucu antikor bombardıman ederken

Farklı görevlilerde, vücuttan temizlerken.

20

BAĞIŞIKLIKLAR İKİ SINIFA AYRILIR

1- DOĞAL BAĞIŞIKLIK:

Annelerden bebeğe gelen bağışıklıktır.

Genetik yapılara, doğrudan da bağlıdır.

Annelerden bebeğe, geçecek antikorlar,

Hastalıklara karşı, çocukları korurlar.

2- KAZANILMIŞ (Akkiz) BAĞIŞIKLIK

AKTİF BAĞIŞIKLIK:

Hastalık etkenleri vücuda girdiğinde

Ya hastalanır kişi, ya sessiz geçtiğinde

Vücut savunmak için antikoru üretir,

Bağışıklıklar böyle, kendiliğinden gelir.

Hastalık öncesinde, aşılama olursa,

Vücut direnç kazanır, antikor oluşursa

DOĞAL BAĞIŞIKLIK:

Mikroorganizmalar, organlarda saklanır,

İnsan hastalanarak, bağışıklık kazanır.

Hatırlayıcı hücre organlarda saklıdır

Aynı olan mikroba, kapılar kapalıdır.

Örneğin kabakulak bir defa da geçirilir

ikincisi olamaz, elbette önemlidir.

YAPAY BAĞIŞIKLIK:

Zayıflatılmış yada öldürülmüş mikroplar,

Aşılar verilir, üretir antikorlar.

Bu yolla sağlanmakta aktif bu bağışıklık,

Hastalanmayı önler bilimsel bu hazırlık,

21

PASİF BAĞIŞIKLIK:

Acil olan hastaya, antikorlar verilir.

Kısa süre içinde tedavi edilir

Tetanoz hastasına, verilen o serumda

Antikorlar yer alır, elbet hazırlığında

DOĞAL-PASİF BAĞIŞIKLIK:

Hamileliğin son iki aylarında oluşur

Plasenta yoluyla, bebeğe bulaşır,

Anne antikoruyla, doğuştan bağışıklık,

Elbette ki pasiftir, bebek olur bağışık.

BAĞIŞIKLIĞIN ÖNEMİ

Bağışıklık düzeyi yüksek olan ülkede,

Bulaşıcı hastalık ,adıda geçmemekte,

Periyodik olarak doğuştan itibaren

Aşılama yapılır, zamanında erkenden.

Avrupa ülkelerin birçok hastalıkların

Kökünü kazımıştır, biriken sorunların.

Koruyucu hekimlik elbette çok önemli

Çevre sağlığı, hijyen onlarda öncelikli

Bulaşıcı hastalık asgarilere iner,

Vücut dirençlerini, çok olumlu etkiler.

Yaşlanma süresini elbette ki yavaşlatır.

Sağlık seviyesini, azamiye çıkarır.

22

1.6 ENFEKSİYON HASTALIKLARINDA LABARATUVAR YÖNTEMLERİ :

Enfeksiyon tanısı labaratuvar yöntemi

Erken teşhiste elbet, çok fazladır önemi.

Erken yapılan teşhis bulaşmaları önler

Zamanında alınır, gerekli tüm tedbirler.

Kandaki muayene (beyaz) lökosit, (kırmızı) eritrosit

Kandaki hücrelerdir, verir sayısal kesit

Bazı hastalıklarda bu hücreler çoğalır,

Bazılarında ise, elbette ki azalır.

Lökosit sayısının kanda artma olayı,

Lökositoz denir, hızla artar bu sayı

Bu hücrenin normalin altına düşmesine,

Lökopeni denmekte, aşağı düşmesine.

Eritrosit sayısı normalin üstündeyse,

Eritrositoz denir, seviyesi üstteyse,

Azalması haline eritropeni denir.

Sayısal eritrosit, hep altında beklenir.

Kandaki hücrelerin toplam kan oranına,

Hemotokrit denerek, bakılır yapısına.

23

SEDİMANTASYON :

Eritrositlerin de birim zaman içinde

Teşhiste önemlidir, çökme hızı elbette

Bir tanı yöntemidir elbette hekimlere

Muayene sonucu, bakılır verilere.

İDRAR TETKİKİ :

Üriner ve boşaltım sistem hastalığında,

Teşhis için idrarın, analizi sonunda,

Fiziksel ve kimyasal muayene yapılır,

Değerlendirme sonucu teşhise ulaşılır.

GAİTA TETKİKLERİ VE MUAYENE :

Mide bağırsak sistemi hastalık teşhisinde,

Gaitanın fiziksel; kimyasal tetkikinde

Mikroskobik olarak muayene yapılır

Teşhis için elbette, neticeye varılır.

SPESİFİK TANI YÖNTEMLERİ :

Hastalık etkenleri, mikrobiyolojikçe,

Muayene edilir, elbet serolojikçe,

Radyolojik olarak (röntgen muayenesi) yöntemler uygulanır,

Sağlıklı olarak da, teşhisleri yapılır

24

2-) VİRÜSLER

Hastalık yapabilen en küçük organizma,

Yirmi-kırk nanomikron büyüklükte buluşma

Çabasını gösteren hücre içi parazit,

Dış ortamda yaşamaz, olamaz asla reşit.

Canlı organizmaya solunum sindirimle

Ulaşırlar elbette, mukozadan girmekle,

Antibiyotiklerden asla etkilenmezler,

Bölünerek çoğalmaz, sentez ile ürerler.

Virüs vücüda girer uygun hücreyi arar,

Yerleşir hücrelere, belirtileri çıkar.

AIDS, hepatit, kızamık, griple kabakulak,

Ölüme sebep olan birçok hastalık yapmak

1. Virüslerin Özellikleri:

Nükleik asit yapı virüsleri ayırır,

İki grup şeklinde, elbet vasıflandırır.

Birisi DNA (deoksiribo nükleik asit) dir.

Diğeri RNA (Ribo nükleik asit) dir.

Her ikisi de elbet , farklı özelliktedir.

Sitoplazma çekirdek, elbette ki bulunmaz.

Bu nedenle virüsler, hücre bile sayılmaz

Canlı hücre dışında hayatiyeti yoktur,

Her virüs bir hücrede, hastalık oluşturur.

NOT: Bir metrenin milyarda biri nanometredir.

25

2. Virüslerin yapısı:

Kapsid: Virüsleri saran proteinsel yapı,

Korur elbette onu, vardır zayıf kılıfı,

Kapsomer; her virüsün kendine özel kapsomeri var,

Tanımlanmasında da, kapsomer işe yarar

Nükleik asit : Virüsler RNA veya DNA ya sahiptir

Genellikle çizgili ya daire şeklidir.

3. Virüslerin Sınıflandırılması :

Nükleik asit yapı, virüse sınıf verir,

DNA virüsleri, RNA adları da verilir.

4. Virüslerin Organizmaya Girişi :

Hastalık oluşması, vücüda giriş ile,

Deri- mukoza, kanla, solunum sindirimle

Plesenta, genital yolla da giriş olur,

Kanda yayılmasına, viremi tanım konur.

Lokal ya da Yerel Enfeksiyonlar:

Virüsün konak yeri elbette sınırlıdır,

Girdikleri yerler de , gidip çoğalmaktadır.

Bu sebeple kuluçka süreleri kısadır,

Etki alanları da, oldukça sınırlıdır.

26

Sistemik Enfeksiyon:

Virüsler birden fazla bölgede üremekte,

Belirti gösterecek, hedef organ seçmekte.

Kızamığın virüsü solunumla girerler,

Kan yoluyla deride, belirti gösteririler.

Hastalık oluşumda rol oynayan faktörler,

Hepsi de önemlidir elbette bu etkenler.

Vücüda giren virüs sayı ve virülansı

Vücüda giriş yolu, hedef olan sahası.

Konağın o virüse bağışıklık durumu,

Genetik özellikler, yaratır çok sorunu.

Konağın beslenmesi, ve de alışkanlığı,

Psikolojik durum, ve de ruhsal sağlığı,

Enfeksiyon yönünden bu ilkeler önemli,

Virüslere karşı da, olmalıdır tedbirli.

5. Virüs Hastalıklarından Korunma:

Virüs hastalığından korumada aşılar,

Birinci derecede, en önemli yer tutar.

Etkin bağışıklama en önemli silahtır,

Tedbiri alınmazsa, ölümcül hastalıktır.

Hastalar öksürürken uzak durulmalıdır.

Ağız mendil peçete ile ağız kapanır.

Vücüt dirençlerini hep güçlü tutmalıyız,

Sigara ile alkol asla almamalıyız.

27

El ve vücüt hijyeni önemle sağlanmalı,

Bol sabunlu su ile, eller de yıkanmalı,

Bütün insanlarımız dengeli beslenmeli,

Sağlık tedbirlerine, çok önem verilmeli

Hastalar sağlamlardan mutlaka ayrılmalı,

Çocuklarla gebeler, uzakta tutulmalı,

Kronik hasta olan titizlik göstermeli,

Yakalanma riskleri, elbette bilinmeli.

Hasta olan kişiler ayrı olan odada,

Tedavi yapılmalı, sakınmalı temastan

Ziyaretçi kısıtlı olarak yapılmalı,

Koruyucu tedbirler, elbette alınmalı

Hastalarla ilgili atık olan maddeler,

Kurallarına uygun, imha edilmeliler

Hastalık teşhisiyle, ihbar edilmelidir,

Yapılan kısıtlama, tecrit tedbirleridir.

28

VİRÜS HASTALIKLARI :

Virüslerin yaptığı hastalığın tümüne,

Viral enfeksiyonu, denmekte bütününe.

Viral enfeksiyonu bazısı çok kolayca

Bazen de uzun sürer, şartlar bozuk olunca.

Viral enfeksiyonlar antibiyotiklerle,

Tedavi edilemez, klinik belirtiyle.

Visürler bakteriden daha hızlı çoğalır,

Korunmada aşılar, çok güçlü bir silahtır.

En sık görülen virüs hastalıkları:

Kırım Kongo kanamalı ateşi, suçiçeği, kızamık

Kabakulakla kuduz, nezleyle kızamıkçık,

Viral ansefalitle, influenza hastası,

Hepatit A ile de hepatit B hastası.

1-) KIZAMIK:

Çocuklarda görülen akut bir hastalıktır,

Makül, papül şeklinde, döküntüleri vardır.

Buluşma insanlara direkt olan temasla.

İntilkal olur elbet, damlacık ve havayla.

29

Etken ve Buluşma Yolları :

Etkeni RNA virüsü mikso virüstür.

Ultraviyoleye de, dayanıksı türüdür.

Otuzyedi derecede aktivite kaybetmez

Eksi 15 – 70 derece 5 yıl, yaşar ve ölmez.

Bulaşmalar insandan, insana direkt olur,

Damlacıkla havadan, ağız boğaz yoludur.

Enfekte mendil, havlu, çatal, bıçak rol oynar,

Aşısız çocuklarda, çok ağır hasar yapar.

Semptomlar görünümü bulaşmayı başlatır.

Yedi gün süre ile, elbette bulaştırır.

Kuluçka süresi ise, on-ondört gün arası,

Başlar belirtileri, görüntü de sırası.

KLİNİK BELİRTİLER

Nezle Dönemi :

Kuluçka süresinin ilk dört günü nezledir,

Ateş ile öksürük, gözde konjektivittir,

Yanağın iç kısmında beyaz komplik lekesi,

Bazen de gri olur, kısılır hasta sesi.

30

Döküntü Dönemi :

Saçlı deri ile saçsız, derinin birleştiği,

Yerden kulak arkası, döküntü başladığı,

Basmakla kaybolmayan makül ve papüller,

Meydana gelmektedir, elbette ki lekeler.

Döküntüler yüz boyun, gövde, kol bacaklara

Yayılır ve de hızla elbet aşağılara.

Döküntüye paralel ateş hızla yükselir,

Otuzdokuz ile kırk dereceye tırmanır.

Daha sonra döküntü, dördüncü gün sonunda,

Ateş düşmeye başlar, döküntü solduğunda

Ateş normale döner, hasta da iyileşir,

Geride kepekleşme, hızlıca da gelişir.

Klinik Tanı :

Deri döküntüleri, koplik lekesi nezle

Görülmesiyle elbet, teşhis konur gözle.

Tedavi ve Bakımı :

Sonuca ulaştıran ilaç tedavi yoktur,

Belirtilere göre, destekleyici çoktur.

Hafif seyirli ise, ilaç da gerektirmez

Evde tedavi olur, komplikasyon beklenmez.

31

Ateş düşünceye dek yatak istirahati,

Mutlaka verilmeli, yapılmalı tecriti.

Bulaşım sürecinde, okula gönderilmez,

Sıvı ile beslenir katısı yedirilmez

A ve C vitamini sıvı olan gıdalar,

Et ve süt ürünleri elbet almalılar

Komplikasyonlar:

Beş yaş altı çocukla yirmi yaş üstündeki,

Yetişkinde görülür, komplike olan etki

En ciddi komplikasyon körlük ile ensafalit,

Şiddetli ishal ile, pnömoni ve otit.

Kızamıktan ölümler komplikasyon kaynaklı,

Gerekli olan tedbir, zamanında almalı.

Koruma :

Korunmanın tek yolu kızamık aşısıdır,

Risk altında kişiye globülin yapılır,

Teşhis ile birlikte, hasta tecrit edilir.

Sağlamların hastayla, temasları kesilir.

Döküntüyle birlikte tecrit edilir beş gün

Tedbirler kaldırılır, döküntü bittiği gün.

Hastanın araç gereç, yatak, yemek takımı,

Dezenfekte edilir, iyice kaynatılmalı,

Salgın tehlikesinde tatil olur okullar

Bildirimi zorunlu, olur bu hastalıklar.

32

2-) KIZAMIKÇIK

Beşinci yaş grubu çocuk hastalığıdır,

Tüm dünyada görülür, kızamık benzeridir

Ilıman iklimlerde ilk bahar aylarında,

Ara sıra görülür, büyük salgınları da.

Etken:

Rubella virüsü olup kuluçka 17 gün

Bulaşmalarda başlar, döküntüyle aynı gün

Bulaşma solunumla bazen dışkı idrarla,

Hastanın kullandığı, kontamine eşyayla

Klinik Belirtiler:

Kızamıkçık konjenital ve de akkiz olarak,

İkiye de ayrılır, oluşuma bakarak.

Konjenital (Doğumsal Kızamıkçık) :

Anneler gebelikte kızamık geçirirse,

Düşük ve ölü doğum meydana da gelirse,

Bazı bebeklerde organ bozuklukları,

Elbette ki beklenir, anormal yapıları.

Gebelikte ilk üç ay, daha tehlikelidir,

Anne ile babalar bunları bilmelidir.

33

Prodromal Dönem (Nezle Dönem):

Hafif ateş, halsizlik, nezle ve baş ağrısı,

Dalak büyümesi, lenf şişer boyun arkası,

Bu dönem bir dört gündür, elbette ki önemli,

Tedbirler alınarak, çok dikkat edilmeli.

Döküntü Dönemi :

Pembe kırmızı renkte makül, makülo-papül

Kızamıktan farklıdır, seyrek küçüktür makül

Döküntüler alından ve hem de yüzden başlar,

Göğüs, kol ve bacağa, hızlıca yayılırlar.

İlk üç gün sonunda döküntüler de söner,

Soyulma ve pullanma, olmaz hastalık biter.

Akkiz (Edinsel) Kızamıkçık :

Doğumun sonrasında direkt endirekt yolla,

Bulaşmayla oluşur, elbette çoğunlukla.

İlk yaştan itibaren yedi yaşından sonra,

Elbette görülmekte, hassas olan yapıda.

Klinik Tanı:

Genellikle hafifçe, seyreden kızamıkçık,

Biraz da güç olur, teşhisteki tanılık.

Serolojik testlerle, antikor artışları,

Göz önüne alınır, yapılır tanıları.

34

Tedavi ve Bakım:

Septomatik tedavi, yatak istirahati

Uygulanır hastaya, elbette ki dikkatli,

Hastaya bol sıvılı gıdalar yedirilir,

Yediği gıdalara, vitaminler eklenir.

Komplikasyonlar :

Kalpdamar sistemi, santral sinir sistemi,

Katarak, konuşmama, sarılık gelişimi.

Çok nadir olsa bile dikkat etmek gerekir,

Hazırlıklı olarak alınmalıdır tedbir.

Koruma :

Aşı ile korunur elbette ki çocuklar,

Onbeşinci ayında yapılır ilk aşılar,

Okula da giderken ikinci doz yapılır.

Çocukların bu yolla korunması sağlanır.

Hastalık geçirmeyen anne adaylarına,

Gebelik öncesinde ( üç ay önce )aşı yapılmasına,

Anne adaylarına eğitim yapılmalı,

Bilimsellik yönüyle bilinç yaratılmalı.

35

3-) SU ÇİÇEĞİ ( Varicella )

Okul çağı her yaşta görünen bu hastalık,

Hafif ateş,döküntü vardır bulaşıcılık.

Dünyanın heryerinde kış ayı ilk baharda,

Uygun olan mevsimde, görülür çocuklarda.

Solunum yolu ile öksürük aksırıkla,

Damlacıklar yayılır, elbette ki çok hızla.

Kolay yayıldığından çocukların geneli,

Yakalanır bazısı bu sebeple önemli.

Etken ve Bulaşma Yolları :

DNA grubundan varicella zosterdir,

Yalnızca insanlarda, hastalık etkenidir.

Kuluçka süresi de 20-21 gündür.

Bulaşmada önemli, döküntü veziküldür.

KLİNİK BELİRTİLER:

Kuluçka süresinden bir iki gün sonrası,

Hafif ateş, kırgınlık, döküntüdür sırası,

Makül, papül, vezikül, gövde, kol, bacaklarda,

Ayak tabanlarıyla, deri ve de ağızda.

Klinik Tanı :

Döküntü dönemi iki-altı gün sürer,

Kırmızı zemin üstü, su damla veziküller.

Virüs ve veziküllerden hemen elde edilir,

Antikor testi ile tanı net belirtilir.

36

Tedavi ve Bakımı :

Sağlamlar korunmalı, enfekte damlacıktan

Kaşıntı fazla ise, korunur kaşınmadan ,

Tırnaklar kesilmeli el sabunlu su ile,

Yatak takımları da, günlük değiştirmekle.

Mutfak araç gereci enfekte etmemeli,

Sağlıklı olanlarsa, onlara değmemeli.

Komplikasyon durumu göz önüne alınır,

Vakit geçirilmeden, erken teşhis edilir.

En ciddi komplikasyon elbette zatüredir,

Yetişkinlerde sebepsiz, birde ansefalittir.

Korunma :

Korunmada önemli aşılama yoludur,

Bebeklerse ilk yaşın, sonunda aşı olur.

Suçiçeği geçiren hastalarla sağlamlar,

Temas ettirmeyerek, onlar korunmalılar.

Pasif korunmada da immünoglobülinler,

Gerektiği takdirde, hemen verilmeliler.

Döküntü kabukları dökülene kadar da,

Okula gönderilmez, enfekte çocuklarda.

37

4-) KABAKULAK ( Parotis )

Kulak altı bezleri şişer karakterize

Görüntüsü ilginçtir, büyüklük verir beze.

Beş-dokuz yaş arası görülür hep sıklıkla,

Bulaşır solunumla ve de direk temasla.

Etkenin Bulaşma Yolları :

Miksovirüs gruptan paramikso virüstür

Işınla dış şartlara, dayanıksız görülür.

Ağız, burun yoluyla vücudumuza girer,

Tükürük bezlerini, elbette ki çok sever.

Bulaşma parotisin (tükürük bezi) şişmesinden öncedir.

Yedi gün evvel başlar, elbet tehlikelidir.

Ağız boğaz yoluyla çıkan damlacıklardan,

Direkt temas yoluyla, bulaşır solunumdan.

Enfekte olan eşya çatal,bıçak takımı,

Bulaşmada önemli tedbirlerin alımı.

Klinik Belirtiler:

Kuluçka süre sonu, hafif ateş kırgınlık,

Bir günün sonunda da kulaklarda ağrılık,

Hemen ateş yükselir parotis bezi şişer,

Yüz yuvarlak hal alır, ağrılar devam eder.

Sekiz-on gün sonunda şiş iner yavaş yavaş,

Normale dönünce de, sona erer bu savaş.

İki hafta sonunda başlar iyileşmeler,

Artık sönmeye başlar görünen belirtiler.

38

Tedavi ve Bakımı :

Özel bir tedavisi yoktur kaba kulağın,

Septomlarına göre, verilen ilaçların.

On gün yatakta kalır, ayrılır tüm fertlerden,

İlgilenen kişiler, geçer tüm tedbirlerden.

Sıvı gıdalar ile beslenmesi yapılır,

Acı, ekşi, gıdadan, elbette kaçınılır.

Komplikasyon :

Önemli komplikasyon erkeklerde orşittir.

Çift taraflı olursa, kısırlık geliştirir.

Ayrıca kadınlarda, komplikasyon ovarit,

Sağırlık, mastit, nefrit, miyokart pankreatit.

Korunma :

Korunma da önemli elbette ki aşıdır,

Çocuğa on ikinci ayda yapılmalıdır.

Kızamık, kızamıkçık ve de kabakulağa,

Üçlü karma yapılır, karşı üç hastalığa.

Üçlü olan bu aşı zayıf olan mikropdan

Antikoru üretir, hastalığı yapmadan

Hamile kadınlara kesinlikle yapılmaz.

Durum tetkik edilir, rastgele aşılanmaz.

39

5-) ÇOCUK FELCİ (Poliomiyelit) :

Bir yaş grubu çocuk, erkeklerde fazlaca

Her yaşta da görülür, biraz daha azca

Etken ve Bulaşma Yolu :

Etken poliovirüs sıcak ortamı sevmez

Klora karşı hassas, asitten etkilenmez.

Soğuk olan ortamda uzun süreli yaşar,

Böyle olan iklimler, etkilemez dış şartlar.

Etken ve Bulaşma Yolları :

Bulaşma dışkı ile ağızdan damlacıkla,

Bulaşır sağlamlara, öksürük aksırıkla.

Oral yolu kullanan virüs ince bağırsağa,

Yerleşerek oraya, başlar hep çoğalmaya.

Sinir ve kan yoluyla merkezi sinir sistemi,

Taşınan o virüsler, felcin işareti mi?

Kuluçka süresi beş ile kırk gün kadar,

Bulaşmada belirti, bir hafta önce başlar.

Klinik Belirtiler ;

a) Belirtisiz poliomiyelit:

Genellikle belirti vermeden devam eder,

Hafif ateş, kırgınlık hastalığı belirler.

40

b) Abortif poliomiyelit:

Kas, baş, boğaz, karında ağrılar önemlidir.

Ateş, kusma, bulantı elbet eklenmektedir.

c) Non-paralitik poliomiyelit:

4-10 günün sonunda merkezi sinir sistemi

Elbette ki görülür, hastalığın ateşi.

d) Paralitik poliomiyelit:

Elbet motor nöronda harabiyet oluşur,

Felçler meydana gelir, bazen de ölüm olur.

Klinik Tanı :

Kan, dışkı, nazofarenkse alınan enfekteler,

Kesin tanı konulur, elbet muayeneler.

Tedavi ve Bakım :

Spesifik olarak tedavisi de yoktur,

Semptomatik olarak, alınan ilaç çoktur.

Ağrı azalmasıyla, fiziksel tedaviler,

Sistematik olarak, mutlak verilmeliler.

41

6-) VİRAL ANSEFALİTLER :

Irk, cins, bölge farkları söz konusu olmadan

Görülür her yaşlarda, uzak kalmaz insandan.

Etken virüs kan ile yada lenf yolu ile,

Beyine yerleşerek yaptığı tehlikeyle,

Ya beyin zarlarında yada bizzat beyinde

İltihabı yaparlar, tehlikeli yerlerde.

Bazen felçleri yapar bazen de ölümleri,

Sebebiyet de verilir, yaratır malülleri.

Etken ve Bulaşma Yolları :

Ansefalit, kızamık, kızamıkçık ve herpes,

Böyle komplikasyondan, endişe eder herkes

Beyinde virüs türü, belirler kuluçkayı,

Sonra gerçekleştirilir, elbette bulaşmayı.

Bulaşma Yolları :

Enfekte kişilerin solunum damlacığı,

Yiyecek ve içecek, yapar bulaşıcılığı,

Ellerle temas şekli, böcek ısırıkları

Yaratır etkenlerden, bulaşmanın yolları.

Klinik Belirtiler :

Yüksek ateş, havale, ensede sertlik, ağrı,

Bulantı ve kusmalar, konuşma zorlukları.

Bazen kalıcı hasar bazen koma ve ölüm

İnsanlığa vermekte, elbet ağır zulüm.

42

Klinik Tanı :

Beyin hastalığıyla oldukça karışmakta,

Değişken belirtiler, teşhiste zorlaşmakta

Klinik tanılar da, yüksek ateş, dalgınlık,

Bazen koma haline, yapmaktadır tanıklık.

Kanda antikor ile lökosit sayıları,

Değerlendirilir elbet, hücrenin yapıları,

Tedavi ve Bakım :

Hayati önem taşır ansefalit hastası,

Hastanede yapılır, elbette tedavisi

Kesin tanı çok defa, uzun sürebilmekte,

Başlanır tedaviye, teşhiste gecikmekte.

Spesifik olarak bir tedavisi yoktur,

Semptomlarına uygun, verilen ilaç çoktur.

Komplikasyonları :

Beyinde hasarlarla felçler görülebilir,

Hafıza kaybı olur, hasta da ölebilir.

Koruma :

Aşılama elbette korunmada önemli,

Vektörle mücadele, devamlı edilmeli,

Sinek ve kenelerden korunma önemlidir,

Kuduz aşılarına, önem verilmelidir.

43

7-) NEZLE Soğuk algınlığı ya, rinitis denmektedir

Halk arasında da nezle söylenmektedir.

Etkeni ve Bulaşma Yolu :Yoktur özel etkeni, virüsler yapar elbet,

Bulaşma hızlı olur, gerekir fazla dikkat.

Boğaz, burun salgısı, direkt yada indirekt,

Yolla olabilmekte, temizliğe dikkat et.

Yılda üç-sekiz defa tekrar da edebilir,

Direnç düşük olursa, fazla da gelebilir.

Kuluçka süreleri 2 ile 5 gündür,

Bu sürenin sonunda, belirtiler görülür.

Klinik Belirtiler :Öksürükle hapşırık, burnun akıntısı,

Kırgınlık baş ağrısı, boğazlarda yangısı.

Klinik Tanı :Kızarmış burunların su gibi akıntısı,

Laboratuar bulgusu, beyaz küre artışı.

Tedavi :Direnç artırmak için C vitamini alınır,

Meyve sebze suları, süreklilik kazanır.

Semptomlarına uygun ilaçlarda verilir,

Yatak istirahati, elbette önemlidir.

Korunma :Hastalarla çok yakın temas yapılmamalı,

Temas edecek eller, sıkça da yıkanmalı.

44

8-) GRİP ( İnfluenza )

Solunum yollarına yerleşen o virüsler,

Yaş, cins gözetmeksizin, insanı hasta eder.

Görülür kış ayında, arada salgın yapar,

Vücut direnci düşük, hasta canlıyı arar.

Etken ve Bulaşma Yolu :

RNA virüsüdür, mikso influenzadır,

A, B, C, D tipleri sıkça bulunmaktadır.

Bu dört tipten yalnızca, A olan o tipleri,

İnsanı hasta eder, A’nın tüm serileri.

Kuluçkanın dönemi bir-üç gün kadar sürer,

Bulaşma damlacıkla, havadan direkt girer,

Ağız, burun, boğazdan çıkar enfekte salgı,

İnsanlara bulaşır, boğazda yapar yangı.

Klinik Belirtiler :

Epitel hücrelere girer toksinleriyle,

Kana da karışarak, yerleşir güçleriyle.

Otuzsekiz derece ateş ile seyreden

Boğazda kurulukla, kızarma belli eder.

Halsizlik ve kırgınlık baş ve sırt ağrıları,

Fazla rahatsız eder elbette hastaları.

45

Klinik Tanı :

Virütik hastalıklar, çok fazlaca karışır.

Bu sebeple tanılar, elbette ki zorlaşır,

Kronik hastalarda öldürücü de olur,

Laboratuar bulgusu, lökopeni bulunur.

Tedavi ve Bakım :

Spesifik tedavi yoktur elbet gripte

İlaç verilebilir klinik belirtide,

Vücüda direnç veren vitaminler alınır,

Bol sıvılı gıdanın, alınması sağlanır.

Komplikasyonlar :

Pnömoni, bronşit, menenjitle sinüzit

Bronkopnomaniyle, miyokart, endokardit,

Komplikasyon olarak, bunlar görülebilir,

Hastanın durumları, elbet izlenmelidir.

Korunma :

Doğuştan gelebilen bağışıklık beklenmez,

Aşıyla kazanılır, hiç ihmal edilemez.

Hastayla kucaklaşmak, el ile temas etmek

Bulaşmayı da sağlar, elbet dikkat etmemek.

Topluca yaşanılan yerlerden uzak durmak,

Hijyen kurallarına, dikkat ederek uymak,

Hastanın kullandığı, yemek araç gereçlerini,

Ayırırken çekilir, sağların dikkatini.

46

9-) İNFLÜANZA A. :

İnflüanza virüsü (A) sağlığı tehdit eder,

Yakakladıklarını, ölümlere sürükler.

Domuz ve kuş gribe, bu virüs sebep olur,

Bu virüsler domuzda, kanatlıda bulunur.

Kanatlı olan hayvan risklerin altındadır.

Kümes hayvanlarına, çok kolayca yayılır.

a) DOMUZ GRİBİ

Etkeni H1N1 virüsü solunumla bulaşır,

Hastadan sağlamlara damlacıklar taşınır.

İlk bulaşma domuzdan insanlara doğrudur,

Daha sonra insandan, insanlara kavuşur.

Klinik Belirtiler :

Yüksek ateş, öksürük, başla boyun ağrısı,

Halsizlik, bitkinlikle genel vücut ağrısı.

Klinik Tanı :

Enfeksiyon tanısı, moleküler teknikle,

Laboratuarda konur, elbette ki testlerle.

47

Tedavi ve Bakımı :

Hafif seyredenlerde istirahat verilir,

Destek tedavisine, elbet devam edilir.

Ağır seyredenlerse tedavi hastanede,

Anti viral ilaçlar, elbet gerektiğinde.

Komplikasyonlar :

Domuz gribi, kusma, ishal pnömoniyle,

Görülebilir bazen, yaptığı ölümüyle

Korunma :

Hasta eşyalarını sağlamlar kullanamaz,

Elbet büyük risk taşır, hatalar yapılamaz.

Direkt olan temastan insanlar kaçınmalı,

Hijyen kurallarına, dikkatle uyulmalı.

Öksürük aksırıktan hemen de sonrasında,

Eller yıkanmalıdır, bolca sabunlu suda

Antiseptik maddeler önemlidir elbette,

Kullanılmalı elbet, enfekte tüm yerlerde.

Dokuz yaşın altında direnci düşüklere,

Üç hafta ara ile, yapılır iki kere (aşı)

On yaş üzerindeyse, aşı tek doz olmalı,

Sonuçları elbette kontrolü yapılmalı.

48

b) KUŞ GRİBİ (Tavuk Vebası)

Kanatlı hayvanlardan tavuk, hindi, ördekle,

İnsanlara bulaşır, zoonatik sebeple

Salgınlarda erişkin, onda bir oranında,

Çocuklarda bu oran, üçte bir sayısında

Büyükler ve çocuklar salgının hedefidir

Koruyucu tedbirler, önceden gereklidir

Etken ve Bulaşma Yolları :

Kuş gribi etkeni H5N1 virüsü,

Kanatlı hayvanlardır bulaşma görüntüsü,

Enfekte hayvanların boğaz, burun salgısı,

Dışkılarının ise, insana bulaşması.

Klinik Tanı :

Boğaz, burun salgısı muayene edilir,

Virüsün görülmesi, hastalık teşhisidir.

Solunum güçlükleri, zaatürenin oluşu,

Tanıya yardımcıdır, hastaların duruşu.

49

Tedavi ve Beslenme :

Hastalık belirtisi giderici ilaçlar,

Reçeteler ile de, elbette alınırlar,

Hastalık şüphelisi, sağlık ünitesine,

Zamanında gitmeli, erken tedavisine .

Korunma :

Hasta hayvanlar ile veya hasta insanla,

Teması yapan eller, yıkanmalı sabunla.

Antiseptikler ile dezenfekte etmeli,

Bulaştırmamaya da, çok özen göstermeli.

Tavuk çiftliklerinde çalışanlar maskeyle,

Ellerinde eldiven, ve de önlükleriyle.

Hastalanan hayvanlar, enfekte de olanlar,

İmhası yapılmalı, çiftlikte tüm tavuklar

İmha edilen tavuk, gömülür çukurlara,

Üzeri kireç ile, örtünür, topraklara.

Kuyu derin olmalı, kesilmeli ilişki,

Güvenilir olmalı, olmamalı çelişki.

50

10-) AIDS

Hastalıklara karşı direnç gelişmesini,

Bu virüs yok etmekte, bağışık sistemini.

Bu sebeple virüse HIV adı verilmiştir.

Bağışık sistemine, büyük zarar vermiştir.

Etken ve Bulaşma Yolları :

AIDS virüsü kanda, kemik iliğinde

Vajen sıvılarında, dalakta, tükürükte

Kan lenfositinde, beyinde de bulunur,

Hava, su ve toprakta kısa süreli durur

Altmış derece ısıya, otuz dakka duyarlı,

Ultraviyole de direnecek yapılı.

Kuluçkanın süresi üç ay ile üç yıldır,

Süreye etki eden, farklı olan yapıdır.

Homoseksüellerle, hemofili hastalar,

Hayat kadınlarıyla, cinsel temas yapanlar,

Riskli gruplar olup, takip edilmelidir,

Halk sağlığı yönünden, elbet tehlikelidir.

Klinik Belirtiler :

HIV-1’in virüsleri yok eder dirençleri,

Fırsatçı enfeksiyon, getirir ölümleri

Kolayca işgal eder bütün organizmayı

Çalışamaz sistemler bozar elbet yapıyı.

51

Lenf bezleri şiş ve sert, ateş, gece terleri

Devamlı öksürükle, renkli görüntüleri,

İşitme bozukluğu sebepsiz kanamalar,

Hafıza kaybı ile, nodül ve şiş plaklar.

Klinik Tanı :

Kanda HIV antikoru, elisa yöntemiyle,

Belirlenerek konur, tanınır teşhisiyle.

AIDS şüphelilerin yapılır kan testleri,

Bilimsel yöntemlerle, konulur teşhisleri.

Tedavi ve Bakımı :

Sağlık personelleri AIDS bulaşmasını,

Öğrenmelidir elbet, kendi korunmasını,

Sosyal ilişkilerle bulaşma da olamaz,

Bu sebeple hastalar tecritte yapılamaz.

Hastaya yapılacak tıbbi mudahalede,

Eldiven kullanmalı, elbet tüm personel de

Hastanın kullandığı yatak malzemesi de,

Bir torbaya konarak, yapılır dezenfekte.

Hasta ishal yoluyla sıvı kaybettiğinden

Elektrolit sıvısı, verilir bu sebepten

Psikolojik destek mutlaka verilmeli,

Hasta eğitilerek, moral yükseltilmeli.

52

Komplikasyonları :

Sindirim ve solunum, dolaşım bozukluğu,

Kan, kemik hastalığı, davranış bozukluğu,

Sinir sistemlerinde, aşırı hassasiyet,

Fırsatçı kanserlere, çıkar elbette davet.

Korunma :

AIDS hakkında, Türkiye genelinde,

Eğitim yapılmalı, her yerleşim yerinde,

Bulaşma yollarıyla, hastalık oluşumu,

Anlatılmalı halka, elbetteki sonunu.

53

Halk arasında, sarılık diye bilinir.

Tüm dünyada görülür, tarihcesi eskidir.

Görülür her yaş, cinste viral enfeksiyondur.

Halk sağlığı yönünden, elbette ki sorundur.

Etkeni ve Bulaşma yolları :

Hepatit A etkeni RNA virüsüdür.

Hepatit A ismiyle, adlandırılan türdür.

Soğuk ve dış şartlara oldukça dayanıklı,

Ultro ışınlarında 3-4 gün yaşantılı.

Kuluçka süresiyle on iki-kırk gün sürer,

Vücudun dirençleri bu süreyi etkiler.

Hepatit A kaynağı, hasta dışkı, idrarı,

Öksürük aksırıkla, bulaşır salgıları.

Enfekte olan gıda veya içilen sular,

Yumurta ve süt ile bulaşmayı yaparlar.

Sarılık belirtisi başlamadan öncesi,

Bulaştırır çevreye, yirmi gün evvelcesi.

Klinik Belirtiler

Sarılık öncesi dönem :

Etken sindirim yolu, sonra ince bağırsağa,

Yerleşir epitele, başlarlar çoğalmaya,

Bulantı ile kusma, baş ve boyun ağrısı,

İdrarda koyulaşma çay renginde sarısı.

11-) HEPATİT A ( Epidemik Enfeksiyoz Hepatit )

54

Sarılık Dönemli :

Göz akında sararma, tüm vücuda dağılır.

Üç hafta devam eder, deride yaygınlaşır.

Klinik Tanı :

İdrarda blirübin eritrositler artar,

Sedimler de yükselir, kaşıntılar ( deride ) da başlar.

Kesin tanıyı ise karaciğer testleri,

ALT-AST nin elbet yükselmeleri

Hepatit A ların yüzde doksan sekizi,

İyileşir çabucak, hiç kalmaz belirtisi

Bu süre değişkendir, gence yaşlıya göre,

Vücüt direnci ile, çeşitli etkilere.

Tedavi ve Bakımı :

Hastalık bulaşıcı tecriti gerektirir,

Bakım personeline eldiven giydirilir

Maske ve gömlekle koruyucu tedbirleri,

Hastanın eşyaları, olur dezenfekteleri.

Hastaya karbonhidrat bol kalorili besin,

Bal, süt, yoğurt ve pekmez mineral ve vitamin.

Ancak hastaya zorla yedirilmemelidir,

Yediği miktarlarda sıkça verilmelidir.

Yağlı yiyeceklerden elbette kaçınılmalı,

Günlük kalori ise, üç bini aşmamalı.

Hasta kalktıktan sonra, baharatlı yiyecek,

Kızartma yemiyecek, alkollü içmeyecek.

55

Komplikasyon :

Hepatit A hastası nadiren ansefalit,

Bazen de anemiler, görülür bazen nefrit,

Hastalar gözlemlenir, komplikasyon olursa

Tedavi sonuç verir, erken teşhis konursa.

Korunma :

İhbari mecburidir erken tanı önemli,

Kesin korunmak için aşıya gidilmeli.

Hijyene dikkat etmek, bedensel temizlikler,

Her temasın sonunda, sabunlanmalı eller.

Hasta olan kişinin kullandığı eşyalar,

Elbette ayrılarak, olur dezenfektalar

Gıdalar pişirilir, sularda kaynatılır,

Gerektiği zaman da klorlama yapılır.

56

12-) HEPATİT B ( Serum Hepatit )

Hepatit B virüsü sever karaciğeri,

İltihapları yapar, bellidir onun yeri,

Tüm dünya da görülür tanımaz, yaş ve cinsi

İltihabını yapar elbette sinsi sinsi.

Etken ve Bulaşma Yolları :

DNA yapısında hepatit B virüsü

Organizmaya girer, karaciğerdir yönü,

Karaciğerde siroz yada kanseri yapar,

Organda çürümeler hemen nekrozlar başlar.

Hastalık kan yoluyla tüm vücuda yayılır,

En büyük payı ise, karaciğerde kalır.

Enjektör, iğne, jilet, diş çekimi, dövmeler,

Bulaşmada her zaman önemlidir etmenler.

Klinik Belirtiler :

Sarılık öncesinde belirtiler görülmez,

Grip tarzı belirti, kendini hissettirmez.

Ateşi ya hiç olmaz ya da çok da hafiftir,

İdrar koyulaşması önemli belirtidir.

Sonra konjektivada tüm vücütta sarılık,

Kendini belli eder görüntülü hastalık

Hepatit B virüsü karaciğerde kanser,

Kısa süre sonunda, oluşur çürümeler.

57

Klinik Tanı :

Vücütta ve idrarda, rengarenktir sarılık

Kesin tanı fonksiyon, testlerinde farklılık

Karaciğer değeri, birdenbire yükselir

Hastalık teşhisine bu yollarla gidilir.

Tedavi ve Bakımı :

Hepatit B hastası doktorun kontrolünde,

Devamlı kalmalıdır, elbet gözetiminde.

Komplikasyonlar :

Siroz, nekroz ve kanser karaciğerde elbet,

Sonra ölümle biter, o en büyük felaket.

Korunma :

Bildirimi mecburi olan bir hastalıktır,

Korunma da önemli, elbette ki aşıdır.

Hepatit B taşıyan, hasta olmasa bile,

Kanla vücut sıvısı bulaştırır biline.

Taşıyıcı olanlar karaciğer testini,

Dört-altı haftada bir, kontrol eder kendini.

Hasta ya da taşıyan araç gereç eşyayı,

Hiç ihmal etmemeli, elbette ayırmayı.

58

13-) HEPATİT C

Yıl bin dokuz yüz seksen dokuz, hepatit C virüsü

Teşhis edilmiş mikrop, bilim söylemiş sözü.

Etken ve Bulaşma Yolu :

Hastalığın etkeni hepatit C virüsüdür.

Hepatit B ye benzer, bulaşma aynı yöndür.

Kan ve ürünleriyle enfekte olan eşya,

Cinsel temas yoluyla, başlar hep bulaşmaya.

Klinik Belirtiler :

Kronikleşme olur, işte bu hastalıkta,

Bu sebeple kansere ve sonra da siroza

Klinik belirtiler halsizlik, iştahsızlık,

Hemen sonrasında da, vücutta sarılık.

Klinik Tanı :

Sık kan transfüzyonu sonunda iştahsızlık

İdrarda koyulaşma, sonrasında sarılık

Kesin tanı virüsün, kan serumda teşhisi,

Karaciğer testinde, blirübin yükselişi.

Tedavi ve Bakımı :

İlk altı aya kadar semptomatik tedavi,

Karaciğer destekli, uygulanır tedavi.

Kronik C hastası kontrolleri düzenli,

Yaptırılmalı elbet, kusursuz ve dikkatli.

59

Karaciğer içinde virüsler çoğalırsa,

Antiviral tedavi, etkindir bir başlanırsa

Mineral ve vitamin takviyeli beslenme,

Direnci de arttırır, başlar hep iyileşme.

Komplikasyon :

Siroz ve karaciğer kanseri çok gelişir,

Önemli komplikasyon, olarak belirlenir.

Korunma :

Hepatit C ye karşı aşı bulunamamış,

Bağışıktık direnci elbet sağlanamamış,

Bulaşmayı önlemek, tedbirlerini almak

Hijyenik tedbirleri, dikkatle uygulamak.

Hastanın kanı ile bulaşan tüm materyal,

Dezenfekte olmalı, değmemelidir hiç el

Bulaşma konusunda, eğitim verilmeli,

Hepatit C hakkında, herkes bilgilenmeli.

Mikrop taşıyıcılar tutulmalı kontrole,

Beslenme araçları, yıkanmalı dikkatle.

Gerektiği takdirde antiseptik maddeler,

Sonrasında sabunlu, yıkanmalıdır eller.

60

14-) KUDUZ

İnsanlık aleminin başına derttir kuduz,

Cehaletle her zaman kesişmiştir yolumuz,

Evimizde besleriz, severiz köpekleri,

Aşı da yaptırmayız, yaşar tehlikeleri.

Kurt, çakal, tilki, domuz, ayı, sırtlan köpekler,

Hastalık taşıyanlar, mikrobu naklederler,

Kuduz insanlarda ve diğer memelilerde,

Rhabdo virüslerinden, RNA virüsün de.

Kuluçka dönemleri ısırılan yerlere,

Elbette ki değişir, yara ve berelere,

Üçle on iki hafta inkübasyon devridir,

Bazen de beş günden az iki yıl sürebilir.

Isırılan yerlerin, beyine mesafesi,

Yaranın derinliği, elbette virülansı,

İthal olan mikrobun sayısal durumları,

Kuluçka süresi de, etkiler boyutları.

Enfekte hayvanların tükürük salgısıyla,

Isırılan yaraya mikrop salmasıyla,

Kuduzun ilk adımı böyle atılmış olur,

Günler sonra mikroplar, beyinlerde bulunur.

Belirtiler değişik tezahürat gösterir,

Boyun kası kasılır, birden bire gerilir,

Solunum zorlukları nöbet halinde gelir,

Ağızda da tükürük, köpürmeler beklenir.

Yutma güçlüğü başlar, sudan korkar, içemez,

Halüsinasyon görür, uyku nedir bilemez,

Kuduz olan hayvanın ısırdığı yaralar,

On beş dakika kadar sabunla yıkanırlar.

61

İmmün globilin çok çabucak verilir,

Kuduz aşısı kola, elbet devam edilir,

Yapılan tedaviler eğer sonuç vermezse,

Hasta komaya girer, ölümde kader ise,

İnsanlar tehlikeyi elbette görmeliler,

Yırtıcılara karşı alınmalı tedbirler.

Kuduza ait aşı bin sekiz yüz seksen iki,

Kurtuluşa yol açar, zamanın da ver ki.

Klinik Belirtiler:

Kuduzun ısırması derinin yüzeyinden,

Mikrop deri altından girer kendiliğinden

Periferik sinirden santral sinir sisteme

Orada çoğlarak, hep geçer yerleşime.

Otonom sinir yolu hemen devreye girer,

Tükürük bezlerini elbette ki çok sever

İç salgı bezlerine böbrek karaciğere,

Dalak, kalp kası ile, gider akciğerlere

Hasta sudan ( hidrofobi ), havadan ( aerofobi )

Korkar sesten, elbette ki ışıktan ( fotofobi )

Korkmalar önemlidir, klinik teşhis konur,

Salya ve salgılarda, çok büyük artış olur.

Hasta sulu gıdayı yerken ya da içerken,

Kasılmalar görülür, yemek yutmak isterken.

Olmayan birçok şeyi gördüğünü de söyler,

Bağırıp çağırmayla, sonunda delirmeler.

62

Kol ile bacaklarda felçler de hemen başlar

Yukarılara doğru, hızla da yayılırlar

Hemen sonrasında da hasta komaya girer

Kalp ve solunum durur, ölüm tecelli eder.

Klinik Tanı :

Hastaları ısıran hayvanın bilinmesi,

Elbette önemlidir, görünen belirtisi

Labrotuarda kesin tanıları da konur,

Kuduz hastalarına, kurtuluş yolu yoktur.

Tedavi ve Bakımı :

Sessiz, ışıksız oda, tecrit yeri seçilir,

Kasılmayı önleyen, ilaçlar da verilir.

Kasılma sırasında yaralanmamasına

Dikkat edilmelidir, hasta yataklarına.

Korunma :

Bakım veren kişinin eğitimli olması,

Koruyucu tedbirin, gerekir alınması

Hastalık belirtisi görüldükten sonra da

Aşı ile serumun rolü yoktur katkıda

Kuduzdan korunmada önemli kurallar var

Hayvanlara düzenli, yapılmalı aşılar

Başı boş ve sahipsiz köpek bulunmamalı

Onların korunması, devletçe sağlanmalı

Isırılan kişiye bir-üç-yedi-on dört ve yirmi sekizinci günde

Beş doz aşı yapılır belirtilir sistemde

63

Etken nairo virüs hayvansal kaynaklıdır,

Kenelerce taşınır, tedbir alınmalıdır.

Ateş ile seyreder vücutta kanamalar,

Önemli belirtiyi, sıra ile yaparlar.

Yabani hayvanlarla çiftlik hayvanlarında,

Vücuda taşınması olur aracılarla,

Son yıllarda tedavi, etkin yapılmakta

Buna rağmen ölümler elbette çok fazla.

Genellikle meslekle ilgili hastalıklar,

Tarım hayvancılıkla elbette uğraşanlar.

Veteriner,kasaplar,mezbaha çalışanlar

Daha fazla görülür,kamp ve piknik yapanlar.

Etken ve Bulaşma Yolları :

Hylomma cins kene, kan emerken virüsü

Alır omurgalıdan mikrobun sürüsünü,

Ergen olduğu zaman insan ve hayvanlara

Isırdığı organda, bulaştırır kanlara.

İnsan ve hayvanlardan kan emiş esnasında

Sağlamlara da verir, beslenme sırasında

Altı, sekiz bacaklı uçamayan hayvanlar,

Beslenebilmek için canlıya yapışırlar.

15-) KIRIM KONGO KANAMALI ATEŞİ ( KKKA )

64

Kuluçka süreleri ısırıkla beraber

İki-on iki gündür, başlar o belirtiler.

Kenede aktivite, nisan ekim ayıdır,

İhanetleri yapar, kenenin ayıbıdır.

Klinik Belirtiler :

Kuluçka süre sonu grip benzer belirti,

Ateş, kırgınlık, ağrı, kanama şikayeti,

Gözlerde kızarıklık, burunda kanamalar

Kol ile bacaklarda, oluşur çok morluklar.

Duygusal bozukluklar, zihinlerde karmaşa,

Kanlı idrar, dışkılar, ağrılar çöker başa

Karaciğerde büyür hasta çok huzursuzdur,

Vücüdun birçok yeri elbette ki morluktur.

Tedavi ve Bakımı :

Kesin tanı konanlar, hastaneye alınır,

Sakin, sessiz odaya, hemen de yatırılır.

Kesin olan tedavi henüz bulunmamıştır,

Elektolit desteği, kan faydalı olmuştur.

65

Komplikasyonlar :

Kanamalar sonucu yetmezlikler de başlar,

Karaciğer ve böbrek, görevi yapamazlar

Artık böyle hastanın, sonucu da ölümdür.

Bu durumda olanın, artık acı günüdür.

Korunma :

Keneden uzak durmak, piknik alanlarında,

Açık giyinmemeli, dağda ve de ormanda

Tarımla uğraşanlar, hayvancılık yapanlar,

Böcekleri kaçıran ilaç kullanmalılar.

Kenede yapışmışsa sağlık çalışanına,

Hemen de gitmelidir, ilgili doktoruna

Kene oluşan yerler yaz boyu ilaçlanır,

İntikal mevsiminde yoğunluk azaltılır.

66

BAKTERİLER

1-) BAKERİLERİN GENEL ÖZELLİKLERİ :

Bakteri tek hücreli ikiye bölünerek,

Çoğalmasını yapar, neslini sürdürerek,

Çoğalması için de oksijen nem ve ısı

Asit veya alkali, ister onun yapısı.

Boyanmayla ilgili grupları ikidir,

Almayanlar negatif, alanlar pozitifdir.

Bakteriler doğada hastalık yapan

Vardır elbet her yerde hastalık yapamayan.

Saprofitler vücutta uygun ortam bulursa

Patojen hale gelir, orda çoğalırsa,

Stoplazma içinde DNA dağılmıştır,

Hücre içerisinde, serbest dolaşmaktadır.

2-) BAKTERİLERİN SINIFLANDIRILMASI :

BAKTERİLERİN SINIFLANDIRILMASI

Şekillerine göre 3 e ayrılmaktadır,

Koklar ile basiller, diğeri sarmallardır.

67

Koklar:

Dört gruba ayrılır, genellikle yuvarlak

Hafif oval şekliyle, doğrudur yorumlamak

Gram pozitiflerle, negatif olan vardır,

Negatif mukozada, hastalığı yapandır.

Gram pozitif koklar organların tümünde

Hastalıkları yapar, yerleştiği her yerde.

Koklar çift çift diplokok elbet denilmektedir,

Zincir şeklinde ise, streptokoklar denir.

Üzüm salkımı şeklinde, olan stafilokok,

Dörder şeklinde ise, tetrat ad alacak kok

Düzenli düz şekline kokobasil denilir.

İki kenar dış bükey fuziform basilidir.

Uç uca zincir şekli streptobasil şekli

Teşhis ile görülür elbette çok önemli

SARMAL ŞEKLİ BAKTERİ

Spiroket :

Kıvrımlı helozonik şekli görünümünde

Bütün coğrafyalarda, yaşar nemli yerlerde

Vücutları yumuşak bükülüpte kıvrılan

Spiroket adıyla vardır hastalık yapan.

Spiril :

Sert vücutlu, kıvrımlı sarmaldır anaerop,

Kirpikli hareketli, spirildir aerop.

68

3-) BAKTERİ HASTALIKLARINDAN KORUNMA :

Zararlı bakteriler solunum sindirimle,

Dokunarak temasla, yiyecek içecekle,

Bulaşan bakteriler girer birçok canlıya,

Ürer girdiği yerde, başlar hasta yapmaya

Bulaşmayı önleyen tedbirleri alınır

Kişisel olan hijyen titizlikle yapılır,

Çevredeki faktörler ensektisitler ile,

Dezenfekte edilir, elbet bilimsellikle.

Aşılama hizmeti sistemlice olmalı

Kemoprofilaksi ( koruma tedavisi ) tedavi yapılmalı,

Erken teşhis tedavi elbette çok önemli

Antibiyotiklere, değeri verilmeli,

Rastgele bu ilaçlar kullanılmamalıdır,

Hekim reçetesiyle, ilaç alınmalıdır.

Ellerin temizliği, evlerin temizliği,

Temiz su sağlanarak, tatmak içilirliği.

Atık olan maddeler usullerine göre

Nakletmek de gerekir, bulaşmadan her yere

Besinlerin kontrolü birçok hastalıkları,

Araya engel koyar, önler bulaşmaları

Konutların sağlığa uygunluğu önemli

Yaşadığımız evler olmalıdır güneşli

69

10-) BAKTERİ HASTALIKLARI

Tıpta yeni buluşlar sağlık seviyesini,

Etkin hale getirmiş, elbet tedavisini,

Koruyucu hekimlik başta bağışıklama

Bulaşmayı önleyen, genel tedbiri alma

Halk sağlığı sorunu bakteriyel hastalık,

Şöyle sayılabilir, bir çokları tanıdık.

1-) Kızıl

2-) Boğmaca

3-) Difteri

4-) Tetanoz

5-) Tüberküloz

6-) Pnömoni ( Zaatürre )

7-) Epidemik Menenjit

8-) Tifo

9-) Kolera

10-) Basilli Dizanteri

11-) Gonore ( Bel Soğukluğu )

12-) Sifiliz ( Frengi )

13 Şarbon

14-) Brusselloziz ( Malta Humması, Akdeniz Humması)

70

1-) KIZIL

Nezlesel belirtiler, dilde çilek görünüm,

Hastalığı gösterir, derideki sürünüm.

Etkeni :

A grubu Betadır Hemolitik gruptan,

Streptokoktur elbet, bellidir hastalıktan

Hastalığın kaynağı ağız, burun yarası,

Net olarak görülür, burun boğaz salgısı.

Hava ve damlacıkla solunumun yolundan,

Gıda ağız yarası, doğum yaralarından

Ağız, boğaz yarası giriş kapılarıdır.

Semptomatik olarak, tedavi olmalıdır.

Klinik Belirtiler :

Kuluçka iki-beş gün arasındadır elbet,

Süre sonu titreme, ateşe karşı sabret,

Kırgınlıkla bulantı, kusma, boğaz ağrısı,

Ateşi de yükselir, otuz dokuz-kırk derece arası.

Klinik Tanı ve Tedavi :

Ateş kontrol altına hekimlerle alınır,

Yatak istirahati, zamanında başlanır.

Hasta sulu gıdayla sağlanır beslenmesi.

Etkilenir hastanın, elbette ki çevresi.

71

Tedavi :

Döküntüler boyundan yüz ve gövdeye yayılır.

Derinin kıvrık yeri kasık ve koltuk altıdır

Belirtilen yerlerde kırmızı renk çizgiler

Pastia adı alır, teşhise götürürler

Boğazdaki kültürde streptokoklar ürer.

Kızıl teşhisi için, yapılır DİK ( dick ) ve testler

Komplikasyonları :

Normal sürelerini tamamlayan hastalar,

Tedavisi sonunda hiç sorun yaratmazlar

Tedavi geç başlarsa, otitle romatizma

Böbrek iltihabı da, katılır oluşuma.

Korunma :

Özellikle burundan, boğaz ya da kulaktan

Korunmalı sağlamlar, gelen akıntılardan

Hasta olan çocuklar birer hafta arayla,

Kontrolleri yapılır mikrop araştırmayla.

Her üç muayenede kültür menfi çıkarsa

Okula izin çıkar, bakteri de çıkmazsa

Hasta olan çocuklar okuluna giderse

Salgınlara sebeptir, dikkat edilmezse

72

2-) BOĞMACA ( Pertusis )

Her ülkede en az bir mevsim bu bakteri bulunur,

Hastalığı geçiren, bağışıklanmış olur.

Ömür boyu bağışık korur elbet insanı,

Çocuk hastalığından, herkes alır payını

Etken ve Bulaşma Yolları:

Hastalığın etkeni koko basil pertusis,

Endo toksini vardır, korkutucu olan his.

Alt solunum yolu, hastalığı boğmaca,

Öksürmesi çok olur, hastalar morardıkça.

Hastalığın kaynağı ya insan ya da eşya,

Temas yoluyla olur, damlacık bulaşmayla.

Nezle ve de öksürük bulaştırma dönemi

Alınacak tedbirler, vardır çokca önemi.

Klinik Belirtiler :

Kuluçkanın süresi beş ile yirmi gündür

Burun akıntıları, hapşırmalar görülür.

Daha sonra öksürük dört hafta devam eder

Öksürük sırasında, morarma belli eder.

Öksürüğün sonunda ötücü ses duyulur,

Arkasından da kusma, nöbetleri oluşur.

Dört sekiz hafta sonu öksürükler azalır,

Belirti yavaş yavaş, elbette ki sonlanır.

73

Etkenin toksinleri ölüme sebep olur,

Bronş ve bronşiyel, solunumu zor olur.

Beş aylık bebeklerde solunumun durması

Ölüme sebep olur, bronşun tıkanması.

Klinik Tanı :

Boğmacaya has olan öksürük nöbetleri,

Nazofarenk kültürü, etkenin tespitleri.

Elbette ki sonunda, yükselir lökositler,

Yine artma gösterir, oluşan lenfositler.

Tedavi ve Bakımı :

Solunum yollarının izole önlemleri

Burun ile ağızın, yapılır hijyenleri.

Hasta temiz havalı, bir odaya alınır,

Aile fertlerinin eğitimi yapılır.

Öksürük sonrasında solunumu düzeltmek

O2 ( Oksijeniyle )yle sağlanır, nefesi alıp vermek

Besleyici serumlar intra venöz yoluyla

Beslenmesi sağlanır, gıdalı serumlarla

Komplikasyonlar :

Hastalık sırasında pnömoni gelişir

Otit ile de felçler, hep kendini gösterir.

Korunma :

Korunmanın tek yolu boğmaca aşısıdır.

Zamanında eksiksiz, elbet yapılmalıdır.

74

3-) DİFTERİ (Kuş Palazı)

Çocukluk döneminin önemli hastalığı,

Yerleştiği yerlerde, toksin salgıladığı

Yalancı zarlarıyla nefes yolunu tıkar,

Hava alış verişi, hemende zora sokar.

Etken ve Bulaşma Yolları :

Kokobasil gruptan difteri basilidir

Gram pozitif olup, çomakcık şeklindedir.

İki-beş gün içinde kuluçkayı tamamlar,

Direkt indirekt yolla, canlıya bulaşır.

Hasta olan kişinin ağız, boğaz salgısı

Deri, kulak ve vajen yer etiği yapısı

Kontamine eşyayla, süt gibi gıdalarla

Bulaşmaları yapar, vücutta organlara

Klinik Belirtiler :

İlk üç günde halsizlik, ateş, boğaz ağrısı,

Üçüncü günden sonra, şiş boynun sancısı,

Tonsillalar üstünde, grimsi zar oluşur,

Nefes yoluna doğru, uzantısı bulunur.

Etken kana gelince kalp ve diğer organlar

Görevini yapamaz, düzenini bozarlar,

Nefes alma güçlüğü, koma, ölüme gider

Başından itibaren alınmazsa tedbirler

75

Klinik Belirtiler :

Boğaz Difterisi ;

Sinsi başlar hastalık, iştahsızlık halsizlik

Ateş, boğaz ağrısı, nabızlarda yükseklik,

Ödemle yalancı zar tıkar soluk yolunu,

Açılmaz ise yollar, hasta görmez sonunu

Larenks Difterisi ( gırtlak nefes yolu ):

Bir-beş yaşın arası glotisin darlığı ,

Asfeksi ile başlar, ölüm olasılığı,

Ses kısıklığı ateş, hemen artar öksürük,

Dispne nöbetleriyle, ses çıkar boğuk boğuk.

Traketomi ile soluk yolu açılır

Hasta hemen rahatlar, elbet havayı alır.

Dikkat edilmez ise hasta da ölebilir,

Zamanında tedbirler, her zaman önemlidir.

Burun difterisi :

Difterinin çok hafif olan basit şeklidir,

Önemsenmez çok defa, nezledir zannedilir.

76

Tedavi ve Bakımı :

Evde bakımı zordur, hastaneye alınır.

Yatak istırahatı, rahatlığı sağlanır

Yüksek kalori gıda çok yumuşak besinler

Hastaya verilmeli uygun olan diyetler.

Antibiyotiklerle, antitoksik serumlar,

Enjekte edilerek, tedavi yapılırlar.

Hasta ile temasta, olanların boğazdan

Alınıp kültürleri, geçmelidir kontrolden.

Komplikasyonlar :

Kalp, böbrek yetmezliği, karaciğer de büyür,

Kanamalarla birlik, bacakta felç görülür.

Göz, farenks ( yutak ), larenks ( soluk yolu ) pnömoniyle nefrit

Tansiyonda yükselme, bazen de olur otit.

Korunma :

Korunmada aşılar önemli bir silahtır,

Zamanında sistemli, elbet yapılmalıdır.

Bildirimi zorunlu, bulaşıcı hastalık,

Tecriti yapılarak korunmalıdır sağlık.

77

4-) TETANOZ

Yaralanmalar ile derideki bütünlük

Bulaşıcı toksinler hemen sağlar üstünlük

Kasılmalar ile de seyreden tehlikeli

Akut bir hastalıktır, böylede bilinmeli.

Hastalığın etkeni tetanoz basilidir,

Gram pozitif olup, çok da hareketlidir

Oksijensiz ortamda çok kolay üremekte

Spor, ekzo toksinli, olarak bilinmekte,

Kuluçkanın süresi kişinin durumuna,

Değişiklik gösterir, elbette yarasına,

Yeni doğan bebekte, süre üç-on gün kadar,

Erişkinlerde ise bir-iki hafta kadar.

Tetanoz basilinin bulaşmada yolları,

Deri ve mukozanın, elbette yaraları

Toz, toprak birde hayvan dışkısı,

Kesici aletlerin yaralara teması.

78

Klinik Belirtiler :

Kırgınlık, iştahsızlık, huzursuzluk, halsizlik,

Başta ağrılar olur, birde o sinirlilik,

Daha sonra hastanın yüz kasında gerilme

Çiğneme güçlükleri, sık soluk alıp verme

Daha da sonrasında kasılır masseterleri

Hemen de akabinde, çene kilitlenmeleri

Daha sonra kasılma, gövde, kol, bacaklara,

Baş arkaya gelirken, göğüs ön taraflara.

Vücüt korkutucudur yay görünümü alır,

Opus tatanus denir, sona da yaklaşılır.

Gürültü ile ışık kasılmayı arttırır,

Ölüme yaklaştıkça, ateş yüksekte kalır.

Klinik Tanı :

Klinik tablo farkı, yaşa ve direncine

Yaraların yerine, elbette ki şekline

Bu hastalığın şekli elbette değişkendir,

Klinik tablolarda, sonucu da bellidir .

Yeni doğanlarda da kesilen göbek bağı,

Kirli makas, pansuman mikrobun bulaştığı

Ölüm oranları da oldukça yüksek olur,

Enfekte olmuş olan, malzemelerle olur.

79

Erişkin insanlarda belirtiler geneldir,

Tetanoz belirtisi, sıralı olup gelir,

Yara kültürlerinde tetanozun basili,

Görülüp teşhis konur, hasta şeklinden belli

Komplikasyonlar :

Kasılma esnasında kemiklerde kırılma,

Solunum kaslarında, şiddetlenen kasılma

Akciğerin iflası, birinde ikisinde

Ölümler gelecektir, pnömoni şeklinde

Korunma :

Anne adaylarına, doğumun öncesinde

Aşıları yapılır, istenilen sistemde

Temiz yara bakımı cerrahi tedaviler

Dikkatlice yapmalı, her zaman temiz eller.

80

5-) TÜBERKÜLOZ

İnsan ve sığır tipi enfeksiyon sonucu

Oluşur bu hastalık, elbette çok yorucu.

Etken ve Bulaşma yolları :

Bin sekiz yüz seksen iki, veremin miladıdır,

Alman Robert Koch, mikrobu bulandır.

Yakalanan hastalar, ölüme mahkum idi

Kurtulan hiç olmaz, genç yaşlı gidiciydi

Asitlere dirençli dış şarta dayanıklı,

Hareketsiz, sporsuz, kapsülsüz olur canlı

Kuluçka süreleri değişmekle beraber

Dört-on iki haftayla bir-iki yıla gider.

Hastalığın etkeni solunum yolu ile,

İnsandan insanadır, bulaştıran etkenle

Çiğ süt ve yiyecekle balgam ve cerahatle

Bulaşmaları yapar, enfekte maddelerle

Kaynak Olguya Ait Bilgiler ;

Balgamın kültürleri pozitif o insanlar,

Hastalığı sağlama, elbet bulaştırırlar

Tedavi başlangıcı on beş günün sonrası,

Bulaşmalar azalır elbette ki hastası

Tüberkülozda Bulaşmayı Etkileyen Faktörler :

81

Hastanın öksürürken ağzını kapatarak

Maskeler kullanması, olacak azalarak

Evde hasta olması bulaşmayı artırır,

Sağlam kişilerede çok kolayca bulaşır.

Konakçıya Ait Nedenler :

BCG aşısının zamanında olması,

Elbette ki sağlayacak vakanın azalması,

Diyabet, alkol silikozis arttırır vakaları,

Tehlikeye de sokar, elbette hastaları,

Doktor ile hemşire ve de diş hekimleri

Hastlara bakanlar, arttırır hep riskleri

Çevresel Etkenler :

Düşük ısı, yüksek nem, kalabalık ortamlar,

Güneş ışınlarının girmediği yapılar,

Havasız, kirli hava, arttırır vakaları,

Kolaylaştırır elbet, hep yakalanmaları.

Klinik Belirtiler

Primer Tüberküloz :

Tüberküloz basiliyle ilk defa karşılaşan

İlk enfeksiyon şekli, organlarda oluşan,

Solunum yoluyla bronş ve alveole,

Sonunda da vücuda, giderler kan yoluyla

Bağışıklık oluşur testler pozitifleşir,

Ve iyileşir hasta, ya da mikrop gizlenir

82

Sekonder Tüberküloz :

Verem basili ile önceden karşılaşmış

Gizli kalmış mikroplar, hareketli hal almış

İştahsızlık, halsizlik, kilo kaybı, gece ter,

Öksürükle beraber, sonu balgama gider.

Klinik Tanı :

Tüberküloz mikrobu yerleşir tüm organa

En fazla görüneni, akciğerlerden yana

PPD testi ile enfeksiyon tanınır.

Radyolojik yol ile hemen de anlaşılır.

Balgam, idrar, plevra ve periton sıvısı,

Bakteriyolojiktir, elbette ki tanısı.

Tedavi ve Bakımı :

Yatak istirahati elbette ki önemlidir.

Kemoterapiye de, hemen geçilmelidir.

İlaçlar kesintisiz zamanında almalı,

İstenilen olay elbet hemen uygulanmalı

Hastaların odası sık sık havalanmalı,

Beslenmesi dengeli olarak yapılmalı

Portörlük süresince, ziyaretçi alınmaz,

Mecburiyet halinde, tedbir eksiksiz olmaz.

83

Komplikasyon :

Pünomotoraks, nodül, menenjit perikardit,

Böbrek yetmezlikleri, eklemde deformatid

Kadınlarda kısırlık, kemiklerde bozulma

Bronşiyektazi, hastalıkları yapma

Korunma :

Hiç enfekte olmayan çocuk ve ergenlere

BCG aşıları, yapılır kimselere

Erken teşhis önemli erken tedavi için,

Kemoprofilaksi elbet korunmak için.

84

6-) PNÖMOKOK ( Zatürre )

Akciğer yapısında, iltihaplı zatüre,

Yapışıp tutunurlar, loblarda ki çepere

Lobun iltihabına lobüler pnömoni,

Bronşun iltihabı, bronkopnömoni

Etken ve Bulaşma Yolu :

Pnömoni etkeni kapsüllü pnömokok

Gram pozitif olup, grubu streptekok

Solunum yollarında savunma barajının,

Bozulması sonucu, hazırdır o yapının.

Öksürük sebebiyle yutmadaki refleksler

Bronş sekresyonunun, atılımını engeller.

Artan o sekresyondan bakterilerde ürer

Oluşan bu hastalık, çabucak görünürler.

Klinik Belirtileri :

Soğuk algınlığı, ateşlenmeyle başlar

Baş, karın ve göğüste, ağrılar oluşurlar

Sayıklama öksürük pürülan paslı balgam,

Siyanozla bulantı sonunda olur kusman.

Klinik Tanı :

Ateş, göğüs ağrısı, öksürükle hırıltı

Kanlı paslı balgamla olur klinik tanı

Röntgen grafisiyle gerçek teşhiste konur,

Erken teşhis sonunda, hasta tedavi olur.

85

Tedavi ve Bakımı :

Antibiyotiklerle aneljezik ilaçlar,

Reçete gereğince saatinde alırlar,

Ateşli dönemlerde yatak istirahati,

Isı sabit tutulup sağlanmalı, rahatı.

Hava yolu açıklığı elbette ki gözlenir,

Ağız ile burundan, sekrasyon temizlenir,

Gerektiği takdirde O2 ( oksijen ) de verilir,

Hasta ile aile birlikte eğitilir.

Komplikasyonlar :

Perikardit, sinüzit, endokordit ve artrit,

Otitis mediayla, sepsiz olan menenjit.

Korunma :

Öncelikle aşının yapılması gerekir,

Sigara ve de alkol, hiç içilmemelidir.

Yeterli ve dengeli gıdalar alınmalı

Kapalı olan yerden uzakta durulmalı,

Hijyenik kurallara uyulması gerekir,

Beden temizliği de, elbette önemlidir.

Erken teşhis olanlar erken tedavi olur,

Temizliğe uyanlar her zaman sağlık bulur.

86

7-) EPİDEMİK MENENJİT

Beyni örten zarların iltihaplanmasıdır,

Kan ve lenf yolu ile, elbet yayılmasıdır.

Periferik sinirle mikrop ulaşabilir,

Beyinin zarına da mikrop yerleşebilir.

Etken ve Bulaşma :

Neisseria menenjitis, bir özel diplokoktur.

Kuluçkanın süresi 3-4 günlük olgudur.

Hastayla portörün, burun boğaz salgısı,

Damlacıkla, enfekte havluyla bulaşması.

Klinik Belirtiler :

Mikrop kana geçerek üşüme ve titreme

Bulantı ile kusma, ateşte de yükselme,

Solunum düzensizdir tansiyonda düşer

Mor kırmızı görülür, purpura peteşiler.

Reflekslerde artarak, fotofobi görülür.

Pupillalarda farklı, sarılıklar görülür.

Baş arkaya atılır, bacak karına doğru,

Tüfek tetik pozudur, nedeni olur soru.

Ön parmaklara iğne çiziği atılırsa,

Ayaktaki parmakta, yelpaze