Tác giả: Nguyễn Tuân

1. Tùy bút “Sông Đà”1. Tùy bút “Sông Đà”

a. Hoàn cảnh sáng tác :- Tùy bút “Sông Đà” được sáng tác năm 1960, gồm 15 tùy bút.Đây là kết quả chuyến đi thực tế của Nguyễn Tuân lên Tây Bắc vào năm 1958.

-b.Về thể loại tùy bút: + Chủ quan, tự do, phóng túng, biến hóa linh hoạt, giàu hình ảnh, nhạc điệu, từ ngữ phong phú, nhiều cách so sánh liên tưởng… + Thể loại giúp Nguyễn Tuân thăng hoa cảm xúc và tư tưởng của mình

I – TÌM HIỂU CHUNGI – TÌM HIỂU CHUNG

c. Nội dung của tập tùy bútGhi lại : + Phong cảnh Tây Bắc vừa uy nghiêm hùng vĩ, vừa thơ mộng trữ tình. + Con người Tây Bắc dũng cảm, lao động cần cù.

2. Tùy bút 2. Tùy bút “ Người lái đò sông Đà”“ Người lái đò sông Đà” - Xuất xứ: Trích từ tùy bút “Sông Đà” (1960) - - Nội dungNội dung b bài tùy bút thể hiện:ài tùy bút thể hiện: + Vẻ đẹp của thiên nhiên Tây Bắc qua hình ảnh + Vẻ đẹp của thiên nhiên Tây Bắc qua hình ảnh

của Sông Đà hung bạo- trữ tình.của Sông Đà hung bạo- trữ tình. + Vẻ đẹp của con người lao động Tây Bắc qua + Vẻ đẹp của con người lao động Tây Bắc qua

hình ảnh của những người lái đò trên sônghình ảnh của những người lái đò trên sông.. - - Chủ đềChủ đề: : Tác phẩm thể hiện Tác phẩm thể hiện tình cảm yêu mến thiên nhiên,

đất nước, con người và cuộc sống mới ở vùng cao Tây Bắc của nhà văn.

II. Đọc –hiểu II. Đọc –hiểu

1.Hình ảnh sông Đà1.Hình ảnh sông Đà

“Chúng thủy giai đông tẩuĐà giang độc Bắc lưu”

(Mọi con sông đều chảy theo hướng Đông, chỉ có sông Đà theo hướng Bắc)Cách giới thiệu tạo ấn tượng về Sông Đà : như một nhân vật có cá tính độc đáo.

a. Về “lai lịch”a. Về “lai lịch”

Toàn cảnh sông Đà Toàn cảnh sông Đà từ trên máy bay nhìn xuốngtừ trên máy bay nhìn xuống

Sông Đà Sông Đà hùng vĩhùng vĩ

b.Về tính cách :b.Về tính cách : *Một dòng sông hung bạo – *Một dòng sông hung bạo –

hiểm ác:hiểm ác: - Các vách đá dữ dội - Các vách đá dữ dội ( Bờ đá dựng thành vách, ( Bờ đá dựng thành vách,

dòng sông lúc đúng ngọ như dòng sông lúc đúng ngọ như một cáimột cái hang tối, sâu và hang tối, sâu và lạnh). lạnh).

--Con sông luôn hung hăng, Con sông luôn hung hăng, “ưa gây sự”. “ưa gây sự”.

Nó luôn chờ đợi người lái Nó luôn chờ đợi người lái đò nào đi qua để giángđò nào đi qua để giáng tai tai họa cho họ.họa cho họ.

Vách đá hai bên bờ sôngVách đá hai bên bờ sông

Những hút nước lòng sôngNhững hút nước lòng sông

““Nước xô đá, đá xô Nước xô đá, đá xô sóng, sóng xô gió, sóng, sóng xô gió,

cuồn cuộn luồng gió cuồn cuộn luồng gió gùn ghè như muốn gùn ghè như muốn

đòi nợ xuýt một chiếc đòi nợ xuýt một chiếc thuyền nào qua đó”.thuyền nào qua đó”.

- Những dòng thác, những thạch trận trên - Những dòng thác, những thạch trận trên sông nhằm uy hiếp người lái đò.sông nhằm uy hiếp người lái đò.

(“ Khi thì “(“ Khi thì “oán trách van xinoán trách van xin” , khi thì “ ” , khi thì “ khiêu khiêu khích, giọng gằn và chế nhạokhích, giọng gằn và chế nhạo”, khi thì “”, khi thì “rống rống lên”, “reo như đun sôi”…)lên”, “reo như đun sôi”…) . .

=> Sông Đà “thành ra diện mạo và tâm địa của một thứ kẻ thù số một,” sẵn sàng cướp đi mạng sống con người, có tâm địa ác độc…như một chiến trường dằn dữ…* Nguyễn Tuân dùng nhiều câu góc cạnh, giàu

tính tạo hình, những động từ mạnh, và lối nói ví von, ẩn dụ tượng trưng, liên tưởng đầy bất ngờ, chính xác, thú vị.

*Một dòng sông thơ *Một dòng sông thơ mộng- trữ tình:mộng- trữ tình:

- Về hình dáng :- Về hình dáng : + “Sông Đà tuôn dài + “Sông Đà tuôn dài

như một áng tóc trữ như một áng tóc trữ tình…”tình…”

+ “Sông Đà như một áng + “Sông Đà như một áng tóc mun, dài ngàn ngàn tóc mun, dài ngàn ngàn vạn vạn sải”.vạn vạn sải”.

Sông Đà như hình Sông Đà như hình ảnh của thiếu nữ Tây ảnh của thiếu nữ Tây Bắc kiều diễm và man Bắc kiều diễm và man sơ.sơ.

- Màu nước của - Màu nước của dòng sông thay dòng sông thay đổi theo mùa :đổi theo mùa :

+ “Mùa xuân, + “Mùa xuân, dòng xanh ngọc dòng xanh ngọc bích”.bích”.

+ “Mùa thu, nước + “Mùa thu, nước sông Đà lừ lừ chín sông Đà lừ lừ chín đỏ như da mặt đỏ như da mặt người bầm đi vì người bầm đi vì rượu bữa…” rượu bữa…”

- - Hai bên bờ sông : Hai bên bờ sông : + “ lặng tờ”…+ “ lặng tờ”… + “Hoang dại như một + “Hoang dại như một

bờ tiền sử…”bờ tiền sử…” +” Hồn nhiên như nỗi +” Hồn nhiên như nỗi

niềm cổ tích tuổi xưa”…niềm cổ tích tuổi xưa”… Sông Đà thật mỹ lệ và Sông Đà thật mỹ lệ và

như “như “một cố nhân…lắm một cố nhân…lắm bệnh nhiều chứng”bệnh nhiều chứng” gợi gợi cảm hứng nghệ thuật và cảm hứng nghệ thuật và cảm xúc; vừa Đường thi cảm xúc; vừa Đường thi lại vừa hiện đại. lại vừa hiện đại.

+ Con hươu thơ ngộ nghĩnh trên áng cỏ sương

+ Đàn cá dầm xanh trông như những bạc rơi thoi…

* * Tóm lạiTóm lại, , bằng khả năng quan sát sắc bằng khả năng quan sát sắc sảo,trí tưởng tượng phong phú, ngôn ngữ sảo,trí tưởng tượng phong phú, ngôn ngữ điêu luyệnđiêu luyện… Nguyễn Tuân đã cung cấp … Nguyễn Tuân đã cung cấp những kiến thức hết sức chi tiết về một những kiến thức hết sức chi tiết về một dòng sông nổi tiếng ở Tây Bắc của Tổ quốc .dòng sông nổi tiếng ở Tây Bắc của Tổ quốc .

Sông Đà như Sông Đà như một công trình nghệ thuật một công trình nghệ thuật thiên tạothiên tạo để nhiều dấu ấn cho những ai một để nhiều dấu ấn cho những ai một lần biết đếnlần biết đến..

Một số hình ảnh về sông ĐàMột số hình ảnh về sông Đà

Bình minh trên sông ĐàBình minh trên sông Đà Hoàng hôn trên sông ĐàHoàng hôn trên sông Đà

Du ngoạn trên sông ĐàDu ngoạn trên sông Đà Dọc theo triền sông ĐàDọc theo triền sông Đà

2. 2. Hình ảnh người lái đò Hình ảnh người lái đò trên sôngtrên sông::

- Hình ảnh người lài đò - Hình ảnh người lài đò chính chính là đối tượng của cái là đối tượng của cái đẹp, lấp lánh ánh sáng đẹp, lấp lánh ánh sáng của người nghệ sĩ tài hoa.của người nghệ sĩ tài hoa. Bởi lẽ, ở đây, lái đò - Bởi lẽ, ở đây, lái đò - chở đò là cả một nghệ chở đò là cả một nghệ thuật cao cường trên sông thuật cao cường trên sông nước. nước.

Nghệ thuật ấy là sự Nghệ thuật ấy là sự nhập thân vào cả hai nhập thân vào cả hai phương diện tâm hồn và phương diện tâm hồn và tính cách của ông lái.tính cách của ông lái. Minh họa cho hình ảnh Minh họa cho hình ảnh

ông lái đòông lái đò

a. Ông lái đò:a. Ông lái đò: * Về lai lịch : * Về lai lịch : - Ông đò là một ông già - Ông đò là một ông già

70 tuổi. Ông sinh ra và 70 tuổi. Ông sinh ra và lớn lên ngay bên bờ sông lớn lên ngay bên bờ sông Đà .Đà .

- - Phần lớn cuộc đời ông Phần lớn cuộc đời ông dành cho nghề lái đò dọc dành cho nghề lái đò dọc trên sông Đà – một nghề trên sông Đà – một nghề đầy gia khổ và hiểm đầy gia khổ và hiểm nguy.nguy.

““Quê ông ở Quê ông ở ngay chỗ ngã tư ngay chỗ ngã tư sông sát tỉnh”.sông sát tỉnh”.

““Thời Tây , Tàu Thời Tây , Tàu …ông chở đò dọc …ông chở đò dọc tải chè mạn , chè tải chè mạn , chè

cối từ Mường cối từ Mường Lay cho đến hết Lay cho đến hết cửa rừng hòa cửa rừng hòa

bình…”bình…”

*.Về hình dáng: *.Về hình dáng: - Cái gian nan, khổ cực - Cái gian nan, khổ cực

của nghề lái đò như “ của nghề lái đò như “ chạm khắcchạm khắc”, làm nên ”, làm nên một hình dáng rất đặc một hình dáng rất đặc biệt của ông lái .biệt của ông lái .

Chỉ một vài nét,Chỉ một vài nét, Nguyễn Tuân đã tạc Nguyễn Tuân đã tạc nên một bức chân nên một bức chân dung của lái đò dung của lái đò không chỉ không chỉ hình dáng hình dáng bề ngoài mà cả nội bề ngoài mà cả nội tâm, phong tháitâm, phong thái của của một người lao động một người lao động có tâm hồn .có tâm hồn .

“ “ Tay ông lêu nghêu Tay ông lêu nghêu như cái sào, chân ông như cái sào, chân ông lúc nào cũng như kẹp lúc nào cũng như kẹp lấy một cái cuống lái lấy một cái cuống lái tưởng tượngtưởng tượng. . Giọng ông Giọng ông ào ào như tiếng nước ào ào như tiếng nước trước mặt gềnh…trước mặt gềnh… Nhỡn Nhỡn giới ông vòi vọi ….giới ông vòi vọi ….Cái Cái đầu quắc thước…đặt đầu quắc thước…đặt trên một thân hình cao trên một thân hình cao to và gọn quánh như to và gọn quánh như chất sừng, chất mun.”chất sừng, chất mun.”

Tài năng và tâm hồn:Tài năng và tâm hồn: + Trong thời gian hơn chục + Trong thời gian hơn chục

năm “năm “trên sông Đà, ông xuôi, trên sông Đà, ông xuôi, ông ngược hơn một trăm lần…ông ngược hơn một trăm lần…chính tay ông giữ lái độ sáu chính tay ông giữ lái độ sáu chục lần”…chục lần”…

+ Ông am hiểu tường tận về + Ông am hiểu tường tận về con sông, về phương tiện đi con sông, về phương tiện đi lại, ông dùng mắt “ lại, ông dùng mắt “ mà nhớ tỉ mà nhớ tỉ mỉ như đóng đanh vào lòng tất mỉ như đóng đanh vào lòng tất cả những luồng nước của tất cả những luồng nước của tất cả những con thác hiểm trởcả những con thác hiểm trở”; ”;

Ông thuộc dòng sông như Ông thuộc dòng sông như thuộc “ thuộc “ một trường thiên anh một trường thiên anh hùng ca…” hùng ca…”

=> Là => Là người người

từng trải, từng trải, hiểu biết hiểu biết

và rất và rất thành thạo thành thạo trong nghề trong nghề

lài đòlài đò..

- Bình tĩnh, ung dung đối - Bình tĩnh, ung dung đối đầu với những cơn cuồng đầu với những cơn cuồng bạo của thác gềnh bạo của thác gềnh ( nén đau, ( nén đau, giữ mái chèo, tỉnh táo chỉ huy bạn giữ mái chèo, tỉnh táo chỉ huy bạn chèo lần lượt vượt qua các vòng chèo lần lượt vượt qua các vòng vây của thủy trận sông Đà).vây của thủy trận sông Đà).

- Xử lý các tình huống nguy - Xử lý các tình huống nguy hiểm một cách tài tình, linh hiểm một cách tài tình, linh hoạt hoạt “ nắm chắc binh pháp “ nắm chắc binh pháp của thần sông, thần núi…”.của thần sông, thần núi…”.

- Động tác điêu luyện “ - Động tác điêu luyện “ cỡi cỡi đúng ngay lên bờm sóng đúng ngay lên bờm sóng luồng nước, phóng thẳng luồng nước, phóng thẳng thuyền vào giữa thác…”thuyền vào giữa thác…”

=> Là => Là người người

mưu trí, mưu trí, dũng cảm; dũng cảm;

bản lĩnh bản lĩnh cao cường cao cường và tài ba.và tài ba.

Cảnh vượt thác sông ĐàCảnh vượt thác sông Đà

- - Ông không thích lái đò trên những Ông không thích lái đò trên những khúc sông bằng phẳng. Ông bảo khúc sông bằng phẳng. Ông bảo “Chạy thuyền trên khúc sông không có “Chạy thuyền trên khúc sông không có thác, nó dễ dại tay dại chân và buồn thác, nó dễ dại tay dại chân và buồn ngủ”.ngủ”.

- Ông thích chạy đò qua những khúc - Ông thích chạy đò qua những khúc sông có nhiều gềnh thác vì ông cảm sông có nhiều gềnh thác vì ông cảm nhận rằng nhận rằng “ hết gềnh thác, hình như “ hết gềnh thác, hình như sông Đà hết đậm đà với nhà đò”.sông Đà hết đậm đà với nhà đò”.

-Người lái đò coi việc chiến thắng thủy -Người lái đò coi việc chiến thắng thủy trận sông Đà là chiến công mà chỉ là trận sông Đà là chiến công mà chỉ là một chuyện thường, là điều tất nhiên một chuyện thường, là điều tất nhiên “ “ đêm ấy nhà đò đốt lửa trong hang đá, đêm ấy nhà đò đốt lửa trong hang đá, nướng ống cơm lam và toàn bàn về cá nướng ống cơm lam và toàn bàn về cá anh vũ đầm xanh…”anh vũ đầm xanh…”

Là Là một một

người người nghệ sĩ nghệ sĩ tài hoa, tài hoa,

yêu yêu mến và mến và tự hào tự hào

với với công công

việc.việc.

Hình ảnh minh họa ông lái đò nghỉ ngơi Hình ảnh minh họa ông lái đò nghỉ ngơi khi dừng chèokhi dừng chèo

Tóm lại, Tóm lại, Ông lái đò là hình ảnh tuyệt đẹp về người lao động Ông lái đò là hình ảnh tuyệt đẹp về người lao động

bình thường nhưng tài ba,trí dũng .bình thường nhưng tài ba,trí dũng . Nhân vật ông lái Nhân vật ông lái được xây dựng trong mối tương quan với hoàn cảnh được xây dựng trong mối tương quan với hoàn cảnh

( ( cuộc đối đầu dữ dội với sông Đàcuộc đối đầu dữ dội với sông Đà)) để làm bật nổi để làm bật nổi phẩm chất và tính cách.phẩm chất và tính cách.

Nét độc đáo là Nguyễn Tuân đã Nét độc đáo là Nguyễn Tuân đã sử dụng tri thức sử dụng tri thức hội họa , điện ảnh, võ thuật, quân sự một cách tài hội họa , điện ảnh, võ thuật, quân sự một cách tài hoa – uyên bác để diễn tả sinh động tài nghệ của hoa – uyên bác để diễn tả sinh động tài nghệ của nhân vật.nhân vật.

=> Qua đó , nhà văn đã dành cho nhân vật => Qua đó , nhà văn đã dành cho nhân vật những tình cảm yêu mến và trân trọng, ngợi những tình cảm yêu mến và trân trọng, ngợi ca. ca.

b.Cô lái đò lai Châu:b.Cô lái đò lai Châu: - Trên sông Đà, không chỉ có ông - Trên sông Đà, không chỉ có ông

lái đò, mà còn có lái đò, mà còn có “cô lái đò dọc đưa “cô lái đò dọc đưa gạo kháng chiến từ Quỳnh Nhai về gạo kháng chiến từ Quỳnh Nhai về thác Bà Hè đổ lên kho quân lương”.thác Bà Hè đổ lên kho quân lương”.

- Qua lời tâm sự của cô…nhà văn - Qua lời tâm sự của cô…nhà văn giúp ta cảm nhận được :giúp ta cảm nhận được :

+ Tình yêu nương ruộng – bản + Tình yêu nương ruộng – bản mường, yêu bộ đội, yêu kháng mường, yêu bộ đội, yêu kháng chiến của người dân lao động Tây chiến của người dân lao động Tây Bắc.Bắc.

+ Sự gian truân của người lao + Sự gian truân của người lao động trên sông nước.động trên sông nước.

=> Vẻ đẹp tâm hồn và tiếng lòng => Vẻ đẹp tâm hồn và tiếng lòng của một người phụ nữ Tây Bắc dịu của một người phụ nữ Tây Bắc dịu hiền. hiền.

Ảnh minh họa cho hình Ảnh minh họa cho hình ảnh cô lái đò ảnh cô lái đò

-Qua bài tùy bút, ta thấy rõ phong cách của -Qua bài tùy bút, ta thấy rõ phong cách của Nguyễn Tuân:Nguyễn Tuân:

+ Cách nhìn và tả cảnh thiên nhiên thật đẹp + Cách nhìn và tả cảnh thiên nhiên thật đẹp ( ( thiên nhiên sông Đà vừa mang một vẻ đẹp dữ thiên nhiên sông Đà vừa mang một vẻ đẹp dữ

dội “như thiên anh hùng ca”, vừa mang vẻ đẹp dội “như thiên anh hùng ca”, vừa mang vẻ đẹp trữ tình, thơ mộng…)trữ tình, thơ mộng…)

Tình yêu thiên nhiên, tâm hồn nhạy cảm, Tình yêu thiên nhiên, tâm hồn nhạy cảm, vốn ngôn ngữ cực kỳ phong phú của nhà văn.vốn ngôn ngữ cực kỳ phong phú của nhà văn.

* Phong cách nghệ thuật của Nguyễn Tuân * Phong cách nghệ thuật của Nguyễn Tuân qua bài tùy bút:qua bài tùy bút:

+Cách nhìn và miêu tả con người lao động của +Cách nhìn và miêu tả con người lao động của nhà văn chú trong vào vẻ đẹp trí tuệ , tài năng nhà văn chú trong vào vẻ đẹp trí tuệ , tài năng và tâm hồn ( và tâm hồn ( tấm lòng ông lái và cô lái đò thật tấm lòng ông lái và cô lái đò thật chân chất, đôn hậuchân chất, đôn hậu).).

- Nghệ thuật viết tùy bút của Nguyễn Tuân - Nghệ thuật viết tùy bút của Nguyễn Tuân thật đặc sắc : thật đặc sắc :

+ Lối ví von độc đáo, bất ngờ, chính xác.+ Lối ví von độc đáo, bất ngờ, chính xác. + Chi tiết chân thực và hóm hỉnh.+ Chi tiết chân thực và hóm hỉnh. +Cách viết phóng túng, ngôn ngữ điêu luyện.+Cách viết phóng túng, ngôn ngữ điêu luyện. + Sự hiểu biết khoa học cặn kẽ, sức tưởng + Sự hiểu biết khoa học cặn kẽ, sức tưởng

tượng phong phú, cảm xuc1 sâu lắng. Đặc biệt tượng phong phú, cảm xuc1 sâu lắng. Đặc biệt là lòng yêu thương và tự hào về con người và là lòng yêu thương và tự hào về con người và đất nước. đất nước.

III/ TỔNG KẾTIII/ TỔNG KẾT

Học sinh viết lời đánh giá khái quát Học sinh viết lời đánh giá khái quát về tác phẩm ở hai phương diện nội về tác phẩm ở hai phương diện nội dung và nghệ thuật.Tác dụng của bài dung và nghệ thuật.Tác dụng của bài học về nhận thức và tình cảm.học về nhận thức và tình cảm.

( khoảng 8 dòng) ( khoảng 8 dòng)