NhữngThànhTựuLẫyLừngTrongTâmLýHọcHiệnĐại

PierreDaco

Chiasẽebook:http://downloadsachmienphi.com/Thamgiacộngđồngchiasẽsách:Fanpage:https://www.facebook.com/downloadsachfreeCộngđồngGoogle:http://bit.ly/downloadsach

TableofContentsNHUNGTHANHTUULAYLUNGTRONGTAMLYHOCHIENDAI

Chuong1.NHIEMVUCUANHATAMLYHOCLAGI?Chuong2.SUMETMOIVASUSUYNHUOCChuong3.SUNHUTNHATChuong4.SUTHAMHIEMNHUNGHOATDONGTINHTHAN

I.NHUNGCHUYENGIADAOHANGVANHUNGTHODEODA.II.NGOIGIAODUONGDUOCKHAMPHAIII.HUONGVAONHUNGVUNGSAUTHAMIV.GIAODUONGDUOCMORONG

Chuong5.CACCHUNGBENHTHANKINHVABENHTAMLYChuong6.YHOCTAMTHEChuong7.NGHIENCUUVETINHTINHChuong8.GIAODUCChuong9.TUOITHIEUNIENChuong10.TINHDUCChuong11.YCHIChuong12.MOTNGHETHUATSONGTUDIENNHUNGTUTHUONGDUNGTRONGTAMLYHOCGHICHUCUANHAXUATBANDANHCHOCACDOCGIACONGGIAO

MUCLUC

Làmộtnhànghiêncứucónhiềukinhnghiệm,ôngPierreDacocómộtchỗđứngvữngchắcđểtrảlờivôsốcâuhỏimàcuộcsốnghiệnđạiđặtrachochúngta.Làmộtnhàtâmlýhọcrấtnổitiếngvớicáccuộcnóichuyệntrênđàiphátthanh,cácbàibáocũngnhưcácbuổidiễnthuyết,ôngđãnhậnhàngngànláthưtrìnhbàychoôngcácvấnđềliênquanđếnconngười.Ôngđãchứngminhchochúngtathấykhoatâmlýhọcđãđemlạinhiềulợiíchchoconngườihơnlàkhoaphẫuthuậtđemlạichocơthể.

Ngàyhômnayngườitabiếtchắcrằngbộnãongựtrịmộtcáchtuyệtđốitrênthânthểconngười.Nóchỉđạocáchànhđộngvàsuynghĩcủachúngta;nócũngkhởiphátramộtsốbệnhtậtmàkhônglâutrướcđây,ngườitacòncholàmathuậthayquỷám.Nhưngvớisựhỗtrợcủakhoatâmlýhọc,lầnhồingườitađãkhámpháđượccáccănnguyênbímậtsâuthẳmnhất.Sựhiểubiếtvềbộnãoconngườicónhữngbướctiếnvượtbậctrongnămmươinămtrởlạiđây,hơnhẳnnềnyhọcđạicươngtrongnămtrămnămtrước.Cuốnsáchnàylàthànhquảnghiêncứumớinhất,chophéphàngngànngườitìmlạisựcânbằngchochínhmìnhvàhiểuđượckhoatâmlý làmộttrườngdạyhếtsứctuyệtvờichosựtựchủ,chosứckhỏevàhạnhphúc.

MỘTNGHỆTHUẬTSỐNGMỚIChứngtrầmuấtSựcânbằngSựnhútnhátSựvữngtinChứngsuynhượcthầnkinhSứckhỏeSựlohãiSựsungtúcSựámảnhSựthanhthảnChứngrốiloạntâmlýSựthànhcông

DẪNNHẬPĐứa trẻ nào cũng tham vọng trở thànhmột người lớn, nhưng có biết bao nhiêu

ngườilớncũngcóchínhthamvọngấy?Nhàtâmlýhọclàgì?

Ôngtalàcảmộtkhốiócvàlàcảmộttráitim,vàkhôngbaogiờphánxétaicả.Ôngtachỉcóviệclàquansát,thươngyêuvàtìmhiểuthôi.

Ôngtakhôngnhữngchỉnhìnvàochínhhànhđộngmàthôi,nếukhôngmuốnnóilàđểnhằmsửađổihànhđộngấy,vànhữngtrithứcấycũngthậtlàmênhmông,nếunóxấu.Nhưngôngtacòntìmđếntậnnhữngýhướngsâuxanữa;vàmộtkhimàýhướngấycósửachữađượcthìhànhđộngcũngđitheoconđườngấymàthôi.

Ôngđãsửdụngnhữngtrithứccủaôngvềconngười,vềtâmlýhọc,sinhlíhọcnhưlàkimchỉnam.Dựavàonhữngtrithứcấyôngcứđitìmcácýhướngấykhôngngưngnghỉ.Bởivìcáitâmlýconngườikhôngbịràngbuộcvàomộtsựxếploạituyệthảonàocả.

Khôngbaogiờôngquênrằngtấtcảmọingườiđềuđaukhổ,đóchínhlàthânphậncủaconngười.Lúcnàoconngườicũngđitìmgiảiphápchonỗithốngkhổấybằngnhữngphươngtiệnsẵncótrongtầmấy.Vàđasốcáchànhđộng“phàmphutụctử”thìcũngchẳngkhácgìhơnlànhữngsựtruytìmcácýhướngấymàthôi.

Nhàtâmlýhọclàkẻmộđạo.Tôimuốnnóirằngôngtalàmviệcđểdầndầncảmthấymìnhnốikếtđượcvớitấtcảnhữnggìvâyxungquanhmình.Ôngbiếtrằngcórấtnhiềungườirấtsợhãirồicứchìmđắmtrongnỗiloâu.Vậytrướchếtlàconngườiđitìmchochínhmìnhsựantâm.Sựantâmnàydogiađìnhvàxãhộitạonênchoconngười.Mộtkhihọkhôngtìmthấyđượcmốiantâmtronggiađìnhvàcảtrongxãhộithìnỗiloâucủahọcànglớnhơn.Ngườimàmangđếnchođượcmộtsựantâmđó,mớilànhàtâmlýhọc.Ngườinàylàmviệcđểchomỗimộtngườiđềutựthấymìnhtạiyên.

Ôngtabướcđitrênnhữngđụncátgậpghềnhdễsợ:đólànhữngsamạccủatoànthểnhânloại.Cũngtừmộtcáinhìn,ôngtanhìnhếtthảymọihànhđộngcủaconngười,khôngcócáigìlàmchoôngkinhngạccả,màcũngkhôngcócáigìlàmchoôngnônmửacả.Bởivìôngtatruytìmđếntậnnguyênnhânđểthấuhiểumàkhôngbaogiờphánxéthết.

Córấtnhiềuthanhthiếuniêncùngcácbàmẹ,cácthiếunữcùngcácôngbố,cácđôivợchồngđếnhỏiýkiếnôngta.Tìnhcảmcủahọđôikhiđốichọivớinhau,cóthểrấttrầmtrọng.Đôikhingườitacóthểthấyhọchốngđốinhaurấtquyếtliệt

Nhàtâmlýhọctạolạisựcânbằngbằngnhữnglờikhuyênhếtsứcsángsuốtvàhàihòamàôngchỉnóichoriêngtừngngười.

Vớinhữngngườikhờkhạo,ôngsẽtìmxemtínhnàycóhiệnthựckhônghayđangchegiấucáckhảnăngchưađượcpháttriển.Nếunhưnóthậtthìôngphảingăncảnkhôngchonóbiếnthànhtínhđộcác.Ôngnóivớitừngngườibằngthứngônngữriêngcủahọvàkhôngbaogiờquênmãnhlựcsiêuviệtcủangôntừ.

Ông lắngnghe cácbímậtvànhững lời thú tộimàkhôngmộtngườinàokhác, có thểngoạitrừvịtusĩ,cóthểngheđược.Bảnchấtconngườiđangphơibàytrướcmặtôngnàôngphảixemđấylàmộtvinhhạnhvàbảnthânôngkhôngđượchãnhdiệnvềviệcđó.

Tấtcảnhữngthứđókhôngphảilàcảmtínhnhưngphảilàđiềukiệntấtyếucủanhiệmvụôngta.

Chương1.NHIỆMVỤCỦANHÀTÂMLÝHỌCLÀGÌ?

NHỮNGTHÀNHTỰULẪYLỪNGTRONGTÂMLÝHỌCHIỆNĐẠI

Trongsuốtnhiềunămlàmcáinghềđẹpđẽcủanhàtâmlýhọc, tôiđãkhôngbiếtbaonhiêulầnnhậnrarằngdanhtừ“tâmlýhọc”vẫnbịbóngtốivàbímậtbaotrùm…Khôngbiếtbaonhiềulầntôiđượcnghecâuhỏi“…thếtâmlýhọcchínhxáclàcáigì?Nólàmđượcnhữnggì?Nóchữalànhnhữngthứgì?…”Rấtnhiềungườichorằngnhàtâmlýhọclàcáiông“làmcáccuộctrắcnghiệm”.Hoặcgiảôngtachỉđơnthuầnlàngườichỉđạotinhthần.Nếukhôngnóicórấtnhiềungườicoiôngtanhưlàmộtgãphùthủyhaymộtđạosĩ…haybấtcứcáigìkhácnữakhôngbiếtchừng.

Nếunhưcónhiềungườibiếtđượcmụcđíchvàcôngviệccủanhàtâmlýhọcthìtráilạivôsốngườilạimùtịtvềđiềunày.Cóngườitìmđếntôivềtínhnhútnhátcủamìnhcũngnhưdochứngrốiloạnthầnkinh.Cónhiềubàmẹtìmnóivớitôi(hốthoảngmộtcáchvôlývìkhônghiểuvấnđề)rằng“thằngconnhàtôinóquantâmquánhiềuđếnthânthểcủanó…nócònquátrẻ thưa ông, thật khủng khiếp!…”Hoặc giả nhiều thiếu niên nổi loạn với “nỗi buồn tronglòng”, đếnnhấn chuôngnhà tôi vào lúcđêmkhuya, cùngôngbố vẻmặt giậndữ. Cónhiềungườikhácchỉđơngiảnđếnđểhọchỏi.Nhiềungườikhácđếntìmhiểuxemmìnhlàconngườiphảinhưthếnàođểcóthểtrởthànhmộtngườinhưthếnàođó,vàhọcónhữnggìtrongchínhconngườihọ…Nhiềutrườnghợp“suynhượcthầnkinh”,cácchứngloétbaotử,cácvấnđềvềtìnhdục,cácrắcrốitronggiađình,cácvấnđềrấtnghiêmtrọngvềgiáodục…màđôikhingườitanhậnthấycácngườitrưởngthànhđòihỏiquánhiềuởmộtđứaconmàchínhbảnthânhọcũngkhôngthểđápứngđượccácchuyệnđó…Tôicònthấynhiềubậcchamẹđángngưỡngmộ,nhiềubốmẹmuốntìmrachânlý,màcũngnhiềuchamẹkhôngmộtchútýthứcnào.Tôicũngthấynhiềuthiếuniênđángkhâmphụcvànhiềuđứacũngrấtvôýthức.Tôithấylàbấtcứđiềugìcũngđềucócănnguyêncủanócả,trongsựvinhquangcũngnhưthấphèn…Tôiđãchiêmngưỡngkhôngbiếtbaokhuônmặnhếtsứcđaukhổ…

Cóphảitấtcảnhữngthứđónằmtronglãnhvựcnghềnghiệpcủatôikhông?Phải,chắcchắnlànhưthế.Đâylàmộtnghềmàcănbảncủanóhếtsứckhoahọc,nhưngtrướchơnhếtlàlòngtinnơiconngười.Bấtcứnhữnggìliênquanđếnconngườiđềuthuộclãnhvựccủatâmlýhọc,bấtkểđólàmộtngườibìnhthườnghaybấtthường.

Nhưngmà…vớisựquảngbáquáưlàchậmchạpcủakhoatâmlýhọctrongcôngchúng,nêncónhiềungườikhôngdámhoặcdodự,đôikhisuốtcảnhiềunămtrời…Chođếnkhihọđếntìmtôi trongnỗi tuyệtvọngcùngcựchoặcđangmuốntựtử.Tuythế, tôiđãthựchiệnnhiềubuổithuyếttrìnhvàtôicũngđãnhậnđượchằngngànláthưhếtsứccảmđộng.Tôicũngnhậnthấysựquantâmkhôngngừnglớnmạnhmàngườitađãdànhchongànhhọcnàycủaconngười.Vànhiềulầntôinhậnralà“đôikhingườitatưởnglàcóthểgiúpđượcchochínhmình”nữa.Nhưngđólàđiềusailầm.Tạisaothế?Chỉđơngiảnlàngườitaluônchỉnhìnthấymìnhquachínhconngườicủamình…vànóbịsailệchtrongchíntrênmườitrườnghợp.

KhiJacquelineD…đếntìmtôi,hônnhâncôtagầnnhưđãtanrã,vànókéodàinhưthếsuốtbanămtrời?Chỉvớibatuầnlễbằngnhữngcuộctròchuyệnvềtâmlýđểchohônnhâncôtrởlạitựnhiên,vìlúcđóJacquelineD.mớihiểuđượccácđộngcơthầmkíncủatâmhồnconngười.

CònJean,mộtthanhniênluônbịvòxévềcácvấnđềtìnhdục,đangtiếnthẳngđếnsựám

ảnhvàchứngrốiloạnthầnkinh.Saubathánganhtanhìncácvấnđềdướimộtkhíacạnhkhácvàcómộtđờisốnghoàntoànđổimới…(đúngnhữngtừmàanhđãdùng)

VàPaulR…mangnhiềurốiloạnvềtimmạch.Ôngtakhôngthểnàongờđượclàdùtimôngtacómangbệnhthìthânthểcủaôngtacòntệhạihơnthế!Vàcácrốiloạnvềtimmạchxuấtpháttừcácrốiloạnvôthứchếtsứcmãnhliệtcủaxúccảmmàchínhchúngcũngđượchìnhthànhvìsựứcchếtìnhdục.

CònYvettemangbệnhtừdịứngđếnchứngrốiloạntinhthầndoámảnh,từnỗiámảnhđếnbệnheczêma,rồitừbệnheczêmađếnchứngviêmđạitràngđểrồitrởvềlạivớichứngrốiloạnthầnkinh.Khônghềbiếtlàchínhbảnthântâmlýcôcóvấnđềvàphảiđượcchữatrịbằngkhoayhọctâmthể(médecinepsychosomatique).

Vàcònbiếtbaonhiêungườikhácmàcuộcsốngcủahọđượcđặttrêncáchiểubiếtnộigiớihoàntoànsailạc.

Chứngminhcôngviệccủakhoatâmlýhọclàlýdochủyếuduynhấtcủacuốnsáchnày,màtôihyvọnglàsẽrấtbổích…Nóchứađựngnhiềusựthậtvềconngườivàtôinghĩlàmỗiconngườicóthểtìmthấytrongquyểnsáchnàycácvấnđề,cácnỗiloâuvànghivấncủachínhhọ.Đươngnhiênlàcóhàngtriệuvấnđềkhácnhau,nhưngtưchấtthầmkínvẫnlàsựthốngkhổcủaconngười.Bảnchấtthầmkíncủaconngườikhônghềkhácbiệt.SựvôýthứcsâuđậmcủamộtngườithổdânkhôngkhácgìcủamộtngườivănminhChâuÂu.Nhậnđịnhnàycólàmchochúngtacảmthấyanlòngtrongcáithờibuổiphânbiệtchủngtộcngàynaykhông?

Tôi hy vọng cuốn sách này sẽ trở thànhmột cuốn cẩm nang,một cuốn sách để đầugiường,mộtnềntảngđểthamkhảo.Tâmlýhọclàmộtngôitrườngdạykhônngoanvàgiữtâmthểđượcquânbình.Tôithànhtâmaoướccuốnsáchnàysẽtạođượcđiềusauđây:tâmlýhọcsẽ trở thànhmộtmônkhoahọccho tất cảmọingười, ítnhiềugìđóquen thuộcvớihọvàkhôngcònlàmộttừmơhồchìmtrongmànsươngnữa.

Vànếunhưmộtngườinàođó,muốnhiểubiếtthêmnữavềmôntâmlýhọcvớinhữnggìthuthậpđượctrongcuốnsáchnày,thìítrangườiđócũngsẽlàmviệcđóvớiđầyđủýthức.

Địnhnghĩacủatâmlýhọc.Nóimộtcáchđơngiản,từtâmlýhọccócănnguyênnhưsauTiếngHylạpPsukhé=Tâm

hồnvàLogos=khảocứu,mônhọc.Nhưthế,mộtcáchkháiquát,tâmlýhọclàkhoahọccủatâmhồnhaycủatrítuệ.Nhưng

địnhnghĩanàycũngchưahoànhảo,vìcáctừ“tâmhồn”hay“trítuệ”mangnhiềuýnghĩaquákhácbiệt,vànếunhưlấyđúngýnghĩacủanóthìmônhọccủatrítuệphảilàmônsiêuhìnhhọc.

Vìthếtôiđềnghịđịnhnghĩasauđây:Tâmlýhọcnhằmnghiêncứucáchiệntượngtinhthần,dướibấtcứtrạngtháinào.Nónghiêncứumọihànhđộngýthứcvàvôthức.Janet,câycổthụngườiPhápcủanềntâmlýhọcđãnói“Tâmlýhọcliênquanđếnmọithứ,nómangtínhcáchtoàndiện.Ởmọinơiđềucócáchànhvitâmlý.”

Tâmlýhọc:1.Quansáttấtcảmọiứngxửcủaconngười,trongnộigiớicũngnhưngoạigiới.2.Nghiêncứucáccănnguyênnộigiớihayngoạigiớibằngcáchànhxửđó.Thídụnhưđốivớimộtngườinhútnhát,tâmlýhọc:–Chúngtasẽquansátcáclốihànhxửđượcthểhiệnbênngoài(tiếngnói,cửchỉ,dángđi,

giọngcười…)–Chúngtasẽtìmchoracácnguyênnhânbênngoàiđãdẫnđếnsựnhútnhátnày(gia

đình,tôngiáo,cáctìnhhuốngđặcbiệt)–Nghiêncứucácnguyênnhânnộigiới,ýthứchoặcvôýthức(mệtmỏi,ditruyền,sự

khôngthíchnghi,cáctiềncấp,cảmxúc,mặccảm)

–Chúngtasẽđưaramộtphươngthứcchữatrịtâmlýthíchhợp.Nhưthếtâmlýhọclàmộtkhoahọc–vàcũnglàmộtnghệthuật–vềcáclốihànhxửcủa

conngườitrongmọibiểuhiệncóthểxảyra.Tấtcảcáclàhànhxửnàycóthểlàbìnhthườnghaybấtbìnhthường.

Dođótakhôngthểtáchrờitâmlýhọcvớicácmônkhoahọckhácvềconngười.Nóichocùng,mọimônkhoahọcđềuchútrọngđếnconngườivìdoconngườinghĩra.

Đâulàsựkhácbiệtgiữatâmlýhọcvớitâmthầnhọctrịliệu?Thườngthườngngườitanghĩngườibácsĩvềcácbệnh“tâmthầnchỉlà“mộtvịbácsĩchỉ

chuyênchữatrịmọibệnhvềtâmthần”.Thếmàtâmlýhọcbaogồmtấtcảmọihiệntượngtinhthần,lànhmạnhhoặckhônglànhmạnh.Nhưthếngườitacóthểnóitâmthầntrịliệusẽthamgiaởmộtmứcđộnàođócủacácbệnhtâmthần.Nhưngnóinhưthếcũngkhôngđúng.Vìmỗikhicómộtsự“khôngthíchứng”củatinhthầnchomộttìnhhuốngnàođó,thìđãcó“bệnh”tâmthần.“Bệnh”nàycóthểkéodàitrongnămphúthoặchaimươinăm.Mộtngườimắcmộtchứngkhótiêu,làmột“bệnhnhânthểchất”.Ngaycảmộtngườimắcbệnhungthưcũngvậy.Cũngnhưthế,mộtconngườinhútnhátlàmột“bệnhnhântâmlý”,kểcảmộtngườitâmthần.Vìvậysẽcó“mộtmứcđộ”vềbệnhlýmàngườitakhôngthểnàođặtramộtranhgiớichínhxác.Nhưvậytâmlýhọcvàtâmthầnhọcsẽlàmộtvấnđềtừngữ.Dođóngườitacóthểnóitâmlýhọclàmộtkhoahọctổngquátbaogồmcảmôntâmthầnhọc.

Tôixinnhắclạilàtâmlýhọcquantâmđếnconngườihàihòacũngnhưđốivớingườimấtcânbằng.Nếutừ“bácsĩtâmthần”vẫngiữnguyênýnghĩaxấucủanólàbởivìcáchnghĩhẹphòicủaquầnchúng.

Sựphânbiệt chínhxácgiữahai từnày làđiềugầnnhưvônghĩa.Tanênbiết rằngcónhiềungườiMỹrấttựnhiên,thườngxuyênthamvấnvị“bácsĩtâmthần”củahọ.Chỉđơngiảnlàởbênđó,cáitừnàyđãmấtđicáiýnghĩaxấucủanó,trongkhiởnhiềunướckhácvẫncònmangnặngýnghĩakia.

Vìsaotâmlýhọclạilàvấnđềnghịsự?Tấtcảmọithứđềuliênquanvớinhau,ănkhớpvớinhau,khôngcógìriêngrẽhết.Nếunhư

conngườicóthểthayđổithìmọithứcũngđềucóthểthayđổitheo.G.GurdjieffTạisaotâmlýhọcliênquanđếnnhiềungườinhưthế?Câutrảlờihếtsứcđơngiản:sự

pháttriểnrộnglớncủatâmlýhọctươngứngvớimộtnhucầurộnglớn.Trongbốicảnhhiệntạicủamộtthếgiớilệchlạc,việcnghiêncứutâmlýhọclàmộtđiều

rấtcầnthiết.Cầnphảithiếtlậplạisựđiềuchỉnhchothếgiớiấy.Conngườicảmthấyđaulòngkhinhìnthấynhữnggìxảyrachungquanhmình.Nhiềucănbệnhtrởthànhnhiềucáchsốngmới:suykiệt,trầmuấtsựbốirối,cácmặccảmtựti,sựmấtbìnhtĩnh,tínhhaygâygổsựganhđuaquyếtliệt,sựchốngđối,sợhãi,nỗiloâu,việctìmkiếmmộtưuthếbằngbấtcứgiánào…Córấtnhiềuvấnđềchủyếubịsailạc:nhưtìnhdục,giáodục,bốicảnhxãhội,cácgiátrịnhânphẩm,tôngiáo…

Thậtđaulòngkhiphảinhìnthấycórấtnhiềungườikhôngragìtrongkhihọcóthểlàmộtaiđó.Cácmốiquanhệnhânsinhbịcắtđứt.ĐámĐôngvàQuầnChúngthaythếCáNhânsángsuốt.Sựtiêudaolạibịcholàlườibiếng.Sựtựchủbiếnmất.Sựbìnhyênvàthanhthảntrởthànhcácvậtphẩmlạkỳ.Mộthànhđộngcaocả–đánglýrấtlàtựnhiên–lạiđượccoilàphithường.Cànglúccàngcónhiềungười,mộtcáchvôýthức,đãghêtởmchínhconngườihọmàkhôngbiếtđólàsựkhởiđầucủamộtýtưởngvĩđại…vớiđiềukiệnlàphảibiếtngừngđúnglúc.

Khôngcóbấtcứđiềugìmàkhôngcósựcânbằng!Chỉcómộtgiảiphápduynhất:phảitìmchođượcmộtsựkhởiđầuvữngchắc.Vàchỉvới

mộtđềukiệnduynhất:đólàsựcânbằngvềthểxáccũngnhưtinhthần.Khôngcónóthìngười

takhôngthểthựchiệnbấtcứđiềugì.Khôngcónóthìkhôngthểnàođạtđượcsựsungmãn.Sựcânbằnglàcôngcụchosựhoànthiệnconngười.Bấtcứsựmấtcânbằngnàocũngchếngựconngườivềmặttâmsinhlývàtrongtrườnghợpnàycóthểloạibỏnhâncáchanhta.Bấtcứbệnhtậtnào,bấtcứsựsuyyếusinhlýnào,bấtcứsựmấtcânbằngnàocũngđềudẫnđếnviệctáchrờiconngườivớichínhhọvànhữngkhảnăngcủaanhta.Chúngtahãylấymộtthídụđơngiản:nếumộtngườibịchứngđaurănghànhhạ,làmchoanhtabỏănbỏngủ.Tâmtríanhtasẽchútâmđếnchứngđaurăngnàyvàkhôngcònquantâmđếnbấtcứđiềugìkhác.Anhtasẽđồnghóavớichứngđaurăngđó,anhtasẽ“trởthành”chứngđaurăng.Chứngđaurăngđósẽthayđổibảnchấtthậtcủachínhanh,sẽlàmngưngtrệmọicôngviệclàmkhác,sẽphátancácýnghĩcủaanhta,làmmấtđisựsángsuốtcủaconngườianh.

Phầnđôngcácbệnhtâmthầnđềugiốngnhưthế.Conngườikhôngthểnàohànhđộngmộtcáchsángsuốtđượcnữa,nhưnglạitùythuộcvàocáibệnhtậtđó.Đólàtrườnghợpcủanhữngngườinhútnhát,nhữngngườihunghãn,nhữngconngườihayhoảngsợ.Đócũng làtrườnghợpcủanhữngngườithườngcóđịnhkiến,mắcchứngmặccảm,nhữngngườihaymấtbìnhtĩnh…

Thờiđạitươiđẹpcủachúngta.Vôsốconngườihiệnđạimắcchứngkhôngthíchnghi.Nhưngainóiđếnkhôngthíchnghiđềunóiđếnđốinghịch,ainóiđếnđốinghịchlànói

đếnmâuthuẫn.Ainóiđếnmâuthuẫnthìsẽnóiđếnhoảngsợ.Mộttrongcácđốinghịchquantrọngnhấtlàconngườiluônbịgiằngxégiữa“conngườithậtcủaanhta”với“conngườimàanhtưởngđómớichínhlàmình”.Vìthế,anhtaluônbịgiằngcogiữacáckhuynhhướngthầmkínnhấtvớicáchànhvibênngoài.Vànhàtâmlýhọc,trongtámtrườnghợptrênmười,nhậnrađâylàconngườikhôngthíchnghi,khôngphảivớicôngviệchayvớithờiđạianhtađangsống,màlàvớichínhbảnthânanhta,vìvôsốxungđộtnộitạitrầmtrọngđangảnhhưởngđếnconngườianhta.Thờiđạicủachúngtalàmộtthờiđạicủasựứcchế.

Cácứcchếnàythảyđềulànhữnghạtnhânmãnhliệtcủacácbệnhtậtvềtâmlývàvềsinhlý.Càngngàycàngcónhiềungườinghĩrằngcácbảnnăngghêtởmnhấtnằmtronglãnhvựctìnhdục.Nhưngchúngtakhôngđượcquênlà“cácbảnnăngđó”luônhiệnhữuvàluônthựchiệncáicôngviệccủanó,dùchochúngcóbịđènénhaykhông.Nhưngnếunhưcácbảnnăngđóđượcnhậnthứcmộtcáchđúngđắnthìdùchocólànhmạnhđượcchấpnhậnhaytừbỏ,thìnócũngkhôngcógìnguyhạicả.Nhưngphầnnhiềusựtráingượclạixảyravớitấtcảnhữnghậuquảkhôngthểngờđược.

Rấtnhiềungườimuốn“thànhđạt”.Nhưngthànhđạtvềmặtnào?Họcũngkhônghềbiếtđược.Nhữnggìhọbiếtđượclàhọmuốnđượcnhấtmàthôi.Nhưngnhấtvềmặtnào?Tạisao?Ởđâu?Họcũngmùtịt.Cáimàhọlúcnàocũngmongmuốnlàhơnngườikhác.Tạisaothế?Chỉđơngiảnlàvịhọcảmthấykémcỏi.Cóthểnóilàhơnlúcnàohết,tínhthấphènlạipháttriểnnhưngàyhômnay…

Conngườicóýthứckhôngcònnữa.Conngườihiệnđạithuhútsựchúý,khôngphảivìlýtríhaycáchsuynghĩsángsuốtcủaanhta,tráilạilàvìcáccảmxúcbệnhhoạncủaanhta.Cácphươngcáchđượcsửdụngđôikhithôlỗkhôngthểtưởngđược.Tachỉcầnnhìnvàovàikhẩuhiệuquảngcáo,vàibàibáo,lắngnghevàibuổiphátthanh,haytachỉcầnlướtnhìnquacácchồngbáohoạthình,thìtấtcảcácthứđóđãngăncảncáiđọccóýthứccủachúngtarồi.Chúngtaphảighinhậnlàcáctổnhạiđóđềudễxúcđộngvàphầnnhiềulàvôýthức.Vàđólàđiềulàmchochúngtaphảilongại.Sựnhồisọthốngtrịnhưmộtcănbệnhtruyềnnhiễmvànhữngkẻ“giậtdây”đãbiếtrõsứcmạnhcủacảmxúc.

Chúngtasẽthấyrằng“sựýthức”củaconngườikhôngchiếmlĩnhđượcnhiềuchỗtrongcuộcsống.Nếusựýthứclớnbằngmộtcáihồthìcáivôthứcmênhmôngnhưmộtđạidương.Chúngtacũngsẽnhậnthấyrằngcónhiềubệnhtậtđượcphátsinhdocácxungđộtgiữaýthứcvàvôthức.Mộttrongcácnhiệmvụlớnlaocủatâmlýhọclàgiúpchoconngườitìmthấyđượccáivôthứcthậtcủachínhmình,đểlàmchonótrởnênhàihòavớicácbiểuhiệnýthứccủacuộcsốngthườngnhật.Vềmặtnày,conngườinguyênthủycủalúcbankhaivôcùng“hoàn

thiện”hơnphầnlớnconngườivănminhcủangàyhômnay.Chúngtaphảitìmchođượcsựcânbằngvàsựthíchnghi.Chúngtaphảitìmlạichânlývà

hạnhphúc.Tâmlýhọclàphươngcáchhuấnluyệnchúngtagiảitỏađểtrởnênsángsuốt.Nótáchlọccácbảnnăngchưađượchiểurõhoặckémhấpthụ.Nóchophépcácbảnnănghoạtđộngbìnhthường,khôngđểnỗilohãixuấthiện.Nógạnbỏcácnềngiáodụckhônghoànthiệnvàcáctínngưỡngbịhiểulệchlạc.Tâmlýhọclàmộttrườngdạychúngtasựthoảimáivàsựtựchủ,luôncảsựthanhthản.

Nóchophépchúngtahiểurõchínhconngườimình,sựhòahợpgiữatâmlinhvàhiệnthực,nhưngmuốnlàmđượcviệcnày,chúngtaphảihiểu.Vàmuốnhiểuđượcchúngtaphảihọc.

Conngườibịvâyhãm.Chúng tahãy thí dụmột conngười, khônghề cómột ýniệmgì về các làn sóngphát

thanh.Cũngkhônghềbiếtđếncáctrạmphátsóngvàmáythuthanh.Mộthôm,ngườitatặngchoanhtamộtmáythuthanhvàbảoanhtarằng“nếunhưanhcắmcáinútnàyvàotrongổđiệnanhsẽngheđượcâmnhạc”Ngườinàylàmtheovàngheđượcnhạc.Anhtathánphục.Anhtakhôngthểbiếtđượclàmcáchnàongườitađãtạođượccáithứâmnhạcđóvànóxuấtpháttừđâu.Anhtachỉcầnmộtcửđộngđơngiảnlàđủrồi.Vàthídụnhưanhtasốngnhưthếsuốtcuộcđờimìnhvàsuốtthờigianđóanhchỉngheđượccómỗimộtthứâmnhạcđó,nhữnggiọngvà lờinóiđómàthôi,cùngvớihoàncảnhxãhộivàchínhtrịcũngnhưvềđịadưmàkhônghềbiếtsựhiệndiệncủahàngtrămmáyphátkhác,giọngnóikháccũngnhưcácloạiâmnhạckhác…

Vàchúngtahãytưởngtượngmộtngàynàođó,mộtkỹthuậtviênđếnnhàanhta.Conngườinàymừngrỡđemrakhoecáimáycủamình.Viênkỹthuậtnhậnthấycáimáynàybịbắtngayđúngmộtđàiphátthanhnàođóthôi,nhậnthấymáynàycómộtcáitụvàngườichuyênviêngiảitoảcáitụnày.Vàbấtngờhàngtrămngônngữkhác,hàngtrămloạinhạckhácđượcphátra.Toànthểthếgiớinàyđượcdiễnra,vàconngườisữngsốtnàymớihiểuđượcrằngcáimàanhcholàđangsốngtrongcảmộtthếgiớithìthậtsựrachảlàgìcả.

Hàngtriệungườigiốngnhưnhânvậtkểtrên.Suốtđờibịvâyhãmvớivàiýnghĩ,vàiýtưởnghọcđược,vàicửchỉkhônghềthayđổi…Khônghềbiếtmứckhởiđầucũngnhưđiểmkếtthúc.Khônghềbiếthếtnhữngkhảnăngcủachínhmình.Tuyvậyhọvẫnnghĩlàhọđangsốngnhưngtrongthựctếhọđangquaylòngvòng,giốngnhưconcátrongchậu,chođếnkhimộtkỹthuậtviênxuấthiện…

Hãylàmộtconngườicóýthứcvàsẵnsàngbantặng.Đólàsựhoànthiệncóthểcóđượccủamộtđờingười.Nhưngbấtcứviệcthựchiệnhoàn

hảonàocũngđòihỏicácđiềukiệnhoànmỹvềmặttâmlývàsinhlý.Nóđòihỏiconngườiphảitoànvẹn,khônghềbịchiarẽbởinhiềumảnhvỡnhỏmangđầymặccảmvàlosợ(nhưchứngđaurăngmàchúngtathấyởtrên).Rấtnhiềungườinhậnthấyhọđangthiếumộtcáigìđó.Vàphầnlớncácbệnhtâmsinhlýxuấtpháttừsựtìmkiếmcáiđómộtcáchsaihướng.

Làmộtconngườiýthứccầnphảicósựhàihòacủatoànbộconngười.Sựhàihòaxuấtpháttừsựgắnbóvàsựgắnbóđếntừsựcânbằng.Bấtcứbệnhtậtnàocũngngănchặncáckhảnăngcủatrítuệbởivìnóchiacắtconngườiralàmnhiềumảnhđồngthờichếngưsựhàihòa.Khôngcósựgắnbóthìkhôngthểnàocóđượcmộthànhđộngthực(cónghĩalànóthíchhợpmộtcáchhàihòavớicácbảnnăngthầmkíncủamộtcáthể).Đếnlúcđóconngườimớinhậnthứcđượcsựđốichọigiữacáimàanhtahànhđộngvàcáimàanhlà,vàanhtađaukhổ.

Khôngcógắnbóthìkhôngthểnàocóđượctìnhyêuhayngaycảtìnhbạn.Tìnhyêucónghĩalàbantặngvàbantặngmangýnghĩalàtacómộtcáigìđó.Vàkhinóiđếncómộtcáigìđócónghĩalàtarấtmạnhvềmặttâmlý.Khôngthểnàocóbấtcứmộtsứcmạnhnàomàkhôngcósựcânbằng.Nếukhôngchúngtasẽrơivàocáitìnhyêugiảtạo,chỉbiếtnhậnlấymàkhôngthểnàobiếtbantặng.Chúngtarơivàosựvachạm,thườngđượcnhậnthấytrongnềngiáodụclệchhướng,lànguyênnhânquantrọngđưađếnbệnhtật.

VAITRÒTIÊNQUYẾTCỦAGIÁODỤCTừngbướcmột,trongsuốttácphẩmnày,chúngtasẽthấyđượcvaitròchủyếucủagiáo

dục.Mộtchươngsẽđượcdànhchovấnđềnày.Chúngtakhôngđượcquênđiềuđầutiêncủagiáodụclà“dạydỗ”.Nóchủyếuápđặtvàiphảnxạchođứatrẻ.Vàcácphảnxạđósẽvĩnhviễncắmrễvàođứatrẻ,tốt…hoặcxấu.

Sauđâylàmộthìnhvẽtượngtrưngcho“sựcânbằng”củahạtnhângiađình.

Ngườitasẽthấyngaymộtnềngiáodụchoànthiệnbắtbuộcbayếutốphảihoànhảo.Và,đólàmộtđiềukhôngtưởng.Vàchodùcácbậcchamẹcóhoànthiệnđinữa,sựgiáodụcmàhọnhậnlãnhcònphảiphùhợpvớitínhkhíthầmkíncủađứatrẻnữa.Và,đócũnglàmộtđiềukhôngtưởng.Nhưthếgiáodụcluônlàmộtgiảiphápthỏahiệp.Ngườitakhôngthểnàoứngbiếnthànhmộtnhàgiáodụcđược.Vìvậycàngngàycàngcónhiềubậcchamẹhiểuđượcđiềunàyvàtrởlạingôitrườngtâmlýhọc.Giáodụccónghĩa làchuyểngiaosựhiểubiết,nhưngnhấtlàtrạngtháitâmhồn.Nhưvậyngườitacóthểdễdànghiểuđượclàbấtcứmộtsailệchnàocủatrạngtháiđósẽđượcchuyểngiaoynhưthếchođứatrẻ.Nếuchamẹhayngườigiáodụccótrongmìnhmột“lăngkính”làmbiếndạngcácsựviệcthìcáihìnhảnhméomóđó,trongchínlầntrênmười,sẽđượcbàngiaoynhưvậychohậuthế.

Nhưthếnàyđây:

Nhưvậy,mộtnềngiáodụchoànhảosẽphảiđượcđặttrênsựcânbằngcủacácnhàgiáodục.Phần lớncácchứngbệnh tâm lýnơingười trưởng thànhbắtnguồn từmôi trườnggiađình.Giáodụcđóngvaitròcủasựyêuthương,nhưngchúngtađềubiếtlàkhôngthểcótìnhyêuthươngthựcthụmàkhôngcósựcânbằnghàihòa.Sựyêuthươngđíchthựcluônđượcbantặngthườngxuyên.Nếukhông,sựyêuthươngđóđôikhiđượcdựavàocáccảmxúchaythôithúcnhấtthời.Nếucácchamẹmắcchứngsuynhượctâmlý(trầmuất,sợhãi,yếukém,chứnghoảngsợ,vv..),cácngườiđósẽtìmcáchlấpđầysựsuynhượcđó.Tạisaovậy?Đểtìmsựantoàn.Ngườiđósẽtìmởđâu?Nơiđứaconmình.Ngườiđósẽbámvàođứanhỏ,bởivìđứanhỏtượngtrưngchosựantoànvàchelấpsựyếuđuốiđó.Trongrấtnhiềutrườnghợp,ngườichahaymẹđótưởngđãbantặngnhưngtrênthựctếngườiđóchỉđónnhậnmàthôi.Ngườiđótưởngđãmởrộngtầmnhìncủađứanhỏnhưngtrênthựctếđãthuhẹpnólại.

Vìvậyconngườitrướchếtphảitìmsựsángsuốtvàcânbằngchochínhmình.Rồimớitínhđếnsựgiáodục.Chúngtakhôngđượcquênsựgiáodụclàmộtchuỗitruyềnđạtvôtậnnhưmộtsợixíchmàmỗimắtphảiởtrongtìnhtrạnghoànhảonhất.

CreatedbyAMWord2CHM

Chương2.SỰMỆTMỎIVÀSỰSUYNHƯỢC

NHỮNGTHÀNHTỰULẪYLỪNGTRONGTÂMLÝHỌCHIỆNĐẠI

Sựmệtmỏiđượcxemnhưlàmộttínhiệubáođộng,mộtđènđỏvậy.Trướctínhiệunày,bộmáycủaconngườiphảithắnglạichođếnkhingưnghẳn.Việcnghỉngơivàgiấcngủlàcácnhucầurấttựnhiên.Vàchúngtrởnêncấpbáchhơnkhihoạtđộngkéodài.Giấcngủlàthờigianphụchồi;cáctếbàonãoloạibỏcáccặnbãđộchạiđượctíchtụtronglúchoạtđộng.Vìlẽđó,việcthiếungủsẽtạorasựngộđộcthựcthụ.Cáctếbàonãosẽlàmcạnkiệtcácnănglượngdựtrữ,tíchtụthêmcáccặnđộchại.Tronggiấcngủchúngsẽtáitạolạicácdựtrữdinhdưỡng,lànguồncungcấpnănglượngcủachúng.

Vìthế,sựmệtmỏilàcáchvậnhànhtựnhiên,chophépconngườichuẩnbịchoviệcngủvànhưthếtránhsựngộđộccủacáctếbàonão.

Vìvậyconngườisaugiấcngủphảicảmthấyhoàntoànkhỏekhoắn,nhưmộtcáimáyđãđượctrùngtu.Vàcáctếbàothầnkinhphảitìmlạiđượcsinhlựccủachúng.Conngườikhithứcdậyphảiởtrongtìnhtrạngkhỏekhoắn,mỗikhithứcdậyphảiyêuđời,lạcquan,cahátđểvuivẻănmừngsựhiệndiệncủamộtngàymới.

Tuynhiênchúngtahãynhìnquanhchúngtaxem,vàchúngtasẽkhôngthấyđượcđiềuđó.Sựmệtmỏilàmộttrongcácchứngsuynhượcnghiêmtrọngnhấthiệnnay.Ngàychỉmớibắtđầuthôimàphầnlớnngườitađãmangtheosựmệtmỏirồi,dínhvàohọnhưkeovậy.Vàđiệpkhúchiệnđạilàgì?

“…ngaymớisángsớm,tôiđãcảmthấymệtrồi…lúcsángtôirấtdễcáugiận…lúcsángtôiđãcảmthấybựcbộiđếnmứctôimuốngâygổvìmộtchuyệnkhôngđâu…mớilàbuổisángmàtôiphảicốgắnghếtsứcmìnhđểbắtđầukhởiđộng;vàtìnhtrạngđósẽquađivàokhoảngmườimộtgiờ…v.v…”

Đươngnhiênlàcáimệtđókhôngtựnhiên.Nhưngdùchonócóbấtthườngđếncỡnàođinữa,nóvẫnđangngựtrịtrongtìnhtrạnglâynhiễm.Sựmệtmỏiđóđãtrởthànhmộtloạimấtcủacuộcsốngmàngayvớimộtsựnghỉngơidàilâucũngkhôngthểloạibỏđược.

Ngườitabiếtrõcuộcsốngnáonhiệthiệnđạiđôikhipháhỏngnhịpđiệutựnhiêncủachúngta,nhưngcókhicònhơnthếnữa.Ngườitađã“đạođứchóa”sựmệtmỏi;vàngườitagầnnhưcoiđó làmộtsựsuynhượccố tìnhvàđángkhinh.Vả lạiđây làmộtbảng tómtắtkhônglấygìvinhquangcholắmcủathờiđạichúngta.

Hãyquansátkỹbảngsơđồsauđây.Thếcáibảngnàymuốnnóiđếnviệcgìvậy?Rằngconngườicóthểbịkhinhbichỉvìanhtamệt.Vàthêmvàođó,mộtngườicóthể

đượcthánphụcvàkhenthưởng…chỉvìanhtakiệtsức!Cóvôlýkhông?Chúngtahãyxemxétchokỹhơnnữa.

Sựcoithườngmệtmỏi.Vìvậy,nhịpsốnghiệnđạiđượcđặttrênnềntảngcủalaođộngquáđộ,sựtranhđua,tính

khiêukhích,mộtýchícăngthẳngtộtđộ.Ngườitathườngnghe“Ồ,tôiquábựcmìnhkhithấyanhtabìnhtĩnhđếnthế!”hoặc“à,saoanhta…luônlềmềnhưthế!”haylà“Tôitứcquá…anhtalàmnhưkhôngcógâncốtvậy”.Sauđâylàvàicâuchâmngônrấttaihạimàhiệngiờngườitathườngnghenóiđến:

–Coinào,hãycốvượtquacáimệtđóđi,đâuphảilúctỏramệtmỏiđâu.–Mệthả?Nhưnganhlàđànôngmà,đúngkhôngvậy?Vìthếhãycốlênnữađi.–Mệtrồià!…Anhchỉcầnrángthêmmộtchútnữathôi!–Tôià,mệthaykhôngcũngvậythôi,tôicứtiếptụcnhưthường!–Mệtmỏihả?Tôikhôngbiết(muốnámchỉ“…vìvậytôikhôngthểhiểunhữngngườitỏ

ramệtmỏi;tôikhinhbỉhọ,họchỉphảiránglênthôi”)–Anhcảmthấymệtvàsasúttinhthầnà?Quênnóđivàcốlên.–Anhbịsasúttinhthầnà?Chuyệntưởngtượng.Cốthêmmộtchútnghịlựcthửcoi!Trướcmộttràngtráchmócnguxuẩnđó,ngườimệtcóthểlàmgìkhácđượcchứ?Ngườiđósợbịkhinhbỉ.Anhtasợxấuhổvàcốđứngthẳngngườilên.Vàtiếptục.Bấtchấp

mọithứkhác.Dùngtấtcảcácloạikíchthíchcóthểgiúpanhta“vượtqua”cơnmệt.Anhtacốgắnghếtlầnnàyđếnlầnkhác.Nhưngbởivìngườiđóđãmệtnênsựcốgắngcàngkhónhọchơnnữa.Giốngnhưthểanhtaphảigồnghếtsứcmìnhđểmởchođượcmộtcánhcửa…Vàngườimệtmỏingoancố,kiêntrìthêmvàkhôngmấychốcdẫnđếncáiđượcgọilàsiêu–mệtrồiđếnsựkiệtsức.

Chúngtahãytrởvềcáibảngtrênvàquansáttìnhtrạngcủaconngườitựnhiên.Cáitìnhtrạngtựnhiênnàycóthườngxuyênkhông?Không!Nóchuyểndịchgiữahaitháicực.Nónhưmộtcơnsóngnhẹnhàng,nóđangđưagiữacáicóvàcáikhông,giữacáitrũngvàcáichóp.Mộtsựhoạtđộngtựnhiênsẽnhưsau:

a)Anhtalàmviệckhôngvộivả.Hànhđộngchínhlàbảnchấtcủaconngười,côngviệcđócóthểbằngchântay,sứclực,trítuệv.v…

b)Cáihànhđộngđótạoramộtcảmgiác:sựmệtmỏitựnhiênmàđúngranóphảirấtdễchịuvìlàtựnhiên.

c)Hànhđộnggiảmdầnrồingưnghẳn.Conngườinghỉngơitrongsựthưgiãnhoàntoàn.d)Anhtalấysứclại,rồibắtđầuhànhđộngtrởlại.Vìvậyconngườibìnhthườngphảihoạtđộngđềuđặn,rồinghỉngơi,vànghỉngơirồimới

tiếptụchoạtđộngtrởlại.Vớikhoảnggiữanghỉngơiấyđượcxemlàcáitínhiệucoitrọngsựmệtmỏi.

Bâygiờchúngtahãyquansátconngườiđượcnóiởtrên.a)anhtalàmẩu(vìđangmệt)b)anhtacàngmệtnhiềuhơnnữac)anhtacốnéncáimệtdữdộinàyvàtiếptụchànhđộng.d)đểanhtađếnsựquámệte)anhtađènénsựquámệtđểđónlấysựkiệtsức.

CÁCHIỆUQUẢTỨCTHÌCỦASỰKIỆTSỨCSựkiệtsứctạorahaiphảnứng:

a)sựsuynhượcb)sựbồnchồn

Khithìthếnàylúcthìthếkia.Khôngcósựsuynhượcnàomàkhôngcósựbồnchồn,vàcũngkhôngcósựbồnchồnnàomàkhôngdosuynhược.Vảlạiđólàđặctínhcủangườikiệtsức.Anhtadaođộngkhôngngừnggiữahaitháicựcđó.Cáicơnsóngbìnhlặngcủasựbấtổntựnhiênđãbiếnthànhmộtngọnsóngkinhhoàng,khôngngừngchạmđếncáctháicựckia.

Vìvậyconngườikiệtsứclàbứcbiếmhọacủamộtngườimệtmỏitựnhiên.a)Cáitrũngtrởnênsâuhơnvàbiếnthànhsựsuynhược.b)Cáichópcườngđiệucáchiệuquảcủanóvàtrởnênsựbồnchồn.Vớiquytắcsau:

–anhtahànhđộng.–anhtamệt–anhtanghỉngơi–rồianhtahànhđộngtiếp

lạibiếnthành:–anhtabồnchồn–anhtakiệtsức–anhtakhôngcònnghỉngơiđượcnữa–anhtalạibồnchồnrồibịsuynhược,v.v…

Vàđâysẽbiếnthànhmộtphảnứngkhủngkhiếpcódiễnbiếnkhôngngừngnghỉ.Bởivìsựkiệtsứcnhưmộtđộcdược,mộtđằngnótạosựsữngsờ(suynhược)vàđằngkháclàsựkhíchđộng(bồnchồn).

Vìsaongườisuykiệtbịkhinhbỉ.Trongtìnhtrạngsuynhược,hànhđộngbịhạnchếtốiđa;ngườisuykiệtcónhữngcửchỉ

hếtsứcchậmrãivớimộtmụcđíchtiếtkiệmnănglượngchủyếu.Anhtathườngthanvãnvềchứngmấtngủvàmệtlử.Sựgầyngườixuấthiệnthườngxuyên,cácchứcnăngtiêuhóabịxáotrộn.Cácrunrẩydomệtnhọccóthểxuấthiệncùngvớisựgiảmthịlực,vàcácrốiloạnvềtimmạchv.v…

Sựsuynhược tựđộngsảnsinhnhữngkhókhăntronghànhđộngchỉvìkhôngcókhảnănghànhđộng.Nănglựckhôngcònđủđểđảmnhậncáccôngviệctựnhiênnhất.Mộtcôngviệcnhẹnhàngnhấtđốivớingườisuynhượccũngtrởnênnặngnềnhưphảidờinonlấpbiểnvậy.

Sẽlàtựnhiênkhingườisuynhượcphảilùibướctrướcnhữngtìnhhuốngđòihỏimộthànhđộngnàođóbởivìhệthốngthầnkinhanhtakhôngchophépanhtathựchiệnhànhđộngđó.

Nhưvậytoànbộviệcnàylàmộtcáchvậnhànhhoàntoànthểchất.Nhưngxãhộisẽnghĩsaovềsựlùibướctrướcmộthànhđộngnhưthếnày?Nósẽcho

người suynhượcnày thiếunghị lựcmàđó làđiều tấtnhiên.Nhưng trong trườnghợpnàyngườitathườngphạmmộtlỗilầmnghiêmtrọng:ngườitaluôncoiconngườilàmchủnănglựccủamìnhvànóđượccungcấptheoýmuốn.Hoàntoànsailầm.Xãhộisẽnóingườisuynhượckiathiếunănglựcchỉvìanhtakhôngcó“ýchí”màthôi.Vàhơnthếnữa,ngườitasẽcoianhtanhưlàngườiphảichịutráchnhiệmvềsựthiếuýchíđó,màkhônghềbiếtlàcáiýchítựnhiênđólạiđơngiảntùythuộcvàosứckhỏevàsựcânbằng.

Vìvậythayvìnói“Hãycóýchí”ngườitaphảinóilà“Hãycómộtsứckhỏethểchất”vàtinhthầnchotốtvàtựnhiênbạnsẽcóđượcýchí.

Bởivìýchíchỉđơnthuầnlàsựthoảimái.Ýchíchỉcầnchủyếunóinhưsau“Tôimuốnlàmcáinàyvàtôisẽthựchiệnkhôngcómộtkhókhănnàohếtbởivìtôihoàntoànthoảimái”.Vìvậychúngtacóthểkếtluậnlà“mỗikhimuốnthựchiệnmộthànhđộngmàngườitaphảicầnđếnýchíthìlúcđóngườitathựcsựthiếuýchí;mỗikhicómộthànhđộnggắnggượngthìcáiýchíthựcthụ(sựthoảimái)đãbiếnmất.Mỗikhingườitachốngchọivớimộtvấnđềthìchínhcáivấnđềđóhạgụcchúngta.Mộtýchíthậtsựkhỏemạnhphảigiốngnhưnétthanhlịchvậy:nóphảivôhình.

Mộthànhđộngcủamộtýchíthựcthụchủyếulàviệcsửdụngcáikhodựtrữnănglượngmàkhôngcầnđếnbấtcứmộtcốgắngnàohết.

Nhưngđôikhivấnđềnàybịlàmsailệchbởisựcanthiệpcủakhenthưởng.Mộtngườicàngcốgắngchừngnàođểvượtquacáckhókhăn,anhtacàngđượcthưởngnhiều.Nhưngcóphảisẽdễdànghơnnếuchúngtanóinhưthếnày:mộtconngườicàngkhỏemạnhvàcânbằngchừngnàothìanhtahànhđộngcàngdễchừngđó;bởivìđiềuđógiúpanhtagiảmthiểusựcốgắng,vàbảotồnđượcnănglượng,đểchoanhtakhỏekhoắnchonhiềucôngviệckhác.Tôisẽcònnóithêmvềvấnđềnày.

Cáccốgắngcủamộtngườitrầmuất.Mộttìnhtrạngthiếunănglựctinhthầnngăncảnngườitrầmuấthànhđộngmộtcách

đúngđắn.Bấtcứmộtcốgắngnào(gầnnhưkhôngcầnthiếtđốivớimộtngườitựnhiên)trởnênkhủngkhiếpđốivớingườitrầmmuộn.Nócũnghiểnnhiênnhưmộtngườilanhlợitrèolênnúikhôngmộtkhókhănnàotrongkhingườimộtcẳngsẽđốimặtvớimộtthấtbạigầnnhưlàchắcchắn.

Nhưngngườitavẫnnhìnthấyngườitrầmuấtluôncốhếtsứcmìnhđểvượtquasựthiểunăngđó,bởivìanhtakhổsởvàengạisựkhinhbỉ.Mặcchoviệcđó,ngườitavẫnbảorằnganhtakhôngmuốncốgắng…Nóitómlại,ngườitađơngiảngánchoanhtalàhènnhát,thiếuýchí,và khiếp nhược. Người ta sẽ giáng cho anh ta vô số cái tát đau đớn và người trầmmuộnnguyềnrủatháiđộkhôngthôngcảmđangbaoquanhanhta.Vàkhôngbiếtchừnganhtacònướcmuốn,aicóthểbiếtđược,rằngmọingườichungquanhcũngsẽchìmđắmtrongsựsuykiệtđểcóthểhiểuđượclànếuanhta,mộtngườitrầmuấtphảidodự,lùibướcvàkhônghànhđộng,chỉvìtìnhtrạngcủaanhtakhôngchophépanhtahànhđộng,bắtphảidodựvàluibước.

Nhưngđiềunayquáđơngiảnđểchongườitachấpnhậnnó.Vàcáchậuquảcủasựkhinhbỉxuấthiện,sựkhiểntráchvàhìnhphạt.Nhưthếmộtngườitrầmuấtlạinằmgiữanhữngconngườikhácđangđánhgiávàkhinh

bỉanhta…bởivìhọcoingườitrầmuất“mongmuốnsựkiệtsứcđó”.SỰKIỆTSỨCVÀSỰSUYNHƯỢC“Anhđangởbờvựccủasựsuynhược…”Đólàcâumàhàngtriệungườiđãnghenóivàthôngthườngvịbácsĩsẽkêtoanhưsau:

một loạithuốcanthầnhaykíchthích, thuốcbổdưỡngthầnkinh, thuốcbổtổnglực,các lờikhuyênnghỉngơi, các cuộcgiải trí vàdu lịch.Nếu cần thì là sựẩndật cáchbiệthoặcmột

phươngthứcđiềutrịtâmlý…Ngoàiracácrốiloạntiêuhóacũngđượcxemxétcẩnthậnkểcảcácphảnứngthầnkinh;

vịbácsĩcóthểtìmthấychứngtănghuyếtáphaybệnhđáitháođường,haycácdấuhiệucủamộttổnthươngvềthầnkinhhoặcchứngxơcứngđộngmạchnão.

Suynhượclàgì?Ainóiđến“Suynhược”thìnóiđến“Giảmáplực”.Sựsuynhượclàsựgiảmthiểutrương

lựcthầnkinhhaytâmlý.Nhưthếtừsuynhượcmangmộtýnghĩatổngquát;nólàmộtnhãnhiệucóthểgắnchomọitrạngthái.Cáctrạngtháiđólầnlượtsẽmangcáctênđặcbiệtnhư:chứng suy nhược, chứng suy nhược thần kinh, chứng suy nhược tâm thần, chứng ảm ảnh,chứngtâmthầnphânliệt,chứngámảnhtrầmuất,đitừdạnglànhđếndạngnặng.Tôisẽnóiđếncáctìnhtrạngsuynhượcnàylúccần.

Nhưthếcóvôsốtriệuchứngsuynhược.Chứngsuynhượccóthểbắtnguồntừthểchất(nhưchứngsuynhượcthầnkinh)đượccộngthêmcáctriệuchứngtâmlý.

Vềthểchất, tìnhtrạngmãnkinhđôikhigâyrasựsuynhược,nhưngkhôngvì thếmàchúngtalạikếtluậnlàtìnhtrạngmãnkinhdẫnđếnsựsuynhược!Bởivìmôitrườngthuậnlợiluônlàyếutốchủyếu.Vàmôitrườngsẽhoặcdocơthể(chứngtặnghuyếtáphaybệnhđáitháođường)hoặcdotâmlý.Vàtìnhtrạngmãnkinhsẽđảmtráchvaitrò“côngtắc”làmkhởiphátmộttìnhhuốngđangtiềmẩntừlâu.

Cũngnhưthế,chứngsuynhượccóthểcónềntảngtâmlý,giađìnhhaytôngiáo.Nócóthểxuấthiệnsauviệclolắngkéodài,cácmốinghingờ,nỗiloâu,sợsệt…dẫnđếnsựsuykiệt,mộtgiảmsútáplực.

CáctriệuchứngchungcủacácTrạngtháisuynhược.Mộtngườisuynhượcdễbịnhậndiệnbằngchínhtháiđộcủaanhta.Anhtamangdángvẻ

buồnrầu,thiếusinhkhí.Cácphảnứngcơhọcbịgiảmthiểuđếnmứctốiđa.Anhtarấthàtiệntrongcáccửđộngvìbấtcứhànhđộngnàocũngsẽ làmchoanhtamệt.Vàchứngmấtngủthườngxuấthiệnvàchứngngườigầyítnhiềukhôngquantrọngcholắm.

Cácchứngrunvìmệtmỏicóthểxảyrakểcảcácchứngđauđầu,chứngtănghuyếtáp,cảmgiácthânthểrãrời,ámảnhbịmệtmỏi,tìnhtrạngkhôngthểtậptrungđược,tínhkhôngquyếtđoánhaydodự,sựbuồnbãvôcớ,cácthóikỳquặc,tínhngạingùng,mộtbộóc“trốngrỗngvàlạnhtanh”,chứngnhứcmỏisauót,cácrốiloạnthịlực.Vàthườnghơnhếtlà:

a–sựgiảmsútýchí(thiếuýchí)b–sựusầuc–nỗihoảngsợtrởnênđiênloạn.

SỰGIẢMSÚTÝCHÍNgườitabiếtđiềungẫmnghĩcủaAmiel:“Yêuthương,mơmộng,cảmnhận,họchỏi,hiểu

biết,tôicóthểlàmtấtcảmiễnlàngườitađừngbắttôiphảimongmuốn”…Đốivớingườitrầmuất,“mongmuốn”cóthểlàcáikhókhănlớnnhất.Nhưngsựthiếusót

đósẽđượcnổibậttừkhicóýnghĩchođếnhànhđộng.Anhtarấtmuốnlàmmộtviệcgìđóvàýmuốnđóđôikhirấtmạnh,nhưngthựchiệnýmuốnđólàchuyệnkhôngbaogiờcó.

Cái“ýmuốn”sẽkhôngkhởiđộng,sựtrơlìchiếnthắng.Rồimộtýmuốnkhácxuấthiện,vàthêmmộtcáinữa.Đúnglàmộtcơnmưaýmuốn…“Mộtchútnữatôisẽlàmchuyệnnày…ngàymaitôisẽlàmchuyệnkia…”Tuyvậy,khôngphảimộtchútnữamàcảngàymai,ýchísẽkhởiđộngđểthựchiệný

muốnkia…Ngườitachứngkiếnmộtsựphântánthựcthụcủaýchí,bịbểnátrathànhnhiềumảnhnhỏ.Nhưngmỗimảnhnàyvẫnchưađủlớnđểthựchiệnhànhđộng.

Cóthểchứngsuygiảmýchíchỉtrongtìnhtrạngnhẹmàthôi.Trongtrườnghợpnày,ýchívẫnđượcthựchiệnmộthànhđộngnàođó.Nhưnghànhđộngđósẽrấtchậmchạp,nặngnề

vớimộtcốgắngkiệtsức.Hơnnữahànhđộngđólạithiếuthờigian,thiếu“sinhkhí”.Sựmởrộngtầmcùngsựkiêntrìcũngthiếusót.Nhưvậysựsuygiảmnhẹvẫnthựchiệnđượcmộtchuỗihànhđộngnhỏrờirạc,bởivìanhtakhôngcósựthoảimáicầnthiếtchomộthànhđộnglâubền.

Trongcácthểnặnghơn,cáchànhđộngđơngiảnnhấtcũngkhôngthểlàmđược.Tấtcảmọihànhđộngđềubịbỏhết.Thếnhữngngườibịsuygiảmýchíđãnóigì?

“…Tôikhôngtàinàoquétnổibụibặmdùchotôirấtmuốnđinữa;tôirấthổthẹntrướcmặtchồngtôidùchoanhtarấthiểutôi.Nhưngtôikhôngthểnàolàmkhácđược;cầmmộtnùigiẻlênlàngoàisứccủatôi…tôiphảilàmbữaănchochồngtôinhưngtôikhôngtàinàolàmnổi;tôibịphântántrongcảtrămýnghĩrờirạc,nhưngkhitôiphảithugomchúnglại,điềuđótrởnênquásứcđốivớitôi,thếlàtôibỏrơitấtcả.Tôicảmthấyquáchánnản…tôikhôngtàinàolàmmộttínhtoánnhỏnhặtnhấtcủaviệcchợbúa;đốivớitôichảiđầulàmộtviệcluônlàmchotôikiệtsức;tôibuồnmuốnchếtđiđược…

“Tôiluônlàmộtconngườihayphânvânvàkhôngdứtkhoát;tôiphảimấtcảtiếngđồnghồchỉđểmuamộtcâybútchì;tôinghingờmọithứvàtôibiếtrõmìnhlàmộtconngườigàndởnhưngtôikhôngthểnàolàmkhácđược.Saumộtthờigiantôinổicơnthịnhnộvớichínhmìnhvàngườitôicứrunlên;rồitôidẹpbỏtấtcảvàbỏđivớimộtlýdonàođó,nếukhông,trongcơnbựctức,tôicóthểtáthaychửirủabấtcứai…”

“Trướckhiđingủ,tôikiểmtrabếpgacảmườilầnnhưthế,nhưngrồitôilạiđứnglênđểkiểmtrathêmmộtlầnnữa.Rồitôiđinằm.Tôibiếtlàtôiđãkhóacáimiệnggarồikiachứ…nhưngtôivẫnđứnglênnữa.Việcnàylàmchotôikiệtsức.

Tấtcảnhữngviệckểtrênnằmtrongphạmvicơnsuygiảmýchíbìnhthường”,nếunhưtacóthểgọinónhưthế.Nhưngtrongcáctrườnghợpnặnghơn,việchànhđộnghoàntoànbịcảntrở.Ngườibịchứngnàygầnnhưluônnằmtrêngiườngvớicảmộtlôtrạngtháitâmlýlàmchongườiđóphảiđaukhổ,đôikhirấtlàdữdội.Tạisaothế?

Bởivìtrongchứngtrầmuất,tấtcảmọihiệntượngđềuđượcngườibệnhnhâncảmnhậnrấtcóýthức.

Vìvậy,cóýthứcviệckhôngthểnàomuốnđược,ngườitrầmuấtphảiđốimặtvớinhữngngườichungquanh.Thếaihiểu…vàaikhônghiểumìnhđây?Thôngthường,trườnghợpthứhaixảyrathườngxuyênhơn.Từđóviệcbuộctộilà“làmbiếng”,“khôngmuốnlàmviệc”chỉcầncómộtbướcmàthôi.Ngườitacònbuộctộilà“thiếuýchí”,trongkhiđólàhệquảtrựctiếpcủachứngbệnhcủangườiđó.

Làmcáchnàođểchữatrịchứngsuygiảmýchí?Chứngsuygiảmýchílàmộttriệuchứngcủachứngsuynhược.Nóchưaphảilàchứng

suynhược.Làmchochứngsuynhượcbiếnmấtthìsựsuygiảmýchínàycũngbiếnmấttheo.Tuynhiênchúngtaphảihiểumộtđiềuvàhãylậplạicâunóibấthủnày“Khônghềcóngườilườibiếng,chỉcónhữngngườibệnhmàthôi”.Mộtchân lýthậtsâusắc.Chứcnăngcủaconngườilà:hànhđộngvàmongmuốn.Tạivìcáccơbắpchỉhuycáchànhđộngvàhệthầnkinhtựđộngkhởiphátýmuốn,màhơnnữahaihệ thốngnàyphảicònở trong tình trạng tốtmớiđược.

Ngaytừkhimộtngười(dùcholàmộtđứatrẻhaylàmộtngườitrưởngthành)bịcoilà“làmbiếng”,thìngườitaphảitìmngaynguyênnhâncủasựviệc.Việclườibiếngnàylàmộttriệuchứng,hoặclàmộtsựthiểunăngvềthểchấthaythầnkinh,hoặcdomộtnỗiđautâmlýcóthểbắtnguồntừnhiềunguyênnhânkhácnhau.

Táitạolạiýchívàhànhđộngcónghĩalà:đemlạimộtsựcânbằngmới.Chúngtasẽnóivềđềtàinàytrongbài“chữatrịchứngsuynhược”.

Nỗibuồnvôcớ(lamélancolie).Đâylàmộtnỗibuồntriềnmiên,sâuđậmkhôngcóthểlýgiảiđược.Nỗibiquanlàtoàn

vẹnvàbaotrùmlêntấtcảmọiviệc.Ngườiđangbuồnmangdángvẻnhưthếnàođây?Mọicử

độngcủaanhtathậtchậmchạp,môitrề,tránnhănlại,giọngnóiđôikhikhôngthểngheđược.ChúngtahãyxemcáchmôtảhếtsứctuyệtdiệucủaJ.Sutter,bácsĩcủacácbệnhviệntâmthần:

Tàiănnóiphảihàihòavớidángvẻbênngoài;cònđốivớingườibuồnvôcớ,mọithứđềulàđaukhổ.Cácsựkiệnbấthạnhbịthổiphồngmộtcáchquáđáng,cáchậuquảcủachúngđượcxemxétdướigóccạnhbấtlợinhất,ngaycảcácsựkiệnvuisướngcũnglàcớchosựbuồnrầuvàtínhsángtạobệnhhoạncủangườinàycốđemđếnchochúngmộtýnghĩataihại.Sựbiquanbaotrùmlêntấtcảmọithứ,đôikhibằngcáchvôlývàbấtngờnhất.Anhtakhôngbaogiờthayđổiýkiến.

Phảnứngđầutiêncủangườibuồnlàchánsống.Anhtadửngdưngtrướctấtcảmọithứngaycảsựđaukhổcủachínhbảnthânmình.Mỗibuổisánglàsựbắtđầuchomộtngàyđaukhổmới;ýmuốnlớnnhấtcủaanhtalàtựhủydiệtchínhmình.Nhưthếsựsuygiảmýchíthậtlàtoànvẹnkểcảsựbấtlực.Anhtakhôngcònnghĩđếngìhếtnếukhôngmuốnnóilàmộtsựdửngdưngvôhạn.

Cáchiệntượngtâmlýsẽmauchóngbắtrễ;vìanhtadửngdưngtrướcmọisựviệcnênngườisầumuộntựtráchmìnhsựdửngdưngđó.Cũngnhưngườimẹđangbuồnkiasẽnói“…tôikhôngtàinàoyêuthươngcáccontôinữamặcdùmộtnămtrướcđâytôiyêuchúngthathiết…Sựdửngdưngluônámảnhtôi;tôicũngmuốnbuồnlắmchứnhưngvẫnkhôngđược,tôikhôngthểnàocóngaycảcáicảmxúcđó…”

Ngườisầumuộnluônbịámảnhbởicácýnghĩxấuxa.Anhtaluônnghĩđếnđếnviệctựtráchmình,đếnsựhốihậnvàtộilỗi.Ngườisầumuộnluôntựbuộcmìnhcáctộitệhạinhất.Nỗiđaukhổvềmặtđạođứccủaanhtarấtmãnhliệt,đôikhicựckỳghêgớm.Anhtaluônbịdaydứt,đơnđiệu.Cáchoạtđộngvềmặtđạođứcdườngnhưluônbịhướngđếntộilỗivàhốihậnvàbắtanhtaphảinghiềnngẫmchođếnmứcbấtđộnghoàntoànvàtừchốiviệcănuống.Vìvậycácrốiloạncủacơthểluônhiệndiệntrongconngườisầumuộn:nhưviệcbiếngăn,táobónkinhniên,hệthốngtuầnhoànkhôngđiềuhòa.Trongvàitrườnghợpnặng,ngườiđóphảiđượcnuôisốngquađườngống.Vìngườibuồnluônbịsựhốihậndồnnén,nênđôikhianhtatựphạtmình;vàsựtrừngphạtđóđôikhiđưađếnviệctựsát.

Mộtdạngkháccủasựbuồn,rấtđặcbiệt,đôikhixuấthiệnnơicácthiếunữ.Đólàtrườnghợpcủa:

CHỨNGCHÁNĂNDOTÂMLÝChứngchánănlàhiệntượngănkhôngbiếtngon.Thếmànhiềuthiếunữtrongđộtuổitừ

mườilămđếnhaimươi(nhưvậylàmộtítlâusauthờikỳdậythì)tựýgiảmlượngthứcăncủamìnhmàkhôngđưaramột lýdochínhđángnàohết.Việctừchốiănuốngđãđượcănsâutrongđầu.Họlạmdụngthuốcnhuậntrườnghaylénlútnônmửathứcăn.Lầnhồichứngsuydinhdưỡngxuấthiệnvớisựgầygòđángkể.Trongvàitrườnghợp,cáichếtlàmụcđíchcuốicùng(dườngnhưtheoýmuốncủangườibệnh).Hìnhnhưchứngbệnhnàycóliênquanđếnmộtphảnứngcảmxúc.Ngườitacònchứngkiếnhiệntượngnàynơicácđứatrẻsơsinh(trongtrườnghợpcaisữahaythayđổingườivú).Ngườitacònphátgiácđượchiệntượngnàynơinhữngngườiphụnữđãlậpgiađìnhsaucácvụrắcrốitronghônnhân.Ngườiđànbàtựgiammìnhtrongchứngbệnhnày(haydùngchứngbệnhnàyđểtrảthù),bàtatừchốiănhaynônmửacácthứcănvừamớiănxong.Ởvàiđứatrẻ(vàokhoảngbốnhaynămtuổi)việctừchốiănxuấthiệnngaytrongdịpmộtđứaemtraihaygáirađời.Nhưthếđâylàtrườnghợpcủanỗilosợbịchiếmđoạtnênđứatrẻkhởiđộngchứngbệnhđểthugiữsựquantâmcủachamẹ.

Cònđốivớicácthiếunhi.Trongvàitrườnghợp,ngườitanhậnthấymộtcảmxúcnhụcnhãmãnhliệtvớisựdậythì.Cácngạingùngvềtôngiáohaytìnhdụchìnhthành.Vàvớihậuquảlàsựtựtrừngphạtvềthểchất.

Trongvàitrườnghợpkhác,sựdậythìcủatuổithiếuniênlànútkhởiđộng,tạoranhiềutìnhhuốngđangtrongthờikỳtiềmẩn(việcmãnkinhcũngcóphảnứngnày).

Chứngbiếngănđôikhicũngđượcdùngnhưmộtcôngcụđể“gâyáplực”đểchiếmlĩnh

tìnhthươngtrọnvẹncủachamẹ.Đâylàtrườnghợptínhnếttrẻcon.Hoặcgiảviệctừchốiănuống(vàchứngbệnhxuấtpháttừđó)làđểcụthểhóamộtsựtrảthùđốivớichamẹ.

Ngoàimộtviệckhámbệnhnghiêmngặt,môitrườnggiađìnhphảiđượcxemxéttrướctiênvàphảichothậtkỹcàng.Đôikhingườitakhámpháđượcnhiềuthảmkịchghêgớmvàtrongcáctrườnghợpnày,ngườitaphảicôlậpbệnhnhânvàmộtphươngthứcchữatrịtâmlýphảiđượcthựchiệnngay.

Đểkếtluận,chứngbệnhbuồnvôcớnàylàmgiảmsútcáchoạtđộngthểchấtvàtinhthần.Nóthúcđẩyđếnsựbấtđộnghoàntoàn(giốngnhưtrườnghợpsuygiảmýchí).Tháiđộcâmlặngthườngxảyra.Ngườibệnhngồithờthẩnvớiánhmắtvôhồn,nghiềnngẫmnỗituyệtvọngcủamình.

Trongvàitrườnghợpnghiêmtrọng,ngườitaphảiđềphòngviệctựsáthoặcsựcựtuyệtănuống.

Tôiliệtkêchứngbệnhbuồnvôcớtheocáctriệuchứngsuynhượcdokiệtsức.Nhưngcũngcóthểcónhiềunguyênnhânkhác,cácnguyênnhânđócóthểdohệthầnkinhthựcvật,vềbuồngtrứnghaytuyếngiáp…

Nhưthếnguyênnhânthuầntúyđầutiênthuộcvềthểchấtnhưngsauđócóxuấthiệncáchậuquảtâmlýkhông?

Vànếunhưchứngsầumuộnlàmộthệquảcủachứngsuynhược?Cáckếtluậncũnggiốngnhưtrườnghợpchứngsuygiảmýchívàngườitaphảichữatrịngaynguyênnhânnày.

NỖISỢHÃITRỞNÊNĐIÊNNgườitathườngbắtgặpchứngnàynơicácngườisuynhượctinhthần.Nỗilosợnàyđôi

khithậtsựlàmộtámảnh.Mộtámảnhnhứcnhói,khủngkhiếpvàtànnhẫn.Ngaycảviệcnóilêncáctừ“điên”,“điênrồ”hay“bệnhviệntâmthần”đốivớinhữngngườinàylàcảmộtsựcốgắngkhôngthểvượtquađược.Họkhôngbaogiờdámđọcbấtcứmộtbàibáonàonóiđếnbệnhtâmthầncũngnhưkhôngbaogiờdámxembấtcứmộtphầnnàovềđềtàinày.

Ngườitabiếtngườibệnhnhânnàycảmthấymìnhcómột“lỗtrống”trongbộnão,rằnganhtakhôngtàinào“sắpxếpcácýnghĩcủamình”được.Cácýnghĩcủahọđôikhirấtmơhồ.Nhưthếanhtabịámảnhchứngsuynhượcnãocũnglàhợplývàanhtaluôntinchứngsuynhượcnàysẽlàmchoanhtađiên.

Thếcácngườisuynhượctinhthầnđãnóigì?“…cáilỗtrốngtrongđầutôi,nhấtlàvàobuổisáng,vớitấtcảnhữngýnghĩhiệnlêncùng

mộtlúc,làmchotôibiếtchắclàthếnàotôicũngphátđiênlên…”“…sựmệtmỏi,vớicáiđầuđóngbăng,cácchứngnhứcđầulàmchotôihoảngsợđếnmức

khôngchịuđược; thếanhmuốn làmsao tôi có thểgiữnguyên lý trí của tôivớinhữngnỗihoảngsợtriềnmiênđóđược?”

“…vớichứngsuynhượccủatôi,ôngbácsĩcókhuyêntôinêntheophươngcáchchữatrịtâmthần.Hiểnnhiênđólàbằngchứngtôibịmấttrírồi…”

Trướchết,chúngtanếnbiếtrằngcácnỗiloâuđókhôngbaogiờphùhợpvớimộtthựctếcóthểcóđược.Đốivớingườisuynhược,nỗilosợtrởnênđiênrồlàhoàntoànvôlý.Nhưngchúngtakhôngđượcquênlàđốivớimấyngườiđó,mỗitừđượctiếpnhậnvàkhuếchđạilên.Họrấtdễtiếpnhậnbấtkỳmộtsựgợiýnào…vớiđiềukiệnlànóphảiáchại!Hãynóichongườisuynhượcbiếtlàanhtacónguycơtrởnênđiênrồi,anhtasẽtinbạnngaytứcthì.Hãynóilàanhtakhôngcóchútcơmaynàođểtrởnênđiêncả,anhtasẽkhôngtinbạnđâu!Nhưvậyngườibịsuynhượcđãđượcgiúpđỡrấtnhiềubởinhữnglo lắngquáđángvềsứckhỏecủamình(bệnhtưởngtượng).Ngườisuynhượcluônbịámảnhbởicáchoạtđộngthểchất,cácýnghĩvàtưtưởngcủamình.Sựkiệtsứcluônbắtanhtaphảitựquansátvàbấtcứmộtthiểunăngnàosẽđượcdiễngiảitheochiềuxấunhất.Tạisaovậy?Bởivìmộtphảnxạtựphátbịkhiếmkhuyết.Vànóbịkhiếmkhuyếtchỉđơngiảnlànóbịsuynhược.Mộtýnghĩbệnhhoạn

khôngbaogiờcókẻthù.Nhưngnócómộtngườitrợthủrấtđắclực:chínhchứngsuynhượcđó.Vàcáiýnghĩbệnhhoạnđótựpháttriểnnhưtrongnhàkính.Nósẽlanrộngnhưmộtkhốiutinhthần.Nógiốngnhưmộtconvitrùngnẩynởtrongmộtcơthểkhôngcóđềkháng.

Màtạisaongườisuynhượclạibịámảnhđếnmứcđó?Bởicáccảmtưởngmàanhta“cóđượctrongđầu”.Bởicác“lỗtrống”,cáccơnnhứcđầu,chứngmấttrínhớ,bởisựmấtkhảnăngtậptrungtưtưởng,vìkhôngthểhoàntấtmộtcôngviệcđangdởdang.Bởicáccơnhưngcảmđãphóngđạisựdodựvàsựnghingờtựnhiên.Bởichứngnghiềnngẫmtâmthầnkinhniêncủaanhtakhôngbaogiờdứt.

Vàtừđóviệcngườitanghĩanhtatrởnênđiênrồchỉcáchcómộtbướcnhỏmàthôi.Nhưngtôixinnhắclạilà,mặcchonỗiámảnhvàsựdodựđó,khôngbaogiờchứngsuynhượcnàycóthểbiếnthànhchứngđiênrồđángkinhsợđó.

CÁCNGUYÊNNHÂNCỦACHỨNGSUYNHƯỢCNhưvậy,suynhượclàmộttừmangmộtýnghĩachung.Bằngnhiềutrạngtháisuynhược

khácnhaunhưnglạicórấtnhiềutriệuchứngchung.Nhưthế,mỗitrườnghợpsẽlàmộttrườnghợpđặcthùvàvìvậyviệcxemxétphảiđượcthựchiệnhếtsứcchínhxác.

Ngườitaquanniệmrằngcóhàngtrămnguyênnhânkhácnhaucóthểlàmsuysụpsựcăngthẳngthầnkinh.Thếnhưng,mộttrongcácnguyênnhânchínhvẫnlàsựmệtmỏithầnkinhvàtâmthần.

Trongtrườnghợpnày,tìmkiếmnguyênnhâncủasựsuynhượckhôngkhácgìviệctìmkiếmnguyênnhâncủasựkiệtsứcThếnhữngnguyênnhânnàodẫnđếntrạngtháikiệtsức?LaPalicesẽtrảlờirằng“Cáchànhđộngkiệtsứcgâyratrạngtháikiệtsức”.Vàôngtanóikhôngbaogiờsai.Vànhưthếngườitaphảitựhỏi”Vậycáchànhđộngkiệtsứclànhữnghànhđộngnào?Vàtạisaochúnglàmchoconngườitakiệtsức?Ngườitaliềnnghĩngayđếnlàmviệcquásức.

KIỆTSỨCLÀGÌ?Từnàylàmchotôinghĩđếnmộtanhchàngsinhviênkhốnkhổ.Đãhaigiờsángrồi.Làn

khóixanhcủavôsốđiếuthuốclá,mộttáchcàphêđậmđặcởngaytầmtay,anhchàngsinhviên“đanggạothi”.Việcnàykéodàihơnmộtthángnay.Chàngsinhviênnàyđãkiệtsức.Nhưvậyanhtacótựđộngmắcphảichứngsuynhượckhông?Tạisaongườisinhviênnàylạimắcchứngđó,cònngườisinhviênkhácthìkhông?Bâygiờchúngtagiảđịnhlàtrongviệcchuẩnbịchocuộcthinày,cóxảyracác“cảmxúctinhthần”.Chúngtagiảdụđốivớingườisinhviênnày,cuộcthinàylàphươngcáchcuốicùngcủaanhta.Rằnganhtalàmviệctrongnỗilosợbịthấtbạivànỗilosợđóbiếnthànhnỗisợhãi.Chẳnghạnnhưsợngườibốmình;nỗisợtiêutancảmộtsựnghiệp,sợsựkhinhbỉ…Đươngnhiênlàngoàiviệckiệtsứcvìhọchànhcòncóthêmcácyếutốcảmxúclàmtăngthêmtìnhtrạngkiệtsứcđó.Nhưvậyngườitacóthểnhậnthấykhảnăngcủatrạngtháikiệtsứcthayđổitheotừngcánhân.

Làmviệcquásứclàkhinàosựtiêuhaonănglượngvượtquácáckhảnăngcungcấp.Lạmdụngmộtcơquan(bộnãochẳnghạn)làgiảmthiểunănglựccủanó,khôngkhácgìvớimộtchiếcxehơicả.Làmviệcquásứclàlãngphímộtsốvốnđangcó.Cảmgiácmệtmỏilàdấuhiệuquýgiánhất.Vượtquacáicảmgiácnàylàmạohiểmtìmđếntìnhtrạngkiệtsức.Nhưnglàmộttrạngtháikiệtsứccòncóthểthuhồilạisứcđượccứcholànhưthếđi!Nhưngdùsaocũnglàtrạngtháikiệtsức.Nhưngnếutrạngtháicứkéodài,haylặpđilặplạinhiềulần,ngườiđósẽtiếnthẳngđếnchứngsuynhượcngay.

Cóchứngsuynhượckhicáctácnhânhồisứctựnhiên(ănuốngvànghỉngơi)bịthiếuhụt.Vànhưthếlàmviệcquásứctùythuộcvàosứclựcsẵncó,đólàđiềuhiểnnhiên.

Làmviệcquásức=tiêusàinhiềuhơnlợitức.Mộtlầnnữa,chúngtakhôngđượcquênsựmệtmỏilàdấuhiệubáođộngkhôngchophépđầuđộccáctếbàothầnkinh.Chonênviệclàmquásứcphảiđượcxemlàmộtdạnghìnhthứcphòngngừa.Mỗiconngườiphảibiếtrõsứclựccủachínhmình.Vàvìđãthườngxuyêngiảngdạynêntôibiếtrõđiềunàyquảlàmộtkhókhănrấtlớn.

Ngườitakhôngnênnghĩtrạngtháisuynhượcsẽliềnkhởiphátngaysaumộthànhđộngkiệtsức,màcóthểcoiđólàmộttrườnghợpkháhiếmhoi.Bấtcứmộtbácsĩhaynhàtâmlýhọcnào,đềughinhậntrạngtháisuynhượcluônđuổitheophíasaumộtchuỗihànhđộngkiệtsức,đôikhikéodàisuốtnhiềunămliền.

Mộttrườnghợpchungchotrạngtháicạnlựctrựctiếp.ÔngX,mộtnhânviên tựnhiênhay tinmìnhđượcđềbạt làmtrưởngphòng.Vìmuốn

đượcnểtrọngtrongcươngvịmớinày,ôngX…làmviệcthậthăngsaysuốthaithángliền.Tốiôngtathứcthậtkhuya,luônlướtquacáccơnmệtmỏi.Sauhaithángđó,ôngtabiểuhiệncáctriệuchứng“suysụp”…kiệtsứcvớicáctriệuchứng“suynhượcthầnkinh”.Kiệtsứctâmlýsao?Đươngnhiênrồi…nhưngvớicôngviệctrướcôngtavẫnlàmviệcnhưthếmà.Thếrồisaođây?

Trướchết,côngviệcđầutiêncủaôngX…đượcthựchiệnbởimộtsốthóiquen.Dùchocôngviệccủaôngtacónhiềuvàgấpmấyđinữa,cácthíchnghichocáctìnhhuốngmớirấtlàhiếm.NhưvậyôngX…làmviệcgầngiốngnhưmộtcáimáyvàtránhchoôngtakhôngphảitiêuhaosứclựctinhthần.

Tráilạivớichứcvụmới,ôngX…luônphảimauchóngthíchứngvớicáctráchnhiệmđếndồndậpvàluônđòihỏimộtsứclựctinhthầnlớnlao.Hậuquả?Cạnsứcvàsuynhược.Thếmàngườitanghĩđãnóihếtvềtrườnghợpnày,nhưngthậtrachúngtachưanóigìcả.

X…đượcnuôidạy trongmộtgiađìnhkhágiả.Ông luônđược “bao che trênmức cầnthiết”vàđượcchamẹ“nuôngchiều”.Tấtcảmọiviệcđượcthựchiện,cânnhắcvàquyếtđịnhthaychoôngta.NhưvậyôngX…bướcvàođờikhôngmộttrởngạimongmuốnnào(sưsuygiảmýchí)vớinhiềumặccảmtâmlý(màchúngtasẽxemxétsau).Chứctrưởngphòngđượcđềnghịgiaochoôngta.Ôngtachấpnhận.Đươngnhiênlàôngtasẽlàmviệcquásứcmình.Nhưngtrướckhibắtđầucôngviệc,ôngX…đãchìm(màkhônghềbiết)trongnỗihoảngsợsựhoàinghi,sựngạingùng,sựthấtbại.Đúngvậy,ởđâychúngtacómộttrườnghợpkiệtsứctinhthần.Nhưngtrướchếtđâylàmộtsựkiệtsứcvềcảmxúc.Bấtcứmộthànhđộngnàocũngđềuliênkếtvớimộttráchnhiệmvàlàmcơsởchonhiềumặccảmtâmlýmàchúngsẽtựđộngngăncảnviệcthíchnghingaysauđểkếtthúchànhđộngđó.Hànhđộngđó(đốivớimộtngườitựnhiênđãđượchoàntấtrồi)tiếptụcxoáytrongtâmtrícủaX…tạoracácmốingờvực,hoàinghi,hoảngsợhứngcảm,mấtngủ.Nhưngcũngtrong lúcđó,nhiềutráchnhiệmkhácđượcgiaophóchoôngta.Vàchúnglạitạothêmmộtchuỗitâmlýkiệtsức,vànócứtiếptụcmãi…

ỞđâyngườitakhôngthểnàonóiôngX…đãkiệtsức.Nhưngcáichứcvụmớicủaôngtalàcôngtắckhởiđộng.Cácmặccảmsâukíncủaôngtatạovôvànkhókhănchocáctráchnhiệmmàđốivớimộtngườikháclàrấttựnhiên.Ởđâychúngtacómộttrườnghợpsuynhượcđượctạobởimộtnềntảngtâmlýgiáodục.

Mộttrườnghợpkhác.SausáuthángôngY…làmộtysĩtrẻbị“suynhượcthầnkinh”.Chẩnđoán:kiệtsứctrong

lúchọcvàlàmviệc.Đươngnhiênrồi…NhưngnếuchúngtabiếtđượcmỗiđơnthuốcdomìnhkêrasẽkhởiđộngôngY…cảmộtchuỗingạingùngvàđắnđo,đếnchừngđóchúngtamớihiểuthêmđượcphầnnào.Nếuchúngtabiếtrằngvớimỗitoathuốctếnhị,ôngY…phảicoilạisáchykhoasuốtnhiềugiờliềnvàchờđợitrongnỗiloâukếtquảcủatoathuốcđó(luônnghĩđếnđiềutệhạinhất),đếnchừngđóchúngtahiểunhiềuhơnrồiđó.

Nhưthế,trongtrườnghợpnày,đâulànguyênnhâncủatrạngtháisuynhược?Côngviệclàmà?Không.Việchọchành?Không.Cácđơnthuốc?Vẫnlàkhông.Sựngạingùng?Cáchoàinghi?Cóphầnnào.Bởivì chúng taphảihiểuđượccái tại saocủacác loâungạingùngđó.Chúngtaphảibiếttạisaoviệc“viếtmộtđơnthuốc”luônlàmchoôngYphảihoảngsợnhưthế.

Sẽ rất dài dòngnếuphải làmmột bảngphân tích chi tiết về trườnghợp của ôngY…Nhưngcómộtđiềunổicộmlà:bấtcứmỗitrườnghợpsuynhượcnàocũngphảiđượcxemxéthếtsứccẩnthận.Đôikhingườitaphảitrởlạithậtxavềtrướcđểtìmchoracáctácnhâncủanó.

Trạngtháikiệtsứcthểchấtkhôngbaogiờđơnphươngbộcphát,nhưngtrạngtháikiệtsứctinhthầnthìthườngxuyênhơn(chẳnghạnnhưanhchàngsinhviênkia).Chúngtasẽthấyởphầnsauviệctậptrungtưtưởngtrongmộtthờigiandàisẽnguyhạiđếnchừngnào.Vàviệccắtngangviệctậptrungnàybằngcáctrògiảitrílàrấtcầnthiếtđếnmứcnào.Tôikhôngđưarađây“mộtlờikhuyên”màchỉtrìnhbàymộtđòihỏiđơngiảnvàcầnthiếtcủabộnão.

Càngnguyhiểmhơnnữalàcáctrườnghợpkiệtsứcvềcảmxúc,cácđịnhkiến,cácámảnh,tâmtríluônnghiềnngẫmquanhmộtvấnđềduynhất.Ngườitathườngnói:“Hãybỏquamộtbêncácýnghĩđaubuồn,cácnỗiusầuđentối.Hãyphảnứnglạisựmệtmỏi,sựchánnản,trạngtháikiệtsứcđi”.Tôithấylờinóinàythúvịlắmnhưngtấtcảcáctriệuchứngđóđãlàhậuquảcủamộttìnhtrạngsuyyếu!Đươngnhiênconngườisẽkhôngtìmthấyniềmvuitrongsựnghiềnngẫmutốihaycácámảnh.

Nhưthế,trướchếtchúngtaphảitìmchorahangổtạoracácýnghĩđó.Vàđólànhiệmvụcủakhoatâmlý.Nhưngđólàmộtcôngviệccầnphảilàm:bởivìcácýnghĩáchạiđóđếnlượtchúngsẽbiếnthànhcácnguyênnhân,càngngàycàngtrởnênnguyhiểmhơnvàsẽđưaconngườiđóđếntrạngtháisuynhượcthầnkinh.Cácýnghĩámảnhđórấtcónhiềukhảnăngbiếnthànhcácđịnhkiếnvàthuhútchomìnhtấtcảsứclựccủangườiđó.

CÁCHÀNHĐỘNGLÀMCHOKIỆTSỨCCóthểnóilàvônghĩanếuchúngtamuốn“lậpmộtdanhmục”chocáchànhvicủacon

người.Nhưngcómộtđiềuchắcchắn:bấtcứmộtsựgắngsứcnàocủaconngườiđềuđượcthựchiệnđểthíchnghivớimộttìnhthế,dùchotìnhthếđólàgìđinữa,mởmộtcánhcửahaylậpgiađình.

Nhưvậy,cócảmộtthứbậcđượcdànhchocáckhókhănđểthíchnghimàtheođólượngsứclựcphảihaotốn.

Chủthểkhôngphảilúcnàocũngcảmnhậnđượccáchànhđộngmệtsứcđó.Mộtphầnlớntrongsốđóvẫnluônnằmtrongtiềmthức(chúngtasẽxemxétviệcnàytrongchươngPhântâmhọc).Màdùchovôthứchaykhông,chúngvẫnluôntiếnhànhcáicôngviệctànphácủachúng.Tôinghĩmôitrườnggiađìnhlàmộttrongcácnguyênnhânmàumỡnhấtchotìnhtrạngkiệtsứcvàsuynhược(bởivìchúngkhởiphátnhưmộttráibomnổchậmvậy).Trongtrườnghợpnàyvấnđềnghiêmtrọngcủagiáodụcsẽnhậpcuộc.Mộtphầnlớnthanhthiếuniênmangtrongngườichúngmộtsốkhálớnthíchnghinộigiớibấtthànhkhôngthểngờđược;vàmỗisựkhôngthíchnghiđómangtheomộtlượngcảmxúcnhấtđịnh.Ngoàiracuộcsốnggiađìnhluônlàmộtsựthíchnghihỗtươngthườngxuyên.Nhiềutínhcáchrấtkhácbiệtđòihỏimộtsựthíchnghimềmdẻovàthấuhiểu.Cónhiềuvachạmkhôngthểtránhkhỏixảyra.Vàsẽlàđiềutốtkhicácvachạmđó“tựtanbiến”ngaysauđó:hoặcdosựcânbằngcủaconngười,hoặcdomộtlờigiải thíchhoặcbằngmộtsựgiậndữ.Nhưthếmọichuyệnsẽêmxuôinếunhưsự“phábỏ”đượcthựchiện.Nhưngcũngcórấtnhiềukhiviệc“phábỏ”đókhôngxảyra;đólàđiềuthườnghayxảyragiữacácđứaconđốinghịchvớichamẹchúng.Sự“phábởiđó(giậndự,lờitráchmóc)khôngxảyrabởivìcácquytắcluânlýchiphốicácnghĩavụcủaconcáiđãngăncấmviệcđó.Đólàtrườnghợpnghiềnngẫmtinhthầnmangtheonhiềucảmxúccóthểbiếnthànhmộtnguyênnhânlớncủasựmệtmỏi.Chúngtanênnghĩthếnàovềnhữngthángnămdàimàsựkhôngthíchnghivềcảmxúcđóđãtồntàilâudàivàpháttriểnnhưthếnào…

Tôicũngnhậnthấyviệckhônghiểurõgiáolýluônlàmộtsânbãichosựkiệtsứcvàsuynhược.Tấtcảmọithứđềutùythuộcvàongườithầygiáolývànăngkhiếucủachủthể.Córấtnhiềuthanhthiếuniênmangtrongchúngnỗiloâuvàhoảngsợvềtôngiáo.Cókhingaycảnỗikinhhãi.

Rấtnhiềukhi,cáckháiniệmsailệchvềmộtđứcChúatrờiđộcáchaytrảthù,tànnhẫnđượchòatrộnvớibảnnănggiớitínhbịrốiloạncủađámthanhthiếuniên…Tôicóthểkhẳngđịnhcórấtnhiềusựtànpháđãxảyrabởisựthủdâm.Khôngphảichínhhànhđộngthủdâmđó,màtấtcảnhữngcảmxúcvàhốihậnmàchúngtạoratrướcmộtsựgiáodụckhôngđượchiểurõvànânglênthànhmộtquitắcluânlýnhẫntâm.

TuổidậythìvềmặtthểchấtTôixintríchdẫnJanet:“Đốivớinhiềuchủthể,cáctriệuchứngđầutiênxuấthiệnvào

khoảngmườihaiđếnmườibốntuổivàođộtuổidậythìvềmặtthểchấtvàđãlàmgiảmsútkhánhiềusứckhángcựcủachúng.Bởivìcũngtronglúcđó,sựtậptrungcủacácđứatrẻđềuphảidồnvàocácbàitậpgiáolýđểchuẩnbịchophépthêmsức.Đólàlúcphảilặpđilặplạicáclờicầunguyện,cáchứngcảmhoànthiện,nỗihoảngsợvềđịangụcvà(đốivớinhiềuđứapháttriểnsớm)cácnỗiámảnhphạmtội.Cácrốiloạnđócóthểbịgiớihạntrongcáchànhđộngtôngiáovàtồntạimãimãi.

Nhưvậy,bấtcứmộtsự thíchnghiquantrọngnàocũngcó thể làmộthànhđộngkiệtsức…hayngaycảmộthànhđộngtầmthường.BàX…luônbịmộtcơnsuynhượcmỗikhibàđidulịchvề.Dùchođâylàmộtviệchếtsứctựnhiên.Nộiviệcchuẩnbịchomộtchuyếnđingắnngàythôicũngphảimấthếtmườilămngàyrồi,vớicácđắnđo,dodự,việclàmxongchiếcvaliđểrồitháotungnórangay“bởivìmìnhvẫncóthểquênmộtmóngìđó”.Vàtrongchuyếnđithìluônphảiloâu,sợbịbệnhtronglúcxanhà,sợbịmấttiền,sợngôinhàbàbịcháy,sợgặpphảimộttainạnnàođó.Bànóivớitôirằng“…trongcácchuyếnđibằngxelửa,tôiluônnghĩđếnmột tainạn thảmkhốcsắpxảyđếnvới tôi, tiếngcòixe lửa làmcho tôi táimặt,và tôikhôngngừnghỏinhữngngườibạnbêncạnh,tốcđộcủaxelửa…”.Bàbỏranhiềugiờđểchọnmộtkháchsạn,đểtínhtoántiềnnong,đểdodự,đểnghiềnngẫmchođếnkhikiệtsức.

VàbàX…trởvềtừmộtchuyếndulịchvớimộttâmtrạnghoàntoànsuysụp”,chỉcònbiếtlêngiườngnằmnghỉmàthôi.Đâylàtrườnghợpsuygiảmýchí,usầu,vànghiềnngẫmtâmtríbởicácthiểunăng.

Mộtchuyếnđiđơngiảnthôiđốivớibàtalàmộtsựkiệtsứcnghiêmtrọng.Bởivìbàtakhôngthểthíchnghivớicáctìnhhuốngdochuyếndulịchđưađến.Nhưvậy,trongtrườnghợpnàykhoatâmlýhọcphảitìmchoracácnguyênnhânđầutiênđãtạorasựthiểunăngnày.

TrườnghợpcủacôJacquelineD.JacquelineDlàmộtthiếunữhaimươibatuổirấtkhảái.Từtấmbé,côtabịchứngvẹo

cộtsốngrấtnặngvàmangnhiềutriệuchứngsuynhượcthầnkinh.Ngoàiratrướchìnhảnhcủabấtcứaicóuyquyền(tusĩ,cảnhsátviênhayngaycảbấtcứmộtnhânviênnàongồiđằngsaumộtcửagiaodịch),ngườicôliềnrunlênvàsựxuấthiệncủacáicảmgiácmuốnxỉubuộccôphảibỏchạyđi.Côkhôngdámnhìnthẳngvàngườitachocôlàđạođứcgiả.Thầnkinhcôluôncăngthẳng,dễgâygổvàvìcôcómộtkiến thứcrấtcaonêncô luônkhoekhoangmình.Vàkhôngcầnphảitàigiỏigìtacũngđoánđượclýdo:

–Nhữngkiếnthứccủacôthậtphithường,thưacô…Tạisaovậy?–(hằnhọc)…Thìôngthửđoánxem?–Đãlàmrồi.–Thậtà!–Cáimàcôgọilàbệnhtậtcủacô,ngaytừnhỏđãtạochocôcáimặccảmtựti,cóphải

không?–Thưaông,đúngvậy.(Vẫnhằnhọc).Nhưngxinôngcứnóitiếpđi.–(Thậtnhỏnhẹ)…đượcrồi,nhưvậytôisẽthilạitútàiđây…–(Độtnhiênthậtkhiêmtốn)ồ,xinôngđừngtinnhưthế,tôivanông.Nhưngvìtôiquá

khổsởtrongcuộcđời…–Đươngnhiênrồi.Chúngtavẫncònđangnóivềmặccảmtựticóphảikhông?–Đúngvậy,thưaông.–Côđãđaukhổchonhữngcảmthức tuyệtvọng,vàvìnhụcnhã; côcảmthấybịmọi

ngườivàmọithứđềuxalánhcô,cóphảikhông?Côphảnkhánglạisốphậncủamìnhvànhưthếsuốtngàyđêm…

–Đúngvậy,vàđôikhitôicònmuốntựsátnữakìa,thưaông.–Nhưng…cáimặccảmtựtiđókhônglàmchocôtĩnhtâmđược.Côcảmthấymìnhrấtcô

đơn.Nênbằngbấtcứgiánàocôcũngphảitìmlạisựbìnhtâm…Nhưngởđâu?Nơichamẹcôà?

–Ồkhôngbaogiờ?Nóichođúng,chamẹtôirấtghéttôi.Tôiđãnghe(lúctôimườituổi)chamẹtôicãivãvớinhau.Chatôinóivềtôinhưlà“concủabà”…Tôichỉlàmộtmónđồthừamàngườitađangtìmkiếmngườichủ…Vàrồitôinghemẹtôinói“Tôicảmthấynhụcnhãkhiphảiđivớinó.Tôithấyxấuhổkhithấyngườitathươnghạinó.Phảichinólàmộtthiêntàithìđỡbiếtmấy!”

–Vàmọithứđãbắtđầungaytừlúcđó.–Đúngvậy,thưaông.–Vàrồi,Jacqueline,côđãcắnrănglại.Côkhôngtiếtlộbấtcứđiềugìvớichamẹcô.Cô

bắtđầuhọchếtsứcmình,mộtmìnhtrongsựphẫnnộ.Cômuốntrởthànhmộtthiêntàikiếnthứcđượcthừanhận.Sựtựtônduynhấtcủacôlàkiếnthứcuyênbácmàcôđangcó.Mànày,côhãynóichotôixem?…Vìthểchấtyếukémcủamìnhnêncômuốntrảthùchamẹcôbằngsựkiệtsứccủamình,cóphảikhông?

–Đúngvậy…bâygiờkhinghĩlại…tôiđãcóýnghĩđótrongđầurồi…Nhưngtôiluôngạtnóquamộtbên…tôithườngtựnhủ“nếutôichếtđilàvìngườitamuốnnhưthế.Thưaông,điềunàyphứctạphơntôinghĩ…

–Ồkhôngđâu,khôngđâu,côJacqueline,côsẽhiểuthôi…–Cámơnông.–Bâygiờ,chúngtahãytiếnxathêmnữachứ?Côtheotôikịpkhông?–(Mỉmcười).Thậphấpdẫn.–Nhưvậy,côbắtđầuhọcmộtcáchlénlútvàolúctối,vàobuổisáng,khôngngừngnghỉ.

Mỗiđiềugìđóhọcđượccặnkẽsẽtrởthànhsựưuthếcủacô.Giốngnhưmộtvõsĩnhuđạo,côcóthể“hạbệ”đượcbấtcứmộtđốithủnào…vàlàmchongườiđóphảibểmặt.Từngngườimột,theocáchcônghĩ.Đólàvũkhíbímậtcủacô.

–Đúngvậy,thưaông.Tôibịkiệtsứctronghainăm.–Àcôcũngmấtkhánhiềuthờigianđấychứ!Vớinhịpđộđóvàcôđãđẩyluisựmệtmỏi

vìhailýdo:1)Vìcômuốntrởthànhmộtngườiuyênbácbằngbấtcứgiánào.2)Mộtcáchvôýthức,đểtrừngphạtchamẹmình,cômuốnchếtbằngsựmệtmỏi.Có

phảivậykhông?–Thưaông,khôngsai.Mànày,nghềnghiệpcủaônglúcnàocũngphứctạpnhưthếsao?–Đôikhicònphứctạphơnthế,Jacquelineà!Chúngtahãytiếptụcnhé.Nhưthếcôkhông

ngừngthuthậpkiếnthức.Côsuykiệt,trongsựimlặngtuyệtđối.Rồisauđócôtuôncáckiếnthứccủacôranhưnhữngtráiphá.Tôiđoánchắccôđãđặtnhiều“câuhỏihócbúa”chocácgiáosưcủamìnhvàvơvéttấtcảcácgiảithưởng…

–(mỉmcười,vàcôcúiđầuxuống)…Ngoàitrừgiảithưởngmônthểdục.–Rồicôcũngsẽcóthôi,Jacqueline.Cácgiáosư,bạnbè,chamẹcô,tấtcảmọingườiđều

nhìncôsửngsốt.Vàngườitakhôngcònnóivềkhuyếttậtcủacônữa,đúngkhông?–Ồkhôngđâu!–Nhưngtôinghĩchắccôcũngchưanóigìchohọbiết…cốlàmravẻungdunggiốngnhư

thểchuyệnđólàtựnhiênvàkhôngtốnmộtchútcôngsứcnào.Cáiưuthếthậtsựcủacôphảitrảbằngcáigiáđócóphảikhông?

–Đúngvậy,thưaông,vàtôicứtiếptụcnhưthếtrongmộtthờigiandài…–Nhưngkhôngcóngườinào tâmsựvới côà?Khôngcóngườinào thấychuyệnđó…

khôngtựnhiênsao?–Ồkhông!Họquáhãnhdiệnđểngăntôi lại.Ôngthửnghĩxem!Tôiđãtrởthànhmột

báchkhoatoànthư?Đólàcảmộtsựvinhquangchochamẹvàchotrườnghọccủatôi.–Ừ…cũngđángnểđấy…–Đúngvậythưaông.–Vàtronglúckiệtsức,tuổidậythìđãđếnvớicô.–Đúngvậy,vànhiềungườibạnđãbáochotôiviệcnày.–Việcgì?–Thì…tấtcảmọithứ.–Rồisaonữa?–Thưaông,rồinhiềuchuyệnđãbắtđầu.Tôibướcchânvàomộtlãnhvựchoàntoànxa

lạ.Suốtthờithơấucủatôi,mọingườiđềuxalánhtôi.Ôngthửnghĩxem!Mộtconlưnggù!Đôikhitôicảmthấycónhiềumốihậnthùhếtsứckhủngkhiếp.Tôimuốnđậpphátấtcả…đầutôicứquaycuồngchođếnmứctôiphảingồixuống…Rồisauđótôitrởnên“uyênbác”(mộttiếnghétphảnkháng),nhưngdùsaotôivẫnlàmộtconlưnggù,mộtđứalưnggùbẩnthỉu.Vàrồitôitrởthànhmộtthiếunữ,quenbiếtnhiềuchàngtrai.Tấtcảbọnchúngcũngxalánhtôi…chỉtrừhaibađứachechởchotôi…Vàtôicảmthấysựchechởđónhưmộtlờisỉnhụckhácvậy.Tôitỏrabựcmìnhvớihọbởivìhọkhôngbaogiờmuốnnghĩđếnviệc…

-Nghĩcônhưmộtthiếunữ.Ngoàiratôitinchắccôthểnàocũngnémsựhiểubiếtcủamìnhvàomặtbọnhọnhưnhữnggáonướclạnhcóphảikhông?

–Tôimuốnhạthấpcáiưuthếnamgiớicủabọnhọ.–Vàđiềuđókhôngkéodài.–Thưaông,không.Bọnhọđãbỏrơitôivàtôitrởlạicôđơnnhưtrước.–Vàcôbắtđầuthủdâmtừkhinào.?–(MặtcủaJacquelineđỏnhưgấc.Cônắmchặthaitaylạivàhơichồmngườilên.Nhưng

cái“tínhchủtrí”củamình,buộccôphảixemthườngvấnđềtìnhdục.Côlạingồixuốngvàtiếptục)Vàokhoảngmườilămtuổi…

–Côcóhốihậnkhông–Lúcđóthìkhông,sựhậnthùthìđúnghơn.Bởivìtôitrảthùmộtmìnhnêntôicàngkiệt

sứchơn.Nhưngtôiđanghọctrongmộttrườngcônggiáo.Mộthôm,mộtnhàthuyếtgiáongoạiquốccólàmmộtbàirăndạyvềxácthịt.Ôngbiếtkhông,lúcđótôimớicómườilămtuổi…Tôivẫncònnghenóvangrềnbêntai.Tấtcảmọithứđóđềucóvẻtànnhẫnquá.Vàtôikhôngbaogiờdámthútộinhữnggìtôiđãlàm,bởivìnếunhưthếsẽlànhữnglờithútộivàrướclễphạmthánh.

–Nhưngônglinhmụcxưngtộicủacôđãbiếthết,cóphảikhôngJacqueline?–Đúngvậy, thưaông.Nhưng lúcđó tôimớicómười lămtuổivàsaumỗi lầnrước lễ

phạmthánhnhưthế,(thậtkhủngkhiếp)tôicócảmtưởngnhưsắpsửabịtiêudiệtvậy.Vớimỗibướcđi,tôiluônnghĩsẽbịtrờiđánh.Tôicảmthấynộitạngtôinhưbịthốirữavậy.Nómãnhliệtđếnmứctôicócảmtưởngmìnhđangtiếtramộtmùitởmlợm,bắttôiphảirướidầuthơmlênngườitôiđểchongườitakhôngngửithấymùiấy.Hìnhbóngcủaônglinhmụclàmchotôirunsợ…Tôiluôntintưởnglàmìnhđãmắccácchứngbệnhghêtởmnhấttrênđờinêntôiphảiđọc các sách y khoa suốtnhiều giờ liền.Ởngoài đường…(nhưmột conđiên)… tôi có cảmtưởngcácnhânviêncảnhsátluônnhìntheotôi…Tấtcảmọichuyệnđókéodàisuốtnămnămliền:ôngthửnghĩxem,suốtnămnămtrời,thưaông!Tôiphảichịutấtcảnhữngchuyệnđó

mộtmìnhvàtrongcuộcsốngthườngngày,chamẹtôikhônghềbiết,khônghềnghingờđiềugìcả.Thỉnhthoảngtôibịngất,bịchóngmặt,vàcảviệcmấttrínhớnữa.Tôikhônghềdámhémôivớibấtcứai,ngoạitrừngàyhômnay…vànókhôngquákhónhưtôiđãtưởng…Saunămnămnhưthế,đếnlúcđó,tôimớigặplạimộtngườibạnhồithơấuđãbỏxứđi.Anhtathậtkhảái,rấttựnhiên…đếnmứctôicảmthấythậtxúcđộng…ôngbiếtkhông,mộtngườirấtdễmến?Tôikhônghềkểchoanhtanghevềtấtcảmọithứnày,nhưngtrongmộtcơnsuynhược…anhtađãâncầnbắttôiphảiđếngặpông…vàthếrồi…tôiđãcómặtởđây…thưaông.Tôikhôngcòncảmnhậncáithânthểcủatôinữavìtôiquámệtmỏirồi…nhưngtôicảmthấyngườinhẹbớtmộtphầnnàokhiđãnóirahếtmọichuyện…vànhấtlàkhitôibiếtrằngôngkhôngbaogiờphánxéttôi…

BâygiờJacquelineđãlậpgiađìnhvàrấthạnhphúc.Chuyệncổtíchphảikhông?Khôngđờinào.Nhưnglàcâuchuyệnthườngnhậtcủamỗiconngười.Banềnkhoahọcđãcanthiệpvàosựhồiphụcnày:

Trướchếtlàykhoa,đểđemlạisựcânbằngchothểtrạngthầnkinhcủaJacqueline.Đồngthờimộtphươngcáchchữatrịtâmlýchuyênsâuđểnhổbỏđicácmặccảmnhưcácchiếcrănghư.Ngườitaphảiloạibỏtìnhtrạngloâucủamườinămtrời,cácuẩnức,cácthùhằnvàtứctối…Ởđâyngườitaphảiuốnnắnlạimộtgiớitínhbịméomó.Phảihọchỏicáchthưgiãn,họccách tiết kiệmsức lực. Sauđómộtbác sĩ đã chữađược chứngvẹo cột sống.Tất cảnhữngchuyệnđóđãđượcthựchiệnvớisựthamgianhiệttìnhcủacôgáiđó,tấtcảđãđượcthựchiệntrongsựthànhcông!Chúccômộtcuộcsốngvuitươi,Jacqueline!

SỰKIỆTSỨCVÀSỰBỒNCHỒNTôiđãnóisựkiệtsứcsẽkhởiđộngcho:

a)chứngsuynhượcb)sựbồnchồn

Trongsựbồnchồn,sẽxuấthiệnhaitriệuchứngquantrọng:a)Cácphảnứngtìnhthếsẽhỗnđộnvàbịcườngđiệurấtnhiều(phảnứngvềcơbắp,nói

chuyệnuyênthuyên…)b)Ngườibồnchồnhànhđộngnhưmộtconrốitrướccácthôithúcmàkhôngmộtthứgì

cóthểngănchặnđượcđểcólạiđượcsựcânbằngchophùhợp.Hành động của người bồn chồn biến thànhmột chuỗi phản ứng đột ngộtmà anh ta

khôngtàinàokiểmsoátđược.Sự“tựchủ”đãbiếnmất.Ngoàirasựthoảimáihàihòatạorasựnăngđộngtựnhiêncũngbiếnmấtluôn.Cáccử

độngtừngcơnvàvộivả,lờinóinhưthácđổ.Chứngmáycơ(máycơtrongcửđộng,nóilắp),cáccơnđauthắt,cogiậtxuấthiện.Tấtcảnhữngthứđóđươngnhiênlàphảitùythuộcvàomứcđộcủasựbồnchồn.

Tôixinbáođiềunày:cácphảnứngcogiậtđónhiềukhi lạibịcoinhưlàsự“dưthừa”nănglượng…Thếmàchúnghoàntoàntráingược.

Phảilưuýởđây!Ngườitathườnghaynghĩsự“tựchủlàphảicắnrănglạiđể“tựchếngự”.Điềunàyhoàntoànsailầm.Nếuviệcchếngựphảicầnđếnsứclựcthìkhôngcònlàtựchủbảnthânnữarồi.Việctựchủbảnthânliềnbiếnmấtmộtkhicầnđếnsựcốgắng.Việctựchủthựcthụphảilàsựthoảimái.Nóphảihiệnranhưlàhậuquảcủamộtsứcmạnhđượcphânbổmộtcáchhàihòa.

Vớiýnày,nógiốngnhưýchívậy:mỗikhimộtconngườiphảicầnđếnýchíhaysựtựchủ…nó cónghĩa là ngườiđóđang thiếunó.Nếukhông, tại saophải cầnđếnnókia chứ?Khôngđềcậpđếncácchitiếtthuộcvềthầnkinhhọc,tacầnphảihiểurõmộtcơchếvậnhànhhếtsứcquantrọngcủahệthốngthầnkinh.Bởivìchúngtasẽxemxét,từcơchếvậnhànhđó,ngườitacóthểrútracáckếtluậnbaogồmsựcânbằng,sứckhỏe,cáchsốngthườngngàyhaycủagiáodục.

Ngườitathườngchorằngmỗikhiconngườisuynghĩthìtấtcảbộnãophảihoạtđộng.

Khôngđúng!Ngườitanghĩmỗikhimìnhchútâmvàomộtvấnđềnàođó,tấtcảbộnãophảilàmviệccậtlực.Càngsaihơnnữa.

Trongsựtậptrungtưtưởng,chỉmộtphầnnhỏcủabộnãolàmviệcmàthôi;tấtcảphầncònlạibịphongtỏavàngủ.Chúngtasẽthấyvìsao.Mỗingườichúngtađềubiếtkhiconngườiphải“tậptrung”chomộtbàibáohayviệchọchành,ngườiđósẽkhôngcònnghethấynhữngthứkhác.Nhữnglờinói,lờiphátthanhhaymộtcuộcđàmthoạidườngnhưkhônghiệnhữu.Chúngtacũngbiếttrườnghợpcủaônggiáosư“đãngtrí”(nghĩalàđangtậptrungvàomộtvấnđề)vàkhônghềthấymộtchiếcxehơichạyhếttốclựcđếnngườimình.Ởmộtđoạnxahơn,chúngtasẽthấytrườnghợpcủađịnhkiếnvàngườinàykhôngcònbiếtgìkhácngoàiýnghĩcủamình.Tạisao?

MỘTCƠCHẾVẬNHÀNHTUYỆTVỜI.Ngaylúchệthốngthầnkinhnhậnđượcmột“thôngtin”,nóliềntựđộngkhởipháthai

phảnứngquantrọng:a)nóhướngthôngtinđóđếnthẳngnhữngtrungtâmthầnkinhliênquanđếnthôngtin

đó.Đó làhiện tượng tạo lựchaydynamogénie (của từdunamis= lực;vàgennân=sinhra,engendrer).Đườngdẫnnàykíchthíchcáctrungtâmthầnkinhliênquanđó.Đếnlượtnó,sựkíchthíchnàytạoralựccầnthiếtchohànhđộngngaylúcđó.

b)đồngthời,hệthốngthầnkinhkhóacáctrungtâmkhôngliênquanđếnhànhđộnglúcđó.Nhưthểnócốngănchặntấtcảmọihànhvikhôngliênquanđếnhànhđộngđó.

Đólàhiệntượngtrìhoãn.Nhưthếviệctrìhoãnnàylàmộtsựphongtỏa,nhưvậylàmộtgiấcngủ.Nhữngtrungtâmthầnkinhkhôngthamgiavàohànhđộngđónghỉngơi.Nhưthếnàyđây:Thídụ:Giảdụchúngtađangthamdựmộthộinghị.a)Diễngiảlàmộtđiểmđangphátracácthôngtin(vềthịvàthínhgiác…).b)Hệthầnkinhtruyềncácthôngtinđóđếncáctrungtâmthầnkinhliênquan.c)Cáctrungtâmthầnkinhđóbịkíchthích;chấtkíchthíchđóđếncáctrungtâmdưới

dạngxungđiện.Nhưvậyngườinghephảichúýhaytậptrungtưtưởng.d)cũngtronglúcđó,cáctrungtâmkhôngcóliênquanđếnnhữngthôngtincủalúcđó

ngủ,vàphầncònlạicủavỏnãongừnghoạtđộng(nghỉngơi)Chúngtaphảighinhớquytắcsauđây:sựkíchthíchmộtphầnhệthốngthầnkinhluôn

tựđộngkéotheosựngănchặntoànbộphầncòn lại.Trongbộnão:phầnbịkích thíchnhỏchừngnàothìphầnbịngănchặnlớnchừngđấy.Sauđâylàsơđồcủavàitìnhtrạngsángsuốttốiđacủabộnão,vàtheođólàphầnngănchặntốithiểu(phầnnghỉngơi).

MộngmơTronglúcmộngmơ,bộnãokhôngbịthuhútbởibấtcứmộtđềtàiđặcbiệtnào.Đâylà

trạngtháibịbỏrơivàchủthểlàkhángiảcủanhữngcảmgiácđangxảyratrongbộnão.Vìvậysựmộngmơkhôngnhắmvàobấtcứmộtđiểmchínhxácnào.Nhưthếsẽcórất

nhiều“thôngtin”.Vìvậybộnãotỉnhtáotốiđa,nênsựphongtỏatốithiểu.Sựmộngmơđôikhilànơitrúẩnchocácngườiyếuđuối.Tuynhiêncómộtdạngkháccaohơnsựmộngmơ:đólàsựtrầmtư.

Sựtrầmtư.Vềmặt thầnkinh,việc trầmtưcũnggiốngnhưmộngmơ.Tôibiếtchắc là thườngkhi

ngườitalẫnlộn“trầmtư”với“tậptrung”.Khôngcógìsailầmhơnthế.Sựtrầmtưthựcthụkhôngcónghĩalàphải(cốgắng)nghĩđếnchínhxácmộtcáigìđó.Tráilạisựtrầmtưđểchobộnão“trôinổi”quanhmộtđềtàitổngquát.Nhưvậymộtngườiđangtrầmtưphátthụđộng,bộ

nãoanhtanhậnrấtnhiềucảmgiác.Vìthếđâylàsự“mộngmơ”trongchiềusâu.Và“sựbaylượn”củabộnãocùngsốtrungtâmthầnkinhđanghoạtđộnggiúpchocácýnghĩtriểnkhaimộtcáchdễdàng.Tâmtrílúcđónhưbiếnthànhmộtloại“mentổnghợp”màkhôngmộtchútcốgắngnào.Tâmtrílúcđóthôngsuốtmộtcáchdễdàngmọilãnhvực.Sựtiếpnhậnvàsựsángsuốtthậttuyệtvời.

Trầmtưcóthểlàmứccaonhấtcủatưtưởngconngười.Tưtưởngsángsuốt,baoquátmộtphạmvirộnglớnmộtcáchthoảimái.Sựtiếpnhậnởmứctốiđatrongkhisựphongbếthìtốithiểu.

Sựchúý.Chúýcónghĩalàchúýđếnmộtviệcgì.Ởđâytâmtríđãnhắmvàomộtviệcgìđó,vềmột

haynhiềuđiểmchínhxác(chẳnghạnnhưmộthộinghị).Chúýlàphảitậptrungnhưngởmộtmứcđộthấphơn.Bởivìsựchúýchỉhướngvềmộtđiểmduynhấtnêncácthôngtinđượcdẫnđếnvàitrungtâmmàthôi.Vàsựngănchặntựđộngđượcthựchiện.Đươngnhiênlàsựchúýcónhiềumứcđộkhácnhau:chúngđitừchúýphântán(mộthọcsinhlơđãng)đếnsựchúýcốđịnh(chúýtheodõimộthộinghị).Tiếnxahơnnữa,chúngtarơivàosựtậptrung.

SựtậptrungTậptrungcónghĩalàcốgắngchúýđếnmộtđiềuduynhất(chẳnghạnmộtvấnđếnan

giải).Nhưvậyphầnbộnãođanghoạtđộngrấthạnchế,màđócũnglàđiềudễhiểubởivìsựchúýchỉnhắmvàocómộtđiểmduynhất(chỉmộtthôngtinmàthôi).Vìthếcáctrungtâmthầnkinhbịphongtỏarấtrộng.Chínhlúcđangchúýcaođộmàbộnãođượcnghỉngơi.Điềuđócắtnghĩachochúngtabiếttạisao,khitậptrungtưtưởng,mộtngườisẽkhôngbaogiờchúýđếnnhữnggìxảyraquanhmình.Anhtakhôngchúýđếnbấtcứđiềugìbởivìcáctrungtâmthầnkinhbịkhoáchặtkhôngchophépanhtanhậnbấtcứcácthôngtinnàokhác(tiếngđộng,radô,lờithoại).Nếuchúngtađẩyxasựtậptungđếnmứcbệnhlý,chúngtasẽcósựđịnhkiến.

Địnhkiến.Địnhkiến(kểcảsựámảnh,sựnghiềnngẫmtâmtrí,v.v…)làsựtậptrungkhôngchủtâm

vàbệnhhoạn.Chúngluônchỉnhắmvàomộtvấnđềduynhất.Vìvậyvàitrungtâmthầnkinhbịkíchthíchcaođộvàlàmviệcchođếnmứckiệtsức.Địnhkiếnchỉđạidiệnchomộtthôngtin,luônchỉmỗimộtthôngtin,vìthếmộtphầnrấtnhỏcủabộnãophảilàmviệcmộtcáchtháiquá,phầncònlạiđượcnghỉngơi.Vảlạingườitabiếtngườicóđịnhkiếnkhôngthểnàonhậnbiếtbấtcứđiềugìkhác.Tôisẽnóilạivấnđềnày.

Tómtắt:

Vùngnãođanghoạtđộng

Vùngbịphongtỏa

Trườngsángsuốtvàýthức

Rộnglớn

Hạnchế

Rộnglớn

Mộngmơvàtrầmtư

Chúý

Tậptrung

Rấthạnchế

Rộnglớn

Gầnnhưkhông

Nếusựtậptrungkéodàiquálâu.Chúngtađềubiếtsựtậptrunglàmộthànhvirấtmệtnhọc.Đólàđiềuhiểnnhiênbởivì

cáctrungtâmthầnkinhđanghoạtđộngbịkíchthíchdữdội.Vìvậychúngchóngbịsuykiệt.Cũngvìthếmàchúngtathấynhiềusinhviênđang“họcgạo”(quátậptrung)bấtngờlănrangủ.Mệttoàndiệnchăng?Khôngphải,đóchỉlàsựsuykiệtcáctrungtâmthầnkinhsaumộtmộthoạtđộngcaođộkéodài.

Vìvậy,bấtcứsựtậptrungnàocũngphảibịngắtngangbởicácgiảitrí.Tạisaothế?Bởivìmộttròtiêukhiểnđươngnhiênlàmộttìnhhuốnghoàntoànkhácđốivớisựtập

trungbanđầu.Vìthếtròtiêukhiểnnàysẽlàmột“thôngtin”khác.Nósẽđượchướngđếncáctrungtâmthầnkinhkhác(màtronglúctậptrungđãbịtrìhoãn,hoặcnghỉngơi).Đếnlượtcáctrungtâmthầnkinhnàybịkíchthíchtrongkhicáctrungtâmthầnkinhphảilàmviệctronglúctậptrungtrởnênbịtrìhoãn,nghỉngơivàlấylạisức

Sựtậptrungngăncảnsựsángsuốt.Thếnàolàsángsuốt?Đâylàmộtsựtrigiácrõràng,rộnglớn,mộtsựcảnhgiớiyênlành

trảirộngmọihướng.Sựsángsuốtnàybuộc(làđiềudễhiểuthôi)mộtsốlớntrungtâmthầnkinhphảihoạtđộng.Nhưvậymộtngườiđangtậptrungcaođộkhôngthểsángsuốtđược…bởivìbaphầntưbộnãoanhtakhônghoạtđộng.

Tôicũnghiểuđôikhisựtậptrungcũngrấtcầnthiết.Chúngtanênhiểuđiềunày:thếkhinàomộtngườiphảitậptrung?Khianhtacảmthấycónhiềukhókhănđểlĩnhhộimộtvấnđề.Nhưvậytậptrungcónghĩalàcốgắnglớn.Cốgắngquámứccónghĩalà“thiếutựchủ”.Việcthiếutựchủnàyđến lượtnóchothấysựthiếuthoảimáivà thiếusựphóngkhoángcủatưtưởng.

Kếtluậnnhưthếnào?Mộtlầnnữasựthoảimáitinhthầnlàưutiênhàngđầu.Nótriệttiêunhucầutậptrung.Nóchophépứngbiếnvớivấnđềđó,chophépnhìnthấy(nhưsựtrầmtư)cácdữkiệnxaxôicóliênquanđếnnó.Hơnnữasựthoảimáilàmxalánhsựmệtmỏibởivìnóđểmởmộtphạmvịýthứcrấtrộng!Nhiềuthôngtinkhácnhaucóthểđếnđượcbộnãođangrấttỉnhtáo,dođósựsángsuốtđôikhitrảidàiđếnvôtận.

Cácchứngcorúttinhthần.Sựbướngbỉnh,ngoancố,cácquanđiểmkiênđịnhđềuphảituântheomộtsựvậnhành

nhưnhau.Sựbướngbỉnhvàngoancốkhôngkhácgìđịnhkiến.Mộtngườibịchếngựbởimộtquanđiểmcốchấp,bởimộtthànhkiến,khôngkhácgìnhưbịmột“câyđinh”đóngvàotrongđầu.Sựngoancốđósẽlà“mộtthôngtin”duynhấtvàtuânthủtheocácđịnhluậtthầnkinhcủasựtậptrungvàđịnhkiến…mộtphầnnhỏcủabộnãolàmviệc…trongkhiphầnrấtlớncònlạiđượcnghỉngơi.

Chắctôikhôngcầnphảinóirằngmộtngườingoancốtuyệtđốikhôngthểnàosángsuốtđược,bởisựthuhẹpcủaphạmviýthức.Nếumuốn,ngườitacóthểcoisựngoancốnhưlàmộttrạngtháikhôngchủýcủasựtậptrung…vàkhônghềcóchútmộtkếtquảthựcdụngnào.

Chúngtabiếtcórấtnhiềungườihiểubiếtrấtítthứ,nhưngcứbámlấychúngvớinănglựctuyệtvọng.Đươngnhiênlàmộtkhingườitachỉcóvàiđịnhkiến,ngườitaphảicốgiữnónhưgiữvàiđồngtiềnđangcótrongtúi.Ngoàira,cóbiếtbaonhiêungườibướngbỉnhchỉvì“nộitâm”củahọluônquanhquẩnvàivấnđềcảmxúckhôngthểgiảiquyếtđược?Liệuchúngđãtrởthànhchứngcorúttinhthầnchưa?

Vàbạnthấyđó,điềutệhạinhấtlànhữngngườiđólạiđangngủ.Nhưnggiốngnhưtấtcảnhữngngườiđangngủ,họkhôngthểnàobiếtđượcnhữnggìhọđanglàm…Vàhọđilòngvòng,

bịngănchặnbởicácquanđiểm–corútnhưmộtconsócbịnhốttronglồng…nhưngvẫncứnghỉmìnhđangsángsuốt.Nhưngcũngvìsựbướngbỉnhngănchặnmộtphầnlớnbộinãocủahọnênkhôngmộtthôngtinnàokháccóthểđạttới.Cókhinàobạnđãvôvọngcốthuyếtphụcmộtngườibướngbỉnhchưa?

Ngoàira,cáitừbướngbỉnhmangmộtnghĩarộnglớnhơntôinghĩ.Mộtngườicứbámlấycácýtưởngthànhkiến làmộtngườibướngbỉnh.Mộtngườibiếtquá ít thứmàcứbámlấychúnglàmộtngườibướngbỉnh.Mộtngườicứloanhquanhmãimộtvấnđềnộitâmlàmộtngườibướngbỉnh.Mộtngườikhôngthểthấycáigìkháchơnlà“CáiTôi”làmộtngườibướngbỉnh.

Phảithưthái.Nhiệmvụlàmngườicủachúngtalàbắtbuộcchúngtaluônphảiđặtracáccâuhỏi.Vìthế

chúngtaluônphảicảnhgiácvấnđềbướngbỉnhcóthểcócủachúngta…Chúngtahãytựhỏi:ngaylúcnàyđây,tôicóđangbướngbỉnhkhông?Dùchotôichưanhậnthấynóngay?Cóphảitôibướngbỉnhvìtôiđangmệtvàđiềunàyđãthuhẹpphạmviýthứccủatôikhông?Haybởivìtôibựcbội?Cóphảitôiđangbướngbỉnhbởivìvấnđềđólàmchotôisợkhông?Bởivìvấnđếđótươngứngvớimộtviệcmàtôiluôndồnnénkhông?Cóphảitôibướngbỉnhbởivìtôicứngngườivìnhútnhátkhông?Bởivìtôilàmộtngườihaygâygổ?Bởivìtôithấphènnhưngtôimuốntựkhẳngđịnhmình?Cóphảitôibướngbỉnhbởivìýkiếncủatôilàmchotôiđượcantoàn?Vấnđềđóđượctrìnhbàyhếtchưa?Cóphảitôichắcchắnđãkhôngxemxétnómộtcáchsailệchqua“CáiTôi”củatôikhông?

Bởivì,mộtkhiphạmvisángsuốtbịthuhẹplại,sựngoancốcónguycơxuấthiện.Vìthếchúngtathấyviệcphảithoátrakhỏicáccocứngtinhthầnvàcáctháiđộđượcđiềukhiểnbởimộtcảmxúclệchlạchaycứngnhắc,làquantrọngđếnmứcnào.Luônphảicảnhgiáckhôngngừngbiếtbao:mộtsựcảnhgiácbìnhthảnvàbaoquátgiốngnhưmộtmáyrađalụcsoátbầutrời…Thoảimáilàrấtquantrọng,thoảimáivềmặtthểchấtcũngnhưtinhthần,nớirộngtầmnhìn;hãytrútbỏkhỏichúngtabấtcứthứgìcóthểthuhẹpphạmviýthứcvàđóngmộtcánhcửavàobộnãođểcáchlynóvớicáckhảnăngkháccủaconngười.

Bằngcáchnàohệthầnkinhđãtạorasựsuynhượchaysựbồnchồn.Hệthầnkinhcóthểđượcxemnhưmộtchínhphủ.Giốngnhưmộtnhàphốihợp,nóthúc

đẩysựkíchthíchtạolựcvàgiấcngủtheonhucầucủathờiđiểmđó.Chuyệngìđãxảyrakhicótìnhtrạngkiệtsức?Cáichínhphủđóbịđầuđộcvìmệtmỏi,thả

chocácthôngtintựdoquamàkhôngcósựkiểmsoát.Đólàtìnhtrạngvôchínhphủhoàntoàn.Đươngnhiênmộtvỏnãohoạtđộng tốtphải tùy thuộcvàocác tếbào thầnkinh trong tìnhtrạngtốt,vàcũngphảitùythuộcvàosựhướngdẫnchínhxáccủahệthầnkinh.

Nếucósựkiệtsức,cácđườngdẫnđóbịphânphốimộtcáchbấtthường.Trongtrườnghợpmàchúngtađangquantâmsẽcó:

a)hoặcmộtưuthếbấtthườngcủatrìhoãn,đólàsuynhược.b)hoặcmộtưuthếbấtthườngcủasựkíchthích,đólàsựbồnchồn.Trongsựbồnchồn,cáctrungtâmthầnkinhsẽphảnứngquámứcvớicácthôngtinnhận

được:sựtrìhoãntựnhiênkhôngcònnữa.Ngườibồnchồnkhôngthểnàochếngựđượccácthôithúckhôngcầnthiết.Cáchànhđộngcủaanhtadườngnhưđượckhởiđộngbởicáclòxothậtmạnhtrongkhicáctìnhhuống(thôngtin)khônghềcầnđến.

Vảlạihànhvicủamộtngườibồnchồnchothấysựkiểmsoátýchícủaanhtarõràngđãsuykém.Tạisaovậy?Bởivìmộtýchíthựcthụđòihỏimộtsựvậnhànhchínhxáccủacáctếbàothầnkinh(thoảimái),màđếnlượtnólạiphụthuộcvàosựhoạtđộnghàihòacủatoànbộhệthầnkinh.Vàvìthếmàmộtngườibồnchồnkhôngthểnàokiềmhãmlạicácphảnứngbịđiềukhiểncủamộtbộnãohỗnloạnđược.Chúngtasaunàysẽxemxétlàmsao“cáithắngđó”tùythuộcvàosựhoạtđộngtốtcủanãobộ.

Ngườibồnchồn“cảmthấykhỏehơn”ngườisuynhược.

Trongsựbồnchồn,cácýnghĩđentốiđềubiếnmấtvàthayvàođólàcáctrạngtháithậtvuitươivàhàohứng.Mộtsinhkhíđángkểdườngnhưvừakhởiphát.Đãbiếnmất:cảmgiáckhônghoànhảo, cảmgiác thấphèn, sưngờvực, dodự.Ngườibồn chồnkhông còndodự,khôngngờvực,trởnêntựtinnhưlàmộtkẻchiếnthắng.Nhưngtuyvậy,cáccảmgiáckhóchịucủasựmệtmỏitộtđộthìvẫncònhayđãtănglên.

Trongkhingườisuynhượcquábìnhthản(ứcchế)thìngườibồnchồnlạihoạtđộngtháiquá(kíchthích).Nhưngnămphútsauđóhaymộtnămsausựbồnchồnđósẽ lạibiếndầnthànhsựsuynhượcmàđiềunàysẽmãnhliệthơnvìngườibồnchồnđãtiêuhaohếtcácnănglượngdựtrữ.

NGƯỜIKIỆTSỨC(BỒNCHỒN)ĐÔIKHIĐƯỢCTHƯỞNGCóthểnàongườitanghĩmộtngườikiệtsứcđượcthưởngkhông?Khôngphảichosựkiệt

sứcđó,màchínhtạivìnó?Chúngtahãyxemxétvấnđềnàykỹhơnmộtchútvànhìnlạibảngsosánhởtrongphầntrướcbằngcáchquansátchokỹphầnbênphải.

Ngườikiệtsứcthìbồnchồn.Đólàđiềuhiểnnhiên.Anhtalăngxăng,nóihuyênthuyên,tỏvẻrấttựtin,tỏrasôiđộng,trànđầynănglượngvàsứclực.

Xãhộiquansátvẻbênngoàicủaanhtachỉthấycáivỏbánhchứkhôngthấyđượcphầnnhânbêntrong.Đólàđiềuthứnhất.

Điềuthứhai:đôikhiýchívàsinhlựcbịxemmộtcáchsailầmnhưthếnàyđây:–Nhiềuhoạtđộngliêntục–cốgắngkhôngngừngnghỉ–tậptrungvôtận–cắnrăngchịu

đựng–khôngbiếtmệtmỏi–cónăngđộng–ápđặtsựhiệndiệncủamình.Nếuchúngtanhìncácsựviệctheogócđộđó,thìngườibồnchồnbiểulộtấtcảcáckhía

cạnhcủasinh lựcvàýchí.Anh ta sẽđược liệtvào loạinhữngngười “cónghị lực”và “kiênquyết”.Ngườitakhônghềnghĩđếnmộtngườitiềuphu,mạnhmẽvàbìnhthản,lạivuiđùađilàmmộttrămcửđộnghơnlàchỉlàmmộtmàthôi.

Thếmàngườibồnchồnlạilàmchínhđiềuđó.Nhưvậyngườitathườngxuyênchấpnhậnvẻbênngoàinhưlàmộtsựthật.Ngườitalầmtưởngngườibồnchồnlà:–Rấtmạnh:tráilại,anhtađãsuyyếu(bịkíchthíchquáđộvìsuynhượcthầnkinh).–Rấtnghịlựctrongkhianhtathiếusinhkhí.–Khôngbiếtmệtmỏi,tráilạianhtatỏrakhôngbiếtmệtchỉvìanhtakhôngcònkhả

năngđểngừngnghỉnữa(kíchthích).VậyngườitasẽkếtluậnnhưthếnàovớicácsuydiễnsailầmkiaNgườitangưỡngmộvà

khenthưởnganhta.Bởivìngườitatưởngmìnhrấtnăngđộngvàrấtcươngquyết.Ngườitacũngsẽnóianhtalúcnàocũngcốgắnghếtsứcmình.Nhưnganhtakhôngthểnàolàmkháchơnđược!Tôixinnhắclạilàsựcốgắngxuấthiệnmộtkhisựtựchủbiếnmất.

Mộtnhạcsĩdươngcầm,rấtđiêuluyệntrênmặtđàn,biểudiễnkhôngmộtchútgắngsứcmộtbảnnhạccủaChopin.Anhtalàbậcthầytrongvấnđềnàyvàrấtthoảimái.Nếusựmệtmỏixuấthiện,sựtựtinvàthoảimáibiếnmất,nhườngchỗchosựcốgắngvàtậptrung.Đếnlúcnàyngườinhạcsĩkhôngcònlàthầycủabảnnhạcnữamàtráilạibảnnhạctrởthànhthầycủaanhta.Ngườinhạcsĩkhôngcòn“biểudiễn”nữa,tráilạianhtađangcốgắng“chếngự”;cónghĩalàanhtađangcốchếngựchínhmìnhbởivìanhtacảmthấysựthoảimáicầnthiếtđãxarờiđâumấtrồi…

ĐÔIKHINGƯỜIBỒNCHỒNKHINHBỈNGƯỜISUYNHƯỢCNếukhôngmuốnnóilàbuồn,tôinhậnthấyviệcnàyrấtkhôihài,bởivìngườibồnchồn

vàngườisuynhượckhôngkhácgìnhauvềmặtthầnkinhhọc.Nếusosánhhaiviệcđóvớimộtđồng tiền, tôi có thểnóisựsuynhược là “mặthình”cònsựbồnchồn là “mặtchữ”.Sựsuynhượcvàsựbồnchồnđượcđặttrêncùngmộtnềntảng;chỉcócáchànhvibênngoàimớikhác

màthôi.Chúngtacũngsẽnhậnthấyđiềunàyvớisựnhútnhátvàtínhhaygâyhấn.Nhưngchuyệngìđangxảyra?Ngườisuynhượccómộthànhvihướngngoạichothấyrất

rõtìnhtrạngnộitâmcủaanhta.Nhữngcáigìẩnchứabêntrong,anhtabiểulộchúngrangoài.Anhtasuynhượcvàngườitathấyanhtasuynhược,nhưvậymọithứcóvẻtựnhiên.Chúngtacóởđâymộtngườisuynhượcthựcthụ.

Nhưngđiềuđókhôngcònnhưthếđốivớingườibồnchồn, trái lại.Dùchoanhtasuynhượcđinữa,nhưnghànhvibênngoàidườngnhưchothấymộtviệchoàntoàntráingược…Chúngtađãthấyđó.Ngườitachoanhtadồidàosứclực,vàtôicũngđãthấyrấtnhiềungườibồnchồnmắcvàotròchơinày…vàtưởngđâylàsựthật.Sauđólýluậnnhưsau:“Nếutôicónhiềusinhlựcnhưthế,nếutôinăngđộngđếnthế,bởivìtôimuốnnhưthế.Tôiđãcắnrănglạivàmọithứliềntrôichảy”.

Quảthật,mọithứđãtrôichảy.Hệthốngthầnkinhbịrốiloạnđãđơngiảnthayđổicácđườngdẫn;sựứcchếquámứcđãtrởthànhmộtsựkíchthíchquámứckhôngkém.Thếmàngườibồnchồnlạimệtmỏihơnngườisuynhượcthựcthụ.Cũngtựnhiênthôivìngườisuynhược“bịứcchế”giảmthiểucáchànhđộngcủamìnhvàtỏralềmề.Trongkhingườibồnchồnnói,chạy,hoạtđộngkhôngngừngnghỉ,haophívốnliếngvàlợitức…màkhôngcầnđếmxỉagìtới,bởivìanhtakhôngcònbiếttìnhtrạngsâukínthậtcủamình.Thếanhtaphảilàmgìđây?Anhtakhinhngườianhcủamình,anhchàngsuynhược,Tạisaovậy?Bởivìanhtachorằngngườikiakhông“cókhảnăngvượtquasựsuynhượccủamìnhđểđươngđầuvớithửthách”.

Nhưvậy,ởđâychúngtacómộtvấnđềvớihaianhemsinhđôimàngườinàynóivớingườikia“Tôià…tôikhôngcòngiốnganhnữarồi”.Thậtvôlývàđángtiếchếtsức.Khôngnhữngchotìnhtrạngkhônghiểubiếtmàngườisuynhượcvẫnphảichìmđắmvào,nhưngkểcảtròchơisailầmcủangườisuynhược–bồnchồn,vàđiềuđóvớitấtcảmọithứthiệnýnhấttrênđời.Nhưngtìnhtrạngkiệtsứcvẫnđứngđócanhchừngchođếnngàyhệthốngthầnkinhlạithayđổicácđườngdẫn.Ngườibồnchồnlúcđólạirơivàotìnhtrạngsuynhược.Vàtôicũngthấyđốivớirấtnhiềungười,đâylàsựbắtđầuhiểubiếtlạitìmlạisựkhônngoanvàhọclạicáchsốngởđời.

Trườnghợpcủamộtcôngnhântrongnhàmáy.Chúngtađangởtrongmộtnhàmáy…cholàsảnxuấtgiấyđi.Ởđiểmxéngiấycómộtanh

chàngcôngnhântrẻ.Trongsuấttámgiờliền,anhtacầmcácramgiấy(nămtrămtờkhổlớn)đểphíasauanhta.Anhtalấygiấylênvớimộttiếng“Hự”củacảsứclựccủamình.Rồiđểnólênmộtcáibànởbênphải.Chỉnhcáimáylại,nhậnmộtcáinútvàgiấyđãđượcxéntheoýmuốn,cầmcáckhốiđóđểchồnglênnhau.Tấtcảnhữngviệcnàylàcôngviệctựnhiêncủamộtngườithợxéngiấy.

Nhưnghãyquansátanhtakỹhơnmộtchút.Ngườithợnàylàmgấpbalầncôngviệccủamộtngườibìnhthườngcùnglàmcôngviệc

đó.Anh thợcủachúng tarấtgầy,cóchứnggiựtgân.Anh tađổmồhôi.Hànhvicủaanh tachứngtỏanhtarấtcốgắng.Cứmỗihaiphútanhtatubìnhnướccủamình.Chúngtahãyđọchồsơykhoacủaanhta:mắcchứngsuynhược,sứclựcyếukém,suynhượcthầnkinhvàlaolực.

Bâygiờchúngtahãyxemxétđiểmlàmviệccủaanhta:rấtnhiềuđiểmkhenthưởngchocôngviệclàm;điểmkhenthưởngchosảnxuất;khenthưởngthườngniên.Tôihỏisếpanhta:“Anhấyhả?Mộthiệntượngđấy!Anhtalàmviệckhôngaibằng!Anhtakhônghềngưngtay,anhcóthểtintôiđi(Tôitinôngtachứ).Anhtadườngnhưkhôngbiếtmệtlàgì.Anhtalàmviệckhôngngừngtay.Anhtalàngườithợgiỏinhấttrongtoánđấy.

Trongtrườnghợpnày,đâylàngườithợgiỏinhất…bởivìanhbịbệnhnặngnhất.Tôihỏianhta:–…Tôihaimươibatuổivàcóhaiđứacon.

–Anhlậpgiađìnhvàolúcmấytuổi?–Haimươituổi.–Hùm…anhkhôngthểchờđợilâuhơnnữaà?…–(Anhtamỉmcười).Ồtôicướivợ…đươngnhiênbởivìtôiyêungườivịhônthêcủatôi…

Nhưng…–Nhưngsao?–Nhưngcũngđểthoátrakhỏigiađìnhtôi.–Tiếclàđiềuđócũngthườngxảyramà.–Đúngvậy,tôibiếtchứ.Nhưngtôicũngphảinóivớiônglàtôiđượcngườimẹkếdạydỗ.–Anhcóbiếtmẹruộtanhkhông–Không.–Thếbaanhlàngườinhưthếnào?–Ồ,làmộtngườiđộctài,rấtđộcđoán.Ôngtalúcnàocũngnhắcđếnsựkémthôngminh

củatôinhưngchínhbảnthântôi,tôibiếtlàtôiđâucónguđếnthế.Ôngcóthấytôingukhông?–Đươngnhiênlàkhôngrồi,chỉcầnnhìnthôicũngđủbiết.–Cámơn.–Khôngcóchi.Nếuanhlàngườithôngminhthìcũngđâuphảilàlỗicủaanhcóđúng

không?Nhưthếcũngđâucógìđểkhoekhoangđâu.–Đúngvậy.–Chúngtatiếptụcchứ–Đươngnhiênrồi.Nóichocùng,batôicũngthươngtôi lắm,nhưngôngtathuộc loại

“thiếucátính”,ônghiểukhông?–Tôihiểuchứ.Nếukhôngôngtađâucóbạongượcđếnthế,anhbạn.Vàbàvợsaucủa

ôngtakhôngthươnganhchứgì?–Khôngthươngà?Bàtathùtôithìcó.Bàtakhôngbaogiờbỏquabấtcứmộtcơhộinào

đểnhụcmạtôi,cốlàmchotôitintôilàmộtthằngchẳngragì,tôilàmộtvậtcảngiữabàtavàbốtôi.Khôngmộtngàynàomàtôikhôngcảmthấybịruồngbỏvàthùghétmộtmìnhtronggóckẹtvớilờicấmtuyệtđốikhôngđượcbướcchânrangoài.Vàtôiphảisốngsuốtmườilămnămnhưthếđó.

–Ngàynàyquangàykhác.–Đúngvậy.Ngàynàyquangàykhác.Vàcòncónhữngngàythậtnặngnềnữachứ!Nó

quá…tuyệtvọngđếnmứcngườitakhôngcòntừnàođểdiễntảđược.Ngườitachỉcómỗimộtniềmaoước,làphảithoátrachobằngđược.Ôngcóhiểukhông?

–Đươngnhiênrồi.Anhcótheomộttôngiáonàokhông?–Khôngcó,nhưngđúnghơnlàkhôngcònnữa.Nhưngtôiđãđượcnuôidưỡngtrongđạo

Tinlành.Khinghĩlại,thậtkhôngkhôihàichútnào.Bịkèmchếnhưthế…vàđểtrảthù,tôiăncắpđường,kẹođểtrốnăntronggóckẹtcủatôi.Tôinhớrấtkỹlàtôitựnhủvớimìnhnhưthếnày“nhưthếmìnhvẫncóđượcnhữngthứnàyvàcácngườikhôngbaogiờbiếtđược”.

–Đươngnhiênrồi,cũngnhưnhiềuđứatrẻkhácthủdâmvậymà.–Tôicũnglàmthếnữa.–Thườngxuyênkhông?–Ồgầnnhưmỗingày.

–Vớicáicảmthứctộilỗichứ?ýtôimuốnnói:anhcócảmthấymìnhcótộikhông?–Đúngvậy…quảthậtđúngvậy.–Cótộiđốivớiai?Vớiđạocủaanh?Vớibaanh?–Hùm…việcnàyhơikhónói.Tôicảmthấyghétbatôi,nhưng…–Nhưnganhcảmthấycótộikhithùghétôngtabởivìôngtalàbacủaanh.Anhcócảm

thấycótộikhighétbàmẹkếanhkhông”?–Ồđươngnhiênlàkhôngđờinào.Đốivớibàtatôithùghéthếtmình.Đólànhữnggìcòn

lạinơitôi.–Anhcósợbaanhkhông?–Cóchứ…điềuđókhôngthểtránhđược.Mỗilầntôithấyôngta,bụngtôiquặnlại.Tại

bànăn,tôiluônbuồnnôn.Cuốicùng,mỗitiếngđộngnhỏnàocũnglàmchotôigiậtmình.Vàthậtkỳlạ…tôiluônkínhnểbacủatôi.

–Anhbạnơi…chúngtaluônkínhnểmộtngườinàođó…vàanhchỉcómỗimộtmìnhôngtamàthôi…vàdùthếnàođinữa,anhvẫncốđặtôngtalênbệđểthờ.Hồilúcởnhàchamẹ,anhcómắccácchứngsuynhượcthầnkinhkhông?

–Lúcmườilămtuổi,ngườitađãbắttôisốngmộtmìnhởđồngquêtrongmộtthờigian,nhưngôngbiếtkhông,chúngtôikhôngđủtiền.Vảlạilúcđótôiđãđilàmrồi.

–Rồisaonữa?–Saonữaà?Thậtlàkhủngkhiếp.“Suynhượcthầnkinh”,họbảotôinhưthế,suynhược

thầnkinh?Nócóđángchomộtviệcnguxuẩnkhôngchứ/Màycóđauởđâukhông,cóà?Màycóđauởbụngkhông?Màycóđaudạdàykhông?Ôngbácsĩcónóivớichúngtaolàvềthầnkinh.Thếlàđiềutưởngtượngrồi!Màyphảicốgắnglênchứ!Hiểukhông!Taosẽchomàybiếtthếnàolà“suynhượcthầnkinh”!Hãycốlên…đúngratôiphảitiếptục.Tôikhônghiểutôiđãlàmđượcbằngcáchnàonữa…ônghiểuchứ?

–Anhbạnơi…đươngnhiênrồi…–Câuchuyệnlànhưthếđó.–Thêmmộtcâuhỏinữa.Anhsợbốanhđấychứ?–Đúngvậy,tôiđãnóirồimà.Tạisao?–Vàbâygiờ,anhcósợsếpanhkhông?–Sếptôià?Cóchứ,tôikhôngcógìđểgiấucả.Đốivớimộtngườitohọngnhưthế…tôicó

cảmtưởngnhưđangđứngtrướcmặtbốtôivậy…Tấtcảsựkhônghiểubiếtvềconngườiđãtrởnênrõràngvàthảmthương.Sảnphẩmcủa

sựthiếuhiểubiếtđóđangđứngđằngsaumộtcáimáyxénđểtăngtốcsảnxuất,dướiđôimắtcủamộtngườichỉhuyhunghănghaylalối,luôncảnhgiác.

Vìthế,ngườicôngnhânxéngiấy,bịxúcđộng,sợsệt,runrẩyvàbồnchồn,làmviệccậtlực.Khôngngừngnghỉ.Sợbịđánhgiásai,sợbịmấtviệclàmvĩnhviễn.Sợmộtlờinhậnxétcủacấpchỉhuy,khiếnchoanhtaphảinghiềnngẫmtrongsuấtnhiềungàyđêm.Ngườicôngnhânlàmviệc,thậtmau,khôngchêvàođâuđược.Mauhơnnữavàxuấtsắchơnnữa.Cỗmáychạythậttrơntru.Lượngsảnphẩmcứtăngvọt.Vàvìlượngsảnphẩmđượctínhbằngđiểmthưởnglúccuốinăm,nênngườithợcắtxénchỉcầnmởtúiramàđựng.Cácđiểmthưởngrơivàomộtcáchdễdàng.Vàtrêncáiáolaođộngướtđẫmsựsợsệtvàxúccảm,cóthểngườitasẽgắnvàođấymộthuychương,mộttưởngthưởngvôlýchomộtsựthiếuhiểubiếtvôlýkhôngkém…

CÁCHCHỮATRỊCHỨNGSUYNHƯỢCTrướchếtphảitìmchora:a)bảnchấtcủatìnhtrạngsuynhượcvàtôicũngxinnhắclạitừ“suynhược”làmộtthuật

ngữchung.Vìthếchúngtaphảigởcáivỏlênđểnhìnvàovếtthương.b)cácnguyênnhâncủavếtthương.Vàchínhtừđómàngườitabắtđầucáchchữatrị.

Mộtcuộckhámtổngquátlàrấtcầnthiết(đặcbiệtvềthầnkinh,vềthểdịch,thậnvàgan).Sauđómộtcuộctrắcnghiệmtâmlýhọcsẽchothấynếucócácnguyênnhântâmlýđãgâyrasựkiệtsứcvàsuynhược.Khoatâmlýhọccũngsẽđượcápdụngđểxemcócácrốiloạntinhthầnbộcphátngaysauchứngsuynhượckhông.

Chúngtabiếthaihiệntượngchủyếucủahệthầnkinh:sựtạolựcvàsựtrìhoãn.Việcphụchồisựcânbằngtuyệtvờicủahệthầnkinhsẽlàmụcđíchcuốicùngcủaviệcchữatrị.

Đươngnhiênlàviệcchữatrịbằngtâmlýphảiđượcthựchiệnởchiềusâu.Mộtliệupháptâmlýbềmặtkhônggiúpíchgìcảcũnggiốngnhưngườitabăngbộtmộtcáichânbằnggỗvậy.Nhưngtronglúcchờđợihiệuquảcủaliệuphápchiềusâuấy,ngườisuynhượcphảiđượcgiúpđỡngaylậptức.Vàsựgiúpđỡđóphảiđượcthựchiệntừbênngoài(nhàtâmlýhaybácsĩ).Gầnnhưngườisuynhượckhôngthểnàotựgiúpmìnhđược.Bởivìkhảnăngcủaýchívàýthứcrấthạnchế,vìsựhỗnloạncủahệthầnkinh.Anhtarấtmuốnđấynhưngcũngkhôngthểnàomuốnđược.Ngoàira(vàđiềunàyrấtquantrọng)tronganhtacónhiềulăngkính,đểsaichỗ,làmbiếndạngcáctìnhhuốngđixuyênquachúng.Nhưthếngườisuynhượcsẽnhìnthấymộthìnhảnhméomócủachínhmình.Côngviệcđầutiêncủanhàtâmlýlàchỉnhsửachúnglạiđểngườisuynhượcnhìnbắtđầulạiđượcmìnhmộtcáchchínhxáchơn.

Nhữngsựgiúpđỡtừbênngoàiđươngnhiênphảiđượcthựchiệncùngmộtlúcvớicáchchữatrịởchiềusâu.Chúngsẽgiúpngườibệnhkhôngphíphạmmộtcáchvôlốimộtsinhkhícầnthiếtchosựphụchồichiềusâu.

CÁCPHÍPHẠMCHÍNHCỦANĂNGLỰCLÀGÌ?Sựphântáncáccốgắng.Nhưchúngtađãnói,ngườisuynhược“sốngtrênkhảnăngcủamình”.Đúngrangườita

phảinóilàanhtaquăngtiềnquacửasổ,bởivìanhtakhôngthểnàolàmkhácđược.Nétđặctrưngcủangườisuynhượclàsựyếukémlýtrí,vànóngăncảnanhtatổnghợpcáctìnhhuống.Khôngcómộtýchítổngthểlâubền,nhưngcónhiềuýchí,nhiềuaoước.Anhtathựchiệncùngmộtlúcnhiềucôngviệcmàkhôngbaogiờkếtthúchaygiảiquyếtcáccôngviệcđóđược.Vìvậycómộtsựmệtmỏinghiêmtrọngvàócthiếutầmrộng.Nhưthếanhtathiếumộtýchítựnhiênbởivìsinhkhícủaanhtakhôngđượcphânphốimộtcáchhàihòa.

Chúngtacũngphảighinhậnđiềunàycũnggiốngnhưtrườnghợpcủasựbồnchồn.Mộtngườibồnchồnlàmộtngườisuynhượcbịkíchthích;tấtcảcácquyluậtđượcquansáttrongsựsuynhượcvẫncógiátrịchosựbồnchồn.

Vìthếngườitayêucầuhọphảibớthoangphíđểcóthểtíchluỹmộtsốvốnsinhkhí.Họphảihọccáchsống(tạmthờithôi)vớinhữnggìsẵncó.Họphảithuhẹpphạmvisinhhoạtlại;cácquyếtđịnhđốivớimộtngườisuynhượcđôikhilàmộttiêuhaonănglượngthậtlớn.Nhưthế,trongmộtthờigiannhấtđịnh,nhàtâmlýsẽphảicónhữngquyếtđịnh,vàđiềunàygiúpchongườisuynhược“tựthảnổi”vàtránhnhiềudodựmệtsức.Họcóthểcócảmgiácmìnhđangsống“mộtcáchbuồntẻ”.Cóthểđâylàmộtcảmgiáckhóchịunhưngrấtcầnthiếtvàtạmthờimàthôi.Tuyvậynóvẫnchophépsựđiềutrịtạoranhiềukếtquảtốiưunhất.Ngườitacónóirấtnhiềuvềsựtậpluyệndànhchonhữngngườisuynhược.Điềuđóthậthay!Nhưngchíntrênmườingườinày,khôngthểnàotheosựtậpluyệnliêntụcbởivìviệcnàyđượcdànhchonhữngngườikhỏemạnhvàđangtrongthờikỳhồiphục.Trongkhoatâmlý,ngườitacònnhậnthấyđiềunàynữa:mỗikhisựđiềutrịởchiềusâubắtđầumanglạikếtquả(saukhoảngmộttháng),ngườisuynhượcbắtđầuhànhđộngmộtmìnhmàkhôngcầnsựgiúpđỡcủabấtcứai.Tạisaothế?Bởivìanhtabắtđầugomlạinhữnggìbịphântán.Nhưthếanhtabắtđầuquantâmđếnnhữnggìxảyraquanhmình.Vàkhianhtaquantâm,anhtahànhđộng.Hànhđộnglàmộthànhvitựđộngtùythuộcvàosinhkhíđượchồiphục.Ngườitasẽnhậnthấyngườisuynhượcbắtđầudọndẹp,mongmuốn,quyếtđịnh,bắtđầubiếtđếntrậttự,rằnganhtabắtđầudậysớmhơnvàkhôngthèmđểtâmđếnnhữngthứtrướcđâyđãámảnhanhta.Việcđócũng

tựnhiênthôi.Nhữngngườisuynhượctậptrungsựchúýcủahọvàovàirốiloạn.Trongtrườnghợpnàycũngthế,mộtlượngsinhkhíđượctiêuhaomộtcáchvôích.Chẳng

hạnnhưmộtphầnlớnnhữngngườisuynhượcbịsựmệtnhọcámảnhthậtsự.Ngườitacũngtranhluậnrấtnhiềuvềsựmệtmỏicủacácngườisuynhượclàthậthayđượcphóngđại.Cóphảibắthọtuyệtđốinghỉngơihaychophéphọhoạtđộng?Tôinghĩcâuhỏinàykhôngcóíchgìcả!Vầnđềlànhưsau:thếnàolàcáchànhđộngkiệtsứcđốivớingườisuynhược?Đâulànguyênnhân?Cóphảilàcáchànhvicảmxúccánhânkhông?Củamôitrườnggiađìnhkhông?Củamôitrườngtôngiáokhông?

Sẽvôíchkhibắtnghỉngơituyệtđốitronggiađình,nếugiađìnhlạilànguyênnhânđầucủasựsuynhược.Cũngthườngkhi,việcngồi lì trênthườngđốivớisuynhượccũnglàmộtcáchđể trốn tránhvài tráchnhiệm,hoặc trước vài tìnhhuốngnàođó.Hãyđưangười suynhượcrakhỏitìnhthếđóđi(giađìnhchẳnghạn)vàbạnsẽthấyanhtahoạtđộnglạingay.Tấtcảnhữngđiềunàychothấyviệctìmkiếmcácnguyênnhânphảiđượcthựchiệnliêntụcvàkhôngngừngnghỉ.

Phầnlớnnhữngngườisuynhượcthườngbịámảnhvềcácrốiloạndạdày.Bảohọrằngcácchứngrốiloạnđókhônghiệnthựclànóiláo.Cácrốiloạnđóhiệnhữu.Trongchứngsuynhược,cácchấttiếtcủadạdàybịgiảmthiểu;baotửkhôngcósựcothắtcầnthiết;thứcănbịứđọng lạimột thờigiandàikéo theosự lênmenkhông tựnhiên.Sự tiêuhóachậmchạpvàkhôngđầyđủ.Cácngườisuynhượcluônlonghĩđếnchứngkhótiêucủahọ.Đólàmộtvòngluẩnquẩn:mộtsuyyếuthầnkinhkhởiphátmộtquátrìnhdinhdưỡngtệhại,vàsựdinhdưỡngtệhạinàylạiphụchồikhôngđúngcáchnănglượngđãtiêuhao.Từđóxảyrasựnhiễmđộcmáu,vàlàmtăngthêmsựsuynhượccáctếbàothầnkinh.Nhưvậytrongtrườnghợpnàymộtkiểmtraykhoatheochiềusâuphảiđượcthựchiện.Ngoàirasựsuygancũnggâyracácrốiloạn.Rốiloạntínhkhíđôikhikèmtheosầumuộn,ácmộngtrongđêmtối,rốiloạntiêuhóa,xuấthuyếtnhẹ…Thêmvàođósựsuythậncóthểtạoracácrốiloạntâmlý(vàngượclạibởivìcácrốiloạntâmlýcũngcóthểgâyrachứngviêmthận,nhưchúngtasẽthấytrongmục“Tâmthầnthểhọc”).

Dù sao đi nữa, trong các trạng thái suy nhược, người ta có thể nhận thấy trong bảytrườnghợptrênmười,chínhchứngsuynhượcgâyracácrốiloạntiêuhóa,đểsauđóbiếnmấtvớichứngđó.Việc“chútâm”củangườisuynhượcvềtiêuhóa,thứcăn,táobón…phảiđượcchữatrịmộtcáchtriệtđể.Đốivớivàingườisuynhược,sựámảnhđượcquykếtvàochínhcácthứcăn.Chủthểsợphảiănvàtrongvàitrườnghợpngườiđóđiđếncựcđiểm:anhtahoàntoànkiệtsứcvàtrởnênđóikhát.

Trongvàitrườnghợpkhác,nhữngngườisuynhượclại“tậptrung”sựchúývàocáilưỡi.Họcómộtcáigươngnhỏtrongtúi.Mỗingàyhọlấyrahàngtrămlầnđểngắmcáilưỡimàhọcholà“sựphảnchiếucủabaotửhọ”.Nóichung,đólàđiềusailầm.Cáilớptrắngbaoquanhcáilưỡilàdochínhcơquanđóbị.Khôngbiếtcóbaonhiêungườisuynhượcđãsúcmiệngbaonhiềulầntrongmộtngày!Vàngayvớicảnướcôxygià!Làmcholưỡibịôxyhóa.Đươngnhiênlàcáilưỡiđósẽcómộtmàusắckhôngmấyantâm,vàđếnlượtnógâyranỗihoảngsợ(sợbịungthư,sợbịbệnhgiangmai…).

Nhưthế,trongtrườnghợpnàycũngcầnđếnsựtrợgiúpngay.Cáctàiliệuykhoa(cácxétnghiệmlâmsàng,phimquangtuyến)phảiđượcđưachobệnhnhânxemđểthảoluận.Ngườiđóphảiđốimặtvớisựthậtvềcácrốiloạnthểchấtdùchosựthậtđócóxácthựchaykhông.Và,phầnlớnthườnglàâmtính.Cáchiệuquảđầutiêncủaviệctrịliệubằngtâmlýchiềusâu,mauchónglàmmấtđicácrốiloạnđó(nhứcđầu,mấtngủ,ácmộng…),sẽthuyếtphụcđượchọ.

Cácnguyênnhânchínhgâyrasựphântánsinhkhíphảiđượctìmrathậtkỹ.Vìmụcđíchcủaviệcchữatrịchứngsuynhượclàlàmthốngnhấtlạiconngười.

Ngườitaphảithugomlạitạimộtđiểmduynhấtvôsốcácmảnhvỡđanggiằngxéconngườiranhiềuphía.Vấnđềlàphảitạochoanhtamộtsứcmạnhđểtriệttiêuvôsốcácmảnh

lựcnhỏđangtácđộngranhiềuhướng.Việcchữatrịtâmlýởchiềusâucòntìmkiếmmộtviệckhácnữa.Bấtcứaisuynhượccógốclàtâmlýcũngđềulàmộtngườikhôngthíchứngcả.Tấtcảcácbệnhnhânđóđềuphảidừnglạiởđâuđó,bịchặnbởicácchướngngạimàhọ

khôngtàinàovượtquađược.Chúngtasẽxemxéttrườnghợpđótrongchươngsauđây:Sựnhútnhát.

Việcthíchứngkhôngphảiđượcthựchiệnvìmộtlýdonàođó,vậymàsựthíchứngđólạiđòihỏimộtthayđổicủathếgiớinộitạihọ.Tìnhhuốngmớinàyphảithíchứngvớiphạmviýthứccủahọ.Tấtcảcáctìnhtrạngkhókhănđềuluônđòihỏisựthíchứngnhưvậy.(Chẳnghạnnhưcuộcsốngtronggiađìnhluônđượcđòihỏisựthíchứngvớicáctìnhhìnhmới).

Sựthíchứngkhôngthểnàothựchiệnđượcnếucósựthiểunăngthíchứng.Sựthiểunăngnàycóthểbắtnguồntừnhiềunguyênnhân:kémthôngminh,thiếuhiểubiết,tâmđịahẹphòi,cảmxúc,mặccảmtâmlýsẵncó,ýkiếnđãănsâu,cảmxúcyêunướchaytôngiáobịsailạc…

Nhưvậyngườitacóthểnóilà:trongcáctrườnghợpđó,nếuviệcthíchứngkhôngđượcthựchiệncónghĩalàsựhoàntấthànhđộngchưađượcthựchiện.Nhưvậyngườiđóbịghimchặtbởicáichấnthươngđó,vàcưxửtrongcáihiệntạibằngcáccảmxúccủaquákhứ.

Khinàomộttìnhhuốngđượcgiảiquyết?Đếnkhinàochúngtaphảnứngbằngcáchnàođóđểchotìnhhuốngđóhòanhậptrong

nhâncáchtổngthểcủachúngta.Tôicóthểdiễnđạtnhưsau:sẽcóthíchứngkhimộttìnhhuốngmớiđượchòaloãngtrongcáibểchứatổngthểnhâncáchcủachúngta.KhinghiêncứuvềJanet,chúngtasẽthấytầmquantrọngcủasựhòaloãngđóvà“sựtổnghợp”củaýthức.Chúngtacũngsẽthấycónhiềutrườnghợpkhôngthíchứngvẫncóthểtồntạingoàicáiýthứctổngthểvàcómộtcuộcsốngriêngbiệt.

Đốivớivớisuynhược,ngườitaphảitìmchoratấtcảcáctìnhhuốngkhôngthựchiệnđược,dùchochúngởxađếnmấyđinữa.Đólànhiệmvụcủatâmlýhọcchuyênsâumàchúngtasẽthấysaunày.

Kếtquảnhưthếnào?Mộtconngườiphântánphảitrởthànhmộtconngườithốngnhất.Tôimạnphépsosánhvớihìnhảnhsauđây:thayvìcóvàichụcchiếcmáybaynhỏbaymàkhôngcónhiênliệucầnthiết,vàlầnlượtrơirớt,ngườitaphảilàmộtchiếcmáybayvữngchắcđểcóthểtrởvềcăncứtiếptếnhiênliệuhầutiếptụccácphivụkhác.

Nhưvậy,mộtlầnnữa,ngườitaphảicầnđếnsựthoảimái,màđếnlượtnóđòihỏisựcânbằngtoàndiện,chophépsựcốgắngtựnhiên,thíchhợpvớicáicôngviệccủalúcđó.

Đểkếtthúc…Sauđâylàmộtbiểuđồnhỏchothấycácmốiliênquantựnhiênhoặcbấtthườnggiữa

hànhđộngvàsựmệtmỏi.HànhđộngkéodàiàMệtmỏiàNghỉngơiàHànhđộngàBìnhthườngHành động kéo dài àRấtmệtmỏi (dễ chịu) àNghỉ ngơi lâu hơn àHành động àBình

thườngHànhđộngkéodàihaykhôngàMệtmỏi(khóchịu)àLàmchomụngườigiấcngủmêà

HànhđộngàBấtthườngHànhđộngbồnchồnàKiệtsứcàKhôngcònbiếtnghỉngơiàHànhđộngbồnchồngàBất

thường

CreatedbyAMWord2CHM

Chương3.SỰNHÚTNHÁT

NHỮNGTHÀNHTỰULẪYLỪNGTRONGTÂMLÝHỌCHIỆNĐẠI

GiáosưJacquesR…đitronghànhlangtránglệcủaĐàiPhátThanh.Ôngâuloliếcnhìnđồnghồ:19g30.Đúng20g,ôngJacquesR…sẽlàmbàithuyếttrìnhđầutiêntrongsốbốnbàicủaôngtatrênmáyviâm.

Trongbamươiphútnữa!Nhưngtrongkhoảnhkhắcchínhxáccủathờigianđóđãmangmộtýnghĩavậtchấtthật

nghiệtngã.Mộttìnhhuốngmàchỉcósựtrốnchạymớigiúpôngtathoátnạn…Cáiấntượngcủakhoảnhkhắcthờigianđócứgiảmdần,cứhaodầnchođếnhànhđộngđángsợđó…

Jacquesbướcvàothangmáyrồingồitrongphòngchờ.Đã19g35.Jacquesxoacácđầungóntay:chưachimồhôiđãrịnrarồi.Nỗilosợ…nỗilosợchếttiệtkia,cáirunrẩykhốnnạn,cáicảmxúckhốnkiếp…sựnhútnhátdữdội,làmtêliệtthânngười,đãngănchănviệcthựchiệncáchànhđộngcủaôngta.

19g40.Cáiđồnghồtolớncủađàiphátthanhcứtrôilướtquatừnggiâyphútmộtcáchtànnhẫn,khôngbiếtdừnglạitheomongmuốn.TrongđầuJacquesnổilênsựmâuthuẫnvànỗilosợ.Cáctrợlýđạodiễncứngườiquakẻlại,chàohỏiôngta,toànnhữngchuyệnkhôngđâu.Jacquesnghechínhgiọngnóicủamìnhnhưmộtngườixalạ,mộtgiọngđục,línhínhưxuyênquamộtđámsươngmù.Vàsẽranhưthếnàođâykhiđứngtrướcmáyviâm?…Ôngtangồixuống.Nỗisợhãichiếmlĩnhôngta.

19g50.Jacquesđứnglênvàngồixuốnghơnmườilầnrồi,chùichùihaibàntaycủamìnhđẫmmồhôivàđangbắtđầurun.Trítưởngtượngcủaôngtalàmviệc.Ôngtađoántrướchànhđộngcủamìnhvàtựgiằngxéchínhmình.Từtrướcđếngiờôngtachưahềthấymộtcáimáyviâm.Cóhàngngànngườisẽnghebuổiphátthanh.Ôngtưởngtượngrahọ,đangchựcchếnhạoôngmộtcáchnguxuẩnbấtcứmọilỗilầmnào.Ôngtabiếtbấtcứmọibấttrắcnhỏnào,mọihơithởquámạnhcủamộtngườinhútnhátsẽbịhàngngànlỗtainghethấy…Vàôngcòncảmthấytrêncảcơnnhútnhátđó,ôngtakhôngthểnàoứngkhẩubấtcứđiềugìđểchegiấusựbấttrắcđó.

19g55.Mộtphátthanhviênbướctới. Jacquesliềncảmnhậncómộtcothắtmạnhnơingựcvàvùngthượngvị,taibỗngnhiênùlên.Hànhđộngđangđếngần,hànhđộngđangởngayđây.Ôngcảmthấymìnhnhưbịmắcbẫy.

–Xinôngvuilòngđitheotôi,thưaông?”.NhưngtrongsựmêmuộimờmịtnơiconngườiJacques,lạitrỗilênmộtxúccảmkhác:ngườiphátthanhviênlàmộtphụnữ.Mộtphụnữ?Màngaynhữnglúctựnhiênnhất Jacquescũngđã lúngtúngđếnchừngnàorồi…Vàtrongsuốtbuổiphátthanh,ngườiphụnữđósẽngồiđốimặtvớiôngta,thụđộngvàquansát.Jacquessẽlàvậtbịquansát.Màchodùôngtacóthểđượcchiêmngưỡngvìgiọngnói,bàivăn,hayvẻđẹptraicủamình(bởivìôngtacótấtcảnhữngthứđó)thìôngtacũngkhônghềnghĩđến…Mộthơithởkhẩnthiết:cầuthang.Mộtnỗikinhhoàngtrongnháymắt:phảiđi!phảitrốnthôi!Cũngnhưviệcđãxảyravàotrongngàycủamộtbữatiệc,vìsựcứngnhắcvàvụngvềcủatínhnhútnhátcủamìnhđãlàmchocontômhùmvăngrakhăntrảibàn…

Nhưngnỗisợcủasựlốbịchđãgiữchânôngtalại,nỗisợcủasựthấtbạisaucùng,bởivìsauđóôngtakhôngbaogiờdámnghĩđếnviệcnóichuyệntrênlànsóngđiệnnữa…cũngnhư

ôngtakhôngbaogiờdámdựbấtcứmộtbữatiệcnàokhác…Bâygiờ,Jacquescảmthấymìnhđangtựbướcđi,đangtựngồixuống.Ôngnhưmộtngười

máy.Mộtphútnữathôi.Bảnvănmàôngthuộclòngkhôngcòngìnữa,chỉlàmộtlỗtrốngđenthuimàthôi.Khôngcònrútluiđượcnữa.Từtrênloacủaphòngphátthanh,nhạcchuyểnmụcđangnhỏdẫnđểtắtluôn…lúcđóđếnphiênôngta.Khôngcònnhúcnhíchđược,khôngthểnàođứnglênđểphátansựcăngthẳngquáiáckia.VàJacques,dướicáibànđểmáyviâm,nắmchặthaibàntaylạichođếnmứcmuốntrẹoxươngluôn.

“Thưaquývịthínhgiảquýmến,quývịsẽnghesauđây…”Jacquescócảmtưởngnhưvừanhảyxuốngnước.Câu“Xinchàoquývịthínhgiả”xẹtnhư

mộttiếngsét.Câunóiđômđốpnàynóichocùnglàmột“độngtácđộtngột”,đượckhởiphátđểgiảmbớtsựcăngthẳng…ôngcócảmtưởngcáccâunóiđầucủamìnhdườngnhưđãmấthútvìchúngđãnằmngoàiýthứccủaôngta.

Jacquesnhìnchămchămvàobảnvăn,trongsựngoancốtuyệtvọng.Vàkhôngcầnbiếtmìnhđangnóigì,trongcáiýthứcrốibờinhưthế,ôngtađọcbảnvăn.

Trongtrườnghợpnày,cáiphảnứngđặctrưngcủangườinhútnhátđangthểhiệnởmứcđộcaonhất:Khôngcòngìtồntạingoàicáctìnhhuốngghêsợlà:cáimáyviâm,thínhgiả,côphátthanhviên.Nónhưmộtvòngxíchcổđangkẹpcứngbộnãoôngta.Mộtcámdỗkhủngkhiếpđangthôithúcôngta:phảicửđộngmớiđược.Cửđộngđôimắt,buộcchúngphảinhìn.Phảilàmmộtcửchỉgìđó.VàJacquesbấtngờngướcmắtlênnhìnmàđầuvẫngiữnguyên.Chỉtrongkhoảnhkhắccómộtgiâythôi…nhưngđủđểnhậnthấyánhmắtcủacôphátthanhviênđangngồibấtđộng,nhìnôngvàmỉmcười.VàngaylúcđóJacquescoinụcườiđónhưlàmộtnụcườimỉa.

Vòngxíchcổkháclạisiếtmạnhhơnnữa:bâygiờchỉmộtmìnhcôphátthanhviênđãtrởthànhtìnhhuốngghêsợ.Cònhai trangnữađểđọc,nhưnggiờđâyhaibàntaycủaôngrunmạnhquá,giọngnóicủaôngtanhưbiếnthànhhơithởvàtắtđi.Bấtngờ,trongmộtthôithúc,ôngbỏluônhaitrang,khôngcầnsựliênkếtnàohết,đọccâucuốicùngcủabảnvăn“Xinkínhchàoquýthínhgiả”.

Nỗisợhãiđãchiếnthắng.Đếnlúcđó,mộtsựthưgiãnthậtchậmrãiđangdânglêntrongngườiJacques,buồntẻ,mơhồ,kiệtquệ,trơlì.Thôixongrồi.Khiravề,ôngtabiếtmìnhđãthấtbại,xấuhổvàtừđây,khôngbaogiờôngtađặtchânvàotrongmộtphòngphátthanhnàonữa.

SỰNHÚTNHÁTLÀGÌ?Gầnnhưkhôngthểđịnhnghĩatừnàyđược.Trướchết,bởivìmộtngườinhútnhátmang

vôsốyếutốrấtphứctạp,ngoàiracòncóbaonhiêuchứngnhútnhátthìcóbấynhiêungườinhútnhát…

Ngườitacóthểđạikháiphânloạinhưsau:ngườinhútnhátthựcthụ;ngườinhútnhátcógiaiđoạn;ngườihếtsứcnhútnhát;vànhữngngườimàsựnhútnhátđãtriệttiêuhoàntoànnhâncáchvàhànhvicánhâncủahọ.

Thêmvàođó,sẽđượcghépthêmcáctìnhhuốngghêsợ.(Thếngườiđócóbịnhútnhátmộtcáchtháiquátrướcmộtngườikhácgiới,trướcuyquyềnkhông?Nếubởiuyquyền,thìdướihìnhthứcnào?Tôngiáo?Xãhội?Nghệthuật?–Ngườiđócóbịchứngnhútnhátcógiaiđoạnkhông?Haynhútnhátđólàmộtnétthườngxuyêncủanhâncách?).

Nhưvậy,người ta thấyviệckhámnghiệmtâm lýcủamộtngườinhútnhátphảiđượcthựchiệnmộtcáchtỉmỉ.Tấtcảcácnguyênnhâncủasựnhútnhátphảiđượctìmkiếmmộtcáchkiêntrìvàđầyđủ.Cácnguyênnhânđócóphảixuấttừtronggiađìnhkhông?Xãhội?Tôngiáo?Tìnhdục?Thểchất

Ngườiđócóphảibịnhútnhátvìquáxúcđộnghayngượclại?Vànếungườitacốđịnhnghĩasựnhútnhát,ngườitasẽnêuramộtnétđặctrưngcủatất

cảnhữngngườinhútnhát:sựnhútnhátlàmộtkhuynhhướngcảmxúchoặcxúcđộng,được

biểulộtrongnhữngmốiquanhệgiữangườinhútnhátvàcácngườikhác;đâylàmộtloạibệnhchứcnăngđượcthểhiệnbởimộtsựkhôngthíchứngtạmthờihayvĩnhviễn.

CÁCBIỂUHIỆNCHUNGCỦANHỮNGNGƯỜINHÚTNHÁTLÀGÌ?1.Cácbiểuhiệnsinhlý.–Rốiloạnvềbàitiết(mồhôinhấtlàởcácđầuchi,khônướcmiếng,nuốtnướcbọtmột

cáchquáđáng).–Sựtrươnggiãncácmạchngoạivi:nêncóhiệntượngđỏmặt(màngườinhútnhátphải

khổsở).–Sựcocácmạchngoạivi:nêncóhiệntượngtáimặt.–Cácrối loạnvề lờinóivàhơithở;cothắt lồngngực,dâythanhcứngđơ, tạorahiện

tượnglờinóibịngắtquãng,thiếu“hơithở”,nóilắp,hơithởtừnghồi,biếngiọng,giọngnóiđôikhikhónghehoặckhôngthểhiểuđược.

–Cứngcơbắp:cửchỉchủđộngrấtvụngvề,dodự,vấpngã,làmvỡđồvật,mấtcânbằng…–Runcácngóntay.–Cothắtởvùngtrướctim:cảmgiác“timngừngđập”,ngoạitâmthu.–Saumộtsựhămdọa:kiệtsức,đổmồhôi,thụđộng,tìnhtrạngmệtmỏikéodài.2.Cácbiểuhiệntâmlý.Dĩnhiênchúngrấtnhiều,vìvậyngườitachỉcóthểnếuranhữngnétchungmàthôi.–Sựnhậnxétsángsuốt,phạmviý thứcbịgiảmthiểuđángkể.Chỉmỗimộtviệcảnh

hưởngngườinhútnhát:đólàtìnhhuốngdẫnđếnsựnhútnhát.Ngoàinóra,anhtakhôngbiếtgìkhác,khôngthấygìkhác,khôngđểtâmvàoviệcgìkhác.(Chằnghạn,saubàithuyếttrình,ngườiđóquênhẳncácđoạnvănđãnói)–Phạmviýthứcbịthuhẹpnênkhôngthểcómộtphảnứngtứcthì.Ngườinhútnhátcảmthấybịtêliệtthậtsự.Trítuệkhônghiểnhiệnnữahoặcphảnứngmộtcáchkỳlạ.(Vìvậymàđôikhiđượcxemlà“nguxuẩn”mộtngườinhútnháthếtsứcthôngminh).

–Tráilại,tìnhhuốngghêsợlạiđượcxemxétởmộtmứcđộtànnhẫn.Mọithứđượcgắnchặttrongbộnãocủangườinhútnhát:cácchitiếtnhỏnhất,từnglờinóimột;sựnghiềnngẫmtinhthầnsẽtiếpnối,xoayquanhnhưmộtcốixay.

–Nỗihoảngsợ,vớimộtáplựcnộitạivàcáicảmgiácnghẹtthở.Nỗihoảngsợnày,cóthểkéotheohaykhông,ýmuốntrốnchạy.Việctrốnchạynàychỉtạmthời(ngườithuyếttrìnhrútngắnbàidiễnvăn).Nócóthểđượctiếpnốibởitìnhtrạngsữngsờvàbấtđộng.Ngườitahiếmthấymộtsựtrốnchạythựcthụ:nhưngýmuốnđẩylùiviệctrốnchạychỉlàmtăngthêmnỗihoảngsợ.Mọiđườngrútluiđềubịchặnđứngvàngườinhútnhátcảmnhậnnỗisợhãicủamộtconvậtbịdồnvàođườngcùng(điềunàycóthểrấtghêgớmđốivớianhta).Màthêmvàođóvàchúngtakhôngđượcquên,lýtrívàtrítuệbịgiamhãmtrongmộtbứcmànsươngmùtêliệtdàyđặc.

–Việctừchốiđươngđầumộttìnhhuốngmàngườinhútnhátbiếttrướcnhưmộttìnhhuốngghêsợ(Từchốithamdựmộtcuộchộihọp–từchốithamdựmộtbữatiệc–từchốibướcchânvàomộtnhàhát–từchốiđivàomộtrạpchiếubóngtronggiờgiảilao–từchốihẹnhòtrongmộtquáncàphê–làmcáchnàođóđểđếnbuổihẹnsaungườikiađểkhỏiphảigọinướcuống…).

–Nỗihoảngsợđượcđoántrướcnàyđôikhitạoranhữngcảmgiácthểchấtrấtkhóchịu:cảmmạogiảtạodogiãnnởmạch,đaubụngdocothắtvùngthượngvị,đautimdocothắtvùngtrướctim.

Như vậy, sự nhút nhát nhưmột thân câymà trên có thể ghép thêm vô số cành. Rấtthườnglà:sựphạmtội,tựtrừngphạtvàđồngtính(tiềmtànghaythựcthụ).Chúngtasẽxemxétcácchitiếtởnhữngđoạnsau.

TrườnghợpcủaPaulY.PaulYcaolớn,gầygòquámức,nhúnnhường.Anhtanóilắpvìnhútnhátvàhổthẹn.Trongbuổitiếpxúcđầutiên,anhtatiếtlộđiềulàmchoanhtađaukhổngoàitánhnhút

nhátkia:nỗiámảnhtộilỗiđốivớingườimẹmình,đãchếtrồi.Paulđãhaimươibảytuổivàcònđộcthân.(Ngườitanghiệmthấyđiềuđó).

–Nỗiámảnhtộilỗiđókhởipháttừlúcnàovậy?Lúcmẹtôichết,hayvàokhoảngđó…–Anhđượcmẹanhnuôidạycóphảikhông?–…Làmsaoôngbiếtđược?–Thếbốanhchếtlúcanhmấytuổi?–Lúctôibảytuổi.–Khôngcóanhhay…–Cóchứ,ồtôicómộtngườichị.(Paultrởnênsôiđộnghẳnlên).Tôi…tôisẽnóichoông

biếtngay.(Anhtarútkhăntayravàlaumặt)…Xinôngthứlỗi.–Nhưngvềchuyệngì?–Ờ…(anhtamỉmcườimộtcáchngungơ,mặcdùnhữngcôngviệclàmcủaanhtabiểulộ

mộttríthôngminhtuyệtvời)–Chịanhlớnhơnanhcóphảikhông–Phải,lớnhơntôisáutuổi.–Thếmẹanhlàngườinhưthếnào?Cuộctiếpxúcvẫntiếpdiễn.Saukhibốchết,bàmẹnóivớingườicongái:–Conlớnhơnemcon.Conđãmườihaituổivàlàmộtthiếunữrồi.Conluônphảigiúpmẹ

trôngnomthằngPaul,thằngbéđángyêu.(Mặcdù“thằngbéđángyêu”đólàmộtthằngnhỏtoxácvàkhỏemạnh,cóthểtrấnáptấtcảbọntrẻnghịchngợmtrongvùng).

Vàngườichịrămrắptuântheolờinóiđódùchocôtakhôngmấythươngđứaemcủamình.Tạisaothế?

–Bởivìtôiđượcmẹtôinuôngchiều,bởivìmẹtôiluônmuốncómộtthằngcontrai…ồ…mẹtôicũngthươngchịtôinữa,nhưngvẫncómộtsựkhácbiệtrấtlớn.

–Vàvìanhlà…đứaconút.–Họkhôngnói“thằngút”,họgọilà“thằngnhỏ”.(Paulcườikhẩyvàmộtcơngiậndữlàm

choanhtađỏmặt)–“thằngnhỏ”!…tôikhôngbiếtđãnghecáitừnàybaonhiêulầnrồi,vìthếthậtlàmẹkiếp!Chođếnmứctôimuốnđậpvỡcáitườngbằngđôitaytôi.

–Vàngườichịanh…tronglúc“chămsóc”choanh…đãtrảthùanh.–Đúngvậy.Chịấykhôngphải làngườichechởmàchínhlàmộtconruồihếtsứckhó

chịu.…Vàcâuchuyệncủamộtđờingườiđượcphơibày.BàmẹcủaPaul?Mộtngườiquyết

đoán,xétnét,hayhờndỗi.Vàthêmvàođó“nuôngchiều”đứacontrai,làmtấtcảmọithứchonó,cangợinótrướcmọingười,ngaycảtrướcmặtchịnó.Càngngàyngườichịđócảmthấycàngbịsasútvàtrảthùnguyênnhâncủasựchiếmđoạtkhôngngừngđó:đếnlượtPaul,càngngàyanhtacàngthấymìnhbị“hạnchế”trongcáituổitraitráng.Bởivìchịta“chămsóc”chonónênđãbáocáotấtcảcáchànhvicủaPaul.Tấtnhiênlàchẳngbaolâusauanhtacảmthấynhưbịnghẹtthởvậy…

–Thưaông,tôikhôngcòntựdolàmbấtcứđiềugìnữa.Khôngngườinàythìđếnngườikia…ýtôimuốnnóiđếnmẹtôi.Tôicảmthấymìnhlốbịch,dịhợmđểcóthểbàytỏđược…Mộthôm,quáđiêntiếttôiđãđánhchochịtôimộttrận…Chịtakhôngnóigìcảnhưnglạiméclại

vớimẹtôi.–Rồisao?–Mẹtôikhóc.Vàsauđólàcảmộttấnthảmkịch.Vìtôimàbàđãlàmđủmọithứ,mang

nhiềunỗikhổvàtôicũngđãđáplạibànhưthếđó!Tìnhtrạngđókéodàisuốtmộttháng.Mộtthángtráchmócròngrã,giậnhờn(ôngbiếtkhông“không,taokhônghônmàynữa,taokhôngthathứchomày,…”).

–Ôngthấyđấy,chịtôiđãchiếnthắngvàcònlàmtớinữachứ.Trongkhiđó,tôicàngcảmthấymìnhngungơhơnnữa…

–Anhkhôngbaogiờnghĩđếnviệcbỏnhàà?–Không,mặcdùtôirấtmuốnlắm…Tôicảmthấymìnhquátrơtrọi,quákémcỏiđểmột

mìnhđốimặtvớimộttìnhhuốngmàđốivớitôi làhếtsứctuyệtvời…Tôibấtđộng,khôngngừngtựtráchmìnhlàmộtthằnghèn,mộtthằngkhiếpnhược.Tôilà“thằngnhỏ”!Ngaycảbàchịtôi,đôikhigọitôinhưkêumấycongà:“emơi,emơi,emơi”.Đếnlúcđótôimuốngiếtchịtaquáchừng.Vàtấtcảcáccơngiậndữmàtôiphảiđènén…Tôitrởnênnhútnhátmộtcáchquáidị.Tôikhôngcòndámngướcmặtnhìnbấtcứaikhác.Tạibànăn,bênnàylàchịtôi,cònbênkialàmẹtôiluônnhìntôitiếpthứcănchotôichođếnmứccắtthịtrachotôi…đemnướcuốngchotôi.Vàlúcđó,sẽlàvôíchnếunóirabấtcứđiềugì…

–Vàkhôngcóainóichobàtabiếthaysao?–Ôngthửnghĩxem?Nóicáigìbâygiờ?Bởivìbàtatốtmộtcáchquáđáng,bởivìbàta

làmtấtcảmọithứvìtôi,vìtôimàbàtacóthểbáncảquầnáocủamình!Vìvậy,tôikhôngđượcnóibấtcứtiếngnàochốnglạibàta!Chúaơi!…

–Tôihiểurồi.– Khi cómột người lạ đến thì tôi bước vào. Ánhmắt chiêmngưỡng của bàmẹ nhìn

“thằngnhỏ”nhưngườitanhìnmộtvậtgìquýhiếm,đẹpnhất,thôngminhnhất;vàdườngnhưmẹtôimuốnnói“chínhtôiđãtạorasảnphẩmnàyđấy,vớitấtcảnhữngthiếuthốn…”.Tôilàvậtmàngườitađangnhìnvàtôinói“Xinchàoông,chàobà”.Tôilàđứamàtrênbànăn,mẹtôinóitrướcmặtmấyngườikhác“Conhãyngồichongaylại,conhãyngồichotửtếcoi”.Conđãănđủchưa?Cácvịbiếtkhông,“thằngnhỏ”nóquánhútnhát”.(Paulnắmhaibàntaylại).Trờiơikhôngbiếtsaomấychuyệnđólàmchotôikhổđếnthế…vớitấtcảnhữngthànhýnhấttrênđời!…Nhưngvàothờiđiểmđó,tôichưahiểurõcholắm.Đươngnhiênlàtôicóphảnkhánglại,nhưngbấtcứhànhđộngnàođểchốngđốilạimẹtôi,đềubịtiêutanngaytứcthì,bởivìmẹtôilàmtấtcảvìtôi!Chốngđốimẹtôitrongnộitâmtôi,làmộthànhvithậtlàquáiquỷlàmchotôinghẹnngàovàbuộctôiphảiphụctùnghơnnữa.

Nhưthế,ngườitađãthấyrõcâuchuyện…Mộtsựnhútnhátmãnhliệtđãhìnhthành.Nhiềucuộcchốngđốikinhhồnvâyquanh,nhưngliềnbịđènénlại.Vàliêntụcnhưthế,khôngngừngnghỉ.

ThếPaulcóyêumẹanhtakhông?Haythùghétbàta?Chắcởđâycóhaiphảnứngxảyracùngmộtlúc,dùcóýthứchaykhông,tựđốinghịchvớinhau,làmsinhsôinỗiloâu,sựhốihậnvàmệtnhọc.Tuyvậyvẫncóthểcómộtlốithoát:sựhậnthùđốivớingườichị.Tạisaothế?Bởivìnếubàmẹlàngườikhôngđượcđụngđến,nếubàmẹlàngườimàcácđịnhluậtđạođứccấmkhôngchođụngtới,thìngườichị,tráilạilàngườikhôngbịcấmkỵ.Vềmặtnàođó,làđiềumaykhiPaulđãlợidụngđượccơhộinày.ĐólàmộtcáivanxảhơiđểchoPaultrútbỏhếtcácvụchốngđốimẹmình:đólànhữnggiấcmơtronggiấcngủ.Mỗiđêmanhtanằmmơ:mơđếncáccuộccãivãdữdộivớimẹmình.Anhtakhôngngừngtráchmócbàta,khôngcầngiữýtứmàngayngàyhômsaulàmchoanhphảixấuhổ!

TấtcảnhữngchuyệnnàyđitheocùngPaulchođếnnămanhhaimươituổi.Nhútnhátquáđáng,hoangmang,runrẩytrướcbấtcứmộttìnhhuốngmớinào,“thằngnhỏ”nhìnthấymẹmìnhquađời.Anhchàngcảmthấyvừanhẹnhõmvừahốihận,cũngđươngnhiênthôi.

Nhẹnhõmbởivìsựmấtmátnàysẽchoanhsựtựdomàtrướcđâyanhtachưahềbiết,

màsựnhútnhátcủamìnhđãngănchặnanhtalại,khôngchoanhtađượchưởngthụnó,bởivìanhtakhôngtàinàokhaithácnóđược.

Hốihận,bởivìanhtựxemmìnhnhưlà“mộtconquáivậtghêtởm”khicảmthấynhẹnhõm.VàmộtthảmkịchmớilạikhởiphátnơiPaul,thêmvàomộtcáisẵncó:ngườichịanhtabỏanhtađểđilấychồng.NhưngdùchoPaulcóthùghétchịmìnhđếnđâuđinữathìanhtacũngđãquenthóidựadẫmvàochịtarồi!

NhưthếPaulđãhaimươituổi,mộtmìnhkhôngmộtchỗdựavàcũngkhôngcócáclờiphêbìnhđánhgiánàonữa.Giờđâyanhtachìmtrongsựnhútnhát,bấtlực,côđơnvớicảmthứcdữdộivềmìnhlàmộtchàngthanhniênkhôngragì,nguxuẩn,khôngthểlàmđượcbấtcứđiềugì,bịhốihậnámảnh.

Vìcómộtíttiền,anhtahăngsaytheohọcngànhquảngcáo.Vìhailýdo:cómộtnghềnghiệptựdođểtránhtốiđasựgiaotiếpvớicácngườikhác(vìnhútnhát);vàđểquênđicáitìnhtrạngnộitâmluônhoảngsợvàhốihận.Anhtacứlặpđilặplạikhôngngừng“Tôikhôngcóphiềnmuộn,tôithậtbỉổi”.Vảlạicórấtnhiềungườinói“Mẹanhlàmộtngườithậttốt!Bàđãchoanhtấtcả,điềumàngườitakhôngthườngthấy…à!Anhthậtcódiễmphúc?”

Vàtrướcnhữngcâunóiđó,Paulluôntựnhủ“Mìnhthậtbỉổimìnhlàmộtconquáivậtvongân!”.Vàvàinămtrôiquatrênlớpdungnhamâmỉđó…Paulgặtháiđượcvàimảnhbằngvàbắtđầuđigõvàovàicánhcửa.NhưngchúngtađừngquênrằngPaullàmộtngườinhútnhátthựcthụvàhaybịámảnh.Anhtarấtdễbịkíchthích,gầygòvàbịloétdạdày.(Vảlạiquânđộiđãchoanhtamiễndịchvìthiếusứckhỏe).Anhtacóđủkhảnăngđểthựchiệncácdựánvàchothấytríthôngminhcủamình,nhưngchỉbằngthưtừthôi!Vàcũngchỉbằngthưtừmàthôi.

Bởivìmộtkhianhđốimặtvớimộtngườikhácthìmọithứđềusụpđổhết.Sựtêliệtnộitạichiếmlĩnhvớitấtcảcáctriệuchứngcủasựnhútnhátnghiêmtrọng.Cácvụkinhdoanhthấtbại,hếtvụnàyđếnvụkhác.Vàvớimỗivụkinhdoanhmớicóthểcó,Paulbiếttrướcchắcchắnthếnàomìnhcũngsẽthấtbại.

Nhưvậyđâylàmộtvòngluẩnquẩncủathấtbạivàtộilỗi.BâygiờchúngtahãydừnglạiởngaythờiđoạnnàycủaPaul,nơihiệngiờanhlà:1–Sựcocụmlạitrướcmộthànhđộngcóthể,bằngnhữnghànhvikếtghépcủabàmẹvà

chị–ýmuốncủabàmẹđểgiữ“thằngnhỏ”cànglâucàngtốt.2–Cảmtưởngbấtlựccàngngàycàngmạnhhơn.3–Sựchốngđốicảmtưởngbấtlựcđó.4–Dồnnénsựphảnkhángchốnglạingườimẹ,dướidanhnghĩacấmkỵ.5–Trútbỏnhữngcơnxúcđộngdữdội,thườngxuyênmàchỉcómỗimộtlốithoát:sựthù

ghétngườichịtrongnộitâm.Chúngtaphảighinhậnlànỗithùghétnàykhôngđượcthểhiệnrabênngoàibởivìsựhiệndiệnđángsợcủabàmẹ.

6–Cảmtưởngphảithumìnhlạisuốtđời,xuấthiệnvàpháttriểntínhnhútnhát.Làđiềurấtquantrọngkhinhậnrarằngnhữngcảmxúcnàylàthườngxuyênvàkéodài,

hếtphútnàyquaphútkháctrongsuốthơnmườinămliền.Vàđiềutồitệxảyđếnlàtìnhtrạngkiệtsứcxuấthiện.

7–Cáichếtcủabàmẹ,sựrađicủangườichị.Paulđượcthảvàotrongrừng,khôngmộtkhígiớitrongtay.

8–Nỗiámảnhlosợ(cộngthêmsựmệtmỏi)giữahaiphảnứngsauđây:sựnhẹnhõmkhiđược“tựdo”vàsựxấuhổkhicảmnhậnđượcsựnhẹnhõmkia.

9–Tiếptụcnỗiámảnhlosợ,lạilàmtăngthêmsựnhútnhátvàkiệtsức.10–Khôngkhảnăngthíchứngvớibấtcứmộthànhđộngtựnhiênnàotrongxãhội.11–Nhữngthấtbạiliêntiếp,hếtcáinàycủngcốchocáikhác.

12–Tinchắcmìnhbịthấtbại.13–Sựtrơlỳtoàndiện,cảmthứctộilỗi,nỗiámảnhkiệtsức…KhixemxéttrườnghợpnàycủaPaul(màđángtiếcthaynólạithườngxảyra)chúngta

nhậnthấyrằngsựnhútnhátcơbảncủaanhtalàsựnhútnhátmắcphải,cónghĩalàbịkíchđộngvànuôidưỡngbởinhiềuyếutốtâmlýđượcdồngộplạivàtáihiệnkhôngngừng.

KHINÀOSỰNHÚTNHÁTTHỂHIỆNTHƯỜNGXUYÊNHƠNHẾT?Khiconngườiđó,ngaytừlúcấuthơ,cómộtcáchsốngkhôngbìnhthườngvàkéodài

trongcácgiaotiếpxãhội.Trườnghợpthôngthường.–Trẻnítđượcnuôngchiềuquámứcbởinhữngchamẹ“tưởngđãlàmđúng”;cácbậccha

mẹnàyluônquyếtđịnhthaychocon.–Trẻnítnảnchíbởimộtkhôngkhíquácằncỗi,màtrongđótínhnhạycảmkhôngđược

tựdopháttriển(trườnghợpmộtđứatrẻmồcôiđượcmộtngườilớntuổinuôidưỡng)–Trẻnítbịthấtvọngdosựthiếuvắngtìnhthương.–Trẻnítbịthấtvọngdothiếuvắngsựthôngcảm(thídụmộtđứatrẻ“quáduytâm”với

bốmẹ“duyvật”.–Trẻnítbịhạthấpbởimộthaycảhaibốmẹuyquyền,khôngmuốnchấpnhậnmộtýchí

kháchơnhọ.–Trẻnítmàngườichachomìnhlàsiêu–thôngminhvàluônbiểulộtínhnày.Cũngcónhữngngườinhútnhát“đượcxácđịnh”:“…Tôitrởnênnhútnhátbởivìtôibịlémắt…”–“Tôitrởnênnhútnhátbởivìtôicócảmtưởngmọingườicứnhìnvàocáimũicủatôi,

màtôinghĩnóquádài…”–“…Tôitrởnênnhútnhátbởivìtôinhỏcon…”–“…Tôitrởnênnhútnhátbởivìtôicótóchung…”(congái)–“…Tôitrởnênnhútnhátbởivìtôiquálớncon…”(congái)–“…Tronglớpngườitaluônchếnhạogiọngnóicủatôi…côgiáolàmtôimấtthểdiện

trướcmặtcácbạnđangcườihahả…”–“…PhảichitôigiàuvàtôicómộtchiếcMercedes300SL,tôixinthềvớicácbạnlàtôi

khôngcònnhútnhátnữa…”Trongcác trườnghợp trên, sựnhútnhátđượcchínhcácđươngsự tiết lộ.Nhưngcác

nguyênnhânđó…cóphảiđúnglànguyênnhânkhông?KHÔNG!Đólànhữngngườinhútnhátthựcthụnhưnghọlại“tìmmộtthủphạm”.Vàkhuyếtđiểm

màhọtìmthấydườngnhưchứngminhđượcsựnhútnhátnày.Chúngtanênbiếtrằngmộtngườibìnhthườngsẽhoàntoàndửngdưngvớicáimũi,hìnhdángconngườihaymàutóc.

Nhữnggìchúngtacóthểnóiđược,làsựnhútnhátcơbản(màchúngtaphảitìmởđâuđó)đượccủngcốbởimộtkhuyếtđiểmvềthểchất,bởivìchủthểđócứnghĩngườitachỉthấycókhuyếtđiểmđóthôi.

CÁCTÍNHNHÚTNHÁTĐỐIVỚIỞMỘTVÀICÁNHÂNChẳnghạnnhưcórấtnhiềungườitrởnênnhútnháttrướcmộtbộđồngphục(nhấtlà

cảnhsát).Tạisaothế?Bởivìbộđồngphụcđótượngtrưngchomộtràocản,mộtđiềukhôngthểtranhcãi,đểcóthểthôngcảmđược.BộđồngphụcmàNgườiKiađangmặctạochongườiđối thoạimột cảm tưởngbất lực vàhụt hẫng.Vì thếmới có cảmgiácnhúnnhường trướcNgườiCảnhsát,hoặcsựlạnhlùng,thôlỗ,khiêukhích(màđâylànhữngthứbùtrừ).

Chúngtacũngthấytìnhtrạngnhútnhátnơicácngườingungốc.Tạisao?Bởivìđốivớingườithôngminh,sựngungốccũnglàbiểutượngcủavậtcản,mộtbứctường.Sựngungốcngăncảnsựgiaotiếp.Ngườithôngminhkhôngthểnàosửdụngngônngữcủangườingungốcđểlàmchohiểuđượcmình.Nhưthếngườithôngminhvànhútnhátsợbịchếgiễu(nhụcnhãvàhụthẫng)màkhôngcókhảnăngtrảlờiđược.

Nhưvậy,vềcơbản,luôncónhữnghiệntượnghụthẫngvàtựti.Như thếnétđặc trưng của tínhnhútnhát làphảibiểu lộ ra trướcnhữngngườikhác,

trướcđồngloại.Rấthiếmkhingười ta thấymộtngườinhútnhát lêncơn lúcởnhà(trừphi tiênđoán

đượcmộthànhđộnglàmanhtahoảngsợ;thídụmộtdiễngiảphảinóichuyệnvàolúcchiềuvàtrongsuốtngàyđóanhtaluôncảmthấysợsệt)

Nhưngkhingườinhútnhátchỉcómộtmình,khôngcótìnhhuốngghêsợngaytrướcmắt,mọithứđềuhoànhảo,anhtaphảnứngmộtcáchtựnhiên.

Vànếungườitamuốntìmsựsợhãichínhcủangườinhútnhát,ngườitasẽthấynỗilosợsựchếgiễuhoặctháiđộkhôngthôngcảm.

Thídụ:Mộtnhạcsĩdươngcầmđósẽlêncơnnhútnhátnếuanhtaphảibiểudiễntrướcmộtngườikhôngphảilànhạcsĩ,cóthểmỉamaianhtabởivìngườikhôngbiếtnhạcđócảmthấymìnhthuakémvàsẽphảnứnglạibằngcáchhạthấpngườikiaxuống(haymỉamai).

Thídụkhác:mộtngườinàođócảmthấyrấtnhútnháttrướcthuộccấpcủamình.Tạisao?Vẫnlàdolosợbịmỉamai.Trườnghợpnàythườnghayxảyrakhicácthuộccấpđượctậphọplại.Chẳnghạnmộttrưởngphòngtrướcmộtđámcôngnhân.Chuyệngìsẽxảyra?Đámcôngnhânđóđạidiệnchomộtkhốithốngnhấtnhưngvẫncảmthấythuakémngườitrưởngphòng.Nếungườitrưởngphòngkhôngsửdụngngônngữcủacôngnhân,sựthuakémkiacủađámcôngnhânnàysẽkhởiphátsựmỉamai(tiềmtànghoặctíchcực).Mộtsựmỉamaimàngườitrưởngphòngsẽcảmthấybấtlực,bởivìnhư:

–Sợhọcvấncaovàvìthếkhôngthểsửdụngcùngchungvũkhí.–Sợkhiphảinóichuyệnquáđúngngữphápmàđiềunàysẽlàmtăngthêmsựmỉamai

củacáccôngnhân.Nếungườitrưởngphòngquánhútnhátthìôngtasẽrasao?Hoặcôngtaphảitrânngườilại,hoặcôngtacốvuốtvenhữngcôngnhânđó,hoặcđểcho

sựphẫnnộcủaôngtabùngnổ,hoặcđưaracáchìnhphạt.Tấtcảnhữngphảnứngnàyđềubấtthường.

TẠISAONGƯỜINHÚTNHÁTSỢSỰMỈAMAIa)Nóimộtcáchchínhxác,mỉamaicónghĩalàsựtráingượcnhữnggìngườitamuốnnói

vớiýđịnhchếgiễuhaychêtrách.b)Sựmỉamaiđôikhigiảlàmsựdốtnát;nótinhranh,cayđộchoặctànnhẫn.c)Chúngtanênghinhậnsựmỉamaiđôikhilàvòixảhơicủachínhsựnhútnhát;nócũng

cóthểđượcbiểulộtrongsựphẫnnộhoặctrongsựtuyệtvọng.Mạnhthêmmộtchútnữa,nósẽtrởthànhsựnhạobáng.

Thídụ:a)Mộtngườinàođónóivớimộtngườirấtdễxúcđộngnhưsau:vảlại…aicũngbiếtrằng

anhrấttựchủ,cóphảikhông…”b)Mộtbànóivớimộtôngnhútnhát:“Thậtsao…tôikhôngngờanhnhútnhátđếnthế…

ngoàisựvụngvềvàsựđỏmặtcủaanh,aimànhậnrađượcchứ…”Nhưvậy,chúngtathấysựmỉamaihạthấpgiátrịcủangườinhậnnó;sựmỉamailàmcho

tatrởthànhtròcườivàhạthấpta.Ngaykhinhậnlấylờimỉamai,ngườinhútnháttrởthành

mộtmónđồtrướcmắtcácngườikhác,mộtvậtđểngườitanhìnvớicáckhuyếttậtđượcphơibày.Nhưngngườinhútnhátkhôngthểphảnứngđượclạisựmỉamaimànóđòihỏisựđáptrảngaytứcthì(trảlờibốpchát).Cáccâutrảlờingaylúcđóchỉcóthểlàsựphẫnnộ,mộtlờichửibới,mộtcúđấm(tínhhaygâygổ).Nhữngcáchtrảlờimàthườngkhianhtaphảiđènén,bởivìsựbấtlựccủamình…

TÍNHNHÚTNHÁTVÀTÍNHNHẠYCẢMTínhnhạycảmlàtínhcơhữucănbảnvàtựnhiênởnơiconngười.Nóchophépphảnứng

lạitấtcảcáckíchđộngtừbêntronghoặcbênngoài.Tấtcảnhữngkíchđộngđócóthểđượcgọilà“tìnhhuống”.

Tínhnhạycảmlàmộtphảnứngcơbản,khởiphátbởicácthayđổiđộtngột trựctiếp(chẳnghạnnhưngườinhútnhátbấtngờthấymìnhtrongmộtphòngkháchvàdođó,phảicóphảnứngtứcthì–mộtngườichứngkiếnmộttainạnbấtngờmàkhôngcósựchuẩnbịtrước–mộtngườiphảinhậnmộttinxấu).

Tínhnhạycảmđượcthểhiệnbằngnhữngphảnứngbaoquát:vềmặttâmsinhlý,thầnkinh,cơbắpvàbiểucảm(bởivìsựbiểuhiệntùythuộcvàovaitròcủacơbắp).

Chúngtanênnhắclạirằngtínhnhạycảmlàmộtphảnứngcănbản;chúngtacóthểphânbiệtbốndạngkhácnhau:sựvuithích,phiềnmuộn,giậndữ,sợhãi.

KHINÀOTÍNHNHẠYCẢMLÀBẤTTHƯỜNGKhinàothìxảyratínhnhạycảm?Tấtnhiênlàchứngnhạycảmxuấthiệnkhisựphảnứngvượtqua“giớihạn”…Đếnlúcđó

cáiphảnứngkhôngcòntươngxứngvớitìnhhuống(thídụmộtngườinàođórunsợkhithấymộtconnhện–mộtngườinàođótêliệtvìsợkhinghetiếngđộngtrongbóngtối,…)

Nhưthếchứngnhạycảmlà:–mộtđápứngquámãnhliệtđốivớimộttìnhhuống.–mộtđápứngquálâuvớimộttìnhhuống.–mộtđápứngquáhờihợt;cótìnhtrạngkhôngănkhớpgiữatìnhcảm(khôngcóhiệu

quảsâuđậm)vàphảnứngđóvượtquagiớihạn(biểuhiệnồnàovàcóvẻthiếuthànhthật,chẳnghạnmộtcơn“khủnghoảngthầnkinh”).

Tấtcảcácphảnứngcủachứngnhạycảmđềuquámức:–cườihoặckhócquámứcvàngắtquãng(từngcơn)–đỏmặthoặcmặttáixanh.–đổmồhôiquánhiều.–cơmặtcogiật.–nháymắtliênhồi.–ánhmắtkhôngtựnhiên.–cửchỉgiật(từngcơn).Nhưngconngười,nếuđượcsinhravớisựxúccảmcủamìnhthìchứngquáxúccảmcũng

cóthểhiệnhữukhimớirađời.Vìthếchínhconngườimangthểtrạngxúccảm.Ngoàirachứngquáxúccảmcũngcóthểphátsinhsaucác“cơnsốcmạnh”như:cáccơnchấnđộngthầnkinhtrầmtrọng,cáccơnsuynhượcsaumộtchứngbệnhtruyềnnhiễm,tìnhtrạngkiệtsứckéodài,cácthayđổivềthểdịch:thờikỳhànhkinh,dậythìhoặcmãnkinh…

Cóvàichứngquáxúccảmđượcbiểuhiệnnhư:TÍNHXUNGĐỘNGTínhxunglựclàmộtloạinhucầukhôngthểcưỡnglạiđược,nóthúcđẩychủthểcómột

hànhvikhôngsuyxét:từđócómộtcátínhnguyhiểm,đôikhitànnhẫn.Sự thôi thúcnàycó thểkhởiphát saumộtkích thích “nội tại”màkhôngmộtnguyên

nhânbênngoàinàocanthiệpvào:đólàsựthỏamãnmộtbảnnăng,mộtướcmuốnhoặcmộtnhucầu.Nhưngnócũngcóthểphátsinhdomộtnguyênnhântừbênngoài:đếnlúcđóphảnứngsẽngaytứcthìvàkhôngtươngxứngvớitìnhhuống.

Đâulàsựkhácbiệtgiữachứngnhạycảmvớitínhxungđộng.Tínhxunglựccũngnhưchứngquáxúccảmlàmộtnétđặctrưngcủasựmấtcânbằng

tâmlý.Thựcra,tínhxunglựcvàchứngquáxúccảmdườngnhưlẫnlộnvớinhautrongcáchphảnứngquáđáng…Nhưngtínhxunglựcchủyếucó liênquanđếnlòngtựáivàtínhnhạycảm.Nhưvậy,tínhxunglựclàmộtphảnứngtâmlý–xãhội.

CáchtốtnhấtlàchúngtaxemcáchphânloạicủaFURSAC,phânđịnhrõbốnloạixunglực:1–Cácxunglựcvềcảmxúc,cóliênquanđếntínhdễkíchđộng.Chúngthườngkhởiphát

vớicáctìnhtrạng“đammê”:ghentuông,gợidục,thùhận…2–Cácxunglựccơhọcdườngnhưđượcphátsinhngoàicácloạihìnhxúccảm,thídụ

nhưnhữngngườibịchứngđộngkinh,nhữngngườiđiêncuồng.3–Cácxunglực–ámảnh,dùkhôngmuốnnhưngchủthểvẫncảmthấy“bịthúcgiục”

phảithựchiệnmộthànhvitươngứngvớisựámảnh.4–Cácxunglựccủachứnglắplạiđiệubộhoặclờinói.Nhưvậy,chúngtathấycácxunglựcmangnhiềutrạngtháirấtkhácnhau:tìnhdục,khát

máu,phạmtội,hủydiệt,đốtnhà,trốnnhà,trộmcắp,v…v…Bâygiờ,chúngtahãytrởlạivớitínhnhútnhátvàtínhxúccảm.Mọingườinhútnhátđềudễxúcđộngsao?Hoặc:bấtcứngườinàodễxúcđộngcũng

đềunhútnháthếtsao?Ngườitagầnnhưkhôngthểđưaramộtcâutrảlờithỏađángđược,bởivìhaibiểuhiện

nàythườngkhigắnbóvớinhaurấtmậtthiết.Vảlạingườitathườngđồnghóasựnhútnhátlàchứngnhạycảm.Nhưthếđúnghaysai?

Ngườitabiếtrõngườinhạycảmlàmnôlệchocácphảnứngcảmxúccủamình,vàanhtađồngthờicũnghànhđộngtheosựthôithúccủabănnăng!

Nhưthếngườinhútnháttrongcơnnàycũnglànôlệcủanhữngphảnứngđó…Tínhnhútnhátcũngthườngxuyênđượcbiểuhiệnnhưlàhiệntượngcủatínhnhạycảm,

vàtheođóbấtcứngườinàonhạycảmcũngđềunhútnhát.Thếmà,khingười taxétđếntínhnhạycảm,người takhôngthểghépvàođósựnhút

nhát!Theokinhnghiệm,córấtnhiềungườinhạycảmmàkhônghềnhútnhát…vànhiềungườinhútnhátmàkhônghềnhạycảm!

Vìthếchúngtacóthểkếtluậnrằng:nếucơnnhútnhátkhởiphátchứngnhạycảm,chứngnàycónhiềucănnguyênđặcthùmàchúngtaphảicốtìmhiểu.

Thídụ:X…nhútnhátkinhkhủngtrướcmặtphụnữvớinhiềucơnxúcđộng.Cóchínphầntrên

mườilàchứngdễxúcđộngnàykhônghềdosựnhútnhátcủaanhtakhởiphát;màdomộtsựsợhãivềtínhdục.

Nếuchúngtachữatrịnỗisợhãiđó,chúngtanhậnthấytínhnhạycảmcũngbiếnmấtkểcảtínhnhútnhátđặcthùnày.Xétchocùng,X…khônghềnhútnháttrước“mộtphụnữ”nhưngdễxúcđộngvìđènén.Vàsự“căngthẳng”,corútnày,biểuhiệntấtcảcáctriệuchứngcủasựnhútnhát.

Mộtthídụkhác:

MộtcuộckhámlâmsàngchothấyZ:…cómộtcảmxúctựnhiên.Tuyvậy,Z…rấtnhútnhát,rấtvụngvềvớinhiềuphảnứngquáchậmchạpchỉtrướcsựmỉamaicủanữgiới.Trongcơnnhútnhátđó,khôngmộtcảmxúcđặcbiệtnàoxuấthiện.Chỉmộtsự“coro”vàmộtnụcườimiễncưỡngmớitốcáođượcsựnhútnhát.

ThếmàZ…chỉđượcmộtbàmẹnuôidạy“nuôngchiều”.Thayvìphảnkhánglại,anhtabámlấybàmẹ,điềuđóđượcanhtaxemnhưlàgiảiphápdễdàngnhất…ĐốivớiZ…tấtcảphụnữđềuđạidiệnchomộtgiớitínhnguyhiểm,màanhtasợhơntấtcảmọithứ.(Bởivìnóđòihỏimột cốgắng thíchnghi).Nhưnganh ta cũngbiết tình trạngđókhôngđúngvà trẻ con.Nhưngtiếcthay,anhtakhôngthểnàothoátrakhỏimộttìnhthếmàanhtađãtrốntránhtrongtừngấynăm..Aoướcthầmkíncủaanhta(anhđã34tuổi)làđượcnằmthumìnhtrongcánhtaycủaphụnữnhưmộtđứaconnít.Nhưthế,đâylàmộttrườnghợpấutrĩđặcthùbuộcanhtanhìnmộtngườiphụnữkhôngkhácgìnhưmẹanh;vàđiềuđólàmchoanhtakhôngthểnàothíchứngvớicáctìnhhuốngkhác.Vớitấtcảphụnữmàanhtagặp,anhtaliềntrốnchạyđểkhônggặpvấnđềgìmàtínhấutrĩcủaanhtakhôngthểgiảiquyếtđược.

Trongtrườnghợpnày,ngườitacóthểnghĩmộtkhíchấtbạchhuyếtvàsựbámlấyvàomộtgiảiphápthoảimáivàdễdàngkhôngcónhữngphảnkhángkiệtsức,đãngăncảnsựxuấthiệncủatínhquáxúccảm.

Ýkiếncủangườikhác trởthànhđộngcơchínhcủangườinhútnhát.Ngườinhútnhátluôncảmthấymốiđedọatiềmtàng,cóthểđượcxácđịnhmộtcáchbấtngờ(mộtđứatrẻnhútnhátngồitrênbăngtrongmộtlớphọcluônphảiởtrongtìnhtrạngbáođộng,corútvàsợsệtdùchothấykhônghềcóaigọitênnó;tìnhtrạngcảnhgiácđótươngứngvớinỗisợhãikhithấyngườigiáoviênnhìnvàomình,màviệctrahỏisẽlàmcơnđóxuấthiệnngay).

–Ngườinhútnhátrấtngạibịđánhgiá,dùchocóthiệnýđinữa!Bởivìnếusựnhậnxétthiệnýđóđượcthựchiệntrướcmặtnhữngngườikhác,sẽtạochoanhtacáicảmgiáclàmộtvậtcảmgiácmàanhtasợnhấttrênđời.(khôngthểnàophảnứngngayđược)

–Nhưthếanhtacàngsợhơnnữaviệcbịnhậnxétxấu.Tạisao?Đơngiảnlàsợthành“mộtvật”bịhạthấpvàlốbịch.

Điềunàychophépchúngtakếtluậnrằngnétcơbảncủatínhnhútnhátlàcảmgiáctựti,dùchođượcxácđịnhhaykhông.Nhưvậysựnhútnhátlàmộtbiếnthứccủasựứcchế.

SỰTRÌHOẠNTRONGTÍNHNHÚTNHÁT.Mộtnhânviênbướcđếncửavănphòngcủaôngsếpđểxinmộtcáiphép.Đếnlúcgõcửa,

mộtcáigìđógiữtayanhtalại,tayđểnguyênnhưthếtrongsựdodự.Chuyệngìđãxảyra?Tìnhhuống“xincáiphép”đãkhởiphátnơingườinhânviênđó:a)nhucầucầnthiếtgặpmặtsếpcủamình.b)phảnứngcơhọclàđứnglên,đivềphíavănphòngcủaôngsếp.c)phảnứngcơhọcđưataylên,d)đếnlúcthựchiệnhànhvigõcửa,nănglượngcầnđểkhởiđộnghànhviđóbịchặnlạivì

mộtcáithắngtâmlý(nhútnhát,losợ,v.v.v…)Ởđâyngườitacósựtrìhoãnhànhđộnggõcửa,vớisựchấmdứthoặctạmngừnghànhvi

đó.Mộtđứatrẻnhạycảmbỗngnhiênmuốnlạiômmẹmìnhđểhôn.Nóđứnglên,bướcđirồi

chạy.Khiđếngầnngườimẹnórẽsangnơikhácmàkhôngkếtthúchànhvidựtrùtrướcđó.Ởđâycósựtrìhoãnvàthayđổihànhvi,vìmộtlýdonàođó(sợviệcbiểulộtìnhcảmcủa

mìnhbịmộtngườimẹđangbậnbịuhayđộcđoántừchối).Sựứcchếlàsựngăncảnnghịlựccầnthiếtđểthựchiệnmộthànhvi.Hànhđộngtâmlý

hoặccơnăngbịgiảmhoặcdừnglại.Dùchođượchiểurõđinữa,sựgiáodụcchắcchắncũngbắtconngườiphảibịmộtsốức

chế…Cónhiềuhànhvi,nhiềuướcmuốn,nhiềubảnnăngphảibịtrìhoãn,ngăncản,cấmchỉ,hoặcthayđổitùytheonhữngquyluậthiệnhànhcủaxãhội,giađìnhhoặctôngiáo.

Nóichocùng,sựgiáodụchướngdẫncácphảnứngvàbắtchúngluônphảithíchứngvớinhữngtìnhhuốngcủathờiđiểm.

Vìthếngườitamớihiểusựnguyhiểmcủamộtnềngiáodụckhônghoànhảo.Sốlượngứcchếcứtăngvàvượtquámứcbìnhthường;cácứcchếnàysẽkéotheonhữngứcchếkhác,tạothànhmộtchuỗidàivôtận.Vàsựtrìhoãntrởthànhsựdồnnén.

Sựtrìhoãngiamhãmnghịlực(thídụnỗilosợlàmtiêutantrínhớ,tạoraviệcnóilắphoặcchứnglặngthinh).

Chúngtađãthấysựứcchếtùythuộcvàonềntảngcủagiáodục.Nócócầnthiếtkhông?Cóthểlàcóđấy!Cómộtđiềuchắcchắnlàđốivớitrẻcon,cónhiềuhànhvibảnnăngphảibịứcchế(chẳnghạnnhưviệcmútcácngóntay,đùanghịchvớicácchấtbàitiết,đánhđậphaypháhủy,v.v…).

Nhưngởđâycũngthế,mộtsựtrungdunglàtuyệtđốicầnthiếtđểchosựứcchếvẫnởmứcđộtựnhiên.

Vìsaongườinhútnhátbịtrìhoãn?Chúngtađềubiếtngườinhútnhátkhôngthểnàophảnứngngayvớiýkiếncủangười

khác,nhấtlàchỉchomộtcâutrảlờitạmchấpnhậnđược:biểudiễnsứcmạnhhoặccủatrítuệcủamình.

Ngaylúcnày,nghịlựccầnthiếtbịngănchặn,vớisựxuấthiệncủasựloâu,củatínhxunglực.Vìvậymớicósựtrìhoãnhànhviđápứng,sựngănchặnnghịlựccầnthiếtcholờiđáplạiđó.

NHỮNGBÙTRỪCỦASỰNHÚTNHÁTChođếnbâygiờ,chúngtachỉxemxéttrườnghợpngườinhútnhát“thậtsựnhútnhát”

màaicũngthấyanhtalàngườinhútnhátthật,chịuđựngđượctínhnhútnhátcủamìnhvàđaukhổvìnó.

Nóitómlại,chúngtachỉxemxéttrườnghợpcủamộtngườinhútnhátthựcthụ,phảnứngmộtcáchrụtrèvớinhữngtìnhhuốngghêsợ.

Đâylàmộtngườinhútnhátnguyênhình!Nhưng… còn có cảmột đám,một LễHội nhữngNgườiNhútNhátĐeoMặtNạ,Nhút

Nhát–ma,NhútNhátVôHình…vàNhútNhát–anhHùngRơm.Chúngtahãymởcửara:họđâyrồi!Nếusựnhútnhátlànỗiđau,mànóthậtsựnhưthế,thếconngườiđangchịunỗiđauđó

sẽphảinhưthếnàođây?Anhtaphảitìmchomìnhmộtgiảipháp,sựantoànvàthanhthản.Nhưngsựantoànvàthanhthảnđó,anhtaphảitìmởđâuđây?Nơichínhconngườianh

taà?Trongcáimảnhđấtbấtổn,đầynhữnghammuốnvàhỗnđộnđóà?Khôngthểnào!Bởivìanhtakhôngthểnàotìmđượcsựantoàntrongsựbấtan.Vàanhtacũngkhôngthểnàotìmđượcsựtựtintrongnỗilosợcủachínhmình.

Làmsaođây?Đươngnhiênlàanhtaphảitìmsựthanhthảntừbênngoài.Chỉbênngoàimớibantặngchoanhtamónquàđó.Hoặcanhtatìmnhữngsựchămsócthíchhợpvớitâmtrạngcủamình,sựchămsócchophépanhtadựavàođóvàtrởlạichínhconngườimình.Hoặcanhtaphảitìmmộtgiảiphápkhậpkhiễng,mộtđiềucựcchẳngđã,cóthểgiúpanhta–trongsuốtthờigiancầnthiết–cómộtảotưởngantoàn.

ĐếnchừngđóchúngtacómộtNgườiNhútNhátĐeoMặtNạ,vớimộtbộmặtlậpnghiêm,mộtbềngoài,mộtbộđiệugiảtạomàcáctìnhhuốngđãápđặtchoanhta.Vẻbềngoàiđólàmộttuyếnphòngthủ,vàmộtsựantoàntươngđốinhưngkhôngtươngứngvớiCáiTôithậtsự…VẻbênngoàiđósẽlàmộtCáiTôingoàiCáiTôithậtsự,vànhưthếanhtacóhainhân

cách.Anhtagiảvờungdung,cứngrắn,vôtư,khôihài.Anhtachếgiễumỉamaivànhạobáng.

Nhưngtìnhtrạngcủavẻbênngoàiđólạitùythuộcvàocườngđộcủasựnhútnhát.Vàsựbùtrừcũngsẽgiốngmộtnhiệtkế.Chúngtahãygiảdụsựthấpkémđóchỉlà–100Ctướcđi,thìsựbùtrừsẽghilà+100C.BởivìnósẽkhôngbaogiờchỉOcả,chỉvìđólàđiểmcủasựcânbằngvàsứclựcmàchỉcósựhồiphụcsứckhỏemớicóthểđemlại.

Cónhiềuvẻbềngoài lành tínhchỉxuấthiện tùy theocác tìnhhuống.Nhưngcũngcónhững“thànhlũy”,đãvữngchắcvàngườinhútnhátẩnmìnhtrongđó.ĐólàngườiNhútNhát–VôHình.Bởivìbứcthànhlũymàanhtatrưngbàychongườikhácxemđãmờđục,khôngthểtiếpcậnđược.Đôikhiđượctăngcườngbằngkẽmgai,súngốngluônsẵnsàngkhaihỏa,dùchođólàmộtconthỏđinữa…Đólàmộtngườinhútnhátgiảhiệumàtháiđộkhôngcòntươngxứngvớinhữngcảmxúcphảnứngsâukín(lànỗisợhãi,sựthụtlùivàtrốnchạy).

Anh tađã trở thànhmột conngườikhó chịu, tựphụ, khôkhanđanh thép, kênhkiệu,khinhbỉ.Đâylàmộtconngườiquátựtin,khônghềdodựtrướcbấtcứmộttìnhhuốngmớinào.Đâylàmộtngườikhôngbiếtsợthuộccấpmình,nhưnglạirấtbốirốitrướccấptrên.Vànhữngngườikia, thườngbịđánhlừabởicái“thànhtrì”đó, lại tuyênbố:“đây làmộtngườinghịlực”…

Tộichocáinghịlựcđómànóthậtsựchỉlàmộtnghịlựcgiảtạo!Chỉlàmộtngườicứngrắngiảtạo,khôkhangiảtạo,mộtngườikhinhbỉgiảtạo!Màđôikhi,vềlâuvềdài,lạimắcvàotrongchínhtròchơicủamình.Cóphảianhtađãcốgắnghếtlầnnàyđếnlầnkhácđểtrởnênbấtkhảxâmphạmsao?…vớinỗisợtiềmtàng,sợmộtviênđánàođóbịtáchrakhỏithànhlũy?

SỰHOÀNTHIỆNTừnàydườngnhưđãtựđịnhnghĩarồi:hoànthiện=hướngtớisựhoànthiện.Nhưng…

sựhoànthiệnnàochứ?Loạihoànthiệnnào?Vàtạisao?Chúngtanênbiếtngườiquácầutoànluônbịsựhoànthiệnámảnh.(Hiểnnhiênrồi!)

Chínhsựámảnhnàychothấytínhchấtbệnhhoạnvàkhôngthực.Vìthếchúngtaphảichỉnhsửalại.Thếsựcầutoàncóphảilàmộtnhucầuthườngxuyênđượcbiểuhiệndướihìnhthứcám

ảnh,thúcđẩymộtaiđóphảitìmkiếmsựhoànthiệnkhông?Địnhnghĩanàycóđúngkhông?Khôngvàđâylàlýdotạisao:Ngườinhútnhát,ngườicómặccảmthuakémđangmangtínhcáchnày,biếtrấtrõlàanh

takhôngthểnàođạtđếnsựhoànthiệnđược.Bởivìmộttìnhtrạngkhônghoànthiệnkhôngbaogiờchophépmộthànhvihoànhảo.Nếusựhoànthiệnthựcthụđókhôngthểđượcvớianhta,dùlàbêntronghaybênngoài,

thìnósẽđượcthaythếbằngcáigìđây?Bằngcáivẻbềngoàicủasựhoànthiện.Chúngtalạiphảichỉnhsửanữarồi:sựcầutoànlàmộtnhucầuthườngxuyên,thúcđẩy

ngườicómặccảmthuakémphảitìmkiếmcáivẻbềngoàicủasựhoànthiện;việctìmkiếmnàyđượcđikèmvớimộtsựámảnhmơhồ,hoặcmãnhliệt,hoặclohãi.

Nhưthếđâylàmộtngười,đaukhổvìmặccảmthuakém,đitìmmộtgiảiphápmàchínhnósẽlàmchoanhtađaukhổhơnnữanhưnglạicứuvớtđượcdángvẻbênngoài!Vìthếanhtaphảihướngđếnmộtsựhoànthiệngiảtạonàođó,vĩnhviễnvàtrọnvẹn.

Vìthếanhtaluônphảitìmkiếmtấtcảnhữngthứgìcóthểgiúpanhtagiữgìncáidángvẻđó.Nhưngviệc thừanhậnsựhoànthiệnđó lại tùythuộcvàoaimớiđược?Đươngnhiên làđồng loại rồi!Vìvậy,người cầu toànsẽ làm tất cả,khôngngừngnghỉ,để cho tất cảnhữngngườikháccôngnhậnanhtalàngườihoànhảo.Vìthếanhtaluônphảiduytrì,khôngmộtchútsuysuyển,mộtdángvẻbênngoàituyệtđốihoànhảo!

Mộtcôngviệcthườngngàyhếtsứcnặngnhọcvớidưluậncủathiênhạluônvovebên

tai…Chúngtakhôngđượcquênlàsựantoànnộitâmtùythuộcvàođó?Cátínhbịámảnhcủangườicầutoànlộrõtrướcmắtmọingười.

Anhtasẽlàngườikhônghềcósựhoànthiệnnào,khôngthểnàobiếtđược,khônghềkháchquan,khôngtháiđộ,khôngbìnhthản,khônghềnhãnhặn.Làmộtngườikhônghềbiếtnổigiận,luônrấttốt,ngaythẳng,liêmchính,trungthành,luônthươngyêuvàkhôngbaogiờghétbỏ…Tấtcảnhữngtínhtốtphảiđượcgìngiữtừngngàyvàgiờphútmột,vớisựtrợgiúpcủacáidángvẻbênngoàikia.

Chỉcầnmộtsựthiếuhụtcủamộttrongnhữnghoànthiệnkiacũngsẽkhởiphátnơianhtatìnhtrạngcăngthẳngvàlohãi.Bởivìmấyngườikháccóthểnhậnthấyanhtacóvẻkhôngđúngvớiconngườithựccủamình.

Vìthế,ngườicầutoànluônphảitỏrahơnhẳntấtcảnhữngngườimàanhquenbiết,hoặcgiảngangbằngvớinhữngngườigiỏinhất!Đâylàsựbùtrừhunghãn.Đâylàmộttháchthức,nhưngchúngtaphảichúý:rằngnóluônphảiđượcbiểuhiệndướimộthìnhthứchoànhảo,khôngcóvẻhunghãnnàonhìnthấyđược.Nhưthế,ởnộitạilàtháchthứcvàhunghãn,cònbênngoàilàvẻtửtếvàbìnhthảntươicười…

Chúngtabiếttrườnghợpthôngthườngcủangườicầutoàn“nhẹ”,đượcbiểuhiệntrongvàitìnhhuốngmặccảmthuakém.

Thídụ:mộtngườinàođókhôngchuyênmôntronglãnhvựcnàođótròchuyệnvớimộtchuyênviên.Ngườitasẽnhậnthấyngườicầutoàngậtđầuvớinụcườimỗikhinghemộttừ,mộtđiềugìđómàngườikianóira;dườngnhưmuốnxácđịnh“phải…đúng…tôibiếtrõviệcđó…tôirấtquenvớiviệcđó”trongkhianhtakhôngbiếtbấtcứđiềugìcả.(Mộttìnhhuốngmàđốivớimộtngười tựnhiênsẽphảnứnghoặcbằngsựdửngdưngvìsựthiếuhiểubiếtcủamình,hoặcbằngnhữngcâuhỏi.Ngoàiraởđây,ngườicầutoàncóthểphảnứnglạibằng”cáchđặtnhiềucâuhỏimàanhtakhônghềquantâmđến,nhưngđểchứngtỏanhtathôngminhvàlịchthiệp.)

Chẳnghạnnhưmộttrườnghợpcầutoànkhác“nặnghơnmộtchút”làmộtngườithưkýđánhmáy.Tínhnhútnhátcủacôtabắtbuộccôtaphảihoànthiệncôngviệclàmcủamìnhvàcómộttrítuệhoànhảochocáicôngviệcđó.Ngườitađềnghịcôngviệcthưkýchocôta.Côtatừchốivớimộtlýdonàođó;bởisựengạitrongnỗisợhãibịngườitanhậnthấymìnhkhôngđủnănglực,mộttìnhhuốngmàsựcầutoàncủacôtacũngkhôngtàinàothíchứngđược.

Bâygiờ làmột trườnghợpcầu toàn “nặngký”: tháiđộbênngoài của “mộtđứcông”,hoànhảo,dửngdưngvàthanhthản.Dùđangnghèođinữa,anhtavẫntrảtiềnchomấyngườikhác.Anhtatừchốisốtiềnđượchoàntrảlạibằngcáchcaogiọngvàbìnhthảnnói“Coinào,chuyệnđócóđánggìđâu”.(cónghĩalà:sựcầutoànlàmmộtđứcôngcủatôicònquantrọnghơnthứđónhiều…).Cóđượcvàivéxemkịch,anhtasẽbantặngchobạnbèmìnhmặcdùanhtarấtmuốnxemvởkịchđó(vớingụýlà“nhưthế,mấyngườiđóbiếtlàmìnhcónhiềumốiquanhệrộngrải…vàhọsẽđánhgiámìnhcaohơnnữa…”).Anhtasẽthựchiệnchonhữngngườikháchếtvụvậnđộngnàyđếnvậnđộngkhác,anhtakiếmcảnhữngcôngviệclàmnữa(màanhsẽluônđềcậptrongcâuchuyệnvớivẻdửngdưng“ồ,đốivớitôichuyệnđócónghĩagìđâu,cóđúngkhông?…).

Anhtasẽquậytrờiphábiểnđểgiúpđỡnhữngngườikhác.Vàcũngvì“chonhữngngườikhác”,anhtasẽcảmthấydễchịutrướcnhữngngườimàanhxinxỏ.Cóphảiđâylàsựantoànđượctượngtrưngbằngvaitròcủangườibảohộkhông?Vàđốivớinhữngngườianhgiúpđỡ,cóphảianhtacó“quenbiếtnhiềukhông”?…

Tấtnhiênlàkhianhtaxinxỏchochínhmình,cáimặccảmthấphènsẽlộra,vàsựvụngvềcủaanhtasẽđưaanhtađếnthấtbại.Vảlại,mọingườiđềuquáquenvớitháiđộ“ĐứcôngThậpToàn”,anhtasẽkhôngbaogiờnghĩđếnviệcxinxỏchochínhmình,nếuđókhôngphảilànhữngcôngviệchếtsứcbéobở…màanhtasẽmiễncưỡngchấpnhận.

Đúnglàmộtvòngluẩnquẩn…Đứcôngđó,dùchocónghèođinữa,luônvẫnlàmộtđứcôngnghèo.Làmsaoanhtacóthểlàmkhácđược,bởivìsựantoàncủaanhtatùythuộcvàocái

vaitròcủaanhtamànhữngngườikháctưởngrằngcáivẻbênngoàiđólàthật.Vềcơbản,mộtngườinhưthếluônbịmặccảmthuakémvàcómộtsựnhụcnhãsâuđậm.Nhưthế,ngườicầutoàntrởthànhmộtngườimàtháiđộphảitùythuộcchặtchẽvào

ngườikhác,vàdođồngloạiápđặt.Nhưngsựcầutoànlàmộtbùtrừcủamặccảmtựtitrướcnhữngngườikhác.Nhưthếnólàmộttháchthức(bêntronglàhunghãn)đượcnémvàonhữngngườikhác.

Vàchúngtacó:–sựnhútnháttrướcnhữngngườikhác…điềuđódẫnđến…–tháchthứcnhữngngườikhác……điềuđódẫnđến…–sựtừkhướcnhữngngườikhác…điềuđódẫnđến…–mộtdángbênngoàihoànthiện….điềuđódẫnđến…–sựcầnđếnnhữngngườikhác.Nhưthế,ngườitathấyrõcósựmâuthuẫnquantrọngởđây:anhtagạtnhữngngười

khácquamộtbênnhưnganhtalạicầnđếnchínhnhữngngườiđóđểhôvangsựhoànthiệncủamình!

Vàvìngườicầutoànluônphảiởtrongtìnhtrạngtháchthức,nênanhtaluôncoimìnhnhưlàmộtngườiđộclập.Nhưnganhtakhôngthểnàolàngườiđộclậpbởivìsựantoàncủaanhtaphảitùythuộcvàoýkiếncủangườikhác.Anhtasẽgạtbỏmộtcáchquáđángcáiýnghĩ“đámđông”vớidanhnghĩacủamộtngườiđộc lập.Nhưngđámđôngđó lại tunghôanhta,nhưngkhôngsaođâu,bởivìanhtasẽkhônggạtbỏhọnữa,vớiđiềukiệnlàhọphảituyênbốtínhưuviệtvàsựhoànthiệncủaanhta.

Vảlạingườicầutoànluônlohãivớichínhmình.Bởivìanhtaluônphảichìmđắmtrongsựmâuthuẫncủacái“tôi”vàcáimàanhta“cóvẻ”.Vàdùanhtachỉmộtmình,nhữngngườikhácluônvẫncómặt;đếnlúcnàyanhtatạorachomìnhnhữngloạivũkhíkhác,hoặcnghiềnngẫmýkiếncủahọ…

Nhưngườinhútnhát,ngườicầutoàncũngbịứcchế.Làđiềutấtnhiên!Tínhtựnhiênđãchếtnơianhtarồi,nếukhôngnósẽđểlộrabảnchất

thậtcủaanhta…Những“tựnhiên”duynhấtđượckiểmsoátcủaanhtachỉlànhữngthứphảitươngứngvớidángvẻbênngoàicủaanhtamàthôi:chẳnghạnnhưsựthẳngthắn,lòngtốt,sựtrungthực,sựphẫnnộđángmến.

Ngườicầutoànlàmộtconngườicôđộc.Khôngphảivìkhônngoan,màtráilại!Nhưngvìsợphảibướctớivàđểlộramình.Đólàmộtngườivớinộitâmkhôkhanmàchỉliệupháptâmlýmớicóthểtrảanhtavềvớiconngườithậtcủamình.

Tôitómtắtlạiquátrình:Cầutoàn=dángvẻbênngoài=tựantoànxuấtpháttừtìnhtrạngbấtan.

Tình trạngbấtan=nhútnhát=đaukhổ=giảipháp (phải thoảimái,phảiưuviệt)=khôngthểnàothoảimáivìnhútnhát=phảitỏvẻthoảimái=hoànthiệnviệc“phảitỏvẻthoảimái”đểkhôngmộtaibiếtđượcsựthật=dửngdưng=hoànthiệntrongdửngdưng=hoànthiệntháiđộ,lờinói,kiếnthức,tâmlý=sựứcchếnhững“tựnhiên”=khôkhan=côđộc

NGƯỜIHUNGHÃNMộtcánhcửa.Trêncánhcửađócómộttấmbiển:Chúý!Ngườitabắnmàkhôngcảnhbáo.Chúngtađangởtronghangổcủamộtkẻhunghãn!Độtnhiênchúngtabịmờmắtvì

nhữngtiasáng,lờicôngkích,nhạobángvànhữngcáitát.Tấtcảhangổđềurungrinh:sànnhà,cácbứctường,nhữngcưdântrongđó.Đốidiệnvớimọithứđó,nhưmộtcơnbãotố,mộttênnhútnhát–anhhùngrơm:kẻhunghãn.

Tronglúcnghỉ:màychaulại,hàmcắnchặtlại,taynắmlạirấtnóngnẩy,nhưngtỏvẻrấttựtin.Tháiđộcủaanhtachothấyanhtakhônghềsợbấtcứthứgì,bấtcứai.Mớithoạtnhìn,dườngnhưanhtacũngkhônghềsợchínhmìnhnữa.

Trong lúc hànhđộng: bị kích động, la hét, khoa taymúa chân, né tránh, tấn công, dùkhôngmộtaidámtấncônganhta,chếgiễu,nhạobáng,trảlờitrướckhingườitanói.Chứngminhmộtcáchtuyệtvờitấmbiểntreoởphíatrên.

Luônluôn:Cứngđờ,trànđầysinhkhí,cocúm,nhưthểđặcsệtdocơcứngthầnkinh.Sẽlàmộtđiềubìnhthường,nếutrướcmộttìnhhuốngmới,ngườihunghãnnàycómột

thờigiannghỉngơi,chophépanhtaxemxétnhữngsựkiệnmớivàtừđócósựthíchứngphùhợp…Nhưngđốivớianhtalàkhôngthể.Anhtađứngngaylênkhingườitachỉmớinhìnanhtathôi,chỉaracácvũkhícủamìnhvàbắntớixốixả.Anhtalaotớitrướcbấtchấptấtcả,hiênngangtrongcơncuồngphongmàanhtavừatạora;chạyvớiđầuđưatớitrước,hấttungmớtìnhhuốnghỗnđộnmàdườngnhưanhtavừaphátanhoang.Thếđốivớianhta,ngườitasẽhànhxửsaođây?Người taphảimangbao tay, thậtnhẹnhàng, chuẩnbị câunóicủamình,nghiềnngẫmchothậtkỹ,nghĩtớinghĩlui…Vàngườitanhẹnhàngbướcthậtnhẹtrênđầucácngónchân.Mộtcáisốcnhỏthôi(vàchỉcótrờimớibiếtanhtanhạycảmđếnmứcnào)cũngsẽkhơidậycơnsấmsét.Ngườitacúiđầuchạy.Vợanhtarútlui,mấyđứaconrunrẩy,bạnbèbiếnmất.Người tadèchừnganh ta,đôikhighétanh tanữa.Người ta thườngxuyên thèmmuốncáigọilàsứcmạnhphátratừanhta.Ngườitaphụccáchanhtakhôngbiếtsợai,ngườitasợnhữnglờiquáttháođanhthép,nhạobángvàhạnhụccủaanhta.

Anhtacóphảilàmộtngườithấpkémkhông?Ngườihunghãnquáttháo,dạykhônmộtcáchsốngsượng,nhưkẻbềtrênphánramộtlờichâmchíchnàođó.

Cómộtthượngcấpnàoxuấthiệnkhông?Lúcnàyngườihunghãnliềnthayđổitháiđộ,trởnêndịudànghơn.Anhtacấtbỏhếtvũkhívàhangổtrởthànhmộtcáigiườngđầyhoahồng…Xinhãydịungọtgiùm,ôngthượngcấp,bởivìngườihunghãnnàythậtrachỉlàmộtngườinhútnháttoxácmàthôi…

Vàcũngchínhngườihunghãnnày,tronglúctâmtìnhhiếmhoivàolúcchiềutàsauvàilyrượu,cóthểsẽnóivớibạn“tôià!tôinhunhượcvànhútnhát…nhưngvàomộtngàynọtôiđãquáchánvàbắtđầuphảnứnglại…”

Vàanhtakhoáitránhìnđôibàntaymình.Bởivìvàongàyđóanhtađãnắmhaibàntaylại,vàbắtđầuđánhlại.Bênphải,bêntrái,đằngtrướcrồiđếnphíasau,đánhtứphía.Anhtađánhtrảtấtcảnhữnggìcóthểlàmộtmốinguyhiểmđốivớianhta…Nhưngtấtcảmọithứđềulàmốinguyhiểm,bởivìanhtaquánhútnhát!Vìthế,sẽdễhiểuthôi,anhtađánhtrảmọithứđểchoquentayvàđểtựbảovệchốnglạinỗisợhãi.

Mộtngườinhútnhát–thực thụđã rađờivànhữngngười chungquanhphảidèchừngthôi.Hãynhìnanhtaxem.Mọithứđềugiảtạo!Anhtadùngmãtráibomnguyêntửchỉđểđàomộtcáigiếng.Giọngnóicủaanhtakhôngthật,cáinắmtaycủaanhta,cứngnhưbúakhôngthật.Dángđigiậtgiật,cứngnhắc,quámaucũngkhôngthật.Nụcườimiễncưỡng,quyếtđoáncũnggiảnốt!Ngườihunghãnlàmộttổnghợpnhữngđiềugiảhiệutrongmộtcáithápchuôngxiêuvẹo.

Nhưthế,ngườihunghãntưởngchừngđãhànhđộngđúng.Anhtanghĩmìnhđã“cươngquyết”trongsựphảncông,dùviệcđóxảyrangoàiýmuốncủaanhta.Thườngkhi,cáccốgắngđượcvậndụngđểvượtquatínhnhútnháthoặctínhdễxúcđộngđãlàmsuyyếuhệthầnkinhcủaanhta.Vàanhtatrởnênquákíchthíchcũngbằnganhtabịsuynhược…

Tínhhunghãnlàgì?Mônsinhhọcdạychochúngthấytínhhunghãnlànétcơbảncủaconngười.Nócũngcho

chúngtathấyởthúvậtvàởconngười,tínhhunghãnđượcgắnliềnvớibảnnăng.Tínhhunghãnđó,trongnghĩacơbản,chophépcơthểchúngtasửdụngtấtcảnhữnggì

chungquanhtađểđápứngnhữngnhucầuchủyếucủacuộcsống.

Vớiýnghĩanày,sựhunghãnlàtựnhiên.Freud,tronglýthuyếtvềbảnnăngcủamình,đãdựkiếnhaibảnnăngcơbản:a)Bảnnăngcủasựsống,đượctượngtrưngbởibảnnăngtìnhdục.b)Bảnnăngcủasựchết,đượcđạidiệnbởicácxunglựchunghãnvàcáckhuynhhướng

hủydiệt.Nhưthế,vẫntheoFreud,cáchiệntượngcủacuộcđờiđềuxuấtpháttừsựkếthợphoặc

sựđốichọicủahaibảnnăngđó.AnnaFreudcónóinhưsau“ớtrẻnít,cóhaibảnnăngsonghànhhoặchợpnhấtđó.Các

xungđộngtínhdụctìmlấysứcmạnhcủachúngtrongcácxungđộnghunghãnvànhờđómànhữngxungđộngtínhdụcđạtđếnmụcđíchcủachúng”.

Nhưthế,cácxunglựchunghãnbịlộtbỏnhữnghậuquảhủydiệtcủachúngvàhướngvềcuộcsống(tìnhdục)thayvìhướngđếnsựtànphá(sựchết)

TÍNHHUNGHÃNNƠITRẺNÍT.Thếđứatrẻphảilàmgì?Nócốbảođảmcuộcđờicủanó.Bằngcáchnào?Bằngviệcvậnhànhcácbảnnănghunghãncủanó.Trướctìnhhìnhđó,giađìnhnósẽlàmgìđây?Giađìnhsẽhướngdẫn,điềukhiển,đưavào

khuônphépcuộcđờicủađứatrẻ.Bằngcáchnào?Bằngcáchdùngnhữngphươngsáchhunghãnkhôngkémđểépbuộcđứatrẻ.Nhưvậysẽcósựkhiêukhích(đứatrẻ)chốnglạisựhunghãn(giađình)vớicácgiaothoavữngbềngiữahailựcđó.

Nếu chúng ta có trường hợp củamột đứa trẻ bình thường trongmột gia đình bìnhthườngvàcóhiểubiết,thìmọiviệcđềuêmxuôi:đứatrẻsẽđượchướngđếnnhữngphảnứngcótínhxâydựng.

Nhưngnếucácchamẹhànhđộngquáđáng:a)khiđòihỏiquámức,quáđộctàihayquáchuyênquyền.b)khitỏraquádễdãi,mauchóngnhượngbộnhữngyêusáchquámứccủađứatrẻ;thì

cácphảnứngcủađứatrẻchắcchắnsẽkhôngbìnhthườngnữa,cũnggiốngnhưcủacácbậcchamẹ.

Heuyerđãnhấnmạnhđếnphảnứngchốngđốicủađứatrẻ,màthườngkhilàđiểmkhởiphátcủacácthiểunănghaycácrốiloạnthầnkinh(trốnnhà,tínhđạođứcgiả,sựhậnthùngấmngầm,sựhậnthùramặt,cáclờihămdọabịđènénhoặccôngkhai).Ởđây,các“dồnnén”dĩnhiênsẽnghiêmtrọnghơn,bởivìsựdồnnénngănchặnbấtcứviệcgiảitỏanào,vàtheothờigiansẽsảnsinhrarấtnhiềurốiloạnnghiêmtrọngcủacátính.

Đếnlúcđó,đứatrẻsẽlàmgì?Nếudướimắtcủađứatrẻ,giađìnhlàmốinguyhiểm,hoặclàmộtthựctếđaubuồn,đứa

trẻ sẽ trốn chạyđểhướngđếnnhữngkhái niệm tưởng tượng,mà chúngđược xemnhư lànhữngbùtrừ.Vànếunhưnókhôngcócácthiênhướngvềthầnkinh,nhữngbùtrừkiasẽlànềntảngcủamộttháiđộkhôngbìnhthườngtrongtươnglai.

TÍNHHUNGHÃNNƠINGƯỜITRƯỞNGTHÀNHNơingườitrưởngthành,tínhhunghãnlàmộtkhuynhhướngcótínhtấncông.Ngườita

nhậnthấynóởnhữngngườitrongtìnhtrạngthùhận.Tínhhunghãncóthểnăngđộnghoặcbịdồnnén(chẳnghạnnhândanhcácnguyêntắcluânlý:mộtngườitrưởngthanh,trongnộitâm,cótínhhunghãnchốnglạibốmìnhvàđènénsựhunghãnnàyvì“Luânlýcấmđoánviệctấncônglạichamìnhdùdướibấtcứhìnhthứcnào”).

Sựhunghãncấutrúctheothểtạng.Được thấynơinhữngngườidễ xúcđộngvàhungbạo, nhữngngườimắc chứngđộng

kinh,ởvàichủngtộc.Ngườimắcchứngparanoia(hoangtưởng)cũngcótínhhunghãnthểtạng,vàtỉnhtáo,

khôngngừngcảnhgiácvàkhôngbaogiờhòahoãn.Tínhhunghãnthụđắc.Đólàcáctínhhunghãnngẫunhiên,hậuquảcủamộttìnhtrạngtâmlý,cũngcóthểdotai

nạn.Chẳnghạntrongcáctrườnghợptínhnhạycảmquámức,trongcácvụvachạmtựáitrongcáctìnhhuốngđammê.

Cácchấnthươngsọnãothườngkhicũngđểlạinhữngrốiloạnvềcátính,đôikhikhởipháttínhhunghãn.

Ngườitacũngbắtgặptínhhunghãnhậupháttrongbệnhphânliệt,nhữngngườibịthầnkinhhoangtưởng(chủthểnghe“tiếngnói”bắtanhtaphảihunghãn),ởnhữngngườimắcchứng hoang tưởng bị truy hại, những kẻ thích truy hại, những người có tính ghen hoangtưởng,v.v…

Thếcònngườihunghãncủachúngtatrongnhữngtrườnghợpđóthìsao?Thìanhbạnhunghãncủachúngtasẽđơngiảnnúptrongcơchếbùtrừtrướcnỗisợhãi

vàtrướcsựtrốnchạydocơnsợhãinàyralệnh.Trướcsựsợhãi?Tháiđộcủaanhtadườngđãchothấykhôngnhữnganhtakhôngsợ,mà

tráilạianhtakhôngbaogiờbiếtsợlàgì.Trốnchạyà?Đơngiảnanhtasẽtấncông,anhtalaotớitrước,anhtađâmđầutớitrước,

ngaytrướckhingườitachạmphảianhta.Rồisaonữa?…chúngtalạirơivàocáitròchơicủasựmệtmỏitrởthànhcuồngđộngvà

đượcxemnhưmộthànhđộngcươngquyết.Ngườihunghãncũngnăngđộnglắm,anhtatưởnghànhđộngcủamìnhlàthật,cương

quyếtvàmongmuốn.Anhtacholànghiêmtúc.Anhtưởngsựcuồngđộngcủamìnhlàsinhkhí,màanhtagặtháiđượcbằngchínhsứclựccủamìnhbằngcáchcắnrăngvànắmtaylạiđểvượtquatínhnhútnhát.

Cóphảilàđiềuhợplýkhianhtaxemmìnhnghiêmtúc,bởivìanhtatinnhưthế?(trongkhihệthầnkinhcủaanhđượcbùtrừmàanhkhônghềhaybiết).Cóphảilàđiềuhợplýkhingườihunghãnđótựkhâmphụcmìnhkhông?Thửnghĩxem?Anhtadámvượtquatínhnhútnhátcủamình,bằngchínhbảnthân!Làngườiluônsợnhữngngườikhác,bâygiờlạilàmchonhữngngườikhácphảisợlại!”Nhờvàonhữngcuộctấncôngliênhồi,anhtanghĩmìnhrấttựtin.Anhtacòntỏrangạcnhiên,mộtcáchhếtsứcngâythơ,khithấyquanhmìnhbâygiờkhôngcònai…

Nhưngđôikhi,ngườihunghãncảmthấy“mọithứnàycóvẻgìđókhôngthật”.Anhtacảmnhậnsứcmạnhcủaanhtalàgiảtạo,sinhkhícủaanhtabịhoangphíđikhắpnơicũnglàmộtsinhkhí–giảtạo.

Vìvậy,anhtacảmthấysựmâuthuẫngiữacáimìnhthậtlàvàcáimìnhtưởnglà(cũnggiốngnhưngườicầutoàn).Vàsựmâuthuẫnnàyphátsinhsựlohãi.Nhưthếanhtaphảibùtrừchonỗilohãikiabằngcáchtăngcườngtínhhunghãncủamình!Vàởđâycũnghìnhthànhcáivòngluẩnquẩn.Anhtatiêuxàisinhlựccủamìnhmộtcáchvôích,cốgắnghếtlầnnàyđếnlầnkhácđểgiữnguyên“cáimức”sinhkhícủaanhta,vàsauvàinămnhưthế,anhtasẽtiếnthẳngđếnsựsuynhượcthầnkinh.

Đếnlúcđóanhtasẽbắtgặpcáchiệntượngcủasựmệtmỏi:kiệtsức,suynhược,cuồngđộng.Sựsuynhượclàmgiatăngtínhnhútnhátbanđầu;sựcuồngđộnglàmtăngthêmtínhhunghãn…chođếnlúcgãyđổhoàntoàn.

CƠCHẾPHỨCTẠPCỦASỰNHÚTNHÁTCơchếnàyvôcùngphứctạp.Bởivìmộtngườinhútnhátluônchỉlàngườinhútnhát.Tùy

theocáctìnhhuống,anhtasẽtrảiquatấtcảcácgiaiđoạnchồngchéocủasựnhútnhát.Bâygiờanhtađangnhútnhát,nhưngrồiđâytùytheocáctìnhhuốnganhtasẽlàngườicầutoàn,vàngàymaisẽlàngườihunghãn.Chúngtađềubiếtcácđiểmtệhạicủangườinhútnhátlà:sựbấtlực,tìnhtrạng“khôngthểmuốn“,tìnhtrạngkhôngthểthíchứngvớimộthoàncảnh.

Nóitómlại:–Sựnhútnhátvàchứngquáxúccảmthườnghayliênkếtvớinhau.–Đốivớingườinhútnhátluôncótrườnghợpcorútngườilạihoặcsựngoạixuấtmãnh

liệt.–Ngườinhútnhátluôn“nghiềnngẫmcácthấtbạicủamình,màđiềuđólàmgiatăngtính

nhútnhát.–Khátvọngcủangườinhútnhát(đôikhirấtthôngminh)bịtínhnhútnhátngăntrở,vì

thếmớiphátsinhrasựkiêungạo(antoàn)–Tùytheocáctìnhhuống,ngườinhútnhátluônkhởiphátnhữnghànhđộngphảnxạbảo

vệ(tháiđộxấcláo,caucó,khôkhan).Mỗitìnhtrạngcủacơchếnàylầnlượtsẽmangđếnchoanhtasựantoàncủathờiđiểm,

nhưngnhưthếchưaphảilàhết!Bởivìtínhnhútnhátđócóthểđượccấyghépnhiềuhiệntượngkhácdùmộtphầnhay

hoàntoàn:tínháikỷ,tínhtộilỗi,sựtựtrừngphạt,nỗilohãi,sựđồngtínhluyếnái,đènén.PHƯƠNGCÁCHCHỮATRỊTÍNHNHÚTNHÁTTínhnhútnhátcóthểđượcchữakhỏikhông?Được.Cómộtphươngphápchữatrịnào

chotínhnhútnhátkhông?Không.Nhưnglạicómộtcáchđiềutrịnàođóchomộtloạinhútnhátnàođó.Chúngtanênnhớlà

gầnnhưcóbaonhiêuloạihìnhnhútnhátchobấynhiêungườinhútnhát.Và“tínhnhútnhát”đôikhilàmộtnhãnhiệubaophủnhiềuđườngdẫnhoàntoànkhácnhau…!

Trongmỗitrườnghợp,chúngtaphảiđánhgiámộtcáchchínhxáccácyếutốvềthểtạnghoặcmắcphải.Vànếutínhnhútnhátmắcphảilàdocácyếutốtâmlýthìphươngcáchchữatrịcũngphảilàmộtliệupháptâmlý.

Phươngthứctâmlýtrịliệutheochiềusâuhoặcphântâmhọcluônđượcápdụngthànhcông.

Cócầnphải“thuyếtphục”ngườinhútnhátkhông?Ngườinhútnhátbiếtrõviệcthuyếtphụckhônghềcókếtquảvớianhta.Anhtađãchẳng

phảicốgắnghếtlầnnàyđếnlầnkhácđểtựgiảithíchmìnhhaysao?Đểtựchứngminhsựbấthợplýcủa“cănbệnhđó”sao?Dĩnhiênlàanhtamuốnloạibỏsựthiểunăngcủamình.Anhtarấtmuốnnhưngkhôngthểđược.Vàtrongsựcốgắngđểtươnghợpsựmongmuốnvàkhảnănglàmđược,anhtatìmkiếmtrongchínhmìnhtấtcảcáclýdohợplýmàanhtacó.

Chẳnghạnôngluậtsưđó,rấtthôngminhvàcũngrấtnhútnhát,đẹptrai,giàucóvàđượcngưỡngmộ.Ôngluôntựnhủmình“Coinào,màyđẹptraivàgiàuđấy…Mọingườiđềungưỡngmộmày…Vìthếmàykhôngcólýdogìđểnhútnhátcả!”.Nhưngđiềuđóđểlàmgìkiachứ?Khôngíchgìcả.

Bởivìcácyếutốhợplýkhôngthểloạibỏcácyếutốcảmxúc.Thếthìsao?Tôinhắclạilàtínhnhútnhátlàmộtthểrấtphứctạpnếuđểxétnhưmộttổngthể.Vìthế,

liệupháp,trướctiênphảilà:–Khámphácácmặccảm,tổnthươngtinhthần,hụthẫng,cácđiềuxấuhổ.– Khám phá các “kết tinh” của người nhút nhát. Chúng ta nên biết người nhút nhát

thườngbịchặnđứngbởicácsựkiệnxẩyratrướcđómàanhtaluônbịgắnchặtvào.Nhữngsựkiệntrướcđógiốngnhưmộtcâyđinhđượcđóngvàotrongcáiquákhứcảmxúccủaanhta.

Nhưngnếucơthểcủangườinhútnhátcólớnlên,giàđivàtiếntriểnnhưngmộtphầncủacảmxúcanhtavẫnbịđóngdínhvàocâyđinhđó!Nhưmộtmảnhgiẻbayphấtphớiởphíasauvậy…

–Nhưvậy,anhtasẽphảnứngvớimộttìnhhuốngcủahômnay…bằngmộtcảmxúccủahômqua.Vìthếviệctìmkiếmcác“tínhnếttrẻcon”làrấtquantrọng.

Thếnàolà“tínhnếttrẻcon”?Đúngtheonghĩatâmlý, tínhnếttrẻconlàmộtsựcắmchốtcủacảmxúchaycủaxúc

độngtrongquakhứ.Việccắmchốtnàyngăncảnsựpháttriểntâmlýcủachủthểtrongbấtcứtìnhhuốngnàocóliênquanđếnnó.Việccắmchốtnàycũngcóthểxácđịnhmộtphầnlớntháiđộ,bắtchủthểchỉphảnứngbằngmỗimộtcáchduynhấttrướcnhữngtìnhhuốngkhácnhau.

Thídụ:Christiane,bamươituổi.Christianerấtnhútnhát,nhấtlàtrướcmặtđànông…màđiềuđócàngtăngthêmnétduyêndángcủacôta.Quảthật,côtarấtcóduyên,rấtđẹpvàcóvẻnhưmớicómườisáutuổithôi.

CácyếutốcủacuộcđờicủaChristianelànhưthếnào?–Bàmẹ(mẹkế)hằnhọc.–Chayếuđuối,rấtyêucôcongáicủamình…vàsợvợmình.Vìởtrongtìnhtrạnghoàn

toànbấtan,Christianeđeobámvàochavàluôn“đóngvaitrò”côbé.Tròchơinàygiúpchoôngbốchechởđứaconvàlàmchoônglầmtưởngvàomộtsứcmạnhmàôngkhônghềcó.Tròchơiđótiếpdiễnkhôngngừng:bởivìsựantoàncủaChristianevàngườibốđượctrảbằngcáigiáđó.

Đôikhibịbàmẹđánh,luônbịmấtthểdiện,Christianethànhthửrấtghétđànbà.Côtalớnlêntrongcáikhôngkhíđónhưngvẫngiữcáitròchơikiavớiôngbốmàcôtatrảirộngravớitấtcảđànông.Côtaănmặcnhưmộtbégái,códángvẻvàcửchỉcủamộtbégái.Toànbộtháiđộcủacôtabịthayđổi.

Đếnnămhaimươi tuổi, cô tamấthết chamẹmình trongmột tainạnxecộ.GiờđâyChristianeđơnđộc,khôngsứcmạnhtinhthần,bịứcchế,tủithân,hoangmang.

Côtakiếmchồngnhưngvẫngiữtròchơiấy,màđốivớicôtađãtrởthànhcáiphảnứngduynhấtcóthểtrướcnhữngtìnhhuốnghoàntoànkhácnhau?

Côtabámvíuvàobấtcứngườiđànôngnàomàcôtaquen,bởivìđốivớicôta,nhữngngườiđànôngđógợinhớlạichacôvàsựantoàn.Nhưngcácngườiđànôngđómauchóngrútlui,dùcholúcđầucòncảmthấyvuithíchvớihànhvitrẻconđóvàcảmthấyhàilòngtrongviệcchechởchocôta.Christianeđãyêucầuquánhiềumàkhônghềbantặnglạibấtcứđiềugì.Nhưngthấtbạicứchồngchấtlênnhauchođếncôtabamươituổi.Côtatrởnênyếuđuối,nóngnảy,lohãi,cótínhtrẻcon…Vàđếnkhibamươituổi,côtavẫnphảnứngnhưhồimớimườilămtuổi,vớimộttháiđộcứngnhắcduynhất.

Nhưng…Christianecóphải làngườithậtsự“nhútnhát”không?Không!Côtabị“cắmchốt”vàochacômàcôgánchotấtcảnhữngngườiđànôngkhác,màcôđòihỏinhưcôđãđòihỏiởbốcô:sựchechở.Vànhưthế,ngaytừđầucôtựđặtmìnhkhôngphảinhưmộtngườivợtiềmnăng,màlàmộtbégái…

Trườnghợpnàycũngthế,tính“nhútnhát”làmộtmàngiảtạo…Vìthế,liệupháptâmlýphảiphântíchrõcácđiềukiệnsống:giađình,họcvấn,hônnhân,

tôngiáo,vv.,phântíchcáctộilỗicácđiềuxấuxa.Ngườitacũngphảixemxéttínhnhútnhátđócóphảibắtnguồntừvấnđềtìnhdụckhởi

pháttừthờithiếuniên.TÍNHNHÚTNHÁTVỚITUỔITHIẾUNIÊN

Trongthờikỳthiếuniên,cóxuấthiệnmộtdạngnhútnhátrấtđặcbiệtđốivớingườikhácphái.Vớingườinhútnhát,đâylàdạnghămdọamới.Nhưngđốivớingườikhông–nhútnhát,nóvẫncó.Tấtcảnhữngđặcđiểmxúccảmcủathờithiếuniênđềubịhướngđếnmộtlãnhvựchoàntoànxalạvàđánglongại.Bấtcứsựhiệndiệnnàocủaphụnữcũnglàmtêliệttấtcảbọnthanhniên,màđólànhữngnhụchìnhquenthuộccủamỗingày:chàohỏimộtphụnữ…chàotừbiệtmộtphụnữ,…ngồiăntiệccạnhmộtphụnữ…muamộtmóngìđómàngườibánhànglàphụnữ(màđôikhigâyrasựtrốnchạy)…bắtbuộcphảinhườngchỗcủamìnhchomộtphụnữtrênxebuýt(thườngkhisự“têliệt”gắnchặtanhthanhniênnàyvàochỗngồivànhưthếtỏralàngườithôlỗ).Vàanhchàngtraitrẻcủachúngtatrởnênvụngvề,thiếutếnhị,cứngđờ,đôikhitrởnênbấtlịchsựvàtrơtrẽnđốivớiphụnữ.

Trongkhicáccôgáichegiấusựvụngvềcủahọdướimộtdạngmỉamaikhiêukhíchthìbọncontraiđáplạibằngsựxemthườngvàkhinhbỉ.Tấtcảnhữngđiềunàyđềukhôngxalạ.

Nhưng(vềmặtxãhội)thuộcvềaicáiquyềnkhởixướngtiếpcận?Vàsựkhaitâmvềtìnhdụcđây?Vềđứacontrai.Nhưngnếusựnhútnhát–xemthường,nếusựnhútnhát–khinhbỉ,nóitómlạinếunỗisợhãikéodàiquálâu,nhữnghậuquảnặngnềnhấtcóthểđượcphátsinh.Đitừviệctìnhtrạngđộcthânkéodàichođếncácchứngloạndâm,lướtquachứngđồngtínhluyếnáitiềmtànghoặcbộcphát.Đươngnhiênlàvớimộtchuỗidàicáctriệuchứngphụnhưchứngquáxúccảm,mặccảmtộilỗi,sựtựtrừngphạt…

Mộtkhitấtcảcáccơchếnàyđượcphơibàyra,đếnchừngđómớithựcsựbắtđầucôngviệcchữatrị.Côngviệcgiảitỏa,côngviệcdiệttrừ,côngviệcchỉnhsửahoặccảitạo.

Tấtcảnhữngđiềunàyđềutùythuộcvàocácliệupháptâmlýmàchúngtasẽnóiởphầnsau.

Vẻbênngoàicủangườinhútnhátsẽbịphábỏvàtừngbướcmột,nhàtâmlýđingượclạilốimòn.Từngkhoảngmộtcủacuộcđời.Cáclốimònđósẽđượcđồnghànhvànhưthếngườinhútnhátmớithấyđượcanhtađãphảnứngnhưthếnàotrướccáctìnhhuốngnhânquảvàcáchmàanhtađánglýraphảihànhđộng!Khôngcònbịngănchặn,ngườinhútnhátsẽbắtđầulạitừconsốkhông.Anhtasẽnhậnrangaycáchhànhđộngbìnhthường.Sựthíchứngtrởlạisẽđượcthựchiệnmộtcáchhàihòavớisựhìnhthànhmộtsốthóiquenmớithíchhợpvớithểtrạngvàtâmlýcủacáthểđó.Đươngnhiênlànhữngthóiquenđóphảibaogồmtrongmộthệthốngcókhuynhhướngdẫnđếnmộtmụcđích,vàphụthuộcvàochínhcáckhảnăngđó.

Vàngườinhútnhát,màtrướcđâychỉbiếtchơicóvàinốtnhạc,sẽbắtđầuhọccáchchơicảmộtbảnnhạc.

Sẽkhôngcònlàmộtcựunhútnhátđangđứngtrướcmặtnhàtâmlý,màlàmộtngườivừamớitìmthấylạichínhmình,mộtconngườimớichủđộngthíchnghimộtcáchđúngđắnvớicáctìnhhuống.Anhtasẽsungsướngnhưchưabaogiờcảmthấynhưthế,cảmnhậntronganhtamộttựdocứlớndần,mộtthíchthúgiaodu,mộtsựlịchthiệphàophóng,hítthởmộtluồngkhímớimàanhtakhônghềbiếtmùivị…

Đếnlúcnày,ngườinhútnhát,mộtconngườicôđộcvàlẽloitrởthànhmộtngườithíchhòađồng.Anhtasẽbướcvàohàngngũcủanhữngngườinăngđộng,cóthểmongmuốnvàlàmđược.Conngườimớinàycũngcóthểbantặng.Bởivìsựhàophóngcónghĩalàdồidàonhưngbạnchỉ có thểchonhữnggìbạnđangcómà thôi!Vàngườinhútnhátđó,dùcho làbị suynhượchayhunghãnđinữa,cóthểchođượcgì,trongkhianhtachẳngcógìcả?Làmsaoanhtadámlàmmộtviệcgìđótrongkhianhtaluônphảiởtrongtưthếphòngthủ?Sựtrốnchạycủaanhtalàmộthìnhthứcphòngvệ,tínhhunghãnlàmộtphòngthủ.

Nhưvậy,đạtđượcsựcânbằnggầnnhưlàmộtnhiệmvụ,trongcáithờiđạimệtmỏivàtầmthườnghóanàycủachúngta.Tấtcảnhữngngườiđànôngđềumuốnhànhđộng(nhưngkhôngthểhoặckhôngdám),nhưnghọcónênchúýđếnnguyêntắcđạođứcđầutiênlàphảitựhoànthiệnmình,tựcânbằngđểcóthểchạmngóntayvàosựhòađồngcủanhânloại…chohạnhphúccủachínhhọkhông?

CreatedbyAMWord2CHM

Chương4.SỰTHÁMHIỂMNHỮNGHOẠTĐỘNGTINHTHẦN

NHỮNGTHÀNHTỰULẪYLỪNGTRONGTÂMLÝHỌCHIỆNĐẠI

Phầnnàycủacuốnsáchchỉcóthểhiểuđượcvớisựthôngsuốtnhữngphươngpháptrịliệuưuviệt,vìthếchúngtahãynghiêncứuchúngxem.

Đồngthờichúngtanênbàytỏlòngngưỡngmộđốivớicácnhàtiênphongvàchađẻcủacácliệupháptâmlý.

I.NHỮNGCHUYÊNGIAĐÀOHANGVÀNHỮNGTHỢĐẼOĐÁ.II.NGÔIGIÁOĐƯỜNGĐƯỢCKHÁMPHÁIII.HƯỚNGVÀONHỮNGVÙNGSÂUTHẲMIV.GIAODƯỜNGDƯỢCMỞRỘNG

CreatedbyAMWord2CHM

I.NHỮNGCHUYÊNGIAĐÀOHANGVÀNHỮNGTHỢĐẼOĐÁ.

NHỮNGTHÀNHTỰULẪYLỪNGTRONGTÂMLÝHỌCHIỆNĐẠIàChương4.SỰTHÁMHIỂMNHỮNGHOẠTĐỘNGTINHTHẦN

MESMERVỚITHUẬTTHÔIMIÊNBangườiphụnữcòntrẻđangquằnquạitrongcáccơncogiậtghêhồn.Họđãtébậtngửa

rasau,ngườirunlênvừacườinhưcườinắcnẻ,vừatiếngnấctolớn.Cơnkhủnghoảngthầnkinhbộcphát.

Trongbộquầnáolụađen,mộtngườiđànôngđứngnhìn.Ngườiđànôngnàylàgiáochủcủanơibíhiểmnày.Trongcănphòngnày,bóngtốigầnnhưtoàndiện.Cáccửasổđượccácbứcmànthậtdàyngănchặnánhnắngmặttrời.VàMesmer,chađẻcủamôn“Từtrườngsinhvật”,nhàtiênphongcủathuậtthôimiên,taycầmmộtcâyđũabằngkimloạiđangnghĩngợi.

Bangườiphụnữđang lêncơn.Ngaygiữacănphòng “mầunhiệm”này, cómột thùngbằnggỗ,bêntrongcónước,miếngthủytinhtánnhỏvàmạtsắt.Từcáclỗtrênnắpthùng,cólóravàithanhthépmềm.

Cácbệnhnhânbướcvàotrongcănphòngnàymộtcáchtrịnhtrọng;ngườitangheđượcmộtđiệunhạcdudương.Cácbệnhnhângiữimlặngtuyệtđốivàmỗingườicầmthanhthépấnvàongaychỗbịđau.

VàMesmerxuấthiệntrongmộtáochoànglộnglẫy.Ôngchậmrãiđiđếntrướcmặtbệnhnhân,nhìnthẳngvàotrongmắthọ.ôngquơcâyđũatrênngườihọ…vàbangườiphụnữliềntéxuốngđất.

VàMesmer,nhàthôimiênvàthầylang,nhớlạicuộcđờimình…1734.ÔngchàođờitạiRadolfzell,bênbờhồConstance.Bốcủaông?Mộtngườibảovệ

rừng.Đếnmườituổi,theoýmuốncủabàmẹ,ôngvàotuviệnđểtrởthànhmụcsư.Chođếnđạihọc,ônghọcmônthầnhọc,nhưngôngcònhọccảcácmônthiênvănhọc,vậtlývàtoán.ÔngđọcParacelse,ngườiluôntintưởngvàosựtácđộngcủacácvìsao…

ĐếnlúcđóMesmerthayđổiýđịnh…Hướngđicủacuộcđờiôngđãthayđổi.ÔngrờibỏGiáohội,vàxoayquangànhYkhoa.ôngsẽtrởthànhmụcsưcủathểxác.

Nhưthế,Mesmerlaođầutheongànhykhoarấtnghiêmkhắcvàothờiđó,mộtmônkhoahọckhôngbaogiờchấpnhậnbấtcứđiềugìkhôngđượcchứngminhmộtcáchthựctế.NhưngMesmerlạitinvàocácsứcmạnhvôhìnhvàhuyềnbí.Trướcông,GuillaumeMaxwell,khôngphảiđãxemtấtcảcácloạibệnhtậtnhưlàmộtsựmấtsứcsốngcủacáccơquancủachúngtahaysao?Ôngtađãkhôngphảitinviệctáilậpsựcânbằngđóphảiđượcthựchiệnvớisựbồihoàncủa“sứcmạnhtừtrường”haysao?–VàMesmercũngtheoconđườngđó.

1765.Mesmerđược31tuổi.Mozartnới9tuổi,cậuMozartmàôngMesmersẽchechởvào năm 1768… VàMesmer trình luận án y khoa “ảnh hưởng của các hành tinh trên conngười”.Luậnánnàyđượccoinhưlàmộttháchthứcchonềnykhoakhoahọcmàôngđãđượclĩnhhội.Vàôngthànhcông!Cácbậcthầycủathờiđókhôngcoiđâylàtròbịpbợm,cóphảivìMesmerlàmộtsinhviênưuviệt!

Nhưvậyôngtrởthànhmộtthầythuốcchínhthức,conngườivớichiếcthùnggỗ,đượccôngnhận.Ồ…nhưngôngkhôngkiếmđượcnhiều tiền.Ông rấtnghèo.Hãynghĩxem!Ông

dànhhếtthờigiancủamìnhđểcứuchữanhữngngườikhốncùngmàkhôngnghĩđếntiềnnongvàtiếngtăm…

Nhưngcuộcđờiônglạichuyểnhướngmộtlầnnữa.Vàonăm1768,Mesmercướimộtbàgóarấtgiàu.Vàông,ngườikhôngbaogiờnghĩđếndanhdựvàtiếngtăm,bấtngờônglạigặpnhữngđiềuđótrênconđườngđicủamình.

Mesmerchorằng:cósựhiệnhữucủamộtảnhhưởnghuyềnbítoànnăngtácđộnglênmọivậtthể…ôngtinrằngýchíconngườicókhảnăngtácđộngđếnảnhhưởnghuyềnbíđó,làmchonórờikhỏimộtđiểmnàođóđểtíchthụvàomộtđiểmkhác…

Vàchúngtađangởvàonăm1768.BàMesmercómộtcôhầugáitênFranzlGesterlin,màsứckhỏetiềutụysẽlàvậtthínghiệmcủaMesmer.ThếcôGesterlinbịbệnhgìđây?Gầnnhưđủmọithứ…têliệttạmthời,rốiloạntiêuhóa,bịnônmửatừngcơn,suynhược,sợhãi,ngấtxỉu,mùlòanhấtthời.Nóitómlạilàbịưuuất.VàcáchtrịliệucủaMesmerđãchữalànhngườiphụnữnày.

TiếngtămlẫylừngđãtônvinhMesmer,ôngluôntintưởngvàocôngviệclàmcủamìnhvàdámtháchthứccácđạigiáochủkhoahọccủathờiđó.Tênôngnổrềnvàtiếngtămvangdội.NhưngMesmer,vớimộtbộócthựctế,thấyrằngviệcchữatrịtừngngườimộtmấtquánhiềuthờigian…

Vàôngđãsángchếracáithùnggỗchotậpthể!Vàcácbệnhnhânsẽđượclùavàotronggiáođườngtừngloạt…

Nhiềungườitiếngtămcầmvàocácthanhthépkia.NhàvănLaHarpecũngcómặt,kểcảQuậncôngPaulcủaNga!Nhưthế,dườngnhưmọiviệcđềutốt,vàtácdụngcủathôimiênđãđượcdànhchonhữngngườiquyềnquýnhất…

Nhưnghaisứcmạnhkhácvẫnđangcanhchừng:YKhoavàThờiTrang.*Thờitrang.Hãytưởngtượngxemcácmệnhphụphunhâncủathờiđóbàncãivềthuật

thôimiên!ThếnhữngngườiđóđãkhônglàmnhưthếkhithổlộhếtcácmặccảmcủamìnhvớiFreudhaysao?

*Ykhoa.VàchínhcácgiáosưđãcôngnhậncáiluậnántáobạocủaMesmer,cũngđangchờđợicơhội.Nóxuấthiệndướihìnhdángcủamộtthiếunữtrẻbịmù(ThérésavonParadis),mộtnhạcsĩdươngcầmđượcNữHoàngbảotrợ.Khôngmộtliệuphápnào,vàchodùchínhcácnhànhãnkhoanổitiếngnhấtcủaViennechữatrịcũngkhôngđemlạiđượcmộtkếtquảnào.

Trongnỗituyệtvọng,ngườitađưacôtađếnMesmer…vàôngđãlàmchocôtanhìnthấytrởlạisaumộtliệuphápchặtchẽ.Câuchuyệnnàycóđángtinkhông?Cóthể,nhưnglạilàthật.Đâylàchứngmùvìbệnhưuuất.Bâygiờhãynghexem…Mộtkhithịlựcđượckhôiphụclại,côgáinàykhôngcònchơiđànhaynhưtrướcnữa.Vàlợitứctừcôngviệcđócónguycơrađi.Cácbácsĩkhámcôgáiđóvànhìnnhậncôgáiđãtìmlạiđượcthịgiác,nhưnglạitừchốiviệccôtacóthểnhìnthấybởivìcôtakhôngbiếttêngọicủacácđồvật!(Nhưngcôgáinàyđãbịmùtừnămlênba!)VàcácbácsĩbắtđầunguyềnrủaMesmer,vàchínhôngđãkểlại,bằngcáchnàomàôngbốđiêntiếtcủacôgáiđãxôngvàonhàôngvớimộtthanhkiếmtrongtay.!Nhưngrồithịgiáclạirờibỏcôgái(điềunàychứngminhbệnhnàylàdobệnhưuuất).Mesmerbị.tốngrakhỏitrườngđạihọcvàđãquaPhápđểẩnnáu.

Vànhưmộtviệcthườngxảyra,mộtủybanđượcchỉđịnhđểnghiêncứuHọcthuyếtcủaMesmerkhônghềbậntâmđếnviệcxemMesmercóchữatrịđượchaykhông;nhưngchỉcầnpháthiệnđộchínhxáccủacáclýthuyếtcủaôngmàthôi!Nhưnglýthuyếtgì?Và“tácdụngthôimiên”làgì?Khôngthểcómộtchứngminhnàocả,vàcáclầnchữalànhbệnhcủaMesmerđượcxem…làtrítưởngtượng.Vàmọichuyệnbịchìmvàotrongquênlãng.

THÔIMIÊNVÀSỰÁMTHỊ1814.Mesmerđãchìmvàotrongbóngtối…nhưngphươngthứccủaôngtavẫncòn.Ông

Puységur,mộtsĩquannổi tiếngtrongquânđội,mộtnhànghiêncứuthuật thôimiêntrongđiềnsảncủaôngtạiSoissons.Nhưng lầnnàykhôngcòncómàn,nhạchaynghi lễnàonữa.

Điềukỳdiệubắtđầuchiếmchỗcủakhoahọc!Chỉcầnmộtcáicây,mộtcáicâytolớnbịthôimiêncũngđủchoôngrồi.(màFrankinituyênbốrằngôngkhôngcầnđượcthôimiênđểcótừtính…)

Mộthôm(mộtcâuchuyệnđượcnhiềungườibiếtđến)mộtngườichăncừutrẻtuổi“bịthôimiên”khônghềvặnngười.Thayvàođó,anh tangủ.Khôngphảivìmệtmỏihaydửngdưngnhưngmộtgiấcngủrấtkỳlạ…Ngườitagâytiếngồn,ngườitalahét,nhưngkhôngănthuagì.Ngườichăncừunàykhôngthứcdậy.Cònhơnthế!Anhtađứnglên,bướcđi,nóichuyệnvàtuyệtđốituântheolệnhcủaôngPuységur…màchưachiôngtanghĩmìnhđãlàhiệnthâncủaýchítoànnăngrồi.Thuậtthôimiênđãđượckhámphálẫncảsựámthịthôimiên.

SauMesmervàPuységur,Deleusekhámphásựámthịsauthôimiên.Ôngtanhậnthấy,dùđãtỉnhtáo,mộtngườivẫnthihànhcácmệnhlệnhđãnhậnđượctronglúcngủ.(Thídụmộttrườnghợpđơngiảnrấtthôngthường:ngườitathôimiênchomộtngườinàođóngủ;ngườitasẽgợiýchongườiđólànướcmàngườiđósẽuốngcónhiềutiêu.Ngườitađánhthứcngườiđódậy,chongườiđóuốngnướcmàngườiđóphunnướcđóraliền.Khôngcógìcóthểloạibỏýnghĩđótrongđầuanhta.Đểloạibỏýnghĩđó,ngườitaphảichoanhtangủlại).

Córấtnhiềunhànghiêncứuvẫntiếptụccáccôngviệccủahọvàthuậtthôimiênđạtđếnđỉnhcaocủasựhứngthú.

NhưngnhữngngườitheothuyếtcủaMesmernóinhiềuquá…Mặcchonhữngthànhcôngvangdộicủacáccađạiphẫuthuậtdướithôimiên(vàchúngtamớichỉởthếkỷthứXIXmàthôi),thuyếtcủaMesmerlạirơisâuhơnlúcnóđạtđếnđỉnhcaonhất…

Cơn sóng cuối cùng xảy ra tại Anh quốc, nơimà bác sĩ Elloitson chuyển sang thuyếtMesmer,màviệcnàybắtôngphảitừchứctrongquânđộitrongnăm1838…

Nhưngvàonăm1955,chínhAnhquốcđãcôngnhậntínhhiệuquảcủathuậtthôimiênvà,quaHiệpHộiYKhoaAnhQuốc,yêucầuthuậtthôimiênphảiđượcthựchànhtrongcácbệnhviệnvàgiảngdạynhưcácngànhhọckhác,sauđólàLiênXôvàtiếptheosauởnhiềunướckhácnóitiếngAnh.

Chúngtanênbiếtngaytừnăm1838,cónhiềucuộcphẫuthuậtcắtcụtchiđượcthựchiệnkhôngđaunhờthôimiên.Nhưvậy,vàothờiđạinày,ngườitachỉápdụnglạimộtphươngcáchtrịliệuhếtsứchấpdẫn.

VẫnởthếkỷXIX,bâygiờđếnmộtbácsĩEsdaille,mộtthầythuốcAnhquốcởtạiẤnđộ.Ôngtathựchànhthuậtthôimiênvàđãthànhcônghơnbatrămcađạiphẫuthuậtnhờthôimiênmàkhônggâymộtchútđauđớn!Vàcáihiệuquảtuyệtvờiđóđượcđónnhậnnhưthếnào?Bằngsựkhinhbỉ…vàbệnhviệncủaôngbịđóngcửa.

THUẬTTHÔIMIÊN,CÁNHCỬACỦAVÔTHỨCCáctạpchíbìnhdânđãmôtảmộtcáchchínhxác…Thếquývịmuốngì,điềutuyệtdiệu

chăng!…Mộtbệnhnhân,nằmdàithậtthoảimái,nếucóthểđược…mộtkhôngkhíyêntĩnh…Mộtgiọngnóitrầm,đơnđiệu,thấmdầnvàmệtmỏicủangườithôimiên.–“Ôngsẽngủ…ôngđangrấtbuồnngủ…Hãynhìnvàomắttôiđi…”Ngaytronglúcđó,bệnhnhânnhìnvàomộtvậtsángchóiđểhơncaođộhaimươiphântrênmắtanhta.Vàgiọngđóvẫntiếptụcnói“…Anhsẽngủ…anhrấtmuốnngủ…”.

Ngườibệnhnhânchớpmắt.Anhtakhôngcònmuốngìnữa,kểcảmởđôimímắtnặngtrịch,hoặcgiảitỏabộnãođãtêcóng,khôngcònýchí…Cácđồngtửđãthunhỏlạitrongkhihơithởtrởnênđềuđặnvàchậmrãi…Vàgiọngđóvẫntiếptụcmộtgiọngthậtấm,thật lôicuốncủangườiđiềukhiển…

Và“sựgợiý”thôimiênbắtđầu.“Ngaytừgiâyphútnày,sựngứangáykhôngcònlàmchoanhkhóchịunữa.Ngaytừbâygiờ,nhữngnốtđỏtrêndasẽbiếnmất…bệnheczêmacủaanhsẽbiếnmất…Anhcónghekhông?Anhkhôngcònbịbệnheczêmanữa…Dacủaanhsẽđẹp,mượtmà,khôngcònnốtđỏnàonữa…Khôngcònnốtđỏ…”.

Vàrấtthườngkhilàbệnheczêmađượcchữakhỏivàcácnốtđỏbiếnmất…

Hoặcthuậtthôimiêntiềnphẫu.Năm1956đólàtrườnghợpcủamộtphụnữAnhquốcđượcgiảiphẫukèmthôimiên,đã

làmxônxaodưluận.Vịbácsĩđãvẽlênbụngcủabệnhnhânmộthìnhvuôngtưởngtượngmỗicạnh20phân.Ngườibệnhđangchìmtronggiấcngủthôimiên.Vịbácsĩnhấnmạnh“Tôisẽlàmtêphầnnàycủabụng…Tìnhtrạngtêchỉảnhhưởngphầnbêntrongcáihìnhmàtôiđãvẽ.Bàsẽkhôngcảmthấygìtrongcáihìnhvuôngnày…Bàsẽkhôngcảmthấyđau…”

Cuộcgiảiphẫuđượcthựchiệnmàngườibệnhkhônghềbiếtđau.Thuậtthôimiêncóthểlàmxuấthiệnnhữngvếtphồngdakhigợiýrằngchỗđóbịphỏng.

Bằnglờigợiýlúcthôimiên,ngườitacóthểlàmtănghaygiảmnhịpđậpcủatim,thídụbằngcáchgợiýngườiđóđangchứngkiếnmộttainạn.Nhưthế,trongtrườnghợpnày,nhữngthayđổicủanhịptimđượcthểhiệnvớisựkhởiphátmộtcảmxúc.Ảnhhưởngcủathôimiênrấtlớntrênđườnghôhấp;rấtquantrọngtrênhệtiêuhóa.Thuậtthôimiênảnhhưởngđếncáccothắtvàcácchấtbàitiếtcủabaotửvàruột.Nócũngảnhhưởngtrênđườngniệu(tănghoặcgiảmlượngnướctiểu).Cảtrêncácquanhệtìnhdục,vàngoàiradườngnhưngườitacóthểlàmchokinhnguyệtxảyrasớmhoặctrễhơn.Ảnhhưởngcủathôimiêntrêncáctriệuchứngvậnmạchlàvôhạn.Nhấtlàtrênda,nócóthểlàmxuấthiệncácvếtthươnghoặcnốtphồng…(vìdaluôncómốiquanhệchặtchẽvớihệthầnkinhgiaocảm).

Điềuđóchứngminhđượccáigì?Rằngnhữnghiệntượngthôimiênchothấycómốiliênhệchặtchẽgiữa“tinhthần”và“thểxác”Tôisẽnóilạivấnđềnàykhiđềcậpđếnưuuấtvàyhọctâmthể.Đếnchừngđóngườitamớithấyđượccáctiềmnăngcủathuậtthôimiên…vàhiểutạisaongườitamuốnlấynóđểlàmphươngthuốcvạnnăng!

Giấcngủthôimiênxảyranhưthếnào?Giấcngủthôimiênlàmộtgiấcngủkhônghoànhảo,đượcgâyranhờ(sựámthị)sựgợiý

thôimiên(trongkhisựgâymêlàgiấcngủđượcthựchiệnbằnghóachất).Giấcngủthôimiênlàmộtgiấcngủkhôngtoàndiện:ýthứcbịlàmtêliệtnhưngvẫnhiệnhữu.Chủthểvẫncòncókhảnăngtậptrungvàosựchúý;cảmgiáccủanhữnggiácquanvẫncòn.Trườnglựccủacơkhôngbiếnmất. Cũng chính vì thếmàngười bị thôimiên có thểbướcđi, đứng lên và giữnguyênvàitưthếmàđốivớingườibìnhthườngrấtlàmệtnhọc.

Thídụnhưngườitabảongườibịthôimiênlàanhtakhôngthểcửđộngcánhtayphảiđược.Dùchoanhtacómuốnđinữa,chúngtacũngsẽnhậnthấy:

–anhtacorútcáccơgấpđểxếpcánhtaylại.–rồianhtathảcáccơduỗiđểgiữchonóthẳng.Tronglúcthôimiên,ngườitanhậnthấychủthểtỏrabiếtvânglời,trongmộtchừngmực

nàođóthôi!đốivớingườiđiềukhiển.Anhtatrảlờivàthihànhvàilệnh.Cáclệnhphảiđượcthựchiệnsaugiấcngủthôimiên,thườngđượcthựchiệnhơn;nhưngngườitavẫnchưanhậnthấymộthànhđộngđượchoàntấtnếunóxungkhắcmộtcáchtrầmtrọngvớicảmtínhđạođứccủachủthể.

Cóthểnàongườitalàmchomộtngườinàođóngủngoàiýmuốncủachínhanhtakhông?

VàothờicủaCharcot,ngườitatinlàđược.Thờiđạingàynayđiềuđóbịphủnhận.Dùchochưaphảilàmộtkháiquát,nhưngmộtngườimắcchứngưuuấtcóthểbịthôimiênởmứctốiđa…màđiềuđókhôngcónghĩalàbấtcứngườibịthôimiênnàocũngđềumắcchứngưuuất.

Babinskykhẳngđịnhrằng:–chủthểkhôngmấttrínhớtronglúcbịthôimiên–giấcngủmêlàkhônghềvôthức–vàchủ thểkhônghềmấtđi sựkiểmsoátcủaýmuốnchủđộng;vàvì thếanh tasẽ

khôngthihànhmộtcáchmùquángcácmệnhlệnhcủangườiđiềukhiển.

VàBabinskycònnói thêm: “Trongcác tìnhhuốngnghiêm trọng,nhữngngườibị thôimiênlàmchủtrởlạicáchànhđộngcủahọtrongchừngmựcgiốngnhưkhihọởtrongtìnhtrạngtỉnhtáo”LờinhậnxétnàygợilạicâuchuyệnbuồncườiđượcJanetkểlại“Mộtngườiđiềukhiểntrìnhdiệnmộtngườibịthôimiêntrướccácsinhviênykhoavàchophéphọđưaracácgợiý.Mộttrongcácsinhviênđóđềnghịcôtalộthếtquầnáocủamìnhra.Khinghecâunóinày,côbịthôimiênđóbấtngờtỉnhdậyvàphẫnnộbỏđirangoài…Đểkếtthúc,điềunàylàmchongườitayêntâmhơn.

Ngoàira,ngườitanghĩrằngkhócóthểthuyếtphụcmộtngườiđangbịthôimiên,thựchiệnmộttrọngtội.Nhưngnếungườiđócókhuynhhướnggâytộiácthìsao?Chỉcóthínghiệmmớicóthểđưaracâutrảlời.

Chúngtaphảixemthuậtthôimiênnhưthếnào?Mộtcáchtựnhiênnhưcácphươngcáchtrịliệukhác,bấtchấpcáitínhchất“tuyệtvời”

thoạtnhìncủanó.Nhưngtiếcthay,sựtintưởngthôngthườngcủathờiđạinàycũnggiốngynhưhồinăm1870;ngườithôimiêngiốngnhưmộtđạosĩcórấtnhiềuquyềnnăngvàđangnắmtrongtayôngtađịnhmệnhcủachủthể!Sựthậtcũngkhôngthầnkỳđếnnhưthếvàchỉcăncứtrêncơchếhoạtđộngcủathầnkinh,nhưchúngtasẽthấyởphầnsau.

Thuậtthôimiêncóthểlàmộttácnhângâymê.Vànếunhữngcuộcđạiphẫuthuậtđượcthựchiệnvớigiấcngủthôimiên,chúngtakhôngbaogiờđượcquênlàchúngđãđượcthựchiệntừhồithếkỷXIXvàchúngtaphảitỏlòngngưỡngmộnhữngnhàtiênphongđó.Nhưvậy,khảnănglớnnhấtcủathuậtthôimiênlàthaythếthuốcgâymê.Nhưngchúngtacũngnhậnthấyrằngchỉcómườiphầntrămnhữngngườicóthểchịuđượcảnhhưởngcủathôimiên,màđiềuđócũngđãgiảmđirấtnhiềunhữngkhảnăngthựctiễncủanó.

Mộtkhảnăngquantrọngkhác:sựgợiýthôimiênlàmgiảmcáccơnđauhậuphẫu.Khảnăngcủathuậtthôimiênvềphươngdiệntâmlýhọclànhưthếnào?*Vớicácbệnhtâmthần:dườngnhưkhôngmộtkếtquảcụthểnàođượcghinhận.Có

rấtnhiềubệnhnhântâmthầnkhôngthíchhợpvớithuậtthôimiên,việcnàythườnggâyrachohọnhữngphảnứngđiêncuồng.

*Vềmặttâmlýhọc:nhiều“thànhcông–giảtạo”rấtngoạnmụccóthểđượcghinhận.Làđiềuhợplýkhithuậtthôimiêncóthểloạibỏcácđịnhkiến,ámsợ,chứngnóilắp,ámảnh.

Đúngvậy,ngườitathườngnhậnthấyvàirốiloạnmauchóngbiếnmất.Cáctriệuchứngcũngthế.Tuynhiêncáckếtquảđókhôngvĩnhviễn.Tạisao?Bởivìcănnguyênsâukínvẫncòn.

Nhữngtriệuchứngđượcsảnsinhbởicănnguyênsâusắcđó;vànếumộttriệuchứngbiếnmất,thìcórấtnhiềucơmaychomộttriệuchứngkhácsẽthếvàochỗđó.Loạibỏcáithứhaithìcáithứbasẽxuấthiện…Điềunàychứngminhrằngcáicănnguyênbệnhhoạnkhôngthểnàobịthuậtthôimiênloạitrừđược.

Nhưthếsẽlàmộtchuỗidàicủatriệuchứngđượckhởipháttừmộtcănnguyênlúcnàocũngtồntạitrongchiềusâu(màchứngưuuấtlàmộtthídụđiểnhình).

Bởivìnếumuốngiếtmộtconrắn,ngườitakhôngchỉcầnchặtcócáiđuôimàthôi…CHỨNGRỐILOẠNTHẦNKINH.Chúngtakhôngđượcquênđiềunày(màchúngtasẽcòngặpnhiều lầnnữatrongtác

phẩmnày):chứngrốiloạnthầnkinhđôikhiđượcbiểuhiệnnhưmộtcơchếantoànnộitại.Mộtngườirốiloạnthầnkinhlúcnàocũngphảiẩnmìnhtrongchứngbệnhđểtìmsựantoànchotinhthần.Vìngườiđóphảitìmsựantoàn,nênđólàđiềutấtnhiênkhingườiđólạicầnđếnchínhchứngbệnhcủamình(dùchocóýthứchaykhông).Nóichung,mộtngườirốiloạnthầnkinhkhôngbaogiờthanphiềnchứngbệnhcủamình.Ngườiđóchỉthanphiềnđiềulàmchongườiđóđaukhổ.Nhưngđiềulàmchongườiđóđaukhổkhôngphảilàchínhchứngbệnh,vìnóđãtrởnênvôthứcrồi.Nhưngchứngrốiloạnthầnkinhđótạoracáctriệuchứng;những

triệuchứngnàyrấtnhứcnhốivàngườibệnhmuốnchỉloạibỏchúngmàthôi.Đâylàmộtthídụđơngiản:Ngườicầutoàn(Xemlạimụcnày)Thídụmộtngườicầutoànđangđaukhổvìcôđộc,bịruồngbỏ,dễxúcđộngvànhútnhát.

Vìthếanhtamuốnđượcchữakhỏitínhdễxúcđộngđó,sựcôđơn,sựnhútnhátđó,màchúngchỉlànhữngtriệuchứngmàthôi.Nhưnganhtacómuốnđượcchữakhỏichứngrốiloạnthầnkinhsâukínkiakhông:sựcầutoàncủaanhtađó?Không…bởivìsựcầutoànlàsựantoàncủaanhta.

Nhưthế,người ta thấytrongtrườnghợpnày, thuật thôimiên làvôhiệu.Ýmuốncủangườiđiềukhiểnsẽxungđộtvớiýmuốnsâuthẳmcủangườibệnh,vàsẽkhôngcókếtquảnàohết.Ởđây,chỉtâmlýtrịliệutheochiềusâumớihiệunghiệm.Vìthếchúngtanêntrảthuậtthôimiênvềđúnggiátrịđíchthựccủanó,mànókhálàtolớn.

CHARCOT,ỞLASALPÉTRÌEREVới giáo sư Charcot (1825–1913), bác sĩ chuyên về bệnh thần kinh tại bệnh viện La

Salpétrière,việcnghiêncứuthuậtthôimiênbướcvàogiaiđoạn…cóthểgọilàchínhthứcđi.Hayhơnnữa!Lànómangtínhkhoahọcđi.Charcot,phụtráchcácbệnhvềthầnkinh,đãnhậnthấytầmquantrọngcủathuậtthôimiên,luônđượcđềcaohayloạibỏmộtcáchsôinổi.

NhưngCharcotlàmộtbácsĩchuyênvềbệnhthầnkinhchứkhôngphảilàbácsĩchuyênvềtâmbệnhhọc.Vềthầnkinhhọc,ôngphụtráchvềnhữnghiệntượngsinhlýcủangườibịthôimiên,nhữnghànhvivàphảnxạcủangườiđó.Việcnàykhiếnôngbỏquamộtbêncáchiệntượngtâmlý.Mộtnguycơcủaviệcchuyênmônhóa.

ChúngtaphảighinhậnlàCharcotchưabaogiờthôimiênmộtngườinào.Vàchúngtacóthểtưởngtượngđượccảnhôngbướcvàotrongcănphòng…vàcáchọctrògiớithiệuvớiôngmộtngườiđangbịthôimiên.

DùsaoCharcotcũngcólý…Vìnhậnthấyviệcnghiêncứucáchiệntượngtâmlýlàrấttếnhị,ôngmuốntrướctiênphảibiếtrõcáctínhchấtvậtlýcủanhữnghiệntượngbấtthườngđóđểdễdàngnhậnrachúngbằngcácbiểuhiện,hầukhôngbịnhầmlẫnvớisựgiảvờ.Tôixinnhắc lại làCharcot, trướchết,muốnnghiêncứucáchànhvivàphảnứngcủanhữngngườiđượcchongủbằngthuậtthôimiên.

VìvậyôngCharcotvĩđạilạibắttayvàoviệcnghiêncứucáchiệntượngsinhlýcủathuậtthôimiên.Nhưngcómộtđiềunày:môitrườngởLaSalpétrièrechỉ“cungcấp”nhữngphụnữmắcchứngưuuất(nhưthểdễbị thôimiên)đểchoôngtheodõi.Vì thếCharcotđi từmộttrườnghợpriêngbiệtđếnmộttrườnghợptổngquátquádễdàng.Ôngmớituyênbốlàchỉnhữngloạibệnhnhânđómớithíchứngchothuậtthôimiên!…Đốivớiông,cáchiệntượngcủathuậtthôimiênlànhữnghiệntượngbấtthường.

BERNHEIM,HOẶCCUỘCTUYÊNCHIẾNBernheim,theotrườngpháiNancy,khôngbaogiờđồngýgìhếtvàkhôngngầnngạigì

hếtđểnóiđiềuđó.Chỉcócácbệnhnhânmớidễbịthôimiênthôià?Khônghẳnthế,Bernheimđáplại!Thuật

thôimiênlàmộthiệntượngrấttựnhiênvàphầnlớnconngườiđềucóthểbịthôimiên.Ôngtatuyênbốnhưsau“Cáimàngườitagọilàthuậtthôimiênchỉlàviệcchohoạtđộng

mộtđặctínhbìnhthườngcủanãobộ:tínhdễbịámthịnghĩalàkhảnăngbịmộtýnghĩchiphốimộtcáchtuyệtđối.Khônghềcóthuậtthôimiên:ởđâytôimuốnnóilàkhônghềcómộttrạngtháiđặcbiệt,bấtthườngnàođángđượcgọinhưthế;chỉlàcácchủthểítnhiềudễbịámthịmàngườitacóthểđưaranhữnggợiý,cảmxúc,hànhvi,ảogiác…”

Thếchúngtakếtluậnnhưthếnàođây?…Kếtluậnrằngcáckhảnăngbịthôimiênlạiphụthuộcvàotrạngtháicủacơthểngaytrongthờiđiểmđó;vàcáchiệntượngcủathuậtthôimiênbắtnguồntừmộtcănnguyêntâmthần:tínhdễbịámthịmàchúngtasẽxemxétởđoạnsau.

BABINSKY,NGƯỜIĐƯARAKẾTLUẬN…

JosephBabinsky(1857–1932)côngnhậncácquanđiểmcủaBernheim.Đốivớiông,thuậtthôimiênlàsựámthị,đượctăngcườngbởitìnhtrạngkhôngthểkiểm

soát.Ôngxemthuậtthôimiênnhư“mộttìnhtrạngtâmthầnbắtchủthểđangchịutácđộng,cókhảnăngtuântheonhữnggợiýcủangườikhác”.Đềcậpđếnbệnhuuất,ôngtakhôngxemđólàmộtcănbệnhthểchấtmànhưlàmộttìnhtrạngtâmthầnlàmchochủthểđangchịutácđộng,cókhảnăngtựámthịvàdễbịngườikhácámthị.

SỰÁMTHỊKHÊUGỢICẢMXÚC.Phiêntòađạihìnhđangnhómhọp;mạngsốngcủamộtconngườisẽđượcquyếtđịnh

tronggiâyphút.Luậtsưbàochữatrổhếttàinănghùngbiệncủamình.Mệtmỏivìphảiđểýđếnquánhiềuchứngcứ,nhưngbồithẩmđoànvẫntheodõi.Thếngườitađãkhôngkêugọiđến lýtrí,đếnđứcđộvàtính liêmchínhcủaconngườihaysao?Vàvị luậtsưbàochữa,cốthuyếtphụccácvịthẩmphán…

Vịbàochữabấtngờnhắcđếnthờithơấucủabịcáo.Changhiệnrượu,mẹcũngnghiệnrượu,nhữngvụgâygổtrongmộtgiađìnhbầncùng,nhữngtrậnẩuđả…Vịluậtsưnóithậtto“Xinquývịbồithẩmhãynghĩđếncáithờithơấukhủngkhiếpđóvàhãythabổng!”.Mộtbồithẩmtáimặt.Nhưmộtmũitên,lờikêugọinàybắntrúngtimôngta,khôngphảitrúngvàolýtrí,tráilạiđúngvàocảmxúccủaôngta.Bởivìvịbồithẩmnàycũngnhớlạingườichanghiệnrượucủamình,mộtbàmẹluônvắngmặt,cảnhnghèokhổ,đếnthờithơấuđaukhổcủachínhmình.Lờinóicủavịluậtsưđãảnhhưởngđếnôngtarấtnhiều.

Thếlàxong.Đốivớiviênbồithẩmnày,vịluậtsựđãthắngcuộc.Sựsuyluậnvàsựthuyếtphụcđãnhườngbướcchocảmxúc.Vàsựthôithúcxuấtpháttừđólàmchủtìnhhình.Vàcũngtừviênbồithẩmnàysẽlàsựthabổnghoặcgiảmán…

Khimàtínhlôgíchvàlýtríđangluốngcuốngthìsựámthịcảmxúcsẽchiếnthắng.Những người cầm đầu đám đông biết rất rõ sứcmạnh của việc ám thị này! Bà Lem

Riefenstahl,ngườiđạodiễncủaĐệIIIĐứcQuốcXã,cũngbiếtrõđiềunày.BàđãđưalênmànảnhnhữnglầnHitlerxuấthiệntrongcácbuổilễlongtrọngcủaParteitag!Hơnmộttrămngànngườiđứngthậtchỉnhtề!HằngngàncờxívàchuôngcủathànhphốNurembergđổliênhồi;mộtquảngtrườngbằngđávàcẩmthạch,mộtlốiđidẫnramộtkhurừngrộnglớn…Vàchínhtrênlốiđinày,Hitlertiếnbướcmộtmình,khôngcậnvệ,trongtiếngcavangvàđạibácnổrềntừxa…Cóvẻgiảtạoquáphảikhông?Đươngnhiênrồi.Nhưngrấtkhíchđộngvìmộtcảmxúcmãnhliệt.

Bởivìngaylúcđó,chỉcầnđưaramộtmệnhlệnhnàođócũngđủlôicuốnđámngườiđónhưmộtcơnthủytriều…

Vànhữngcuộcdiễnhànhđúngnhịpnhưmộtmànvũbalêrầmrộvàoaihùng!Điệunhạcvớitiếngtrốngđịnhâmvangđộng?Màđiềuđó làmchongườichốngchủnghĩaquânphiệthăngsaynhấtcũngphảinghĩ“…cảnhtượngđólàmchotôicảmthấynhưthếnàoấy…”.Vẫnlàsựámthịkhêugợicảmxúc.

THẾÁMTHỊLÀGÌ?Chúngtakhôngnênnhầmlẫnsựgợiývớisựthuyếtphục.Nếutôimuốnthuyếtphụcanh,tôitìmđếnlýtrícủaanh.Tôisẽcốdànhchođượcsựtán

thànhtựnguyệnvàýthứccủaanh.Anhsẽđượcthuyếtphụckhianhnhìnnhậntôicólývàđồngývớicáclýlẽcủatôi.

Nếutôimuốnámthịanh,tôisẽápdụngmộtphươngphápkháchoàntoàn.Tôisẽnhắmvàotínhdễbịámthịcủaanh…màdườngnhưđólàđiềuhiểnnhiên.Đểlàmviệcđó,tôikhôngđượcquantâmđếnýthứcvàlýtrícủaanhvàphảiđánhtrúngvàocáctrungtâmthầnkinhvôthức;màđiềuđóđòihỏinhữngtìnhhuốngđặcbiệt,bởivìítnhiềugìlýtrívàýthứccũngphảibịloạibỏ.Vìvậy,ngườitasẽbịámthịchỉkhinàokhảnăngchốngđốicóchủýkhôngcònnữa.

TÍNHDỄBỊÁMTHỊLÀNHƯTHẾNÀO?

Đólàmộttìnhtrạngtinhthầnchophépmộtngườidễdàngtuântheomộtcáchtuyệtđốicácmệnhlệnhđượcbanra.

Tìnhtrạngđócóthểđượcbiểulộtrongcáctrườnghợpsauđây:*Tínhdễbịámthịcóthểbắtnguồntừsựngâyngôvàtínhcảtin.Đólànhữngngười“tin

đủmọichuyện”.Nhưngđóchưaphảilàtínhdễbịámthịtheođúngnghĩacủanó.*Tínhdễbịámthịđượcbiểuhiệntrongvàitrườnghợprốiloạnnhấtthời:kiệtsức,suy

nhượcthầnkinh,cácdạngrối loạncảmxúc làmmấtđi tính tựchủ(người tabiếtcáccuộchoảngloạntậpthể!),tínhquáxúcđộng(cũngnhưvịbồithẩmđóđãbịthuyếtphụcnhưngsaulạibịámthị).Mứcđộcaonhấtcủatínhdễbịámthịđượcgặptrongchứngưuuất.

Tómlại:Sựthuyếtphục:đượcthựchiệntừmộtcuộctranhluậnýthức.Ngườitatựnguyệntin

tưởngSựámthị:Làviệcngườitachấpnhậnkhôngbàncãihoặcsuyluận.Đólàmộtsựkiện

ngườitachấpnhậnngaytứcthìnhưmộtsựthật.Việcámthịnhắmngayvàoýthức(cũnggiốngnhưsựámthịdothôimiên).

–Mộtthídụchosựámthị:mộtngườiquencủabạnđangngồitrênchiếcghếnhasĩđểchịuviệckhoanrăng.Córấtnhiềukhảnănglàchínhbạnsẽcảmthấyđauởmộtcáirăngnàođóhayởmộtnơikhác.Nhưvậy,ngaylúcđóbạnsẽcảmthấyđautrongkhikhôngcómộttổnthươngnàochứngminhchosựđauđó.Ngườitasẽbảo“Tưởngtượng!”trongkhibạnđauthậtsự.Đếnlúcđóngườitasẽnghingờlàhệthầnkinhđãcóvấnđềrồi.Chúngtasẽxemxéttrườnghợpnàysau.

–Ngoàirasựámthịđôikhitươngứngvớimộtýnghĩsâukíncủacáthểđó.HãynhìnxemmộtanhchàngnhútnhátvừarakhỏiphòngchiếumộtphimcủaDouglasFairbanks!Hãynhìnanhtachokỹ:anhtamuốnbắtchướcFairbanks!AnhtalàFairbanks!Anhtacảmthấynhẹnhõm,ungdung,mạnhdạnnhìnmọingười!

Ngườinàyđãbịámthị…vàFairbanksđãkhơidậytronganhtamộtcảmthứcvôthức:đólàcảmthứcvềsứcmạnhmàanhtamuốncó,mộtđốitrọngchosựyếuđuốicủamình.Nhưvậysựámthịlàviệcmộtýtưởngđượcđưavàotrongbộnãovàđượcnóchấpnhận.Nónhắmvàoviệctạoramộtxunglựckhôngýthứcmàtừđósẽkhởipháthànhvi.

CÁCĐIỀUKIỆNCỦAÁMTHỊÁmthịlàmộthànhviđặcbiệtvànhữngđiềukiệncủanócũngphảinhưthế.Vàsựámthị

chỉthựchiệnđượcvớicácđiềukiệnđómàthôi.1/.Sựámthịtươngđốitựnhiên.Tôinhắclạingườinhútnhátkiarakhỏiphòngchiếuphim.Anhtamuốncósứcmạnhbởi

vìanhtayếuđuối.Ýmuốnnàytiềmẩntronganhta.ThếFairbankscóámthịngườinhútnhátnàykhông?Không.Ôngtachỉkhởiđộngsựvậnhànhmàthôi:vàsựtựámthịcủangườinhútnhátlàmhếtphầncònlại.Cáiýmuốnđóbiếnthànhlòngtinnhấtthờivàsẽtạoracáchànhvi(dángđi,cáchnhìn,giọngnói,cửchỉ,…).

Điềukiệnthứ1:Sựámthịtựnhiênphảitươngứngmộtcảmnghĩsẵncótrongvôthứccủachủthểvàcóthểtạoramộtxunglực.

Điềukiệnthứ2:Làviệcchốnglạiámthịkhôngđượcxảyra.Nhữngtrườnghợpthôngthường:kiệtsức,cảmxúc,nhútnhátsuynhược,lohãi,…Nhưthế,sưchốngđốicủatinhthầnbịsuygiảm,sẽgiúpchongườiđưaragợiýhoạtđộngdễdànghơn.Thídụ:nếungườitanóivớimộtngườiquáxúccảmđangtronglúcsợsệt“trờiơi,anhcảmthấykhóchịulắmphảikhôngvàsaoanhtáixanhnhưthế…”Lờiámthịnàykhônggặpphảisựphảnkhángnàohết.Ngoàira,nóchỉchạmphảimộtcảmgiácđãcósẵntrongchủthể,vànỗilohãiliềnkhởiphát.

Thếngườiđưaragợiýđãlàmgì?Ôngtanungđúc,thúcđẩyvàkíchthíchcáicảmnghĩvôthứckia.Chủthểliềnchuyểnsangtìnhtrạngtựámthị.Nhưvậy,ngườitathấyviệcámthịrấtkhóxảyranếuchủthểlàmchủcáckhảnăngcủamình;anhtasẽtranhluận,suyluận…vànhưthếchúngtalạirơivàotrườnghợpthuyếtphục.Nhưvậy,sựámthịtựnhiênchỉcónhữnghiệuquảnhấtthời,bởivìnótùythuộcvàomộttrạngtháithiểunăngnhấtthời.

2/.Khiámthịtâmbệnhlý.ĐâylàmộttrongnhữngtrườnghợpđượcJanetghinhận.Irène,mộtthiếunữ21tuổi,đau

nặngsaucáichếtcủamẹcô.Côtừchốiviệcuốngnướctừvòi,bởivìcôchorằngtừcáivòiđókhôngchảyranướcmàlàmáu.Từlúcnàođãbắtđầusựtựkỉámthịđó,cáihưgiácđó?TừngàymàIrènethấynướctừcáivòiđónhỏtừnggiọtmột…“giốngnhưmáutừmôicủamẹcô”.

SựtựkỉámthịcủaIrèneđãtrởthànhmộtđịnhkiến.Địnhkiếnlàmộttựkỉámthịđượcđẩylênmứccaonhất.Thôimiênlàmộtphươngtiệnlýtưởngđểcấymộtđịnhkiếnvàonãocủamộtngười.Sauđâylàmộtthínghiệmtầmthườngcủathuậtthôimiên.

Mộtphụnữđượcchongủ.Sauđóngườitagợiývớicôtalàcáilymàcôđangcầmtrongtayđựngnướcrấtmặn.Tiếpđếnngườitađánhthứccôdậy.Côtauốngnướcđó(màthậtsựđâylànướctinhkhiết)vànhổnórangayvớibộđiệutởmlợm.Côtanóinướcnày“mặnquá”,vàkhônggì,khôngmộtlờigiảithíchnào,khôngmộtchứngmìnhnào,cóthểlàmchocôtanghĩkhácđược.Đểlàmđượcviệcđó,ngườitaphảichocôngủlạivàgợiýngượclại.

Vìthếngườiđó,dobịthôimiên,đãmắcphảiđịnhkiến:nướcmặn.Việcgợiýnàyđếntừngườithôimiên,vànóđãtrởthànhmộtsựkhẳngđịnhtuyệtđốichongườibịthôimiên;sauđólàsựtựámthịvàmộtđịnhkiến.Tôixinnhắclạilàtrongtấtcảnhữngphươngcáchđó,luôncómộtcơchếvậnhànhthầnkinhđơnthuầnmàchúngtasẽxemxétkhicần.Ámthịkhôngphảilàmộtphéplạmộtkhichúngtahiểuđượccáchhoạtđộngcủathầnkinh,vàcáibímật“kinhhoàng”sẽbiếnmất…

THẾNÀOLÀĐỊNHKIẾNChúngtacóthểxemnónhưmộtýnghĩ“ănbám”vàođờisốngtinhthầncủaconngười.

Cáiýnghĩănbámnàycóđủsứcmạnhvàkiênđịnhđểloạibỏtấtcảnhữngýnghĩkhác.Khôngmộtlậpluậnnào,khôngmộttranhcãinào,cóthểloạibỏđượcđịnhkiến,giốngnhưnólàmộttảngđákhôngthểlaychuyểnđược.

Cóhàngngànloạiđịnhkiến,từloạibấtthườngnhẹđếnloạibệnhrấtnặng.Chúngcóthểápđặtsựhiệndiệncủachúngtrongmộtthờigianngắn,dàihoặcrấtlâu…đôikhisuốtcảmộtđờingười… trongsựkhốnkhổcủanhữngngười chungquanh.Hàngngànđịnhkiếncó thểđượccấtvàotrongnãocủamộtngười.Ởđâycũngthế,tínhchấtbệnhlýchỉlàsựphóngđạicủamộtviệcbìnhthường,theochiềusâuvàthờigian.

Nhữngđịnhkiếnđượcxemlàbìnhthường.Mộtnhàthôngtháiđangbướcđivàmộtvấnđềlàmchoôngphảilonghĩ…Vấnđềnày

chiếmlấytoànbộconngườiông.Aisẽngạcnhiênkhithấyôngnàycầmcụcphấn,mộtcáchvôthứcviếtlênmộtchiếcxehơiđangđậu?Aisẽngạcnhiêntrướcsự“lơđãng”quámứccủaôngta?Ngay lúcđó,nhà thông thái,đang lànạnnhâncủađịnhkiến:vớivấnđề của riêngông.Nhưngđịnhkiếnnàychỉtạmthờimàthôi;nóchỉtồntạichođếnkhinàoônglýgiảiđượccáikhókhăncủavấnđềấy…hoặcchođếnkhinàomộtchiếcxehơikhácthắnggấpngaytrướcmặtông,“đểkéo”ôngrakhỏicáigiấcmơtỉnhtáođó.

Mộtnghệsĩđangbịámảnhbởimộttácphẩmđangthainghén,khônghaybiết,khôngđểýgìkhácngoàicáiđó?Trườnghợpnàycũnglàđịnhkiến.Dùlànghệthuậtvàcódễchịuđinữa,cũngmặc,vẫnlàđịnhkiến.

Ngườiđànôngđó,bịámảnhbởicácphiềnmuộngiađình,làmhếtlỗinàyđếnlỗikháctrongcôngviệc,chồngchấtcácsaiphạm?Vẫnlàđịnhkiếnnhấtthời,rấtkhóchịuvàmệtsức.

Nhữngđịnhkiếnđượcxemlàbấtthường.

Trongcáithếgiớimệtmỏivàdễxúcđộnghiệnnay,cóhàngchụcngànngười,đangtrongkhinằmngủ,lạiđứnglên.Họđứnglênđểkiểmtravòiga.Sauđóhọđinằmlại.Rồimộtnghingờxuấthiện:“Khôngbiếtmìnhđãkhóakỹcáivòiđóchưa?…”Vàlýtrítrảlời“Córồi,màyđãkhóarồi”.Nhưnghiệntượngxúcđộngvôthứcvẫntiếptụcnghingờ.Vànó“mạnh”hơnhọ.Họlạiđứnglên.Kiểmtramộtlầnnữa.Rồiđinằmlại.Ngườitađoánchừngsauhaihaybalầnkiểmtrathìhọsẽbịthuyếtphụcđượcxúcđộngđó?Khôngbaogiờ!Họsẽđứnglênnữa,mỗilầnlạimệthơn,cànglúccàngkhôngthểchốnglạicáiđịnhkiếnkia,màhọnhìnnhậnlàvôlýnhưngkhôngmộtlậpluậnnàocóthểlàmgìđược.Ởđâytôichỉchothídụcủamộttrườnghợpđịnhkiếnnhẹ,thườngbịnốikếtvớimộtthiểunăngnhẹ,mộttìnhtrạngkiệtsứchayloâu.Nhưngvẫnlàđịnhkiếnvàlàtriệuchứngcủamộttrạngtháibệnhhoạn.

Tôimuốngiớithiệuthêmmộtsốđịnhkiếnnữa…nhưngnóquánhiều!Vìthếchúngtaphảihiểulàchúnggồmcảmộtsốlớnvànhiềumứcđộkhácnhau,đitừnhẹchođếntrườnghợpnặngnhất,từnhấtthờichođếnvĩnhviễn.Dùsaođinữa,địnhkiếnluônđượcsảnsinhbởimộtcơchếvôthức.

Thếnhữngđịnhkiếnmàngườitathườngthấynhấtlàgì?–Cácloạiámảnh–Chứngsợ(màchỉcótrờimớibiếtconsốchínhxác!…)–Phầnlớnlàcácnỗiloâu–Cáctậtnhỏ,vàlớn,ngoạidiệnhoặcsâukín–Cáctậtkhichúngvẫnvôthứchoặc“máymóc”–Ámảnhbịđiên(thườngxảyra)–ámảnhbịtéởngoàiđường,v.v…

Vàchúngtaphảitựhỏinếucáithờiđạitốtđẹpcủachúngta,vớiđầyrẫymệtmỏi,hụthẫngvàcảmxúckhóchịu,chẳngphảilàmộtmôitrườnglýtưởngđểnuôicấycácđịnhkiếntrầmtrọngmàtôithậtlòngkhôngmuốnthấyconngườimắcphảidùchúngcóthểđượcchữatrị.

Sựtrìhoãntrongđịnhkiến.Nhàbáchọctậptrungýnghĩchovấnđềcủaôngta,đượcxemnhưmột“ngườiđãngtrí”.

Nhưngthậtsựôngtakhônghềđãngtrí:ôngtađangbịtrìhoãn.TôicónóiđếnsựtrìhoãntrongcácmụcMệtmỏivàNhútnhát.Nếunhàbáchọcđókhôngnhậnrađiềunày,chỉvìtâmtríôngtađangdồnhếtchovầnđềđóđếnmứckhôngcònnghethấyhoặcnhậnbiếtnhữnggìxảyrachungquanhmình.Tạisao thế?Trongnãoông ta, tấtcảcác trung tâmthầnkinhkhôngthamgiavàocôngviệcđóđềubịkhoálại.

Trongđịnhkiến,đươngnhiênlàcáctếbàobịkhóakhôngthểnàotạoracácdaođộngcầnthiết!Vànhữngthôngtintừbênngoàikhôngthểnàokhởiphátbấtcứmộtphảnứngnào.

Thídụ:đốivớinhàbáchọckia,mộtchiếcxephóngtớitrướcôngtatrongtiếngcòiinhỏi,vẫnkhôngđượcbộnãocủaôngtaghinhận,bởivìđịnhkiếnđãkhóahếtcáctrungtâmthầnkinhkhácmàtronglúctựnhiên,chúngphảiphảnứnglạichiếcxehơihoặcvớimộtviệcnàokhác.

Vìthế,chúngtathấytìnhtrạngsảngkhoáicủatâmtrí,khôngbịmộtquanđiểmnàongựtrị,khôngngoancố,khôngươngngạnh,làmộtđiềutốtđẹpvàthánhthiệnbiếtbao!…

Làmcáchnàođịnhkiếntâmbệnhbắtrễ?Suốtmộtngàybìnhthường,mỗiconngườiđềuphảihứngchịubiếtbaocuộctranhluận,

lờibónggió,đủmọiđềnghị.Thếtạisaochúngtalạikhônghềcóđịnhkiến?Vàmộtlầnnữa,tôiphảilàmbảnsosánhgiữa:

a)ýnghĩnổitrộinhấtcủathờiđiểmđó.vàb)địnhkiếntheođúngnghĩacủanó(tâmbệnh)Nếumộtđịnhkiếnhiệnhữu,làbởivìmột“cáigìđó”trongtrạngtháicủachủthể,cho

phépnónhưthế.Đếnlúcnàyhaiđiềukiệnnhậpcuộc:1–Sựámthị.2–Tìnhtrạngthểchấtvàtinhthầncủachủthểngaylúcanhtanhậnámthịđó.

Đểlộdiện,địnhkiếnđòihỏiphảicósựsailệchcủasựcânbằngtựnhiêncủabộnão:doxuhướng,quámấtsức,bịnhiễmtrùng,docảmxúc,…Nhưng,vàtôixinnhắclại,nóchỉbắtrểkhinópháttriểnmộtnhântốcảmxúccósẵn.Tôilấylạithídụcủangườinhútnhátrakhỏiphòngchiếuphim.Sựgợiýdophimtạora,đãtrởthànhtựkỉámthị.Nhưngtựkỉámthịnàychỉ“kíchthíchthêm”mộttìnhtrạnghiệnhữu:mộtýmuốnmãnhliệtcóđượcsứcmạnh,tựtin,thoảimái,v.v…

Địnhkiếncóthể:a.ýthức.Mộtngườibịámảnhbiếtchắcmìnhcóđịnhkiến…bởivìanhtachốnglạinó

vớilýtrícủamình…màkhôngkếtquả.b.vôthức.TrườnghợpcủaIrène(ởphầntrên).Đócũnglàđịnhkiếnđượchìnhthànhbởi

sựgợiýdothôimiên.Nhưngdùsao,cáicănnguyênchophépđịnhkiếnxuấthiệnvẫnlàvôthức.

Thôimiêncóthểtạomộtđịnhkiến,ítralàđốivớivàicáthể.Nhưngchúngtacóthểnàokếtluậnrằngtấtcảnhữngngườicóđịnhkiếnđềubịthôimiênkhông?Đươngnhiênlàkhôngrồi!Vìvậy,nếuýnghĩđókhôngđượccấytừbênngoàivàothìlàmsaosựtựámthịcóthểảnhhưởngđếnmứcđóđược?Chẳnghạn,làmsaomộtsốcdocảmxúccóthểtồntạivàtạorađịnhkiến,tật,ámảnh,ámsợđược?ChúngtasẽhiểuthêmvấnđềnàykhinghiêncứuvềJanet.

ÉMILECOUÉ,vớisựxungđộtnộigiớiBấtchấpcácnềntảngquásơđẳngcủaphươngphápcủaông,EmileCoué(1857–1926)

vẫncócôngtrạnglớn.Ôngđãđưasựtựkỉámthịvàothựchànhmàôngxemnhưlàámthịcủachínhbệnhnhân.

Chúngtabiếtđiềunày:trongcácchứngtâmbệnh,sựlýluậnýthứckhônggiúpíchđượcgì.Cảsự tranh luậnhợp lývàsự thuyếtphục.Thídụ:Mộtngườirấtnhútnhát luônđưaranhữnglýlẽchínhđángđểphủnhậnmìnhlàngườinhútnhát;anhtakhôngngừngcốtựthuyếtphụcbằngcáclýlẽtinhthần.Việcđócóngăncảnsựnhútnhátkhông?Không…còntráilại!Huốngchi,sựvôíchcủalýluậnlộrõtrongcácámảnh,ámsợ,lohãi,v.v…

Vìthế,mộtnhàtâmlýbiếtrõviệckhôngnên“thuyếtphục”mộtbệnhnhântâmlý.Vàsẽrấtlốbịchkhibảotháiđộanhtalàphilývìmộtlýlẽnàođó,vàanhta“phảicốgắnglên”…Rấtnhiềubệnhnhântâmlýphảihứngchịutháiđộkhôngthôngcảmcũngchínhvìlýđó.Ngườitakhôngngừngnóivớihọcáckháiniệmvềýchí,màkhônghềnghĩrằngtínhnăngnàyđãbịsailệchngaytừlúckhởiđiểm.Tạisao?Bởivìcáchhoạtđộngmàthầnkinhtạoraýchíđãbịsailệch.Điềuđókhôngkhácgìviệcyêucầumộtnhạcsĩvĩcầmhãychơinhạctheonốtmitrênmộtdâyđànđượcsovớinốtfa.Ngườinhạcsĩđómuốnbiểudiễnlắmchứ…nhưngcâyvĩcầmchỉchoranốtfamàthôi.Thếchúngtacóphảihétlên,laó,khinhbỉanhta,bắtbuộcanhtabằngbấtcứgiánàocũngphảichơinhạctheonốtmikhông?Không!Chúngtaphảilấycâyvĩcầm…vàsodâylạitheonốt“mi”.

Bấtcứsựbiểuhiệnnàocủamộtýchíthựcthụ,đểđượclộdiện,luôncầnđếncácđiềukiệncơbản.Zbindenđãtuyếnbố“Lýluậnsailàmộttậtxấutaihạikhôngkhácgìviệcsửdụngmooc–phinhoặcbạchphiến”.Cóthểnóikhácđượckhông?Nếulýluận“đúng”làkếtquảcủamộtcảmtính“đúng”thìlýluận“sai”làkếtquảcủamộtcảmtính“sai”.Nhưngtiếcthay,ngườitaquênđiềunàyhếtchínlầntrongmườitrườnghợp…vàtôicònlạcquanđấy!

Nếucảmxúcvôthứcđãnói“Không”thìmặccholýluậnbảo“có”chođếnkiệtsứcđinữacũngkhôngănthuagì.Trongbấtcứmọitrườnghợp,cảmxúc luônchiếnthắng.Mộtngườibìnhthườnghiếmkhihiểuđượcđiềunày.Tạisao?Bởivìtrongconngườiấy,cósựthỏathuậngiữaýchí,ướcmuốnvàcảmtính.Cómộtthỏahiệpgiữaýmuốnvớikhảnăng.Nhưngcóphảiđôikhianhtacảmnhậncósựgiằngconộitại,đượckèmtheonỗilohãikhông?Cóphải“mộtcáigìđó”bắtanhtaphảilàmngượcđiềuanhtamuốnlàmkhông?Màtrongtưtưởnganhtađãpháttriểnsựtươngkhắc;màvớithờigiananhtalàmchonónghiêmtrọnghơnvềcườngđộvàchiềusâu,vàchỉđếnkhiđóanhtamớihiểuđược!

Thếthì,nếubấtcứmộtbệnhtâmthầnnàocũngcónềntảngcảmxúc,thìliệupháptâmlý

cũngphảinhắmvàocảmxúcđó.Vàchínhtạiđó,làcáiungnhọttâmlýđangẩnmìnhtrongbóngtối.

VìvậyôngCouéđãcốgắnglàmnhưthếkhituyênbố“Mộtkhitrítưởngtượngvàýchícótươngkhắc,trítưởngtượngluônchiếnthắng,màkhôngcóngoạilệ…”.NhưvậyCouéđãtraochođờisốngtâmlývôthứccáinhiệmvụchủyếumàônggọilàtrítưởngtượng.Hiểnnhiênphươngphápcủaônglàsơđẳng;nócốgắngloạibỏmộtámthịbệnhhoạnbằngmộtámthịđốinghịchlànhmạnh.Giốngnhưmộtlệnhvàmộtphảnlệnhvậy.Mọingườiđềubiếtphươngphápnổitiếngnày.Couéthườngbảobệnhnhâncủamìnhthườngxuyênphảilặpđilặplại,dùhọkhôngtinđinữa,nhưngcốtđểtácđộngđếnlỗtaimàthôi“Tôicảmthấycàngngàycàngkháhơnvềmọimặt…”

Nhữnglờinóinày,đượclặpnhiềulầnnhưmộtcáimáy,đềuđượcdẫnvàovôthức(cảmtính),vàcuốicùngvôthứcđócũngbị thuyếtphụctheophảnứng, thúcđẩyngườiđóhànhđộngmộtcáchtựnhiên,mộtcáchhợplývàtựnguyện.

Phươngphápnàylàsơđẳng,bởivìnóchỉxemxétcáctriệuchứngtheo“khối”.Nókhôngquantâmđếnnỗiđauđượccảmnhậnvàrấthiếmkhiloạibỏđượccáccănnguyêntiềmtàng.PhươngphápCouéđươngnhiênvẫnnằmtrongphạmvicủaámthị:chủthểnghemộtgiọngnói(củachínhmình)gợiýsựcảithiện,vàchínhniềmtinvữngchắcđóbiếnthànhtựámthị.

Sẽlàtầmthườngkhicònnói(căncứtrênnhữngkhámphácủakhoatâmlýhiệnđạivànềnyhọctâm–thể)tâmtríảnhhưởngđếnthânthể;vànếutâmtrícóthểkhởiphátmộtcănbệnh…thìchínhtâmtríđócũngcóthểchữalànhcănbệnhđó.(Ởđây“tâmtrí”phảiđượchiểulà“bộnão”).Đâylàmộtthựctế.Chúngtasẽthấytrongnhữngphầnsau,toànbộcơthểphảichịusựđiềukhiểncủanãobộ.MàtheođóphươngphápCouécóthểchấpnhậnđược.

Nếubạnmuốnthựchànhtựkỉámthị.Tựámthịcũngnhưámthịđếntừmộtngườikhác, làmộtphươngpháptuyệtdiệuđể

huấn luyệnhànhđộngvàýchí.Tôixinnóirõtựámthịkhôngphảichỉđượcthựchiệnvớinhữngbệnhnhânmàthôi!Tráilại.Tựámthịnếuđượclàmmộtcáchđứngđắn,sẽbổxungchovôthứcnhiềunănglượngmớivàtậphợpnhiềutrạngtháitỉnhtáomới.Đólàmộtphươngtiệnrấthữuhiệuđểpháttriểnvàcủngcốnhâncách.Nóchophépchỉnhsửacácthiểunăngcảmxúc.Tôinhắcmộtlầnnữa…bộnãochiphốilênthânthểvớimộtquyềnlựcgầnnhưđộcđoán.

Nhữngđiềukiệncủatựkỉámthị.Ngườitaphảixemtựkỉámthịnhưlàsựtrầmtưhơnlàsựtậptrungtưtưởng.Trầmtưlà

việcthảnổitâmtrí;mộtsựmởrộngthụđộngvàyênlặng;nódễdàngchophépthunhậncácýnghĩvàcảmgiác.Trongkhitậptrungtưtưởnglàsựgắngsứcnhắmvàomộtđiểm.Chúngtabiếttậptrungtưtưởnglàmngủđimộtphầnlớnnãobộ;vìthếnómặcnhiênloạibỏhàngtrămcảmgiáccóthểrấthữuích…

Trởngại…vàlàmộttrởngạitầmcỡ!BácsĩDubois,ởthànhphốBerne,đãchocácbệnhnhâncủaôngnhiềulờikhuyênrấtbổích:“hãyloạibỏcácphiềnnãocủaquývị…hãygạtquamộtbênsựloâu…hãytrútbỏcáclolắng…vàhãyhướngtâmtrícủacácbạnđếnnhữngđiềuthúvịv.v…”

NhưngnhưJanetđãnói:“…dĩnhiênđiềuđólàtốtđấynhưngcóvẻkhôihàinếumuốnđềcậpđếncácngườikhôngthểđiềukhiểnđượcýnghĩcủahọ.Mỗikhinằmyêntrêngiường,họluônnghĩđếnnhữngảotưởng,họtựvắtkiệtsứctrongcáccôngviệctínhtoánvàtrùtínhhócbúa…”

Màđólạilàđiềuhiểnnhiên!Cũngnhưphảinóivớimộtngườibịámảnh“…anhđừngbaogiờnghĩđếnnỗiámảnhcủamìnhnữa…”hayvớimộtngườimắcchứngcuồngđộng“…coinào,anhhãybìnhtĩnhđi,rấtbìnhtĩnhcóđượckhông!…”

Cóphảiđúnglàmộttròchơitrẻconkhông?Làmsaoloạibỏtrởngạinàyđược?

Làphảilàmchocáiýnghĩbệnhhoạnđótáchkhỏitâmtrícàngxacàngtốt.Muốnnhưthế,phảinhắm,gầnchừngnàohaychừngđấy,đếncáctrungtâmthầnkinhvôthứctrongkhivẫn“thảnổi”ýthức.Vìvậytìnhtrạngthoảimáilàrấtcầnthiết.Làmcáchnàocóđượctìnhtrạngthoảimáiđó?Thânthểphảiđượcnằmdàivàbấtđộng.Cónhiềukỹthuậthiệnđạidànhchoviệcthưgiãntừtừcáccơbắp;chúngcầnsựđiềukhiểncủamộtchuyêngia.Sauđócảmthấycácchicủamìnhtrởnênnặngnềhếtcáinàyđếncáikhác.Nhắmmắtlạinhưngmímắtvẫnđểhé.Vànhưthếchođếnkhiđạtđượctrạngtháiđờđẫnvàcáicảmgiácmìnhđangbaylânglângtrênchínhcơthểmình.Dĩnhiênlànơinàyphảihoàntoànimlặngvàtốiđen.Ngườitakhôngthểnàotưởngtượngsựnhậpđịnhtrongtiếngồn!

Thờiđiểmnàothíchhợpnhất?Đốivớinhữngngườichưaquentậpluyệnthưgiãncơbắp,việcchọnthờiđiểmđểhòa

trộnÝThức–VôThức,gầnnhưđượcthựchiệnmộtcáchtựđộng.Cónghĩalàlúcgầnnhưmêman,trongtrạngtháivừangủchậpchờn.

Hoặctrongcơnđờđẫnlúcvừathứcdậy,khitâmtríbắtđầunhậnthứcnhữngvậtthấyđược.

Trởngại: Rấtnhiều chủ thểkhôngbao giờđạtđược trạng thái đờđẫn (nhữngngườicuồngđộng,bịámảnh,bịmấtngủ,v.v.).Vìthếviệccanthiệpbằngthuốcđôikhilàcầnthiết.Dùsaođinữa,việcthựctậpcáchthưgiãntheochiềusâuphảidomộtchuyêngiahướngdẫn.

Rồisaonữa?Khiđạtđượctrạngtháiđờđẫnrồi(cảmgiácđờđẫnvàlânglâng)vàkhôngcóbấtcứmốilolắngnào,đếnlúcđómớiđưamộtýnghĩbổíchvàovôthức.Đươngnhiênlàýnghĩđó,đốivớicácbệnhnhân,phảilàđiềutráingượcvớitìnhtrạngthiểunăngcủahọ.Đừngbaogiờlàmchoviệctrầmtưđótrởthànhsựtậptrungtưtưởng.Bởivìmộtkhibắtđầucốgắngthìphảingưnglạingay.

Vậycóthờiđiểmnàolýtưởngkhông?Cónhưngrấtkhóđạtđượcnếukhôngcóluyệntập.Chúngtakhôngđượcđểchoýthứcvà

vôthứcởcáchnhauquáxa:ámthị(luônphảichủđộng)đươngnhiênsẽmấthiệulựcngay.Trướckhiđạtđếngiớihạncủagiấcmơ,bộnãophảichìmtrongtrạngtháiđờđẫn.Nhưngnóvẫnýthứcmàkhôngđượccómốilolắngnàohết.Chúngtađềubiếtgiấcngủchậpchờn,cáitrạngthái“nằmvắtngang”giấcmơvàhiệnthực.Đếnlúcđóconngười(màtrướcđâylàdiễnviên)sẽtrởthànhkhángiả.Anhtakhôngcònthamgiatròchơiđểchuyểnquachiếmngưỡngtròchơi.Cũnggiốngnhưanhtađangxemmộtcuộnphimđangdiễnratrướcmắtmình.Anhtangắmnhìnmộtchuỗihìnhảnhgầnnhưkhônggiốngvớihiệnthực.Anhbiếtlàmìnhkhôngmơbởivìanhtavẫnýthức.Tiếngtíctắccủađồnghồ,tiếngồncủađườngphố,tiếngđộngcủamộtcánhcửa,tiếngchósủavẫnđếnvớianhtavớiđộtrongsuốtvàcườngđộhoànhảo.Anhtanhưđangbaylânglângtrêncuộcđờingaytrênthânthểcủachínhmình.Vảlạihiệntượngđódễchịuvôcùng.Nhữnghìnhảnhvàcảmgiácđó,nhưmộtbứchoạthọa,hiệnravớitấtcảtínhphilýmàngườiđóchấpnhậnmộtcáchtựnhiên.Anhtacòncóthểloạibỏmộtnhânvậtnàođóđểthếmộtnhânvậtkhácvàođó,v.v…Đâylàthờiđiểmlýtưởngđểthựchiệnámthị.

Vậythì:Phảichờchođếnkhinàoconsóngứcchếtrànngậpgầnhếtvỏnão,làtrungtâmcủasựýthứcchủđộng.Kếtquảđạtđượcsẽlàtrạngtháimơmộngvớitrườngýthứctốiđa(trongkhivớisựtậptrungtưtưởng,phạmvịýthứcbịthuhẹprấtđángkể).

Nhữngphươngtiệnkhác:Rấthữuhiệuhơnnhiều,nhưngphảicầnđếnsựtrợgiúpcủanhàtâmlý.Việcchiếurọinhữnghìnhảnhcóthểthựchiệnđược,nhưngởđâychúngtabướcvàolãnhvựccủakhoatâmlýtheochiềusâu.Tôisẽnóilạivấnđềnàytrongcácmục“Tượngtrưng”và“Giấcmơtỉnhtáo”.

Thựctậptựámthịsẽđượcgì?Kếtquả là chúng ta có cơhội tạo ramột trạng thái tinh thầnhữu ích.Nócó thểảnh

hưởngđếnthểxác(vềmặtnày,cóhàngvạntrườnghợpkhuônmẫu).Đâylàmộttrườnghợptừmộtbệnhviện:Mộtngườiđànôngđãbịbệnhtrongmộtthời

giandài,dườngnhưbịung thưvìông tamangrấtnhiều triệuchứng.Cuộcgiảiphẫuđượcquyếtđịnhvànhàphẫuthuậtđãmổbụngbệnhnhân.Ôngtanhậnthấytìnhtrạngruộtrấtxấunhưngkhôngcódấuhiệuungthư.Cácxétnghiệmđượctiếnhành:khôngcóungthư.Cácbácsĩđềusữngsờ;bởivìnhữngtriệuchứngmàngườiđóđanggánhchịulàcủacănbệnhquáiáckia…

Điềugìđãxảy ra?Sẽ rấtdàidòngnếuphảikể chi tiết cuộcđờikhủngkhiếp của conngườikhốnkhổnày.Mộtcuộcđờibấthạnh,côđộc,bịruồngbỏ,nghèokhổvềthểchấtvàbấthạnhvềtinhthần…

Mộtngàynọ,ôngtabịbệnh.Khôngtiềnbạc,nhưngôngtavẫnđượcnhậpviện.Đếnlúcđó,trongcănphòngchung,vàđâylàlầnđầutiêntrongcuộcđờikhốnkhổcủamình,ôngtacảmthấyhạnhphúc.Ôngtaởchungvớinhiềubệnhnhânkhácvàchúngtađềubiếtnỗiđaukhổthườnghaygắnbóconngườilạivớinhau…Cácbácsĩđềuhòanhã,âncầnvàtươicười.Cácnữytếcũngrấtcảmthôngvớiđôitaydịuđàng.Đâylàcáigiường,khôngphảitrongsựcôđộcvànghèonàn,nhưngrấttìnhngười.Đâylàsựantoànchotinhthầnvàthểchất.Vàcơchếvậnhànhvôthứcbắtđầuhoạtđộng.“Màyphảiởlạiđây…màyphảitiếptụcbịbệnh…càngngàybệnhcàngnặnghơn…”.Việctựámthịbắtđầu,nhứcnhối,liêntụcvàmãnhliệt.Vàngườikhỏemạnhthànhcóbệnh.Triệuchứngcủabệnhungthưxuấthiện,càngngàycàngdữdộihơnchođếncuộcgiảiphẫuvôíchkia…Đốivớingườiđó,“cănbệnhungthưtượngtrưngchomột“sựantoàn”lýtưởng.Vàtrườnghợpnàychothấysứcmạnhcủanãobộ,màchúngtasẽgặplạitrongchươngvềyhọctâm–thể.

Nhưngbạncóbiếtvụôngbị“saysóng”không?Chiếctàuđangneotạicảngvàôngnàyngủ trong cabin củamình.Mànđêmbuông xuống.Ngay giữađêm tối, tiếngmáy tàu vangxuyênquaváchbuồng.“Tàuđangrakhơi…”ôngtatựnhủ.Vàmọithứbắtđầu:nônmửa,lohãi,ướcmuốnđượcchếtđi…Cảmthấyxấuhổ,ôngcorútngườilại,đaukhổtrongimlặngchođếnsáng.Nhưngrồiôngđứnglênvànhìnquacửasổtròn…chiếctàuvẫnđậunguyêntạichỗ.

Mọingườiđềubiếtsứcmạnhcủasựámthị.Nhưngthỉnhthoảng,chúngtacócầnnhắclạiđiềuđóhaykhông?

Vìthế,ngườitadễdàngnghiệmthấysứcmạnhcủasựámthịđúngcách,khicácđiềukiệnchophép.Vìvậynhữngbài thựctậptrí tuệphảiđượcthựchiệnmỗingày,nhất làkhingườiđóchỉcókháiniệmcơbảnvềkỹthuậtđó.

Ámthịcóthểchữatrịđượcgì?Ởđâytôimuốnđềcậpđếnámthịtheochiềusâu,mộtkỹthuậthếtsứcđặcbiệtmàcon

ngườitựmìnhkhôngthểnàothựchiệnđượcnếukhôngcóluyệntập.Trongsốcáctrườnghợpthôngthường:thiểunăngtìnhdục,trạngtháilãnhcảmcủanữgiới,losợ,ámsợ,lohãi,chứngmấtngủ,nhữngtậtxấunguyhại,“tínhyếuđuối”,vàichứngrốiloạncủada,vànhiềuchứngưuuất…

Vàchúngtanhậnthấy,dùcóthôsơ,phươngphápmàôngEmileCouékhámphá,đãđặtranềntảngchokhoatâmlýcủatươnglai.Chúngtahãyngợikhenôngtavàchúngtatiếptục.

NgườiNgaPAVLOV;conchóbạncủachúngtavàcơchếvậnhànhcủatrítuệ.

Bâygiờchúngtahãyhướngvềmộtchântrờimớivớinhữnghậuquảgầnnhưkhôngthểlườngđược.IvanPavlovlàai,vịchuyêngiasinhlýhọcrấtnổitiếngnhưngnghèovàkhôngđủtiềntrangtrảichotuầntrăngmặtcủamìnhvớibàvợSérafinaKarschevoskaya?Màvàonăm1895,đượcđềcửlàmgiáosưsinhlýhọcvàđượcnhậngiảithưởngNobelvàonăm1904?

Ôngđơngiảnlàmộtconngườithanhliêmvàrấtđammêcôngviệcnghiêncứu.Mộtconngườibắtđầubiếtnghĩđếnnhữngbiểuhiệnđượcghinhậntừnhiềuthếkỷqua,vàcốgắngsửdụngcáibiếtrồiđểlýgiảinhữngđiềuchưabiết…

Chúngtabiếtconngườithườngchảynướcmiếngkhithấymộttráichanh!Ngườitacũngbiếtlàmỗikhinóiđếnmột“bữaănthịnhsoạn”sẽlàmchoconngườithèmăn!…Nhưngngười

taxemcácphảnxạđónhư lànhữnghiệntượngcủa“trí tuệ”nênkhôngcầnquantâmđếnchúng.Nhưngngườitacónghĩđếnchuyệncủaconngườivàtráichanh,mộtkhiđượcđẩylênđếncựcđiểm,cóthểlàmtiêutanđạolý,tựdoýchí,cônglývàcácgiátrịnhânbảnkhông?

Chúngtahãythựchiệnmộtthínghiệmlâmsàng.Trongmộtthờigiankhádài,mộtbệnhnhânnàođóđượcchữatrịbằngnhữngmũithuốcanthần.Nhưngmộtngàynọ,mộtytávớimộtýngôngcuồnglạthường,đãchíchchoôngtamộtmũinướccất…Nhưnghiệuquảanthầnvẫntácdụng!

Thoạtnhìn,ngườitacóthểnghĩbệnhnhânnàyđãbịtựkỉámthị.Nhưngnếutâmlýcủabệnhnhânnàyhoàntoànổnđịnhthìsao?Nhưthế,chúngtacónghĩanhtađãphảnứnglạivớichínhmũithuốc,chớkhôngphảivớichấtthuốcđượcchíchvàokhông?

ChúngtahãyxemxéttrườnghợpconchócủaPavlov.Đâylàmộtconchóđangđóimeomàngườitasẽchomộtmónănkhoáikhẩu.Đương

nhiênconchósẽbiểulộsựvuithích.Nhưngtronglúcnóđangăn,ngườitalạiđốtbànchâncủanó.Conchóđáplạibằngmộtcảmgiácđauđớn.Saumộtthờigian,tròchơinướcđôinày(vuithíchvàđauđớn),ngườiđiềukhiểnđốtcáichânconchómàkhôngchomónănnào.

Conchó,bịnhiễmchứngtựhànhhạnhưconngười,đãbiểulộngaytrongcơnđautấtcảcácdấuhiệucủasựvuithích.–Điềugìđãxảyra?

Bộnãocủaconchóđãkếthợp:Sựvui thích(thứcăn)cùngmột lúcvớiĐauđớn(vếtphỏng)vàsựkếthợpnàyđãbiếnthànhVuithích=Đauđớn.

Hãyđểconchóquamộtbênvàhãyquansátconngười.Chứngtựhànhhạlàmộttrạngtháibấtthườngkháphổbiếncủatâmlý.NhàvănMasochđãđặtchotrạngtháinàycáitêncủamình,khôngphảivìđãkhámphárasựlệchlạcgầnxưanhưtráiđất,nhưnglàvìnómôtảmộtcáchkháchínhxáctháiđộcủachínhôngta.

Bằngsựlệchlạcđó,conngườicảmthấythỏathích(tìnhdụchaytinhthần)trướcsựđauđớn.Sẽkhôngcóthíchthúnếuconngườikhôngbịđauđớn:

–hoặcvềthểchất(vàicúđánh,haygiảvờđánh…)–hoặcvềtinhthần(chửibới,hạnhục,khinhbi,v.v…)Sosánhnhưthế,chứngtựhànhhạchỉlàmộtphảnxạđượcnốikếtvớisựđauđớnvàsẽ

khôngđượcbiểuhiệnnếukhôngcónó.Nếunhưthế,dườngnhưchúngtathấytrườnghợpcủaconchóđượchoánvị.

NHỮNGPHẢNXẠCÓĐIỀUKIỆN,CÁNHCỬAĐƯỢCMỞRỘNGTRƯỚCVỰCTHẲMMộtphảnxạcóđiềukiệnlàmộtphảnxạđượcthểhiệnbởimộttìnhhuống,còngọilà

điềukiện.Cóhaithểchánh:1–phảnxạkíchthích,làphảnxạtứcthìxảyrangaysauđiềukiện.2–phảnxạbịứcchế,cótácdụngnhưmộtcáithắnghaysựdừnglại.Thídụ:X…băngquađường.Mộtchiếcxehơichạycáchđóvàithước,nhấnkèninhỏi.

Nhưngcómộtngườiđangnhìnanhtavàanhtamuốntỏmìnhlàmộtngườibìnhtĩnhtrướcmọitìnhhuống(mộtngườicầutoàn,chằnghạn).

a)Điềukiệnthứnhất:kènxe.b)Phảnxạkíchthíchđầutiên:giựtmình,hoảngsợ,xúcđộng,trốnchạy.c)Điềukiệnthứhai:mộtngườiđangnhìnvàanhtamuốngiữthểdiệnlàngườiluônbình

tĩnh.d)Phảnxạbịứcchế:anhtakhôngbỏchạy,cảmxúccủaanhtabịchặnlạivàanhtagiả

vờbìnhthản.

Nhưvậyphảnxạthứhai(d)đãngănchặncáithứnhất(b).Pavlovvàcácthínghiệmcủaôngta.Tôihơidodựkhinhắc lại chúngvì chúngquánổi tiếng rồi.Chúng ta chỉxemxét lại

trườnghợpcủaconchómàthôi.a)Ngườitachoconchómộtmiếngthịt.Conchóchảynướcmiếng.(bằngsựbàitiếttự

độngcủacáctuyếnnướcbọt).b)đồngthờingườitachomiếngthịt,ngườilàmchochuôngreo.c)saumộtthờigian,chỉtiếngchuôngthôi(khôngcóthứcăn)cũnglàmchoconchóchảy

nướcmiếng.SauđóPavlovdạychoconchó:a)phảichảynướcmiếngmỗikhinghebấtcứtiếngchuôngnào(nhưphầntrên).Tiếng

chuông=tínhiệu1.b)đápứnglạimộttínhiệukhác,nhưngkhôngliênquangìvớithứcăn.Nhưvậyconchó

sẽkhôngchảynướcmiếngkhinghetínhiệusố2.Rồi:a)Ngườitađưamộtmiếngthịtvàchovanglêntínhiệusố2.b)Conchósẽkhôngchảynướcmiếngtrongkhimiếngthịtphảigâyrahiệntượngnày.Vìthế:Tínhiệu1:Kíchthích(chảynướcmiếng)Tínhiệu2:Bịtrìhoãn(ngưngchảynướcmiếngdùcómiếngthịt).Nhưvậy,chúngtathấytầmquantrọngkhôngthểngờđượccảvềmặttâmlýlẫnđạođức

–củahaithínghiệmnày.Nếutháiđộcủaconngườichỉtoànlànhữngphảnxạthầnkinhthuầntúy,hiểnnhiênlàsẽkhôngthểquytráchnhiệmchobấtcứngườinàovàchobấtcứtìnhhuốngnào.Đếnlúcđótráchnhiệmtinhthầntrởthànhmộttừvônghĩa…

PHẢNXẠSƠĐẲNG(vôthức)–PHẢNXẠBẬCCAO(ýthức)Phảnxạsơđẳng.Tôichạmtayvàocáinồinóng;tôirúttaylại.Phảnxạ:rúttaylại.Điềukiện:nóng–đauđớn.Phảnxạbậccao.Hãytăngthêmđộphứctạpchophảnxạnày:tôikhôngrúttaylại,vàgiữnguyênsaumột

thờigiannhấtđịnh.a)Phảnxạđơngiản(kíchthích):rúttaylại.b)Phảnxạbịtrìhoãn:từchốirúttaylạidướiđiềukiệncủasựkiêuhãnh,đểchứngtỏ“ý

chí”củamình,đểchứngtỏtađâycóthểchịuđượccơnđau.c)Phảnxạcuốicùng:tôiđểtaynguyênnhưthế.Nhưvậyphảnxạđãđiquacáctrungtâmthầnkinhcaocấp(vỏnão),nơingựtrịcủaý

chí,lựachọn,quyếtđịnh,từchối,…Bâygiờcaothêmmộtchútnữa.Đâylàmộtconếchkhôngcóbộnão.Ngườiđiềukhiển

nhỏmộtgiọtaxítlênchânconếch.Ngườitathấyconếchcốdùngchânkiađểchùigiọtaxítđó!Ngườitacóthểnghĩđâylàmộthànhvicótínhtoán,chủđộng…Nếuconếchcóbộnão,vàgiảdụnhưnóbiếtsuynghĩ,cóphảinótinlànó“muốn”loạibỏcáigiọtlàmchonókhóchịukhông?Cóphảinósẽcholàhiệnthựccáicảmgiáccủaýchíchủđộng,màtheođóđượchình

thànhcảmộthệthốngtinhthầnnhưngkhôngđượcđặttrênbấtcứmộtnềntảngnàohết.Bởivìconếchđókhôngcònnãobộ.Nhưvậy,ởđâylàcơchếvậnhànhtựđộngcủahệthần

kinh,màchỉvớinóthôicũngđủlàmchongườitaphảiquỳxuốngbáiphục.*Cánhcửamởtrướcvựcthẳm?Đúngvậy.Dướigóccạnhnày,khảnănghànhđộngtựnguyện,hànhđộngcóýthức,hành

độngcủatinhthầnnóichungchỉlàmộttổnghợpcácphảnxạphứctạpxảyratrongnãobộ.Vìthếkhôngliênquangìđếnsựtựdolẫntráchnhiệm…

Nhưvậyngườitacóthể“tạođiềukiện”đểmộtchủthểtrởthànhmộtvịthánh,hoặcmộttêncướp,tùytheocáctìnhhuốngđượcđưavàohệthầnkinhcủangườiđókhông?…(Đươngnhiênlàvớiđiềukiệnnhữngthínghiệmtrênthúvậtcóthểđượcápdụngđốivớiconngười).

Giảdụchuyệnđólàđượcđi,vàmộtngườiphảilựachọngiữaAvàB.–AnhtamuốnchọnA(bởivìAtượngtrưngmộtcảmgiácdễchịuchoanhta).NhưnganhtakhôngthểđếnAđược(bởivìnhậnthứcđạođứccủaanhta,đượcđiềukiện

hóabởisựgiáodục,ngăncấmanhtalàmviệcđó).–AnhtadodựvàsựdodựnàyđượcđiềukiệnhóabởiA(hammuốn,kíchthích)vànhận

thứcvềđạođứccóđiềukiện(ngănchặn,ứcchế).–Rồianhtadodựnhiềuhayíthơn,mauhaylâuhơn.Hìnhthứcdodựnàybịđiềukiện

hóabởitìnhtrạngthểchấtvàtinhthần.Mộttrạngtháicânbằngsẽlàmchosựdodựnàyngắnngủi.Mộttìnhtrạngthiểunăngsẽkéodàisựdodựnàythànhsựbựcbội,xaođộng,cơngiậndữ,thôithúc,v.v…(Chúngtađãthấyphảnứngcủaconchó).

–CuốicùnganhtachọnB,bởivìsựlựachọnnàylàkếtquả–phảnxạcủatấtcảcácphảnxạcóđiềukiệnkhác.

Như vậy, người đàn ông đó sẽ không phải chịu trách nhiệm khi từ chối A. Không sựngưỡngmộ,khôngmộtcôngtrạng,khôngmộtkhenthưởngnàocóthểđượcbantặngchoanhta.KểcảviệckhôngthểkhiểntráchanhtađượcdùchoanhtacóchọnAđinữa.(Trongtrườnghợpnày,tấtcảcácphảnxạ“ngănchặn”đềutỏrayếuhơnphảnxạ(hammuốn).Nóitómlại,tròchơicóthểđượclàmchophứctạpđếnvôcực.

NhưvậychúngtathấytầmquantrọngkhôngthểlườngcủacácthínghiệmcủaPavlov…mặcdùôngtalàmộtngườimựcthước.Bởivìôngtakhôngpháttriểnnhữngkhámphánàytrênconngười.Ôngtachỉlàmmộtsosánh“vềbảnchấttổngthểvàthầnkinh”giữathúvậtvàconngười,vànhưthếbỏngỏcáccánhcửađượcmởrộngchotấtcảnhữngcuộcnghiêncứuvàtínngưỡngkhác…

*Mộtconchórốiloạnthầnkinh!Nếunhưbạncómộtconchó,cóthểbạnđãhuấnluyệnnóđượcphépăntrongbàntaymặtcủabạnvàtừchốithứcănđượcđưaratrongbàntaytrái?Nhưthế:

–Tayphải=Kíchthích,đượcphépăn.–Taytrái=Trìhoãn,từchốithứcăn.Người tasẽghinhậnđượcgìkhingười tađưa thứcănvớibàn tay trái?Conchóxao

động,tiếnlên,thụtlùi,nhảynhót,sủa,biểulộtấtcảcáctriệuchứngcủasựtươngkhắcnhứcnhốigiữaýmuốnvàsựứcchếcủanó.Đồngthờinócũngbịkíchthíchbởimiếngmồi,sựứcchếđãngăncảnnó.Khuynhhướngtựnhiêncủanónói“được”,nhưngsựgiáodụccóđiềukiệnbảo“không”.

Vàkhángiảcườimàkhônghềbiếtrằngconthúnàyphảnứngnhưmộtngười,vàtrongphầnlớncácchứngrốiloạnthầnkinh…

Pavlovtạođiềukiệnchomộtconchócóphảnứngkhiđểnótrướcmộtvòngtrònsángtrưngđượcchiếutrênmộtmànảnh;đểtăngthêmđiềukiệnnày,ôngchoconchóăn.

Ngườiđiềukhiểnsauđóchiếumộthìnhêlípsáng trưngvớibềmặtvàcườngđộánhsángtươngtựnhưngkhônglàmtăngthêmđiềukiện.(Sovớihìnhtròn,hìnhêlípsẽmangcácđặctínhứcchế,vìrằngkhôngcóthứcăn).

RồiPavlovlàmchohìnhêlipđómỗilúcmộttrònhơn.Chođếnmộtđiểmnàođó,conchónhậnđịnhđượcsựkhácbiệt.Nókhônghềnhúcnhíchtrướchìnhêlíp.Nhưngtháiđộcủanóthayđổikhihìnhêlípnàygầntrởthànhmộthìnhtròn.Nótrởnênxaođộng,sủa,rồdại,khóhiểu,húnhưmộtconchóđiên…

Conchónàyđãbịrốiloạnthầnkinh,bởivìcósựxungđộtgiữasựkíchthíchvàtrìhoãn,giữacái“được”vàcái“không”.

Thếmànhàtâmlýkhámpháđượcxungđộtnàyởmỗibướcđicủachúngta…Vàkhi“ngănchặn”,phảnxạkíchthích,Pavlovđãtạonơiconchó,mộtmâuquẫngiữacáckhuynhhướng;cónghĩalàchứngrốiloạnthầnkinh.

TrongkhiPavlovkhôngnớirộngcáckết luậnnàyvớiconngười,nhiềungườikhácsẽtiếnxahơnthế…

NgườiMỹWATSONvớithuyếthànhviTừbehavior:tháiđộ,hànhvi,ứngxử.–Watson,ngườiMỹ(chonênthựctế)trướctiên

bắtđầutheokhoatâmlýhọcthúrồiđộtngộtchuyểnhướngsangkhoatâmlýhọcconngườibằngcáchđơngiảnhoánvịvôđiềukiệnnhữngphươngthứccủamônkiasang.

Nhưngtrongtâmlýhọcthú,ngườitaphảitừbỏviệctưởngtượngnhữnggìđangxảyratrongtâmhồnnhữngconvậtđượcnghiêncứu.VàWatsonsẽlàmynhưthếvớiconngườimàkhôngbaogiờbậntâmđếntrạngtháichủquancủangườiđó.

Nóitómlại,đốivớithuyếthànhvi,toànbộtháiđộcủaconngườichỉlàphảnxạ.VớiPavlov,chúngtathấynhữngkíchthíchđơngiản:âmthanh,ánhsáng,mũichích,v.v...

NhưngWatson,khinớirộngcácphảnxạcủabấtcứhànhđộngnàocủaconngười,đãtìmđượcmột từ tượng trưng cho cái cơ chế vô cùngphức tạp của tất cả cácđiềukiện có thể:Tìnhhuống..Nhưthếtháiđộ,cátínhconngườichỉlàcáchmàconngườiphảnứnglạinhữngtìnhhuốngcủathờiđiểmđó,của“môitrường”củaanhta.

Nhưvậy,đốivớithuyếtứngxử,bấtcứcửchỉnào,bấtcứýnghĩnào,ýchí,lựachọn,từchối,bấtcứýthứcnào,đơngiảnchỉlànhữngphảnxạthuầntúycủamộttìnhhuốngnàođó…

Watsonđãnóigì?“Hãychotôimộtchụcđứaconnít,khỏemạnh,cóthểtạngtốtvàmộtloạihìnhxãhộimàtôicầnđểnuôidưỡngchúng,tôixincamđoanvớisựlựachọnngẫunhiên,vàtheocáchđàotạocủatôi,chúngtrởthànhnhữngchuyêngianhưlàbácsĩ,doanhnhân,luậtgia,vàtrởthànhngaycảtênănmàyhaytrộmcắp,bấtkểtàinăng,khuynhhướng,thịhiếu,nănglựccủachúng,cũngnhưnghềnghiệpvàchủngtộccủatổtiênchúng.”

Conngườivớithuyếthànhvi.Nhâncách.Nhâncáchsẽ làmộttổnghợpnhữngthóiquen,phảnxạ,bịđiềukiệnhóa

một cách tuyệtđốibởi các tìnhhuống.Vì thế,khônghơnkhôngkém, conngười chỉ là sảnphẩmcủacáctìnhhuốngmàthôi.

Tưduy.Đóchỉlàmộthànhvisinhlýđơnthuầnchủyếuđểnóichuyệnvớichínhmình.Chúngtanênnhớlạilờinhậnxétnổitiếngnày“Nãobộphátsinhratưduycũngnhưlágantiếtramậtvậy.”

Lươngtâm?Dùchưađượclýgiải,nóvẫnlàmộtthựctế.Nóphátsinhtừnãobộvàbiếnmấttheonó.

Cănbệnh tinh thần. Đây làmộtmâu thuẫn (giống trườnghợp con chó) giữa nhữngphảnxạkíchthíchvànhữngphảnxạbịtrìhoãn(chúngtasẽgặplạiđiềunàykhinghiêncứuvềFreud).

Nóichung:conngườisẽlàmộtcỗmáytuyệthảo,nhưngcũngchỉlàmộtcỗmáymàthôivớimộtbànphímrộnglớn.Sẽkhôngcósựkhácbiệtnàovớiconthú,ngoạitrừnhữngrắcrối

củaconngườidosốlượngtếbàothầnkinhnhiềuhơn.Mộtcỗmáy,khôngcótựdohoặcbấtcứmộttráchnhiệmnào…

Nhưthế,theothuyếthànhvi,conngườichỉlàmộttổnghợpvôcùngphứctạpcủacácphảnứng,ngaycảvớinhữngnănglựcbậccaocũngnhưnhữnghànhvisơđẳng.

SỰKHIÊMTỐNBẮTBUỘCChúngtaphảinhìnnhậnrằngnếutìnhthếnàylàthật,ítranócũngmanglạimộtkếtquả:

đólàloạibỏtínhkiêucăngđôikhivôlýcủaconngười,vàthỉnhthoảnggiúpchoconngườinghĩlạithânphậncủachínhmình…Nósẽloạibỏnhữngphánxét,khinhbỉ,chêtráchgiữaconngườivớinhau;vàconngườitrởnênkhiêmtốntrướcvũtrụvàcảmnhậnmìnhlàmộtchitiếtýthứccủanó.

Nhưngthậtra,cóphảinãobộtrướchếtlàmộtcỗmáytuyệtdiệu,mộtcâyđạiphongcầmphithườngmàngườitacóthểbiểudiễnvôsốbảnnhạckhông?Vànếungườitanghĩrằngcuộcđờicủangườinhạcsĩcònkémxasovớisựthôngsuốtcáchđánhcâyđànnày,ítraconngườicũngnênnghĩđếnconsốvôlượngcủanhữngphảnxạcóthểđượcphátsinhtừhàngtỉtếbàonão.

Vàcuốicùngchodùsựthậtlàgìđinữa,chắcchắncónhiềuýnghĩvàhànhđộngchỉlànhữngthóiquenvàphảnứngđượcthuthậpmàthôi.Chúnglànhữngphảnxạcóđiềukiệncủacáctìnhhuốngxãhội,địalý,tôngiáo,đạođức,giađình,đượcthừakế,đượcditruyềnlại.

Nhưngchúngtacóphảiđãthấycóhàngtriệungườichỉbiếtdạovàinốtnhạctrêncâyđànbaolakiakhông?Cóphảichúngtathấyhọ“sống”bằngnhữngthóiquentinhthần,nhữngtật,nỗisợhãi,ứcchế,lohãicủahọkhông?

Vàcâyđàncủahọchỉbiếtvanglêncóvàibanốt,vẫnlànhữngnốtđómàthôi,trongkhikhảnăngcủahọcóthểbiểudiễnđượccảmộtbảngiaohưởnghùngvĩ…Tuynhiêndùcóbịchìmtronghàngvạnthóiquentinhthần,cóphảihọluônhôhàosựtựdovàtráchnhiệmcủahọvàtựchophépmìnhphánxétngườikháckhông?

Vìthếngườitamớinghiệmthấytầmquantrọngđángsợcủagiáodục.Vìsựgiáodụccơbảncủađứa trẻđượcđặt trênnền tảngcủacácám thịvàphảnxạcóđiềukiện,vànếusựtruyềndạykhôngđượcthựchiệntheođúngcách,mộtsốlớncủachúngcónguycơsẽbắtrểvĩnhviễn.Chúngtathấynếumộtphảnxạnàođótrởnênnổitrộihơn,nósẽngăncảnsựthíchnghithíchhợpvớicáctìnhhuống!Vàmộtkhitrưởngthành,conngườiluônchỉđưaracómỗimộtcâutrảlờinhưmộtcâyđànđượcsodâychochỉmộtbảnnhạcmàthôi…

CreatedbyAMWord2CHM

II.NGÔIGIÁOĐƯỜNGĐƯỢCKHÁMPHÁ

NHỮNGTHÀNHTỰULẪYLỪNGTRONGTÂMLÝHỌCHIỆNĐẠIàChương4.SỰTHÁMHIỂMNHỮNGHOẠTĐỘNGTINHTHẦN

PIERREJANET(1859–1947)PierreJanetlàmộtvĩnhâncủangànhtâmlýhọcPháp…Mộtngườiđànôngtinhtế,thanh

nhã,nổidanhvàonămbamươihaituổivớicáccôngtrìnhnghiêncứu,nhưngvẫnnhanhnhẹnchođếnkhituổiđãcao.

Mộtconngườikhônggiáođiều!VàMinkowskyđãgiới thiệuôngnhưsau“KhiPierreJanet,ngườinhanhnhẹnvàdongdỏng,vớiánhmắtsắcsảo,bướcchântrẻtrungvàlinhhoạt,đưabạnvàotrongphònglàmviệccủaôngta,bạnsẽbịthuhútngaybởicáikhôngkhíđặcbiệttrangnghiêm,tínhnhẫnnại,bởiýchí,sựtòmòcaođộ,mộttrílựctìmtòi,thoátratừngườithầynày.Màdườngnhưmọithứtrongcănphòngrộnglớnnàyđềumangdấuấncủaôngta,từtrêncáckệcaoxuốngtớiđấtđềuphủđầysáchvànơiđâylàphònglàmviệccủaông.Kếtquảđạtđượccủasựlaođộngcậtlựcvànhữnggìtiếptụcđượcthựchiệnsẽlàmchobạnphảitỏlòngthànhkính”.

ƯớcmuốnlớnnhấtcủaJanetlàhòatrộnnỗiđammêkhoahọcvớitôngiáocủamình.Cóphảichínhôngđãnói“Tôiướcmơđếnsựthỏahiệpgiữakhoahọcvớitôngiáo,đếnsựhòahợpkhảthibởimộttriếtlýhoànhảocóthểthỏamãnchocảlýtrílẫnđứctin.Nhưngtôichưatìmđượcđiềukỳdiệuđó,nhưngtôivẫnlàmộttriếtgia…”

Trởthànhbácsĩykhoa,Janetnghiêncứunhữngngườimắcchứngưuuất.Ônghăngsaythựchànhthuậtthôimiên,ôngtìmtòi…Đếnnămbamươituổi,ôngviếtluậnán“Tínhtựđộngtâmlý”.Nămấylànăm1889.

SauđóJanetlênParisvàđếnthẳngôngCharcotvĩđạiởLaSalpétrière.Mộtmôitrườnglýtưởngchoông!Nhữnghiệntượnglạkỳcủathuậtthôimiênvàchứngưuuấtđanglànhữngvầnđềnóngbỏng.JanetthamdựcácbuổidạycủaCharcot,sauđótrởthànhgiámđốcphòngnghiêncứutâmlýhọcvềbệnhlý.

Nhiềutựasáchđãchứngminhchohàngngànnhậnxéthếtsứcsángsuốtvàluônmangtínhnhânbảnsâusắccủaông.Bốnmươinămnghiêncứunhưthế!…

Janetcónói“…việcthuhẹpcácchuyênkhoakhôngphảilàmộtđiềuhay;nếungườitachỉphụtráchmôntâmlý,thìsẽcórấtnhiềuhậuquảtaihại…Vìbằngchínhcáiđịnhnghĩathôi,môntâmlýphảitiếpcậnđếnmọithứ.Nómangtínhtoàncầu.Bấtcứđâucũngcónhữngsựkiệntâmlý…”

NGƯỜIBÌNHTHƯỜNGVÀKHÔNGBÌNHTHƯỜNGDƯỚICONMẮTCỦAJANET.Đâylàquanniệmchủyếucủatâmlýhọc…vàchosựcânbằngtrongđờisốnghàngngày.

Những tình trạng thường thấynơi conngười làgì?Đó làviệchọchìmngập trongcác tìnhhuống.Màcáctìnhhuốngđólạiđòihỏisựthíchnghi…vớinhữngtổnthấttốithiểucóthểcóđược.Chínhđiểmnàytạorasựkhácbiệtgiữangườibìnhthườngvàngườikhôngbìnhthường.

Đểdễhiểuhơn,chúngtahãylấymộtthídụsinhlý:mộtbữaăn.a)Conngườiđượcxemlàbìnhthườngngaylúcanhtatiêuhóa,hấpthụmộtcáchtrọn

vẹnnhữngmóncủabữaăn.Sựtiêuhóađượctiếnhànhmàkhônggặpbấtcứmộttrởngạinào,

mộtcáchtrơntru.b)Conngườiđượcxemlàkhôngbìnhthườngngaylúcanhtatiêuhóa,vàdạdạyanhta

buộcphảilàmviệcvấtvả.Nhưngườitathườngnói“tôiănphảicáigìđókhôngtiêu”.Hơnnữa,cóvàitriệuchứngcóthểxuấthiện:ợ,nônmửa,khóở,chóngmặt.Nhưthếcómộtmónnàođókhôngđượchấpthụmộtcáchtrọnvẹnnhưcácmónănkhác.

Bâygiờchúngtathửxemxétvấnđềnàyvềmặttâmlý.Mộtngườibìnhthườnglàngườicó“trạngthái”tâmlýkhỏemạnhvàhàihòa.Chúngta

hãythídụngườiđóđangđứngtrướcmộttìnhhuốngmàanhtakhôngđượcchuẩnbị.Điềugìsẽxảyra?Anhtachỉcầnthoảimái“chấpnhận”sựkiệnđó.

Tôisẽchocácbạnmộtthídụ:bạnphảibướcvàomộtcănphòngcónhiềungườilạmàkhôngđượcchuẩnbịtrướcvàcảtrămcặpmắtđangchămchúnhìnvàobạn.

Nếubạnlàngườibìnhthường:a)vìđâylàmộttìnhhuốngbấtngờ,bạnđứnglạiđểxemxéttìnhhình.b)bạnquyếtđịnhngayvàcẩnthậnbướcvào.c)khilàmđiềuđó,bạndầndầnvàsauđómauchónghơnthíchnghivớitìnhhình:d)sauvàiphútbạnhànhđộnghếtsứcthoảimái,khôngsợsệt,khôngcảmxúc,khôngcó

tháiđộkhiêukhíchhaycứngđờ.e)bạnsẽkhôngcảmthấymệtmỏivàhồihợp.Côngviệcnàykhônglàmchobạnphảitốn

nhiềunănglượng.Nóđãđượcthựchiệnvàkếtthúc.Nóđượchòanhậpvàocáctìnhhuốngkháctạothànhnhâncáchcủabạn.

Nếubạnlàngườikhôngbìnhthường:(chẳnghạnlànhútnhát,bịdồnnén,cocúm,hunghãn,v.v…)

a)bởivìtìnhhìnhnàybấtngờvàquámớilạ,nênbạnđứnglại.b)bạnliềnbị“khớp”vàphảichịumộtphongtỏacảmxúc.c)nỗisợvàxúcđộngxuấthiện.d)hoặcbạncứngngườirađó,hoặcbỏchạyhoặctấncông.e)nhưthếbạnsẽmệtmỏi.Hànhđộngnàylàmtiêuhaosứclực.Vảlạihànhđộngnày

chưakếtthúc.Thậtvậy,cóthểbạnđangnghiềnngẫmsựthíchnghibấtthànhcủamình,làmtăngthêmmặccảmtựti,cànglosợhơnnữa,bịámsợ,oánhận,v.v…

Sựbìnhthườngvàbấtthườngtrongđờisốnghàngngày.Đươngnhiêncuộcsốnghàngngàyđòihỏihàngngànsựthíchnghi!Lúcnàocũngcótình

huốngmới,bấtkểlàthứnào;cónhiềusựkiệnbấtngờ,nhiềutráchnhiệmmới;cónhiều“thửtháchlớn”,nhữngthấtbại,…

Ngườibìnhthườngsẽhànhđộngnhưthếnào?Anhta“đónnhận”tấtcảnhữngtìnhhuốngđó.Anhtachấpnhậnvàlãnhhộichúngtrongtâmtrí.Tấtcảnhữngsựkiệnnàyđượchòatrộntrongcáitôi,cũngnhưđượchòatrộnmộtcáchhàihòatrongcáinhâncáchtổngthểcủaanhta.Mọiviệcxảyrasuônsẻvàkhôngmệtnhọc.Nhữnghiệntượngcảmxúccủamộtconngườibìnhthườngcũnggiốngnhưmộtbìnhchứamàtrongđósẽhòatrộntấtcảcácsựkiện…nhưnhiềuloạitráicâyđượcđểchungtrongmộtcáithúng.(hoặcgiốngnhưnhiềuthứcăntrongmộtdạdàykhỏemạnh)

Nhưthếnàyđây:Vậyngườikhôngbìnhthườngsẽhànhđộngnhưthếnàođây?Biếncốsẽkhôngđượctâm

trí“lĩnhhội”.Nókhôngđượcbảnngãthunhận.Tìnhhuốngđóvẫnnằmngoàicáitôivớihànhvimộtcáchđộclập.Nónằmởngoàicáibểchứacáchiệntượngcảmxúcvànhưthếsẽtạoramộthoặcnhiềuvệtinhtinhthần.Chúngcómộtcuộcsốngriêngvàkhôngđạtđượcsựhòahợpcầnthiết.Từngcáimộtcủanhữngvệtinhtinhthầnđósẽápđặtsựgiằngxénộitạivàtạora

nhiềutriệuchứng(nhưthểsựbựcbộitinhthần)…Tínhthốngnhấtcủacáitôibịphávỡ.Điềunàyđượcnhậnthấytrongnhữngmặccảm,dồnnén,nhữngcảmxúcchưađượcgiảiquyết,v.v…Đếnlúcnàysẽxuấthiệnmộtchuỗitriệuchứng…đitừcảmgiáckhóchịutinhthầnnhẹđếnnhữngámảnhnghiêmtrọngnhất.

Nhưthếnàyđây:Janetnóiýthứclàgì?Chúngtahãyxemlạihìnhảnh:ýthứcnhưmộtbồnchứamàtrong

đóhòatrộntấtcảcácsựkiện.Nhưvậyýthứclàmmộtcôngviệctổnghợp.Ýthứcphảithựchiệnđượcsựhợpnhấthàihòacủahàngngàntìnhhuốngkhácnhau.Ýthứcgomnhiềuhiệntượnglạithànhmộthiệntượngduynhấtmớihoàntoàn,nhưngkhôngphảilàmộthiệntượngbiệtlập.

Trườnghợpcủangườiđànôngbìnhthườngtrongphòngkhách:cáitôicủaanhtavẫnnguyênvẹn;tuynhiênanhtacóthêmmộtkinhnghiệm,nhưngkinhnghiệmnàyđãhòalẫnvàotrongnhâncáchcủaanhta.Nhưthếđãcósựtổnghợpcácsựkiện.

Trườnghợpcủangườiđànôngkhôngbìnhthường:cáitìnhhuốngvẫnđứngbênngoàicáitôicủaanhta;cáitôiđóbịgiằngxébởimột“vệtinh”tinhthần,vàlàmộthànhđộngbấtthànhcủaanhta.

Vìvậy,bấtcứmộtcănbệnhtâmlýnào,dùthuộcloạinàođinữa,đềuxuấtpháttừmộtyếukémnănglựctổnghợp.Mộtsựkiệnxuấthiệnmàchủthểkhôngtàinào“kếtnạpchohàihòa”vớicáitôi.Sựthốngnhấtcủanhâncáchbịthảlỏng,huyếtápbịhạthấp.Trongdângian,ngườitađãkhôngcónóinhưthếnàysao?…“Chuyệnđóà?Tôichưanuốttrôiđược!”.Điềuđócónghĩalàsựkiệnvẫncònnằmngoàicáitôi,làmchoanhtabịámảnhvàlolắng,

NHỮNGĐIỂMCHỦYẾUTRONGTÂMLÝHỌCCỦAJANETNhữnghànhđộngcủaconngườichắcchắnsẽkhôngbaogiờcócùngmộtgiátrị.Bạncó

thểdễdàngthíchứngvớivàitìnhhuốngphùhợpvớimộtthóiquen.Thídụ,mộtcôngviệclàmvănphòngtựnhiênsẽkhôngtạomộtkhókhănnàovớimộtngườibìnhthường.Nhưngmọithứsẽthayđổinếucuộcsốngtrongvănphòngtrởnênbấtthường(mộtcấpchỉhuyđộctàichẳnghạn)hoặcngườinhânviênkhôngbìnhthường(quánhútnhát,hunghãn,mấtbìnhtĩnh,…).Nhưvậymọiviệcđềutùythuộcvào:

a)nếuhànhđộngđóđượcthựchiệnbởiphảnxạ–thóiquen:khôngmộtchútkhókhăn.Sựthíchnghiđượcthựchiện.

b)nếuhànhđộngđóđòihỏimộthànhvikhác,sựthíchnghicóthểhìnhthành…hoặckhông.Tạisao?Đơngiảnchỉvìsựthíchnghitùythuộcvàotìnhtrạngcủachủthể(vậtchấtlẫntinhthần).

Nhưvậy,chúngtaphảixétxemhànhđộngđócóđòihỏimộthànhvimớikhôngchớkhôngphảilàmộtthóiquen!Nhưngnhữnghànhvinàythườnghaybiểulộ:xúccảm,sựquađờicủangườithân,đínhhôn,tìnhdục,cướihỏi;tráchnhiệmmới,nhữngchuyếndulịch,sốngchungvớinhữngngườikhóchịu,v.v…).

Chẳnghạnmộtthídụkhác:mộthànhđộngsángtạovàmộthànhvithôngminhluônmệtmỏihơnmộthànhđộngthườngngàyhoặctheobảnnăng.Nếucácbạnthảlỏngtâmtrímình,cácbạnsẽítmệthơnlàkhicácbạnphảitậptrung,v.v…

Nhưthếngườitacóthểxemlàcónhữnghànhvi“tậptrungcaođộ”vàhànhvi“dễdàng”.Sựtậptrungbịđòihỏiởđâycóliênquantrựctiếpvớiđộphứctạpcủatháiđộđượclựachọn.Ngoàiranhữnghànhvinàyphảiđượctổnghợpvàhòatrộnvớicáitôi,màcáitôivẫnphảihàihòavàthoảimái.

Janetnhấnmạnh“Đươngnhiênlàcónhiềuhànhđộngtốnsứcnhiềuhơnmấythứkhácvàtiêuhaonhiềunănglượnghơn,vìthếchúngtaphảihiểurằngviệcthựchiệnnhữnghànhvibậccaothuộcphạmtrùcủasuytưởng,cónhiềukhảnăngxảyrahơnlàviệcxácđịnhnhữngsuynhược…”

Thếnàolàsựkhônngoan?

Chúngtabiếtsựgiàucóbằngcủacảivậtchấtkhônggiốngnhauvớimọingười.Chúngtacũngbiếtcáivốnsứclựccủachúngtacũngkhácnhaugiữangườinàyvớingườikia.Nhưngnếuconngườitiêuxàiđúngmứcsốtiềnhọcó,hỏithửcóbaonhiềungườibiếtsửdụngsinhlựcchophùhợpvớisứclựccủahọ?

Vậycácbạncómuốnmìnhkhônngoanmộtcáchthiếtthựckhông”'…hãybiếtrõsốvốncủamìnhđi!Hãybiếtgiớihạnsứclựcmìnhđi!Nhấtlàbiếtrõnhữnghànhvilàmchomìnhphảitốnsứcđấy!Mộtchuyếndulịchbìnhthườngkhôngtốnnhiềunănglượngđốimộtngườinàođó,sẽtrởthànhmộthànhđộngvôcùngmệtnhọcđốivớimộtngườikhác.Vìvậychúngtaphảibiếtcácgiớihạncủamình.Nhưthếcóphảichúngtasẽthôngminhhơnkhichúngtabiếtlàmchosốvốnđósinhlợiđểchochúngtachỉsốngbằngnhữnglợitứcđó?

Nhữngngười“dễbịkíchthích”thườngcókhuynhhướnghànhđộngđơngiản.Họkhólòngthíchnghivớicáctìnhhuốngmới,nênphảitiêuxàinhiềunănglượnglớnhơn.Ngoàiranếumộtcôngviệclàmthongườitamệtthìcảmxúccànglàmchoconngườimệthơnnhiềunữa.Vàchúngtakhôngđượcquênnhững“ngườidễxúcđộng”luônbịýnghĩbấttàivànỗilosợmệtmỏiđeođuổi.

Vìthếchúngtaphảibiếtchỉsốlàmviệcvềmặtthểchấtvàtinhthầncủachúngtavàkhôngđượcvượtquanó.Tiêuxàiphầnlợitứclàrấtđúngnhưngkhôngđượcđụngđếnsốvốn!Biếtluyệntậpmộtnhịpđộlàmviệclàkhẩnthiết.Nhưngbiếtngưngngaymộtcôngviệckhisựmệtmỏixuấthiện,sẽhayhơnnhiều.Nănglượngđượckhôiphụcsẽđượcchuyểnvàosốvốnđãtạoralợitức.Khảnănghoạtđộngcủaconngườiphảiđượcchiađềugiữahoạtđộngvànghỉngơi.Sựhàihòaphảichiphốihoạtđộngđó.Chúngtaphảichútâmđếnmệtmỏi,khôngphảiđểlosợ,tráilại,làđểrútramộtbàihọcvàkinhnghiệm.Đểthấuhiểu,đểtạomộtnhịpsống…khôngkhácgìcáchchúngtaphảitínhtoáncácchiphísaumộtngàylàmviệcđểxácđịnhviệctiêuxàicóvượtquamứcbìnhthườngkhông.

Mộtngười“dễxúcđộng”khôngđượcchútâmđếnmứcbịámảnhvìsựmệtmỏi,vàtỏranảnchítrướcviệcthiếutrínhớcủamình.Tráilại,tôixinnhắclạilàconngườiphảibiếtcáchvậndụngđểnhậnđịnhvàhiểurõcácgiớihạnrấtcogiãncủamình,đểluyệnchomìnhmộtnhịpsốngcóthểgiúp“tổnghợp”mọihànhđộng,dễdàngthunhậnnó,vàtừđócóthểhànhđộngvàsuynghĩmộtcáchthoảimái,mànóichođúngđólànétđặctrưngcủaconngười.

NHỮNGHÀNHĐỘNGKIỆTSỨC.Janetđãnghiêncứurấtkỹcáchànhđộngkiệtsức,tứclàcáchànhđộngcóthểđưađến

tìnhtrạng“giảmthiểusinhlực”.Nhữngđiểmchínhlà:mệtmỏikéodàivìxúccảm(nhấtlà)suynhượcthầnkinh,vàtấtcảcácloạitrầmcảm.Đốivớinhữngngườisuynhược,rấtthườngkhihànhđộngvẫnchỉlàtrạngtháiướcmuốnvàmanhý.Mọicốgắngđềurờirạc,khôngmộtkếtquảrõrệt.Ngườiđóchỉlàmnửachừngbấtcứcôngviệcgì,sựphântánsứclựccàngtănglên,đếnlúcxuấthiệnxúccảm,sựcốgắngvôích,dodự,nghingờ,nghiềnngẫmtinhthần,bấtmãnvớichínhmình,kiệtsức.TôiđãnóiđếnđiểmnàytrongmụcMệtmỏi.

Dĩnhiênlàmọiviệcđềutùythuộcvàothiênhướngcủamỗingười.Mộtlầnnữa,đâulàsựkhônngoan?Biếtrõcáchànhđộngkiệtsứccủachínhmình!Nhưngcóvàihànhvinàođókiệtsứchơnbởivìchúngđượcđặttrênnềntảngcủamộtchứngrốiloạnthầnkinh.

Trongtrườnghợpnày,chắcchắnkhoatâmlýsẽphụtráchchứngrốiloạnthầnkinhcơbảnchớkhôngvàochínhhànhvikiệt sứckia,màđóchỉ làmột triệuchứngmà thôi.Cũnggiốngnhưthế,mộtbữacơmgiađìnhđơnsơ,cóthểđốivớinhiềungười,cònmệtsứcgấptrămlầnmộtbuổihọccậtlực.Tạisao?Bởisựcocúm,dồnnén,hànhvithùnghịch“phảinuốttrôi”,v.v…,màbữaănđócóthểmangđến.Trườnghợpnàybuộctôiphảinóiđếnnhữngconngườikiệtsức.Chungsốngvớinhữngngườiđóthườngtạorachứngrốiloạnthầnkinhtệhạinhất.Nhữngngườikiệtsứcđócólẽphảiđượcgọilànhữngkẻtiêuphínănglượng.Tạisaovàvìsao?Chúngtasẽthấy.Nhưđãnói,nhữngkẻtiêuphínănglượngthườngxuấthiệntronggiađình;đơngiảnchỉvìviệcchungsốngbịkéodàihơnvàbắtbuộcphảituântheonhữngquytắcđạođức,sựkínhtrọngtuyệtđối,việccấmđoánnhữnghànhvithùnghịch,v.v…Nhưngsẽlàđiềuhiểnnhiênkhimộtôngtrưởngphòngcóthể“nuốt”hếtnănglượngcủangườinhânviênmình,

bởivìởđâycũngcósựchungsống.NHỮNGNGƯỜITIÊUPHÍNĂNGLƯỢNGHOẶCNHỮNGNGƯỜIKIỆTSỨCNhữngngườiđólàai?Nhữngngườiđóquáđông,mangquánhiềumặtnạkhácnhau,đến

mứctôiphảitừbỏýđịnhliệtkêhếtrađây…Nhưngdùsao,họchỉcómộtnhãnhiệusảnxuấtchung:nhucầuthốngtrị

Đólànhữnghạngngườiđộctài,chuyênquyền,mắcchứnghưngcảm,hayyêusách,quátỉmỉ,hayhờndỗi,ghentuông,xétnét,thùnghịch,v.v…

Tôicóthểnàonóinhữngngườikiệtsứcnàyđềumangnhữngmặtnạkhácnhaukhông?Cóbaonhiêungười(chúngtasẽthấyvàitrườnghợp)chegiấucáinhucầuthốngtrịdướimộtmặtnạ“tửtế”quáđáng?(mặcdầuvôthức).Mộtcáchthậtkhônkhéo.Mộtngườitronggiađìnhđang thống trị bạn, làmchobạn cảmnhậnnỗi thùnghịchnội tại, kèm theo xúc cảm.Nhưngnếungườiđóđốixử“quá”tửtếvớibạn,làmsaobạncóthểgiảitỏacảmxúcthùnghịchđóđược?Đếnlúcđósựdồnnénmangvẻhuyhoàngnhấtcủanó…Cũnggiốngnhưthế,cóbaonhiêungườichơicáitrò“tửvìđạo”?…đểdễdàngcónhữnggìhọmongmuốn?Cóbaonhiêungườibámvíuvàoconcủahọ,để“nuôngchiều”chúng?Cóbaonhiêungườimẹđãvôýthứcngăncảnđứacontraicủahọtrởthànhmộtngườiđànông?…vàlàmđủmọicáchđểnóluônlàmộtđứatrẻ?…Trongnhữnglĩnhvựcnày,mọiphươngtiệnđềucóthểđượctậndụng;từtínhchuyênquyềnthuầntúychođếnvôsốmặtnạcóthểchegiấuchúng…

Khinàonhững conngười kiệt sứcđó tiêuphí hếtnăng lượng củanhữngngười sốngchungvớihọ?Trướcnhất,khingườitakhôngthểgiảitỏahếtcảmxúcthùnghịch.(cóthểlàtrườnghợpcủamộtđứatrẻđốivớichamẹnó,mộtnhânviênđốivớicấpchỉhuyôngta,v.v…).Hơnnữabấtcứaibiểuhiệnnhucầuthốngtrịngườikhácquámãnhliệtđềulàngườirốiloạnthầnkinh.Đốivớingườinày, việc thống trị là cơ chếan toànnội tại.Vì vậy, sự thíchnghikhôngnhữnglàrấtkhóđốivớihọ,bởivìnóluônđổimớivàbiếnhóa.Đốivớihọ,khôngthểnàocómộtcáchsốngquenthuộc.Họluônphảiởtrongtìnhtrạngrìnhmò,căngthẳngthầnkinh,cocúmngười..“Khôngbiếtphảilàmnhưthếnàođây”…làđiệpkhúcthườngngàycủahọ.Nhưngchúngtakhôngđượcquênviệcchungsốngnàyđôikhikéodàitrongnhiềunămliền,hếtgiâyphútnàyđếngiâyphútkhác.Nhưthế,ngườitacóthểnàonhậnthấynhữngcảmxúc,nổiloạn,cơnphẫnnộ“phảinuốttrôi”,phụctùngtrongsựbựctức,mànhữngngườitiêuhaonănglượngkiađãtạora?

Cònnhữnglờithanthởcủanhữngngườisốngchungvớihọthìsaođây?Chúngcónhiềuđiểmchung:luônlàtìnhtrạngkiệtsức,sựgiảmthiểuhoặctựtriệttiêunhâncáchcủahọ;tìnhtrạngkhôngcònlàchínhmìnhnữa,khôngthểcómộthànhvichủđộngđược,phảisuytínhcẩnthậnmọihànhđộng;cómặccảmtựtivàứcchế,loạibỏtấtcảtráchnhiệm,v.v…

Tôicónóisựthốngtrịcóthểđượcthểhiệndướihìnhdạngthuầntúy.Nhưngởđâycũngcóvôsốmặtnạchegiấumặtthậtcủanó.Vảlạichínhtrườnghợpsaucùngnàymớigâynhiềutổnhạinhất.

NGƯỜICHUYÊNQUYỀNTHUẦNTÚY.CómộtkhácbiệtrấtlớngiữaQuyềnLựcvàsựChuyênQuyền.Quyềnlựcxemviệcchỉ

huylàmộtcôngcụ.Quyềnlựccòntìmcáchthựchiệnquyềnlựccủamìnhtrongmộtphạmvirộnglớnhơnvàtôntrọnghoàntoànnhữngngườiđượcchỉhuy.Nóimộtcáchkhác,đólàsựchỉhuydânchủởtrạngtháithuầntúy.Cáiquyềnlựcchínhthốngđóbanphátbởivìđólàsứcmạnhvàsựphongphú.

Cònngườichuyênquyền?Đâylàđiềuhoàntoàntráingược…Chuyênquyền,tựbảnthânnóxemviệcchỉhuynhư làmụcđíchcuối cùng.Đốivớingườiđó,việcchỉhuynày làbiểutượngchosựantoànnộitại.Vìthếngườiđósẽkhôngchấpnhậnbấtcứsựchốngđốinàochoviệcthốngtrịcủamình.Ngườiđóđòihỏitấtcảnhưngkhôngbanphátbấtcứđiềugì.Ngườichuyênquyềnlàmộtngườihunghãn:vìvậylàmộtngườiyếuđuối.Sựchỉhuycủaanhtalàmộtđòntấncônggiảtạo.Anhtatấncôngbởivìanhtasợbịtấncông,bịtổnthươnghaycómặccảmtựti.Tínhchuyênquyềnvàsựthốngtrị,đốivớinhữngkẻyếuđuối,lànhữngbùtrừ

đượcưathíchnhất.Hạthấpnhữngngườikhácsẽtạochohọmộtảotườngquyềnlựcvàhơnngười.Ngoàirahọcòncảmthấycầnphảithựchiệnmộthànhđộngnàođómàkhôngphảitốnquánhiềunănglượngsángtạocầnthiết,điềumàhọkhôngtàinàolàmđược.Tiếcthay,trongđờithườngcóđầyrẫyloạichỉhuy–giảtạonày…

Cũngtrongcáiđờithườngnày,nhữngkẻchuyênquyềnchỉtồntạiđượclànhờvàonhiềuyếutố.Trướchếtlànhữngyếutốvụlợi:vídụ,mộtthuộccấpphảilặngthinhbởivìanhtasợbịsathải;mộtthuộccấpnhútnhát,v.v…Sauđó,bởisựlẫnlộnmuônđờigiữaquyềnlựcvàtínhhung hãn. Như chúng ta đã thấy trong nhiều trường hợp, sự hung hãn đối nghịch với sứcmạnh…Mộtsựnhầmlẫnkhác:sựthốngtrịkhôkhanvàýchí.Nhưng,nếukẻchuyênquyềntỏravôcùngkiênquyết,chínhbởivìhắntakhônghềcómộtýchíthựcthụ…bởivìhắntakhôngcósứcmạnhtinhthần!Vảlại,ngườitanhậnthấykẻchuyênquyềnluôntỏrangoancốtrongmọicơhội.Tạisao?Bởivìbấtcứsựchốngđốinàocũngsẽđặthắntrướccáivựcthẳmhaynghingờvàyếukémcủachínhbảnthânhắn.Sựngoancốcủakẻchuyênquyềnlàngườibàconnghèocủaýchí.Nếusựngoancốphảilàýchí,thìnhữngconlasẽlànhữngconvậthếtsứccươngquyết.(Tôisẽnóilạivấnđềnàytrongmụcýchí).

Tronglúcchờđợi,tấtcảnhữngviệcnàyđãtạoranhữngvếtcắtđaubuồnchosứckhỏe.Bởivìchungsốngvớimộtkẻchuyênquyềnlàmộthànhvikiệtsức,nhấtkhinótượngtrưngmột“CấmKỵ”,màvềmặtđạolý,khôngchophépngườitachốngđốilại,nhưtôiđãnóiởtrên.

Trườnghợpcủasựthốngtrịcảitrang.Yves,mộtngườiđànôngbamươituổi,rốiloạnthầnkinhvàkiệtsức,bởivìanhtađược

nuôilớnnhờmộtbàdì,bàta,khôngbaogiờđểchoanhtalàmbấtcứđiềugìmàbàkhôngthamgiavàocả.Ngườidìnàyápđặtsựtrợgiúpcủamình,ápđặtcácýnghĩvàlờikhuyêncủamình.Lúcnàobàtacũngkhôngngừngchỉvẽtỉmỉ,khắckhe,giúpđỡvàkhuyênbảothậtcuồngđộng…

Yvesđãnóinhưthếnày“…tôikhôngbaogiờlàmđượcbấtcứđiềugì,dùlàlốbịchđinữa,màbàtakhôngápđặtvàosựgiúpđỡcủabà…tôikhôngtàinàocắtnghĩađược…thậthếtsứcmệtmỏi,đểchomìnhtựrơixuốngvựcthẳm…vàcònnuôngchiềunữachứ…luônchămchúttôi…Chẳnghạn:đilấythanà?Mộthànhđộnghếtsứcngungốccóphảikhông?Nhưngbàtavẫnápđặtsựgiúpđỡcủabàvớinhữnglýdonhư…đừngcólấynhiềuquá…nặnglắm…đểdìgiúpcho…dìsẽlàmnhưthếnàyđây…Góimộtmónđồà?Mộtmónđồnguxuẩn!(TaycủaYvesrunvìphẫnnộ)…khôngcáchnàolàmmộtmìnhđược…dìtôicómặtcạnhbên,bámsáttôi…bámsátmónđồ…chămchămnhìnxemtôiđểmónđồvônghĩađónhưthếnào…Vànhưthế,hếtngàynàyquangàykhác,ôngcóbiếtkhông?Cóđôilần,mộtcáchthôbạo,tôibắtbàtađểchotôihànhđộngmộtmình,tôicảmnhậnbàtađứngcáchbabướcliếcnhìntôi…tôicảmthấymìnhlàmộtthằnghoàntoànngungốcgiốngnhưthểtôimớicóbatuổi…tôicảmthấymìnhhoàntoànkhôngcònnamtínhvànóđãkéodàisuốt18nămtrời…Phảnkhánglạià?Nhưngbàquá“tửtế”với tôi…bànuôngchiềutôi…vả lạibàsẽkhônghiểuđâu.Bàtưởngmìnhhànhđộngđúngkhilàmnhưthếnhưngkhôngngờlàmìnhvôcùngđộcđoán,chodùbà“rấttửtế”…Bàrấtđanghi…hayhờndỗi…cònbuồnkhổnữachứmỗikhiaiđólàmphậtýbà!…Tôiphảicocúmlạichođếnmứckhitôimuốnlàmmộtcáigìđó,tôiđànhphảiđểchobàlàmthaytôi…dùđólànhữngcôngviệcnặngnhọc…ngaycảviệcđóngmộtcâyđinh…vàtôibiếnthànhmộttênlườibiếng…Tôikhôngthểnóichoôngnhữngcơnphẫnnộnộitâmmàtôiphảichịusuốt18nămqua,ởchỗlàtôikhôngbaogiờcóđượccáicảmgiácmìnhlàmộtngườiđànônglinhlợi…”

Kếtquả?YvesX…khôngcònkhảnăngnhậnlấybấtcứmộttráchnhiệmnàovàđãtrởthànhmộtngườiđồngtính…Chỉcóbấynhiêuđóthôivàthậtthảmthương.

Mộttrườnghợpkhác.Jacquesđangởđộtuổithiếuniên.Bàmẹcậucũngthế,luônnghĩcậukhôngthểlàmđược

bấtcứđiềugìmàkhôngcósựgiúpđỡcủabà.Vìvậy, cũnggầngiốngnhư trườnghợpcủaYves…Mộthôm,Jacquesphảiđemmộtmónđồdễbểvàotrongphòngkhách.Mộthànhđộngtầmthường,nếuđúnglànhưthế!Vàkhôngbiếtđếnlầnthứmấyngàn,bàmẹcanthiệpvào…“Hãycoichừng…mẹmuốntựmẹlàmviệcnàyhơn…tốthơnconnênđểchomẹgóinólại…

hãycoichừng,conđừngcóvấpnghekhông…hãycoichừng…conbênhẹthôi…coinàoconđừngcóchụplấymộtcáchthôbạonhưthếchứ?…hãykhoan:đểmẹlấytờbáogóinólạiđã”

Vàchàngthiếuniênkia,bựcdọcvàtuyệtvọng,trảlờibằngtiếnghét“Conchuyểnđượcđồtừnhiềunămnayrồi,mẹcóbiếtkhông!Conđãlàmbểmộtmónnàochưa?Thếmẹnghĩconvẫncóbatuổihaysaochứ?…”

Khôngthểlàmgìkhácđược.Hoặcbàmẹrốiloạnthầnkinhnàyhờndỗi,hoặcbàtatuyênbố“thằngnàycáukỉnhquá”.Hoặctiếptụcnói“…khôngđược,nhưngconnêncẩnthậnvẫnhơn”.

Cuốicùng,chàngtrángniênniênnày,khôngchịunỗinữa,đậpnátmónđồxuốngsànnhà,vàtrongcơntứcgiậntộtcùng,bỏđikhôngmộtlờinào.Bàmẹnàykhikểsựkiệnnàylạichotôicónói“…vôơnnhưthếđó,thưaông…trongkhitôilàmtấtcảmọiviệcchonó…À,tuổitrẻngàyhômnay!…”

Vàkhitôicốcắtnghĩathậtđơngiảnchobàbiếtrằngviệctrôngnomđộcđoáncủabàđangđèbẹpđứaconcủamình;vàviệcđậpnátmónđồlàsựphảnkhángcủatínhnamnhianhta,chỉthiếuđiềubàtanhảylạibópcổtôi.

Mộttrườnghợpkhác.Vẫn là trườnghợp thống trịđượcngụy trang.Trong trườnghợpnàykhôngcósựbắt

buộcphảituântheocácmệnhlệnhđượcbanra,nhưngbịđòihỏinhưlàmộtdấuhiệucủasựthươngyêu.ĐólàđiềumàJanetgọilà“cáitậtgầnnhưbệnhhoạntìnhyêu”.

Thếngườimắcchứngrốiloạnthầnkinhnàynóigì?…“tôiluôncầnđếntìnhyêu…luônphảicóngườibêncạnh…luônđượcdỗdành…tôicầnngườitaphảichămsóctôi…tôikhôngchịuđượckhingườitalàmmộtđiềugìmàtôikhôngbiết…”

VàJanetnói:“Cáimàhọgọi“đượcyêuthương”,trướchếtlàhọkhôngmuốnbịtấncônghaybịtổnthươngdướimọihìnhthức.Họcầnđếnsựtângbốc,luônmuốnđượckhíchlệ,luônmuốnđượckhenngợi,đểlàmtăngthêmáplựctinhthầncủahọ”.Đốivớinhữngngườinày,tìnhyêucónghĩalàđónnhận,chỉđơngiảnnhưthế.Khôngbaogiờbanphátbấtcứđiềugì,nếukhôngphảilàsựkiệtsức.Ngườisốngchung,luônphảiđoánđượcướcmuốncủahọ,biếtđượcsựyếuđuốicủahọ,phảikhônkhéotránhnghecáclờithanvãnkhôngdứt,tháiđộ“tửvìđạo”,tínhtựáiluôndễbộcphát…

NHỮNGNGƯỜIGHENTUÔNG.Ghentuông làmộtđạihọachếtngườicủanhiềugiađình.Sựghen tuôngcó thểđi từ

trạngtháinhẹchođếnmứctrởthànhrõrànglàmộttâmbệnhlýthựcthụ.Người“đượcyêu”bịchiếmhữumộtcáchtuyệtđốivàbịgòbósuốtđời.Ngoàirahànhvigâychiếngaygắt,gàndở,hungtợn,liêntục,sẽxuấthiệnđểchốnglạibấtcứthứgìcóthểlàmxaolãngngười“đượcyêu”:họctậpcánhân,côngviệc làm,sáchvở,bạnbè…Màngaycảnhữngýnghĩthầmlặngnhất!Mộtngườighentuôngkhôngchấpnhậnngười“đượcyêu”cóthểsuynghĩhaymơmộngmộtmình.Tạisaothế?Bởivìviệcđócóthểlàmchongườiđượcyêuthoátrakhỏicáivòngkềmkẹpmàngườighentuôngđangnhốtngườikiavào.

Đâylàlờicủamộtngườiđànôngchịuphụctùngmộtngườiđànbàghentuông:“…thậtmệtmỏivôcùng,tôikhôngthểnàochịuđượcnữa.Tôirấtsợmỗikhiphảivềnhà…bởivìmọithứđềucóthểlànguyêncớđểkhởiphátsựghentuôngcả…cáinơcaváthoànchỉnhcủatôi,cáivẻvuitươicủatôi,mộtnụcườiởmiệng…Thếlàbàtabảo“Anhcógặpmộtngườiđànbàkhácnênanhmớicườinhưthếphảikhông?…Ồ,tôibiếtlàtôikhôngđẹpbằngngườita,nhưngtôimuốngiữanhchomộtmìnhtôimàthôi…”

“Tôikhôngmuốntrảlời,bởivìsẽvôíchthôi.Đúnglàmộtđịnhkiếnthựcthụ.Tôicảmthấymìnhbịbaoquanhbởimộtmạnglướikiểmsoátchặtchẽ.Khitôikhôngnghĩgìhếtbàtasẽtráchtạisaotôikhôngnghĩđếnbàta;Khitôilàmthinh,bàtatráchlàtôivôtình…Ởngoàiđường,sựkiểmsoátnàycònkhủngkhiếphơnnữa.Tôiphảiđivớithânmìnhthẳngnhưkhúcgỗvậy…Ôngthửnghĩxem!…Ởngoàiđườngcónhiềuphụnữkhác!Tôilầnhồiphảirờixahết

bạnbècủatôi,bởivìhìnhnhưhọlấybớtđimộtphầntìnhyêumàđúngratôiphảidànhchonàng…Ngaycảviệcđọcsáchtôicũngphảibỏluôn…Tìnhtrạngnàykéodàithêmsáuthángnữa,tôichỉcònnướcvàodưỡngtríviệnnữathôi…chođếnmứctôichỉmuốnởlạivănphòngnhưngtôirấtghétcáiphònglàmviệccủatôi…”

Ghentuônglàsựđộcquyềntuyệtđối.Nóđốixửvớingười“đượcyêu”khôngkhácgìmột“đồvật”tầmthườngvàcấmđoánnócómộtcuộcsốngcánhânchủđộng.Sựghentuôngluônlàmộttriệuchứngcủasựyếukémtinhthầnvàlàsựnghèonàncảmtính.Ngườighenmuốnlấpđầymộtkhoảngtrốngnộigiớithườnghaychứađựngcácmặccảmtựti.Nhưnglàmthếnàogiữđượcmónđó?Bằngcáchgiamgiữnótrongtinhthần,làđiềuthườngxảyra,hoặcđôikhicóbằngthểchất…màđiềunàycũngthườnghayxảyra!Nhưngmuốnchiếmhữumộtcáigìđókéotheosựđòihỏimộthànhđộngđểgiữnó.Màviệcnày,ngườighentuôngkhôngtàinàolàmđược.Vìthế,ngườiđóphảikhởiphátsựđộcđoánhầungănchặnbấtcứsựtrốnchạynào,màđiềuđólạiđòihỏimộtcôngviệcthuhồi.(Thídụmộtngườiphụnữghentuôngsẽtỏrahunghãnvớitấtcảbạnbècủangườichồng,vì“họlôianhtarakhỏibàta”vàbànghĩlàhọbuộcbàphải“chiếmlại”tìnhyêucủachồngbà…).

Ngườighentuôngnghĩmìnhđangyêu,nhưngthậtrangườiđóchỉmuốntìmsựantoànnộitạichochínhmìnhmàthôi.Sựghentuôngcủangườitrưởngthànhluônlàtriệuchứngcủamộtthiểunăngtâmlý.Nhưng,đốivớingườighentuông,nhữngtìnhtrạngkhôngantoàntinhthầnrấtmạnhvànhiềuđếnmứcmàchỉmộtcáibúngtaynhẹcũngcóthểđểlộmộtvựcthẳmxúccảm…màsựyếuđuốicủangườiđókhôngtàinàolấpđầyđược.Nhưvậyngườitadễdànghiểutạisaosựđộctàivàsứcmạnhbềnchặt,làgiảiphápduynhấtđốivớingườiđó.Bấtcứ“sựtrốnchạy”nàocủa“ngườiđượcyêu”đềucóthểgâyracácnỗilohãi,ámảnh,màcókhicảmộthậnthùkhủngkhiếp.

Sựghentuônglàsựchuyênquyềnởdạngcấptính,cóthểđếnlượtnósẽtạoranhiềusựmấtcânbằngmới:ámảnh,địnhkiến,giảithoátcảmxúcvàdụcvọng,nghiềnngẫmtâmthần,v.v…gâynhiềutổnhạitinhthầnchongườibịgiamgiữ.Tôixinnhắclạilàghentuôngluônlàtriệuchứngcủasựmấtcânbằngcảmtính.

Sựganhtịnơitrẻnít.Cónhiềucơchếvậnhànhnhậpcuộc.Cáchđơngiảnnhấtlàkhithằnganhganhvớiđứa

emútcủamình,màanhtachorằngnóthugomhếttìnhthươngcủachamẹ.Đâylàloạiganhtịkhátựnhiên,cóthểđượcphábỏmộtcáchdễdàngbằngtháiđộcủachamẹvàtráchnhiệmmàhọgiaophóchongườianh.

Saunày,sẽđếnphiênđứaemghenngượclạingườianh.Tạisaovậy?Vìnhữnglợithếthểchấtvàtinhthầndotuổitácđemlại.Ởđâycũngthế,mọichuyệnđềutùythuộcvàocấutrúccủagiađình.

Cómộtdạngganh tịkhácnữa:sựghen tuôngcủađứanhỏđốivớichamẹcùngphái.(chẳnghạnđứacontraighenvớingườichacủanó).Đâylàloạiquantrọngnhất.ChúngtasẽthấydạngnàytrongphầnPhântâmhọckhinghiêncứumặccảmƠđíp.

Phầnlớnnhữngtìnhcảmnàyđềuvôthức(nhấtlàmặccảmOEdipe!),tuynhiêndùcholàvôthứcthìchúngvẫntácđộng.Đứatrẻsẽhànhđộngnhưthếnàođây?Nósẽtrútcơnghencủanóbằngsựhunghãnđôikhirấtnguyhiểm.Hoặcsựtrútgiậnnàyđượcthựchiệnbằngmộtcáchtượngtrưng:đứatrẻđậpnátconbúpbêcủađốithủnó,v.v…

Hoặcnóchơivớicácconrốimàđốithủcủanóđượctượngtrưngbởimộtnhânvậtbịhạnhục.Hoặcđứatrẻvẽ:nódiễntảđốithủcủanóbịgiađìnhxuađuổi,bịgiếtchết,bịnhạobáng,lăngmạ.Sựghentuôngnơitrẻnítthườngbiểulộnhữngtriệuchứngthầnkinh:nhấtlàcáctậtvàtriệuchứngđángchúýnhấtlà“đáidầm”.

Trườnghợpnguyhiểmnhấtlàkhiđứatrẻghentuôngbịthoáihóacảmxúc.Nótựthungườilại,tựhạthấpmình:nóluônmuốnlàmtrẻcon,nóchơitrò“làmtrẻcon”đểthuhútvàníugiữsựchúýcủachamẹ.Tìnhtrạngnàysẽrấtnguyhiểmnếunókéodài:đólàchứngrốiloạnthầnkinh.Đếnchừngđó,chúngtaphảiđốiphóvớimộtđứatrẻbịrốiloạnthầnkinhvàcó

tínhtrẻcon,tụthậuvềmặtcảmxúc,khôngthểthựchiệnbấtcứđiềugìkhácnếukhôngphảilàsựthấtbạitriềnmiên.

Cónhiềukhi,đứatrẻcảmthấysựghentuônghunghãncủanónhưlàmộtlỗilầmnghiêmtrọng(điềuluônđượckiểmchứngtrongmặccảmƠđíp).Nếutìnhhìnhnàykhôngđượcloạibỏmộtcáchtựnhiên,chúngtasẽgặpmộtngườitrưởngthànhmangnhiềucảmgiáctộilỗivôthức,mặccảmtựti,tìnhtrạngđồngtínhtiềmẩn,v.v…Tôicònsẽnóivềvấnđềnày.

Sựghentuôngngầm.Tôiphảinêurađâymộttrườnghợp(vảlạikháphổbiến)chothấynhiều,“mặtngầm”

đôikhirấtkỳlạcủasựghentuông.Ởđâytôimuốnnóiđếnmộttìnhhuốngnghiêmtrọnghơnnữa,củamộtdạngrấtkhủngkhiếpcủasựghentuôngmàđươngnhiênnócóthểbiểuhiệnvớinhiềucườngđộkhácnhau.Nóđãtrởthànhmộtđịnhkiếngầnchạmđếnchứnghoangtưởngbịtruyhại.

ÔngXcónóinhưthếnày“…Bàvợtôikhôngngừngbuộctộitôilànhântìnhcủanhiềungườiđànbàkhácmàbàtaquenbiết;bàtachorằngtôicóđưaranhiềuđềnghịkhiếmnhãvớinhữngngườibạncủabàtavàvớitấtcảnhữngngườiphụnữmàtôigặp.Mộtviệckhôngbaogiờkếtthúc.Đôikhithậtkhủngkhiếpđúnglàmộtcuộcsốngđịangục.Mỗikhitôivềđếnnhà làcócáctrận lôiđình, lờibuộctội triềnmiên…Bàtaquansát tôi từđầuđếnchân…ởngoàixãhội,điềunàycònkinhhoànghơnnữa.Đôikhibàtacòngâymộttrậncãicọtrướcmặtcôngchúngvàtáttaimộtngườiphụnữmàtôichỉmớicónhìnthôi!…

Bàtanóitôicónhiềumốiquanhệbấtchínhvàtôilàmộtconngườitrụylạc…Hãytintôiđi,tôiphảigánhchịumộtsựkhổnhụcthựcthụ…vàđiềutệhạihơnnữalàbàvợtôibiếtrõnhữngngườiđượccoinhưlàtìnhnhâncủatôi,đềukhôngthuộc“mẫungườitôiưathích”.

Vàđếnlúcnàynhàtâmlýmới lắngtainghe.Loạihìnhghentuôngnhưthếchắcchắnthuộcvềbệnhlýrồi.Nhưngcònhơnthếnữa.Nếunhàtâmlýcóbàvợđótrướcmặtmình,ôngtasẽmauchóngnhậnthấycáicơchếcóthểgiảithíchđượcmọiviệc.

Tôinóilạitrườnghợpcủangườichồngkhốnkhổkia.Bàvợtinchắcrằngôngtaphảnbộibàvớivàingườiđànbàkhác,bằngmộtphươngcáchrấtđồibạivàtráctáng.Đếnlúcnàymớilộramộttròchơihiểmđộcvàrấtkỳlạđốivớingườiphàmtục,nhưngrấtthôngthườngđốivớinhàtâmlý.

1)Loạiphụnữbịcáobuộckhôngtươngứngvớikhuônmẫunữgiớicủangườichồng.2)Vẫnloạiphụnữđóchắcchắnsẽlàkhuônmẫunữgiớitươngứngvớibàvợ.Nhưvậy,

bàvợcóphảilàngườiđồngtínhkhông?Phải,nhưnglàđồngtínhtiềmẩnvàvôthức.Vàvìbịchứngđồngtínhluyếnáivôthức,nênngườivợmộtcáchýthứcrấtmuốnđềnghịvớinhữngngườiphụnữkia.Nhưngtạisaobàtalạikhônglàm?Bởivìtínhluyếnáicủabàtalàvôthức,vàbởivìsựđồngtínhđóbịdồnnéntrongcáctrungtâmthầnkinhýthứctùytheotinhthầnđạođứccủabàvợđó.Vảlại,cóphảibàtađãbuộctộingườichồngcónhiềuthói“đồibại”và“cáctròphóngđãngnhụcnhã”,màvềmặttinhthầnchúngbiểuhiệncáckhuynhhướngmàbàtacảmnhậntrongchínhthâmtâmcủamình?Nhưngdùsaođinữa,cóbịdồnnénhaykhôngthìcácxunglựcvôthứcđóvẫnhiệnhoạt.

Nhưthếđiềugìsẽxảyra?1)Rằngngườiđànbàđótrongvôthứcrấtmuốnđềnghịvớinhữngphụnữkhác.2)Bàtakhôngthểvàkhôngtàinàolàmđượcviệcđó.3)Thếtheolẽthường,aisẽđềnghịvớinhữngphụnữkia?Ngườiđànông,tứclàchồng

bàta.4)Đếnđây,ngườiđànbànàymớigáncáckhuynhhướngcủamìnhchoôngchồng;bàta

biến thànhngườichồngcủamìnhvà tin tưởngrằngchínhông tađưađềnghịmàchínhbàmuốnlàmđiềuđó.

5)Bàtaghenvớichồngmìnhvìchínhcáivịtrímàbàmuốntrênhết.Sauđó,nếubàvẫn

cònmuốnchiếmgiữngườichồng,sẽlànhữngtrậnghentuôngghêgớmđượckhởiphátbởimộtcơchế,cóvẻnhưlà“tưởngtượng”nhưnglạitùythuộcvàocáckhuynhhướngvôthứcrấtmãnhliệt

Trongchínhtrườnghợpnày,cóhaingườiphảichịunỗi thốngkhổ:ngườichồngphảichịuđựngcáccơnghencủabàvợvàchínhngườivợ,luônbịgiằngxébởimộtsựtranhchấpnộigiớidữdộigiữa:

a)cáckhuynhhướngđồngtínhluyếnáivôthức;b)vàcáimàbênngoàibàtưởngmìnhlàmộtngườiphụnữcóđờisốngtìnhdụcbình

thường.Trườnghợpngượclạivẫncóhiệulực.Đếnlúcđó,chínhngườichồngvớichứnghoang

tưởng,mộtngườiđồngtínhvôthức,sẽgánchínhcáckhuynhhướngcủamìnhchongườivợ.Ôngtatrởthànhchínhbàvợmình,làngườimànhữngngườiđànôngkhác(ôngtinnhưthế)sẽđưalờiđềnghị,màtrongthâmtâmchínhônglàngườimuốnlàmviệcđó.

Như thế, chúng tađã thấyghen tuôngcó thểmangnhiềubộmặtkhácnhau.Sựghentuôngtựnhiênkhôngđượcxemnhưlàhoàntoànbấtthường.Thídụ,sựghentuôngcủađứatrẻchỉtrởnênbấtthườngnếunhưnókéodàihoặcdẫnđếnsựthoáihóacảmtính.Trongkhisựghentuôngcủangườitrưởngthành,trênthựctế,luônluônlàbấtthường.Nólàmộttriệuchứngcủamộtthiểunăngcảmtínhvàphảitùythuộcvàomộtliệupháptâmlýtheochiềusâu.

SựtậntụychuyênquyềnPaulnói“…Tôikhôngcònchamẹ.Từmườinămnaytôisốngvớibàngoại…Tôikhông

biếtlàtôithươnghayghétbàtanữa;cóthểcảhai…Bàngoạitôirấttậntụy;ồđúngnhưthế!…Quámứcnữalàđằngkhác…Bàluônápđặtlêntôinhữnggìbàtưởnglàtốtchotôi…dùchoviệcđókhôngtươngứngvớiđiềutôimongmuốntínàohết.Ýthíchcánhânhoặcýkiếncủatôià?Bàkhôngbaogiờmuốnnghenóiđến,vàlàmchotôikiệtsứcvớichuyệnbếpnúc…mỗingàytôiphảiănthịttươi,bởivìthịttươirấtngon…thịttươilàmchongườitakhỏemạnh…nhưngtôiđãnóicảngànlầnvớibàlàtôirấtghétthịttươi,nhưngkhônglàmsaokhácđược.Mấychuyệnkhácthìcũngthế;bàápđặtsựtậntụycủabàchotôi,ápđặtsựgiúpđỡ,vàtôibuộclòngphảichấpnhậntấtcảnếukhôngsẽcólờiquởmắngvàhờndỗi;bàluônloayhoayquanhtôinhưmộtconruồi,vànếutôinóichobàbiếtýthíchcánhântôicũngquantrọngkhôngkém,thìcũnggiốngnhưtôinóichuyệnvớicánhcửavậy.Điềunàylàmchotôimệtmỏivôcùng.Đãbaonhiềulầntôiphảinônbữaăntốicủatôibởivìtôiquáứcchếvàphẫnnộ…Nhưngđôikhitrongthâmtâmtôi,sựgiậndữbộcphátvàtôitrởnênhungbạobởivìmọilờigiảithíchđềuvônghĩa.Chắccólẽbàkhôngmuốnhiểulàtôicũngcóýthíchcánhân?…Vậymọithứnổtung,nhưmộtnồihơichứaquánhiềuápsuất;tôibùngnổmộtcơnthịnhnộkinhhồnlàmchobàkhiếphoảngnhưmộtngườituẫnđạokhôngđượcaihiểu…nhưngsauđótôilạicảmthấyhốihậnvôcùngvàtrongsuốtnhiềungàyliềntôikhôngbiếtphảilàmgìđểđượcthathứ;tôimớigiởcáitrò“làmtrẻcon”,tôitângbốcbà…Đãbanămnaytôimuốntrảtiềnởtrọcủatôi,bìnhthườngcóphảikhông?…Tôiđilàmvàđiềunàytạochotôicócảmtườnglàmộtngườiđànôngđộclập…Bàlúcnàocũngtừchốivànếutôivannàithìbàlạihờndỗi.Ôngthấyđấy,bàlúcnàocũngmuốnápđặtsựtậntụyvàgiúpđỡchotôi!Nóichođúngthìbàmuốntôiluônphảiphụctùngbà.Nếutôimuốntrởthànhmộtngườiđànông,tôiphảirờixabà;nhưngtôikhôngtàinàolàmđượcviệcđó…Thảmkịchnàysẽrasaođây?Bàkhôngthểnàohìnhdungđượcnỗikhổmàbàđãđemđếnchotôikhibànghĩrằngđãchotôinhữngthứhaynhấttrênđời…”

Nhưvậy,ởđây chúng ta cómộtdạngkhác của sự chuyênquyềnẩn tàng.Những conngườinàykhônghềbiếttậntụy;họápđặtlòngtậntụycủahọ,trongbấtcứhoàncảnhnào.Họthườngnhẹnhàngépbuộcngườitaphảichấpnhậncácmónquàcủahọ,phảichấpnhậnviệcđểchohọlàmmọithứmộtmình.Họtạocảmgiácngườikháckhôngthểnàolàmbấtcứđiềugìchotốtđược!Thêmvàođó,họcảmthấycầnnhậnđượclòngbiếtơncủangườita,đểcủngcốsựantoànnộitại.Bênngoài,họtỏravôcùngtửtế…nhưnghọlạimuốnngườitaphảibiếtvànóirađiềuđó.Ngườitamớihiểusựcocúmvàsựkiệtsứcxuấthiệnởnhữngngườicùngở

chungmộtnhàvớitấtcảnhữnghậuquảcóthể:nhútnhát,tựti,mấtđinamtính,thấtbại,rốiloạnthầnkinh,chứngloétbaotử.Tôicònnóilạivấnđềnày.

Bằngcáchnàonhữngngườitiêuphínănglượngđưangườithâncủahọđếnsựkiệtsứcvàchứngrốiloạnthầnkinh?

Khôngthểtránhviệcnhữngngườichuyênquyền(cóhoặckhôngcómặtnạ)tácđộngmạnhlênnhữngngườithâncậnnhất.Phảnứngcủanhữngngườithânnày?Trướctiênđólàmộtphảnứngcảmtínhẩntàngởtậnđáysâu.Thếbạnmuốnphảnứngnhưthếnàođâytrướcmộtngườilàhiệnthâncủamột“bứctường”?Trướcmặtmộtngườihayápđặtmọithứ,kiểmsoátmọithứ,mắcchứngtậntụyvà“lòngtửtế”bệnhhoạn?Đếnlúcđósẽxuấthiệncáccuộcnổiloạncảmxúc,nétránh,tật,tìnhtrạngcocúm,lờinóidốisợhãi,cơnphẫnnộnộitại,cơnthịnhnộdồnnén,hốihận,cảmgiácphạmtội,tựti.Vàxuyênquatấtcảnhữngthứđó,ngườitaphảicốcứulấynhâncáchcủachínhmình!…Đólàtoànbộcơchếcủacảmxúckhônglốithoátđượckhởiphátnhưmộtdạngungthưtinhthầnâmthầm.ChúngtasẽthấytrongYhọcTâm–thểnhữngphảnhồivềthểchấtvàtâmlýcủacảmxúc.

Tôicũngthườngngheđược“…đâylàmộtgánhnặngthườngngàythậtkhủngkhiếp…khôngthểnàocắtnghĩatừngđiểmmộtđượcđólànhữngluồnghơibốclênđầutôi,chứngcorútbaotử,buồnnôn…tôikhôngbiếtlàmcáchnàođểlàmvừalònganhấy(hoặcchị)nữa…tôimuốnthấyhàngtrămhànhđộngrõnéthơnlàcảngànhànhvinhỏnhặtmàngườitakhôngtàinàođoánđượchậuquả…lúcnàotôicũngphảicảnhgiác…chịta(hoặcanhấy)vớiýchítốtnhấttrênđờiđanggiếttôichếtmàkhônghềhaybiết…vậychớbạnnghĩlàmsaotôicóthểtrởthànhmộtngườiđànôngtrongnhữngđiềukiệnđóđược?…tôiphảitranhđấuhếtsứcmìnhđểcóthểhànhđộngmộtmình…

Nhưvậy,ngườitathấyviệc“tiêuhóa”vôsốcảmgiácđốinghịchcàngtrởnênkhókhănhoặckhôngthểđược.Tìnhtrạngkiệtsứcxuấthiện,tâmtríkhôngcònlàmcôngviệctổnghợpđượcnữa.Làmcáchnàomộtanhchàngthiếuniêncóthểchungsốngvớimộtngườichuyênquyền,cóthểhấpthụvàhòatrộnnhữngcảmxúchoàntoànđốinghịchđó?Bâygiờlàtìnhyêuđấy,sauđósẽbiếnthànhsựchốngđốivàthùhậnbịdồnnén…Làmsaocáccảmxúccủaanhtakhôngbịsailệchkhibịgiằngxétừtứphíasaumộtthờigiandàinhưthế?Làmsaoanhtacóthểgiữnguyênnhâncáchcủamình, trongkhingườitađàohếtđườnghầmnàyđếnđườnghầmkhác,đểrồichopháđivàchonổtunghếtcáinàyđếncáikhác?

CáiTôitrướcmộtngườikiệtsức,đãbịbểthànhnhiềumảnhnhỏvàvâyquanhbởicác“vệtinh”.Ngườitathậtsựhoảngsợkhinghĩđếnvôsốbệnhtâmthần,giáodụcsaitrật,ngườiđồngtính,thấtbạituyệtđối,vàsựchuyênquyềndướimọihìnhthức…Vànhàtâmlýđãcómặtvàluônmangđếnrấtnhiềukếtquảkhảquan.

CHỨNGƯUUẤTChúngtađãthấyJanetlàmgiámđốcphòngthínghiệmtâmlýhọcvềtâmbệnh.Vàothời

điểmđóchứngưuuấtlà“vấnđềthờithượng”.Thếcănbệnhkhóđượcnhậndạngđólàgì?Nóimộtcáchtổngquát,chứngưuuấtlàmộtcănbệnhsôiđộng.Nhưngnókhôngchỉlà

sảnphẩmcủathờiđạihiếuđộngcủachúngta!Trongsuốtnhiềuthậpkỷ,nóđãbaotrùmcácbácsĩvànhàtâmlýhọcbằngmộtkhôngkhíghêrợnvàbấtlực.Khichứngưuuấtkhônggâynêncáccơncogiậtthìnótạoracáccơnnhứcđầudữdội.Khicáccơncogiậtbiếnmấtthìcáccơnnônmửaxuấthiện,rồiđếncácchứngtêliệt.Hoặcngườimắcchứngưuuấtđộtnhiênbịmùmàkhôngcóbấtcứmộttriệuchứngthểchấtnào.Vàkhisựmùlòaquađi,hiệntượngmấtthínhgiáclạilóđầura,nếutôicóthểnóinhưthế.Chứngưuuấtcũnggâyracácámảnh,cáccơnkhủnghoảngtâmlý,địnhkiến,nỗiđauđớnvàđôikhicơncogiậtquáiác.

Ngườitabiếtsốlượngvàsựđadạngcủacáctriệuchứngđãlàmchocácbácsĩphảikinhhoàng.

Đươngnhiênlàmỗingườicóquanniệmcủariêngmình,vàdĩnhiênlàmộtquanniệmdứtkhoát. “Đó làmộtngườiưuuất”mauchóngđượcxácđịnh.Mộtcơnkhủnghoảng thầnkinh?Ngườitadánngaycáinhãnđóvào.Mộtngườiphụnữquánhụcdục?Ngườitavẫnbảo

nhưthế.Dĩnhiênlàmnhưthếthìrấtdễ,nhưngnócòncáchquáxasựthật.Córấtnhiềungườitinrằngcănbệnhnàythuầntúythuộcnữgiới.Vảlạicáitênnóthôi

cũngxuấtpháttừmộttínngưỡngcổxưaliênquanđếnmộtrốiloạncủatửcung.(hustera=tửcung).Nhưngởđâucũngthế,ngườitachỉnóiquanhvấnđềmàthôi.

Trướchếtchúngtaphảibiếtrằng:1)chứngưuuấtcóthểxảyrachocảnamlẫnnữgiới.2)khôngchỉcómộtchứngưuuấtmà làcảmột loạt triệuchứngưuuất.Những triệu

chứngnàyhoặclànhẹvànhấtthời,hoặcbẩmsinhvàvĩnhviễn.Thếchứngưuuấtxuấthiệntừbaogiờ?Khôngaibiếtđược…Nócótừthờixaxưa.ThờiTrungCổđãtừngbiếtđếnnó.Nhưng(vì

tínhkiêucăngcủanamgiớihoặcsựkhônghiểubiết),ngườitalạinhãnhặngánnóđộcquyềnchonữgiới.Saunày(dĩnhiênlàphảicómộttộiphạmchứ)ngườitatinrằngchínhquỷLuciferđanghoànhhànhtrongthânxáccủangườibịưuuất.Cáctròtrừtàmachóngrơixuốngđầucủanhữngngườibị “nguyềnrủa”đangnằmtrongmóngvuốtcủaconquỷ lông láđó…Haylắm…haylắm…nhưngrồithờigiancũngquađi.ĐếnthếkỷthứXIX,cácchuyêngiathầnkinhmớichútâmđếnvấnđềphứctạpnày.Khoahọcđãbắttayvàoviệc.Lúcđầuđiềunàychưanóilênđượcgìnhiều,nhưngkhôngkhíbắtđầuthayđổi.Conquỷđãtrốnvàohậutrườngvàcácchuyêngiathầnkinhmớitìmđuổinóra;nhưngchứngưuuấtvẫnhiệndiệntrênvũđàitrongvôsốbộmặtkhóxácđịnhđược.Tuynhiênkhoahọc, lầnhồinhận thấynhữngngườimắcchứngưuuấtkhônghềlànhữngngườicốýgiảvờ,bịnguyềnrủa,màhọcũngchỉlàbệnhnhânnhưbaobệnhnhânkhácthôi!

Tínhtòmòcủayhọclàvôhạn.Phạmvirộnglớncủanhữngtriệuchứngưuuấtđượctrảirộngrachoyhọc…Nhữngmànbímậtvẫnbaotrùm.Lasègueđãkhôngcóđặtchonócáitên“cáigiỏrácmàngườitabỏvàođótấtcảnhữngthứkhôngthểxếploạiđược”haysao?

RồithếkỷXXlạiđến,vàvớinó,cócácNhàTâmLýhọcthâmsâu.Ngoàira,xuhướngcủayhọctâm–thểtrởnênchínhxáchơn.Vàrồimọichuyệnbắtđầuthayđổi.Càngngàychứngưuuấtcàngđượctrảvềđúngtầmcỡcủanó.

Charcotđãchứngminhthuậtthôimiêncóthểtạoracácchứngưuuấttheoýmuốn,vàthuậtnàycũngcóthểlàmchochúngbiếnmất.Nhưngainóiđếnthôimiênlànóiđếnámthịuylựcđượccáctrungtâmthầnkinhvôthứcchấpnhậnngaytứcthì.

Janetcũngnhậnthấynétgiốngnhaulạlùnggiữanhữngbiểuhiệncủathuậtthôimiênvàcáctriệuchứngcủachứngưuuất.Vàôngnghĩnhữngbệnhnhânưuuấtchorằnghọbịbạiliệthoặcmù.Nhưthếhọcómộtđịnhkiếnngaytiếptheosaumộtsựámthịkhôngcưỡnglạiđược.Nhưngđịnhkiếncủangườiưuuấtxuấtpháttừđâu?…từđâumàbộnãocủangườiưuuấtcóđủ“sứcmạnh”cầnthiếtđểlàmxuấthiệnsựbạiliệt,mộtámảnhhoặcchứnglặngthinh?Càngngàyngườitacànghiểurõsứcmạnhcủaámthịvàtựkỉámthịtrongcácbiểuhiệncủachứngưuuất.Vàngườitahiểurõhơnnữacơchếvậnhànhcủanãobộ.Khoatâmlýtìmkiếmnhữngnguyênnhântiềmẩn.Vàngàyhômnay,nhữngbiểuhiệncủachứngưuuấtđượcchữakhỏigiốngnhưbấtcứmộtthiểunăngtâmlýnào.

Nhữngbiểuhiệnquantrọngcủachứngưuuấtlàgì?*Cơnkhủnghoảng: sựcuồngđộnghoàntoànrờirạc, tuynhiênkhôngcósựkiệncắn

lưỡi.Khôngcóhiệntượngbàitiếtnướctiểu(nhưtrongchứngđộngkinh).Sựdàodạtngôntừ,nhữngtràngcườivàkhóc.Nhữnglờithanvãn,đôikhicảtiếnghét,lờisỉnhục.Ýthứcvẫnhoạtđộngcòntrítuệthìcảnhgiác.Nếucóté,ngườiưuuấtsẽtìmmộtchỗkhôngbaogiờlàmchohọbịthương(chínhđiềunàylàmchongườitanghĩrằngđâyđíchthựclàmộttrògiảvờ)

*Têliệt:Chúngthườngxuyênxảyratrongchứngưuuất.Hoặc:–Chứngliệtmộtchi.

–Chứngliệtnửathânngười.Chứngliệthaichitrên,hoặchaichidướihoặccảhaichânlẫnhaitay.*Mù,chứnglặngthinh:khôngcónguyênnhânthểchất(chúngtahãynhớlạitrườnghợp

củangườiphụnữbịmùtừlúclênba,đượcMesmerchữatrị)*Cogiậtvàsựcocứng:gâyrachứngviêmmànnãogiả,viêmruộtthừagiả,đôikhicảsự

thainghéngiả.Cảmxúcýthứccóthểbịloạibỏ.Vàingườiưuuấttựđốttaymìnhchođếnkhibịphỏng

nặnghoặctựcắtxẻotaychânmìnhmàkhônghềcảmthấyđauđớn.Nhưngchúngtacũngbiếtnhờthôimiên,ngườitacóthểtiếnhànhphẫuthuậtmàkhônggâyđauđớn;cónghĩalàmtêliệtvàinơitrênthânthể(bằngámthị).Ởđâycómộtliênkếtrấtmậtthiết.Vàmộtcâuhỏiđượcđặtra:tạisaosựđauđớnhiệnhữu(phỏng,vếtcắt)lạikhôngđượcbộnãocủangườiưuuấthoặcngườibịthôimiên,cảmnhậnmộtcáchcóýthức?Nhưvậy,trongcảhaitrườnghợpnày,nãobộýthứcđangngủ,hoặcmộtcáchtựđộngnhưtrongchứngưuuất,hoặcđượcgâyrabởithôimiên.

Ởđâytôixinnhắcnhởcácbạnđiềunày:địnhkiếnsẽrungủnhữngtrungtâmcủanãobộkhôngliênquangìvớiđịnhkiếnđó,vìvậycáctrungtâmbịứcchếcủanãođượcchỉđịnhđểngăncảnsựđauđớntrởnêntrigiác…

Ngườiưuuất có thểmắc thêm chứngmất trí nhớ, và không thể tự trở về nhàđược.Chúngtagặpsauđâyhaitrườnghợprấtkỳlạ,cáinàytiếpnốicáikia:chứngmộngduvàsựnhịtrùngnhâncách.

*Chứngmộngdu:Đâylàmộthiệntượnghấpdẫnnhấtcủachứngưuuất.Việcgìđangxảyratrongchứngmộngdu?Đâythựcsựlàmộthànhđộng,nhưnghànhđộngnàylạilàvôthức.Chủthểchỉtỉnhtáobởimộtđiềuduynhất:giấcmơnộitạicủaanhta.Anhtađứnglên,bướcđi,uốngnước,ănvàlàmvôsốviệckhác.Anhtathựcsựsốngtronggiấcmơcủamình.Chúngtaphảinhớrằngmộtngườimộngduthuầntúykhônghềcómộtýthứcthựcthụ,vìthếanhtakhônghềbiếtsợ.Điềuđócắtnghĩatạisaongườimộngducóthựchiệnđượcnhiềuhànhđộngmàđốivớianh ta là rấtnguyhiểmkhi trong trạng tháibình thường.Ý thức trở lại, anh takhôngcònnhớgìvềnhữnghànhđộngbấtthườngkiacủamình.

Nhưngnhữnghoạtđộngbấtthườngkiacóthểkéodài.Đếnlúcnàychúngtađụngphảisựnhịtrùngnhâncách.Trongtrườnghợpnày,chủthểsốngvớihai“bảnngã”,màmỗicáiđềucómộtcuộcsốnghoàntoànđộclập!Cuộcsốngthứnhấtđượnđặtdướisựkiểmsoátcủamộtýthứcbìnhthường,dovỏnãochỉhuy;cáithứhaithìbịđiềukhiểnbởicáitôivôthức,nằmtrongcáctrungtâmthầnkinhcủacuộcsốngvôthức,vớicácthóiquen,bảnnăng,v.v…

Chúngtaphảichờđợichođếnkhicónhữngnghiêncứucủayhọctâm–thểđểhiểunórõhơn.Đúngvậy,mọiviệcxảyragiốngnhưthểngười“bịnhịhóa”cóhaibộnãomàkhôngcómốiliênquannàovớinhau…Chứngnhịtrùngnhâncách,cóthểkéodàinhiềunămliền,chủthểlàmviệc,sángtạo,cómộtcuộcsốngtìnhcảmvànghềnghiệpmàkhôngđểlộbấtcứmộtnétđặctrưngnàochomộtngườiquansátkhôngcókinhnghiệm.Tôisẽnóithêmởphầnsau.

Tínhđặctrưngchủyếucủachứngưuuấtlàviệcdễdàngchấpnhậnsựámthị.Vìvậy,cóvẻnhưvỏnãocủachủthểhoạtđộngkhôngtốt,bởivìanhtakhôngbiểulộmộtýchínàođểngăncảnsựámthị.Vìlýdonàymàchứngưuuấtlàmộtchứngrốiloạnthầnkinhrất“truyềnnhiễm”!.Ngườitachỉcầnnghĩđếnhoạtđộngcủanhữngđámđông,đếnnhữngcơnkíchđộngcủagiớitrẻkhinghemộtsốcasĩnàođóbiểudiễn,nhưthểchỉcómộtngườiphảnứnglạimộtcảmxúcđượctruyềnđithậtnhanh,vànhưthếloạibỏtấtcảnhữngýchícánhânkhác…

Tôixinnóingayngườiưuuất thực thụ là thành thực, làmộtbệnhnhận thật sự.ÔngCharcotđãmôtảmộtcáchtuyệtvờinhữngcựcđiểmvàmêsảngcủachứngưuuất,vớinhữnglờinguyềnrủa,tiếnglahét,lờiquởmắng,trạngtháixuấtthần(vàđôikhicósựphátbankỳlạtrênda),lờikíchdục,v.v…

Nhữngbiểuhiệncủachứngưuuấtlànhữngtriệuchứngcủasựmấtcânbằngcảmxúcrất

trầmtrọng.Chứngưuuấtđượcchữatrịbằngcáchnàođây?Nóichođúng,trướcchứngbệnhnày,ykhoacũngđànhbótay.Ngườitadámquảquyết

rằngchứngưuuấtnhảytừtriệuchứngnàysangtriệuchứngkhácđểđánhlạchướngvàlàmnảnchíngườichữatrị…Bạncóthểlàmgìnếumộtngườiưuuấtbịtêliệtmàkhônghềbịbạiliệt,bịđiếcmàvẫnngheđược,hoặcmùmàvẫnnhìnthấyđược?Vànếungườitanhậnthấykhôngmộtcơsởvậtchấtnàorõrệtgâyranhữngbiểuhiệnmà,bangàysauđó,cóthểsẽbiếnmấtđểnhườngchỗchonhữngthứkhác?Màtôixinnhắclạilàvớithôimiên,ngườitacóthểdễdàngbằngámthịkhởiphátnhữngbiểuhiệncủachứngưuuất.Chứngưuuấtcóthể làcănbệnhmàchủthểphảichịusựámthịmộtcáchtốtvàhiệuquảnhất.Ngoàira,nhữngbiểuhiệncủachứngưuuấtkhôngđượctriểnkhaitrongimlặng:ngườiưuuấtkhôngtrốntránh,nhưngápđặt(dùcóýthứchaykhông)nhữngbiểuhiệnđóđểgâysựchúýcủanhữngngườichungquanh(màđiềunàycànglàmchongườitatinđâyhoàntoànchỉlàmộttròđùa).

Nhưthế,đằngsauviệcnày,ngườitaphảitìmchoramộtýnghĩanàođó.Mộtýnghĩamàngườitaphảikhámpháchobằngđượcnhữngđộngcơchủyếu.Nếumuốnnóimộtcáchkhác,ngườiưuuấtcóvẻnhưlà“mộtngườigiảvờthựctâm”,dựatrênmộtrốiloạntinhthầnmàngườitaphảinghiêncứuvàchữatrịtheokiểuđó.

Căncứtrênnhữngbiểuhiệnvàtriệuchứng,cónhiềutácgiảđãđềnghịloạibỏtừưuuấttrongtừđiểnvàchỉnênchúýđến“nhữngbiểuhiệncủachứngưuuất”màthôi.

Cómộtđiềuchắcchắnlànếucácbiểuhiệnđócónhiềuđiểmchungnhưnglạiđượcđặttrênnhữngnềntảnghoàntoànkhácnhau!Dùnhữngtriệuchứngcóđồngnhấtnhưngchứngưuuấtcủamộtônggià,vềcơbảnkhôngbaogiờgiốngvớichứngmùcủaưuuấtđượckhởiphátbởimộtcúsốcdochiếntranh!Tuynhiênnhữngtriệuchứngcóthểbịnhầmlẫn…

Nếucơnưuuấtbộcphátthìchúngtaphảilàmgì?Tôithấycómộtcơnkhủnghoảngmàkhôngcósựhiệndiệncủabácsĩ.Hậuquảđầutiên

trướccơnưuuấtlàsựhốthoảngcủanhữngngườichungquanh.Nhưngvịbácsĩsẽlàmgìngaykhiôngtacómặt?Ôngsẽtạorakhoảngtrốngchungquanhbệnhnhânvàngườinàycòntiếptụcgiãygiụathêmmộtlúcnữa;nhưngrấtnhiềukhivẻthảnnhiêncủavịbácsĩsẽchặnđứngcơnđólại.Tạisaothế?Bởivìsựhốthoảngcủanhữngngườichungquanhlàmtăngthêmsựtựámthịcủabệnhnhân.

Nhữngphươngcáchtứcthìkhác:rẩynướclênngườibệnhnhân,táttai,ấnlênnhãncầu.Đươngnhiênlànhữngphươngcáchnàydứtkhoátchỉđượcthựchiệnbênngoàiđểchặnđứngcơnđómàthôi!Nhữngbiểuhiệncủachứngưuuấtchỉlàtriệuchứng,chúngkhôngphảilàcănbệnh!Cănbệnhnàynằmởnơisâuthẳmvàngườitaphảitìmđếnđộsâuđóđểchữatrị.

Bằngcáchnào?Khámpháracănnguyênvànhữngđộngcơđôikhiđượcchegiấurấtkỹ,vànhờvàotâmlýhọcđểtìmchoranhữngxungđộtcảmtính.

Nhữnghiệntượngcủasựchuyểnhoán.Chuyểnhoánlàmộtcơchếvậnhànhthôngthường;cóvàixungđộtcảmxúcđượcbiểulộ

rangoài.Nhữngxungđộttâmlýđược“chuyểnhoán”thànhnhữngcănbệnhthểchất.Chúngtahãylấymộtthídụkinhđiểncủacơngiậndữ.Sựgiảitỏatứcthìcủacơngiậndữ

là:lờichửimắng,sựdàodạtngôntừ,cửchỉhunghăng,đánhđấm,v.v…Nhưngnócũngcóthểbiểulộquamộtchuyểnhoán:đólànóilắp.Trongtrườnghợpnày,

sẽcósựchuyểnhoáncủacáccơquanthanhquản.Sựchuyểnhoáncóthểrấtmạnhvàđượcđặtvàocáccơquandànhchoviệcbiểuhiệngiậndữ:chủthểtrởnênmấttiếnghoặcbạiliệt(biểuhiệncủachứngưuuất).

Chúngtabiếtcóvàidạngloétbaotửlàsựchuyểnhoánthểchấtcủanhữngxungđộtcảmxúc.Sựchuyểnhoánlàmộthiệntượngvôcùnglýthúvàxảyrathườngxuyên…Yhọctâm–thểsẽlàmsángtỏtấtcảnhữngvấnđềbằngphươngcáchthúvịnhất.

Nhữngphươngcáchchuyểnhoáncóthểrấtđadạng.Nhưvậy,sẽlàđiềutựnhiênkhimộttriệuchứngnàybiếnmấtđểnhườngchỗchomộttriệuchứngkhác,nhưtrongchứngưuuất.Nhưng chúng takhôngđượckết luận rằngbất cứhiện tượng chuyểnhoánnào cũng thuộcchứngưuuất!Bởivìnếunóinhưthế,bấtcứngườinàobịchứngloétdonguồngốctâmlýlàngườiưuuất…làđiềuvôlý.

Trongưuuất,mọiviệcxảyragiốngnhưthểcănbệnhtâmlýphảihướngrangoàithânthể,bằngcáchnàyhaycáchkhác.Nhưvậyngườitathấysựnguyhiểm:hiệntượngthểchấtcủaưuuấtlàmộtgiảitỏacầnthiết.Chúngtabiếtmộtcơngiậndữ“bịdồnnén”cóhạihơnlàmộtcơngiậndữđượcthểhiệnbằngcửchỉhoặclờinói.Vànếungườitathúcđẩytìnhtrạngnàyđếncựcđiểm,ngườitanhậnthấyviệcchữakhỏihoàntoànmột“chuyểnhoán”ưuuấtcóthểlàrấtnguyhiểm…khôngkhácgìngườitakhóamộtxupápantoàncủamộtnồihơiđangsôisục.Việckhôngthểgiảitỏacảmxúcđôikhithúcgiụcvàiconbệnhphảitựsát.

Vìvậytrongưuuất,ngườitacầnphảitìmchoranguyênnhânsâukínvàthựchiệnmộtcuộcxétnghiệmtâmthầnthậttỉmỉ.Vàđólàviệclàmtrướcnhất.Nhưvậy,mỗitrườnghợpưuuấtcómộtcáchchữatrịkhácnhau,nhưngdùsaothìviệcchữatrịnàyphảiđượcthựchiệnởchiềusâu.Vàđiềunàynhờvàonhữngkỹthuậtykhoavàtâmlýthíchhợp.

Chúngtakhôngđượcquênchứngưuuấtđượcbiểuhiệndướimộtloạttrạngtháikhácnhau.Vàđểkếtthúc,chúngtanênnhớmộtngườicókhíchấtưuuấtcóthểsốngcảmộtđờimàkhônghềcónhữngbiểuhiệnquáđáng.Nhưvậykhíchấtnàyluônsẽthoátkhỏisựquansátcủamộtngườikhôngcókinhnghiệm.Đâysẽlàmộtconngườicótâmtrírấtyếukém,rấtdễbịámthịmàvớimộtcuộcsốngbìnhlặng,khôngcócảmxúcmạnh,sẽkhôngbaogiờchothấybấtcứmộttriệuchứngnàoquábấtthường…

CÓ PHẢI CHÚNG TA, TẤT CẢ NHIỀU HOẶC ÍT, ĐỀU LÀ BÁC SĨ JENKILL, VÀ ÔNGHYDE?

Nóimộtcáchkhác,cóphảichúngtacónhiềunhâncáchkhông?Mộttrongnhữngnhâncáchđócóthểnàolấnlướtmộtnhâncáchkháckhông?Cóphảichúngtacónhiều“BảnNgã”không?

Nhữngtrườnghợpkhákinhngạccủasựnhịtrùngnhâncáchkhôngphảidotrí tưởngtượng,hayviễntưởng,màlàkếtquảcủasựnhậnxéttuyệtđốikháchquancủayhọc;vảlạiđôikhibịvănchươngvàđiệnảnhkhaithác(thườngtheochiềuhướngxấu).

ChúngtanênnhớÝThứcgiốngnhưmộtbồnchứa,nhàonắnvàphatrộntấtcảnhữngsựkiệncủacuộcđờiđểbiếnthànhmỗimộtcảmxúcduynhất,mộttổnghợp.Nếumuốn,chúngtacứbỏvàotrongbồnchứađónàolàtáo,lêvànho.

Nhưngthứnướccốtthuđượckhônghềlàcủatáo,lêhaynho,màlàmộtnướccốthoàntoànmới,rấtthuầnnhấtvàcómùivịrấtdễchịu.

Ýthứccủaconngườilàphảinhưthếđó:thuầnnhấtvàdễchịu.Đểđịnhnghĩamộtcáchkhôkhantheokhoahọc:ýthứclàsựtổnghợpmàmộtcáthể

thựchiệnđượcvàomộtthờiđiểmnàođóbằngnhữnghoạtđộngthunhận,vậnđộngvàtinhthần,màmộtkhiđãloạibỏnhữnghìnhthểcơbản,đãbiếnđổivàhòachúngthànhmộttháiđộcócấutrúcđộcđáo.(Sutter)ChúngtagặplạiquanniệmcủaJanet.

Chúngtathấyđiềunày:mộtsựkiệnkhônghòatrộnđượcvàotrongkhốiýthứcsẽkhôngkhácgìmộtvệtinhbayquanhkhốiđó.Sựkiệnkhôngđượctiêuhóađó,sẽgiằngxéconngườibằngsựthiếuthốngnhấtđó.

TrườnghợpnàytượngtrưngchotấtcảnhữngMặccảm,chẳnghạn.MộtMặccảmcũnggiốngnhưmộtvệtinh,nóhoạtđộngchochínhbảnthânnó,màýthứckhôngthểnàohấpthụnó vào trong khối củamình. Nhưng con người thường chỉ thấy triệu chứng củamặc cảmnhưngrấthiếmkhiđểýđếnchínhmặccảmđó.Ngaylúcđó,conngười,ítnhiều,đãcóhainhâncáchrồi:“cáitôi”nguyênthủyvà“cáitôi”củamặccảm.Mộtcáigìđótronganhtathúcđẩyanhtahànhđộngngoàiýmuốncủaanhta.

Chuyệngìsẽxảyrakhimảnhvỡ–vệtinhbiệtlậpnhưngrấthùngmạnhđó,chiếmđượcưuthế?Chuyệngìsẽxảyrakhimảnhvỡcóưuthếđóbiếnthànhýthứcchính,loạibỏcáiýthứcnguyênthủykia?

Nhưngtốthơnhãyngheđây…MộttrườnghợpkỳlạMộtcáchbấtngờ,khôngcódấuhiệubáotrước,mộtthiếunữngủthậtsay.Mộtgiấcngủ

kỳlạ,sâuhơngiấcngủtựnhiên…Rồicôgáiđóthứcdậy.Vàngườitamớinhậnthấynhâncáchtrướcđâycủacôtakhôngcònnữa.Tấtcảnhữngkiếnthứccủacôđềubiếnmất,nãobộcôtrốngrỗng.Côtalàmộtconngườihoàntoànkhác,nhưvừamớiđượcsinhra,trongtrắngvàngudốt.Ngoàira,côtahoàntoànquênhếtcáinhâncáchtrướcđâycủamìnhvàtấtcảnhữnggìliênquanđếnnó.

Ngườitabuộclòngphảidạyhếtmọithứlạichocôta,dạychocôtanhậnbiếtcácđồvật,họcđọcvàviết.Côtahọcrấtmau.Vàkhimọithứđãhoàntất…côgáiđượcngủtrởlại,cũngbằnggiấcngủsâuvàkỳlạđó.Rồicôthứcdậylại…nhưnglầnnàyvớicáinhâncáchthứnhấtcủamìnhvàtuyệtđốikhônghềnhớnhữnggìđãxảyragiữahaigiấcngủ.

Điềunàykéodàisuốtbốnnăm,vớinhữngthayđổiluânphiêncủagiấcngủvànhâncách.Trongmỗinhâncách,khôngtồntạibấtcứđiềugìcủanhâncáchkia,dùchỉmộtkỷniệm…Mặcdùvậy,trongmỗitrạngtháiđó,côtahoạtđộng,họchành,làmviệcvàsuynghĩ!Thídụcôtacóthựchiệnmộthànhviđángchêtráchtrướckhingủđiđểrồithứcdậytrongmộttrạngtháikhác…Tráchnhiệmcủacôtasẽnhưthếnào?Cônglýcủaconngườisẽlàmgì?Làmsaongườitacóthểtrahỏicôtađược,bởivìcái“BảnNgã”mớicủacôtakhôngcònnhớgìđến“BảnNgã”trướckianữamà?

Khinhâncáchbịrạnnứt…Mộtthiếunữđếnnămmườitámtuổi,cóbiểuhiệnmấttrínhớkèmtheochứngđiếcvà

mùlòa.Chocôtachìmtronggiấcngủvàsauđócôgáithứcdậy,mấthếttrínhớ.Ởđâycũngthế,nhâncáchđầutiênđãbiếnmất…Ngườitatậpchocôđọcvàviếtlại.Ngườitanhậnthấynhâncáchthứhainàykháchoàntoànvớicáitrước.Nếunhâncáchthứnhấtlàbuồnbãvàsasúttinhthần,thìnhâncáchthứhailạivuivẻ,linhhoạtvàvôtư.Vàtrongtrạngtháithứhainày,khôngcóbấtcứđiềugìhoặcbấtcứaicóthểngăncảncôlàmmộtviệcgìđómàcômuốn…

Rồicôlạingủvàthứcdậytrongcáinhâncáchsố1,vớinhữngkiếnthứcbanđầuvớisựlãngquênnhâncáchsố2.

Vàđiềuđóđượclặplại.Côlạithứcdậyvớicáinhâncáchsố2màcôtanhớrõ,trongkhikhônghềcómộtýniệmnàovềnhâncáchsố1.

Vàkhiđếnnămbamươisáutuổi,côtatrụlạitrongtrạngtháithứhaichođếnchết.Nhữngtrườnghợptrênhiếmkhixảyravàlàmchongườitaphảikinhngạc.Nhưvậy,cái

NhânCáchConNgườinổitiếngkia,cáikhốimàngườitatinlàrấtchắc,cóthểbịvỡnátphảikhông?Vàmỗimảnhnhỏđócóthểhoạtđộngmàkhôngcầnquantâmxemmiếngkiađanglàmgìà?

Những trường hợp cực điểm đó, cũng là tình trạng thái quá của thông thường và tựnhiên.Cómộtđiềuchắcchắnlàđasốconngười,ngoàiýthứccủamình,họcòncónhững“vệtinh”khôngđượchòanhậpvàchúngxuấthiệntùytheohoàncảnh.Việcphântíchtâmlý,thôimiên,tâmphápgâymê,cũngcóthểkhámphásựhiệndiệncủachúng.ChúngtasẽnóiđếnvấnđềnàytrongmụcVôThức.

*Mộtthídụthôngthường:Mộtngườinhútnhát.Tronglúccôđơn,anhtasốngrấthàihòavớiýthứcchínhcủamình.Anhtahòanhậpnhữnghoàncảnhtrongcáibồnchứatổnghợpđó.Nhưnganhtaphảixuấthiệntrướccôngchúng:ngaylúcnày,tínhdễxúcđộngcủaanhtalạibậtcáicôngtắcđểchoanhtatiếpxúcvớicácvệtinh(nỗisợ,tựti,mặccảm,v.v…).Việcgìsẽxảyra?Các“vệtinh”tinhthầnđóhànhđộngchoriêngchúngvàtiếpnhậncáchoàncảnhliênquanđếnchúng.Nhưthế,đâylàdạngnhịhóanhâncáchnhẹnhất.

*Mộtthídụkhác:Mộtngườisốngtrongnỗiảmảnhlosợvi trùng,nhất làkhiđingủ.Trongsuốtcảngày,anhtasốngvớiýthứcchínhcủamìnhvàmọiviệcđềutốtđẹp.Tốiđến.Vàcác“vệtinh”tinhthầncủaanhtabắtbuộcanhtaphảirửatayítlắmlàmườilần.Nhưvậy,phảicómộtcáigìrấtmãnhliệtđãbắtanhtaphảihànhđộngnhưthế.

Tôixinnhắclạinếumộtmảnhrấtmạnhbịtáchrờikhỏi“BảnNgã”củaanhta,nócóthểtiêuhủycáinhâncáchnguyênthủy(giốngtrongtrườnghợpcủasựnhịtrùngnhâncách:hoặclàmgiảmthiểunóvớinỗilosợ,mặccảm,ámảnh,địnhkiến,v.v…)

Nếuýthứcchínhảnhhưởngđếncácgiácquan,cácmảnhvỡcũngcóthểlàmđượcviệcđó!Chủthểphảigánhchịunhữngảoảnhhoặcảothanh.Anhtathậtsựngheđượcnhữnggiọngnóivàthậtsựthấyđượcnhiềusựviệc.Anhtacócảmtưởngrằngnhữnggiọngnóivàảoảnhđóđếntừbênngoài,trongkhithậtrachúngsảnsinhradướisựtácđộngcủamộtmảnhđượctáchrakhỏiýthức;nhưthếtừnộitâm.Cơchếnàycóthểtạoravàitrườnghợphiệnhình,việcngheđượcvàigiọngnóithiêngiới,v.v…SựdèdặttộtcùngcủaGiáoHộiLaMãđãđượcbiệnbạchbằngnhữngsựkiệnkhoahọc(chỉcầnnhắclạiưuuấtđôikhicũngtạoracácchứngrộpdavàcácdấucủaChúa).

Nhưvậy,ýthứcđượctạothànhbởimộttổnghợpnhữngphảnứngđượchòatrộnđểtrởthànhmộtcảmxúcduynhất.Bấtcứconngườinàocũngđềuđượctạothànhbởinhiềunhâncáchkhácnhau;chodùlàmộtnhâncáchýthứcvàmộtnhâncáchvôthức.Điềulýtườngsẽlàsựthốngnhấtcácnhâncáchđó.Sựthoảimáivàhàihòanộitâmđềutùythuộcvào.

Càngngàycàngcầnđếnmộtnềngiáodụchoànchỉnh.Cáiảnhhưởngtaihạicủavàimôitrườnggiađình,vàicáchgiáodụckhôngkhéo,đươngnhiênsẽtạothànhnhiềuđiềudịthường.BênngoàiKhốiÝThức,nhiềumảnhrờibắtđầucócuộcsống.Đươngnhiênlúcbanđầu,chúngchưađủmạnhđểtrởthànhnhiều“BảnNgã”khác.Nhưngvềlâuvềdài,vớinhữngbiếnloạncủacảmxúc,dồnnén,ứcchế,nỗilosợ,đếntrợgiúpvànuôidưỡngchúng,làmchochúnglớnhơn,phìnhra.Vànhữngmảnhnàytrởthànhcác“vệtinh”nộitạithựcthụ…giốngnhưtrongnhữngmặccảmnghiêmtrọng.

Và conngười, thayvì phải cómột ý thức thốngnhất vàhài hòa, biến thànhmột conngườivớinhiềunhâncáchđối chọi.Những “BảnNgã”đógiằngxéanh ta,đôikhiđưađếnchứngrốiloạnthầnkinhnhứcnhối…

CreatedbyAMWord2CHM

III.HƯỚNGVÀONHỮNGVÙNGSÂUTHẲM

NHỮNGTHÀNHTỰULẪYLỪNGTRONGTÂMLÝHỌCHIỆNĐẠIàChương4.SỰTHÁMHIỂMNHỮNGHOẠTĐỘNGTINHTHẦN

SỰTỰDOLIÊNTƯỞNGChúngtahướngđếntâmphânhọc.Nhưngtrướckhichạmvàocáiphầnrấtquantrọng

này,đâylàphươngcáchrấtlýthúcủaviệcphântíchtâmlý,đượcgọilà“SựTựdoLiênTưởng”.Nhàtâmlýhọcnóimộttừ,ngườibệnhphảitrảlời,hoặcbằngmộttừkhác,hoặcbằng

mộtýtưởnghaymộtcảmxúcmàcáitừkiađãgợiýchoanhta.Thídụ:Nhàtâmlýnói:tuyết.Bệnhnhântrảlời:trắng–hoặcsắctrắng–mùađông–trongtrắng–thiếunữ–v.v…Mộtliênkếtýnghĩgiữatừtuyếtvới:trắng,sắctrắng,mùađônglàsơđẳng.Giữatuyếtvới:trongtrắnglàmộtẩndụrồi.Giữatuyếtvới:thiếunữlàtượngtrưng.Nhưthế,tuyếtlàmchongườitanghĩđếntrinhkhiết,từtrinhkhiếtđếntrongtrắng,từ

trongtrắngđếnthiếunữ.Nhưvậytuyếtđãtrởthànhvậttượngtrưngchothiếunữ.ChúngtasẽthấyTượngTrưngđóngmộtvaitròchủyếutrongđờisốngconngười.Đólà

mộtbiểuhiệnthậtđặcbiệt,mangcảýnghĩanhậnthứcvàcảmxúc.Thídụ:Xelửatượngtrưngchosựtrốnchạy;consôngcóthểtượngtrưngchosứcmạnh

hoặcchoyêntĩnh;mộtchốpnúitượngtrưngchokiêungạo,v,v…NHỮNGĐIỀUKIỆNCỦATỰDOLIÊNTƯỞNGLÀGÌ?Bởivìsựtựdoliêntưởngchophépphântíchcảmtính,nênnóbắtbuộccảmtínhphảitự

nóbiểuhiệnra.Vìvậy,phảihạnchếcàngnhiềucàngtốtsựcanthiệpcủalýtrí.Trướctiêncầnphảithưgiãnđểgiảmbớtsựsuyluận,giốngnhưtronggiấcngủmơmàng.

Bệnhnhânsẽtrảlờinhữnggìngườiđóđangnghĩtrongđầu.Dùchocâutrảlờilàgìđinữa,ngườitasẽkhôngbaogiờxemlàvôlý.Bởivìchínhlýtrímớiquyếtđịnhviệcnàođócóvôlýhaykhông.Đểhiểurõhơn,chúngtanênnghĩđếncácgiấcmơcủachúngtatrongkhingủ;chúngkhôngbaogiờvôlýmỗikhichúngtasốngtrongđó,nhưngchínhlýtrícủachúngta,trongtrạngtháitỉnhtáo,mớicónhữngphánquyếtđó.

ĐâylànhữngcâutrảlờicủaNămngườichonhữngtừgiốngnhau.Đươngnhiênlàhọtrảlờiriêngrẽ.(Xembảngđikèmsauđây).

Chúngtahãychúýđếnnhữngcáchtrảlờilýthúnhất.ChúngtađừngquantâmđếncáccâucủaEbởivìchúngquásơđẳng!Tuynhiêncómộtcâutrảlờihếtsứckhôihài:vớitừcọc,anhtatrảlời:Ngủ.(Anhtadiễnđạttừcọccũnglàthương(màpieutrongtiếnglóngPhápcũngcónghĩađó).

1.Cáicây.A:nghĩđến sự cường tráng, sứcmạnh trángkiện,màđối với anh ta cái cây là tượng

trưng.B:cáicây(anhtacắtnghĩasauđó)tượngtrưngchomộtsứcmạnhbìnhlặngmàanhta

phảiđốnngã.ChúngtakhôngđượcquênBlàmộtconngườihunghãn,vìvậyanhtađáptừRìu.C:nghĩđếnSứcmạnh(nhưAvàB)D:trảlờitócvàng…điềunàycóvẻvôlý.Nhưngsauđócôtanóicáicâylàmchotaliên

tưởngđếnmộtngườiđànôngkhỏemạnh,vàngườiđànông lýtưởngcủacôtaphảicótócvàng.VìthếcôtatrảlờiTócvàng.

Nhưthếchúngtathấyởđây,cáicây,đốivớimỗingười,tượngtrưngchosứcmạnhvànamtính.Hiểurộngra,nócũngcóthể tượngtrưngchobảnnănggiới tínhnóichung,điềuthườngxảyra;hoặctượngtrưngchoNgườiCha(sứcmạnh),hoặcđịchthủ(nhưvớiB).

2.Câyxươngrồng.A:hìnhdángcâyxươngrồnglàmchoanhtaliêntưởngđếnbộphậnsinhdụcnam.Nhưng

gaitạochonódángvẻhungdữ.VìvậyanhtaliênkếtBộphậnsinhdụcvớiHungdữhoặcHiếpdâm.

B:Vìlàngườihunghăng,anhtatựđồnghóamìnhvớicâyxươngrồng.C:Tượngtrưngchotìnhdụcthuầntúy,giốngnhưA.D:mộtliênkếttầmthường.3.Rừng.C:câutrảlờibiểulộcácdồnnén.Anhtarìnhrậpđànbàmàkhôngthậtsựdámtiếngần.6.Cúploemiệng.A:mộtliênkếtnênthơvớiphầnxươngchậucủangườiD:nghĩđếnmộtkhuvườnyêntĩnhmàtrongđócómộtcáicúploemiệng.8.Ngườibảovệ.TrongPhânTâmHọc,chúngtanhậnthấytrongđờingười,cómộtcơchếKiểmduyệtrất

gắtgao.Dosựgiáodục,nócấmđoántấtcảnhữnggìkhôngphảiphép.Việckiểmduyệtnàyđượcápdụngmạnhnhấttrêncácvấnđềtìnhdục,bởivìđólàvấnđềmangnhiềuđiềucấmkỵnhất?Nhưvậysựkiểmduyệtxuấtpháttừlýtrí,vàrấtthườngkhi,đốichọivớicảmgiácbảnnăngvàcảmxúccơbản.

Thídụ:cảmgiáctìnhdụccủamộtđứaemtraivớingườichịgái,làcảmgiácnhậnthứcvàbịnềnluânlý,tôngiáovàyhọccấmđoánvàloạibỏ;v.v…

Việckiểmduyệtnàycó thểđượctượngtrưngbởinhiềunhânvậtđạidiệnchoQuyềnLực:NgườiCha,BàMẹ,anhhoặcchịcả,mộtnhânviêncảnhsát,mộtngườibảovệ,v.v…

C:trảlờiMẹ.Đólàđiềutấtnhiênbởivìanhtađượcnuôidưỡngbởimộtbàmẹchuyênquyền,chỉđưaratoàncácđiềucấmkỵ.VìthếanhtađãliênkếtNgườiBảoVệvớiNgườiMẹ.

D:trảlờiCáicây.NgườiphụnữnàycũngliênkếtCáiCây:SứcMạnhvàNgườiBảoVệ.9.CánhHoa.A:liêntưởngsựtrinhtiếtmỏngmanhvàtinhkhiếtnhưmộtcánhhoa.Cáihồcũngtượng

trưngchosựtinhkhiếtđó.B:chắcanhtanghĩđếnbàihát“Nhữnglávàngrơi”.Anhtađãnóitôiliênkếtlá“vàngrơi”

với“kỷniệm”,vàtôirấtghétkỷniệm.Tấtcảnhữngkỷniệmcủatôilàcủamộtđứanhútnhátvàtôiđãtrởthànhmộtngườihunghăng.Tôimuốn“quétsạch”tấtcảnhữngthứđóđểkhôngbaogiờnghĩtớinữa.

10.Dòngnướclũ.A:đáplạilàSứcMạnhvàlàđiềuđươngnhiên.

B:đáplạilàHànhĐộng(vớingụýlàhànhđộnghungdữgiốngnhưdòngnướclũcuốntrôitấtcảmọithứ).

C:nướctiểu?Thậtvôlý.Nhưnganhtacắtnghĩathêm“KhiôngnóiDòngnướclũ,tôinghĩnóđượcchảyratừkhenúilớn.Rồibỗngnhiêncáinúiđóbiếnthànhmộtngườiđànbàtolớn,khổnglồ, trầntruồngđangtiểu(khenúi).Vả lại, trongcácgiấcmơcủatôi, tôithườngthấyngườitatiểutrênmìnhcủatôi.Cóthểvìtôicómặccảmtựti,hènnhátvànhúnnhường…

12.Đilên.Mộtbiểutượngrấthùngmạnhmàchúngtathườngtìmthấytrongtoànthểnhânloại.A:hyvọng,ánhsáng.B: chiến thắng (cũng có cùngýnghĩa xác thựcnhưA,nhưngdướimộtdạnghungdữ

hơn).C:tựhoànthiện,cũngmangýnghĩaxácthựcnhưAvàB.D:cũngthế(giốngAvàC)Tôisẽnóiđếnhaitượngtrưngnàyởphầnsau.13.Đixuống.Làtráingượcvới“đilên”vàmangýnghĩaphủđịnh.A:nhàcủathờithơấu.Đốivớianhta“đixuống”cónghĩalà“trởvềquákhứ”.B:cũngmangýnghĩađó,anhtatừchối“đixuống”,cónghĩalàđingượcvềsau,thoáilui.C:trảlời“nhưtôi”,nhưvậyđốivớianhtađixuốngcónghĩalàthoáilui.(Vảlạichúngta

nênnghĩđếnlờiphátbiểubiquan“tôiđixuốngdốc”)14.Ngườicha.A:trảlờiCáicây,nghĩalàSứcmạnhvàNamtính.B:Nghiêmkhắc,Bấtcông,chothấycáchanhtađượcnuôilớn…15.Tìnhyêu.A:chothấysựcânbằngvàtríthôngminh.B:vẫnlàsựhunghăng.Anhtakhôngthểnàoquênđược…C:Bámvíuvàongườimẹ.17.Phụnữ.A:…tôiđểcâutrảlờinàychomọingườiđánhgiá!B:vẫnlàsựhunghăng.Anhtakhôngthểnàoquênđược…C:ởđâycũngvậy,bámvíuvàongườimẹ.Anhtasợphụnữ(xem3,8,10,17)Anhtacảm

thấyvôcùngtựtivàbịkhinhbỉ,nênanhtalàconmàlýtưởngchosựđồngtínhluyếnái…vàdùsaothìcũngchỉđiđếnthấtbạimàthôi.

Khitấtcảnhữngđiềukiệnđượcthựchiện,nhữngtựdoliêntưởngnàyđemlạimộtlợiíchtolớn.Khôngnhữngchúnggiúpchoviệcphântích,màđôikhichúngcònpháthiệnmộtcơchếcảmxúcđãkhởiphátmộtmốilohãihoặcámảnh.

*Thídụ:Lydia,mộtphụnữđộcthân26tuổi.Vớitừbăngghế,côtađáplại(saukhisuynghĩđúng35giây)ngồixuống…vàbắtđầurun.Côtamởtomắtvàđộtnhiênđứngphắclên,rồinói…“BăngghếlàmchotôiliêntưởngđếnMáu.Nhưngtôiđãcắtngangcâutrảlời…Lúctôi16tuổi,tôingồitrênmộtcáibăngghếvớimộtngườibàcontrongcôngviên.Trờitốivàanhtađãlợidụng…tôicảmthấytởmlợm…vàtừđóđếngiờ,tôikhôngbaogiờngồitrênmộtbăngghếcôngcộngnàonữa…tôicònphảiđivòngđểtránhnhìnthấychúng…Ởnhàtôi,đúnglànỗiámảnh…mỗikhitôithấymộtcáibăngghếlàtôiliềnthấymáu…điềuđólàmchotôibuồn

nôn…”

Từđềnghị

A.Đànông36t,cógiađình,rấtthôngminh,hàihòa,

nhàvăn

B.Đànông,50t,hunghãn,chủxínghiệp

C.Đànông,40t,độcthân,sốngcùngbàmẹđộc

đoán

D.Đànbà,22t,độc

thân,nhútnhát,cảmxúcbìnhthường,

giáoviên

E.Đàn

ông,50t,ngườisơđẳng

1.Cáicây

Cónamtính:tôinghĩđếnmộtngườiđànôngtrầntruồngvàkhỏemạnh

Cáirìu

Sứcmạnh

Tócvàng

Màuxanh

2.Câyxươngrồng

Hiếpdâm

Tôi!

Tìnhdục

Hungdữ

Đâmđau

3.Rừng

Sựvĩnhcửucủaloàingười

Địchthủ

Tôithấyđànbà;tôicócảmgiácđangbịphụckích

TôinghĩđếnThầnPan

Nhiềucây

4.Câycọc

Khủngkhiếp.Mộthômtôithấymộtngườiđànôngbịcâycọcxuyên

thủng

Daogăm

-

Sứcmạnh

Ngủ!

5.Hoa

Thiếunữ

-

Thiếunữ

Vuốtve(côdodự),dịudàng

Hươngthơm

6.Cúploe

miệng

Thainghén:tôinghĩđếnbàithơ”Anhđangởtrongemnhưmộtlànnướcyên

lành”

Nước

-

Yêntĩnh,buổitối

Nước

7.Bùn

Mạngsốngđôikhi

Tôithấymìnhđanglấybùnvànémnólên

trời

Ýnghĩthầmkín

-

Ướt

8.Ngườibảovệ

Tôithấyngườibảovệđangcười

Tiềnboa

Bàmẹ

Cáicây

MũKêpi

9.

Tôithấy

Của

Cánhhoa

Tôinghĩđếncáihồnước.Sựtrinhtiết

ngườivệsinhđangquétrác

Mộtbônghoa Mộtcáivuốtve bônghồng

10.Dòngnướclũ

Sứcmạnh

Hànhđộng

Nướctiểu

Bicuốnđi,yênlành,chết

Nướcchảy

11.Cáibình

Thainghén,đànbà

Búa

Hươngthơm

Đổđầy,đónnhận

Nước

12.Đilên

Hyvọng,ánhsáng

Chiênthắng

Trởthànhtốthơn

Mặttrời

Trêncao

13.Đi

xuống

Tôinghĩđếnngôinhàhồithơấuởdướiconđường

đi

Tôichưahềlàmđiềunày

(cườikhẩy)…nhưtôivậy

Trượtdốc…mãimãi

Ởdưới

14.Ngườicha

Cáicây

Nghiêmkhắc…

Bấtcông

Nếutôicóđượcmộtngườicha

Nỗilosợ

Ngườimẹ

15.Tìnhyêu

Tựhoànthiện

Điềukhôngcó

Ngườimẹ

Đợichờ

Thươngyêu

16.Cánhcửa

-

Mộtcáihúcvai

ĐànbàBímật

-

-

17.Đànbà

Tôinghĩđếnbảnglưuthôngcóhìnhtamgiácngược:Nguyhiểm

Chinhphục

Ngườimẹ

Túngthiếu

Đànông

SIGMUNDFREUDNGƯỜITRUYTÌMVÔTHỨC(1856–1939)Đấylàmộtquảbomnổrachotoànthếgiới,gâysựngạcnhiên,kinhngạc,phẫnnộ,vàcả

nhữnglờichếgiễunữa!Hãythửnghĩxem!NócũnggiốngnhưngườitabướcvàocõiSiêuthựccủaTinhthần,

trongmộtthếgiớibịméomó,khócóthểnhậnbiếtđược,thoạtnhìnrấtquáiđản.Khôngcógìtươngứngvớithựctếcả;ngườitabắtđầuhoảngsợ.BảnNgãcủahọ,BảnNgãấyđượcbiểudương,hùngmạnh,cólýtrílànhưthếđósao,vàchỉcóthếthôisao?

Thếnào!ÔngFreuddámtátvàomặtngườitanhưthếsao?Cóphảiôngđãquảquyếtrằngđáysâutâmhồnconngườichỉlàmộtđạidươngbaola,chưaaibiếtđến,đầyrẫyhangđộngvôthức?Vàsovớicáiđạidươngbaolađó,cáiphầncólýtrívàýthứckhôngcónghĩagìcảsao?

Vàngườitakhềutaynhaumàcườikhẩy,đitìmcáiVôThứcmàchínhhọcũngkhônghềbiếtđếnsựhiệnhữucủanó.

Không,nhữnglờichếgiễukhônghềthiếu.VàôngFreudđómuốnđemđếnchocácgiấcmơmộtýnghĩachínhxácnữachứ!Nóirằnggiấcmơkhônghềlàmộtmớhỗnđộnvôlý,nhưnglàmộtthựctếrấtthuậnlý…!

Cóphảiôngtađãkhẳngđịnhnhữngcuộcxungđộtnộigiớicủatrẻnít,nhữngcơnsốccảmtínhvẫntiếptụchiệnhữumộtcáchâmthầmchođếnkhingườiđótrưởngthành,giốngnhưnhữngvệtinhmàtôiđãnóitrướcđâykhông?Vànhữnghậuquảcủachúngcóthểxuấthiệnbấtcứkhinàocóthể?Conngười,tưởngchừngnhưđãtựkhắcphục,tựchếngư,tựdẫndắtmình, lạibiếnthànhconmồichocáivô thứcvàcáivô thứcđó lạiquyếtđịnhphần lớnnhữnghànhđộngcủachúngta!.

Thêmvàođó(thậtquáquắt!)ôngFreudđóthấyTínhdụckhắpmọinơi…ÔngtamởrộngcáccánhcửacủaLãnhvựcCấmKỵ,bịkiểmduyệt,đượcgiấukín,màngười tachỉ thìthầmphíasaucácbứcmànthậtdày.Vàcái“chuyện”đạođứcđómàôngtamuốnbiếnthànhmộtthựctạikhoahọc…!

Khôngthểtránhđượctiếnglaó.Bởivìconngườiphảitừbỏnhữngýnghĩquenthuộc.Họphảimạohiểmtrênmộtđạidươngsónggió…Vàconngười,trongniềmkiêuhãnhcủahọ,cũngbịxúcphạmkhihọhiểuđượcrằngTráiĐấtkhôngphảilàtrungtâmcủavũtrụ…

Vìthếnhữnglờichếgiễubiếnthànhvũkhícủahọ.NhưngFreudvẫntiếptục,mộtconngườidửngdưngvĩđại.VàtừđóTâmPhânhọcđã

đặt chân vào tâm lý học, giáodục, vănhọc, sân khấu, bệnh viện, nghệ thuật…Những cuộcnghiêncứuphântâmhọcvẫntiếptụckhôngngừngnghỉ,chiaramọihướng,dùchocóchínhthốnghaykhông…

THUẬTNGỮCỦATÂMPHÂNHỌCTrướchếtphươngpháptrịliệubằngtâmphânhọccủaFreud,làmộtphươngphápđặc

biệtđểphântíchvàápdụngnhữngliệupháptâmlýhọc,đãchiếmmộtchỗtrongngànhliệupháptâmlý.

Đâylàcácthuậtngữ(rấtmọirợnhưngvôcùngthuậnlý)màchúngtasẽbắtgặptrongtâmphânhọc.

–Vôthức.–“Cáiấy”vàtiềmthức.–xungđộng.–BảnNgã–kiểmduyệt.–CáiSiêu–tôihaySiêuNgã–ứcchế.–mặccảm.–giấcmơ.–sựgiảitỏa.

Đểbắtđầu,tôixinđưarađâymộtsơđồtạodựnglạiquanniệmcủatâmphânhọc.Trướchết,chúngtathấymộtngườiđangchèoghetrênmặthồ.Chúngtahãyxemanhta

nhưmộtngườicóýthức,nghĩalàcókhảnăngtổnghợpnhữngtrigiáckhácnhau.Bâygiờchúngtahãythídụngườichèoghenàychưabaogiờlặnxuống,hoặckhôngcó

cơhộibiếtđượccáihồnàycómộtđộsâu,mộtđáyhồ.Nhưvậy,anhtanghĩngoàimặthồra,khôngcòncógìkhácnữa,cũnggiốngnhưmộtconngườikhôngbiếtgìkhácngoàicuộcsốngý

thứccủamình.Vậychừngnàoanhtamớinghĩđếnmộtgiảthiếtcholàcómộtđáyhồ?Khianhtathấy

mộtbọthơibịbểtrênmặthồ.Hoặchayhơnthế,khimộtbọthơikhổnglồnổngaydướichiếcghecủaanhta,làmchogheanhtachòngchành…

Chỉđếnkhiđó,ngườichèoghemớinhậnracómộtphầnvôhình,tạoravàihiệuquả,vàchỉkhinàolặnxuốngđómớicóthểkhámpháđược.Cáiphầnvôhìnhđólà:

VôthứcMộtngườivôthức(vôthứcởđâylàtínhtừ)làmộtconngườikhônghềbiếtnhữngsự

kiệntâmlývàsinhlýcủamình.Tìnhtrạngnàylàtạmthờiđốivớimộtngườibìnhthường,bởivìphầnlớnnhữngsựkiệnvôthứccóthểlầnlượttrởnênýthứckhicần.

Thídụ:–Tôikhônghềýthứccácnhịptimcủatôi,nhưngchỉcầnhướngsựtậptrungcủatôivào

chúnglàtôicóthểýthứccảmnhậnđượcchúngngay.–Tôiđangviếtvàýthứcviệclàmnày.NhưthếtôikhônghềnghĩđếnngườibạnJacques

củatôi.Tuynhiênkỷniệmvềngườibạnnàyvẫnhiệnhữutrongđầucủatôi.Tôibấtngờngướcmặtlênnhìnđồnghồ,vànhớlạicuộchẹnmàbạntôiđãhẹnvớitôi.Đếnlúcđó,Jacquesmớitrồilênphạmviýthứccủatôi.Đươngnhiênlàcácthídụnàyquáđơngiảnvàrõràng.

KỷniệmKỷniệmnằmtrongvùngvôthứccủamỗicánhân,vànhiềuvôsốkể;màmộtsố“kèm

theo”nhữngcảmxúcdễchịuhoặckhóchịu.Chúngtasẽthấytầmquantrọnglớnlaocủakỷniệmtrongtâmphânhọc.

Córấtnhiềukỷniệmbịchônvùi(“quênmất”)trongmộtthờigiandài,đôikhisuốtcảmộtđờingười.Mặcdùvậy,chúngvẫnđượcinsâutrongtrínhớ.Vìvậyngườitahiểuđượclàchúngcóthểtạoravàhiệuquảngoàitầmhiểubiếtcủachủthể.

Trongvàitrườnghợp(thôimiên,giấcmơ,sốccảmtính,chấnthươngsọnão,tâmphápgâymê,gâymêphẫuthuật,v.v…)nhiềukỷniệmbịlãngquênbấtngờtrồilênýthức.

Thóiquen.ThóiquencũngthuộcphạmvicủaVôthức.Nóichođúng,thóiquenlàmột“tật”bình

thườngvàcóthểtrởnênýthứcngaylúcnóxảyra.Thóiquengồmphầnlớnnhữnghànhvicơđộng,nhiềuýkiến,khẩuhiệunộigiới,nhiều

phánxétđượchọchỏi.Báochí,ĐàiphátthanhvàQuảngcáocũngthườngxuyênthamgiavào!Nhưngnếuhiệuquảcủamộtthóiquenthườnglàýthức,điềuđókhônggiốngnhữngnguyênnhânthầmkíntạorathóiquenđó.

Trongtâmlýhọc,thóiquenđóngmộtvaitròchủyếu:vìvài“tật”chothấymộttìnhtrạngcảmtínhbịrốiloạn.

Tôiliệtkêrađâycác“tật”thôngthường:Châumày–trợnmắt–hítmũi–sịtmũi–liếmmôi–chứngnhaikhông–nhổvặt–ho–

tiếngkhạc–nhúnvai–vươncổdàira–v.v…tấtcảnhữngtậtnàyđượclàmngaytứcthìtrongnháymắt.Đâylàcáctậtthường.

Cónhiềutậtvớinguyênnhânphứctạphơn:Chỉnhsửanútcàvạtlại–mútngóntaycái–gặmmóngtay–vuốtlỗmũi–v.v…Mộttậtcókhilàtriệuchứngcủamộtcảmxúcnhấtthời.Rấtnhiềungườicónhiều“tật”

quenthuộc.Sựxuấthiệnvàcườngđộcủamộttậttùythuộcvàotrạngtháicảmxúc;một“tật”cóthểbiểulộ“sựkíchđộng”trongmộtthờiđiểmkhókhănvàsẽbiếnmấtvớisựthoảimáivàthưgiãn.

Cũngcórấtnhiềutậtvềtừngữ(nhữngthànhngữsẵncó,tròchơichữđượclặpđilặplạinhiềulầntrongngày),vàchúngcũngsẽbiếnmấtvớisựthưgiãn.

Chúngtacũngcócáitậtbệnhlýthậtsự.Nóbiểuhiệnmộttìnhtrạngnhậnthứchoặcsinhlý.Vớisựnghiêncứu,ngườitathườngtìmthấysựxungđộtvôthứccủacảmxúc.Vàthườngkhidovàiyếutốthầnkinh…

Chúngtahãyxemlạibảngsơđồởphầntrên.Chúngtathấyởphầndướilàvôthứcsinhlývàvôthứctâmlý.Cáivôthứcnàybắtnguồntừnhiềuyếutốkhácnhau.Cũnggiốngnhưđáycủacáihồ,gồmcóchấtlầy,bùn,vàng,hạttrai,đất,vànhữngrễăn

thậtsâuxuốngđáy:mànólàthànhphầncủatoànbộTráiđất.Vôthứccủachúngtalànhưthếđó:nócũngbaogồmnhữngsựkiệntâmlýgiốngnhư

việcsảnsinhchấtdịchcủacáctuyếnnộitiếtvàcơchếvậnhànhcủacáccơquancủachúngta.Nóđượchìnhthànhbởiditruyềncũngnhưlàcáchcấutạomáu.Nóbắtnguồntừmọinơi,cáiquốcgiamàngườiđómangnétlaigiốngngaytừlúcmớiđượcsinhra;nhữnghoàncảnhtôngiáo,xãhội,địadưcũngthamgiavàoviệctạothànhanhta.Sứckhỏetổngthểcủacánhânđóquyếtđịnhvềhìnhdángvàquántínhcủaanh ta…Vôthứcđócũnggồmcáckhuynhhướngchungcủacácthànhviêncủacùngmộtđoànthểxãhội…VôthứccủamộtngườiTrungquốc,ngaytừlúcmờichàođời,kháchoàntoànvớivôthứccủamộtngườiPháp.

Nhưvậy,chúngtathấycáiVôthứcbaolađókhôngdễdàngbịkhámphá;nếumuốnlàmđượcđiềunày,chúngtaphảicókhảnăngphântíchtừngsợithầnkinhnhỏnhấtcủaconngườivàbiếthếtnhữngdấuvếtcủahàngtỷthínghiệmcủaconngườiđãthựchiệnđượctrướcđâynhưngvẫncòntồntạitrongngườiđó…

Vìthế,đốivớiFreud,Vôthứckhôngphảilúcnàocũngtrồilênbềmặtcủaýthức.Vìvậyphảicómộtvôthức“trunggian”,cókhảnăngtrởthànhýthứckhicódịp…Đólà:

Cái“ấy”Từnày,cóvẻhơibìnhdân,nhưnglạilàmộtsựhợplívữngchắc.Mỗingườichúngtađã

khôngtừngthốtlênnhưsau:cáiđómạnhhơntôi,tôikhôngthểcưỡnglạiđược.Cáiấymạnhhơntôiđượccắtnghĩanhư:“Trongtôicócáigìđóthúcđẩytôiphảithựchiệnhànhđộngđótrongkhitôikhônghềýthứcmuốnlàm”.Tôilấylạicáithídụtầmthườngcủangườiphảiđứnglênnhiềulầnđểkiểmtracáikhóaga.Ngườiđókhôngýthứcmuốnlàmviệcđó,nhưngmộtthôithúcvôthứcbuộcngườiđóphảilàmnhưthế.Vìvậyngườiđómớinói:“cáiấy”,mạnhhơntôi.

Cái“ấy”cũngđượcgọilàTiềmthức.Nóchỉđịnhtoànbộnhữngkhuynhhướngdẫndắtvớihoạtđộngcủachúngta.

Vôthứcvàcái“ấy”cómộtmốiliênhệrấtchặtchẽ.Làđiềutựnhiên,bởivìcảhaitạothànhbìnhchứautốicủanhữngbảnnăng,thóiquenvàkỷniệm,v.v…

Cộirễcủa“cáiấy”(tiềmthức)chìmsâutrongVôthức…Tácđộnghỗtươngcủachúngthậtphithường.

Nhưvậy,“cáiấy”làtoànbộnhữngsựkiệntâmlýnhấtthờithoátkhỏitầmýthứccủachúngta.Đểchochúng“trồilênmặt”,cầnphảicóvàitrạngtháiđặcbiệt(chẳnghạnnhưgiấcmơtrongđêm, thôimiên, tâmphânhọc,v.v…).Trong“cáiấy”cóquánhiềucảmxúcvàkỷniệm“bịlãngquên”.Trongkhiphầnlớnnhữngkỷniệmvàcảmxúcđóvẫngiữnguyêngiátrịcảmxúc.Chúnggiốngnhưthỏi“namchâm”tâmlýbịđọnglạitrongthâmtâmcủachúngta,vàthuhútnhữngtìnhhuốngliênquanđếnchúng.

Làmthếnàođểkhámphásựhiệndiệncủanhững“vệtinh”củatiềmthứcđó?Chỉkhinàocáctriệuchứngtrồilênbềmặtcủaýthức.

Thídụ:mộtngườibịchứnglohãi.Chínhsựlohãiđókhôngphảilàcănbệnh,màchỉlàtriệuchứngcủamộtcănbệnhtrong“cáiấy”màthôi(=tiềmthức).Chúngtasẽthấyđiềunàyở

phầnsau:Tómlại:a)ngườichèoghetượngtrưngmộtconngườiýthức.b)cáiđáyhồ,khôngnhìnthấyđược,tượngtrưng“cáiấy”(tiềmthức).c)thỉnhthoảng,từđáyhồthảlênvàibọthơi(triệuchứng)tựvỡtrênmặtnước(ýthức)

vàbáolàcó“cáigìđó”đangxảyraởdướiđó.Nếucácbọthơiđóđủmạnh,chúngcóthểlàmchochiếcghechaođảo.Đâylàchứngrốiloạn,màchúngtôisẽđềcậpsau.

Tiềmthứcvà“cáiấy”hoạtđộngquatrunggianvàitrungkhuthầnkinh.Chúngtasẽthấytiềmthứccủaconngườicóthểcómộtuylựcphithườngvàmộtsứcmạnhkhủngkhiếp.Ngườitanhậnthấymỗikhinóbộcphátthìkhôngmộtkiểmsoáthaymộtkiềmhãmnàocóthểngăncảnđược…Ngườitanhậnthấyhiệntượngnàytrongmặccảm,ámảnh,chứngrốiloạnthầnkinh,tìnhtrạngnhịhóanhâncách,v.v…

Nhưngcũngcónhiềucảmxúctinhthầnmàuylựcvôthứcmặcsứctunghoành.ĐólàtrườnghợpcủabệnhHưngPhấn–TrầmCảm,đượcnóiởđoạnsau.Vớitrườnghợpnày,sựgiảitỏacácbảnnăngkhôngcònquantâmđếnđạođức,kiểmduyệt,vàđiềucấmkỵ.Tấtcảnhữnglềlốiđượcxãhộithiếtlậptừngànnămqua,sẽbịquétsạchnhưlávàngrơi…Vàmộtcâuhỏiđượcđặtra:

THẾTIỀMTHỨCLÀHỢPVỚIĐẠOĐỨCHAYPHẢNĐẠOĐỨCCâuhỏinàyrấtchủyếu.Tiềmthứckhônghềđạođứchaytráivớiđạođức.Nótậphợp

toànbộcáckhuynhhướng,ướcmuốn,bảnnăngcủachúngta.Nếungườitatựđặtracâuhỏi“mộtđứatrẻhaithángtuổicóđạođứchaykhông?”,thìsẽkhôngcónghĩagìcả,bởivìđứatrẻđóchỉsốngdựavàonhữngbảnnăngthầmkíncủanó.

Vìthếtiềmthứckhôngthuộcphạmviđạođức,nóđơngiảnkhôngquantâmđếnđạođứcmàthôi.Tiềmthứckhôngcầnbiếtđếnđạođức,đếncácquyướcxãhội,giađình,luânlý,đạolýtìnhdục.Tiềmthức(nhưđốivớiconvậtvàđứatrẻnhỏ)chỉhướngđếnviệcthỏamãnvàcàngmaucàngtốt,mộtcáchthậtvịkỷ,cácnhucầuthểchấtvàsinhlý.Nhữngnhucầuđóđượcgọilàxungnăng.

Nhưvậy:a)tiềmthức(cáiấy)làbồnchứachínhcủacácbảnnăng.b)xungđộnglànhữngkhuynhhướngxuấtpháttừtiềmthứcnhưngđòihỏiđượcthực

hiệntheomộtnhucầuđặcbiệtnàođó.Thídụ:Mộtngườiđànôngbịthuhútvềtínhdụcvớimộtphụnữ.a)“cáiấy”sẽlàbảnnăngtínhdụcchung.b)“xungđộng”sẽhướngdẫnbảnnăngđóđếnngườiphụnữkia.“BẢNNGÔChúngtađềuýthứcrằng“BảnNgã”củachúngtakhôngphải là“BảnNgã”củanhững

ngườikhác.Vìthế“BảnNgã”làmộtnhâncáchđặcthùcủamỗicáthể.Vànếungườitanói“TheoTôi”,tôilàmnhưthếnày,điềuđócónghĩalàchúngtaýthức

làmviệcđó,theoýriêngmộtcáchchủđộng.Nhưngtạisaotrênbảngsơđồ,ngườitađặt“BảnNgã”nằmtrongphầncủatiềmthức?1)Trướctiên,đứatrẻsốngdựavàotiềmthứcbảnnăng(“cáiấy”củanó),nóchưaýthức

được“mìnhlàgì”.Nókhôngnói“tôi”,nókhôngdùngngôithứnhấtđểnói“tôi”,màdùngngôithứbađểxưnghô.

2)Chuyệngìsẽxảyrasauđó?Nhữnghoàncảnhbênngoàibắtđầu“bắn”vàotiềmthứccủađứatrẻ.

3)Sautrận“bắnphá”cáctìnhhuốngđó,đứatrẻmớibắtđầucảmnhậnđược“Cáitôi”.

Nóbắtđầuýthứccáinhâncáchcủariêngnó.Nónhậnthấysựviệcđếnvới“Chínhnó”chớkhôngphảivớiaikhác.Đến lúcđó,nómớibắtđầuxưng“Tôi”.BéAndrésẽkhôngcònnói“Andrélàmcáinày,cáinàydànhchoAndré”–nhưngsẽnói“tôilàmcáinày,cáinàylàcủatôi”.

“CáiTôi”đãxuấthiện.Nólàmộtphầncủa“cáiấy”đượccáchoàncảnhbênngoàibiếnđổi.Nếuchúngtaxem“cáiấy”nhưmộtthứbộtđanglênmen,“CáiTôi”sẽlàchỗnhôlêncủamớbộtkia.Vìvậy,“CáiTôi”luôncómốiquanhệrấtchặtchếvớicácbảnnăngthầmkíncủachúngta.

Nhưthế,mộtphầnrấtlớncủa“CáiTôi”vẫncònchìmtrongtiềmthứcvàđòihỏiphảicónhữnghoàncảnhđặcbiệtđểchonótrồilênbềmặtcủaýthức.

SỰKIỂMDUYỆTMỗingườiđềubiếtcónhiềuxungnăngcóýthứccủachúngtarấtxấuxa,thôthiểnvà

chướngtai.Chỉcầnchúngtanghĩđếnbảnnănghungdữ,sựthùghéttấtcảnhữnggìđingượclạiýmuốncủachúngta,đếnnhữngxungnăngtìnhdụcmãnhliệtvàthútính,xungnăngtànbạo,đếnviệctrảthù,chiếmđoạtvv(màchúngđềunằmtrong“cáiấy”)

Vềmặtxãhội,điềucầnthiếtlàphảingănchặncuộcsốnghỗnđộnđangchenchúctrongtiềmthứccủachúngta.Vàtôicũngcầnnhắclạilàcuộcsốnghỗnđộnđókhôngcóliênquangìvớiđạođứchaytráivớiđạođứccả.Mộtconsóiănthịtmộtconcừukhônghềtànnhẫnvàkhôngđạođức.“Tànnhẫn”làcáchgiảinghĩanhạycảmvàđạođứcmàchúngtagánchomộthànhvi.Nhưngconsóichỉlàmbổnphậnsóicủanómàthôichấmhết.Nónằmngoàicácsuytưởngtâmlýhoặcđạođứcchỉvìnókhônghềbiếtđếnchúng.Làđiềuhiểnnhiênthôi.

“Cáiấy”cũnghànhxửnhưthế:nóthựchiệnmộthànhvi,khônghềbậntâmđếnnhữngthứkhác!Nhưngconngườiđượcdànhchomộtcuộcsốngxãhội.Nhưthế,phầnlớnnhữngxungnăngxuấtpháttừtiềmthứcphảibịchặnlại,hoặchướngđếnnhữnghànhvitốtvàcóthểđượcchấpthuậnchomộtcuộcsốngcộngđồng.Tiềmthứccủaconngườisẽphảigánhchịumộttháccấmkỵ,vàmộtnúikiểmduyệt.Tấtcảnhữngthứđóđềurấtcần,tuynhiênchúngtathấycũngphảicầnđếnmột“trungdung”.

AisẽlàngườiphụtráchviệcKiểmduyệtkia?…Giáodục.Nhưthếgiáodụcđangcanhchừng,nằmngay trêncácXungnăng,kiểmsoát từngcái

một.Khithìcâykéokiểmduyệtsẽcắtbỏmộtxungnăngnàođó,khithìnóđểchomộtxungnăngkhácđiqua,hoặcbắtnóphảithayđổitheocáchnàođóđểcóthểchấpnhậnđược.

Vậykiểmduyệtđếntừgiáodục.Nóngănchặnmộtxungnăngtrởthànhhiệnthựchoặcbiếnđổinótheokhuônphépcủaxãhộivàđạođức.

Thídụ:mộtđứatrẻthíchnhìnvàovàibộphậncủacơthểnó.Tôixinnhấnmạnhlàkhinólàmnhưthế,nóđứngngoàimộtluânlýmànókhônghềnghĩđến.Nóchotuântheocácmệnhlệnhcủa“cáiấy”bảnnăngmàthôi.Nhưngnhữngngườitrưởngthànhđangcómặttạiđóđểcanhchừng.Họsẽlàmgìđây?

a)hoặchọđơngiảnchỉngăncảnhànhviđócủađứatrẻ,với lờihămdọatrừngphạt.Đươngnhiênđứatrẻsẽkhônghiểutạisao,nhưngphảituântheovìmộtphảnxạcóđiềukiệnvớilờihămdọađó(khôngkhácgìconthúphảisợmộtcâygậy).

b)hoặcnhữngngườitrưởngthànhđódạychođứatrẻđócácgiátrịđạođức.Họsẽnóivềsựkhiêmtốn,hổthẹn,thẹnthùng,màchúngsẽảnhhưởngđến“cáiấy”và“CáiTôi”bảnnăngcủađứatrẻ,hầutạothànhmột“CáiTôi”củaxãhội(nghĩalàđượcdạybảo).

Mộtthídụkhác:nhiềuđứatrẻthíchquantâmđếnchứcnăngtiêuhóacủachúng.Giáodụccanthiệpvàovớiviệctrìnhbàysựghêtởm,thẹnthùng,hổthẹnvềmặtxãhội,v.v…

Ởđâycómộtđiểmchủyếuvềmặttâmphânhọc.“Cáiấy”củatiềmthứcvàbảnnăngtrởthànhmột“CáiTôi”củaxãhội,lễphépvàbiết

nghĩvàquantâmđếnnhữngngườikhác,đếnnhữngýmuốnvànhucầucủahọ.“CáiTôi”nàybắtđầubiếtxemxétphảnứngcủanhữngngườikhác,thayvìchỉchútâmmộtcáchíchkỷviệc

thỏamãncánhânmình.Đólàđiềumàngườitagọilà:CÁISIÊUNGÃTựbảnthânnó, từnàyđãtựđịnhnghĩachonórồi,đó làcáinằmngaytrên“CáiTôi”

thuầnchất.NhưngđốivớiFreud,CáiSiêungã,vềmặtđạođức,khônghềnằmtrên“CáiTôi”.Chúng

tacũngdễhiểuvìsao.Siêungãđượchìnhthànhbởisựchuyểnhóavềxãhộivàđạođứcdosựápđặtcủanhữngngườikhác.SiêuNgãlàCáiTôibị“ứcchế”bởisựgiáodục.Đólà“CáiTôi”đãđượcdạydỗ.Nókhôngmangtínhchủđộngnhưngnóthíchhợpvớicuộcsốngcộngđồng.

VẫntheoFreud,CáiSiêuNgãchínhlàsứcépcủaxãhội,sứcépnàybắtbuộc“CáiTôi”phảituânthủtheocáclềlối.

Hãyxemxétđiềunày:“CáiTôi”và“cáiấy”vịkỷnhưthếsẽbịsựgiáodụckiểmduyệt.MỗiphầnnhỏcủaSiêungãđượcnhàonắnbởicácnhàgiáodục,họđãralệnhcho“CáiTôi”:“Màycóthểlàmviệcnày,màykhôngđượclàmđiềuđó;điềunàytốt,điềuđóxấu;việcnàylàđạođức,điềuđóthìkhông,v.v…)Khinhàonắntừng“CáiTôi”một,giáodụcđãnhồinhéttrongđótấtcảnhữngcấmkỵhoặcchophép(cấmkỹthìluônnhiềuhơn).

Nhưvậy,mỗikhiSiêungãhànhđộng,nótựđộngkhởiphátcùngmộtlúctấtcảnhữngcấmkỵđangápchặtvàonó.

Điềuđócónghĩagì?CáiTôivà“Cáiấy”đãbịgiáodụckiểmduyệtrồi.NhưngSiêuNgãcómộthệ thốngkiểmduyệt của riêngnó…Giốngnhưmộtmớbộtđượcngười làmbánhchothêmnhokhôvàotrongđó.Nhưvậy,nếumớbộtđó(SiêuNgã)nổiphồng,cáctráinhokhô(kiểmduyệt)cũngthayđổivịtrítheo.

SiêuNgãtrởthành“Thuếquanlính,Hiếnbinh”tựquảnvàvôthứccủamộtcáthể.VìvậyngườitathườngxuyênthấyđámhiếnbinhcủaSiêuNgãchốngđốimãnhliệtvớinhữngxungđộngcủa“cáiấy”!.

Vảlạicơchếvậnhànhnàylàmcơsởchonhiềuchứngrốiloạnthầnkinh.BâygiờchúngtahãythídụCáiTôi(chìmngậptrongcácbảnnăng)phóngramộtxung

năngrấtxấuvềmặtxãhộivàđạođức,việcgìsẽxảyra?XungnăngnàysẽđụngphảiSiêuNgãvà“đámhiếnbinh”đikèmtheo.Chúngtađangở

ngaybiêngiớivàcâuhỏitruyềnthốngđượcđặtra.–SiêuNgã:Anhcógìđểkhaibáokhông?–CáiTôi:Tôimuốnkhaibáomộtxungnăng.–SiêuNgã:Xungnăngđócóthíchhợpvềmặtđạođứcvàxãhộikhông?–CáiTôi:Tôikhôngbiếtnữa.TôiđứngbênngoàiĐạođức.Tôiđếntừ“cáiấy”,cáilãnh

thổbaolangựtrịcácbảnnăng.–SiêuNgã:Nếuthế,tôiphảikiểmtracácxungnăngcủaanh;tôisẽđểchonhữngcáicó

thểchấpnhậnđượcđiqua,vàdồnnénnhữngcáikhácvềlạinơichúngđến,nghĩalàtiềmthức.Sựviệcxảyranhưthếtrongmỗicáthể.Đólà:SỰỨCCHẾĐâylàmộtcơchếvậnhànhcủatiềmthức,nơimàcácxungnăngbịSiêuNgãcấmđoán,

đuổitrởvềlạibồnchứacủa“cáiấy”.CómộtkhácbiệtrấtlớngiữasựKiềmchếvàsựDồnNén.1.Sựkiềmchế.Kiềmchếlàmộthiệntượngýthức.Chủthểchủđộngtừbỏmộtcáchcóýthứcmộtước

muốnbịcấmđoánbởicáclềlối.(ướcmuốnlàmộtxungđộngtrởnênýthức)Thídụ:Mộthammuốntínhdụccủađứaanhtraivớiđứaemgái: “cáiấy”, làmộtbồn

chứatổnghợp,từđókhởiphátmộtxungđộngtínhdụchướngvềđứaemgái.Xungđộngđếnýthứccủangườianhtraidướidạnghammuốn.Ngaylúcđó,ngườianhtraichủđộngloạibỏhammuốnnày,bởivìnóđingượclạicáclềlốiluânlý,tôngiáo,đạođức,v.v…Nhưvậyanhtađãkiềmchếsựhammuốncủamình.

2.Sựứcchế.Đâylàmộtcơchếvôthức.Cơchếvậnhànhngaytrênchínhxungđộng.Xungđộngbịức

chếtrướckhiđếnđượcýthức.(Chúngtasẽthấytạisao).Điềunàycũngcónghĩalàngaylúcđóchúngtakhôngbaogiờbiếtđượcchúngtacóứcchếmộtcáigìkhông.Nhưngcácbạnsẽhỏi,thếkhinàochúngtabiếtđượclàchúngtacóứcchếmộtxungđộng?Khimộttriệuchứngxuấthiệntrênbềmặtýthức,chophépchúngtakhámphásựhiệndiệncủasựứcchế.Vìvậy,ởđâycũng thế,đó làbộthơibịbể trênmặthồ.Hiểnnhiên lànhững triệuchứngđórấtđadạng:chúnggồmtừvàigiấcmơđêmchođếnnhữngđịnhkiếnvôcùngtaihại,khôngbỏquanhữngbệnhlýrấtđadạngvềthểchấthoặctâmlý.

Thídụ:Mộthammuốntínhdụccủangườianhđốivớiđứaemgái,“cáiấy”,bồnchứatổnghợp,phátramộtxungđộngtínhdụchướngvềđứaemgái.Trongtiềmthức,cácxungđộngcủabảnnăngđụngphảiđámhiếnbinhcủaSiêuNgãchặnđứngchúnglạivàtrảchúngvềnơixuấtphát.

Trongtrườnghợpnày,ngườianhtraikhôngthểbiếtsựứcchếđãđượcthựchiệntronganhta.Nhưngkhingủlúcđêmtối,mộttriệuchứngcóthểxuấthiệndướidạngmộtgiấcmơ.

Trongtrườnghợpcủasựứcchế,cóphảilúcnàocũngcótriệuchứngkhông?…Tấtcảtùythuộcvàosứcmạnhvàthờigiancủasựứcchế…Vàiứcchếnhỏkhôngđángkểsẽkhôngđểlạigìhoặcđượcthểhiệndướidạngmộtgiấcmơđêm.Vàiứcchếkháckéodàihơncũngcóthểkhôngchothấybấtcứmộttriệuchứngnàorõrệt.Nhưngdùsao,chúngtacũngcóthểkhámphárachúng,dùchỉbằnghànhvivàtháiđộcủangườiđã“ứcchế”.

Vàchúngtakhôngđượcquênviệcứcchếđếntừsựchốngđốicủahaikhuynhhướngvôthức:“cáiấy”và“cáiSiêuNgã”…Cuộcchiếnđôikhitànbạo,dẫnđếnnhiềucuộcxungđộtnộigiớitệhạinhất.Nhữngcuộcxungđộtnàycàngkhủngkhiếphơnkhingườinàycảmthấybịgiằngxébởivôsốkhuynhhướng,màkhôngthểnàobiếtchuyệngìđangxảyravớimình.

Câuhỏiđầutiênmàngườitacóthểđặtralà“TạisaotrongtrườnghợpcủasựKiềmchế,làmcáchnàoxungđộngđócóthểvượtquađượccánhcổngcủaSiêuNgã,còntrườnghợpcủasựứcchếthìkhôngđược?”

Giáodụcvàsựứcchế.Nếucácnhàgiáodụcthựchiệnthiênchứccủahọmộtcáchnghiêmchỉnh,cáiSiêu–ngã

sẽtrởthànhmộtbộlọcchớkhôngphải làmiếngđanbằngthépngănchặntấtcả.Chúngtathườngnghecâunóitheocáchbìnhdân“Đólàmộtanhchàngbịứcchế”.Nhữngngườinàyquảthậtcómộttấmđanbằngthépnằmgiữacácxungnăngvàýthứccủahọ.Khôngcógìquađược.Tấtcảmọithứđềubịchặnlại.Họkhôngkhácgìmộtchiếcxehơicómộtbộlọcdầubịtắcnghẽn…Họứcchếngaycảnhữngxungnăngtầmthườngnhấtcũngnhưmạnhnhất.Sựứcchếđãtrởthànhmộtcơchếvậnhành–phảnxạduynhất.Tinhthầncủahọbịlúngtúng.Họsốnglâylấtnhờvàomộtmảnhnhỏcủaýthức:mọichủđộngđềubiếnmất…Họtưởngmìnhđangsốngnhưngthậtrahọđangngủtrongkhivẫntỉnhtáo.Vàđếnlượthọ,họápđặtcácứcchếnàychoconcáicủahọ.Họnắmlấy“cáiấy”vànhàonắnmỗiphầnnhỏđó,vàđãvôýthứcnhồinhétvàođócácứcchếcủachínhhọ.Nhưthếlàsựtiếpdiễncủanhững“Siêu–ngã”utối,ngănchặnmọixungđộngchủđộng.

Đốivớimộtngườitrưởngthànhmộtcáchđứngđắn,bấtcứxungnăngnào,dùchonólàgìđinữa,vẫncóthểđiquamộtcáchdễdàng.Nósẽđượcnhậnbiếtmộtcáchcóýthức,đượcchủđộngchấpnhậnhoặctừchối.Đốivớingườinày,tấtcảmọithứđềuxảyratrongsựsángsuốtcủaýthức.Đólà“hãytựbiếtrõconngườimình”.

Đólàconngườivớimộtýthứchàihòa,rộngmở,cânbằng,biếtchấpnhậncáixấuvàcáitốt,khôngmắcchứnglohãibệnhhoạn.Đólàconngười“TrungDung”,biếtrõmọithứđều

mangmộtýnghĩa,biếtquansáttiềmthứccủamìnhmộtcáchkháchquan,khôngđểchonóđèbẹpdùbiếtrõsứcmạnhcủanó…

Hãytrởlạivớisựứcchế.Chúngtathídụmộtxungđộng,từ“cáiấy”đếncổngkiểmsoátvôthứccủa“Siêu–ngã”.1)Xungđộngnàycóthểdễdàngđượcchấpnhận.Muốnđượcnhưthếnóphảicódángvẻ

kháchỉnhtề,tươngứngvớicácquytắccủa“Siêu–ngã”.Trongtrườnghợpnày,xungđộngsẽtrồilênmặtýthứcđúngynhưthế.

Thídụ:Cái“Siêu–ngãđểchoquanhữngtìnhcảmthươngyêu,bạnhữu,sángtạonghệthuật,niềmvuitrướcthiênnhiên,v.v…

2)Nócóthểđượcchấpnhậnvớiđiềukiệnnóphảicómộtbộyphục.Nósẽtrồilênýthức,nhưngdướidạnghóatrang,nhưmộtkẻlangthangănmặcnhưngườithượnglưu.Cuộcsốngthườngngàychothấyhàngtriệutrườnghợpnhưthếnày.

Thídụ:Mộtphụnữtrẻđingangmộtđámđànông.Họphảnứngbằngcách“huýtsáotánthưởng”.Chuyệngìthậtsựđangxảyra?

a)độngcơcủaviệchuýtsáonàyđươngnhiênthuộcvềtínhdụcrồi:đànôngtrướcmộtphụnữ.

b)tiềmthứccủanhữngngườiđànôngnàyphátmộtxungđộngtínhdụchướngvềngườiphụnữ,làlẽtựnhiênvàtheobảnnăng.

Bâygiờchúngtahãythídụnhữngngườiđànôngnàylànhữngconngườinguyênthủythậtsự,chưahềnghenóiđếnđạolýđếntôngiáo,cuộcsốngxãhội,sựtôntrọngngườikhác,v.v…Chúngtahãythídụhọkhôngkhácgìmấyconkhỉtrongrừng.Vậycáiphảnứngbắtbuộccủa“cáiấy”sẽnhưthếnào?Vềmặt tìnhdục,họsẽ tấncôngngườiphụnữnàyngay,hoặcbuôngranhữnglờichọcghẹovôcùngtụctằn(giốngnhưtrongvàitrườnghợploạntâmnặng,theođóbảnnăngđượcphóngthíchmàkhôngbịsựkềmhãmnào).

c)nhưngxungnăngtínhdụcthuầntúyđóbịchặnngaytạicổngcủa“SiêuNgã”.d)nếunhữngngườinàyhoàntoànlànhmạnh,sẽkhôngcóbấtcứsựứcchếnào.Nhưng

xungnăngtínhdụcđósẽđượclọtquavàbiếndạngtrướckhiđếnđượcýthức.Xungđộngđóđãbiếnthànhmộttiếnghuýtsáotánthưởng.

e)nhưthếnhữngngườinàyđềuýthứckhihọhuýtsáovàhọđãcómộtxungnăngtìnhdục.Nhưnghọvẫnkhôngýthứcđượcsựgạnlọcđãxảyratronghọ.

Nhữngđùacợt.Phầnlớnnhữngđùacợtđềuxuấtpháttừnguyênnhânđó.Mọingườiđềubiếttínhdụclà

đềtàibịcấmkỵởmứccaonhất.Vìthếmộtsốlớnđiềucấmđượcápđặtlênđó…kéotheovôsốđiềuđượcgiấugiếmvàứcchế.Nhưngkhichúngtaxemxétmộttrămtròđùacợt,chúngtanhậnthấychínmươitròcónguồngốctínhdục!Dùchonhữngtròđùanàycódídỏmhaythôlỗ,vấnđềkhôngthayđổigìcả.Chúnglàsựbiếndạngcủamộtxungđộngtínhdụcthuầntúy,đượcgạnlọcbởisựkiểmduyệtcủaSiêu–ngã,màconngườikhônghềhaybiết.

Ởđâycũngthế,mộtnềngiáodụckhôngđúngđắnsẽlàmchovấnđềtínhdụcbiếnthànhlãnhthổcủarốiloạnthầnkinh,bởivìnósẽlàmcho“cáiấy”tínhdụcbiếnthànhmộtvấnđềhoàntoànxấuxa.LúcđócáiSiêu–ngãđãthậtsựtrởthànhmộttấmđanbêtông,dồnnéntấtcảcácxungđộngtínhdục,kểcảkhichúngcóthểđượcchấpnhậnmộtcáchtrọnvẹn…Khiấysẽxảyracuộcxungđộtnộigiớikhôngngừngnghỉ,âmthầm,đêtiệngiữa“cáiấy”và“Siêu–ngã”dẫnđếnmặccảmvàngaycảrốiloạnthầnkinh.

Cóphảingườitacảmthấydễchịuhơnkhicảmnhậnmộtcáchcóýthứcmộtxungđộngtínhdục(dùcóbịcấmđoánvềmặtđạolý,nhưmộthammuốnloạnluân)đểrồiloạibỏnómộtcáchtựnguyện…cònhơnlàứcchếnómộtcáchvôýthức,tạonhữngxungđột,gâyranhiềuhậuquảtaihạimànhữngdồnnénđócóthểmangđến?

MặccảmĐâylàmộttừmàngườitanghethườngxuyên.Ngườitanóiđếnmặccảmcủahọgiống

nhưcácmónhàngmàhọmuathườngngày.Đứaemtrainóingườichịgáinócómặccảmtựti.Mộtbànọtuyênbốkiểutócnày“làmchobàcómặccảm”.Từnàytrởnênthôngdụngđếnmứcmọingườinghĩhọbiếtrõýnghĩacủanó…Tuyvậycóbiếtbaođiềungốcnghếch!

KhinghiêncứuvềJanet,chúngtađãthấynhữngmảnhkhôngđượcthunhậnvẫncóthểđọnglạitrongtiềmthức.Chúngcómộtcuộcsốngbiệtlập,chúnglàkýsinhtrùng.

Mộtmặc cảm làmột tậphợpnhữngmảnhvỡ chứa rấtnhiều cảmxúc; chúngẩnnúptrongmộtgóccủavôthức,chúngđiềukhiểnvàihànhvingoàitầmkiểmsoátcủaconngười(hànhviphứctạpcủatínhdục),

Như thếmặc cảm được ví nhưmột bồn chứa nhỏ riêng biệt (nhỏ nhưng rấtmạnh),nhưngcóthểnuốtchửngcáctìnhcảmvàcảmxúctươngứng.Nóvẫnvôthứcnhưngápđặtrấtnhiềuphảnứng.

Nhưngnhàtâmlýhọcthườngnhậnthấyngườibệnhhaynhầmlẫncáctriệuchứngvớichínhcáimặccảm.Nócũnggiốngnhưanhtatưởngcácbọthơibịbểtrênbềmặtchínhlàđáycủacáihồ.

Khimộtngườinói“tôicómặccảmtựti”,anhtađãnêuramộtđiềuphilý.Ngườiđóphảinói“tôicómặccảmtựti,màđóchỉlànhữngtriệuchứngcủamộtmặccảmđangđọnglạitrongtiềmthứccủatôi(vànócóthểkhôngphảilàtựti)”.

Khimộtngườituyênbố“tôicómặccảmloâu”,đúngrangườiđóphảinói“tôicócảmxúcloâumàđólàtriệuchứngcủamộtmặccảmtiềmthức”.

Mặccảmđượchìnhthànhnhưthếnào?Mộtkhinóiđến“mặccảm”lànóiđến“tậphợp”.Chúngtahãythídụcónhiềuxungđộng

vôthứcliênquanđếnchỉmộtvấnđề.Chúngtahãythídụcácxungnăngđóbịứcchếhếtcáinàyđếncáikhác.Tôilấylạicáithídụđóvàtưởngtượngngườianhtraiứcchế,trongmộtthờigiandài,cácxungđộngtínhdụcđốivớiđứaemgái.Chuyệngìsẽxảyra?Sốlượngcác“mảnhvỡ”bịứcchếsẽlớndầnchođếnkhibiếnthànhmộtkhốiđểphátsinhmộtmặccảm.Nhưvậy,mặccảmnàylàmộthệthốngcủatưduy;vànóluônchứanhiềucảmxúcthốngkhổ.Đólàcuộcđấutranhnộigiớidaidẳngkinhhãigiữa“SiêuNgã”với“cáiấy”.Điềunàycàngkhủngkhiếphơnkhichủthểkhônghềýthứcđượcnhữngyếutốgâyracuộcchiếnđó;anhtachỉthấycácbọthơibịbểtrênbềmặt,nghĩalàchỉcáctriệuchứngmàthôi.

Mộtchútnữađây,chúngtasẽthấy(cácMặccảmNghiêmtrọng)cóvàimặccảmtựđộngbắtđầuhìnhthànhngaytừthờiấuthơ;chúngtươngứngvớivàithờikỳkhóthíchnghi.Đươngnhiênchúngcóthểmauchóngbịsuyyếuđi.Vànếukhôngbịsuyyếu,chúngsẽcắmrễtrongvôthứcvàtrởthànhnguồngốccủamặccảm.Gốcrễnàybắtđầusốngvàchỉhuynhữngcảmxúckhác,tạoramộtgốcrễkhác,vàcứtiếptụcmãinhưthế…

Trongtrườnghợpnày,nếucánhânvậndụnghếtnhữngkhảnăngcóthểthìchuyệngìsẽxảyra?(Thídụanhtađốimặtvớivàitìnhhuốngmàanhtaphảithíchnghi?).Toànbộnhâncáchcủaanhtaphảichuyểnđộng,kểcảmặccảm.Đáyhồđộngđậyvàkhuấyđộng.Cáctriệuchứngsẽtrồilênbềmặt:mặccảmtựti,ámảnh,địnhkiến,loâu,nhấtlànỗiloâudướimọidạngvàcườngđộ.

NhờđómàFreudkhámpháratâmphânhọc.ChúngtabiếtôngcólàmviệcvớiCharcotvàBernheim.Thamgiacáccuộcthínghiệmquantrọngvềthuậtthôimiên,ôngđãnhậnthấynhưsau:

người diều khiển gợimột ý. Ý nàyđi vào vô thức của chủ thể và tạomộtnhân riêngbiệt.(chúngtacóthểsosánhnóvới“cáiấy”màtrongđóhìnhthànhmộtmặccảm).Chủthểđượcđánhthức,vàkhôngphảicáiýđóxuấthiệnmàlàtriệuchứng.

Thídụ:Mộtngườiđiềukhiểngợiýdướithôimiên“Đếnmườigiờ,anhsẽđirangoàivà

cầmtheocâydù”.Sauđóngườibệnhđượcđánhthức.Vàđúngmườigiờ,ngườinàyđứnglênvàcầmcáidù.Ngườiđiềukhiểnhỏilýdo.Ngườikiađúngraphảitrảlờinhưsau“Tôiđứnglênvàcầmcâydùđúngtheonhữnggìôngđãgợiývớitôi”…Nhưnganhtalạitrảlờihoàntoànkhác,chẳnghạnnhư“Tôiđứnglênvìtôimuốnđirangoài;còncâydù?Cóthểtrờimưađấy!”

Mộtthídụkhác:ngườiđiềukhiểngợiýngườibệnhbịphỏngrấtnặngnơi tay.Ngườibệnhđượcgọidậyvàthấycónhiềuvếtphỏngnổingaytrêncánhtay.Đượchỏi,ngườibệnhsẽđưaramộtlýdohoàntoànkhácvớinguyênnhân.Anhtasẽkhôngđềcậpđếnsựgợiý,đếnnhữngvếtphỏng,nhưngnóivìmộtchứngbệnhngoàidanàođóchẳnghạn.

Nhưvậy,anhtachỉnóiđếntriệuchứngchớkhônghềđềcậpđếnnguyênnhâncủatriệuchứngđó.

Thấyđượcđiềunày,Freudmừngquá!Ôngđãtìmrabímật…Ônghiểurằngngườitakhôngđượcquantâmđếnnhữnglờicắtnghĩacủabệnhnhân.Tạisao?Bởivìnhữnglờicắtnghĩađóchỉnhắmvàocáctriệuchứngcóthểnhìnthấyđược(cácbọthơi).Trongkhicáimặccảmvẫnvôhìnhđangẩnmìnhđâuđótrongtiềmthức.

Nhưvậy,tâmphânhọcđãđingượcđườngvớicácthínghiệmthôimiên:a)thôimiêngợimộtývàtriệuchứngxuấthiện.b)Tâmphânhọcloạibỏđượccáiýnghĩcủatiềmthức:triệuchứngbiếnmất.Đươngnhiênviệcquantrọnglàlàmcáchnàođểcóthểlấyđicáiýnghĩđó…màđiềuđó

sẽphụthuộcvàolãnhvựckỹthuậtđặcthùcủakhoaphântíchtâmlýhọc.Nhữngbóngmatiềmthứcbiểuhiệnnhưthếnào?Nhưchúngtađãthấy,chúngbiểuhiệnbằngcáctriệuchứng.Nhưngcòngìnữa?Chúngta

cũngbiếtcáicổngkiểmtracủa“Siêu–ngã”ngănchặnđườngđicủavàixungđộng.Nhưngđếnkhinàocácxungđộngđómớiquađược?Khingườigáccổngkhôngcòncanhgiữnữa;haynóicáchkhác,khinào“Siêu–ngã”buônglỏngviệckiểmsoát.Điềunàyxảyratronggiấcngủ,mànóbiểuhiệnnhưmộtthayđổicơchếvậnhànhcủacáctrungtâmthầnkinh.

Bâygiờlàđêmtối.Conngườiđangngủ.Ýthứccủaanhtabiếnmất.“Siêu–ngã”củaanhtadịubớtđi.Việckiểmduyệtcũngbuôngxuôi.Tronggiấcngủ,conngườitrởvềvớinhữngbảnnănggốccủamình.Cácxungđộngcủavô thức tiếnđếncổngkiểmtracủa “Siêu–ngã”.Nhưngngườilínhcanhđãbiếnmấtcònanhcảnhsátthìđangđánhbạc.Cácxungđộngnàyimlặnglướttớitrước…Trongbộnãoconngười,bắtđầuxuấthiệnmộtloạthìnhmàconngườilúcngủphảichứngkiến.Đólà:

GIẤCMƠGiấcmơlàmộtchuỗitriệuchứngcủatiềmthức.Freudgọigiấcmơbằngcái tên“con

đườnghoànggiadẫnđếnVôThức”.Chúngtaphảighinhớrằngcáchlýgiảibằngphântáchtâmlýhọccácgiấcmơkhôngliênquangìvới“Chìakhóacủachiêmbao”,haycácthứnhảmnhíkhác.Trongnhữngthờigiantrước,giấcmơđượcxemnhưlàlờicảnhbáohoặclờikhuyêncủathầnthánh.Nhưngngaycảbâygiờ,đôikhinóvẫncònnhưthế.Rấtcóthểlinhtínhhiệnhữu;cóthểtươnglai,đượcquyếtđịnhngaylúcnày,đượcxuấthiệntrướcchovàingườidướinhiềuđiềukiệnkhácnhau.Nhưngnhữngkháiniệmnàythuộcmộtlãnhvựchoàntoànkhác,nêntôibuộcphảiđểchúngquamộtbêndùchúngvẫnmangđếnmộtlợiíchnàođó.

Giấcmơthườngxuấthiệndướidạngmộttượngtrưng.GiấcmơcủaEva.Đâylàmộtgiấcmơhếtsứcđơngiảncủamộtngười(Eva),rấtghétngườichịcủamình.

Nghĩxahơnmộtchút,sẽlàđiềutựnhiênkhisựthùghétcủaEvatiếnđếnýmuốn(ýthứchayvôthức)thấychịmìnhbịloạitrừ,nghĩalàchết.NhưngkhiphântíchEva,vànếusựhậnthùnàylàcóýthứcthìcái“ướcmuốnthấyngườichịphảichết”bịdồnnéntrongtiềmthức,bởivìkhôngđượcđạolýchấpnhận.

Evađangcómặttrongmộtcănphòng.Trêncáibàncómộtquantàimởnắp.ChịcủaEva

bướcvàotrongphòngvàđivềphíaquantài.ChịtanhìnEvathậtlâu,nhổnướcmiếngxuốngđấtrồibướcvàotrongquantài,vànằmimnhưxácchết.Evabắtđầucười…vàhoảngsợgiậtmìnhthứcdậy.

Giấcmơnàyrấtđơngiản.QuantàilàmộttượngtrưngrấtcơbảnchocáiChết.Ngườichịđivào.Chị tanhìnEvavànhổnướcmiếng (tượng trưngchosựkhinhbỉ).Chị tabướcvàotrongquantài(chết).Evacườivìvuisướngvàthứcdậy.Tạisaocôtahoảngsợ?Bởivìcôýthứcmuốnthấycáichếtcủangườichịtrongtiềmthức,đangbịdồnnénchođếnlúcnày,vàthừacơhộicủagiấcngủđểbiểuhiện.

GiấcmơcủaPierre.Bâygiờchúngtahãythídụmộtthanhniênphảingưngviệchọcvìsựrađờicủađứaem

gái.Chiphíquátốnkém,ngườithanhniênnàyphảithôiviệchọchànhmàanhtarấtyêuthích.Rấtcóýthức,ngườianhyêumếnđứaemgáimình.Nhưngcũngsẽlàđiềutựnhiênkhicùnglúcđó,anhtarấthốitiếckhithấytươnglaicủamìnhbịphábỏ.Nhiềunămtrôiqua…Vàgiấcmơcủaanhtanhưsau:

Mộtquantài(mộtlầnnữa).Trongquantàiđó,cóngườichacủacậuthanhniên;nhưngôngtacóvẻtrẻhơn.Pierretiếnlạigầnvànghengườichađãchếtnóivớianhta“Tahaimươitámtuổivàđãchết”.

Giấcmơtrởnênđơngiảnkhibiếtngườichađược29tuổikhiđứaemgáirađời.Nócónghĩalà“Nếuchatôichếtlúc28tuổithìđứaemgáitôisẽkhôngrađời,vàtôicóthểtiếptụcviệchọchành…

Nhưvậy,ởđâycómộtcáchsuyluậnrấtthuậnlý,dùchonóđượcthựchiệntronggiấcmơ.Đươngnhiênýnghĩnàysẽkhôngbaogiờhìnhthànhtrongtìnhtrạngtỉnhtáo…Tạisao?BởivìcáiSiêu–ngãcủaPierresẽdồnnénnóngayvớinỗikhiếpsợ.Tôisẽnóiđếngiấcmơnàytrongphầnsau.

GiấcmơcủaJean.MẹcủaJeanlàmộtngườichuyênquyền.Jeanrấtnhútnhátvàxấuhổvềthânthểcủa

mình.Đươngnhiênanhtarấtsợđànbà.Giấcmơcủaanhtacũngrấtđơngiản.Anhtađangđứngtrongmộtkhoảngrừngtrống.Anhtacảmthấythânthểcủamìnhđược

baophủnhưnganhtavẫnkéoquầnáothậtkỹđểchetoànbộcơthểcủamình.Cáchanhtavàibướccómộtcáicâythẳngđứngthậtlớn;phíasaucáicâyđócómộtbôngloakèntrắng.Jeankhócnứcnởmỗikhianhtakéoquầnáocủamìnhtrongkhimắtvẫnnhìnvàocáihoatrắngđó.Ngaylúcđóbàmẹxuấthiện,đầuđộimộtcáikhănchoàngmàuđen.Bàcũngkhóc.NgaytứcthìJeantrởnêntrầntruồng.Anhtanắmtaylạivàđưavềphíangườimẹ,trongkhibàmẹlấymộtcondaogămra,chỉcáicâychoJean,rồitựsát.Jeanbướcđếncáicâyvàẩnmìnhvàotrongđó.Anhtatrởra,ănmặcnhưmộthiệpsĩ,mộtthanhkiếmsángloángởbênhông.Anhtatiếnlạigầncáibôngtrắngkiavàdùngthanhkiếmchặtđứtnó.Ngaylúcđó,cáibôngtrởnênđỏtươivàJeancócảmthấykhoáilạcvềtínhdụcvàkhoáicảmnàylàmchoanhtathứcdậy.

Chúngtahãyxemxétcáctượngtrưng.*Cáicây:(hãyxemlạicáctựdoliêntưởngởphầntrên)Sứcmạnh,namtính,tínhdục.

Khôngcómộtngườinàotrênđờinàylạinghĩcáicâytượngtrưngchosựyếuđuốihayhènnhát.Vìthế,cáicâylàmộttượngtrưngtoàncầu.

*Bôngloakèntrắng:đươngnhiêntượngtrưngchosựtrongtrắng.Ởđâytượngtrưngmộtcôgái.

*Khănchoàngđen:tượngtrưngchosựthươngtiếc,nhụcnhã,sầumuộn.Jeanđứngtrướccáibôngtrắng(côgái)vàcảmthấynhụcnhãvềthânthểcủamình(anh

tamặcquầnáochokínmít).Anhtakhóc(xấuhổvàphẫnnộtrướccôgáimàanhkhôngdámtiếnlạigần).Bàmẹxuấthiệnvớicáikhănchoàngđen(hốihậnvìtínhđộcđoáncủabàđãđưađứaconcủabàđếntìnhcảnhnày).Bàcũngkhóc(cũngnhưthế):bàrútdaogămravàtựđâm

vàomình(hoặcđúngnhưthế,hoặcmộtýmuốnvôthứccủaJeanthấymẹmìnhchếtđi).BàchỉchoJeanconđườngđiđếncáicây(conđườngdẫnđếnnamtính).Jeanđivàotrongcáicâyrồitrởraănmặctheohiệpsĩ(sứcmạnhvàthoảimái)vớimộtthanhkiếm(sựthoảimái,sứcmạnh,thanhlịch,đượctrangbịchocuộcsống).Anhtabướclạigầncáibôngtrắng(côgái).

Ởđâyxuấthiệntínhhunghăng:Jeanbấtngờtrútbỏsựhổthẹnvàbấtlựccủamình;anhtachặtđứtcáibôngtrắng.(Thanhkiếmanhtatượngtrưngchobộphậnsinhdụcđãphátrinhcôgái).Cáibôngtrắngtrởnênđỏ(máu).Hànhđộngtínhdụcrấtrõràng,bởivìJeancảmthấycựckhoái,làmchoanhtathứcdậy.

Tómlại:Muốnphântíchrõràngmộtgiấcmơphảitùythuộcvàohaiđiềukiện:

a)mộtsựhiểubiếtsâurộngvềphântíchtâmlýhọc.b)phảilàmcôngviệcnàythườngxuyên.

Nhưthếnhàphân tích tâm lýhọc làmột thámtửcủa tinh thần.Theodấucủanhữngbướcchân,ôngtaphảitìmchorathủphạm.Vìthếtakhôngđượcchụplấyngaylờigiảithíchđầutiên.Tìmchođượcmộtsợitócvàngkhôngcónghĩalàngườiđóphảimanggiàyđếthấp?Mộtphântíchnghiêmtúcphảiđượcthựchiệnquanhiềugiấcmơ,đươngnhiênlàphảinhưthế.Ngoàira,phảitheomộtbốicảnhrấtchặtchẽ.Ngườibệnhnhânphảihợptáctrongviệcphântíchnày.Giấcmơphảiđượcxemxéttừngđiểmmột,vàđếnlúcnàyngườibệnhnhânmớiđượcđưaranhữngtựdoliêntưởngtừcácdữliệutronggiấcmơanhta.

Tôicónóiđếntượngtrưng.Mộtsốíttrongđócóthểmangmộtýnghĩasâukínchotấtcảchúngta.Mặcdùthế,nhưngchúngvẫncóthểthayđổi,tùytheotínhkhívàtâmlýcủalúcđó.

THẾCHÚNGTAĐANGỞĐÂU?Chúngtathấyviệcgiảithíchgiấcmơlàrấtquantrọngtrongkỹthuậtphântíchtâmlý

học.TôixinnhắclạilàtheoFreud,sựhỗnđộntronggiấcmơchỉmangvẻbềngoàimàthôi.Rấtthườngkhichúngcómộtýnghĩarấtchínhxácdùchocácnhânvậtcóhóatrangđinữa.Thêmvàođó,đôikhichúngbiểuhiệncáchammuốnbịứcchế.

ChúngtasẽhiểuđiềunàykhiđọclạigiấcmơcủaEva(ýmuốnthấychịmìnhchết)vàgiấcmơcủaPierre.

Chúngtahãyxemxétchokỹhơnmộtchútnữa.a)sựrađờicủađứaemgáingăncảnviệchọchànhcủaPierreb)nhưthế,nếukhôngcóđứaemgáithìPierrecóthểtiếptụcviệchọcrồi.c)“Nếukhôngcóđứaemgái”cónghĩalà“nếuđứaemgáiđókhôngđượcsinhra”.d)“Nếuđứaemgáikhôngđượcsinhra”cónghĩalà“nếuchatôichếttrướckhitạoranó”Nhưng:a)rấthợplývàcóýthức.b)vẫncònhợplý,vàPierrecóthểcảmnhậnmàkhôngvấpphảiđạođứccủaanhta.c)trởnêntiềmthức,nhưngcóthểxuấthiệntrongmộtcơnbốcđồng,thídụnhư“Nếu

connhỏđómàkhôngchàođời,bâygiờtôiđãtrởthànhkỹsưrồi!”Màtheođóýthứcsẽphảnứngvớicâutrảlời“Nhưngđiềugìxảyravớimìnhvậy?…Mìnhnóitầmbậyrồi…”

d)từ“cáiấy”xungđộngnàyđếntrongnháymắtvàliềnbịdồnnéntrởlại.Nhưngdùsaođinữa,xungđộng(d)đãxảyravàbịtravềcáiấyđểtrồilêntrongsựcanh

phòngcủaSiêu–ngãdướidạngmộtthảmkịchmàngườinằmmơđãsốngqua.NhưvậygiấcmơcủaPierređượcgiảithíchnhưlàmộtướcmuốnvôthứcvớisựhợplý

rấtnghiệtngã.Sựphẫnnộcóđứcđộ.

DĩnhiêntrongTâmphânhọckhôngthểtránhkhỏisựbộcphátcủavàicảmthức!Vảlạingườitakhôngcầnphảichờđợilâuđểlàmchuyệnđó,hãytintôiđi!Ngườitacóthểtưởngtượngđượcnhữnglờichửimắng,lờikhinhkhimàFreudphảihứngchịutrongmộtthờigiandài.

Cáigì!Conngườititiệnđếnthếsao?…Nhưngngười taquênmộtđiều.Ainóiđến “ti tiện” làđãnóiđếnmộtphánxét “tinh

thần”.Nhưng(mộtlầnnữa),cóthểnào,vềmặttinhthần,ngườitaphánxétmộtconchósóiăn

thịtmộtconcừukhông?Hoặc:cóthểnào,vềmặttinhthần,ngườitacangợiconcừuđãtrốnthoátmộtconchó

sóikhông?Convậtnàyhayconkiachỉlàmnhiệmvụcủachúngvàkhônglàmsaokháchơnthế.Nói

mộtconcọphungdữkhôngcónghĩagìcả.Mộtconcọpchỉđơngiảnlàmộtconcọpmàthôi.Cũngnhư“cáiấy”chỉlà“cáiấy”màthôi,vàvềmặttinhthần,bấtcứsựđánhgiáviệcđó

nhưthếnàothảyđềulàđiềuvôlý.Ngườitachỉđượctìmhiểunóchớkhôngđượcphánxéttrênphươngdiệnđạođức(vìtâmlýhọclàmộtkhoahọcmôtả).

Nhưvậy,cóphảilàtốtđẹpkhiconngười“cộngthêm”cáigìđócóthểlầnhồitựtáchmìnhrakhỏicáitánhíchkỷthuầntúyđểcóđượcmộtýthứctinhthầnvàmộtsựsángsuốtchophépanhtahiểurõmìnhhơnvàbiếtcáchthươngyêukhông?

Bởivì,ngượclại,tâmphânhọcchophépconngườithấyrõconngườimìnhđúngnhưthếđó,vớitấtcảnhữngtínhtốtcùngtậtxấu.

Biếtrõconngườimìnhmàmìnhkhôngđượckhinhbỉ.Đơngiảnlàchỉnhậnbiếtmàthôi.Cóphảilàhayhơnkhitựbiếtrõconngườimìnhdướimọigóccạnh,dùchonólànhưthếnàođinữa,biếtrõnhữngthứmìnhcầnsửdụngđểloạibỏthútínhkhông?

Tâmphânhọckhôngchỉquantâmđếnnhữngngườibệnh,màcònhơnthếnhiều!Đólàmộtphươngphápchosựsángsuốt;nóchỉlàmchướngmắtnhữngtâmhồnsợnhìnthấybảnchấtthútínhcủaconngười,và(thườngkhilàsợ)từchốiviệchợpnhấtnóvớibảnchấttinhthầncủaconngười.Đươngnhiênrồi…vànhưGalilée,tâmphânhọcđánhmộtđònthẳngvàotínhkiêucăng(màchínhđiềunàylạixuấtpháttừsựkhônghiểubiếtvànỗisợhãi)…Nhưngmộtkhihiểurõnórồi,ngườitamớinhậnthấynóphơibàymộtcáchsángngờinhiềusựkiệntâmlý.Chođếnmộtngàynàođó,mộtkhitáchđượckhỏisựphóngđạivàngạomạn,nósẽdẫnđếncáimànóphảilà:mộtmônkhoahọctrongsáng,đểhợpcùngcácmôntriếthọcnổitiếngkhác.

SỰGIẢITỎAGiảitỏalàkhimộtchủthểtựgiảithoátrakhỏimộtứcchếbằngcáchchonóthểhiệnra

bênngoài.Thídụ:thổlộmộtbímậtquantrọnglàmộtgiảitỏađơngiản,một“xúpáp”củacảmtính.Ngườiđósẽnói“Cáibímậtnàyđangbópnghẹttôi;nóinóratôicảmthấyđỡrấtnhiều.”

Chúngtabiếtcácdồnnénthườngtạoranhiềutriệuchứngrấtkhóchịu.Tuynhiên,đôikhicácdồnnénđólạiẩnnúpsaumộtcáchứngxửrấtbìnhthường.

Cónhiềudồnnéndữdội(nỗisợ)đãxảyratronglúcchiếntranh,dẫnđếnnhiềubiểuhiệnưuuấtnơicácquânnhân,vànhững“chuyểnhoán”vềmặtthểchấtnhư:bạiliệt,chứngcâm,mù,khôngdonềntảngthểchất.Cáctrườnghợpnàycũngthế,phảicầnđếnsựgiảitỏa.

Làmcáchnàođểtạorasựgiảitỏa?1)Nócóthểbộcphátmộtcáchbấtngờ:mộtcơnphẫnnộcóthểgiảitỏanhữnglờikhiển

tráchbịứcchế.Cóvàixungđộnglàmgiảitỏamộtứcchế.2)Ngườitacóthểgâyranó:saumộtsốcđiện,đôikhingườibệnhnhânthểhiệnrangoài

vàixungđộttiềmthức.Đâykhôngcònlàsựxuấthiệncủatriệuchứngnữa(màngườitađang

chữatrịchoanhta),màđóchínhlàmặccảm.3)Sựphântíchtâmlýhọctạorasựgiảitỏabằngcáchmởcáccánhcửacủatiềmthứcra.4)Vàitácnhânhóahọccũngđượcsửdụng,chophéptiếpcậnlớptiềmthức(“cáiấy”).

Đólàphươngpháptâmphápgâymê,hoặc“huyếtthanhcủasựthật”(màtôisẽcódịpnóilại).BẢNNĂNGTHƯHÙNGTínhdụclàmộttrongcácnềntảngcủatâmphânhọc.Chúngtanênbiếtngayđiềunày:

chúngtakhôngđượcnhầmlẫntìnhdụcvớigiaohợptruyềngiống(nôiconngười).Bảnnăngthưhùngkhôngđượcbịnhầmlẫnvớiướcmuốngiaohợp.Bảnnăngthưhùngthuầntúycũnggiốngnhưbấtcứmọibảnnăngkhác:nóhiệnhữutừkhimớichàođời.

QuanniệmtáobạonàyđãđemđếnchoFreudnhiềulờimỉamaikhác.Nóimộtđứanhỏmộttuổicóthểcómộtbảnnăngtìnhdụclàđiềuvôlývàthậtlàchướngtai.Nhưngtạisaongườitakhôngnghĩlàcũngsẽthậtlàkìcụckhinóibảnnăngấytựxuấthiệnởtuổidậythì!Hơnnữa,làmsaoconngườicóthểnằmngoàicácđịnhluậttựnhiênquantrọngkhácđược?

*Hiệnnayngườitađãbiếtbảnnăngthưhùngxuấthiệntrongnhiềubiểuhiệnmàkhôngmộtaicóthểngờđólàhànhđộngcủanó.Vàihànhvicủamộtđứatrẻ,trênngaycơthểcủanócũnglànhữngbiểuhiệntínhdục(tôikhôngnóilàsinhlý).Vàihànhvicủamộtđứacontraiđốivớingườimẹnó(haycủamộtconđứagáiđốivớingườicha)cũngmangýnghĩacủabảnnăngđó.Tuynhiêntấtcảnhữngthứđóđềuthuậnlýcả:sẽcómộttínhdụcthuầntúykhihaigiớitínhđốimặtvớinhau.Đólàmộtđịnhluậtđặctrưngcủathiênnhiênvàchúngtakhôngcógìphảilosợđiềunày;vớiđiềukiệnphảicoitínhdụcnhưlàmộtđiềulànhmạnhcủabảnnăng,vàloạibỏnhữngđiềucấmkỵtinhthầnmàngườitađãtrútlênđó…

TôisẽđềcậpđếnTínhdụcởphầnsau.Tuynhiêntôimuốnchothấyvàihànhvithườnglàmcủađứatrẻ,cóthểlàmhoảngsợcácbậcchamẹ:sựthủdâmđơnđộc.

Nếumộtđứatrẻthựchànhviệcthủdâmmộtmình…Trongmọitrườnghợp,nhàgiáodụckhôngđượclàmchonóhoảngsợhaylàmchonó

cảmthấyxấuhổ.Việcthủdâmlúccònbéthườngmangđếnnhiềuthảmhọacholúctrưởngthành.Tạisao?Vìchínhnhữngthựchànhđóphảikhông?Không,khôngbaogiờ.Màvìcáitâmtrạngtinhthầnđikèmtheođó.

Chúngtaphảixemviệcthủdâmnhưmộthiệntượngtựnhiên,củachíntrườnghợptrênmười.Cácbậcchamẹphảiđốimặtvớimộttráchnhiệm,màđóphảilàmộtsựthônghiểusángsuốt.

Nhưngcácbậcchamẹđãphảnứngnhưthếnào?–“Màysẽkhôngbaogiờlớnlênđược…”–“Màysẽtrởnêngùlưng…”–“Màysẽthànhmộtthằngđiên…”–“Nếumàycứtiếptụcthìmàysẽbịcụt…(ởđâymộttừthậtdễthươngđểchỉbộphậnsinhdụccủanó)”–“Conquỉmàthấyđược,nósẽmangmàyxuốngđịangục…”v.v…

Hoặc,màđiềunàynghiêmtrọnghơnnhiều,ngườitacôngkhaiphơibày“cáitậtxấu”củađứanhỏ.Đâylàmộtcáchlàmvôcùngtệhại.Tấtcảnhữngphảnứngđóphảiđượcloạitrừbằngmọigiá.Chúngtakhôngđượcphảnứngnhưthế.Bởivìnếuđứatrẻcứtiếptụccáiviệcthủdâmđơnđộcđó,hãytưởngtượngxemnhữngnỗihoảngsợ,nhụcnhã,lohãivànhữngcảmxúcsẽchiếmlấynó!Đôikhinhiềuchứngrốiloạnthầnkinhsẽbắtnguồntừviệcnày.

Vìvậychúngtakhôngđượckêugọiđếnnỗikhiếpsợmàphảikêugọiđếnsựthànhthật.Vàphảicanhchừnglàmsaochotâmtrícủađứanhỏkhôngbịrốiloạn.Đếnlúcchúngtakhôngcòngìđểlosợnữa.

Đứatrẻbịbắtquảtangphảiđượclàmyênlòng.Nóphảiđượcthuyếtphụcrằngviệcthủdâmđólàrấttựnhiênvàsẽkhônggâymộtrốiloạnnàocả.Đếnlúcđónósẽhợptácmộtcáchtoàndiện,vàviệcthủdâmlầnhồisẽbiếnmất.Chúngtachỉcầnnhìnsựnhẹnhõmvôhạnkhimộtđứatrẻbiếtđượcnókhônghềlàmộtconquáivậtthahóa,vànókhôngphảilàngườiduynhấttrênđờicó“cáitậtđánghổthẹnđó”.

Việcthủdâmcủamộtđứatrẻcóthểđượckhởipháttừtìnhtrạnggiađìnhkhônglànhmạnh.Đứatrẻkhốnkhổđangtrongtìnhtrạngbấtổn.Vìthế,nótựtìmchomìnhmộtniềmvuivàhạnhphúcmàkhôngtìmthấyđượcởbấtcứnơikhác.Vớitrườnghợpnày,việcthủdâmsẽbiếnmấtmộtkhitìnhtrạnggiacảnhtrởlạibìnhthường(màđứanhỏđãtìmlạiđượcsựantoàn).

Ngoàira,đôikhiviệcđứatrẻthủdâmlàđểbiểuhiệnsựchốngđốitìnhtrạnggiađình.Đếnlúcđó,nóthủdâmvớimộttâmtrạngkhôngkhácgìnólénlútănvàicụckẹovừamớitrộmđược.

Nhữngthựchànhđơnđộcđóphảiđượcxemxétmộtcáchsángsuốt.Đểlàmđượcđiềuđó,cácbậcchamẹphảinghĩđếnvấnđềtínhdụcmộtcáchlànhmạnhvàkhônngoan.Vànếucần,phảitriệttiêunhữngứcchếvànỗihổthẹncủachínhhọtrướcvấnđềtínhdục.

MẶCCẢMBỊHOẠNHoạnlàviệcbịcắtđicơquansinhdụcnam.Việchoạnnàycóthểxảyradotainạn,vìtội

ác,haydophẫuthuật.Nhữnghậuquảvềmặtthểchấtvàtinhthầnlàrấtghêgớm.Rấtnhiềungười,khi“tưởngtượng”đếnviệchoạnthôi,đãcảmnhậnngaymộtcảmxúc

mãnhliệtrồi.Nhưng,đốivớivàiđứatrẻ,đãcósẵnmộtnỗilosợtinhthầnvềviệcbịhoạn,bịcắtcụttaychân.Nóxuấthiệnngaysauvàihoàncảnhnàođó,thườngdocácnhàgiáodục.Mấyđứatrẻkhiđãcónỗisợbịthiếnsẽcónhiềuphảnứngrấtdữdộivềmặtcảmxúc,màđiềuđócũng dễ hiểu thôi. Nỗi lo hãi của chúng hoặc là ý thức hoặc vô thức. Vả lại người ta cũngthườngthấymấyđứabétraikhichạy,haydùngtaybụmlấycơquansinhdụccủachúnglại.Tạisaothẹn?Vìnỗisợthểchấthaytinhthần?

Nhiềubậcchamenhậnthấyconmìnhthườnglấytaysờhoặcphơibàycơquansinhdụccủanóra.Khuynhhướngnàyrấtbìnhthườngvàtựnhiên.Nhưngtrướccảnhnày,họlạiphảnứngmộtcáchvụngvềvàvôcùngtaihại“…nếuconcứsờnóhoài,nósẽrụngmấtchocoi!…”–“…nếuconcứsờnóhoài,người tasẽđếncắtnóđivàconsẽ thởthànhcongáiđó!– “conkhôngđược làmnhưthế,nódơ lắm(!!)…;conđang làmmộtviệcxấu,nếuconcứ tiếp tục,ngườitasẽăncắpnómất…”–Hoặcđiềungudạinhất“…taomàthấymàyđụngđếnnónữa,taosẽcắtnó,màycóbiếtkhông?…”Việcnàycóvẻnhưkhôngcógìphảikhông?Hãychờxem!ChúngtasẽxemxéttrườnghợpcủathằngbéJean,vớitấtcảnhữnghậuquảcóthể.

TrườnghợpcủaJean,mộtbétraichíntuổi.Jeanlàmộtbétrairấtnhạycảm,màđốivớinóthìtừ“ngườiđốncủi”đãlàmchonóxanh

mặtrồi.Cũngnỗihoảngsợđóvớicáctừ“rìu”và“dao”.Jeanđượcyêucầuvẽmộtcáigìđóliênquanđếnnhữngthứđó.Nóvẽmộtcáicâybịmộtngườitiềuphuchặtbằngrìu.Từtrongcâychảyramộtchấtlỏng.Mộtđứatrẻtrốnchạytrướcsựtruyđuổicủamộtngườiđànông.

Khigiaobứcvẽlại,nócắtnghĩa“Đâylàbốtôi”(nóchỉngườiđangrượtđuổi).“Còncáinày,tôikhôngbiếtlàgìnhưngnóđangđau”(nóchỉvàocáicây).“Cáinày(nóchỉvàongườitiềuphu)bởivì…bởivìtôikhôngngoan…”.“Còncáinàylàmáu(nóchỉvàochấtlỏng)”.Vàđúngthờiđiểmđó,nóđưataybụmlấycơquansinhdụcnhưmuốnbảovệvàbắtđầurunrẩy.

Mọithứđềudễhiểu.Sựviệcđượclýgiảisaukhihỏilạiôngbố,mộtconngườichuyênquyềnvàkhôkhan.

Ôngtaluônmiệnghămdọathằngconmình,mộtcáchphilý“Nếumàykhôngngoan,vàolúcđêmtối,ngườitasẽđếncắtđứtcáikhúcmàmàyhãnhdiệnđó,màycóbiếtkhông?…”

Quárõràng!Cáirìulàvậtcóthểlàmcáicôngviệcthiếnghêgớmmàđứanhỏkinhsợ.Cáicâytượngtưngchochínhnó(namtính).Ngườitiềuphutượngtrưngngườibốthựchiệncôngviệcthiến.Nhưnghànhvicuốicùngcủađứatrẻmangnhiềuýnghĩahơntấtcảnhữnglờinóitrênđời!

ĐiềugìsẽxảyravớiJean?ChúngtakhôngnêncoitrườnghợpcủaJeannhưmộtcảmxúcđơngiản!Tôigiảsửnó

tiếptụcsốngvớitâmtrạngđómàkhôngcósựcanthiệpcủamộtnhàtâmlýhọc.Điềugìcóthểxảyra?

Trướchết(màđiềunàythườngxảyrarồi) Jeansẽsốngvớivôsốcảmxúchoảngsợ.Nhưngkhôngcógìghêgớmhơnlàsựlặpđilặplạinhữngcảmxúc.CảmxúcnàysẽxuấthiệnngaykhiJeannghĩ“mìnhkhôngngoan”.“Ngườita”sẽđếnthiếnnó.Ngườitacóthểnàohìnhdungđượcnhữngđêmthứctrắngvàhoảngsợkhông?“Ngườita”đangởđây,rìnhrậpởđâuđóđểcắtđicơquansinhdụccủanó.Vậynóphảilàmgìđây?Tấtcảmọithứ,đểtránhcómộthànhvixấu.Vànếuđiềuđócứtiếpdiễn,Jeansẽlàmmọicáchđểtránhviệccảmthấymìnhcólỗi,đểtránhmọilờikhiểntrách,mọihìnhphạt.Màđiềuđóvớicảmxúcnàođây!Trướcmặtngườibốvàngườilạ,Jeansẽcảmthấymìnhcómặccảmthấphèn,đểtránhviệcngườitacóthểquởtráchnóvềmộtviệcgìđó.Jeansẽbịlôicuốntrongsựyếuđuối,vàsẽbiếnthành“mộtđứatrẻrấtngoan”.Vớibấtcứgiánàonócũngphảitránhmọihànhvimạnhmẽ,cóthểlàmchonóphảiđốiđầuvớinhữngngườikhácSựpháttriểncủamộtđứathiếuniênnhưnóbịchặnđứnglại.Vềmặttinhthần,nóđãcảmthấymìnhđãbịhoạnrồi,đểkhôngphảibịhoạnvềmặtthểchất.Khiđếntuổilýtrí,nólầnhồisẽnhậnranhữngnỗilosợcủanóvềmặtthểchấtđềuvôcăncứ.Nhưngmặccảmđãngựtrị.Vànósẽtổchứccuộcđờicủamìnhquanhnhữngmặccảmđó…Nósẽđếntuổithiếuniênvớinỗiloâu,nhútnhát,vàcónữtính.Nósẽkhôngbaogiờlàmđượcbấtcứmộthànhđộngnamtínhnào,vềmặtnghềnghiệp,vềmặtvợchồng.Đúnglàmột“ngườiđànông”đấynhưngkhôngcónamtính.Tấtcảnhữngđiềuđóchỉvìnhữngcảmxúctaihạiđượckhởiphátdomộtngườichakémhiểubiết.

Điềuthườngxảyra.Đôikhicómộtcáigìđókháctrongmặccảmđó.Mỗikhiđứatrẻthấysựkhácbiệtgiữa

haigiớitính,lúcnàonócũngnghĩlàđứacongáikhôngđầyđủ,bởivìcònthiếucơquansinhdụcởbênngoài.Vàđứacontraitiếptụcnghĩtheolíluậncủanó“Nếuconbékhôngcócáiđólàbởivìngườitađãcắtbỏnórồi”.Vìvậyanhtasợchuyệnđólạixảyravớimình.Tạisao?Cóphảianhtasợbịmấtchínhcáibộphậnsinhdụckhông?Không!Màmấtđicáiưuthếmàcáiđótượngtrưngchoanhta.Anhtasợmìnhkhôngđầyđủnhưđứacongái,sợbịtướcđoạt,bịhạthấp.Chúngtahãynhớkỹđiềunày,quantrọnglắmđấy!

Vìvậykhicácbậcchamẹhămdọanhưthế,họlàmnảysinhnỗiloâumãnhliệtnơiđứacontrai.Vìthế,chúngtaphảitránhsaochonỗilosợbịhoạnkhôngtrởthànhmặccảm.Tôilấythídụviệcsợbịhoạnđượcgắnliềnvớiviệcthủdâmđơnđộc(saunhữnglờihămdọacủacácnhàgiáodục).Trongtrườnghợpnày,ngườitacũngnhậnthấycósựtíchtụkhôngthểngờcủavôsốnỗisợhãicủatrẻnít,rồicủangườitrưởngthành.Trướchết,việcthủdâmbịliênkếtvớinỗilosợbịhoạn.Sauđó,tìnhdụccũngsẽđồngnghĩavớiviệcbịhoạn.Cónghĩalàbịhoạntrongtinhthần,giảmbớt,tựti,ứcchế,cónữtính,thiếunamtính,bấtlực.Tấtcảnhữngtriệuchứngnàylanrộngkhắpcáclãnhvựccủacuộcsống.Ngườinamgiớisẽmấthếtcácthuộctínhtinhthần,vàkhôngngừngcocúm.Đếnlúcđóngườiđànôngsẽlàmgiốngnhưđứatrẻđangtrốnchạyvớihaitaybụmlấycơquansinhdụccủamình.Anhtachechởtrướcbấtkỳsựcắtbỏnàovềmặttinhthần,đốivớimọilờikhiểntrách,mọisựđốiđầubằngcáchlẩntrốnvàbỏchạy.Đểthoátthân,anhtakhôngmuốntranhđấu.Vìsợnamtínhcủaanhtabịthửthách,anhtasẽtránhmọihànhđộngđòihỏiviệcđó.Anhtađãthuangaytạiđiểmxuấtphát.Đólàthấtbạitìnhdục,chứngsuynhược,nỗilohãi…vànỗisợhoặccáiđượcgọilà“sựkhinhthường”đànbà.Hoặcgiảsửcósựđềnbùxảyra:ngườiđànôngcầnsựhunghãntrongtìnhdụcđểxácđịnhnamtínhcủamình.Hungtínhnàycóthểđemđếnsựácdâmdướimọihìnhdạng.

Mặccảmnàykhócóthểchấpnhậnđượcnếukhôngcóviệcthựchiệnphântíchtâmlý.Tuynhiên,chúngtachỉcầnnghevàiđứathiếuniênđểđượcbiếtrõ…

MẶCCẢMOEDIPEThuậtngữnàycóvẻthôlỗ,nhưngchúngtasẽkhámphátínhhợplícủanó.Cáimặccảm

vôcùngthôngdụngnày,đặcbiệtchỉnảysinhtừnhữngmốiquanhệgiữacácbậcchamẹvớiconcái.Vìthếnólàđềtàimàcácnhàgiáodụcquantâmnhất.Tôikhuyêncácbậcchamẹhãynghiêncứunóchothậtkỹ.Hiểubiếtcơchếvậnhànhcóphầntinhtếcủanóđôikhicóthểgiúp

chohọtránhđượcnhiềuhậuquảđauthương.Cácnhàtâmlýhọcbiếtcónhiềuchứngbệnhtâmlýxuấtpháttừđó.Nhiềucuộcđờivìnó

màbịhủyhoạihoàntoàn.Nóthườngđemđếnnữtính,sựnhunhượcvànỗisợhãichongườiđànông;vàmộtnamtínhquámạnhchongườiphụnữ.Trongnhữnghậuquảchính,chúngtanhậnthấy:

–Vôsốcuộcsốngtínhdụcthảmthương–Sựbấtlựcnhấtthờihoặcvĩnhviễn–Lãnhcảm–Nhútnhát–Sựthấtbạiliêntục–Sựchốngđốinộitại–Sựđòihỏihoặcnỗisợkhôngdứtbịkhướctừ–Mặccảmtựti–Cảmgiáctộilỗikhôngcónguyênnhânrõràng–Cảmgiácđược“dungthứ”khicómặtbấtcứnơiđâu–Cảmthứctrơtrọitrướccuộcđờihoặctínhhunghãn–sựđồngtính,namhaynữ.

Điềuquantrọng:Mặccảmnàyxuấthiệnmộtcáchtựnhiêntrongthờithơấu.Sauđónóphảibiếnmấtnếucósựcânbằnghoànhảogiữabậcchamẹvớiconcái.Nếukhôngthìmặccảmnàysẽ tồntạichođếntuổi trưởngthành,mànósẽbiểuhiệndướinhiềubộmặtkhácnhau.

TrướckhixemxétđếnchínhmặccảmƠđíp,tôixinnhấnmạnhđươngnhiênhạtnhângiađìnhlàquantrọngđốivớiđứatrẻ.

Chúngtacócáicânsauđây:

Mộthạtnhângiađìnhchỉhoànhảokhibathànhphầntạothànhđượchoànhảo.Nhưngrấthiếmkhibacáimâmcủabàncânđượccânbằng.Vìvậy,bấtcứsựchênhlệchnàocủamộttrongbacáimâmđó,đềuđưađếnsựmấtthăngbằng.Rốtcuộc,đứatrẻlàngườiphảigánhchịumọihậuquảbởivìnólàngườiyếumềmnhất..

Thídụ:Ngườicha:quáđộcđoán,quánghiêmkhắc,thiếunghịlực,nhunhược,v.v…Ngườimẹ:quámềmyếu,haythanvan,hunghãn,quásỗsàng,độcđoán.Đứacon:yếukémvềthểchấthaytinhthần,v.v…Bâygiờchúngtahãythídụbacáimâmđóđượccânbằngvàchúngtacómộtgiađìnhrất

lànhmạnh.Chuyệngìsẽxảyra?OEDIPEVỚITÂMPHÂNHỌC.Tôixinnhắclạihuyềnthoại:OEdipeđãlấymẹmìnhlàJocaste;đãgiếtchếtngườicha

mình là Lalos. Cuối cùng anh ta tự chọc chomùmắt để tự trừngphạt, và trốn khỏi thànhThèbesdướisựdìudắtcủangườicongáiAntigone.

Huyềnthoạinàycóliênquangìđếntâmphânhọc?Thoạtnhìn(bằngcáchchuyểnhoán)đứatrẻ“đãlấy”mẹcủanó,và“giếtchết”chacủa

mình.Điềunàycóvẻvôlý.Nhưvậy,tôisẽchuyểnnóquamộtbốcụckhác.Chúngtahãythídụ(màđiềunàycũngthườnghayxảyra)làđứanhỏchỉmuốngiành

ngườimẹcho“mộtmìnhnóthôi”.Nhưngcómộttrởngại:cònchacủanó.Đứatrẻtrởnênghentứcvớichanó.Nóthầmước(dùcóýthứchaykhông)ngườichasẽ

đểbàmẹchochỉmộtmìnhnóthôiBằngcáchnào?Bằngcáchôngtabỏđi,biếnmất,chếtđi.Vàchúngtacó:Đứacontrai:yêumẹnóvàmuốnbàtachoriêngmộtmìnhnóthôi,ghenghétchavà

muốnloạitrừôngta,cảmthấyhốihậnvớingườicha,cảmthấymìnhtộilỗi.

Đứacongái:yêuchanó,vàmuốnôngtachỉriêngchomộtmìnhnóthôi,ghenghétbàmẹvàmuốnloạitrừbàta,cảmthấyhốihậnvớingườimẹ,cảmthấymìnhcólỗi.

Lờichứngcủatrẻnhỏ.Vàihìnhvẽcủatrẻnhỏbiểuđạtrấtchínhxácđềtàinày.Chẳnghạnngườitacóthểthấy:a)Mộtđứatrẻvớingườimẹtrongnhàthờ,mộtlinhmụcđứngcạnhđó.b)ởmộtbêncómộtcánhcửađóng.Đứngsaucánhcủađólàngườichacủađứatrẻ.Nhưthế,đứatrẻ“đangcưới”mẹnóvàloạibỏngườichabằngcáchđểôngđứngđằngsau

cánhcửa.Vảlạicórấtnhiềusuynghĩcủatrẻnhỏvềđềtàinày:–Mẹơi,khinàoconlớn,consẽcướimẹ…–Nhưngbốsẽnóisaođây?–Bốà?…ừ…thìbốsẽchếtthôi.Hoặcvớimộtđứabégái:–Baơi,khinàoconlớnlên,conmuốntrởthànhvợcủaba…–Nhưngconyêu,cònmẹnữa.Mẹsẽnóigìđây?–Mẹà?…Đếnlúcđómẹđãđimấtrồi.Hoặcvớimộtđứabétrai:Mẹơi,conmuốnlàmđámcướivớimẹ…–Conyêu,bốsẽkhôngbằnglòngđâu.–Ừthìchờkhinàoconlớnnữa,consẽđánhlộnvớibố…Nhữnghìnhảnhvàlờisuynghĩđólàmchonhữngngườithâncười.Tuynhiênchúnglà

nhữngbiểuhiệncơbảncủamặccảmOEdipe.Chúngtanênnhớmặccảmnàyxuấthiệnmộtcáchtựnhiênởđứatrẻ,vàsauđóphảitựnhiênbiếnmất.

Dưới dạngmột sơ đồ, chúng ta hãy xem xét sự hiện diện bình thường củamặc cảmOEdipe,sựtiếntriểntựnhiêncủanó,vàcáchnókếtthúc.Nhưthế,nóchútrọngvàotháiđộcủađứatrẻđốivớibậcchamẹcùnggiớitính,vàkhácgiớitính.

VỚICONTRAI

Đốivớingườimẹ:

Đốivớingườicha:

Đứatrẻgắnbóvớingườimẹvềmặt thể chất và tinh thần (Chămsóc,trôngnom,trìumến)

Đứatrẻmuốnngườimẹchỉriêngchomộtmình nó thôi. Nómuốnchiếmgiữbàtamộtcáchtuyệtđốichocácnhucầuthểchấtvàtâmlýcủanó

Nó lần hồi khámphá ra ý nghĩa của người cha.Nó biếtđượcrằngnókhôngphảilàngườiduynhấtbiếtyêungườimẹ:Nhưvậy,ngườichatrởthànhmộtđịchthủ.

Đứatrẻmuốn“cưới”mẹcủanó,có nghĩa là cụ thể hóa sự chiếm

Ngườichatrởthànhđịchthủcủanó,đứatrẻghentuôngvới chanó, nhưngđươngnhiên là không thểnào loại trừmộtngườiđịchthủmạnhnhưthếđược.Ngaylúcnàyđứa

hữutuyệtđốingườimẹ trẻquyết liệt chối bỏngười cha.Nó trởnênkhódạy, trơtrẽn,chếgiễu,v.v…

Đứatrẻthayđổicáchthươngyêucủanó.Thay vìmuốn chiếmhữungười mẹ cho một mình nó, nóxoayquacáchbảovệbàta.

Nó tiếp tụccạnh tranhvới chacủanónhưngvẫnchiêmngưỡngsứcmạnhcủaôngta.Nóbắtchướcôngấy,muốntrởnênngangbằngvàngaycảvượtquaôngta.Nóchơitrò“làmđànông”.

Khiđếntuổitrưởngthành

Nótrởnênđộclập,và“trêntinhthần” lần lần tách khỏi mẹ nó.Tínhnamnhicủanólầnhồiđượcxácđịnh.

Nótrởnênđộclập,nókhôngcòntranhđuavớichanónữa,bởivìnóđãtáchkhỏimẹnórồi.

Nó xoay qua các người phụ nữkhác

Namtínhtựnhiêncủanóđãhoànthành.

NócướivợmộtcáchbìnhthườngVỚICONGÁI

Đốivớingườimẹ:

Đốivớingườicha:

Đứatrẻgắnbóvớingườimẹvềmặtthểchấtvàtinhthần.Nómuốngiữbàmẹchomộtmìnhnóthôibởivìnócóđượcsựantoànvàsựthoảimái

Ngườichalàđịchthủbởivìôngtacũngnhậnđượcsựâuyếmvàsựchămsóccủangườimẹ.Đứatrẻ trở nên ghen tuông vớingườichamình.

Ởđâytìnhhìnhcóthayđổi

Ngườimẹtrởthànhđịchthủ,bởivìcũngnhậnđượcsựchechởvàtìnhyêucủangườicha.Nóquyết liệtgạtbàmẹquamộtbên

Người cha xuất hiện nhưmộtsứcmạnh,mộtkimchỉnam,mộtnam tính sáng chói. Nó muốn“lấy”chanó.

Nótranhgiànhsựchiếmhữungườichavớimẹnó.Nhưngnólạimuốnbắtchướcmẹnó?Vềcáigì?Vềcáchquyếnrũ.Nócònmuốntrởnênquyếnrũhơnmẹnó(Đólàthờiđiểmmàđứacongáichếgiễumẹnó,vàcốhạthấpbàtrướcmặtngườicha…vàcácngườikhác

Nóđểngườichatrênmộtbệđểtôn thờ. Đôi khi người cha trởthànhmộtvịthần.

Nóluônmuốnvượtquamặtmẹnóvềđiểmquyếnrũ.

Nó chơi trò “làm đàn bà” vớichanóvàvới tất cảmấyngườiđànôngkhác.

Khiđếntuổitrưởngthành

Nókhôngcòncạnhtranhvớimẹnónữa.Nótrởnênđộclậpvàcoimẹnónhưngườibạn

Nónhìnngườichavớimộtánhmắt khác. Ông ta trở thành lạimộtngườichađángyêu,nhưngkhông phải là người đàn ôngtuyệtđối

Nữtínhcủanóđãhoàntất

“Vềmặttinhthần”nótáchkhỏingườichavàxoayquacácngườiđànôngkhác.

Nó lấy Chồng một cách bìnhthường

Vớihaibảngnày,tôiđãsơđồhóacáchtiếntriểntựnhiên.Thôngthườngnókéodàitừmườilămchođếnmườitámnăm.

Trướckhiđềcậpđếnnhữngtiếntriểnkhôngbìnhthường,tôixinnhắclạiđiềunày:TÍNHDỤCChúngtađãthấyởphầntrêntínhdụccũnglàmộtbảnnăngnhưbaobảnnăngkhác.Nó

xuấthiệnngaytừlúcmớichàođời.Chúngtakhôngcógìphảingạcnhiênkhithấymộtđứatrẻmột tuổicóbảnnăng tínhdụckhôngkhácgìbảnnăngsinh tồncủariêngnó.Tôixinnhấnmạnhtínhdục(lúcấuthơrấtmơhồ)khôngđượcnhầmlẫnvớisựgiaohợptruyềngiốngxuấthiệnvàolúcdậythìvàtrởthànhmột“hammuốntínhdục”theođúngnghĩađenvàcóýthức.

Mộttínhdụcmơhồvàvôthứcxuấthiệnmộtkhihaigiớitínhdốidiệnnhau.Chúngtacũngđãthấy“cáiấy”nằmngoàiđạolý.Vìthế,đốivớinó,ýniệm“loạnluân”khôngmangmộtýnghĩanàocả.Vàcảýniệmđộcácđốivớiconsói,nhưtôiđãnóiởtrên.“Cáiấy”tínhdụcchỉbiếtđếncácxungđộngcủabảnnăng,rấttựnhiênnhưlàcáiănhaycáiuốngmàthôi.

Nhưvậy,sẽlàđiềuhợplýkhitínhdụcmơhồxuấthiệntrongsựđốiđầucủahaigiớitínhtrongcùngmộtgiađình.

TrongmặccảmOEdipe:Đứacontrai:tínhdụcvớingườimẹ.

èèèèèĐứacongái:tínhdụcvớingườicha.

èèèèèĐiềunàysẽgiúpchúngtahiểuđượcnhữngtiếntriểnkhôngbìnhthường.Chúngcũngđa

dạngnhưcảmxúccủaconngườivậy.TrướckhiđềcậpđếnchínhmặccảmOEdipe,chúngtaphảixemxétbatrườnghợpthông

thườngsauđây:a)mộtngườiđànôngcóvợ,rấtthươngyêuvợmình.Tuynhiênanhtakhôngthểnàocó

quanhệtínhdụcvớingườivợ.Nhưngmốiquanhệtínhdụcnàychỉcóthểthựchiệnđượcvớinhữnghạngđànbàhạcấpmàthôi.

b)mộtngườiđànôngbịbấtlựcvềmặttínhdụcvớivợmình.Mộthôm,vìquáchánnảnngườivợcótìnhnhân.Vàchỉtrongmộtthờigianngắn,ngườichồngcólạinamtínhcủamình.

c)mộtthanhniênđínhhônrấtnhiềulần.Vàmỗilầnđínhhônchínhthứclạilàmchoanhsợhãi,bắtanhtaphảitìmđủmọicớđểhủyhônướcđó.Nhưngcũngtrongthờigianđóanhtalạiquanhệvớicác“gáilàngchơi”.Màvềmặttínhdụclàmộtthànhcôngrựcrỡ…

Chuyệngìđãxảyra?Chúngtabiếtmộtđứatrẻthườngcókhuynhhướngtựnhiênlàhaydựavàobậcchamẹ

khácgiới.Vìvậy;ContraihướngvềngườimẹèèèèèCongáihướngvềngườichaèèèèè

Nếukhuynhhướngtựnhiênnàytiếptụcmộtcáchquáđángtrongtrờikỳthiếuniên,sẽcóhiệntượng“cắmchốt”.Trongtrườnghợpnày:

Đứacontrai:Sẽ“cắmchốt”vàobàmẹTựđồngnhấtvàongườimẹTrởthànhgiốngnhưngườimẹ.àtrởthànhnữtínhĐứacongái:BámlấyngườichaCắmchốtvàongườichaTrởthànhgiốngngườicha.àtrởthànhnamtínhLàmcáchnàonhữngvụcắmchốtnàycóthểthựchiệnđược?Khimộttrongcácnhântố

củabàncânbịkhiếmkhuyết.Bâygiờchúngtahãyxemxéttrườnghợpcủađứacontrai,thườngxảyranhiềuhơn:

KHITHIẾUVẮNGMỘTNGƯỜICHATHẬTSỰ

1và2:Nhữngkhảnăngnàygầngặpnhau.Trongcảhaitrườnghợp,nhiệmvụchủyếucủangườichabịkhiếmkhuyết.

Nhưvậy,ởđâytôixemđứanhỏnhưđượcngườimẹnuôidưỡng.Mộtnềngiáodụcnhưthếđòihỏihaiđiềukiệnđểthànhcông,mộtsựcânbằngghêgớm

vàsựthôngcảmvôbiên.Chúngtabiếtđứabétrainàyphảicạnhtranhvềnamtínhvớingườichacủanó.Điềurất

cầnthiết.Sựpháttriểnvềmặtnamtínhtùythuộcvàoviệcđó.Ngườichaphảilàmộtkhuôn

mẫumàđứacontraicốgắngngangbằnghoặcvượtqua.Nhưngtrongcáctrườnghợp1và2,sựcạnhtranhnàykhôngthểxảyravớiđứatrẻ.Nókhôngthểnàocạnhtranhvềmặtnamtínhvớingườichavìcáitínhđókhônghiệnhữu.

Nếuthế,điềugìsẽxảyra?Đốivớiđứatrẻ,ngườichakhôngcònlà“đốithủ”nữa.Nhưvậyđứatrẻkhôngcòn“đấtđểluyệntập”đểthithốtínhnamnhinữa.Thêmvàođó,ngườimẹ,thấtvọngvìkhôngcómộtngườichồngthựcthụ,sẽhướnghếttìnhyêuvàsựchămlocủamìnhchođứanhỏ,đãbắtđầumấthếtnamtính!Nhưvậy,córấtnhiềucơmaybàsẽbámvàođứanhỏ,đểnuôngchiềunó,v.v…Đâylàtrườnghợpđiểnhìnhcủađứatrẻđượcnuôilớn“trongváycủamẹ”

Nhưngđứatrẻđangtìmmộtngườihướngdẫnvàsựantoàn.Vàcũngcónguycơđứatrẻsẽbámvàongườimẹ.Nhưvậysẽxảyrasựđeobámlẫnnhau,luônrấtnguyhiểmchonamtínhsaunàycủađứatrẻ.LúcnàyngườimẹsẽtrởthànhNgườiPhụNữDuyNhất,NgườiPhụNữLýTưởng,màđứatrẻsẽhướngtấtcảtìnhyêucủanóchobàta(vàcảsựtìnhdụcmơhồ).

Thườngthìđiềugìsẽxảyra?Bảnnăngtínhdụccủađứatrẻbịgắnchặtvàosựtôntrọngngườimẹmộtcáchtuyệtđối.VàvớicáiTìnhYêu–KínhTrọngnày,nósẽnớirộngsangtấtcảnhữngngườiphụnữkhác.

Khiđếntuổitrưởngthành,nósẽcốgắngxoayquanhữngngườiđànbàkhác.Nhưngvớinhữngngười này, nó sẽ “chuyểnhoán” TìnhYêuThuầnTúymànó luôn cảmnhận. Vì vậykhôngthểnàothựchiệnđượcsựthỏathuậngiữaTìnhYêuvàHànhĐộngTínhDục.Bấtcứtìnhthươngnàomànócảmnhậnđượcsẽtrởthànhsựkínhtrọngtuyệtđối,ngăncấmmọihànhđộngtìnhdục…

Vàđịnhluậtlà:Tìnhyêu=Sựgắnbókèmtheosựkínhtrọng+TínhDục+Giaohợptruyềngiống,với

anhtađãtrởthành:Tìnhyêu=Sựgắnbó+KínhtrọngtuyệtđốivớisựcấmđoánGiaohợptruyềngiống.BâygiờtôixinnóilạibatrườnghợpđượcliệtkêtrongmụcTínhDục.a)Ngườiđànôngđó,khôngthểnàocóquanhệtìnhdụcvớivợmìnhđược,nhưnglạicó

nănglựctìnhdụcrấtbìnhthườngvớinhữngngườiđànbàhạcấp.Tạisaovậy?Bởivìanhtakhôngcần“nểtrọng”họ.Vớinhữngngườiđànbàđó;anhtathahồbiểuhiệnbảnnăngtìnhdụccủamình,màkhôngcósựnhắcnhởTìnhYêu=Kínhtrọngkhôngtìnhdục.

b)Ngườivợcủangườiđànôngbấtlựcnàycómộttìnhnhân.Ngaytứcthìngườichồngkhôiphụcđượcnănglựctínhdụccủamình.Thôngthườngthìtạisaovậy?Bởivìkhingườivợcónhântình,nghĩalàkhôngcònlà“mẹcủaanhtanữa”và“khôngcònđượcnểtrọngnữa”.

c)Nhữngcuộcđínhhônchínhthứccủangườinàyđặtanhtatrướcvấnđềtínhdụctrongtươnglai.VàanhtacảmnhậnđượccáicơchếKínhTrọng:KhôngNamTính,nênnỗiloâuxuấthiện.Vìvậyanhtatìmđủmọicớđểhủyhônước…đểbắtđầulại;vàđểchứngtỏanhtacóthừakhảnăngđểchinhphụcmộtngườiđànbà.Vàkhisựchinhphụcđãthànhcông,sựbấtlựctươnglaibắtanhtaphảitrốnchạy.ĐâylàtrườnghợpđiểnhìnhcủamộtgãSởKhanh.Cònvềnhữngmốiquanhệvới“gáilàmtiền”,nótrùngvớicơchếcủatrườnghợp(a).

Ngoàirasựchinhphụcđóđôikhirấtdễdàng.Bởivìđãsẵncónữtính,nênmấychàngthanhniênnàyrấtdễthương,chuđáo,“rấtđángyêu”,v.v…Sựâncầnđólàmđộnglòngngườiđànbàvàkhơidậytìnhmẫutửcủahọ.Vàđiềunàycànglàmchochàngtraithíchthúhơnnữa,bởivìanhtađang“tìmmộtngườimẹ”quatấtcảnhữngngườiđànbàđó.Chođếnkhicácvaiphảiđượcđổingượclại…

Nếungườichachuyênquyềnvàđộctài.Trướchết,tôixinnhấnmạnhmộtngườichuyênquyềnlàmộtngườiyếuđuối.Sựchuyên

quyềnđólàsựbùtrừchosựyếuđuốiỞđâycũngthế,khôngthểnàocósựcạnhtranhgiữađứatrẻvàngườicha.Hoặcnóquá

sợchacủamìnhvàphảiẩnnúpbênphíangườimẹ.Hoặcnónhậnthấysựyếuđuốithậtsựcủangườicha,vàngườimẹtrởthànhnơiantoànduynhấtcủanó.

Đốivớingườimẹ,sựbámvíucũngcónguycơxuấthiện.Tạisao?Vìkhôngthểchiasẻtìnhyêucủabàtachođứacontraivàngườichacủanó,bà

sẽdồntấtcảtìnhyêuđóchođứacontrai.Vàkhiđượchaimươituổi,ngườinàysẽnhậnthấygầnnhưmìnhkhôngcónamtính.Chúngtagặplạicáctrườnghợptrước.

*Cácbạnđùngbaogiờnghĩđâylànhữnghoàncảnhrấtđặcbiệtnhé!Tráilạichúngrấttầmthườngvàxảyrathườngxuyênnhưnhữnggiáodụcsailệch.Nhàtâmlýhọcđãnghehàngngànlờithanthở,thútội,liênquanđếnvấnđềnày.Sựgiáodụcnày(contraikhôngcha,hoặccómộtngườichanhunhược),đòihỏisựtếnhịvôhạn.Ngườimẹphảithươngyêuđứaconmàkhôngđượcbámlấynó,màđólàđiềurấtkhóbởivìbàđãdồnhếttìnhthươngcủabàchonórồi?Hơnnữa,mộtcơchếvậnhànhvôthứccóthểđượckhởiphát:đứacontraitượngtrưngchotìnhyêuduynhấtvàsự“antoàn”củabàmẹ.Tấtcảmọichuyệnđềuêmxuôikhiđứatrẻvẫncòn“làmộtthằngnhỏ”,cónghĩalàkhinamtínhcủanóchưaxuấthiện.Vìvậyngườimẹcóthểmongướcđứaconmìnhluônlà“mộtthằngnhỏ”,cànglâucàngtốt.Đếnlúcđóngườimẹsẽcốgắng“làmnữhóa”đứacontrai,đểvềmặttinhthần,nóluônởcạnhbàta.Vàvìđứatrẻthiếumấtngườicha,cónhiềucơmaycáitròchơivôthứcnàylạithànhcông…

Bởivì:a)đứacontraikhôngcótrướcmắtmộtkhuônmẫunamtínhnàođểbắtchướcvàvượt

qua;b)ngườimẹlàmtấtcảmọithứvàchonótấtcảnhữnggìnómuốn,màđiềuđócónguy

cơtrởthànhmộtgiảipháplýtưởngchosựdễdãi.Tạisaonócầnphảinamhóa,trongkhi“bámvàováymẹ”làrấthaykiachứ?Mànếunhưthêmvàođó,ngườimẹlàmộtngườichuyênquyền,nhiềuhậuquảkháccó

thểxuấthiện.Tôikhuyêncácbạnnênxemlạimục“Nhữngngườikiệtsức”Bâygiờngườitamớibiếttạisaosựhiểubiếtnhữngcơchếvậnhànhtâmlýlàrấtcần

thiết.Lèoláiconthuyềncủacuộcđờilàrấtgiannan,ngaykhivớicảhaimáichèo.Nhưngđiềukhiểnnóvớichỉmộtmáichèothôiquảlàmộthànhđộngphithường.Mộtngườiphụnữ,saukhiđãmấtchồngvàphảinuôimộtđứacontrai,bịđặttrướcmộttrongcácnhiệmvụkhókhănnhất,bởivìbàtaphảivừalàmộtNgườiChaNamTínhvàlàmộtNgườiMẹNữGiới…Vànếunhưngườimẹđótránhđượcsựbámvíuhoặcsựthốngtrị,kếtquảđóđángđượcbiểudương…

MẶCCẢMOEDIPEĐÚNGNGHĨAĐâylàmặccảmOEdipetheođúngnghĩacủanó.Vàomỗithờiđiểmcủasựpháttriểncủađứatrẻđốivớichamẹnó,cóthểphátsinhsự

khôngthíchnghidohàngngànnguyênnhân.(Nguyênnhântừbênngoài,cáchcưxửcủachamẹ,tâmlýyếuđuốicủađứatrẻ,v.v…)

CơchếcủamặccảmOEdiperấtkhóhiểu,dùrấtlàlôgíc.Chúngtabiết:Đứatrẻmuốnngườimẹchomộtmìnhnó;ngườichatrởthànhmộtđịchthủ;nhưvậynó

ghenvớingườichavàmuốnloạiôngta.Sựghentuôngnàykhởiphátsựhunghãnvớingườicha.

Ởđâyhànhtrìnhtrởnênkhôngbìnhthường.Mộtmặtđứatrẻkhâmphụcngườicha.Mặtkhác,nócảmthấyghentuôngvàhunghãn.

Mâuthuẫnnàykhởiphátsựhốihậnvànỗilohãi.Đứatrẻcảmthấycólỗivớichanó,nhưngkhônghiểuvìsao.(Tấtcảnhữngcơchếnàyđềuvôthứcvàbịdồnnén).

Vìđứatrẻcảmthấycólỗivớichanó,nênnómớicốtìmsựthathứ.Nhưngnóvẫnkhônghiểutạisaonómuốnsựthathứđó.Vìvậyđứatrẻphảitìmmộtđiềugìđóhầucóthểgiúpnócóđượcsựthathứđó.

Đứatrẻsẽcốgiảmbớttínhhunghãnkia.Bằngcáchnào?Chibằnglàmchochanóhàilòng!Đểcóđượcsựtánthưởng,sựkhoandung,sựhàilòngcủaôngta.Đứatrẻsẽlàmviệcđóbằngcáchchứngminhtínhnamnhicủanóphảikhông?Đươngnhiênlàkhôngrồi,bởivìchínhsựđốiđầucủahaingườiđànôngđãtạoranỗilohãivàsựhốihậnkia!Vìthếđứatrẻsẽhànhđộnghoàntoàntráingược.Đểlàmvừalòngchanó,nósẽ“giảmbớttínhnamnhi”đi;chịuhạmình,chịuthuakém.Nósẽchơicáitrò“đứaconngoan”thayvìchơitrò“làmđànông”.Bấtcứsựkhoandungcóthiệncảmnàocủangườichacũngđềusẽbùtrừchonỗiloâucủanó.Vàtròchơinàycóthểkéodàimười,mườilăm,hoặchaimươinăm…Vàđứatrẻcàngngàycàngcónhiềunữtínhhơn,nócàngngàycàng“gắnchặt”vàongườimẹhơn,màđiềunàysẽlàmchocáicơchếđótrởnênmạnhhơn…

Tôisẽtrìnhbàytấtcảnhữngýnàydướidạngmộtsơđồ.ĐỨACONTRAI

Đốivớingườimẹ:

Đốivớingườicha:

Nómuốndànhngườimẹchomỗimộtmìnhnó.Nómuốn“cưới”mẹnó

Ngườichatrởthànhđịchthủtrongviệcchiếmgiữngườimẹ.Nóhunghãngạtngười chaquamộtbên.Nó trởnênkhódạy,vô sỉ,ngạomạnnhưngvẫnchiêmngưỡngngườicha

Tiếntriểnkhôngbìnhthường

Nócàngngàycàngtrởnênnữtính.Nóbámlấyngườimẹ Nóngàycàng trởnênnữtính.Nóbámlấymẹnó.

Trongvôthứcvẫntừchốisựhiệndiệncủangườicha.Nóluôngạtbỏngườichamộtcáchkhôngýthức.Sựhốihậnvànỗilohãixuấthiện.Nócảmthấycólỗivớingườichamàkhônghiểutạisao.Nómuốnđượcthathứ.Nóphảingăncảnsựđốiđầu“củahaingườiđànông”.Nótrởnên“nữtính”.Nóchịuthuakémngườicha.Nóbợđỡôngta,nótựhạmìnhđểcóđượcsựkhoandungvàthiệncảm.

Đếntuổitrưởngthành.Khi đến tuổi trưởng thành, người thanh niên sẽ “chuyển hoán” người cha vào tất cả

nhữngngườiđànôngkhácmàanhtanghĩlàhơnanhta.Anhtacảmthấytựtivànữtính(Mặcchocósựhunghãnbùtrừđểchegiấumặccảmđó).Anhtasẽtựđộngđặtmìnhdướinhữngngườiđànôngkhác (người chađược chuyểnhoán)đứng trướcmặt anh ta.Đối vớinhữngngườitrưởngthànhbịmặccảmđó,bấtcứcấpchỉhuynàocũnggợilạiNgườiCha:ôngtrưởngphòng,ngườihạsĩ,ôngtướng,cácvịgiáosư,v.v…Hơnthếnữa,cảmgiáctộilỗi(cảmthấy“cótội”)luônbámlấyanhta.

Nhữngtrườnghợpnàyrấtthôngthườngvàđadạng.Vàcóhàngngànbiểuhiệnnhỏđểlộcáimặccảmvôthứcnàymàngườitachỉnhìnthấycáctriệuchứngmàthôi.

Rấtnhiềungườitrongsốhọsẽlàmmọithứđểlàmvừalòng.Tạisaovậy?Cóphảiđểthậtsựlàmvừalòngngườitakhông?Khôngđờinào.Chỉđểnhậnsựtánthành,thiệncảmvàđộlượng.Họmuốnlàmvừalòngvàhọsợlàmphậtý;họmuốnloạibỏcáicảmgiáctộilỗiđểnhìnthấymìnhđượcưathíchvàcầnđến…

Thídụ:–Xthườnghayhỏithượngcấpcủamình,nhữngcâuhỏimàanhtabiếtrõcáclờigiải

đáp.Tạisaothế?Đểlàmravẻcủamộtđứatrẻđangquantâm,coingườikianhưlàngườichỉdẫn.Đểchứngtỏsựtintưởngmàanhtađặtvàongườikia,màhơnhếtanhtasợsựphảnđối

hoặcsựdửngdưng.–Ykhônghềýthứclàanhtacảmthấysungsướngmỗikhianhtabịkhiểntrách.Cấpchỉ

huycủaanhtatuyênbố“Mộtkhiểntráchsẽlàmchoanhtanhưsốnglại,tôicũngkhônghiểutạisao.Cóvẻnhưanhtatìmkiếmviệcđó…Anhtakhôngthểnàolàmviệchaynhưthếtừkhitôiphạtanhta”.Tạisao?Đơngiảnlàvìsựtrừngphạtđótượngtrưngchoanhta“sựnghiêmkhắccủangườicha”!Vàcáchlàmviệchoànhảosauđógiúpchoanhtađạtlạisựđộlượng,thiệncảmvàsựthathứ.Anhtacảmthấysungsướngbởivìanhtacảmthấymìnhđượcthathứ…

–Zmộtngườiláixehơinămmươituổi,rấtthôngminhđãnóivớitôi“…chuyệnnàycóvẻphilýmàtôicũngkhônghiểuvìsao…nhưngôngcóbiếtlàtôicũngkhálậpdịkhiláixekhông?Tốtlắm!Nhưngmỗikhicómộtnhânviêncảnhsátđứngtạingãtưđườngthìkhôngaitôntrọngluậtlệđiđườnghơntôi.Nhưngđâykhôngphảilàviệctôntrọngluậtlệbắttôiphảithếđâu,hoặctôisợbịphạtđâu,màlàmộtcáigìđóthầmkínhơn.Tôicócảmtưởngnhưtôimuốnchongườicảnhsátbiếtlàtôitôntrọngluậtlệ…mặcdùtôikhônghềquenbiếtngườicảnhsátđóvàcóthểtôikhôngbaogiờgặplạianhta…Tôicócảmtưởngtôinhưlàmộtđứatrẻđangbịngườichaquansátvàôngtasẽnói“nhữnggìconvừalàmlàtốtđấy…”

TôixincólờikhensựthôngminhsángsuốtcủaZ,đãbiếttựnhậnxétmìnhđếnmứcđộđó.SaukhiphântíchcuộcđờicủaôngZ,ngườitanhậnthấymặccảmOEdipeđãbiểulộ.Vàcáichi tiết nhỏ này (trong hàng trăm cái khác) cho thấy nhân viên cảnh sát tượng trưng choQuyềnLực,haylàNgườiCha.VànếuôngZláixemộtcáchnghiêmchỉnh,khôngphảivìôngtasợbịphạt.Nhưngđểcóđược,dùởcáchxa,sựthiệncảmkhoandungmànóđồngnghĩavớisựthathứ.

MẶCCẢMOEDIPEVÀSỰĐAUKHỔNhữnghậuquảcủamặccảmnàyvôcùngdadạng,vàluônrấtkhóchịu.Trongcuộcsống

thườngngày,chúngbiểulộhàngtrămtháiđộkhácnhaumàchủthểkhônghềýthứcđượcvàchúngthườngtạomộtcảmxúchếtsứcmơhồ,mộtdạngcảmxúcnặngnềkhôngrõràng…NhữnghậuquảcủamặccảmOEdipeđôikhitiếnrấtxa.Cónhiềucuộcđờibịthấtbạihoàntoàn.Córấtnhiềugiađìnhkéodàimộtcuộcsốngkhốnkhổ.Ngườimắcchứngnày,vềmặttinhthần,làmộtphếnhân.Đốivớingườiđànông,sẽlàtìnhtrạngkhôngcónamtínhtuyệtđối.Vìcứluônphảitựhạmình,anhtacảmthấymìnhthấpkémtrướcbấtcứtìnhhuốngnàogặpphải.Anhtacảmthấykhóchịuhoặcbấtlựctrướccáctráchnhiệmhoặcquyếtđịnh.Anhtalúcnàocũngcảmthấymìnhcótội.Anhtacócáicảmgiácmình“đượcdungthứ”vớisựchiếucốtạibấtcứnơiđâuanhtacómặt.Sựdửngdưnghoặcsựkhiểntráchnhấnchìmanhtatrongnỗisợhãimơhồ,đôikhirấtnhứcnhối.Tôixinnhấnmạnhlàtấtcảnhữngcảmxúcđóđềuvôthức,nhưng tâmphânhọc làmchochúng lũ lượtxuấthiện.Nếungườimắcchứngnàycảmthấymìnhluônbịmặccảmtựtiámảnh,nhưngcókhianhtacũngbịýniệmquyềnlựcámảnh.Đếnlúcấyngườiđósẽtrởnênkhôkhan,thốngtrị,anhhùngrơm.Đãbaonhiêulần,ngườitathấynhữngconngườiđóchìmtrongsự“suynhượcthầnkinh”mỗikhimộtchứcvụcótráchnhiệmđượcđềnghịvớihọ,ngaychodùhọcóthèmmuốnvàchấpnhậnchúng?Đếnlúcđó,họsẽđổlỗichosựsuynhượclàvìlàmviệcquásức,màđúngratrongthâmtâm,họđãvôthứckhôngthừanhậnlàhọyếukémvànhátgan.Bấtcứcấpchỉhuynàocũnglàngườichacủahọ(hoặcgiốngnhưngườimẹcủahọ,nếuhọđượcnuôidưỡngdochỉmộtngườimẹchuyênquyền).Suốtcuộcđời,họphảigánhchịusựthấtbạinộitâmvànỗiloâu.Đứacontrai,nayđãtrởthànhngườiđànông,vẫnmãimãilàmộtđứacontrai.Cóhàngtriệutrườnghợpnhưthếxảyratrướcmắtchúngtavàchúngtachỉcầnnhìnquanhtađểnhậnthấyđiềuđó…Nỗilosợbịngườikháckhôngđồngýrấtmãnhliệt.Vànếutrườnghợpđóxảyđến(nhưlúccònthơấu),tôixinnhấnmạnhlàhọsẽlàmmọithứđểđạtlạisựđồngývàcảmtình.Nhưvậyviệckhôngcònnamtínhcũngảnhhưởngđếntínhdục.Thếlàcóhàngtriệutrườnghợpbấtlựctínhdục,hoặcđồngtínhtiềmtànghaycôngkhai…

Dùkhôngthườngxuyên,nhưngcáiphươngcáchkhôngbìnhthườngđócũngcóthểđượcbiểuhiệnởngườicongái.Sauđâylàmộtsơđồ.Đốivớicôta,cũngsẽlàmộtchuỗimặccảmtựtivàmặccảmtộilỗi.Côtasẽsợtìnhyêu,sợngườiđànông,sợviệcthainghénvàcáctrách

nhiệmkhác.Trongđờisốngvợchồng,đôikhicôtalàngườilãnhcảmvàhaytranhchấpvớingườichồngmộtcáchhunghăngvàvôýthức…trừphicôtavẫnlàmộtngườiđànbà–trẻcon.

NGƯỜICONGÁI

ĐốivớiMẹcôta:

ĐốivớiChacôta:

Ngườimẹ sẽ trở thànhđịch thủ; cômạnhbạo đẩy xa người mẹ ra (giống như trongmộttiếntriểnbìnhthường)

Người cha được xem là một sức mạnh, mộtngườichỉdẫn.Côta“muốnlấy”chamình.

Từchốimộtcáchvôthứcsựhiệndiệncủangườimẹ,loạibỏbàtamộtcáchvôthức.Sựhốihậnvànỗilohãixuấthiện

Ướcmuốnviệcchiếmhữungườichamộtcáchtuyệtđối,côtađặtôngtalênmộtbệđểtônthờ

Côtacảmthấycólỗivớingườimẹ,nhưngkhônghiểuvìsao.Côtamuốncóđượcsựthathứcủabà.

Côtabámlấyngườicha.

Côtatựđặtmình“ởdưới”ngườimẹ;vàkhitrở thành“con traihơn”,cô takhôngsợsựđốiđầugiữahaingườiđànbà.

hoặc:đểcóđượcsưkhoanhồngvàthiệncảmcủangườimẹ,côtatrởlạithành“đứacongáibébỏng”.ĐólàngườiĐànbà–trẻcon.

Cô ta muốn ngang hàng với cha cô, để có sựchiêmngưỡng.Côtatrởnênnamtính

hoặc:

Cô ta sẽ làm chomình nữ tínhmột cách quáđángđểcóđượcsưchechởtuyệtđốicủangườicha.CôtatrởthànhngườiĐànbà–trẻcon

Khiđếntuổitrưởngthành

Cónhiềunamtính,côtatìmcáchthốngtrịcácngườiđànbàkhác,mặcdùvẫncảmthấythuakémhọ

Cónhiềunamtính,ítnhiềugìđócôtacảmthấyghê tởm người đàn ông bình thường. Đó làtrườnghợpcủavàingườiphụnữlãnhcảm.

hoặc:LàĐànbà–Trẻcon,côtatìmkiếmsựâuyếmvàsựchechởtrướckhitìmkiếmtìnhyêuchânthật,điềukhôngthểcóvớicôta.

Nhưvậy,mặccảmnàysẽtrởthànhbệnhlýmộtkhicósựcắmchốtởbậcchamẹthuộcgiớikhác,vớinhữngcảmgiáctộilỗivớingườithânsinhcùnggiới.Bệnhlýcàngnặnghơnnữakhi:cảmgiáctộilỗiđóđượcpháttriển.Đólàtrườnghợpcủangườiđànông,saukhibịmặccảmtộilỗihồithơấu,vẫncảmnhậnđiềuđóvớitấtcảnhữngngườiđànôngkhác.

Mộtlầnnữa,chúngtathấytầmquantrọngcủamộtmôitrườnggiađìnhbìnhthường,vớimộtnamtínhtựnhiêncủangườicha,vànữtínhkhôngbámvíucủangườimẹ.

MẶCCẢMDIANECác bạn có biết Diane–thợ Săn, Người Phụ Nữ–Đàn Ông hay nhất và là vị thánh của

nhữngthợsănkhông?Vàsauđâylàbàtatrongsinhhoạttâmlýhàngngày.Sựnam tínhquámứccủangườiphụnữcó thểxuấtphát từnhiềunguyênnhân.Một

trongnhữngnguyênnhânđóthườngxuấthiệntrongmặccảmOEdipe,màchúngtavừaxemqua.Sauđâylàhainguyênnhânkháccũngrấtthườngxảyra.

1Trong“Mặccảmbịhoạn”,chúngtathấyđứatrẻvôcùnghãnhdiệnvềsựưuthế,được

tượngtrưngbằngbộphậnsinhdụccủanó.Chuyệnđókhôngcógìphảingạcnhiêncả.ChúngtakhôngđượcquênDươngvậtlàbiểu

tượngcủacuộcsốngtoàncầu,vàcónhiềutôngiáosơkhaisùngbáidươngvật.Đôikhiđứabégáicũnglàmnhưthế…nhưnghoàntoàntráingược.Nótưởngnó“thiếu

mộtcáigìđó”.Vìvậynósinhrahụthẫng.Nóchờ,nghĩrằngcáiđósẽ“mọcra”.Nhưngbởivì“cáiđókhôngmọcra”,càngngàynócàngphẫnnộhoặccảmthấythuakém.

Giáodụcđóngmộtvaitròrấtquantrọng.Cóphảingườitađãnóivớivàiđứabégáilà“cơquansinhdụccủachúngkhôngmọcrabởichúngcứnhìnvàođóhoài…hoặcbởivìchúngđãsờvàođó…?”.Hoặc“nókhôngmọcra”,bởivìđólàmộthìnhphạt.Đươngnhiênlàmộtcáchvôthứcđấy,nhưngnhữnghậuquảđượcbiểuhiệnquangôntừcủanhiềuđứabégái,hoặctrongcácbứctranhvẻcủachúng.Hoặc(trườnghợpthườngxảyra),mộtđứabégáinghechamẹnónóinhưsau“Chamẹmuốnmộtthằngcontrai…nhưngchỉđượcmộtđứacongái…đànhvậy…chúngtasẽcốmàthíchnghi…Nhưngđángtiếcthật…”.

Vàtừđóđứabégáisẽphảnứngbằngcáchghétluôncảgiớitínhcủamìnhvàganhtịghêgớmcánhnamgiới.

Vớisựứcchếnày,sựthíchnghihoặckhôngthíchnghicóthểsẽxảyra,giốngnhưmặccảmbịhoạn.Nếunókhôngxảy ra,đứabégái sẽkhinhbỉngaygiới tínhcủamình (mànótưởnglàhạcấp)vàsựganhtịđốivớingườiđànông(mànótưởngthuộcbậccaohơn).Vìthếcôtacómộthammuốnrấtmãnhliệtđểbùchosựthuakémđóbằngcáchtrởthànhmộtngườiđànông.Vàcôtatrởthànhmộtngườiđànông.

Côtađôikhilàmộtphụnữ–chỉhuy,thẳngtayđiềuhànhmọiviệcnhấtlàvớicánhđànông(bởivìcôtamuốnhạthấphọ!).Bởivìcôtaganhtịvớiđànông,nêncôtacốdạychonhữngphụnữkhácchốnglạicánhđànông.Côtachuyênquyềnvàhungtính.Côtakhinhbỉnữtínhvàghétluôncảđànông.Côtakhôngcònlàphụnữvàcũngkhôngphảilàđànông…nênđaukhổvôcùng.Nếucôtalấychồng,cô“Diane”nàythườnglãnhcảm,bởivìcôtacoithườngnữtính.Bấtcứđâuvàlúcnàocũngvậy,côtaluônmuốnbiểulộsựưuthếcủamình,côta“đãthậtsựthànhnamgiớirồi”.Côtatừchốilàmcáccôngviệcthuộcgiớitínhcủamình(chẳnghạnnhưcôngviệcnộitrợ).“Sựbạongượcbỉổicủađànông”làmchocôphẫnnộ…

Đólànhữngngườiphụnữkhôngbaogiờvừalòngvàkhôngthểthỏamãnđược.Nhưngcómộtthứđôikhicóthểcứugiúphọ:việccócon.Nhấtkhiđólàmộtcậucontrai!Tạisaovậy?Bởivìsaukhichorađờimộtđứacontrai,họcảmthấynganghàngvớicánhđànông.Nhưnghọcũngthườnglànhữngbàmẹđộctài,tiếptụctừchốinữtínhcủahọ…Vàsựgiáodụcmàđếnlượthọphảitraolại,cóthểdẫnđếnmộttaihọa…

2Chúngtahãylấythídụnày,cũngrấtthườngxảyra:

ChúngtahãythídụngườichatrởthànhnữtínhvìmặccảmOEdipe.Ôngtatưởng“mìnhghét”đànbà,nhưngthậtraôngtasợ.Ôngtasợbởivìôngtacảmthấymìnhthuakém,vàkhôngthểcónamtínhđược.Trongnhiềutrườnghợp,cáiđượcgọilà“thùghétphụnữđó”sẽđượcchuyểnhoánlênngayđứacongáiôngta.Mộtcáchvôthức,ôngtalàmnhưthếnàođóđể

đứacongáimìnhkhôngtrởthànhmộtngườiđànbà.*Ôngcốlàmchocongáimìnhtrởthànhnamgiới:ôngtasungsướngđếnngâyngấttrước

mọihànhvi“dũngcảm”củađứacongáimình.Ôngtasẽtándươngsứcmạnhcủanó,sựkhéoléotrongcácmônthểthao,sựkhéotaycủanó,cáccơbắpcủanó…Ôngtasẽlênchíntầngmâynếucôtalàmviệc“nhưđànông”,cócơbắpnhưđànông,v.v…

Đượcnuôidưỡngnhưthếđó,đứacongái,vềmặttinhthần,sẽtrởthànhcontrai.Ôngtahoảngsợmỗikhithấycôtabiểuhiệnnữtính.Vàtrongvàitrườnghợp,kinhnguyệtcũngsẽbiếnmất!Vìvậy,ngườitacóthểhiểuđượcnỗiloâutriềnmiênđượctạorabởihaikhuynhhướnghoàntoàntráingược:

a)sựhammuốnnữtínhquámãnhliệtb)sựtừchốinữtínhvìsựgiáodụccủagiađình.

Khi trưởng thành, người phụ nữ này sẽ bắt người ta trảmột giá thật đắt cho nhữngkhuynhhướngtráingượcnày!Trướchếtlàchínhbảnthâncôta,(lohãi,ámsợ,bệnhtật,rốiloạnthầnkinh,v.v…),vàsauđólànhữngngườichungquanhcôta.Côtatỏvẻtựtinvớinamtínhcủamình.Tuyvậy,nỗithốngkhổnặngnềvàmặccảmtựtisâukínsẽmãimãibámlấycôta…

Đươngnhiênlàcónhiềunguyênnhânkháccóthểlàmchongườiphụnữcónamtính.Mộtnguyênnhânkháthôngthường:mộtngườichavôcùngđộctài,luônhạnhụcđứacongáimình,làmchocôtabịứcchế.Đếnmứcngườicongáicảmthấythùghétchamình.Đếnlúcnày,côtachuyểnhoánnỗihậnthùđóquachotấtcảđànôngbằnghaicáchcóthể:

a)côtatừchối“phụctùng”cánhđànông,màcôtacoithường.Vìvậy,côtatừchốisựnữtínhvàtrởthànhnamgiới.Côtaluôncạnhtranhquyếtliệtvớicánhđànông.Lậpgiađình,côtasẽlãnhcảm.Nhưngmộtkhicómộtđứacontrai,côtasẽlàmmọicáchđểchonótrởthànhnữtính…

b)côtavẫnlànữgiới,nhưngvẫnkhôngchịuphụctùngcánhđànông.Đếnlúcnàycôtaxoayquangườiphụnữnamtínhnàođóđóngvaingườiđànôngchocôta.Đếnlúcnàycôtađãtrởthànhmộtđồngtínhnữ.

Tôichỉnêurađâyvàitrườnghợpmàtôithấythườngxảyranhất.Cònrấtnhiềutrườnghợpkhácnữa.Điềutôimuốn,làlàmchongườitathấyđượccáichuỗithốngkhổmàchúngsảnsinh.Vìthế,ngườitacòncóthểnàođượcphépphánxétnữakhông,mộtkhithấyđượcsứcmạnhcủanhữngphươngcáchvôthức?

MẶCCẢMCAINLàmặccảmđơngiảnvàthườngthấynhất.Nóxảyramộtkhiđứacontưởngđãmấtđi

lòngthươngyêuđộcnhấtcủachamẹnó:khicósựrađờicủađứaconthứhai.Đứaconsẽphảnứngquyếtliệtbằngviệcthùghétđứaemnày.Tuynhiênmọiviệcđềutùythuộcvàohoàncảnhvàtháiđộcủacácbậcchamẹ.

Mặccảmnày(rấtbìnhthườngkhinótựtriệttiêu)thườngxuấthiệntrongnhữnggiấcmơhoặctranhvẽcủatrẻcon.

GiấcmơcủaJacques,10tuổi.Jacquesđangđicùngchamẹtrênmộtcánhđồngbaola.Trờinắngchói.Rồiđộtnhiên,nó

thấyxuấthiệnmộtconsôngmàmẹnócúixuốngđóđểlấylênmộtconbúpbê.Mẹnómớixoayquavàđuổinóđi.Jacquesphóngtớiconbúpbê,giậtlấyvàliệngnóxuốngnướclại.

Giấcmơnàyrấtđơngiản.ConbúpbêđượclấyrakhỏinướctượngtrưngchođứaemtraicủaJacques.Nó“phảnứnglại”bằngcáchgiếtđứaem(némnóxuốngnướclại).Tronggiấcmơ,ngườimẹđãđuổiJacquesđi.Nhưngbàmẹnàylàmộtngườiphụnữrấtthôngminh,khôngbaogiờlàmchoJacquesphảiứcchếtrướcđứaemcủamình.

Giấcmơnàybiểuhiệnmộtphảnứngvôthức,nhưngkhôngđượckhuyếnkhíchbởitháiđộcủangườimẹ.

Vìvậymặccảmnàygiảinghĩarõtêncủanó!Đốivớiđứaanhlớn,đứaemtrai(mộtcáchvôthức)tượngtrưngchomộtđốithủ.Sẽlàđiềuthườngtìnhkhinómuốnloạiđốithủđó.Điềunàychothấy,ởngoàimặt,cósựkhiêukhích,chếgiễu(đểloạiđứaembằngcáchlàmchonómấtthểdiện),tranhđua,tranhgiànhquyếtliệt,cãicọvàđôikhicảhậnthù.

Mặccảmnàycóthểtựtriệttiêu,hoặctrởthànhchứngrối loạnthầnkinhvớisựbiểuhiệncủamặccảmtựti,tộilỗi,bấtlực,thùnghịch.

Việctriệttiêuphầnlớntùythuộcchamẹvàthiênhướngcủađứatrẻ.Tôisẽnóilạivấnđềnàytrongmục“Mặccảmtựti”.

Đôikhimặccảmnàybiếnđổisangmộtdạngkhác:khiđứaanhlớnchechởđứaemtraimình.Nhưvậy,đứaemsẽthuakém,ngườianhvẫngiữvaitròchủyếuvớichamẹ.Vàtròchơinàycứtiếpdiễn…màđiềucốtyếulàlàmsaotránhđượcmặccảmtựtivàthuakémnhưnglầnnàylàcủađứaem…

BaMặccảmchủyếuvừađượcnêutrênphảiđượcxemlàtựnhiênmỗikhichúngxuấthiện.Sựpháttriểncủachúng,phầnlớn,tùythuộcvàokhôngkhígiađình.

ChẳnghạnvớiMặc cảmOEdipe, nó sẽmau chóngbiếnmấtnếuđứa con trai cómộtngườichacónamtínhbình thườngvàmộtngườimẹcónữ tính tựnhiên.Nhưngnósẽcónhiềucơhộiđểpháttriểnnếungườichaquánhunhượccònbàmẹthìquábámvíu,nhưchúngtađãthấy.

Nhữngmặccảmnàycũngsẽđượcgiảiquyếtbằngsựứcchế.Mộtđứacontraicónhiềuxungđộnghungtínhđốivớiđứaemtraimình,vàsẽứcchếnhữngxungđộngđó.Tùytheohoàncảnhmàsựứcchếnàycóthểlàtựnhiênhoặctrởthànhchứngrốiloạnthầnkinh(tùytheomứcđộvàthờigian).

Sựtrưởngthànhsẽbịcảntrở;làmxuấthiệntínhnhútnhát,hungtính,lohãi,trốnkhỏinhà.Vàirốiloạncủacátínhcóthểdẫnđếntộiphạm.

Càngngàyngườitanhậnthấytươnglaicủađứatrẻcàngtùythuộcvàogiảiphápdànhchonhữngmặccảmnày,dùtựthânchúnglàtựnhiênnhưngđòihỏiphảiđượcgiảiquyếtmộtcáchthậthàihòa.

LIỆUPHÁPTÂMPHÂNHỌCThôngthườngngườibệnhnhânđượcchonằmdài(chẳnghạntrênmộtđivăng)trong

tìnhtrạngthưgiãnnhất.Nhàtâmlýngồiphíasaubệnhnhân,đểkhônglàmchongườiđóchúý.Đếnlúcđó,chủthểđượcyêucầu“chonãobộhoạtđộng”;và”tuônra”tấtcảnhữnggìngườiđóđangnghĩtrongđầu.Chủthểkhôngđược(nhấtlà)“sắpxếp”nhữngýnghĩcủamìnhhoặcnốikếtchúnglạichohợplý.Tấtcảmọithứphảiđượcnóirangaylúcngườiđóđangnghĩ.Nógiốngnhưmộtloạikhuynhhướng“siêuthựctinhthần”.Đươngnhiênlúcđầusẽkhôngtránhkhỏicónhữngimlặnghoặcdodự,bởivìngườiđóđôikhiphảiđấutranhgiữanhữnggìngườiđónghĩvàđạolýcủabảnthân.Nhưngngườiđóphảihiểunhàtâmlýhoàntoànkháchquan,vàôngtakhôngbaogiờcảmthấychướngtaivớinhữnggìôngtangheđược,vìôngtacoimọithứtựnhiênnhưcáiănhaycáiuốngvậy.

Ôngtakhôngbaogiờnghĩđếnviệcđưarabấtcứmộtphánxétnào.Nếukhông,ôngcũngsẽgiốngnhưnhàphẫuthuậtbịdaođộngtrướcmộtvếtthương!Lầnhồi,mộtýnghĩabắtđầuđượchìnhthànhtừnhững lờinóirờirạckia.Tiểusửbệnh lý, thời thơấu,cácbậcchamẹ,nhữngdồnnén,xungđộng,kinhnghiệmđaukhổ,tìnhdục…Tấtcảnhữngthứđóbịhòalẫnvớivôsốđiềungẫmnghĩhỗnđộn,dodự,hunghãn,nhữngimlặngdài.

Và đến khi cần, nhà tâmphânhọcmới can thiệp vào. Việc diễn giải thật sựbắt đầu.Khôngcầnphảinóinhàtâmphânhọcphảilàmộtngườirấtrànhvềtâmlýconngười?Phântíchtâmphânhọcđôikhirấtkhóchịuđốivớibệnhnhân,bởivìlúcnàylàthờiđiểmmàtoànbộđáyhồtrồilênmặtnước.Đứngtrướcmộtbệnhnhânloâuhoặctứcgiận,ngườitacầnphảitạoramộtkhôngkhínhântừvôbiêncũngnhưtínhkháchquantuyệtđối.

Tuynhiên,liệupháptâmphânhọcđòihỏivàiđiềukiện:

*Tuổitác:Tuổilýtưởngnhấtlàtừmườilămchođếnbốnmươilăm.Vìtrongkhoảngtuổinày,nhâncáchconngườicòngiữđượcmộtchútgìđólinhhoạt,rấtcầnthiếtcholoạiliệuphápnày.Tuynhiêntuổitáckhônghềlàmộtchốngchỉđịnhtuyệtđối.Córấtnhiềukếtquảthậtngoạnmụcđãđạtđượcvớinhữngngườilớntuổivàthôngminh.

*Tríthôngminh:MộttríthôngminhtrungbìnhlàcầnthiếtNhưngcầnnhấtlàchủthểphảicómộtCáiTôihợplý,cóthểhiểuvàhợptácvớiviệctrịliệu.

*Sựhòahoãn:Việcphântíchtâmlýkhôngđòihỏiphảithựchiệnkhẩntrươngcácbiệnpháptâmlý.Tuynhiên,saukhimộtliệuphápkhẩntrươngđượcthựchiện(nhưtâmphápgâymê,liệuphápsốc,v.v…)việcphântíchtâmlýsẽđạtnhiềukếtquảkhảquan.

*Thờihạnvàđộthâmniêncủachứngrốiloạnthầnkinh:Chứngrốiloạnthầnkinhcànglâunămchừngnàothìviệcphântíchtâmlýcàngphảiđàosâuchừngđấy.Đúngvậy,cóhàngngànphảnxạđãđượchìnhthànhquanhcănbệnhlúcmớikhởiphát.Tấtcảcuộcđờicủabệnhnhânxoayquanhnhữngmặccảmvôthức:ýtưởng,suynghĩ,tháiđộ,nghềnghiệp,hônnhân,cáchnuôidưỡngconcái,v.v…Ngườitamớihiểusựcẩntrọngvôhạncủanhàphântíchtâmlýtrong lĩnhvựcnày.Nhữngmảnhvô thức trồi lênmặt củaý thức, thường cho thấy chủ thểkhôngphải làngườimàngườiđó tưởngmình là.Nhưvậyviệcởđây là làmsaochữakhỏingườibệnhmàkhônglàmcuộcsốngcủangườiđóbịxáotrộn,hoặccuộcđờicủanhữngngườisốngquanhngườiđó.Vìvậy,nhàphântíchtâmlýlúcnàocũngkhôngnhữngphảichúýđếnchínhbệnhnhânmàcònphảiđểmắtđếnnhữngngườicóliênquanmậtthiếtvớingườiđónữa.Ngườitahiểurằng,mộtkhichủthểđãđặtnềntảngcuộchônnhântrênmộtmặccảmvôthức,nhàtâmlýphảilàmsaoloạibỏmặccảmđómàkhônggâytổnhạiđếncuộchônnhân!…Vìvậy,nhàphântíchtâmlýmangmộttráchnhiệmhếtsứcnặngnề.

Thêmvàođó,tôixinnhắclạinhữnggìtôiđãnóitrướcđây:việcphântíchtâmlýcũngcóthểđượcdànhchonhữngngườihoàntoànhàihòa.Đólàmộtmôitrườngnhânbảntuyệtvờichosựsángsuốtvàthônghiểu.Mộtlớptậphuấnđơngiảnvềlýthuyếttâmphânhọccơbảnđãgiúpchonhiềubậcchamẹhiểuđượcvàuốnnắnlạihoàncảnhgiađìnhđangbịtìvết.Trongnhiềutrườnghợp,việcphântíchtâmlýkhôngđượcchạmđếnnhữngthànhlũycuốicùng.

Tâmphânhọcsẽgiúpchomọimườihiểurõcơchếvậnhànhbaolacủaconđuốiđangđượcbiểuhiệnhàngngày.Vàđểbùlại,nóthườngxuyêngiúpđỡconngườidễdàngchấpnhậnvàthươngyêungườikhác.

Sứcmạnhđượcxâydựngtrênsựbấtlực.ALFREDADLER(1870–1937)AdlerlàmộttrongcácmônđệcủaFreud,vàđãlàbácsĩkhimớihaimươilămtuổi.Vào

năm1907, ông cho xuấtbản:Nghiên cứuvềnhữngkhiếmkhuyết thể chất vàhậuquả củachúngvềmặttâmlý.

NhữngquanđiểmnàyđãbuộcôngphảitáchkhỏiFreud.Đólàvàonăm1911.AdlermớithànhlậptrườngpháiTâmLýHọcCáNhân.Ôngrấtquantâmđếnviệcdạydỗnhữngđứatrẻcábiệt.Đếnnăm1932,ôngđượcbổnhiệmlàmgiáosưmônYTâmlýtạiNewYork.

CẢMTHỨCTỰTISựvĩđạicủaconngườibắtđầutừ

khianhtanhậnthấybảnchấtthậtcủamìnhTrongkhiFreudgầydựngcơđồmìnhtrênvôthứcvàtínhdục, thìAdlertạodựngsự

nghiệpmìnhtrênmộtlĩnhvựckhác:mặccảmtựti.Adlernói“Bấtcứchứngrốiloạnthầnkinhnàocũngđềubắtnguồntừmặccảmtựti”.Nhưvậy,chứngrốiloạnthầnkinhlàmộtmặccảmtựtidaidẳng.

Cảmthứctựtilàgì?Ởđâytôikhôngđềcậpđếnnhữngcảmthứctựtitựnhiên.Mộtsinhviêntrẻtrướcvịgiáo

sưcủamình,sẽcảmthấythuakémvềkinhnghiệmvàtầmhiểubiết.Đólàđiềutựnhiênvà

nhấtthờithôi.Mộtđứatrẻcảmthấythuakémngườichamình.Mộtconngườicảmthấynhỏbétrước

sứcmạnhcủathiênnhiên.Mộtngườimớihọcđànpianocảmthấythuakémtrướcmộtnhạcsĩđiêuluyện.

Khinàocảmthứctựtitrởthànhbệnhhoạn?Tôi lấy thí dụ củangười học đànpiano trẻ đó.Anh ta có thua kémngười điêu luyện

không?Có,bởivìanhtacóítkỹthuậtđiêuluyệnhơnngườikia.Nhưngtrướchết,anhtacảmthấythuakémngườikiachỉtronglãnhvựcpianomàthôi.Saunữa,sựthuakémtựnhiênnàysẽkhônggâychoanhtabấtcứhungtínhhaytủinhụcnàohết.Ngườinhạcsĩtrẻbìnhthườngnàysẽnghĩmìnhbiếtíthơnvàcóítkiếnthứchơnngườikiathôi.Nhưnganhtakhônghềcócảmtưởngsâukínmìnhthấpkémhơnngườikia.Bởivìchínhđiềuđómớilàcảmthứctựtithựcthụ.Sẽlàbệnhlýkhibịnhưthế.Anhtasẽbiếnthànhngườirốiloạnthầnkinhmộtkhianhtagâyrasựđaukhổ,tínhnhútnhát,nỗiloâu,sợsệt,thùnghịch,hungtính,hammuốndaidẳngvượttrộinhữngngườikhác,đượcchỉhuyhọ,thànhngườinhất,hạnhụcnhữngngườikhác,vv..Cảmthứctựtisẽthànhmộtphảnứngcủanhâncáchtrướcbấtcứngườivàhoàncảnhnào.Lúcđóanhtasẽlà“mộttháiđộtinhthần”,đôikhicóýthức,nhưngthườngxuyênlàvôthức,nhưnglạichỉhuytấtcảmọihànhvicủangườinàomắcphảinó.

Giảiphápthôngthườnglàgì?Nétđặctrưngcủaconngườilàtránhxasựđaukhổvàtìmkiếmsựthanhthảntâmhồn.

Nhưngnhữngngườibịcảmthứctựtiphảiđaukhổ.Họthầmkíncảmthấybấtan,sợsệthoặcbấtlực.Bởivìhọđaukhổnênhọphảitìmmộtlốithoát.Làđiềuhợplý,bởivìbấtcứaicũngsẽlàmnhưthếthôi.Nhữngngườiđósẽtìmmộtcáigìđóđểloạibỏnỗikhổdomặccảmbấtlựctạora.Thếngườinhútnhátsẽlàmgìmỗikhianhtasợ?Anhtatrởnênhunghãn.Cũngnhưthế,mộtngườicócảmthứctựtisẽđitìmsựưuthế.Nếumộtngườicómặccảmbấtlựcanhtasẽđitìmsứcmạnh.Nếuconngườicảmthấymìnhbịchếngự,ngườiđósẽcốchiếmưuthế,v.v…Đólàcơchếbùtrừ.Tôicóthểnóisựbùtrừđósẽcứugiúpđờisốngtinhthầncủanhữngngườirốiloạnthầnkinh.Cáicảmgiácchiếmưuthếvàsứcmạnhsẽlàmgiảmbớtnỗilohãidocảmthứctựtihoặcbấtlựcphátsinh.Điềuđógiúpchohọsốngbằngnhữnggiảiphápthỏahiệp.Tuyvậy,nhữngbùtrừsẽkhôngbaogiờloạibỏcáccảmthứctựti;chúngchỉđơngiảnphủlênđómộtbứcmànmangđầyảotưởng…

Cũngvìthếmàtrongđờithường,córấtnhiềungườiđãlàmđượcnhiềuviệclớnlaonhờvào cảm thức tự ti. Cóngườinàodámnghĩ làhọđã “vượtqua”được cảm thứcđókhông?Khôngbaogiờ!Chínhcảmthứctựtiđãthúchọphảitìmkiếmsựưuthế(cuộctìmkiếmđôikhilàvôthức).Nếuchúngtacảmthấyđaukhổvìsựyếuhèn,cảmthấynhụcnhã,bịứcchế,chúngtaâmthầmmuốnmìnhlànhữngconngườicứngrắn.

Tấtcảnhữngngườiđộctài,thốngtrị,chuyênquyền,hunghãn,đềunằmtrongtrườnghợpnày.Cáinhucầuthốngtrịvàcảmthứctựtônluônlàtriệuchứngrốiloạnthầnkinh.

ĐểđượchiểurõhơnVớivàitrườnghợpmàtôisẽnêurađây,sẽcórấtnhiềungườiđặtracâuhỏi“Nhưng

tôi…tôicóphảilàngườirốiloạnthầnkinhhaykhông?…“Tôilấymộtthídụ:Mộtnhàvănnổitiếngcónóivớitôi“Tôidửngdưngtrướcsựchiêm

ngưỡngmàngườitadànhchotôi…”.Tôinghĩcóbatrườnghợpcóthểcắtnghĩatháiđộnày:

1Sựdửngdưnglàthựcthụ(ngoàimặtcũngnhưtrongthâmtâm),nếunhàvănđólàmột

ngườicóđờisốngtâmlýquânbình,sángsuốtvàthôngminh.Ôngtađúnglàmộtconngườihoànhảo.Ông ta không cầnđến sự chiêmngưỡng củanhữngngười khácđể tin vào chínhmình.Lờinhậnxétđólàtựnhiênvàtươngứngvớisựthật.

2Tôithídụnhàvănđócócảmthứctựti.Bấtchấptàinăngcủamình,ôngtasợmìnhsẽlà

điểmngắm,sợbịđưaraphíatrước.Ôngtasợmìnhkhôngthểtượngtrưngchocáimànhữngngườikhácmongchờnơiôngta.Ôngta“chơicáitrò”dửngdưngtrướcsựchiêmngưỡng.Ôngtatrốnchạynhữngngườikhác.Vàđểkhôngthểhiệnsựtrốnchạyvànỗisợhãi,ôngtađưaranhữnglờigiảithíchmàôngtatintưởng.Nhưvậy,sựdửngdưngđólàmộtbùtrừ,vàlờinhậnxétđólàkhôngbìnhthường.

3Vìcảmthứctựti,ôngtacóthểcầnphảitỏra“hoànhảo”và“dửngdưngtrướcnhững

chuyệntầmphàomàôngchogầnnhưlàvôgiátrị”.Nhưvậy,ôngtasẽlàmtăngthêmsựchiêmngưỡngbằng “tínhkhiêm tốn” củamình; sựchiêmngưỡngmàông ta rất cầnđể cảm thấyđượcantoàn.Phảnứngkhôngbìnhthường.Ôngtựđưaranhữnglýlẽýthứcrấtđúngnhưngkhônghềtươngứngvớisựthật.Đólàmộtngườicầutoàn,haymộtngườirốiloạnthầnkinh.

Vìvậy,chúngtathấysựkhácbiệthếtsứcrõrànggiữamộtphảnứngtựnhiênvàmộtphảnứngrốiloạnthầnkinh.Mộtphảnứngtựnhiênlàxácthực;còncáicủarốiloạnthầnkinhkhôngtươngứngvớisựthậtnộigiới.Nógiốngnhưmộtlớpvảyđangchemộtvếtthươngđểngănnólàmmủmàthôi.

Thêmvàithídụtronghàngngànvídụkhác–Mộthànhvi lịchthiệpcóthể(maysao)làđíchthực.Nhưngđôikhinócũnglàtriệu

chứngcủarốiloạnthầnkinh.Tôithídụmộtngườicảmthấyrấtlosợnếunhưcóngườikhácphảnđốianhta;ngườiđósẽcảmthấycólỗi,khóchịu,bựcbội,v.v…Đểtránhsựphảnđối,ngườiđósẽtỏralịchthiệp,dễmến,biếtchiềuchuộng,khôngbaogiờtừchốiviệcgì.

–Sựdửngdưngcóthểlàtựnhiên;nólàsựthờơvàthoảimáinhờsứcmạnhnộitại.Thếkhinàonómớibiếnthànhrốiloạnthầnkinh?Khichủthể“chơitrò”dửngdưng,màkhôngmộtchútýthứcnàohết.Nhưthếanhtatrốnkhỏinỗiloâudomặccảmtựtigâyra.

–Mộtkiếnthứccaosiêutựnólàđiềutựnhiên.Nhưngđôikhinócũnglàtriệuchứngcủarốiloạnthầnkinh:nếunóbùđắpnỗinhụcnhãchẳnghạn.ChúngtachỉcầnxemlạitrườnghợpcủaJacquelineDmàchúngtađãthấyởphầntrên.

–Tínhthẳngthắncũnglàmộthànhvituyệtvời,nhưngcũngcóthểlàdorốiloạnthầnkinh.

Thí dụ: người đó thẳng thắn, nhưng trong vô thứcmuốn cho người ta biết điều này.Ngườiđósẽthựchiệnnhữnghànhđộngđểchongườikhácnhậnthấysựthẳngthắnđó,thổlộnhữngđiềubímậtvớimình,giaotiềnbạcchomình,v.v…màngườiđógiữmộtcáchhoànhảo.Ngườiđósẽnhậnlấysựthánphục,cảmtìm,tintưởngmàvềmặttinhthầnngườiđórấtcần.

–Là“mộtvĩnhân”làđiềutựnhiên…dùrấthiếm,hỡiơi!Nhưngtrởthànhđượcmộtvĩnhâncóthểlàsựbùtrừchosựtựtitạoracảmgiáccóquyềnlựcvàthốngtrị.

Chúngtathấychỉsựphântíchtâmlýmớichophépchúngtaxácđịnhmộtcảmxúchaymộthànhvicódorốiloạnthầnkinhhaykhông!Mộtngườirốiloạnthầnkinhbởimặccảmtựtiluônxoayquanhnhữngđiểmsauđây:nhucầuthốngtrị,quyềnlực,sứcmạnh,ưuthế,chiêmngưỡng.Nhưvậy,nhữngnhucầuđóbắtnguồntừmặccảmbất lựcvàyếuhèn.Vì thế,mộtngườirốiloạnthầnkinhsẽlàmbấtcứviệcgìđểngănchặncái,màtheoanhta,giốngvớisựyếuhèncủamình.

Thídụ:–Anhta“cươngquyết”từchốibấtcứlờikhuyênnào.–Anhtacómộttínhmâuthuẫnđôikhirấtmãnhliệtvàtứcthì,nhưcáitậtvậy.–Anhta“hãnhdiện”từchốibấtcứsựgiúpđỡmàngườikhácđềnghị.–Anhtamuốnsốngcuộcđờicủamìnhmà“khôngcầnnhờđếnbấtcứaiđểkhôngphải

mắcnợbấtcứaivàcóthểngẩngcaođầu…”–Anhtakhôngbằnglòngkhithấymìnhkhôngcólý.–Anhtakhôngchấpnhậnbấtcứlờichỉtríchnào…v.v…Tạisao?Tấtcảnhữnghànhviđórấttựnhiênmà!Nhưngđốivớianhta,chúnglàsựđầu

hàngvàyếuhèn.Thếngườirốiloạnthầnkinhđónóigì:“Tôikhôngphảiquáyếuđuốiđểchấpnhậnlờikhuyên.!”Đúngraanhtaphảinóinhưsau“vìlàngườiyếuđuối,tôikhôngthểnàochấpnhậnbấtcứngườinàokhácmạnhvàcókinhnghiệmhơntôi…”

Nhữngngườirối loạnthầnkinhnày, trongvôthức,muốnchocái thếgiớinàyphải làhìnhảnhđúngtheoýmuốncủahọ.(Điềunàythậtbithảmnếuđâylàtrườnghợpcủanhữngbậcchamẹđốivớiconcái).Trongthâmtâm,họkhôngbaogiờchịuthuavàbắtbuộcsựphụctùngcủanhữngngườisốngquanhhọ,dùbằngbấtcứphươngcáchgì. (HãyxemlạiNhữngngườikiệtsức).

SựchốngđốingạomạncủahọxuấthiệnvớibấtcứđiềugìChẳnghạn,ngườirối loạnthầnkinhâmthầmcảmthấyhunghăngmỗikhingườitabắtôngtaphảichờ.Trongthâmtâm,vàicảmxúcmơhồsẽthốtlên:“…tôikhôngphảithuộchạngngườimàngườitabắtchờvàtôiđángđượctôntrọnghơnthế…”.CyranodeBergerac làmẫungườirối loạnthầnkinhthuộcdạngđó(tronghàngtriệungườikhác).Sựkiêuhãnhbệnhhoạncủaôngtabắtnguồntừnỗibấthạnhvềthểchất.NếungaytừđầuCyranolàmộtngườicânbằngthìôngtasẽdửngdưngtrướccáimũitolớncủamình.

SỰRỐILOẠNTHẦNKINHVÀNHỮNGBÙTRỪNhữngbùtrừđôikhitạoranhiềuthànhtựurấthữuíchchoxãhội.Thídụ:Mộtđứatrẻcảmthấynhụcnhãtrongmộtthờigiandài,tựbùtrừchomìnhvới

mụcđíchtrảthùvàchiếmưuthế.Anhtacóthểtrởthànhmộtkỹsưgiỏi,mộtbácsĩnổitiếng,mộtluậtsưtàiba,v.v…Nhưngtrongthâmtâmanhtavẫnkhổsởbởiviệcbùtrừkhônglàmmấtđicảmthứctựti!Dùsao,anhtacũngcảmnhậnlàmìnhkhôngbaogiờcóđượctrạngtháisungmãnnộitại.

Như tôi đã chứngminh, việc bù trừ thường xuất hiệndưới hìnhdáng của sự chuyênquyềntiềmtàng.

Thídụ:–Nhữngngườirốiloạnthầnkinhthíchcholờikhuyên,cảmthấycầnchỉdẫnngườikhác.

Nhưvậyhọcóđượccảmgiácuyquyền,sứcmạnh,liêmchính;họnghĩmìnhlà“ngườichỉhuy”màngườitakínhtrọngvàchiêmngưỡng.

–Họcảmthấycầnchỉdạy,bàytỏ(cũngvìlýdođó)–Họcảmthấycầnchỉhuy.–Nhưvậy,họcảmthấycầngiúpđỡnhữngngườikhác,cứugiúp,làmchỗnươngtựa.Họ

sẽcảmthấynhụcnhãvàhunghãnnếukhôngmộtaicầnđếnhọ.Tấtcảnhữnghànhviđóhoàntoànkhôngbìnhthường,bởivìngườirối loạnthầnkinh

luôntìmkiếmmộtưuthế,sựantoànđểbùđắpchonhữngyếukémnộitại.Họkhôngthểnàonghĩmình“nganghàng”vớimộtaiđó.Hoặchọcảmthấythuakém,

hoặchọnghĩmìnhcóưuthếhơn.Nếumộtngườirốiloạnthầnkinh“đượcbùtrừ”cảmthấythuakém,ngườiđósẽlàmtấtcảđểgâysựngạcnhiên,đểđượckínhphụcbởinhữnghiểubiếtcủamình,tríthôngminh,cáchsuynghĩcaosiêu,sựâncầnvàlòngnhiệttình,v.v…

Đươngnhiênlàhọrấtkhaokhátuydanh!Mộtngườiphụnữrốiloạnthầnkinh,mộthôm,cónóivớitôivềnhữngnghiêncứuxãhôihọcmàcôtađãthựchiệnthậttỉmỉ:“…bâygiờtôibiếtrấtnhiềuđiều…nhưngnhữngcuộcnghiêncứuđóđãlàmchotôitrởnênhéohắt…”Lờinhậnxétnàysẽrấttựnhiênvớimộtconngườibìnhthường.Nhưngchuyệngìđãxảyravớimộtngườirốiloạnthầnkinhnhưthế?Côtađãnghiêncứuthậtkỹnhữngvấnđềkháđặcbiệt

đó(vìcảmthứctựtôn);ngườicôtatrởnênkhôkhan(côtatựhạmìnhxuốngđểnângcaomìnhlênbởivìsựkhôkiệttrítuệthườngđượcngườitathánphục…Giốngnhưmộtngườituẫnđạovìkhoahọcvậy.

Trườnghợpkhác:Ngườirốiloạnthầnkinhvìcảmthứctựtimuốnthànhcôngngaytừ“lầnhànhđộngđầutiên”.AnhtacảmthấycầnphảisángtácđượcngaytứcthìnhưBeethoven,đóngkịchnhưMolière,viếtvănnhưGiraudoux.Anhtamuốnlầnthửsứcđầutiênphảilàthànhtíchcủabậcthầy!Nếucóaiđótuyênbố“…điềuđóhaylắm,nhưnganhcònphảicốgắngthêmnữa”anhtasẽsuysụpngay.Nhưthếanhtathamvọngquámức,khôngvìniềmtinvàosứcmạnh(dùđôikhianhtavẫncòntinnhưthế),nhưngvìmặccảmbấtlựcsâukín.

Trườnghợpkhác:nhiềungườirốiloạnthầnkinhlùibướctrướcsựđấutranhbằngcáchtuyênbố“…tôikhôngquantâmđếnchuyệnđó…”bởivìhọcảmthấyhọởmứccaohơn…

Trongphầntiếptheongaysauđây,tôisẽtrìnhbàytrườnghợpcủamộtngườiláixedướigócđộđó.

SỰRỐIRẮMCỦACHỨNGRỐILOẠNTHẦNKINHCácphảnứngcủangườirốiloạnthầnkinhlúcnàocũngrấtphứctạpcả.Cũnglàlẽthường

tìnhbởivìlúcnàocũngcósựphatrộncủatựtivớitựtôn!Chúngtahãylấythídụcủamộtngườirốiloạnthầnkinhrấtmuốncósựđộclậptuyệtđốinhưngđồngthờicũngcầnđếnsựlệthuộc,chechở,nuôngchiều,v.v…Ngườitathấyngaysựphatrộndịthườngcủahàngtrămphảnứngtráingượcnhau!Đểphântíchđượcnhữngphảnứng,cửchỉ,điệubộ, lờinóinày,ngườitaphảinắmbắtđượcchúng“đúngngaylúcđó”vàphântíchthậtkỹlưỡng.Điềukhôngphảilúcnàocũngdễ.

Đuaxehơivớichứngrốiloạnthầnkinh.Người rối loạn thần kinh chạy theo những biểu hiện bên ngoài với sự tự tôn thảm

thương:tiềntài,danhcaochứctrọng,đồdùngxaxỉ,xecộ,v.v…Vàchiếcxehơidườngnhưđãcụthểhóacáicảmthứcbệnhhoạnđó.Cóhàngtriệungườiláixetỏrakhôngbằnglòngmỗikhicóaiđóquamặthọ.Đâylàmộtphảnứngrốiloạnthầnkinhchínhhiệu!Đốivớihọ,bịquamặtđồngnghĩavới“bịthuakém”.Điềuđócónghĩalàhọđãtựđồngnhấtvàochiếcxecủahọ!…Vàsứcmạnhcủachiếcxeđãtrởthànhsứcmạnhcủachínhhọ.Mặccảmtựticủahọphảimạnhđếnmứcbuộchọphảicưxửnhưthế…

Nhữngngườirốiloạnthầnkinhđósẽkhôngbaogiờnghĩ“chiếcxecủatôibịmộtchiếckhácquamặt”,mà là “tôibịmộtngườikhácquamặt!”.Vả lại thật lý thúkhiquansátmộtngườiláixebịmặccảmtựti.Anhtađangtrongtìnhtrạngthùnghịchvàtranhđuamộtcáchbệnhhoạn(đươngnhiênrồi).Anhtathườngcóhaiphảnứngsauđây:hoặcbằngsựhunghãnhoặcbằngsựtrốnchạy.Chứngrốiloạnthầnkinhhunghãnlàđiềurấtquenthuộcvớingườiláixe:sựphẫnnộâmỉ,nhữnglờinhậnxétcayđộc,lờichửirủa,chếgiễu,nhữnglầnquamặthungbạo,v.v…Cònvềsựtrốnchạy,nóthườngđượcngụytrangdướibộmặtcủasựthanhthảngiảtạo,sựgìngiữmáymócvôcăncứ…

Thídụ:–Bịthuangaytừlúckhởiđộng,mộtngườiláixebịrốiloạnthầnkinhsẽnói“Tôià?…tôi

dạigìpháhỏngchiếcxetôi.Phítiềnchỉđểcóđượchaigiâyđồnghồ?Đâungugì!”(anhtakhônghềtinvàonhữnggìanhtanói,nhưngphảicốchứngminh“sựthuakém”củamìnhchonhữngngườikhác…)

–Nếuchiếcxehơicủaanhtakhôngđủmạnh,anhtasẽnóilàđồnghồtốcđộchỉtrậtbắtđầutừ80,rằngnókhôngđúngvàanhtasẽchođichỉnhlại…”Nếuanhtanhậnthấy“mìnhthua”,anhtasẽnóilàanhta“muốnrongchơi”…đểchonhữngngườikháckhôngthểcoisựchậmchạpcủaanhtanhưlàsựthuakém,v.v…Hoặcanhtachỉláixebằngmộttay,vớisựuểoảigiảtạovàhuýtsáomộtđiệunhạcnàođó…

Vìthế,đâylànhữngphảnứnggiảtạochosựantoànnộitâm.Anhtacốtạochomìnhsựungdung,bìnhthản,sángsuốtkhôngđểýđến“sựđuatranhnguxuẩnđó”.Đươngnhiênlà

nhữnglờinóinàykhônghềtươngứngvớitâmtrạngnộitạicủaanhta,màđólàsựthùnghịchâmỉmãnhliệt.

Chínhnhữngconngườirốiloạnthầnkinhđócũngsẽphảnứngquyếtliệtnếungườitachỉtríchsứcmạnhcủachiếcxehọ,màhọxemnhưlàsứcmạnhcủachínhhọ!Nếungườitacóthểloạibỏmặccảmtựtimàhàngtriệungườiláixemắcphải,sốlượngtainạnsẽgiảmxuốngbớtphânnửa!Bởivìngườitacóthểngăncảnsựtranhđuathùđịchgiữanhữngngườirốiloạnthầnkinhkhôngbaogiờchịuchấpnhậnsựbấtlựccủahọ…

GIÁODỤCVỚICẢMTHỨCTỰTICảmthứctựtixuấthiệnngaytừlúcđầuđời.Chúngrấttựnhiên.Bấtcứđứatrẻnàocũng

cảmthấyhoangmangvàbấtlựctrướcnhữngsứcmạnhbaoquanhnó.Nónhỏbévàyếuđuối;nóchưahiểucáithếgiớimànóchỉcảmnhậnmộtcáchmơhồ.Ngườitacóthểnàobiếtđượcnhữngviệctotátphảinhưthếnàodướiconmắtcủanókhông?Vìthếbấtcứđứatrẻnàotrướctiêncũngphảitìmkiếmsựantoàn.Nócảmthấycầnđượcbảovệvàgiúpđỡ…nhưngkhônghềbịthốngtrịhoặcđốixửnhưmộtđồvật.Lầnhồi,nhâncáchcủanósẽđượckhẳngđịnh.“CáiTôi”củanóxuấthiện.Nóbắtđầutìmkiếmsựantoàntrongchínhbảnthânnó.Nóthửsứcmạnhcủanóvàtrởnênchủđộng.Vìvậysựgiáodục,bằngcáchmauchóngnhất,phảigiúpnócóđượcsựtựtinnơichínhmình.Sựgiáodụclýtưởngnhấtphảichủyếuloạibỏcàngsớmcàngtốtnhữngcảmthứctựtivàhướngdẫnđứatrẻđếnsựkhẳngđịnhgiátrịđíchthựccủachínhnó.Bởivìhạtnhâncủamặccảmtựtisẽxuấthiênmộtkhicácmặccảmđóvẫnbịgiữnguyênvàchiếmlấytoànbộnhâncáchcủanótrongnhữngnămtiếptheo.Đếnlúcđó,chínhcáicảmthứcđãlớnmạnhnhưmộtcáinấmđộc,bópchếtcáinhâncáchthựcthụvàchỉhuygầnnhưtoànbộcáchànhđộngvàýnghĩ.

Nhưngthựctếcònảmđạmhơnthế!Bấtcứthứgìbẻgãyýchícánhâncủamộtđứatrẻđều là nhân tố của chứng rối loạn thầnkinh.Bất cứ thứ gì pháhủy sự chủđộng cũng thế.Đươngnhiênlàmọithứđềutùythuộcvàotinhthầnmàsựgiáodụcđóđemđến.

Nhưngtiếcthay,córấtnhiềunhàgiáodụclạicủngcốnhữngmặccảmtựtiđó.Chúngtachỉcầnnghĩđếnconsốkhôngthểngờcủanhữngngườichuyênquyền,vìvậybịrốiloạnthầnkinh.Ngườitanắmbắtđượcbímậtcủavôsốngườirốiloạnthầnkinhtrưởngthành.Đólàsợixíchvôtậncủanhữngnhàgiáodụcbịrốiloạnthầnkinh…vàcủanhữngngườiđượcdạydỗvàkhiđếnlượthọcũngsẽtrởthànhnhưthế.Mộtngườichuyênquyềnđươngnhiênsẽlàmtăngthêmsứcmạnhcủamặcthứctựtingaycảvớiđứatrẻlànhmạnhnhấttrênđời.ChúngtachỉcầnnhắclạiNhữngNgườikiệtsứcđểthấyrõ.

Chúngtaphảixemxétsựviệcđúngnhưcáchnóxảyra.Ngườichabịcócảmthứctựticầnthấyđứaconcủamìnhbịthuakém.Ôngtakhôngmuốnthấyđứaconcủamìnhcómộtcuộcsốngriêngtưvàchủđộng.Ôngtacầnđếnsựthuakémcủađứaconđểcủngcốcáimặccảmthốngtrịcủamình,đểtạochomìnhmộtấntượngvềsứcmạnh.

Bấtcứnhàtâmlýhọcnàocũngbiếtmộttrongcácnguyênnhânchínhcủasựrốiloạnthầnkinh trưởng thành:quánhiềubậcchamẹthống trịconcáicủahọ.Trườnghợpthôngthườngvànguyhiểmnhấtlàcủangườimẹthốngtrị(rốiloạnthầnkinh)vàđứacontrai.Bởivìngườimẹđócónhucầuthốngtrị,nênbàtaphảingăncảnkhôngchođứacontraimìnhtrởthànhmộtcáthểcónamtính.Nhưvậybàtacầnđếnsựthuakémcủađứacontrai.Nhưngvìrấtthườngkhi,sựthốngtrịnàyđượcẩnnúpdướinhữngdángvẻ“củasựhoànhảo”,cácbạnthửnghĩcáchlàmsaocóthểthoátratìnhcảnhnày?Làmcáchnàothoátrakhỏimộtbàmẹrốiloạnthầnkinh“quátốt”nhưthếđược?Tâmlýhọcphảicanthiệpvào,bởivìchínhngườiđócũngkhôngthểnàobiếtđượcnhữngbùtrừcủamìnhtaihạiđếnmứcnào…

Tôilấylạithídụđượcthấytrongtâmphânhọc.Chúngtahãythídụmộtngườicharốiloạnthầnkinhrấtsợđànbà.Vìthếôngtatưởngmình“xemthường”và“khinhbỉ”họ.Nếuôngtacómộtđứacongái,chuyệngìsẽxảyra?Ôngtasẽ“chuyểnhoán”sựhậnthùđànbàsangđứacongáicủamình.Ôngtaápchếđứacongáicủamình,hạnhụcnó,làmchonócảmthấytựti.Nhưngởđâytôimuốnxemxétđếntrườnghợpbùtrừ,sẽxuấthiệndướinhiềudángvẻhoànhảo.Bởivìngườichađó“khinhbỉ”phụnữ,ôngtasẽlàmđủmọicáchđểngăncảncongái

ôngtrởthànhmộtphụnữ.Vàđiềuđómộtcáchvôthức!Đểngăncảnnótrởthànhmộtphụnữ,ôngtaphảilàmchonócónamtính.Ôngtabắtcongáimìnhđểtóctheocáchnàođó,ănmặcnhữngloạiquầnáonào,giàyguốcloạinàođó,đểkhôngchonócódángvẻnữgiới.Ôngtacònkhuyếnkhíchcongáiôngthựchiệnnhữngkỳtíchnamtính,thểthao,pháttriểnthểlực.Tấtcảnhữngđiềuđólàrấttốtvàhaylắm…nhưngvềmặttưduyôngsẽđưaranhữnglýdogìđây?Ôngsẽquảquyếtlàvì“lợiíchcủacongáimình”…“vàtheocáchđó,nócóthểsốngmàkhôngcầnphảilệthuộcvàođànông…”vớicáchgiáodụcđó,gâncốtvàthầnkinhnócứngcáphơn…nócó thểkiếmđượcmộtnghề…nósẽkhông trở thànhmộtmiếngmồingonchobọnđànông…”…v.v…v.v…

Nhưthế,ngườichađóđượcxemnhưlà“mộtngườichatốt,làmmọithứchoconmình”vớinhữnglýlẽrấttốtvàchínhđáng.Nhưngchúngtathấythựctếhoàntoàntráingược!

Sựthiếuthốntìnhcảmâuyếm.Sựthiếuthốntìnhcảmâuyếmtấtnhiênsẽkhởiphátnhữngcảmthứctựtinơiđứatrẻ

(hụthẫng)cũngnhưởđứathiếuniên.Khinàocósựthiếuhụttìnhcảmâuyếm?Nóimộtcáchchínhxác,khimộtbậcchamẹhạnhục,thốngtrị,ramặtvàchủýbỏrơiđứaconmình.Trongtrườnghợpnày,ngườitabiếtrõphảilàmgì,vàđứatrẻcũngthế…Nhưngcònnhiềutrườnghợpkhác,nghiêmtrọnghơn,cóthểgọilà“lắtléo”hơnnhiều.Tôilấylạithídụcủangườichamớiđượcnóiởđây.Bênngoàiôngtabiểuhiệnsựấuyếmvàâncầnvớicongáimình.Tìnhcảmâuyếmhiểnnhiênđócótươngứngvớimộttìnhcảmsâulắngkhông?Không!Cáikhuynhhướngsâukíncủaôngtalànỗilosợvàsựhậnthùđànbà…kểcảđứacongáimình!

Bâygiờtôitrởlạitrườnghợpcủabàmẹchuyênquyềnvàthốngtrị.Nhưthế,bàsẽnuôngchiềuđứaconmình.Bàta“sẽtốtmộtcáchđángyêu”.Bàtacònđẩylòngtốtcủabàđếnmứckhôngchođứaconmìnhlàmbấtcứmộthànhđộngtầmthườnghoặcdũngmãnhnàohết…bằngcáchlàmthaychonó.Bàtanhậnlấymọitráchnhiệmthaychođứabé.Nóichorõhơn,bàmẹđónhồinhétsựâuyếmchođứaconmình.Bàtaquảquyếtbàlàmchuyệnđóchỉ“vìlợiíchcủađứanhỏmàthôi”.Nhưngsựâuyếmđócóxácthựckhông?Không,khôngđờinào.Ngườiđànbàđónghĩđãthươngyêuđứaconmìnhchochínhbảnthânnó.Bàtađãlầm.Bởivìbàmẹđólàmộtngườirối loạnthầnkinh,bàtachỉnhắmvàođiềucólợinhấtchobảnthânmình,nghĩalàcáicảmtưởngcủauyquyềnvàtínhtấtyếumàbàtìmthấytrongsựthốngtrị.Nhưthếchúngtacóởđâysựâuyếmgiảtạo,màđứngtrướcđómộtđứatrẻkhôngbaogiờlầmlẫn!Chúngcảmnhậnrấtrõlà“cómộtcáigìđókhôngổn”.Vàtrướcsựthốngtrịdịudàngvờvĩnhđó,chúngphảnứnglạibằngsựthùnghịchnộitạihungbạo,nhưngđồngthờicũngbằngmộtmặccảmtựtibấtbiếnvànỗibấtanbềnlâu.

Vàcơchếvậnhànhtâmlýtừtừkhởiđộng,mỗilúcmộtsâuhơn,đưađẩyđứanhỏmộtcáchtànbạođếnchứngrốiloạnthầnkinh.

Nhữnghụthẫngcótạoracảmthứctựtikhông?Câuhỏiphảilà:khidạydỗmộtđứatrẻ,mụcđíchcủanhữngnhàgiáodụclàgì?Tôimuốn

nóimụcđíchsâulắngcủahọlàgì?Mụcđíchsâulắngcủamộtngườilànhmạnhsẽlàchínhđứatrẻấy.Sựgiáodụcsẽsángsuốtvàtrungthực:mộtngườilànhmạnhsẽcókhảnăngnhậnbiếtlợiíchcủachínhđứatrẻvàquênđibảnthânmình.Cònvớimộtnhàgiáodụcrốiloạnthầnkinhthìsao?…Trướchết,ngườiđócóthểtựquênmìnhkhông?Không,chodùngườinàynghĩmìnhlàmđượcviệcđó.Tạisao?Bởivìsựrốiloạnthầnkinhbắtngườiđókhôngngừngphảixoayquanhchínhmình,tìmkiếmmộtbùtrừđểgiúpôngtasống.Trongtrườnghợpnhữngngườirốiloạnthầnkinh–chuyênquyền,cáibùtrừđangcósẵn:chínhlàđứatrẻ.Ngườirốiloạnthầnkinhsẽngụytrangsựthiếuthốnâuyếmthựcthụvàsâulắngcủachínhmình,vàtuyênbốlàchỉnhắmvàosựlợiíchcủađứatrẻmàthôi.Điềuđógiúpchoôngtathốngtrị,ápchế,hạthấpđứatrẻsuốtcảnămtháng…

Bấtcứđiềugìbẻgãyđượcýchícánhâncủamộtđứatrẻđềusảnsinhcảmthứctựti,khiđứatrẻcảmthấygiátrịđíchthựccủanóbịgiảmsút.Nếumộtngườilànhmạnhphạtđứaconmìnhmộtcáchcôngbằngthìkhôngcógìphảilosợ.Đứatrẻsẽtựnhủ“…cótộithìphảichịuphạt…”vàsẽnghĩđếnviệckháchơnlàcảmthấybịhạnhục.Nhưngđiềuđósẽphảinhưthế

nàovớimộtđứatrẻđượcdạybảobởimộtngườirốiloạnthầnkinh.Tôiđãtrìnhbàykhárõrồi.Vớiôngta,mọithứsẽthamgiavàoviệchạthấpgiátrịcủanó.

VàinguyênnhânkhácĐươngnhiênlàcórấtnhiềudạngápchếvàhạthấpconngười.Khôngkểnhữngbậccha

mẹthốngtrị,còncónhữngbậcchamẹtruyềnchođứaconmìnhnỗiámảnhsợhãicủachínhhọ(vìvậylàrốiloạnthầnkinh).Thídụ:nhữnglờikhuyênbảoliêntụclàphảiđềphòngtainạn,côntrùng,téngã,vitrùng…Nhữnglờidặnđóđượclặpđilặplạikhôngngừng“mặcáovàochoấmngười,conkhôngkhỏecholắm.–coichừngtéđauđấy…–…hãycoichừngmấyđứabạnnghekhông…–…coichừngmắt,tay,châncủaconđó…”vàbiếtbaođiềukhácnữa.

Hoặctrườnghợpcủangườimẹchuyênquyềnbắtđứacontraimìnhphảimặcquầnđùidàivàomùađôngcũngnhưmùahè…chođếnnăm23tuổi!Đólàtrườnghợpchuyênquyềndịungọtmàbấtcứsựchốngđốinàocũngsẽbịbẻgãynhưđụngphảimộtbứctườngthép…Làmchongườivịhônthêphảikinhngạc.

Tôichỉđưarađâyvàithídụnhỏmàthôi.Nhữnglờidặndògàndởđósẽđanmộtmạnglướiphảnxạcóđiềukiện,vàphábỏsựtựtincủađứatrẻmàđúngranóphảicó.Nếunhững“lờikhuyên”cứtiếptụcmãivàxuấtpháttừnỗiámảnhsợhãi,cácbạnhãynghĩlàmsaođứatrẻcóthểpháttriểnsứcmạnhcủachínhmìnhđểrồiđếnlượtnólạiphảisợhãi?

Đếnlúcnày,cáccảmthứctựtivàbấtlựcxuấthiện.Nhưtôiđãnói,sựganhtịgiữaanhtraivàemgáiđôikhigâyranhiềuhậnthùkhủngkhiếp.Vảlạingườitathườnghaysosánhgiátrịcủamộtđứatrẻnàyvớimộtđứakhác.Thídụ:“…hãynhìnanhconđi,conhãycoitheođómàlàmgương…concóthấyanhấythôngminhkhông…”.Hoặcngườitalàmchođứatrẻthấylàhọthíchđứakiahơn.Hoặcsựrađờicủanókhôngđượcđónmừng!Đươngnhiênlànhữngmặccảmtựticónguycơtồntạiđếntuổitrưởngthành.Đãbaonhiêulầncácbậcchamẹđãbiểulộchođứacongáihọthấylàhọ“…thíchcómộtđứacontraihơn,nhưngchuyệnđãlỡrồi…đãcóconrồi”.Cáicáchphilýcủanềnvănhóacủachúngtakhixemngườiphụnữlàhạđẳng(ngườitatựhỏikhôngbiếttạisao!)đãlàmchohơnphânnửadânsốcủachúngtaphảingậplặntrongmặccảmtựti…

PHỤNỮVÀCẢMTHỨCTỰTIPhầnlớnphụnữcảmthấyrấtđaukhổvìcảmthứctựtibởisựkiệndễhiểuhọkhông

phảilàđànông.Toànbộnềnvănhóacủachúngtađượcđặttrênnềntảngcủasựdũngmãnhvàcáiđượcgọilàsựưuthếcủanữgiới.Ngườiđànôngđượcvínhưmộtônghoàngtrêntráiđấtnày…mộtvaitròmàchínhbảnthânanhtacũngkhôngthểnàotinđược!Xuyênsuốtnhiềuthếkỷ,ngườiphụnữbịgạtkhỏinhữngtráchnhiệmbênngoài.Ngườitachỉđểlạichongườiphụnữnhữngcảmxúccánhânmàthôi…Đươngnhiênlàviệcgiảiphóngngườiphụnữđãđimộtbướcdài,nhưngtínhchấtditruyềncủangànđờikhôngthểnàobịloạibỏmộtcáchmauchóng.Trongloạihìnhvănminhcủachúngta,ngườiphụnữchỉchiếmmộtvịtrírấtkhiêmtốn.Sựchàođờicủamộtđứacongáiđãkhôngphảiđượcxemnhưlàmột“thấtbại”haysao?.“Chỉlàcongái!”làlờithanhờndỗithườngđikèmsựchàođờiđó.Trongtrườnghợpnày,cácbậcchamẹđãbiểulộmộttínhíchkỷhếtsứcnặngnề,khihọmuốnđứaconđóphảiđápứngđúngnhữngnguyệnvọngthầmkíncủachínhhọ.Khicácbậcchamẹđãnghĩtrongđầu“chỉlàđứacongái!”,sớmmuộngìhọcũngsẽlàmchođứatrẻcảmnhậnđượcđiềuđó,dùchocócốýhaykhông.Vìvậysựtựticủanữgiớilàmộtphầncủamộttâmtrílốbịch,nhưngđãbắtrễquásâurồi.Vìthế,cóphảilàđiềutựnhiênkhiphụnữtựđộngcảmthấymìnhthuakémnhữngngườikiakhông?

Nhữngcảmthứctựticủangườiphụnữcómấtđikhiđếntuổitrưởngthànhkhông?Có,nếungườiphụnữđócósựcânbằnghoànhảo.Đếnlúcđó,ngườiphụnữsẽđảmnhậncáivaitrònữgiớicủamìnhtrongniềmvuivàsángsuốtthanhthản.Nhưngtiếcthay,việctriệttiêutấtcảcảmthứctựticủangườiphụnữlàđiềuhiếmhoi.Tấtcảmọithứđềuchốnglạicôta:quánhiềungườiđànông,quánhiềuluậtpháp…vàngaycảtrongvănphạmnữa,phạmvimàgiốngđựcthắngthế!Vànếungườitađặtcâuhỏinàychonhiềuphụnữ,họthườngtrảlời“Tôià?…tôimuốnlàmđànông…”

Điềuđócónghĩalàhọmuốnhưởngthụnhữngquyềnlợitotátchỉđượcdànhchocánhnamgiới.Hơnthếnữa,họướcaocóđượcnhữngđứctínhthuầntúy(cóvẻnhư)củacánhnamgiới:nghĩalàsựcanđảm,sứcmạnh,tựdo,quyềnlựachọn,v.v…Vìbịmặccảmtựti,ngườiphụnữđươngnhiênsẽ“phảnkháng”vàtìmmộtbùtrừ.Sẽlàđiềutựnhiênkhicôtamuốnchốibỏcáivaitrònữgiớicủamình…vàhướngquavaitrònamgiới.Nhữngphảnkhángkiađượcbiểuhiệnbằngcách làmchovúnhỏlại,mộtdángđimạnhmẽ,quầnáonamgiới,kiểutóc,cuộctranhtàithểthao,nhữngyêusáchcủanữgiới,v.v…Nhưthế,họsẽcạnhtranhquyếtliệtvớinamgiới.

Sựviệcnàythậtbuồnthảm,nhưngngườitađãlàmđủmọicáchđểpháttriểnnó.Haigiảiphápkhảdĩcóthểápdụngchonhữngngườiphụnữbịcáccảmthứctựtivìvaitròcủahọ:

–cảmxúcbấtlựcvàsựnhẫnnhục.–sự“phảnkháng”,cácbùtrừvàcáccuộctranhtài.Kếtquả?…Ngườiđànôngnghĩ“tôikhôngthểnàochấpnhậnviệcbịquamặthaybịmột

ngườiphụnữchỉhuy!Cònngườiphụnữthìnghĩ”.rathếà!Tôisẽcho“họ”thấyconngườicủatôi!Tôisẽchohọthấytôikhôngthuakémgìhọ!”.

Nhưvậy,cảmthứctựticủanữgiớiđúnglàmộttâmtrạngchung.Cóbaonhiêungườichamuốnđứaconcủahọ“tiếpnốidòngdõi,duytrìtêntuổivànghềnghiệpcủahọ…”

Thêmmộtlần,tínhíchkỷsángngời!Nhưngmộtkhiđãnói“tiếptụcdòngdõi”cónghĩalà“cómộtthằngcontrai”.Cácôngbốvôcùngthấtvọngnếuđó“chỉlàmộtđứacongái”.Điềugìđôikhisẽxảyra?Việcphilýsauđây:trongthâmtâm,ngườichađósẽtừchốiviệcmìnhcómộtđứacongái.Ôngtasẽdạynóhànhxử“nhưmộtthằngcontrai”.Ôngdạychonócácmônthểthao,dángđi;ôngchonóănmặcnhưmộtthằngcontrai,vàcònthúcđẩynóthựchiệnnhữngkỳtíchcủanamgiới…Thếđứacongáisẽnghĩgì?Rằngtấtcảnhữnggìnamtínhđềuhay,cònnhữnggìcủanữgiớiđềuyếukémvàđángchê.

Đứacongáisẽtinchắcmìnhthuakémbởivì“mìnhchỉlàphụnữ”.Cóthểnàongườitahìnhdungđượcnhữngnỗlựcghêgớmmàngườiphụnữđóphảivậndụngđểkhôiphụclạicáivaitrònữgiớicủamìnhkhông?

Ailàngườicóưuthế?Sẽlàđiềuphilýnếuchúngta“sosánh”haigiớitính.Hơnnữa,việcsosánhđóluônđược

căncứtrêncác tiêuchuẩnnamgiới.Vìvậymọi thứđãsai trậtngaytừđầu,nếutôicó thểkhẳngđịnhnhưthế,vẫnlàtiếngchuôngđó…

Thídụ:ngườitahaynghĩngườiphụnữkhôngcótàinăng.Nhưngaiđãnghĩnhưthế.Đươngnhiênlàđànôngrồi!…nhưngngaycảngườiphụnữvìcảmthứctựti.Nhưngviệcđịnhnghĩatàinăngluôndonamgiớiđặtra!Đánglẽhọphảinóingườiphụnữkhôngcótàinăng(giốngnhưhọ…điềuđóchấnchỉnhlạiphầnnàosựthật.Mỗingườicómộttàinăngriêngvàcácvaitròsẽđượccángđángmộtcáchhoànhảo.Nếungườiđànôngcóbiệttàivềnhữngđiềutrừutượngvàtưduy(khicócơhội)tráilạingườiphụnữ,luôncócáibiệttàitựnhiênđểnhậnthứcmộtcáchsâusắcchânlýsựviệc.Đólàcáimàngườitagọilà“linhtínhphụnữ”Nhưngbảnthânngườiđànông,cóthểnàocóloạicảmtínhđókhông?Rấthiếmkhi,bởivìôngtađãphủlênsựnhậnthứccủamìnhbằngmộtmànsuyluậnvàlýsự.

Bắtđầutừđiểmnày,“ngườita”nóingườiphụnữkém“thôngminh”hơnngườiđànông.Nhưngmộtlầnnữa,aiđãnóinhưthếNgườiđànông!Tríthôngminhđượccăncứtrêncáctiêuchuẩnđượcxácđịnhbởicánhđànông.Vàchânlýsẽlà:ngườiphụnữkhôngthôngminhbằngđànông.

Nhưngtríthôngminhcủangườiphụnữcómộtđặctính:nó“nắmbắtngaynộitâmconngườivàsựviệc.Ngườiphụnữdễxúcđộngvôcùngvàdễdàngthâmnhậpvàochiềusâucủathếgiới.Vàđiềunàythườngtạochongườiphụnữcósựphánđoánchínhxác…phạmvimànhữngngườiđànôngthôngminhnhấtlạiấpúngmộtcáchthảmhại.Sựkhácbiệtgiữahaigiớitínhbổsungchonhaumộtcáchhoànhảo;nếungườiđànôngthiênvềsựtrừutượngcủalôgíc,

ngườiphụnữlạirạngrỡởchiềusâu.ThếnàngcógiốngbàMẹ–TráiĐấtvàNướckhông?…MÔITRƯỜNGGIAĐÌNHVỚICẢMTHỨCTỰTIQuytắcchủyếulà:“Tôiphảichúýđếnviệccontôiđánhgiábảnthânnósaochohàihòa.

Nếuđượcnhưthế,tôiphảicanhchừnglàmsaochoviệctựđánhgiáđókhôngbaogiờbịsuygiảm.”

Tôiđãchứngminhkhánhiềuviệchạthấpmộtđứatrẻdễdàngđếnmứcnào.Chúngtathấycórấtnhiềuhạng“ngườikiệtsức”,thốngtrị,chuyênquyền.Môitrườngnàyrấtlýtưởngchoviệcsảnsinhcácmặccảmtựti,bấtlựcvàhụthẫng.Tínhíchkỷcủanhiềubậcchamẹcũnglàmộtnguyênnhânlýtưởng.Rấtnhiềungườimuốn“uốnnắn”đứatrẻtheomẫungườicủahọ;muốncáchcưxửcủađứatrẻtươngứngvớiýmuốncủacánhânhọ.Trongtrườnghợpnày(rấtthôngthường),họkhônghềquantâmđếnnhâncáchriênghoặcsựnhạybéncủađứatrẻ…khôngkhácgìmộtkhúccâymàngườitachặtlàmhai…

*Ainóiđếngiáodụclànóiđếnsựchuyểngiaosứcmạnhvàsựquânbình.Ngườitachỉcóthểbantặngnhữnggìngườitađangcómàthôi.Vàchúngtachỉcònbiếtcúiđầuchàonhữngbậcchamẹkhôngtựcoimìnhnhưlànhữngchủnhântuyệtđốicủaconhọ,vàtrướchếthọcốgắngtìmhiểuchínhbảnthânhọ.

Cóphảichúngtacầnhọchỏitrướckhitruyềndạykhông?…MÔITRƯỜNGHỌCĐƯỜNGĐâycũnglàmộtđiềurấtquantrọngđốivớiđứatrẻ.Màởđâycũngthế,loạihìnhvănhóa

củachúngtathườngxoayquanhsựưuthếhàonhoáng,sựthiếuhợptác,nhữngưuthếvềmặtxãhộivàtàichánh!…Ngườitađãthấykếtquảlànhưthếnào!Ngaytừđầu,nhiềubècánhđãhìnhthành,nhữngkẻyếubịloạitrừ.Nhữngđứatrẻnghèobịkhinhkhi.Nhữngđứagiàuđượcáimộvànểtrọng.Nếunhưmộtcánhânriênglẻcóthểbịrốiloạnthầnkinhthìcáctrườnghọccũngcóthểbịnhưthế.Đếnlúcđó,việcnàyđãtrởthành“mộttâmtrạng”mànhiềucơsởgiáodụcđãbiểulộmộtcáchsángchói.Tôiđãthuthậpkhôngbiếtbaonhiêulờithổlộđaubuồn,củađànôngcũngnhưcủaphụnữtrưởngthành,khôngthểnàoquênnhữngnỗitủinhụcxótxacảmnhậnđượctạinhữngnơiđó,màngườitađãgánchocáitên“đuađòi”thayvìlà“rốiloạnthầnkinh”.

Nhữngđứatrẻnghèosẽphụcdịchchonhữngđứagiàu.Nhữngđứanghèo,nhữngđứakhôngđóngtiền,sẽdọnbànănchonhữngđứahọctrògiàucóđónghọcphí.Quảlàđiềuphẫnnộ.Cáiưuthếgiảtạocủatiềnbạcđãđượcbiểuhiệnmộtcáchtởmlợm.Vìvậy,nhữngđứahọcsinhnghèocàngchìmsâutrongvựcthẳmcủacảmthứctựti,đểkhiđếntuổitrưởngthànhmangtheovôsốbùtrừ.Nhữngbùtrừđócóthểtạoramộtvĩnhâncũngnhưmộttêncướpkhéttiếng.Cácphiêntòađạihìnhthườngchothấynhữnghệquảcủasựthiếuvắngtìnhcảmâuyếmvànhữngnỗitủinhụcđó.Đếnlúcđóxãhộisẽgặtháisựhậnthùmànóđãgieogiống,khônghơnkhôngkém.Hãyloạibỏsựtủinhụcđivàhãybanpháttìnhcảmâuyếm,chúngtacóthểloạitrừmộtsốlớntộiác.

Cónhiềunhàgiáodụccủanhữngcơsởrốiloạnthầnkinhđãchếgiễusựnghèotúngcủanhiềuđứatrẻ,vềnghềnghiệpcủachachúng,sựnhútnhátcủađứatrẻ,cáchphátâmcủanó…vàđiềuđótrướcmặtmộtlớphọcđangcườirộ.

*Đươngnhiênnhữngnhàgiáodụcđócũnglàbệnhnhân.Cónhiềunhàgiáodục(nhưtôiđãnói)đãcôngkhaiviệcthủdâmcủamộtđứatrẻ!Hiểnnhiênởđâythiếuvắngsựkhônngoanvàtìnhthươngmàkhôngcầnđếnbấtcứmộtlờibìnhphẩmnào.

Tuổithơbịcưỡngchế,sựthiếuvắngtìnhcảmtrìumếnvàsựtựtin,làmộttrongnhữngvấnđềnhứcnhốinhất.Nhứcnhốingaylúcđóvàcảchotươnglai?Đứatrẻbịhạnhụcvàhụthẫng,cónhiềucơmaysẽtrởthànhmộtngườitrưởngthànhrốiloạnthầnkinh.Ngườiđósẽtìmchomìnhnhữngbùtrừvềmặtuyquyềnvàthốngtrị,đểchegiấunỗibấthạnhtronglòng.Cóthểmộtngàynàođó,ngườiđósẽtrởthànhmộtbậcchamẹhoặcmộtnhàgiáodục.Vàđiềunàysẽtiếpnốivàosợixíchvôtậnmàtôiđãnóitrướcđây.

KHOATÂMHỌCVỚICẢMTHỨCTỰTINhưchúng tađã thấy, cảmthức tự ti, cũngnhưnhucầuưu thế,đượcbiểuhiệnbằng

nhiều nét điểm xuyết tinh tế hầu tạo thànhmột bức tranh hoàn chỉnh. Có khi, trongmộtkhoảnhkhắcngườirốiloạnthầnkinhnhậnthấymộtphảnứngnàođólàkhôngthật.Nhưnganhtaloạibỏngaycáicảmnghĩđó,nhấtlàkhinóliênquanđếnnhữnghànhvicóthểlàmchoanhtalầmtưởngđếnsứcmạnhvàsựhoànhảocủachínhmình.Tạisaovậy?Bởivìanhtacónguycơnhậnrachínhconngườimình.Đểsauđókhinhbỉvàthùghétchínhmình.Tôixincácbạnnhớchokỹlàkhôngcólýdogìanhtaphảinhưthếbởivìanhtacótộitìnhgìđâu.Trongtrườnghợpcủaanhta,bấtcứngườinàokháccũngsẽtìmkiếmcácbùtrừ.Dùsaođinữa,chỉcầnnghĩ đến cácbù trừ thôi cũng có thể làm chongười rối loạn thầnkinhphải hoảng sợ.Chúngtahãytỉdụanhtathựchiệnnhữnghànhvitốtđẹp,lịchthiệpvàđángnể;anhtađượcxemnhưlàmộtngườitốtvàkhôngvụlợi;rằnganhtacóthể“bantặngtấtcảchongườikhác”,v.v…Nhưvậyanhtasẽnghĩmìnhcó“nhữngđức tínhđó”,màchúng thậtsựđangcheđậynhiềuvếtthươngthầmkín!Anhtasẽnghĩnhữnghànhviđólàvàngròng.

Vàchúngtahãythídụngườiđóđộtnhiênnhậnthấykhốivàngròngđóchỉlà“hàngmạ”màthôi.Anhtabiếtrõnhưngkhôngcósựchuẩnbịnàorằngnhữngđứctínhđóchegiấunhiềucảmthứctựti,thùnghịch,íchkỷ,hènyếu,sợhãithìsao?Anhtanghĩmìnhlàmộtconngườimạnhmẽ,cởimở,tốt,biếtthươngngười;vàrồiđộtnhiênanhtađứngtrướcnhữngđổnátcủachínhconngườimình.Tấtcảnhữngcấutrúcđóđổsụpxuốngvựcthẳm…Điềugìsẽxảyra?Đơngiảnlàngườirốiloạnthầnkinhnàycũngsẽđổnhào…Toànbộcơchếantoànkiasẽbểvụn…

*Vìvậymộtngườirốiloạnthầnkinhkhôngthểnàotựgiúpmìnhđược,ítralàlúcbanđầu.Nhàtâmlýhọcphảicanthiệpvào.Liệupháptrị liệutâmlýhọcđôikhirấtnhứcnhốinhưngrấtcầnthiết.Bằngtâmlýhọc,ngườirốiloạnthầnkinh,vềmặttinhthần,cảmthấymìnhtrầntrụivàrunrẩy,bịtướclộthếtnhữngquầnáosángchóimàphẩmchấtlạithuộcloạixấu.Sauđótâmlýhọcmới tạochoanhtanhững loạiquầnáođượcmaytheođúngkíchthước,thoảimáivàhàihòađểchophépanhtavậnđộngdễdàngvàkhônglosợ.

Nhưng…cónhiềungườirốiloạnthầnkinhvìcảmthứctựtikhông?Có,hàngtriệungườilàđằngkhác.Chínhloạihìnhvănhóacủachúngtalànguyênnhânchính,bởivìnềnvănhóađóđặtnềntảngcuộcđờitrênsựcạnhtranhlàmtổnhạingườikhác,trênsựưuthếcánhânvàsựkhinhbỉ,sựthốngtrị,cuộcchạyđuachoquyềnlực,v.v…Kếtquảlàcóvôsốngườirốiloạnthầnkinhnhưthếvớisựphơibàynhữngnỗithốngkhổvànhữngcuộcđờihoàntoànthấtbại…

CreatedbyAMWord2CHM

IV.GIAODƯỜNGDƯỢCMỞRỘNG

NHỮNGTHÀNHTỰULẪYLỪNGTRONGTÂMLÝHỌCHIỆNĐẠIàChương4.SỰTHÁMHIỂMNHỮNGHOẠTĐỘNGTINHTHẦN

C.J.JUNG:CHỦNGHĨASIÊUTHỰCVÀSỰTRỞVỀCỘINGUỒN

Bạnchỉnêntruyềnđạtsựhiểubiếtcaocảcủabạnchonhữngngườikhônngoan.

GoetheTưtưởngcủaJungrấtđơngiản.Nólàchìakhóacủamônkhoahọckhaitâmnhưngcũng

làliệupháptâmlýhọcrấthữuhiệu.Muốnhiểuđượctưtưởngnàyphảicầnđếnmộtđiềukiệnvôcùngkhắckhe:đừngbaogiờnghĩmìnhlàtrungtâmcủavũtrụ?Đừngbaogiờnghĩrằngkhicóđượcmộtchiếcxehơitốitânvàđènđiệnlàcácbạn,vềmặttâmlý,khácxanhữngtổtiênxaxôicủachúngta?VớiJung,chúngtatáchkhỏiconngười–conkiếnđểtiếnđếnconngười–nhântính.Conngườihiệnđạiluônnhìnthấymìnhkhôngcógìkháclạ.NhữngtưtưởngcủaJungđòihỏichúngtaphảitìmlạimộttâmhồntrẻthơsâulắnghoặctâmhồncủamộtngườisơkhai.Vảlại, trở về cội nguồn nguyên thủy không phải là một sút kém nhưng là một phát triển dịthường.Đượcnhưthế,mọithứsẽtrongsuốt.Chỉcầnchúngtacứthoảimái…đếnlúcđóchúngtasẽthấytổtiêncủachúngtavẫnđangđứngphíasaucánhcửa,sẵnsàngbướcvàomàkhôngcầngõcửa!

Bấtcứnhàtâmlýhọcnàocũngbiếtnhữnggiấcmơđêmluônluônlàmxuấthiệnnhiềucách biểu hiện (hình ảnh và tượng trưng) rất khác với những thứ của tình trạng tỉnh táo.Chúngtađãbiếtđiềunày.Nhữngtượngtrưngtronggiấcmơcủanhữngconngườicóngônngữ,cónềngiáodụcvàthuộccácnướckhácnhaunhưnglạimangcùngmộtýnghĩa.

HìnhảnhcủaloàingườiVàitừvàvàihìnhảnhcóchungmộtýnghĩaởnhữngconngườikhácnhau.Tạisao?Hãy

xemlạibảngởmụcTựdoLiêntưởng.Tạisaomộthìnhảnh,mộttừnàođó, lạicócùngmộtýnghĩasâu lắngvớimộtngười

TrungquốccũngnhưmộtngườiPháp,bấtkểnềngiáodụcvàđịavịxãhộicủahọ?Tạisaonhữngtruyềnthuyếtcủamọithờiđạivàmọichủngtộc lạicónhữngtượngtrưngrấtgiốngnhauđếnthế.Cóthểnàohiệnhữumột“bồnchứa”tinhthầntậpthể,màmỗibộnãoconngườiđềumangnhữngdấutíchkhivừamớichàođời?Cóthểnàochúngtanghĩxahơnnữa,vàthídụsựhiệndiệncủamột“môitrường”trítuệthuầntúy,màtinhthầncủamỗicánhânchìmngậptrongđó?

VÔTHỨCTẬPTHỂNhưvậyđâylàVôThứcBậcCao,chungchotấtcảmọingười.Chúngtahãyquansátmột

ngườimàtrínăngphêphánbịngắtngangbởimộtlýdonàođó(giấcmơđêm,cảmxúc,cảmhứngsángtạonghệthuật,trạngtháilênđồng,dobuổiphântíchtâmlý,v.v…).Chúngtasẽthấymộtviệcthậtsựkinhkhủng.Mọiviệcxảyranhưthểnhữngconngườihiệnđại,trongthâmtâmhọ,cónhữngkýứcxúccảmcủacáctổtiênxaxôicủahọ.

Cũngnhưhọ,conngườihiệnđạivẫnsửdụngnhữnghìnhảnhvànhữngtượngtrưngsâukínnhưthểmộtdisảntinhthần,chungchotấtcảnhânloại,khôngphânbiệtnềnvănhóavà

chủngtộc.Cóphảilàđiềukỳdiệukhiđềtàicủavàitruyềnthuyếtđượctáihiệndướicùngmộtdạng

trênkhắpthếgiớinàykhông?Đểtìmthấysựtrongsángcủanhữngtruyềnthuyếtđó,chúngtaphảinghiêncứucáctôn

giáo,khotàngthầnthoại,truyệnkểdângian,vănnghệdângian.Nhưngởđâytôichỉmuốnnóiđếnkhoatâmlýthựchành,vìvậytôichỉđềcậpđếnnhữngtượngtrưngnàyvớimụcđíchchữabệnh.Chúngsẽlàmchochúngtatrởvềnơisâuthẳmnhấtcủaconngười.Ýnghĩacủachúngvôcùngkỳvĩ.Vàdùchotìnhtrạngýthứccólàmchochúngtaquênchúng,nhưngkhôngphảivìthếmàchúngkhônghiệnhữu.Chúnghànhđộngtrongbóngtối,ởphíasaubứcmànýthứccủachúngta.

CÁCTƯỢNGTRƯNGTôisẽnóimộtcáchngắngọnđểchocácbạndễhiểu.Vàithứtrongsốđósaunàysẽtrở

nêntrongsánghơn.Mỗingườichúngtasẽnhìnthấychúngtrongchínhmình,vẫnnguyênvẹnnhưtừbaonghìnnămnay.

1.Mộttượngtrưngcóthểcómộthìnhdángcụthểđểgợinhớmộtcáigìđótrừutượnghoặcthiếuvắng.

Thídụ:–Câyvươngtrượng,mộtvậthữuhình,tượngtrưngchoVươngquyền(mộtđiềutrừutượng).

–MộttamgiácđềusẽtượngtrưngchoThượngĐế.–Mộtbaotaybịbỏquênsẽtượngtrưngchomộtngườivắngmặt.v.v…Vậynhữngtượngtrưngnàycóhoạtđộngđượckhông?Đượcnếuchúngcómangtheo

cảmxúc.Nếungườivắngmặtđượcyêu thươnghay thùghét,mộtmối liênkếtcảmxúcsẽđượcthểhiệntrêncáibaotaybịbỏquênđó.Vìvậychiếcbaotayđócómột“quyềnnăng”cảmxúc.Nhưthếnósẽkhởiphátcảmxúcvàhànhvi.(thídụ:sẽcóviệchủybỏchiếcbaotayđónếungườiđóbịthùghét;cấtgiữnếuđólàngườiđượcthươngyêu).Nếukhôngcócảmxúc,tượngtrưngđóchỉlàmộtvậtvôtrivàkhônghềcógiátrịnhânbản.

2.Tượngtrưngcóthểlàmộtphầncủamộttổngthể:Thídụ:cáimóngvuốtsẽlàmộttượngtrưngcủaconSưTử.3.TượngtrưnglàmộtThựcTếSinhĐộng,cóquyềnnăngthựcthụ.Đâylàđiềuquantrọng

nhấttrongmọithứkhác.Thídụtầmthường:Đốivớivàingười,mộtconmèomuncómộtquyềnnăngthựcthụ,có

lợihoặccóhại.Tôichỉquantâmđếnnhữngtượngtrưngquantrọngcómangtheocảmxúc.Chúngtasẽ

thấysứcmạnhcủachúngtrongliệupháptâmlýhọc.Mộttượngtrưngđượcphátsinhnhưthếnào?Mặcchonhữngkỹthuậthiệnđại,conngườichỉmớirờikhỏiđượccáilạnhgiá,sựđói

khátvànỗisợhãi.Nỗisợhãicủatổtiênchúngtađãđượcbùtrừbằngcuộcsốnghiệnđại.Nhưngchúngkhôngbịtriệttiêu,tráilại.Chỉcầnmộtcáigìđókhôngđángkểđểchoconngườitìmlạinỗisợhãicũxưađó.

Sốnglàmụcđíchcủaconngười.Vìvậyconngườihướngcảmxúccủamìnhđến:1)Tấtcảnhữnggìtạorasựsống.2)Tấtcảnhữnggìgiúpíchchoviệcduytrìsựsống.Cũngnhưviệccóhaigiớitính,trongmọithờiđạiluôncóhainguyêntắcquantrọngtoàn

cầunhưsau:

1)Nguyêntắcgiốngđựcphảilà năngđộng tỏasáng CókhảnăngthụtinhSâusắc

2)Nguyêntắcgiốngcáiphảilà

Thụđộng

ẩntránh

mắnđẻ

tựtinNhữngđiềunàyrấthợplývàlàhìnhảnhchínhxáccủangườiđànôngvàđànbà.Bâygiờ

chúngtahãyxemxétđếnsáutượngtrưngquantrọngđãchiphốiloạingười.Cáctượngtrưngquantrọngthuộcgiốngđực1.–MặtTrời(hoạtđộng,tỏasáng,sinhthực)2.–NgườiCha(ngườihướngdẫnsángsuốtvàtỏasáng)3.–Lửa(năngđộng,tỏasáng,đượcliênkếtvớimặttrời)4.–Dươngvật(tượngtrưngchogiốngđựctrêntoàncầu,năngđộng,sinhthựcvàmạnh)Cáctượngtrưngquantrọngthuộcgiốngcái1–Đất(thụđộngvàmàumỡ)2.–Nước(màumỡ,nhưngthụđộngvàlẩnlánh)MẶTTRỜIChúngtahãybỏmộtconngườivănminhngaygiữarừngtronglúcđêmtối.Chỉsauvài

phút,conngườihiệnđạiđósẽcónhữngcảmtưởngkhôngkhácgìconngườicáchđâymườingànnăm.Trướcnhữngcảmtưởngnguyênthủyđó,chiếcxehơivàcáitivicủaanhtadườngnhưđãtrởthànhnhữngvậtphùphiếm…

Conngườiđóđangđốimặtvớichínhmình,ngaygiữamộtthiênnhiêntrởnênthùđịchvìđêmtối.Anhtasẽphảnứngkhôngkhácgìtổtiênanhta:anhtahoảngsợ.Anhtasẽướcmuốnđiềugìtrướctiên?Sựxuấthiệncủamặttrời.Sựhiệndiệncủamặttrờisẽloạibỏnỗihoảngsợđêmtối,thựcthụhoặctưởngtượng.Mặttrờibanphátánhsáng,hơiấm,sựsống,antoàn,cáiđẹp.

Bâygiờchúngtahãythídụconngườiđómấthếtcáitrínhớhiệnđạiđểtrởthànhlạiconngườisơkhai.Ngàynàyquangàykhác,anhtathấymặttrời“lên”.Hếttốinàyđếntốikhácanhtanhìnmặttrời“xuống”,báohiệunỗilosợthườngngày.

Lầnhồi,hìnhảnhvậtlýcủahiệntượngđóđượcthaythếbằngcáicảmxúcđượcliênkếtvớinó.

a)Conngườisơkhaithấymặttrờimọc,nỗisợcảmxúcbiếnmất.b)VàconngườinguyênthủylàmmốiliênkếtvớiviệcMặtTrờimọc:hơiấm–ánhsáng–

nỗisợhãibiếnmất.Mốiliênkếtnàycàngngàycàngtrởnênxúccảmhơn.c)Mặttrờitrởthànhmộtthựcthểsống,một“conngười”banphátánhsáng–hơiấm–

sựantoàn.d)MặttrờitrởthànhmộtvịThầnmàngườinguyênthủycầunguyệnvàtônthờ.e)Bởivìmặttrời“lên”bầutrờinênchỉvớicáiýnghĩđơngiảnthăngthiênthôicũng

khởiphátnơiconngườimộtcảmgiácsảngkhoái,vuisướng,tươisáng.NgàyhômnayVàngàyhômnaycũngthế.Dùmặttrờikhôngcònđượccoinhưmộtvịthầnnữa,nóvẫn

làmộttượngtrưngcótínhxúccảm,mangnhiềucảmgiácsảngkhoáimãnhliệt.Thínghiệmnàycóthểđượcthựchiệnmỗingàyvớimỗingườichúngta.

Thídụ:Chúngtahãyxemnhữngcâutrảlờiởmục“TựDoLiênTưởng”,củatừ“Lên”.VàsauđâylànhữngcâutrảlờiđượcsosánhgiữatừMặtTrờivàLên.Nhữngcâutrảlờinàylàcủatámmươingườikhácnhau,đượcsắpxếptheomứcđộgiốngnhau.

MẶTTRỜI

Ánhsáng–Hyvọng–Sựphongphú–Sựhoànhảo–Khônggian–Thần–Sựsống–Vẻđẹp–Sứcmạnh–Vinhquang–Thiênđàng–Sảngkhoái–Ngườicha–Lửa–Tìnhyêu

LÊNÁnhsáng–Hyvọng–Sưhoànhảo–Khônggian–Thần–Sựsống–Sứcmạnh–Vinh

quang–Niềmvui(sảngkhoái)–ChúaCha–Sựsống–Vẻđẹp–TìnhyêuvĩnhcửuChúngtakhôngcầnsosánhtừngcâutrảlời.Tôichưahềnghedùchỉmộtcâutrảlờinào

cholạcquanvàxácthực.Nhưthế,chúngtathấynhiềungườikhácnhauđãbiểulộnhữngcảmxúcgiốngnhauvới

sựgợiýcáctừMặtTrờivàLên.Haitượngtrưngnàyđượcliênkếtvớibấtcứnhữnggìsángchóivàmạnhmẽ.ChúngđượcliênkếtvớiTìnhYêu,bởivìđâylàviệclàmtẩyuế,làmchohoànhảo,vàvớiChúa(đangở“trên”).

Thídụ:Sẽkhôngcóngườinàonói“Anhtađixuốngvềphíaánhsáng.Ngườitasẽcảmthấykhóchịu.Tạisao?Khiđặtracâuhỏi,chúngtasẽcónhữngcâutrảlờisauđâytùytheocáchsuynghĩvàmứcđộthôngminh:

–“Đixuống”vềphíaánhsáng?Nóicáchnàykhôngổnrồi.Ngườita“đilên”vềphíaánhsáng.

Khôngthểnóinhưthếđược,vìánhsángởtrêncao.–Tôikhôngbiếtnữa…nhưngcáchnóinàylàmchotôikhóchịu…cũnggiốngnhưmộtcái

gìđóquásai…tôikhônghiểutạisao…trongthâmtâmtôinghĩnhưthế.–Ánhsángcũngcóthểởtrêncũngnhưởdưới.Nhưngkhi“ởdưới”khôngliênquangì

đếntôi.Trongkhi“đilên”,ánhsángchotôicócảmgiáchiểubiếtvàđượctẩyuế.Đâylàmộtcảmgiáckhótảvàtôithiếtnghĩmọingườicũngcảmnhậnnhưtôi.

NgườitađãđặtChúa,thiênđàng,tìnhyêucủaChúa,sựhoànhảo,v.v…“ởtrên”.Nhưngtạisaokhôngđể“ởdưới”?

ChúaGiêsuđã“lên”trời.Tạisaokhông“đixuống”trời?Bởivìtrờiở“trêncao”.Nhưngtạisaokhôngởdưới?

ĐứcMẹĐồngTrinhđãcósự“Quythiên”củaBà,v.v…Đốivớimộtngười“vănminh”,ýniệmđilênluônkhởiphátnhữngcảmgiáctẩysạch.Cảm

giáccủanhữngnhàleonúivànhữngphicôngcũngkhôngkhácgì.Việcthăngthiênsẽtạochohọcómộtcảmgiácuylực,làđiềuchắcchắn.Nhưnghọthườngnói“ởtrênđó”,ngườitacócảmgiáctrongsạchhơn…

Ngườitaluônnhậnthấynhữngcảmxúcđótrongcácbộmônnghệthuậtvàtrongnhữngbuổiphântíchtâmlý.“Đilên”và“MặtTrời”cũngcóthểgợinhữngcảmxúctìnhdụcthuầntúycũngnhưTìnhYêu.Đólàđiềulôgíc.Tìnhyêuđượcliênkếtvớisựtrongsạchvàsiêuthoát.

Nhưvậy,đểphântíchnhữnggiấcmơchođúng,ngườitacầnphảihiểurõcáingônngữtượngtrưng,cónghĩalànguyênthủy.

Mộtbuổitâmphânhọc.BàXđượcyêucầunóira“hếtnhữnggìbàđangnghĩtrongđầu,sausựgợiýcủatừMặt

Trời.BàX…,bamươituổi,rấtlànhmạnhvàthôngminh,đangtrongtìnhtrạngthưgiãnhoàntoàntrongbóngtối,haimắtnhắmkín:

–…tôithấymặttrời,rấtcaotrênbầutrời,đượcbaoquanhbởinhữngngọnlửavàngnhưnhữngmàntrướngánhsáng.Ánhsángđótừtừhướngvềphíatôi,nhưmấyngọnđènpha.Tôicảmthấytừtừbaybổnglênkhôngtrung,nhưtronggiấcmơ.Tôiđilênthậtmautrongsựthoảimáikỳdiệu.Tôicảmthấymìnhnhẹnhưkhông.Ồ…nhưngtôicảmthấymìnhlênthậtsự,đólàmộtcảmgiácđờđẫntuyệtvời…Tôilầnlầntiếnlạigầnmặttrờivànócũnglớndần.Nhữngngọnlửabaoquanhnó…tôinóilàmsaođây…khôngdữtợn;tôicócảmtưởngchúngrấtdễchịuvà

mếntôi…Tôithấynhữngngọnlửađóchạmvàongườivàtôithấyởphíasaumặttrời,mộtcáigìđónhưmộtkhuvườnsángchóibaola,rấtyêntĩnh,vớinhiềuquảcầuđủmàusắc.Ởtrongcùngcómộtcánhcửa,vàmộtchàngthanhniên.Anhtacầmmộtthanhkiếmtrêntayvàtôicócảmtưởnganhtađangcườivớitôi…Nhưthểcáiphầnxấuxacủanhâncáchtôiđãbiếnmất…Tôicảmthấythậtsựxúcđộng,tôicócảmtưởngnhưđangbướcvàotrongvùngánhsángvĩnhcửu…Bấtngờtôinhìnthấychatôi…Ôngđứngtrướcmặttôi,ngườiđầyhàoquangvàđangcầmmộtthanhkiếmbằngkimcương…Ôngđưachotôimộtchìakhóabằngvàngvàchỉvàocánhcửasángchói…màtôithấytrongđócónhiềungườimặctoànquầnáotrắng…

Chúngtahãyngừnglạiđây.Chúngtathấytrongtựdoliêntưởngnàycónhiềuhìnhảnhmàtôivừanêuởtrên.Tôixinnhấnmạnhlàtrongtámtrênmườitrườnghợp,chínhnhữnghìnhảnhđóđượcbiểuhiện.

TừMặtTrờilầnlượtđưađếntheothứtự–đilên(thăngthiên)–thoảimái(siêuthoát)–mộtkhuvườnsángchói,nhiềuquảcầu(hìnhảnhcủathiênđường,vớicáchìnhcầulànhữnghìnhhọchoànhảo)–cánhcửasángchói–mộtthanhniênvớimộtthanhkiếmlửa(gợinhớđếnthiênsứcủatôngiáo)–nhưthểphầnxấuxacủanhâncáchtôiđãbiếnmất(sựtẩyuế)–ánhsángvĩnhcửu(ChúaTrời)–chacôta(chúngtasẽthấytạisao)–ngườichađầyhàoquang–thanhkiếmbằngkimcương(thanhkiếm=sứcmạnh;kimcương=sựgiàucó,màđâylàtinhthầnsungmãn)–chìakhóabằngvàng(chophépmởcánhcửacủasựhoànhảo)–nhiềunhânvậtmặcquầnáotoàntrắng(sựhoànhảo,trongsạch,cácthiênthần)

Tấtcảnhữnghìnhảnhcủa“giấcmơnày”đượctìmthấytrongcáctruyềnthuyếtdângiancủamọithờiđại.Thậtvôcùngcảmđộngkhibắtgặpchúngtrongnhữngbuổitâmphânhọcđượcthựchiệnvớinhiềungườihoàntoànkhácnhau.

MộtTượngTrưngThậtVĩĐại:ngườichaChúngtathấyýniệmvềNgườiChaxuấthiện:a)trongcáccâutrảlờicủatừ“MặtTrời”;b)trongcáccâutrảlờicủatừ“ĐiLên”.c)GiấcmơđầyhìnhảnhcủabàX.bắtđầuvớitừMặtTrời.Tạisaovậy?Chúngtabiếtthànhngữ“Chatôilàmộtmặttrờiđốivớitôi”.Điềuđócónghĩalà“giống

nhưmặttrời,chatôirấtmạnhvàsángchói”.Giốngnhưmặttrời,chatôihướngdẫnvàsoisángchotôi,banchotôisựantoàn.

VàđâymớilàđiềuquantrọngGiốngnhưmặttrời,đứatrẻxemngườichanhưmộtanhhùng.Ngườichalàmộtngười

hùngdũngvàquangvinh.Vảlạimấyđứatrẻthườnghaykhoekhoangvềchacủachúng,vềnghềnghiệpcủaôngta,v.v…Đốivớimộtđứatrẻ,ngườichacónhiềunétsiêuphàmvàđượcđặttrênbệthờ.

Nhưngkhôngphảichínhngườichamìnhmàđứatrẻđặttrênbệ,nhưnglàýtưởngmànócóvềngườichanóichung.Đốivớiđứatrẻ,ngườichalàmộttượngtrưngtrướckhilàngườichacủanó.Mộtcáchvôthức,nóđòihỏingườichaphảitươngứngvớitượngtrưngđó,phảicósứcmạnh,quangvinh,tínhkhôngbaogiờsailầmvàsựtỏasáng.

Vìvậy,nhiệmvụthựctiễncủangườicharấtkhókhăn.Bởivìôngtaphảithểhiệnsaochohàihòavớihìnhảnhtượngtrưngcủađứatrẻ.Đólà

mộtnhiệmvụrấtnặngnề.Nếungườicha(vìmộtlýdonàođó)khôngtươngứngvớitượngtrưngnày,sựchốngđốiliềnxuấthiệnnơiđứatrẻ(cóthểdẫnđếnsựmấtcânbằngtâmlý)

Trườnghợp:nghềnghiệpcủangườichakhôngvẻvang;ngườichanhunhược;ngườichađộctài;ngườichakhônghọcthức;ngườichakhôngđượchâmmộ;ngườichaquánghèo…

Tấtcảnhữngtrườnghợprấtthôngthườngnàymàýniệmvẻvang,sángchói,hùngdũng

màđứatrẻcóvềngườichanóichung,sẽsụpđổtrướcngườichathựcthụcủanó.Khôngcầnphảinóiviệcnàycóthểđượcchỉnhsửa.Chỉlàvấnđềtếnhị,thôngminhvà

nhấtlàcânbằng.Trườnghợpkhác:mộtthiếuniênbắtđầuthùghétngườichabởivìôngnàytựnhiênngã

bệnh.Sựhậnthùnàytựđộngkhởiphátngoàiýmuốncủađứatrẻvànócảmthấyrấthốihận.Nónóiôngta“đãngãnhàotừtrênbệ”.Đánglẽnóphảinóilàngườichanókhôngcòntươngứngvớicáitượngtrưngnộitại.

Bởivìvừalàtượngtrưngvàvừalàthựctiễn,nênnhiệmvụcủangườicharấtkhókhăn.Vàluônlàmộtviệcnguyhiểmkhibịnhìnxuyênquamộtbiểutrưngquáuylựcnhưthế.Trênđờinàykhôngcóngườichanàolàmộtvịthầncả,dùôngtacólànhưthếđốivớiđứaconôngta.Bấtcứngườichanàocũngchỉ làconngười thôi.Và tấtcả trí thôngminhcủaông tasẽhướnglàmsaochođứatrẻcoiôngnhưmộtngườiđànôngvàmộtngườibạnchứkhôngphảimộtvịthần–mặttrời.

LỬALửaluônlàmộtvậtthờcúng.Ngàynay,lửachủyếuđượcliênkếtvớinhữngtìnhcảmyêu

đương.Ngườitathườngnói(màkhôngnghĩ)–“tôibốclửavìmộtaiđó”–tôiđangbịđốtcháyvìđammê–timtôibừngcháy–tôiđangtànlụivìtìnhyêu,v.v…

TạisaongườitatượngtrưngTìnhYêuTuyệtĐối(nhưThánhTâmchẳnghạn)bằngmộtngọnlửachóilọingaychỗtráitim?TạisaocácThếVậnHộiđượcmởmànbằngmộtvậnđộngviênchạybộcầmNgọnĐuốc?

TrướcMộNgườiChiếnSĩVôDanh,mộtngọn lửa luôncháy.Hàngnămngười ta “làmsốnglạingọnlửa”củaNgườiChiếnSĩVôDanh.TạisaotrongdịplễNoel,ngườitađốtđèncầy?Tạisaongườitađốtmộtcâynếntrướcbứctượngcủamộtngườinàođó?

Nếumộtvịhônphunói:“Anhdànhchoemtráitimđầynướccủaanhđây…”.Tôiđểchocácbạnnghĩđến sựkinhngạc của cô gái.Nhưngnếuanh tanói: “Trái timnóngbỏng củaanh…”thìkhôngcóchuyệngìxảyrahết.Tạisao?

Đâylàcáchtrảlờicủamộttrămngườithườngđượcnghethấychotừ:LỬA

Sựchóisáng–Ánhsáng–Tìnhyêu–Sựtẩyuế–Sựsống–MặtTrời–Chúa–Nănglượng–TríTuệ–Vinhquang–Sứcmạnh–v.v…

ÝnghĩasâusắccủatừLửacóđiểmtrùngvớitừMặtTrờihoặcĐiLên.Nếuchúngtađọcnhữngcâutrảlờiởphầntrên,chúngtanhậnthấygì?Cónhiềucâutrảlờigiốngnhauđượcđưaranhưlà:ánhsáng–TìnhYêu–Vinhquang–Chúa–Sựtẩyuế.Còncầnnóigìthêmkhông?

Trongcácngônngữcổ,từ“Lửa”đồngnghĩavớiSựSống,ánhSáng,Tìnhyêu,Sinhkhí,Sứcmạnh(hãysosánhvớinhữngcâutrảlời“hiệnđại”xem!)

Cácnhàtâmlýđềubiết,thídụnhư,ýniệmcủatừLửađượcliênkếtrấtchặtchẽvớiTìnhyêu.NếuLửagợinhớTìnhyêutấtnhiênnócũngcóthểgợiđếntìnhdục,hoặcnóichunghoặccủacánhân.Chúngtahãynghĩđếnsự“rựcsáng”củavàingườisùngtín,hoặcđếnnhữngsuynghĩchủđộngcủanhữngngườiyêunhau“nóngcháy”đượcnóiởphầntrên.

Tấtcảnhữngđiềunàysẽ là tròđùa thúvịnếuconngườikhôngđặtsựsống trêncáctượngtrưngđó.Nhưngđiềutráingượclạixảyra.Hơnnữa,nếucáctượngtrưngnàyđượcsảnsinhbởinhữngcảmxúcvôthức,đếnlượtchúngcũngcóthểkhởiphátra.

Đólàtrườnghợpcủavàihọasĩđượcgọilà“thầncảm”màrấtthườngkhihọchỉlàmmỗicôngviệclàtìmlạinhữngtượngtrưngvĩđạicósẵntrongmỗiconngườichúngta.

Vìthế,cóhai loạingười:nhữngngườiđặtsựsốngtrênnhữngtượngtrưngtoànnăng,nhưnglạikhôngbiếtđiềuđódùchocáctượngtrưngđócóảnhhưởngđếnhọ.

Vànhữngngười,đãbiếtrấtrõvàsốngvớihếttâmtrícủahọ,cóthểsửdụngchúngđể

giúpđỡvàhiểubiếtnhữngngườikhác.ĐólànhữngngườiAmTường.Lửa,contraicủamặttrờiGiốngnhưMặtTrời,lửabanpháthơiấm,ánhsángvàlàmtanbiếnnỗisợhãi.Đốivới

nhữngngườixưa,MặtTrờiđượcgọilàNgườiCha,vàNgọnlửatrầngianlàNgườiCon.Córấtnhiềulễhộiđượctổchức.NhấtvàolễĐôngChí(hiệnnaylàngày25–12củachúngta).MộtnghithứcđểtônvinhsựrađờicủaĐứaCon–Lửa…ĐạoCơĐốcvẫncònduytrìcáctụclệhuyhoàngđó.DùcáctínđồCơĐốckhôngnhớchínhxácngàyrađờicủaChúaGiêsu,nhưnghọvẫnduytrìnghilễcủasựrađờicủaĐứaCon–Lửa.Thếlàngày25–12đượcấnđịnhlàngàysinhcủaChúaGiêsu.Trongdịpnày,nhiềuđốnglửathậtlớnđượcđốtlên,vànhữngcâyđèncầynhỏcủachúngtalàchỉđểgợinhắclạimàthôi.

Tấtcảnhữngthứnày,thayvìlàmchoconngườitrởthànhmộtvậtnhỏbé,lạihướngmộtcáchkỳlạanhtavềlạinhữngthếkỷđãquavàđếncảnhữngconngườiđãvàđangchiếmlấytráiđất…

DƯƠNGVẬTConngườibìnhthườngluôntônthờSựSống.Vìvậysẽlàđiềutựnhiênkhianhtatônthờtấtcảnhữnggìtạorasựsốngvàchophép

duytrìnó.Nếu,mộtcáchvôthức,chúngtatônthờtấtcảnhữnggìgiúpchosựsốngđượcduytrì(chẳnghạnnhưmặttrời),chúngtasẽtìmmộttượngtrưngcụthểhơnđểbiểuhiệnchochínhSựSống.

NhưngkhôngcóthứgìcóthểtồntạimàkhôngcầnđếnDươngVật.BấtcứcuộcsốngnàocũngphảitùythuộcvàodươngvậtmànóđãtrởthànhNguyênTắcGiốngĐựcTổngThể.Đếnchừngđóngườitamớidễdànghiểutạisaomộtsựtônthờtoàncầuđượcthiếtlập,hùngmạnhkhôngkémgìsựtônthờMặtTrờihoặcLửa.

Đốivớiconngườinguyênthủy,dươngvậttượngtrưngchosựsống,nhờvàohànhvitínhdục.Ởđâychúngtaphảihiểuhànhvitínhdụcnàytượngtrưngchochínhsựsống,mộtcáchhoàntoànlànhmạnh,thuầnkhiếtvàdobảnnăngtựnhiên.HànhvicủaDươngVậtlàmộthànhvisángtạo.Đóchínhlànguyêntắcnamtính,năngđộng,cônghiệu,xuyênsuốtvàsinhthực.

Vàcũngphảicầnđếnvôsốsailệchphilýđểlàmgiảmthiểuhoặcvấybẩnýnghĩanày.Hãynghĩxem:trongthờiđạicủachúngta,cóvớitừ“tìnhdục”thôicũngđủlàmngườitađỏmặt!Đốivớingườisơkhai,tínhdụclàmộthànhvithiêngliêng,đượcthờcúngđúngnhưthếđó,bởivìnótượngtrưngchoSựSống!

VảlạiđâylàvàicâutrảlờichotừDươngVậtcủa:1.vàingườihoặcrốiloạnthầnkinhhoặccómộttínhdụclệchlạc.

DƯƠNGVẬTGiới tính–… làmcho tôingượng–Tội lỗi –…thậtvô lýnhưngnó làmcho tôi xấu

hổ…–Ngườiđànông…vàtôithùghétđànông–Hưởnglạc-Bóngtối–Ngườitaphảihọcănnóichođúng

đắnlạimớiđược–Tôinghĩnógiốngnhưmộtcáigìđóbịcấmđoánnhưngtôinhậnthấyviệcgiáodụcgiớitínhđãsailệch.2.vàingườivôcùnglànhmạnh.

DƯƠNGVẬTSứsống–SựSángtạo–Duytrìsựsống–Sứcmạnh–SựSinhsản–Tìnhyêu–Sự

Hoànhảo–CáiCột–CáiCâyTôinhắclại,mộtcáchtượngtrưng,hànhvitínhdụclàmộthànhvithiêngliêng.Vàcho

đếnngàyhômnaynóvẫngiữnguyêngiátrịnày.Đốivớivàibộtộcvôcùnglànhmạnh,hànhvitínhdụcđôikhiđượcthựchànhcôngkhai,đượcxemnhưmộtnghilễcủasựsốngvàđượccả

làngbaophủbằnghoa.Cóvàingườibảnđịagiaohợpvớinhaungaytrênmặtđấttrongthờikỳgieohạt(tượngtrưngchosựsinhsản).ĐâychỉlàmộtthídụbởivìDươngVậtđãđượcthờcúnggầnnhưkhắptoàncầu.

ThếnhữngbiểuhiệncủaDươngVậtlàgì(vàcònnhữnggìnữatrongcácgiấcmơvàbộmônNghệThuật)?Bấtcứcáigìmạnhkhỏe,cụthể,ngẩngcao,dựngđứng.Thídụ:CáiCây,CáiCột(hãynghĩđếnnhữngvũđiệutônvinhdươngvậtvớicácngọngiáođượccắmxuốngnhữnglỗởdướiđất),ThanhKiếm(xemlạigiấcmơcủaJean)–LưỡiCày(ởphầnsauđây).

DươngVậtcũngđượcthểhiệntrongvôsốcôngtrìnhkiếntrúc,dướihìnhdángthựcthụhoặcđượccáchđiệu.

Tínhdụckhôngcònđượctônthờnữa,nhưnghìnhảnhtượngtrưngcủanóvẫncònănsâutrongchúngta.Tínhdụcthựcthụkhôngchỉđượcliênkếtvớichínhsựsốngmàcònvớitấtcảnhữnggìtâmlinhhóanó.Vàkhôngphảilàđiềulạkhirấtnhiềuchứngrốiloạnthầnkinhbắtnguồntừmộttínhdụclệchlạc.

ĐẤTNhữngthànhngữphổbiếnnhấtcóliênquanđếntượngtrưngtuyệtmỹnàylàgì?–Đấtnuôisống–Đấtmẹhiền–BàMẹ–Đất.Ngoàira,Đấtsinhsảnđược,thụđộng,choratrái.ĐiềumàngườitanhậnthấyngaylàsựliênkếtýnghĩagiữatừĐấtvàNgườiĐànBàđược

xáclậptừnhữngthờixaxưanhất!Đấtlàmộtbiểutượnggiốngcáiởmứccaonhất.Ngườitanói“ởtronglòngđất”màkhônghềnghĩđâyđãlàsựsosánhvớingườiđànbà.

Trêntoànthếgiớivàvàomọithờiđại,sựphìnhiêucủađấtluônlàmngườitaliêntưởngđếnngườiđànbà.KhotàngthầnthoạitoàncầuđãbiếnTrờivàĐấtthànhmộtđôivợchồngtoànthiện.Thậtthế,TrờimưalàmchoĐất“trởnênmàumỡ”;vàĐấtkhiđãphìnhiêu,tạorasựsungtúc.CónhiềuvănbảnẤnĐộsosánhchúrểvớiTrờivàcôdâuvớiĐất.CónhiềubộtộctinrằngĐất là“cáibụngcủangườimẹ”,sảnsinhrangườiđànông.NhữngthídụvềsựtínngưỡngBàMẹ–Đấtcóthểđượcnêurađếnvôtận.Cóphảilàđiềutuyệtdiệukhông?

NhưngĐấtmuốnchođượcmàumỡ,phảiđượccàycấy.Vìvậychúngtaphảinghĩđếnviệcconngườiđãliênkếtviệccàycấyvớiviệclàmchophìnhiêu.Đólàđiềuđãxảyratrongvôsốtruyềnthuyếtvànghilễ.

CóphảinếuĐấtđượcxemnhưmộtngườiđànbàđãthụthai,thìtấtcảnhữngdụngcụthựchiệnviệcthụthainàyphảitrởthànhcáctượngtrưngcủaDươngVậtkhông?Đóchínhlàđiềuđãxảyra.LưỡiCàylàmộttrongnhữngtượngtrưngphổbiếnnhấtcủaDươngVật.

Lưỡicày“banhlòngđấtra”,“đàoxớilòngđất”.Baudelaiređãnóigì?“Nhữngnụhônthậttẻnhạtcủaanh…Vànhữngnụhôncủangườiyêuemsẽđàonhữngđườngrãnhnhưcủanhữngcỗxengựahoặclưỡicàybénnhọn…”Ngườithisĩnàyđãthấytrongthâmtâmmìnhcáitượngtrưngvĩnhcửu.Trongvàibộmônnghệthuật,ngườitatượngtrưngvàikiểulưỡicàydướihìnhdángmộtDươngVật.

Trongvàingônngữ,từnàylạicónghĩalà:cáimaivàdươngvật!Cónhiềutruyềnthuyếtđãsosánhngườitânnươngnhưmộtđườngrãnhđượctạobởi lưỡicày.Vàithổdântượngtrưngđườngrãnhbằngngườiđànbà.Nhiềungườinguyênthủy“làmchoĐấtmàumỡ”bằngcáchđưađiđưalạitrêncácluốngcàynhữnglinhvậttượngtrưngchobộphậnsinhdụcnam.

NgườitabiếtcáinghilễrấthấpdẫncủangườiÚc:họnhảymúatrướcmộtcáilỗđượcđào trongđất, tượng trưng chobộphận sinhdụcnữ, và sauđóhọ cắmmột cái cây vôđó(tượngtrưngchoDươngVật).

CáitượngtrưngBàMẹ–Đấtđượcthụthaivàphìnhiêu,làtuyệtđốihợplívàthậtđẹp.Bằngsứcmạnhvàtínhvĩnhcửu,tượngtrưngnàyvẫncònẩnmìnhtrongmỗiconngườichúngta;đểsauđótrồilênlạitrongnhiềutìnhhuống,giốngnhưcáctượngtrưngkhác:

Mộtngườingoạiquốccónóivớitôi:

–Tôimuốnđượcchôncấttronglòngđấtcủaquêhươngtôi…–Tạisao?–…tôikhôngbiếtnữa…tôicócảmgiácnhưtìmthấylạimẹmìnhvàcómộtgiấcngủ

muônđờicạnhbà…Sauđâylàvàiliênkếtcủacáctừcóđượctrongmộtbuổiphântíchtâmlýcủakhoảng

mộttrămngười:ĐẤT

SựGiàucó–SựMàumỡ–SựSungtúc–SựAntoàn–NgườiVúnuôi–NgườiMẹ–ThuộcvềMẹ–ĐượcThụthai

–NgườiĐànbà–TrinhNữ–Thụđộng

NƯỚCNướclàmộttượngtrưngcảmxúcmãnhliệt,đãtrịvìtừnghìnnămrồi.Nóthườngxuất

hiệntrongnhữnggiấcmơđêm,trongvănhọc,thơca,hộihọa,bàihát,v.v…ĐâylànhữngcâutrảlờiliêntưởngđượcđưaravớitừNướccủakhoảngmộttrămnăm

mươingười.Chúngtathấykhôngcógìthayđổihết…NƯỚC

Baophủ–SựPhìnhiêu–SựSungtúc–Lúamì–Yêntĩnh–Rửatội–BàMá–Tôiuốngkhôngnghỉ

–Tinhkhiết–Tuổitrẻvĩnhcửu–HồisinhTôixếpcáccâutrảlờinàytheotượngtrưng:1)Tượngtrưngcủasựphìnhiêu:SựPhìnhiêu,SựSungtúc–Lúamì.2)Tượngtrưngchonữtính:NgườiMẹ–Baophủ–Yêntĩnh.3)Tượngtrưngchosựtinhkhiết:Tinhkhiết–Rửatội.4)Tượngtrưngchosựhồisinh:Vĩnhcửu–Tôiuốngkhôngnghỉ–Hồisinh.Trênthựctế,nướcluônlànhữngtượngtrưngnày,ởtấtcảcácbộlạctrêntráiđất.Chỉcần

mộtchúttrựcgiácđểcóthểhiểuđượcnó.Nước,tượngtrưngcủasựmắnđẻvànữtínhĐólàđiềutấtnhiên.Ngườiđànbàmắnđẻsinhmộtđứacon,nhưđạtđượcnướclàmcho

phìnhiêu,tạorasựsungtúc.Ngoàira,chúngtanênnhớTrờivàĐấttạothànhmộtđôivợchồngtoànthiện.Vìthế,sẽlàđiềutựnhiênkhinước(mưa)từtrêntrờirơixuống,lạiđượctônthờnhưmộtnữthánhngănchặntìnhtrạngcằncỗicủaBàMẹ–đất.Trongsốmườingànbộtộckhácnhau,ngườiNgacótônthờmộtvịnữthầnvừalàNgườiMẹ,Đấtvàsựẩmướt.NgườitacóbiếtđếncáiđàinướcởOxford,đượcxemnhưcóthểlàmnhữngngườiđànbàvôsinhtrởnênmắnđẻ.Cóvôsốđàinướcmàđứngtrướcđóngườitacóthểướcnguyện.

Trongvănhọc,ngườitanói“nướcnhưmẹhiền”baolấyanhta.“AnhtacảmthấynhưnằmtrongvòngtaycủaBàMẹ”.Cóvôsốbàithơvàtruyềnthuyếtnóivềnướcnhưmộtnữthầnhoặc nhưngườimẹ.NgườiTrungquốc nói đếnnướcnhưmột loại hình của sự khônngoan.Thếnước có tinhkhiết, khiêm tốn, có thểbao lấymột cáchhài hòamọihìnhdạngkhông?Đãcóbaonhiêubàihátnóivềbiểncả,dòngsông,đàinước,consuối,đếnsươngmai,v.v…

ChúngtahãynghĩđếnsôngSeine!Nórất“đatình”,nó“tỉtê”nórất“nữtính”,nólà“tânnương”,nó“ômlấy”Paris,“tínhkhínóthấtthường”,nó“đượclàmđẹp”v.v…Tấtcảnhữnglờicanàytụhộilạitrongcáitượngtrưngvĩđạicủanước;vàcáitượngtrưngsâukínnày,chạm

phải cái bản năng truyền kiếp củamỗi con người chúng ta, đã tạo nên sự thành công củachúng.

Hơnnữa,nướccũngtượngtrưngchosựphìnhiêuvàsinhsản.ChúngtahãytríchvàidữliệuđượcMircéaEliadekể lại (Lịch sửCácTônGiáo): “TrongngônngữSumérien, từ a cónghĩalà“nước”nhưngcũnglà“tinhdịch”,sựthụthai,thếhệ.Ngàynay,đốivớinhiềubộlạcsơkhai,nướcvẫnđượcxemnhư là tinhdịch (như tronghuyền thoại).TrênĐảoWakuta,mộthuyềnthoạikểlạichuyệnmộtthiếunữđãmấttrinhbởivìcôtađểchonướcmưatrúngvàongườicôta…

Mộtchútnữađây,chúng tasẽ thấymộtgiấcmơcủamộtcôgái trẻ tân thời,nhắc lạihuyềnthoạinày.

MốitươngquangiữasựphìnhiêucủaBàMẹ–ĐấtvàsựthụthaicủangườiĐànbàlàrấtchặtchẽvàhoàntoànhợplý.

Nước,tượngtrưngcủasựhồisinhvàtinhkhiếtHìnhảnhcủasựhồisinhbằng“nước”đượctìmthấytrongnhiềutruyềnthuyếttrêntoàn

thếgiới.Một“ônggià”trầmmìnhdướinướcđểsauđóbướcravớimộtthânthểhoàntoànmới.Tượngtrưngcủasựrửatội.Thếcácphongtụcđãnóilênnhữnggì?“ThếgiớiđượchìnhthànhtừNước”.TrướckhihìnhthànhtừNước,thếgiớichưacóhìnhdạng,chưahiệnhữu.Sựtrầmmìnhvàonước(trongcáclễrửatội)mangýnghĩasự“trởvềhưvô”vàviệcrakhỏinướcmangýnghĩaconngườiđượctáisinh,trởnêntrongsạchhơn,đượctáitạo.

Vềmặt thếgian,cácnạnhồng thủy(đượckểrấtnhiều trongcác truyền thuyết)cũngmangýnghĩađó:sựtrởvềhưvôcủanhânloạicổxưavàsựtáisinhtrongmộtthờiđạimới.Tấtcảnhữnganhhùngđềutrầmmìnhtrongbiển;nhữngcuộcduhànhghêrợnđềucómộtchuyếnđitrênsônghoặcmộtcuộcvượtđạidương,đôikhitrongbụngcủamộtconquáivật.

Ngườichếtthườngđượcđặttrênmộtchiếcgheđểtrôitrêndòngnước.Cónhiềuchiếcghechởlinhhồncủanhữngngườiquácố,v.v…

Cuốicùngcácanhhùngcũngrakhỏinướctrongchiếnthắngvàđượctáisinh…Saunữa là chuyệnnhữngnguồnnước trườngxuân,đàinước thầndiệu, suối vàdòng

sônglinhthiêng,giếngdànhchonghilễ,vẫncònhiệnhữutrongthờiđạicủachúngta.(NgaytạiPháp,cónhiềudòngsôngvànguồnnước,màtheodângian,cóquyềnnăngtáisinh.TạiCornouailles,nhữngđứatrẻbịbệnhđềuđượcnhúngvàotrongnướccủacáigiếngởSaint–Mandron).

Ngoàira,việctẩyuếbằngnướcđượcthựchiệntừkhicóloàingười.Ezéchielcónói“Tôisẽrướinướclênmìnhcácngườivàcácngườisẽtrởnêntrongsạch…”.Việcrửatộilễtắmgộivàrướinướclênngườiluônlàmộtminhchứngsốngđộng.

Quảthậtnướclàmộttrongnhữngtượngtrưngtuyệtmỹnhấttrênđời.VIỆCSỬDỤNGCÁCTƯỢNGTRƯNGTRONGLIỆUPHÁPTÂMLÝHỌCChúngtacóthểnàodùngcáctượngtrưngđểkhởiphátmộtcảmxúckhông?Nhữngcảm

xúchữuhiệuvàcóthểchữalànhbệnhkhông?Nếumộthìnhảnhtượngtrưngnàođóbiểuhiệnchomộtcảmxúc,cóthểnàongườitadùngmộthìnhảnhđểkíchgọimộtcảmxúckhông?Cóthểnàongườitadùngnóđểthựchiệnmộtgợiýsâulắngkhông?

Nhưvậy,chúngtabướcsangmộtgiaiđoạnmớicủaLiệuPhápTâmLý.Đâylàmộtgiaiđoạnvôcunghàohứng,vàcóthểmangđếnmộthiệuquảthậtsự“thầnkỳ”,hoặcvềmặttâmlýhoặcchoviệcchữalànhbệnh.

GIẤCMƠTỈNHTÁOCáchđâyhaimươinăm,RobertDesoille,dướisựdìudắtcủaE.Caslant,cóthamdựmột

buổiđangdiễnramột“giấcmơtỉnhtáo”ôngtarấtngạcnhiêntrướcsựphongphúvàuylựccủa cáchình ảnhhiện ra trong tâm trí của “ngườinằmmơ”.Desoille liềnbắt tay vào việcnghiêncứuvàhoànchỉnhmộtphươngphápmới,làmchokhoatâmlýhọctrởnênphongphú

hơn.Vậyphươngphápđólàmgì?1)Nódùngcáctượngtrưngđểphântíchngườibệnh.2)Nósửdụngsứcmạnhlinhhoạtcủacáctượngtrưngđểtácđộnglênngườibệnh.3)Nólàmnhưthểnàođóđểchocáitượngtrưngđótrởthànhmộtthựctếsốngđộngvà

hiệuquả(nhưđốivớiconngườisơkhai).NhữngđiềukiệncủakỹthuậtđóBởivìnóliênquanđếnviệctìmlạitưchấtbiểutrưng,nênchủthểphảibịtáchrờivới

“trínăngphánđoán”ởmứctốiđa.Thảlỏngcơbắpvàtâmtríthoảimáilàrấtcầnthiết.Cónhiềucáchđểthựchiệnđiềuđó.Dùgìđinữa,ngườibệnhnhâncũngbịcôlậpcàngnhiềucàngtốtvớithếgiớibênngoài(thoảimái,bóngtối,mắtnhắmlại,v.v…)

Sauđó,ngườitasẽlàmchongườibệnh(lầnhồi)đitừtrạngtháiýthứctựnhiênsangmộttrạngtháikhác:trạngtháimàhiệuquảcủatượngtrưngcóthểhoạtđộng.Đươngnhiênchủthểvẫncòntỉnhtáo.Cóthểnóiđạikháilàgiấcmơtỉnhtáođượcthểhiệnnhưmột“kịchbảntượngtrưng”đượcđiềukhiển.Nhàtâmlýhọcđảmnhậncáicôngviệcdìudắtvàphântích.Ngoàirachủthểsẽcòncungcấptưliệumộtcáchdồidàohơnnữa.

Đểminhhọa,sauđâylàbađoạnngắncủanhữngbuổithựchànhGiấcMơTỉnhTáo.1

Janinelàmộtphụnữbamươituổirấtnamtính.BàlàgiáosưtoánvàkhôngbiếtýnghĩacủaTượngTrưng.ĐiềunàychothấyrõVôThứcBiểuTrưngxemthường“lýtrítoánhọccủa1958”.Tôixinnhắclạilàvớiphươngphápnày,“lýtríphánđoán”phảiđượcgạtbỏởmứctốiđa.Nhữngtìnhhuống“vôlýnhất”phảiđượcbiểulộmàkhônglàmchochủthểphảikhóchịu.(Khôngkhácgìvớigiấcmơđêm).

–…tôicảmthấymìnhđangbơivàomộtcáibờ.Mộtônggiàđangđứngđó,ôngtatươicườivàcóvẻrấthiềnhậu.Ôngtađóntôi.Ôngdẫntôiđếnmộttảngđánơicómộtnguồnsuốirấttrong.Ônggiàđẩytôixuốnglànnướcđóvàtôicómộtcảmtưởnglànhưđượctẩyuế…Tôibướcrakhỏilànnướcđó…vànhậnthấytôiđãcómang…điềunàylàmchotôighêtởmvìtôikhôngmuốncócon.Ônggiàmớinắmtaytôivànhậnđầutôixuốngdòngnướcmàtôiđãbơitrongđó.Ôngbảotôi“Đừngcósợ”ôngnhìnbụngtôivàmỉmcười,rồinói“Nhưthếtốtrồi”.Tôivẫncómangvàtôibắtđầuhát…Ngaytạichỗtảngđábâygiờtôithấymộtthanhniênđangphunnướctừtrongmiệngra…

“Giấcmơtỉnhtáo”nàycóthểlàmchúngtakinhngạc.Chúngtahãynhớlạitượngtrưngcủanước.Chúngtanhậnthấysựtrùnghợplạlùngvới

cáchuyềnthoạixưavềsựthụthaibằngnước!Từhàngngànnăm,hàngngànngườiphụnữcóthểcómột“giấcmơ”giốngnhưJanine.Chúngtahãyxemlạiđoạn“giấcmơtỉnhtáo”này:1) Janineđượcmộtônggià tươicườiđóntiếp(SưKhônNgoan,SựThaThứ,SựHiểu

Biết)2)Janinebịđẩyxuốnglànnướcchảyratừtảngđá.Côtacócảmgiácnhưđượctẩyuế.3)Côtanhậnthấymìnhđãcómang.Ởđâychúngtagặpngaycáitượngtrưngcủaviệc

nướclàmthụthai.4)Côghêtởmbảnthâncôta.Đólàđiềutấtyếubởivìcôtatừchốivaitròlàmphụnữ

củamình.Solạivớiquanniệmcủamình,côtacảmthấynhưbị“ôuế”.5)ônggiàđólạinhậnđầucôtaxuốngnướclại(Nhậnxuốngnước=cáichết),tiếptheo

sựnổilên=hồisinh,tinhkhiết.Nhữnglờinóicủaônggiàtươngứngvớitượngtrưng“RửaTội”

6)Janinevẫncómang.Việc“tẩyuế”đãlàmthayđổiquanđiểmcủacôta,côtabắtđầuhát.

7)Thayvàochỗtảngđábâygiờlàmộtthanhniên.Anhtaphunnướctừtrongmiệngra.Lại thêmmột tượngtrưngcủanước làmchothụthai;việc thụthaiđượcngười thanhniênthựchiệnvàJaninechấpnhậnđiềunày.

Chuyệngìxảyrasauđó?Janinebịấntượngmạnhvớiviệcchấpnhận(dùtronggiấcmơvànhiềungàysauđó)vaitròphụnữvàsựthụthaiphátxuấttừđó.Liệuphápchữatrịtâmlýhọcđãlợidụngnhữngcảmthứcmãnhliệtđượcbiểulộbởi“giấcmơtỉnhtáo”này.Vàviệctrịliệutiếptụcđượctiếnhànhdựatrênnhữngtượngtrưnghùngmạnhnày.

Janineđãmauchóngloạibỏcácmặccảmđểchấpnhậnvaitròphụnữcủamình.Bâygiờcôtađãlậpgiađìnhvàrấtnữtính.

2Chủthểlàmộtkỹsư,độcthân,bốnmươituổi.Tiếptheonhữngkỹthuậtthưgiãn,ôngta

đượcmờinóirangaynhữnggìôngtacảmnhậnhoặcthấyđược.Chúngtasẽnhậnthấyởđây“lýtính”khôngthểtồntạilâuđược.

1)…tôicảmthấymìnhđangnằm,haichâncolại.Vảlạiđâylàkiểuduythấtlàmchotôingủđược…Hìnhảnhcủamộtloạitrứngmàtôiđangnằmtrongđóchợtđếnvớitôi…mãnhliệtđếnmứctôicảmthấyantoàn…trongcáctrứngđó…mặcdùtôiđãbốnmươituổirồi…

Ngaylúcđó,anhtađượcyêucầunóiraanhtasosánhmìnhvớicáigì,vàcâutrảlờilà:2)…mộtbàothai.Đúngvậy,mộtbàothai.Cóphảivìtôiquásợcuộcđờivànhữngtrách

nhiệmkhông?Tôiluôncảmthấymìnhthuakémtrướcmặtnhữngnhâncôngmàtôiphảichỉhuyhọ…cáicảmtưởngthậtkỳlạđóvàcáiýnghĩmuốntrốnđi,giốngnhưthểtôichưarađờivậy.

Đếnlúcnày,anhtađượcyêucầu“chuira”khỏicáitrứngđóbằngbấtcứcáchnào.3)…tôiduỗingườira trongcơnphẫnnộbấtngờ…mọi thứđềubể,và…tôicảmthấy

mìnhđangnổitrênmặtnước…trênmộtmặtnướcmênhmông…vàởtrongcùngcómộtmặttrờivàngchói…mọithứtrongmộtimlặngdiệukỳ…Tôicócáicảmgiáclạkỳnhưthểđangchờđợivậy…

Anhtađượcyêucầubơiđi.4)…tôicảmthấymìnhbắtđầubơithậtchậmrãi,rồimauhơn.Tôibơiđếnmộtbờ.Đột

nhiêntôibịmộtconđườngchặnlạinónhưtrồitừdướinướclênvàcứcaomãilênđếntrờixanh.Conđườngthìsángchóicònbầutrờithìtốiđen.Tôinghĩmìnhphảitrèolênđónếutôimuốnthayđổi…

Chúngtathấyđượccáctượngtrưngnàođây?1)mộthìnhảnhchínhxáccủasựbámvíuvàongườimẹ,mộtsựtrởvềvớingườimẹ.

Chínhôngtađãnói:Tôicócảmtưởngnhưlàmộtbàothai,(vớisựngụý:trongbụngcủamẹtôi).

Ngoài ra chứng “ấu trĩ” cũng được ông ta biểu hiện: những cảm thức tự ti, sợ tráchnhiệm,dángvẻphụnữ,độc thân, sợđànbà,không thể rời xabàmẹmìnhđể cướivợ, vớinhữngphảnkhángtrướcnhữngtìnhcảnhđó(Chúngtanênghinhậnlàtrongmộtbuổikhác,ôngtanhìnthấymộtbùnhìn.Đượcbảoxéhếtquầnáocáibùnhìnđó,ôngtanhìnthấykhuônmặtnghiêmnghịcủabàmẹôngta)

2)Nhữnglờigiảithíchchotìnhtrạngcủamình.3)Mộttượngtrưngtoàncầurấtđẹp.Ngườitanghĩtớinhữngtậpquán:thếgiớiđược

hìnhthànhtừnước.Nhưvậy,chúngtacóởđây,mộthìnhảnhhồisinhcánhân,“mộtlầnchàođờikhácchomộtcuộcđờikhác”.Chínhôngtađãnói“tôicócảmtưởngnhưđangtrôngchờ…”.

Tượngtrưngcủanướcthườngđượcthấytronggiấcmơtỉnhtáo:bởivìrấtnhiềungười

muốn“thayđổi”–“đượchồisinh”–“đượctẩyuế”.Vìvậymàtượngtrưngcủanướcthườngđượcbiểuhiện.

4)Ôngtađiđếnmộtconđường“dốclên”.Ôngtanói“Tôinghĩmìnhphảitrèolênđónếutôimuốnthayđổi…”

Nhưthếchúngtacũngcócáitượngtrưngchosựđilên–tẩyuếsựtựgiảitỏa(Vảlạiconđườnglàánhsáng–chóilòa)

Nhờcáigìmàgiấcmơtỉnhtáolạilýthú?Chúngtahãysosánhnóvớimôntâmphânhọccổđiển.Trongmộtchừngmựcnàođó,

tâmphânhọcdựavàosựhiểubiếtcủachủthể.Nódựavàosựthônghiểunhữngmặccảmcủangườiđóđểchỉnhsửamộtnhâncách.Nhưngchúngtabiếtrằngbấtcứmộthànhvinàocủaconngười, trướchết,đượckhởipháttừmộtcảmxúchoặcmộtcảmthứcnàođó;vàchúngkhôngcóliênquangìvớitríthôngminhhoặclýtrí.Sựthôngminhlàchủyếutrongviệchiểubiếtconngườimình,nhưngvẫnchưađủ.Vìlýdođómàgiấcmơtỉnhtáobổsungmộtcáchhữuhiệuchotâmphânhọc.Tạisao?Bởivìnólàmviệctrựctiếpvớivôthức.Bằngcáchnào?Nhưngbằngcáchdùngngônngữcủachínhnó,cónghĩalàbằnghìnhảnhvàtượngtrưng!Cómộtđiềuđángchúýtronggiấcmơtỉnhtáo:sựbìnhtĩnhmànómauchóngmangđến.Mộttrongnhữnghiệuquảthườngthấynhất:làviệcloạitrừchứngmấtngủ.Ngoàiracòncóthêmnhữngcảmtưởngđượcgiảitỏa.Tạisao?Bởivìchủthểcảmthấymìnhđanghoạtđộng,vàthậtsựsốnggiấcmơnày.Mộtthànhcôngvớigiấcmơtỉnhtáomangđếnnhiềuhậuquảtứcthìchocáchứngxử.

3Đâycũnglàmộtđoạncủagiấcmơtỉnhtáo,đượcthựchiệnvớiYvonne,mộtphụnữba

mươi tuổi, có gia đình. Cómặc cảm tự ti và tội lỗimãnh liệt, được gắn liền vớiMặc cảmOEdipe.Vềmặttínhdụcrấtlãnhcảm,nhưngđượcngườichồngcảmthông.

Ngaytừđầu,ngườitađềnghịbàlàmnhưđangởnhàmình,đangsốngtrongkhôngkhígiađình:

1)…tôicócảmtưởngnhưđangởnhà…tôiđangđọcsách.–Bàđọcgìvậy?2)…Ồ,mộttácphẩmvềThánhThomasd’Aquin.Tôithíchhơnhếtlànhữngchuyệntâm

linh…tôimuốncómộttâmhồntrongsạch.Khôngmộtlờinhậnxéthaycâuhỏinàocủanhàtâmlýhọc.Lạithêmmộtgợiýbảobàta

cứxemnhưđangởnhàmình:3)…tôivẫnởtrongtìnhcảnhđó;tôiđangđọc.Chồngtôithìtínhsổsách.Đứacongáinhỏ

củachúngtôichơingaydướichânôngta.Mọithứđềuyênbình,nhưbìnhthường…–Bàhãyđứnglênđivàhãycócảmtưởngnhưđangbướcđếnmộtcánhcửamởrabên

ngoài:4)…tôiđangtiếnđếncánhcửamởrakhuvườn.Tôimởnóra.Tôiđirangoài.Khôngcòn

khuvườnnữa…tôinhậnthấymìnhđangđứngtrênmộtcánhđồngđầyánhtrăng,chođếnvôtận.

5)…tôitừtừxoayngườilại;tôisợ…ngôinhàcủatôiđãbiếnmất…Mọithứđềubỏrơitôi.Cánhđồngtrảidàiđếnhếttầmnhìn…tôicảmnhậnsựcôđơnlạnhgiá…

Cóphảilàtôikhông?…–Bàhãycócảmtưởngnhưđangbướctrêncánhđồngđóđi.6)…tôi…tôikhôngdám.Tôimuốnbámlấymộtcáigìđótôitìmchồngtôi,hoặcmộtai

đó…không;tôikhôngdámbướctới;tôimuốnthấyngôinhàtôixuấthiệntrởlại…–Hãycầmmộtthanhkiếmtrêntayvàbướctớitrước.

7)Phải…tôicómộtthanhkiếmtrongtay.Tôicảmthấymìnhmạnhhơnrồi,tôibướctớitrước.Trướcmặttôibấtngờcóhàngràolớnđóngkín.Ởphíasaucómộtđámngườiđangđứngnhìntôi…tôimuốnbỏchạy…tôi…

–Hãynghĩđếnthanhkiếmcủabà.8)…tôimởcửaràora;tôisợnhưngvẫntừtừbướctới.Tôicócảmgiácđámđôngđó

khônghungdữnhưtôiđãnghĩ.Này…tôivứtthanhkiếmcủatôi!Vàtôitiếptục.Nhữngngườiđócườivớitôi.Tôinhưcómộtcảmgiácyênlành…trongngườitôi…

Đếnđây,bàtađượcgợiýhãytìmmộtcáchgìđóđểĐiLên:9)Tôiđirakhỏiđámngườiđó.Tôichỉthấylạicócánhđồngđótôicảmthấytựtinhơn.

Tôiđangnhìnvàkiếmmộtcáchnàođóđểđilên.Cáchđókhôngxa,tôithấymộtcáigìđómờmờ,đangrõdần…mộtcầuthang…bằngkimloạihaythủytinhgìđó…tôikhôngrõ…nóđithẳnglêntrờixanh…vàkêugọitôiđiđếnhạnhphúc…tôikhôngdámnhìnnó…tôinghĩcóthểtôisẽkhámpháraconngườithậtcủatôitrênđó…vàtôithấyngôinhàcủatôiởtậntrênđỉnh;tôiphảiđếnđó,nhưngvớimộtconngườikháccủachínhtôi…

Đoạnnàychothấygì?2)“Tôimuốncómộttâmhồntrongsạch”:lờinhậnxétnàychothấyđờisốngtâmlinhlà

mộtbùtrừchonhữngmặccảmtựticủabà.5)Cảmtưởngbịbỏrơi,cũngbịliênkếtvớinhữngmặccảmtựtivàtộilỗi.6)Cảmtưởngsợhãi.Thanhkiếm,tượngtrưngchosựthoảimáivàsứcmạnh,sẽhóagiải

nỗisợđó.7)Hàngràovàđámđông.Lạilàcảmtưởngbịbỏrơi.8)Bàtabướctớitrước.Bàtaliệngngaythanhkiếmvàcảmthấynhưđượcgiảithoát.9)Vớitừ“ĐiLên”,bàtatrả lờibằngcáicầuthang.Trongbấtcứthờiđạinào,cáicầu

thangbiểuhiệnchomột“thayđổihoàncảnh”.Vềmặttượngtrưng,nóchophépđitừthựcchấtquatâmlinh.Thờinay,cầuthangthườngtượngtrưngcho“sựthayđổitầmmức”:mộtquốcvươngbướclên“cácbậccủangaivàng”,biểutượngcủaviệcđitừvậtchất(thầndân)quatâmlinh(vươngquyền).Cũngthế,vịlinhmụcbướclêncácbậcđếnbànthờ,tượngtrưngchoviệcđitừvậtchất(mặtđất)chođếntâmlinh(Chúa),v.v…

Khibướclêncầuthangđó,Yvonnecảmthấymình“sẽthayđổihoàncảnh”,cónghĩalàbàsẽkhácvớitrướcđây.Chúngtanênghinhậnviệcbàtacũngcónhữngcảmtưởngnhưôngkỹsưởphầntrên.Cáicầuthangđượcthaythếbằngmộtconđườngđilênkhônggian.Vàôngtacũngđãnói“tôicảmthấymìnhcầnphảilênđónếutôimuốnthayđổi…”

Nhữngkếtquảphụtheophươngphápcủagiấcmơtỉnhtáo1)Thayđổinhữngthóiquen.Làđiềudễhiểu,bởivìthóiquenxuấtpháttừcảmxúcvô

thức.Hơnnữa,nhữngdồnnénvàmặccảmápđặtnhiềuthóiquennộitạimàchúngvẫnđượcbiểulộmặcchocáchứngxử.

2)Tìnhtrạngcănggiãncủanhâncách,cảvềchiềusâulẫnchiềurộng.Chủthểtìmlạinguồngốcbảnnăngcủamìnhvàhọccáchsốngsaochohàihòavớichúng(điềutráingượcvớicácmặccảm).Phươngphápnàytạosựhòahợpgiữaýthứcvàvôthức,vàloạibỏnhữngnỗilohãixuấtpháttừsựgiằngxécủanhiềukhuynhhướngkhácnhau.

3)Việcđạtđượcmộtnănglựcmớichosựchúý,tậptrungvàsángsuốt.4)Mộtpháttriểnrộnglớnvềtrựcgiácvàóctưởngtượngsángtạo.5)Sựhiểubiếtvềsứcmạnhtiênquyếtcủacảmtính;vàviệcápdụngnótrongđờisống

thườngngày.6)Giatăngviệcưathíchhoạtđộng,phươngphápnàycómộtgiátrịgiáodụckhôngthể

chốicãiđược,chocảthiếuniênlẫnngườitrưởngthành.

Chúngtatómtắtlại:Bấtcứmộttượngtrưngnàocũngđềuxuấtpháttừmộtcảmthứcnhânbảnvàmộtxúc

độngsâulắng.Ngượclại,bấtcứmộttượngtrưngnàotừsựxúcđộngcũngcóthểkhởiphátmộtcảmthứcvàmộthànhvi.Nhữngthínghiệmtâmlý(vànghệthuật)chothấynhữngtượngtrưngquantrọngluônsốngtrongvôthứccủamỗiconngườichúngta.Vàvìchúngvẫnsốngnênchúngphảihoạtđộng.Cuộcsốnghiệnđạiđãloạibỏbảnchấttoànnăngrakhỏiconngười.Khởipháttừđó,conngườithànhphốtưởngrằngcáctượngtrưngđãchếthayđãtrởthànhnhữngtrògiảitríđơngiảncủatrítuệ.Khônggìsai lầmhơnthế…Conngườihiệnđạiđangbuồnphiền,đặcbiệtlàmangnỗisầuquyếnluyến.Hãynhìnlạichúngtaxem,vớinhữngchiếcxehơitốitân,xeđiện,truyềnhình,nhữngmànảnhrộngvàtòanhàchọctrời,v.v…Vàmặcnhữngthứđó,đôikhichỉcầnmộtbàihátrẻtiềncũngđủkhởiphátmộtcảmxúcvàlàmchochúngtaphảirơilệ…Sứcmạnhcủaconngườihiệnđại!Thếconngườiquyếnluyếncáigìđây?Cáivaitròtoànnăngcủaconngườivớiniềmướcaomãnhliệttìmlạiđượccáibảnchấtngườicủamình…Vàrồi,vớivàiđiềukiệnnàođó, tấtcảmọi thứtrồi lênmặt lại:nhữngcảmxúctrước ThiênNhiên, những cảm xúc “không thể giải thích được” khi nghemột bài hát hồnnhiên,nhữnggiấcmơđêmmàhiệuquảcứkéodài,nhữngmơtưởngmunglung,nhữngcảmhứng…Nhữngcảmxúc“buồncười”khiđọcmộtchuyệnthầntiênhaymộttruyềnthuyếtxưa…Mànhữngtruyềnthuyếtnàymangvôsốtượngtrưngtoàncầu…vàcũngvìthếmàchúngdễdàngtồntạixuyênsuốtnhiềuthếkỷtrongkhinhữngtácphẩmđượcsángtạo“thậttỉmỉ”đãbiếnmấttừbaogiờ…Chúngtahãytạơnkhoatâmlýchiềusâuđãchophépconngườitìmlạiđượctừtrongthâmtâmcủamình,cáithiênđàngbịđánhmấtvàsựhòahợphàihòavớithếgiới…

PhântíchtâmlýhọcnhờgâymêvớihuyếtthanhcủasựthậtPhântíchtâmlýhọcnhờgâymêlàcách“tửunhậpngônxuất”củathờihiệnđại.Đólà

phươngphápphântíchtâmlýbằngcáchgâymêbằnghóachất(Narcose=gâyngủbằnghóachất,trongkhihypnose=thôimiêngâyngủmộtcáchtựnhiên).Hiểnnhiênkhoatâmlýhọcchiềusâuđòihỏiphảitìmđếnvôthức.Đểchophépcáivôthứcđóbiểuhiện,hầucóthểphântíchnóvàlàmchonóhòahợpvớicuộcsốngýthức.

Phântíchtâmlýhọcnhờgâymêcónhiệmvụchuẩnbịsựkiệnđóbằngcáchóachất:1)nómauchóngđưachủthểđạtđếntìnhtrạngcậnkềgiấcngủ.2)nóchophépchủthểcònđủkhảnăngtiếpxúcvớithếgiớibênngoài.Phươngphápnàycònmangnhiềutênkhácnhư:sựhồicảm(hãyxemlạinghĩacủatừ

nàytrongphầntâmphânhọc;tâmphânhọcbằnghóachất;chẩnđoánbằnggâymê;tổnghợpbằnggâymê)

NhữngloạithuốcnàođượcsửdụngLuôn lànhững thứ thuốcngủđược tanbiếnmau chóng (penthotal, nesdonal, evipan,

narconumal,seconal,v.v…)Ngườitatiêmmộtmũithuốcvàotĩnhmạchchođếnkhixuấthiệntrạngtháicậnkềgiấcngủ.Nhưvậyvềmặttâmlýhọc,việctiêmthuốcnàychỉlàsựchuẩnbịchủthể.Nóchỉlàmcáicôngviệc“mởcổnghàngrào”đểchophépnhàtâmlýnhậpcuộc.Nóđượcmôphỏngtheophươngpháptâmphânhọc.Thựcraphântáchtâmlýhọcbằnggâymêlàphươngphápmauchóngnhấtđểđạtđếntìnhtrạnglýtưởngchoviệcphântíchtâmlý.

a)nóđemlênbềmặtnhữngdữkiệnđãbịchônvùitronglãngquên(kỷniệmcủathờithơấu,nhữngsốccủathờithơấu,hoàncảnhgiađình,nhữngdồnnén,v.v…)

b)sauđónóchophéptatậphợphếtnhữngtìnhhuốngnộigiớiđólạivàlàmchochúnghàihòa.

NhậnxétvềphươngphápđóNếusựxungđộtnộitạikhôngsâuhoặcquáthâmniên,tâmphápgâymêchonhiềukết

quả rất ấn tượng.Người tađã chứngkiến trong lúc chiến tranh, khinómau chóng loạibỏnhữngsốcxúccảmmàcácchiếnsĩphảichịuđựng.

Nếusựxungđộtđóchìmquásâu,nếusựxungđộtđólàmộtrốiloạnthầnkinhđãhoànhànhtừlâuthìtrởngạisẽnghiêmtrọnghơn.Đếnlúcđótâmphápgâymêcónguycơtácđộngđếncáctriệuchứngchớkhôngphảilênnhữngtầnglớpsâukín(nhưtrongthôimiên).Dùsaochăngnữa,nócũnglàmộtkỹthuậthỗtrợrất lýthú,chophépmauchóngpháthiệnnhữngnguyênnhânsâuxacủamộtcănbệnhtâmlý.

HUYẾTTHANHCỦASỰTHẬTVỚINGÀNHCẢNHSÁTVềmặttinhthần,cóthểnàongườitađượcphépápdụngphươngphápphântáchtâmlý

họcnhờvớimộtkẻphạmtộikhông?Cóthểnàongườitađượcphépdùngphươngphápđóđểbiếtđược“bảnchấttâmlý”củamộtbịcankhông?Hiểnnhiênvấnđềnàyrấtnghiêmtrọngvàcóthểcónhiềuhậuquảkhólường..Quảthật,đâylàvấnđềcủatựdotưtưởng!Vìvậycácýkiếncũngrấtkhácnhau,vàviệc thựchànhphươngphápphântáchtâmlýhọcnhờgâymêtrongngànhphápývẫncònđangtranhcãi.

*Đốivớikẻphạmtội–Sựhiểubiếtnhữngtìnhhuốngsâukín(giáodục,hoàncảnhgiađình,nhụcnhã,tựti,ứcchế)đươngnhiênsẽgiúpchongườitahiểurõhànhvicủakẻphạmtội.Vìvậyphươngphápphântáchtâmlýhọcnhờgâymêcóthểgiúpnắmbắttìnhtrạngtâmlýđãgâyrahànhviphạmtộiđó.Nhờvàođómàngườitacóthểtìmracácnguyênnhânthầmkínmàlýluậnkhôngtàinàokhámpháđược.Đốivớimộttộiphạm,phươngphápphântáchtâmlýhọcnhờgâymêchophépcắtnghĩahànhvicủahắn.Cắtnghĩaởđâykhôngcónghĩalàthathứ.Nhưngviệcgiảithíchcặnkẻmộthànhvitộilỗiđôikhigiúpchúngtabiếtđâymộtbệnhnhântâmthần.Trongtrườnghợpnày,chấtpenthotalsẽgiúpgiớihạnmứcđộtráchnhiệmhìnhsự.Chúngtakhôngđượcquêngiữaviệcphảihoàntoànchịutráchnhiệmvàviệcđượcmiễntráchnhiệm,còncócảmộtchuỗitìnhtrạngđượcmiễntráchnhiệmtừngphần.Trongnhữngtrườnghợpđó,việcápdụngkhoatâmlýhọcchiềusâuđôikhichophép“uốnnắn”lạikẻphạmtội.

*Đốivớicảnhsát–Cóthểnàongườitaphảilosợ(nhưgiáosưPiédelièvređãnói)khibắtđầumởhécánhcửa–bởivìchỉcóbướcđầutiênlàđángkể–ngườitacàngngàycàngcókhuynhhướngsửdụngchấtpenthotalkhông?NềnCônglýcủanướcPhápchúngtaluônphảitrongsáng;nóphảiloạibỏtấtcảmọihìnhthứcvũlựcmàngườitađangkêuca,ítralúckhởiđầunhữngcuộcđiềutra…Bịcancóquyềnbàochữatheocáchtùythích.Tâmtríanhtahoàntoàntựdo,khôngmộtaicóquyềnđụngđến.Anhtatựbàochữatheocáchnàomặcanhta:khônngoanhayngudốt,xảotráhoặcthẳngthắn.Anhtakhôngcầnphảituyênthệvàcóquyềnnóidối.Chínhcácvịchánhánphảiđánhgiánhữnglờikhaicủaanhta,vớilươngtâmcủamộtconngườitựdovànănglựcnhânbảncủachínhhọ…”

Nhưvậy,trongtrườnghợpphântáchtâmlýhọcnhờgâymênàycóbịđồnghóavớiviệcxâmphạmlươngtâmkhông?.Màphântâmhọccũngthế,bởivìnótìmkiếmnhữngnguyênnhânthầmkín!Nghĩxahơnnữa,ngườitacóthểxembấtcứlờitâmsựnàocũnglàmộtxâmphạmlươngtâm.Vìvậy,mọiviệcđềutùythuộcvàođiểmchủyếuduynhấtnày:sựưngthuậncủachủthể.

*Đốivớichínhsáchcủacảnhsát:Giốngnhưthuậtthôimiên,phươngphápphântáchtâmlýhọcnhờgâymêlàmộtphươngphápđểámthịrấthữuhiệu.Nếuvấnđềlàđểbiếnđổinhữngngườikhôngbìnhthường,mọiviệcđềuhoànhảo.Nhưngtheochínhsách,việcsửdụngphươngphápnàysẽlàmchoconngườibìnhthườngthayđổiýkiến“mộtcáchbấtngờ”(đólà“nhữnglờithútộitựnguyện”nổitiếng).Ngườitathấyđâylàđiểmnguyhiểmcủakhoatâmlýhọchiệnđại,nếunằmtrongtaycủanhữngchínhtrịgiavônhânđạo.Tiếcthay,ngườitabiếtkhárõvề“nhữngviphạmchínhkiến”!Ngườitacũngbiếtđếncáctrại“cảitạonhữngviphạmchínhkiến”!Chừngđóđủđểchochúngtahoảngsợtrướcnhữngxâmphạmtựdotưtưởngmàtâmphápgâymêtạocơhộitriểnkhai.

Tómlại:Sẽkhôngcóvấnđềnếuchủthểchấpthuận,hiểubiếtcácphươngphápđượcsửdụngvà

mụcđíchmuốnđạttới.Đươngnhiênđâylàtrườnghợpngườitasửdụngphươngphápphântáchtâmlýhọcnhờgâymênhưliệupháptâmlýmàmụcđíchduynhấtlàtrịbệnh.

Vìvậytrongngànhphápy,việcápdụngphươngphápphântáchtâmlýhọcnhờgâymêtùythuộcvàohoàncảnh.Mộtmặtnóchophépgiảioanmộtngườivôtộibịtìnhnghi.Nhưngmặtkhác,nócóthểbắttộimộttêncướpnóidối!Têncướpđócóquyềnnóidốihaykhông?Chúngtalạirơivàotrườnghợpcủaquyềntựdotưtưởng.VàchúngtacũngnênnhớtrongVụánNuremberg,RudolfHesskhôngchấpnhậnphươngphápphântáchtâmlýhọcnhờgâymê.Sựtừchốicủaôngtađượctôntrọngcũngnhưviệcôngtacótoànquyềntựbàochữanhưthếnàotùythích.

Phươngphápphântáchtâmlýhọcnhờgâymêcũngchophépkhámphásựgiảvờ.Ởđâycũngthế,cónhiềuýkiếnkhácnhau.TrongngànhCônglýquânsự,việcgiảvờbệnhbịphạtrấtnặng nhất là trong thời chiến. Vấn đề vẫn đang bỏ ngỏ…Một quân nhân có quyền giả vờkhông?Sựgiảvờđócóthuộcquyềntựdoconngườikhông?Vềmặtđạolý,CôngLý(củaquânđộihaykhác)cóquyền truy tìmsựgiảvờbằngcáchnàokháchơn làviệcngườichống lạingườiđókhông?…Hoặcnócóthểthựchiệnviệcđóbằnghóachấtđểloạibỏýchícủakẻgiảvờgiảđịnhkhông?

Nhữngnhàđạođứchọccónhiệmvụnghiêncứucácvấnđềnày,cũngbaolanhưlươngtâmconngười.

TrịliệupháptâmlýápdụngchotừngnhómChođếnlúcnày,tôichỉđềcậpđếnnhữngtrịliệupháptâmlý“cánhân”,cónghĩalàđược

thựchiệnvớimộtngườimàthôi.Tuynhiên,đôikhiphươngphápnàycómộttrởngại:chủthểkhôngthểnàonghĩrằngmìnhkhônghềbịcôlậpvớicộngđồng.Anhtaluônquảquyếttrườnghợpcủamìnhlàduynhấtvàkhôngcóngườinàokhácbịgiốngnhưvậy.Nóichongắngọn,anhtacảmthấybịtáchrakhỏixãhội,vàxãhội(anhtacótinchăng)cũngchốnglạianhta.

Vìthếsẽrấtlýthúkhitậphợpmộtnhómngườilại.Trướcđómỗichủthểsẽđượckhámriêngbiệt.Tạisao?Đểchocảnhómcósựđồngnhấttrongmộtloạibệnhtrạng,vàmỗingườicóthểnhậnthấymìnhtrongmộtngườikhác.

Nhữngbuổidànhchonhómđượcthựchiệnnhưthếnào?Mụcđíchđầutiênlàloạibỏcáiýnghĩbịcôlậpvớixãhội.Vìthếbuổichữatrịnàyđượcthựchiệntrênviệctranhluậnmàtấtcảnhữngngườihiệndiệnđềuphải thamgia.Nhàtâmlýkíchthíchsựtraođổi.Vài “bài tựthuật”củanhữngngườicómặtcóthểđượcđọclên,dùchobàitườngthuậtnàycóvôdanhhaykhông.Đươngnhiênsẽlàđiềuhaynếuchúngđượccôngkhai.Bởivìsauđósẽcónhiềubàikhácnữa,vànótạomộtcuộctranhluậntậpthểluônrấtlýthú.Nhiệmvụcủanhàtâmlýhọclàphảikíchthíchvàhướngdẫnviệctraođổicácquanđiểmvàcungcấplờigiảithích.Nhữngbuổinhưthếcóthểđượcđặttrênnềntảngcủaviệcphântíchtâmlýhọc.

TrịliệupháptâmlýápdụngchotừngnhómchỉmớiđượcpháttriểnởHoaKỳvàAnhQuốctronglúcchiếntranh.

CreatedbyAMWord2CHM

Chương5.CÁCCHỨNGBỆNHTHẦNKINHVÀBỆNHTÂMLÝ

NHỮNGTHÀNHTỰULẪYLỪNGTRONGTÂMLÝHỌCHIỆNĐẠI

Chúng tađãđimột chặngđườngdài.Ngôi giáođườngđãbắtđầu thànhhình,nhưngmuốncóđượcđiềuđó,vàđểtìmhiểuchínhconngườimình,đãphảitốnbiếtbaocôngsức,tìnhthươngvàđaukhổ.Tôiđãthấykhôngbiếtbaothảmkịch,vàtôicònsẽtrìnhbàychúngnữa.Vẫncònhyvọngmà:tâmlýhọclàmộtlĩnhvựcmànỗikhổtâmbiếnthànhsựcânbằngvàhyvọng.

THẾBỆNHTHẦNKINNLÀGÌ?Đâylàmộtychứngmàcănnguyênchưađượcbiếtrõ.Đâylàmộtloạibệnh“chứcnăng”

khôngcótổnthươngnộitạng.(Thídụnhưvớichứngnhiễutim,ôngbácsĩsẽnói“Timôngkhôngsaohết,bệnhnàythuầntúylàthầnkinh”)

Nhưngtôichỉchútâmvàocác triệuchứngcótínhcáchtâmlý.Người tagọichúng lànhiễuloạnthầnkinhtâmlý.Tuynhiên,đểchogiảntiện,tôitiếptụcgọichúnglàrốiloạnthầnkinh.

Cóhàngngàntriệuchứngrốiloạn,từnhẹchođếnnặng.Chúngtathấychúngcónhiềuđiểmchung.Saukhitrìnhbàychúng,tôisẽnóiđếncácphânloạichínhvềmặtlâmsàng:

ChứngUểoải–Suynhượcthầnkinh–Suynhượctâmthần–Lohãi-Ámảnh–Nỗiámsợ–Ưuuất–Chứngtâmthầnchukỳ–ChứngparanoiahayHoangtưởng.

Nhữngđiểmchungcủachứngbệnhthầnkinhlàgì?ỞphầnI,tôicónóiđếntrườnghợpkẻchuyênquyền.Tạisaoôngtabịloạnthầnkinh?Bênngoài:ôngtacóvẻmạnhmẽ,thíchthốngtrị,rấttựtin;đôikhirất“tốt”,bantặngmọi

thứ,chịuđựngmọithiếuthốnkhôngtừchốibấtcứđiềugì,v.v…Bêntrong:ôngtacảmthấythuakémvàbấtlực;ôngtagầnnhưkhôngtinvàobảnthân,

cảmthấylosợ,cónỗihiềmkhíchvàcómặccảmtộilỗi.Nhưvậy,thườngcósựkhácbiệtgiữatháiđộbênngoàivànhữngkhuynhhướngnộigiới

củamộtngườibệnhthầnkinh.Chúngtahãytìmthêmnhữngđiểmchung:–Cuộcđờicủangườiloạnthầnkinhbịchếngựbởinhữngsứcmạnhutốivàxalạ,mà

ôngtakhôngthểnàokiểmsoátđược.Điềuđóđượcthấyvớimặccảm,cảmxúctựtikhôngdứt,ámảnh,v.v…màFreudcónói:“…ôngtagiốngnhưmộtkỵsĩtưởngrằngmìnhđiềukhiểnđượcconngựa,trongkhichínhnólạiđưaôngtađibấtcứnơiđâunómuốn…”

–Ngườiloạnthầnkinhluônlànạnnhâncủanhữngcuộcxungđộtnộigiới.ChúngtahãynhớlạiconchócủaPavlov,dodựmộtcáchkhốnkhổgiữacáihìnhêlípvàvòngtròn,đếnmứcphảichìmtrongcơnloạnthầnkinh.Chúngtacũngnênnhớlạiphântíchtâmlýhọc,vànhữngcuộcxungđộtcóthểxảyragiữasứcmạnhbảnnăngcủachúngta(cái“ấy”)vàsứcmạnhđạolýmàgiáodụcmangđến(cáiSiêu–ngã).

–Mộtcáchvôthức,ngườiloạnthầnkinhtìmcáchgiảiquyếtnỗiđauđớncủamìnhbằngnhữngthỏahiệp,màchúnglạingăncảnanhtanhìnthấycáivựcthẳmngaytrướcmắtanhta.

–Ngườiloạnthầnkinhbịchứnglohãihànhhạ,cókhilờmờ,cókhithậthãihùng.

–Ngườiloạnthầnkinhcókhicótínhấutrĩgiaiđoạnhoặcthựcthụ.Ởtuổitrưởngthànhanhtacóphảnứngnhưhồiấuthơhaylúclàthiếuniên.Anhtabịgắndínhvàonhữngtìnhhuốngcủaquákhứmàanhtakhôngtàinàothoátrađược.Thídụmộtngườiphụnữloạnthầnkinhcóthểxửsựvớichồngbàtagiốngnhưcáchbàlàmvớichacủamình;hoặcgiảsuốtcuộcđờicủamộtngườiđànôngloạnthầnkinhđượcxáclậpquanhnhữngmặccảmhồithơấu,v.v…

–Ngườibệnhthầnkinhkhôngthểnàothíchứngvớithựctếvớixãhội.Anhtađáplạimộtcáchcứngnhắc(nétránh,sợhãi,tấncông,v.v…dùchoanhtacóthểthôngminh.

Chứngbệnhtâmlýlàgì?Sựkhácbiệtgiữachứngbệnhthầnkinhvàbệnhtâmlýnằmởmứcđộchủthểcònýthức

đượcvềtìnhtrạngcủamình.Thídụ:Mộtngườinàođóbịảogiác,nghĩmìnhđã“thấyquỷ”Nếungườiđótinvàosựvô

lýcủaảogiácnày,ngườinàybị“loạnthầnkinh”.Tráilại,nếungườinàytinvàosựhiệndiệnthựcthụcủaconquỉ,ngườinàyđãbịloạntâmlý.

Mộtthídụkhác:mộtngười loạnthầnkinhluôntưởngtượngmìnhđãlàmđượcnhiềuviệctốt,mìnhlàNguyênThủquốcgia,mộtthuyềntrưởngvĩđại,mộtbácsĩtàiba,v.v…Ngườinàybiếtđiềunàyvôlýnhưngnhữngmơmộngđólàmchomình“cảmthấyvui”bằngcáchchophépmìnhtrốnkhỏisựthậtnộigiới.NhưngkhimộtngườitưởngmìnhlàNapoléon,anhtachắcchắcđãbịloạntâmlýrồi.Đếnlúcnày,anhtahoàntoànxalạvớithựctế(điên=xalạ).Ngườibịloạntâmlýkhôngthểnàonhậnbiếtđượctìnhtrạngcủamình.Anhtakhôngýthứcđượcviệcđó.

Từloạntâmlýthườngđượcxácđịnhbằngmộttínhtừ:bệnhloạntâmlýdotuổigià,doviêmnhiềudâythầnkinh,hưng–trầmcảm,ảogiác,dođộcdược,dotruyềnnhiễm,v.v…

Vàichứngloạntâmlýcócái“sóngđôi”củachúngtrongchứngrốiloạnthầnkinh.Thídụchứngámảnh(thườnglàtriệuchứngcủachứngrốiloạn)cócáitươngứngcủanótrongbệnhphânliệt(làmộtdạngloạntâmlý).Chúngtasẽxemxétđiềunàytừngđiểmmột.

Cácbệnhthầnkinhthườngthấylàgì?Trướchếtlànhữngchứngrốiloạncóliênquanđếnsựmấtcânbằngtâmlý.Conngười

hiệnđạisốngmộtcáchgiảtạo;nềnvănhóacủachúngtanhấnchìmconngườitrongsựphiềnnhiễu,cuồnghứng,tranhđua,kiệtsức,tiếngồn,trongsựnhồisọphilý.Rượu,cácchấtkíchthích,thuốcanthầnđượcmuadễdàngnhưmuakhoaitâyvậy.Sựditruyềnthểchấtvàtinhthầncủatrẻemcàngngàycàngtrởnênnặngnềhơn.Tìnhtrạngthanhniênphạmtộigiatăngmộtcáchđángsợ.Nhưngphầnlớnthanhniênphạmphápđềubịloạnthầnkinhmàvớikhoatâmlýhọcdựphòngchắccóthểcứuđược!Các lệchlạcvàámảnhtìnhdục,dướimọihìnhdạng,đãtrởthànhnhữngđiểmnổibậtcủaxãhội.Vìthế,cũngkhôngcógìlạkhichứngrốiloạnthầnkinhlàcănbệnhcủathếkỷ.

BệnhthầnkinhcủatrẻemViệc lầnranhữngsựmấtcânbằngcủatrẻnítđươngnhiênlàđiềutốiquantrọng.Đó

chínhlàvấnđềdựphòngcủacácchứngrốiloạnnghiêmtrọngnơingườitrưởngthành?Đôikhicũngdễdàngdòtìmvàloạitrừchúng,hơnnữasựmấtcânbằngcủatrẻemđượcbiểulộmauchónghơn.

a)Cácrốiloạncátínhđượcnhậnthấy.Thayvìcósựlinhhoạtvàsựkhôngổnđịnhcủalứatuổiđó,đứatrẻlạitỏracứngnhắcvà“quávữngvàng”.Nóđòihỏiquámứcvàrấtbướngbỉnh.Nóhunghăngkhôngvâng lời,phảnđốivàchống lạimôi trườngcủanómộtcáchbấtthường.Nóchốngđối,hờngiậnvànóiláo.Tínhcủanó“khôngcởimở”vàngoancố.Sựlườibiếngxuấthiện.Kểcảsựnhútnháttháiquávàchứngquáxúccảm.Đôikhiđứatrẻnổiloạndữdội,trốnnhà,điphiêubạt,trộmcắp,…

b)Nhiềubiểuhiệnthểchấtcũngthườngđượcnhậnthấytrongcácchứngloạnthầnkinhcủatrẻem.Thídụ:chứngđáidầm,nóicàlăm,chứngmáycơ,tainạndướidạngưuuất(cuồngkích),v.v…

Chứngloạnthầnkinhcủatrẻemthườngbiểulộrõnétnhấttrongmôitrườnggiađình.Đứatrẻloạnthầnkinhmuốnbiểuhiệnchongườingoàithấycáikhíacạnhtốtnhấtcủanó…vàdànhchogiađìnhmặtxấunhất.Thànhthửđôikhingườitamauchóngtìmranguyênnhâncủasựmấtcânbằng.Thếcóphảidomôitrườnggiađìnhkhông?Cóphảilàdothiênhướngcủađứatrẻkhông?Nếuđứatrẻcó“khuynhhướngđó”,thìrấtkhóchocácbậcchamẹ“giữcậuấmtronggiađình”.Sựmấtcânbằngcủacácbậcchamẹcũngcóthểlànguyênnhâncủachứngloạnthầnkinhcủatrẻem,màđiềunàylạithườngxảyra.Màcókhi“sựyếuđuối”củacácnhàgiáodụcchỉlàsựchánnảntrướcnhữngcốgắngvôíchcủahọ…Vìthế,ngườitaluônphảibỏranhiềucôngsứcđểtìmracácnguyênnhân.

NhữngnguyênnhânthườngthấycủabệnhthầnkinhtrẻemTôiđãchothấy(trongphầnphântâmhọc)vaitròcủamặccảmOEdipevàmặccảmbị

hoạnmàngaycảbâygiờ,ngườitachưahiểuhếtnhữnghậuquảcóthể.Đólànhữngmặccảmtựti,tộilỗi,hiềmkhích,màchúngsẽlàhạtnhânlýtưởngchochứngloạnthầnkinhsaunày.Vảlại,chứngloạnthầnkinhcủatrẻemthườngcónềntảngcảmthụ.Chúngtakhôngđượcquênnhững thíchnghi to lớnmàngười tađòihỏinơiđứa trẻ!Có thểchỉ làsự thíchnghi thôngthườngcủasựcómặtcủamộtđứaemtraihayđứaemgái.Sựhiểubiếtcủacácbậcchamẹkhôngphảilúcnàocũngcóthểloạitrừcúsốcghentuông,cứxoayvòngtrongđứatrẻnhưmộtthếlựcđentốimànókhôngbaogiờýthứcđược.Kểcảlúcnhữngđứatrẻđangđứngtrướcmộttìnhhuốngkhókhăn.Chúngnhậnthấychúngkhôngthểnàothíchnghiđược.Đếnlúcđó,chúngsẽ“đigiậtlùi”vàẩnnúpvàotrongmộttìnhhuốngcủatuổithơ.Tạisaovậy?Bởivìđếnkhiđóchúngcảmthấysungsướngvàđượcantoàn.Cũngvìlẽđómàrấtnhiềuđứatrẻluônvẫnlà“trẻcon”…hoặcẩnmìnhtrongmộtcănbệnhđểcóthểníugiữsựtrìumếnvàquantâmcủachamẹ.Hơnnữa,bấtcứđiềugìcóthểtạoracácmặccảmtựti,xấuhổ,sợhãi,đềucónguycơkhởiphátchứngloạnthầnkinh.Cuốicùngkhiđếntuổidậythìnhữngxungđộtnộitạidữdộimớixuấthiện:xungđộttìnhdục,tôngiáo,đạolý,suyluận…

Phươngphápchữatrịbệnhthầnkinhtrẻem.Nhữngcănnguyêncủachứngloạnthầnkinhtrẻemítkhínằmtrongsâu.Ngaycảkhicác

bậcchamẹđãbất lực trongviệcđiều trị,đôikhi chỉ cầnvàibuổi tưvấn tâm lýđể loạibỏnhữngnguồngốcđó.Cuộcsốngcủachúngchưacóđủthờigiờđểtổchứcvàkếttinhquanhchứng loạn thầnkinhmớihình thànhnày;vì thếkhôngcần thiếtphảiápdụngcácphươngpháptrịliệutâmlýmạnh.Córấtnhiềuphép“trắcnghiệm”đặcbiệtdànhchotrẻem;cảnhữngmànsânkhấurối,tranhvẽ.Bằngnhữngtròchơivàhìnhvẽđó,đứatrẻ“phóngchiếu”nhữngkhuynhhướngýthứchoặcbịdồnnén.Trongnhữnghìnhvẽcủatrẻemcómộttượngtrưngsơkhai,cóthểgiúpdòrađượcnhữngcảmxúcsâukín.Đứatrẻsẵnlòngthamgiavàotròchơinày;cái“bímật”củanótrồilênmặt,vànóđượcnhàtâmlýghinhậnngay,màđếnchừngđóôngtamớiquyếtđịnhphươngcáchtiếptheo(làmviệcvớiđứatrẻ,mờigọicácbậcchamẹ,làmviệcvớicácbậcchamẹ…).

BỆNHTHẦNKINHNƠINGƯỜITRƯỞNGTHÀNHTrongtrườnghợpnàycũngthế,chứngloạnthầnbìnhthườngdocảmxúc.Mọiviệcxảy

ranhưthểmộtphầncủanhâncáchnói“có”cònphầnkiathìnói“không”.Nhữngngườiloạnthầnkinhcórấtnhiềuđiểmtươngđồng:sựkhôngbaogiờthỏamãnđượccảmxúc,sựkhôngbaogiờthỏamãnđượctìnhdục:nhữngkhuynhhướngtìnhdụcluônchốngchọivớiđạolýcủachủthể,v.v…

Lohãi làtriệuchứngthườngđượcnhậnthấyởnhữngngườiloạnthầnkinh.Nólàmộtphảnứngtrướcmộthiểmnguykhônghiệnthực;đôikhirấtdữdội,khôngthểchịunỗi,mànóthườngrấtmơhồvàvôthức.Nhưngđốivớimộtngườilohãi,sựnguyhiểmnộitạivàvôhìnhcũngkháchquannhư thểmốinguyhiểmnhìn thấyđượcbênngoài. (Chúng tahãynhớ lạingườicầutoàn:tấtcảnhữngthứgìcóthểtạomốinguyhiểmchodángvẻhoànthiệncủaanhta,đềukhởiphátmốilohãi.Đếnlúcđóanhtasẽtìmmọicáchđểloạitrừsựlohãikiađểcủngcốdángvẻhoànthiện…)

Trong chứng loạn thần kinh, đôi khi có biểu hiện các rối loạn thể chất (hiện tượng

“chuyển hoán”). Đó là các chứng câm, tê liệt, co giật… Bệnh eczêma có thể xuất hiện,màthườnghaytùythuộcvàoyếutốtâmlý,cũngnhưcáctriệuchứngngoàidadonguồngốcdịứng.

Chứngloạnthầnkinhcóthểphátsinhhaygiatăngbệnhthầnkinh.Cuộcxungđộtnộigiớikhôngbaogiờchấmdứt,nhấtlàkhinóxảyratrongnhữngvùngsâuthẳmcủatiềmthức.Córấtnhiềubệnhthầnkinhđượcphátsinhtừthờithơấu;nêngốccủanótrởnênhùngmạnh,đãbámthậtvữngchắc,vàđiềukhiểntoànbộcuộcđờicủachủthể…

Cácnguyênnhâncủabệnhthầnkinhnơingườitrưởngthành.1)Tìnhtrạngthểchấtđôikhirấtquantrọng.Trườnghợpthôngthường:tậtditruyền,

bệnhgiangmai,mốiquanhệhọhàngcùnghuyếtthống,nghiệnrượu,v.v…)2)Nguyênnhânđôikhichỉđơnthuầnthểchất:dongộđộc,nhiễmtrùng,kiệtsức,rối

loạnnộitiết,rốiloạngan,rốiloạndạdàyvàruột,v.v…3)Tuynhiêncácnguyênnhânthườngđượcnhậnthấyhơnhếtvẫnlànhữngcuộcxung

độtnộitại.Trongchíntrênmườitrườnghợp,chúngcónguồngốctínhdục,tôngiáohoặcgiađình.Đếnlúcđóxuấthiệncáccảmgiáctộilỗidaidẳngvàsâukín,nhữngđắnđonhứcnhối,nhữnghoàinghiloâu…

4)Nếunguồngốccótừthờithơấu,sẽcómột“phongtỏa”cảmxúc(bệnhấutrĩ),tuyệtđốitươngkhắcvớinhữngthíchnghiđượcđòihỏinơingườitrưởngthành.

CácchứngbệnhthầnkinhChứngsuynhượcUểoảilàtìnhtrạngthiếusứclực.Nógâysựmệtmỏingaytừlúcmớithứcdậyvàtạokhó

khănchocôngviệclàm.Cũngxuấthiệnkhókhănchoviệc“muốn”làmcáigìđó(tìnhtrạngsuygiảmýchí).Khôngthểtậptrung.Cảmgiáctrốngrỗngtrongđầu.Chúngtanhậnthấytrongchứnguểoảicónhiềutriệuchứngcủasựsuynhược,màngườitathườngnhầmlẫn.

Nguyênnhânthườngthấytrongsựsuynhược:Làmviệcquáđộ,môitrườngxãhộihoặcgiađìnhthậtsựmệtmỏi;thờikỳhồiphụcsaubệnhcúm;nhiễmtrùng;ngộđộc;thiếusinhtố,v.v…

SuynhượcthầnkinhMệtmỏithầnkinhlàchứnguểoảithườngxuyên.Đâylàtrườnghợpsuynhượctoàndiện

củahệthầnkinh,mànănglựcbịgiảmthiểu.Hệthầnkinhthựcvậtbịrốiloạn;tìnhtrạnggiảmthiểutrílựcđôikhirấtquantrọng.Nhưngmộthoạtđộnghàihòacủavỏnãolàcầnthiếtchoviệccungcấptốtcácxungđộngthầnkinh.

Tình trạng suynhượcnày biểu hiệnnhữngđặc tính củanó. Phảnứng củangười suynhượcthầnkinhrấtbấtthường,thayđổiliêntục,độtngột,tráingược,khônghợplý,mộtcáchquáđáng.Mộtviệckhôngđánggìcũngcóthểkíchđộngngườiđó.Anhtacóthểđitừsựhưngphấn“vuivẻ”đếntìnhtrạngchánnảntộtđộ,khôngcóđiềmbáotrước.Anhtabiểulộnhiềutriệuchứngkhácnhaumàtínhquáđángcủachúngchothấysựphânbổkhôngđềucủanhữngxungnăngthầnkinh,đãtrởnên“hỗnloạn”.

Nhữngtriệuchứngtổngquátcủasựsuynhượcthầnkinh.Trướctiênlàtìnhtrạngrấtmệtmỏi.Mộtcảmgiácbấtlựcvềthểchất,suykiệtthầnkinh,

cơbắpvàtrílực.Ngườisuynhượcthầnkinhcảmthấykhôngcònsứcvàrấtdễbịkíchđộng,nhất làkhimớithứcdậyvàtrongsuốtbuổisáng.Anhtagâygổvìchuyệnkhôngđâu.Tìnhtrạngđótrởnênkháhơnvàolúcchiềuvàtối;đôikhianhtacảmthấy“khỏekhoắnvôcùngsautámgiờtối…”(Nhưvậyởđâychúngtacótìnhtrạngkíchthích,mộttìnhtrạngkiệtsứcvôthứcnhưchúngtađãthấytrongmụcMệtmỏi).Vảlạicảmgiáckiệtsứccủangườisuynhượcthầnkinhthayđổirấtmauchóngtùytheolúc…Nhữngphảnứngtrongtrườnghợpnàycũngrấttráingược;toànbộviệcnàycóvẻrấtkhóhiểuvàlàmchonhữngngườichungquanhphảingạcnhiên…màhọkhôngngầnngạicoianhtanhưlà“tưởngtượng”…

Nhữngtriệuchứngkháccủamệtmỏithầnkinha)Tìnhtrạngnhứccảđầu,hoặckhutrúngaytrán,sauót,haivùngtháidương.Những

cơnnhứcđầunàyđôikhirấtdữdộivàkéodài.Nhữngcơnnhứcđầuthườngxuấthiệnvàobuổisáng,hoặctronglúctiêuhóa…

“Chỉcầnchạmchânxuốngđấtcũngđủlàmchohétvìđau…”mộtngườisuynhượcthầnkinhđãnóinhưthế.

hoặc“…cáiđầutôigiốngnhưbịkẹptrongmộtvòngsắt…”hoặc“…chỉviệcchảiđầuthôi,hoặcngaycảviệcchạmđếncáilượcthôicũngđủlàmtăng

thêmcơnnhứcđầu…”Nhưthếđâylàsựrốiloạncảmgiác.b)Rốiloạncảmgiáckhác:đaunhứccộtxươngsống(chứngđauxươngsống).Nóthường

khutrúởvùngót,vùngthắtlưnghoặcxươngcùng.Chứngđaucộtsốngđôikhilantỏađếnhaibênhông.

“…Nógiốngnhưmộtlànhơilạnhchạydàikhắpcộtsốngcủatôivậy…”hoặc“…giốngnhưótcủatôiđượcthaythếbởimộtmiếngthépvậy…”c)Cũngthuộcdạngrốiloạncảmgiác:cóthểcótìnhtrạngđaunhứcdâythầnkinh.Da

cũngthế,rấtnhạycảmvớicáinóngvàlạnh.“…chạmmộtvậtlạnh,dùchỉlàcáikeothôi,làmchongườitôirunlên,giốngnhưtôisắp

cómộtcơnđộngkinh…”d)Nhữngtriệuchứngkhác: tìnhtrạngùtaiđôikhikhôngthểnàochịuđược, tăng lớn

theosựmệtmỏi–mấtngủdorunrẩy-Choángváng–Rốiloạndạdàycấp–Thườngxuyêntáobón–Đaubụng–Cogiật–Sailệchtínhdục–Phảnứngdữdộivớiánhsángvàtiếngồn.

Đôikhi tìnhtrạngsuydinhdưỡngquánhanh,cóthể làmchocáccơquannội tạngsaxuống.

Tấtcảnhữngtriệuchứngnàybiểuhiệnrấtrõtìnhtrạnghỗnlọancủahệthầnkinh;rốiloạncảmgiác,nộitạng,hôhấp,tiêuhóa.Cũngcócácrốiloạnchứcnăngtim(huyếtápthấp,chứngđauthắtngựcgiảtạo)đôikhilàmchobệnhnhânphảihoảngsợ.

Nhiềurốiloạntinhthầnthườngbịcấyghéptheochứngmệtmỏithầnkinh.Bởivìvỏnão(trung tâmcủaýchívàcáccảmxúcý thức)có liênhệchặtchẽvớihệ thầnkinhgiaocảm(trungtâmcủacảmxúcvàtấtcảnhữnggìnằmngoàiýthứcvàýchí)

Vớingườimệtmỏithầnkính,tìnhtrạngyếukémcủanãolàđiềuhiểnnhiên.Trínhớcủaanhtakhôngchínhxác,khôngcósựphốihợpgiữahànhđộngvàýnghĩ.Ýchígiảmsút.Anhtadodự,nghingờ,tựhànhhạmìnhtrướcmọihànhđộng,trướcmọilầnmuahàng,mọiquyếtđịnh.Hơnnữa,anhtacònđaukhổhơnnữabởivìanhtarấtýthứccănbệnhcủamình…

*Thếnhữngnguyênnhâncủachứngmệtmỏithầnkinhlàgì?Cóphảichúngthuộcthểchấtkhông?Chúngcóthuộctâmlýkhông?Đạiđể,bấtcứsựsuynhượcthầnkinhnàođềucóthểdẫnđếnchứngMệtmỏithầnkinh.Cácnguyênnhânthìđadạng,nhưngchúngluôndẫnđếnsựthiểunăngthầnkinh.Chỉcáccảmxúcthôi,cũnglànguồngốcchínhcủanhiềurốiloạn.Bấtcứcảmxúcnàocũngảnhhưởngđếntoànbộcơthể,vànhưthếsẽcónhiềuhậuquảthểchấtvàtâmlý.Chúngtasẽthấyngaynhưsau:nếuvìmộtlýdogìđócósựmệtmỏitinhthần,cáccảmxúcsẽtăngsứcmạnhcủachúngtrêncáccơquannộitạng.Nhữnghànhvibậccao(ýchí,ýthức,lựachọn,quyếtđịnhsựmạchlạc,tầmcỡcủahànhđộng)đềubịxấuđi.

Thayvàochỗcủachúngsẽpháttriểntínhdễkíchđộngvớitấtcảnhữnghệquảđộchại.Nhưthế,chứngmệtmỏithầnkinhcóthểcónguồngốctâmlýhoặcthểchất(laolựccảmxúc,lolắngkéodài,nhiễmtrùng,ngộđộc,dồnnén,thấtbại,tìnhdục,v.v…).Tấtcảnhữngnguyênnhâncóthểnàyđềuphảiđượcxemxéttronglúcđiềutrị.

Điềutrịchứngsuynhượcthầnkinh

Cănbệnhkhốnkhổnàycóthểđượcchữakhỏihoàntoàn.Vớiđiềukiệnphảicoingườimệtmỏithầnkinhlàmộtngườibịbệnhtoàndiện.Toànbộcơthểbịbệnhdùngườitacóđịnhvịđượcchínhxácchỗbịbệnh.Phảithựchiệnmộtkhámnghiệmlâmsàngthậttỉmỉ;sẽlàđiềuvôlýkhichỉmuốnchữatrịsựrốiloạnbiểukiếnnhất.Mộttrắcnghiệmtâmlýhọcsâurộngcũngcóthểđượcthựchiện.

Đâylàmộtphụnữmệtmỏithầnkinh.Bàtacóbịkiệtsứcvìsanhđẻkhông?Cóphảidocácrốiloạndạconkhông?Cóphảidonhữngkhókhăngiađìnhkhông?Cóphảidosựkhôngthíchnghitìnhdụckhông?Mộtcuộchônnhânbấtthànhkhông?Bởicácmặccảm?Bởingộđộc?Bởinhữngcảmxúcsâulắngkéodàisuốtnhiềunămliền?Tínhditruyềncủabàtanhưthếnào?

Mộtngườiđànôngmệtmỏithầnkinh.Cóphảinguyênnhânchỉđơnthuầnlàthểchấtkhông?Nócóthểdosựtiêmnhiễmbệnhlao(bệnhlaotiềmtànghoặcchậmpháttriển).Hoặcgiảchứngmệtmỏithầnkinhlàhệquảcủanhữngcảmxúcluônbịdồnnén,xungđộtnộitại,thấtbại liêntiếp,mộtthơấukhôngthíchnghivớitìnhtrạngrối loạnsaucùngcủahệthầnkinh?

Haitrườnghợptrênđượcđưarachỉđểlàmthídụ.Tìmchoracáccănnguyêncủamộtchứngbệnhđôikhilàmộtcôngviệclâudàivàkhókhăn.Nhưng,vớibấtcứchứngrốiloạnnào,mộttiểusửcănbệnhphảiđượcthiếplập,cảvềmặtthểchấtlẫntâmlý.Thựcra,bấtcứmộttiêuhaonănglựcquáđángnào,bấtcứcảmxúckéodàinào,cũngđềucóthểdẫnđếnchứngmệtmỏi thần kinh, cũng như đến chứng loạn thần kinh, tùy theo khí chất và những thiênhướngđặctrưngcủachủthể.Xemngườiloạnthầnkinhlàmộtngười“bệnhtưởngtượng”hoặc“làmbiếng”làmộtđiềukémhiểubiếthoặcngudốt.

Trướchếtlàphảiphụchồilạihệthầnkinh.Thôngthườnglúcbanđầungườitabắtbuộcsựnghỉngơi,chấtxtrichnin,phốtpho,kíchthíchtố,canci,v.v…Đươngnhiênviệcchữatrịphảitùythuộcvàonhữngkếtquảykhoa.

Phântáchtâmlýhọc(đôikhirấtcần)sẽloạitrừcácnguyênnhântâmlýđãgâyrahoặcđãpháttriểncănbệnh.Khoatâmlýhọcsẽphụchồivàpháttriểntínhtựchủ.Nósẽtrợgiúpviệcđiềuhòacơchếvậnhànhnãobộbậccao.Nósẽlàmnhưthếnàođểchongườibệnhthíchứngsứclựccủamìnhchophùhợpvớinhucầu.Khoatâmlýchiềusâu,tùytheotìnhhình,sẽchỉnhsửalạinhâncáchbịsailệchhoặcbịgiằngxébởicácmặccảm.Màtheođóxúccảmcóthểtrởlạibìnhthườngvớimộtkếtquảhàihòachokhắpcơthể.

Tiếcmộtđiềulàchứngmệtmỏithầnkinhlạilàcănbệnhthếkỷ.Mongsaochoyhọcvàtâmlýhọcngănkhôngchonóbiếnthànhtruyềnnhiễm…

SuynhượctâmthầnChứngSuynhượctâmthầnthườngđượcnhậnthấytrongnhữngdiễnbiếncủatưtưởng.

Rấtnhiềuýnghĩrờirạcthaynhauchợthiệnratrongtâmtrímàchủthểkhôngtàinàoloạibỏnóđược.Đâylàtrườnghợpthiểunăngtâmtrí,chớkhôngphảilàtìnhtrạnguểoảitinhthầnnhưchứngsuynhượcthầnkinh.Cósựsuygiảmtrườnglựctâmlý,khócóthểthựchiệnviệctổnghợptrítuệ.Chứngsuynhượctâmthầnkhôngthểnàothựchiệnđượccáchànhvitrithức(chínhvìchúngđòihỏimộttrườnglựctâmlýmạnh),nhưngcáchànhvitựđộngcủangườinàykhôngbịtổnthương.Thườngcóámảnh;tìnhtrạngkhôngcósựtổnghợptrítuệchophépcác“kýsinh”tâmlýcưtrúthoảimái.Ngườisuynhượctâmthầnthườngbịthúcphảithựchiệnmộthànhvitráivớiđạolý,nhưnganhtalạicóđủsứcmạnhđểchốnglạicácxungnăngcủaanhta.Việckhángcựnàyrấtkhókhăn;nỗilohãixuấthiện.

Thídụ:X,thộtngườiđộcthân28tuổi.“…Tôikhôngngờphảichốnglạisựthôithúc…lúcnàotôicũngcảmnhậnđượcviệcđó,

nhưngcókhinóbộcphátthànhtừngcơn…Tôicócảmtưởngnhưtôitựcắtđicơquansinhdụccủamìnhvậy.Cókhitôitậptrungtưtưởngsuốtbamươiphútchoviệcđó;tôitưởngtượngviệcbịhoạnđótrongnhữngchitiếtnhỏnhặtnhất;cólúctôiđưacáikéođếngầncơquansinhdụccủatôi,đâmnhẹvàođó,rồimạnhhơn,chođếnkhinàotôicảmthấyđau…tấtcảnhữngviệcđó

chỉđểtôinhậnthấynókhủngkhiếpđếnmứcnào.Tôicốchốnglại,đemhếtýchívàoviệcđó,tựnhủmìnhchỉlàmộtthằngnguvàgàndở…khôngthểlàmgìkhácđược…tôicứtiếptục.Sauđótôikiệtsức,đầmđìamồhôi,runrẩy,táixanhnhưngườichếtrồi.Tôiphảitrốnrakhỏinhà.Tôimuamộtmáycạorâu.Thậtkinhhồnvớicondaocạothường.Tôithừngườirađó,nhìnmặtmìnhtrongtấmgươngsuốtnhiềuphútliền,kêsátcondaogầncơquansinhdụccủatôi…tôigầnnhưbấttỉnhhếtmấylần.Vàtôiđilàm,râukhôngcạotrongtìnhtrạngkiệtsứcmàôngkhôngthểnàohìnhdungđược.”

Vảlạichúngtanênghinhậnrằngtrongvàitrườnghợploâucựcđộcóthểdẫnđếnviệccắtxénthậtsự,đếnviệctoantựsát.

Phiềnmuộnnằmtrongchứngsuynhượctâmthần.Chủthểcảmthấykhổsởhếtmứckhibiếtmìnhkhông thểhànhđộngvàmongmuốn;anh tađaukhổvìnhữngýnghĩmàanh takhôngtàinàoloạibỏđược.Cácnỗiámảnhđôikhichỉlàmộtýnghĩbìnhthường,nhưngkỳlạ.

Thếgiớibênngoàicóvẻnhưxalạ.Vàingườisuynhượctâmthầncócảmtưởnglàvàibộphậncủacơthểcủamìnhkhôngcònthuộcvềmìnhnữa.

“…Tôicócảmtưởnghaibàntaynàykhôngphảilàcủatôi,tôinhìnchúngnhưnhữngvậtxalạ.Thậtvôlý,bởivìtôiphảicốgắnglắmđểtựnhủmình:đólànhữngbàntaycủatôi,củatôi,củatôi…”

Nhiềungạingùngámảnhdaidẳngxuấthiện:“…tôikiểmtrasổsáchhơnhaimươilần.Tôilàmviệcnàytrongnỗilohãi,tôibựcdọcvà

bịkiệtsức.Khitôilàmviệcđó,tôichửimắngmình…Tôitựnói:đâylàlầnchótvàrồimẹkiếp!…vàtôibắtđầulại.Nếutôitựépmìnhbỏđi,tôiphảitrởlạiđểkiểmtramộtlầnnữa…”

Nhiềutriệuchứngkháccũngxuấthiện.Nhữngđắnđo,sựxấuhổchínhbảnthân,sựsuygiảmýchí,sựnhútnháttrướcxãhội.Cónhiềunghiềnngẫmtâmthần;cáicảmgiác“khôngcònbiếtmìnhđangởđâu”;sựtưởngtượngbệnhhoạn,cónhiềucơncuồnghứng,nhiềutật.

Thídụ:“…Khitôiởtrongbếp,tôivàonhàtắmítnhấtlàhaimươilần.Tạisao,ôngcóbiếtkhông?…Đểkiểmtraxemcáckhănlautaycóđượcxếpvàđểchothậtsongsongkhông…Ngườitabảotôilàchỉcầnnóikhông.Tôiđãcốtrongsựphẫnnộ…cómộtcáigìđólôikéotôivàotrongnhàtắm,chođếnmứctôikhôngthểlàmmộtviệcnàokhácđược…Tôilạiđi.Tôicảmthấynhẹnhõmđượcmườiphút.Rồimọithứbắtđầulại.Tôicốnóigìcũngvôíchthôi:màymớivừalàmviệcđómà,màyđãkiểmtrarồi;tôicốnghĩtrongđầulàmấycáikhănđóđãđượcxếpsongsongrồi…Tôiphảitrởvào.Tôinhìnthấychúngvàtựnói:màythấykhông?chúngđượcđểsongsongrồiđấy.Tốtrồi!Thếôngcóbiếttôiđãlàmgìkhông?Tôidờichúngđivàsửachúnglạichosongsongđểtựthuyếtphụcmình!Vàđiềuđókéodàisuốtbuổisáng…vàcáichứngđóchỉngừngkhitôicóviệcphảiđirangoài,màviệcđầutiêntôiphảilàmkhiđãvềđếnnhà,làchạyvàotrongnhàtắm…”

Nhưthế,tôixinnhắclạilàtấtcảnhữngbiểuhiệncủachứngsuynhượctâmthầnđềulàýthức,vàtạonhiềuđauđớnnhứcnhốichochủthể,màngườinàyđànhbất lựctrướcnhữnghànhvimàchínhngườinàycũngxácđịnhlàphilý.

Bấtcứngườisuynhượctâmthầnnàocũngbịliênkếtvớivàitìnhtrạngthểchất(bệnh,kiệtsức,nhiễmtrùng)vànhiềukhivềmặttâmthầnhơn(sốcxúccảm,mặccảmnhậnthức,v.v…)

Liệupháptâmlýchiềusâuđemlạinhiềukếtquảtuyệtdiệu,đôikhiđượckếthợpvớicáccáchchữatrịsinhhọc(màtôisẽđềcậpsau)vàyhọcphụchồithểlựccủathầnkinh.

LoâuBấtcứngườithôngminhnàocũngbịloâu.Đólàphầnthưởngcủangườibiếtsuynghĩ

đôichút…vàlàchuyệnbìnhthường.Nhữngcâuhỏivềcuộcđời,thếgianvàvũtrụluônđòihỏichúngtaphảithíchnghiliêntục.Cáigìđãthúcđẩychúngta,nếukhôngphảilànỗilohãiđó?Cáigìbắtchúngtaphảitìmtòivàpháthiện,nếukhôngphảilànó?Tấtcảnhữngbướctiếncủanhânloại,tấtcảnhữngkhámphákhoahọc,nghệthuậtvàvănchươngđềuđặtnềntảngtrênsự

loâu.Nhưngđólàmốiloâutrừutượngsángtạo,xácthựcvàtươngđốinhẹ.Cóthểnóimườiphầntrămloâulàcầnthiếtchomộtngườibìnhthường…Nhưngtiếcthay,khôngphảilúcnàocũngnhưthế.

Chứngloâubệnhlý–Chứngloâubệnhlýlàhủydiệt.Khôngnhữngnóhủydiệtcáthểđó,mànótriệttiêutrướchànhđộngcủaanhta.Thếsựkhácbiệtgiữa“sợ”và“loâu”lànhưthếnào?Nỗisợlàmộtphảnứngtrướcmộtnguyhiểmthựcthụ.Lohãilàmộtphảnứngtrướcmộtnguyhiểm“khônghiệnthựcbênngoài”.Tuynhiên,loâukhôngphảilà“tưởngtượng”.Nódựatrênmộtnỗisợnộigiới,cókhidữdội;cũngthườngkhinỗiloâuđượcsinhrabởinhữngnguyênnhânhoàntoànvôthức.

Loâubệnhlýlàmộtcảmxúcvôcùngkhóchịu,đượckèmtheobởimộthaynhiềubiểuhiệnthểchất:xanhxao,runrẩy,cơnkhủnghoảngthầnkinh,timđậpmạnh,toátmồhôi,cothắt nội tạng (đôi khi đauđớnđếnmức chủ thểphải congngười lại), cảmgiác nghẹt thở,miệngkhô,đauthắtngựcgiảtạo,chânmềmnhũn…Cóthểkéotheosựuểoảivìnhữngxúcđộngliêntục(laolựccảmxúc).Chứngloâuvàámảnhthườngnốikếtnhau.

Nhữngngườiloâunóigì?Sựloâuđượcbiểuhiệntrướcmộtcảmtưởngnguyhiểmsắpxảyravàkhôngrõràng.

Chủthểtrởthànhconmồichochứngloâucủamình;vàtâmtríanhtatưởngtượngranhữngthảmkịch,dùbiếtrõsựphilýkháchquancủachúng.

…Tôinhưbịnghẹnởcuốnghọngvàbịnhưthếsuốtcảbuổivì:tôikhôngbiếtphảilàmgìnữa,tôiluônluôncócảmgiáckhóthở;tôiluônchờđợinhữngtainạnkhủngkhiếpđếnvớimẹtôi.Lúcnàotôicũngnghĩbàtabịxeđiệnhayxehơicán…nhấtlàxeđiện;tôinghebàtahét…tôiphảilấytaybópđầuđểxuađuổinhữngýnghĩđó,nhưngkhôngkếtquả…tạivănphòng,bấtcứlầnnàochuôngđiệnthoạireocũnglàmtôirunlên…

…Tôirấtsợbịungthư,bấtcứcáiđaunàođốivớitôicũnglàđiềuxácthực;tôichạyđikhámbácsĩ,tôiđihếtngườinàyđếnngườikhác;họchếgiễutôi…tôibiếtrõđólàđiềulốbịch.Tôinghĩtôisẽnhẹngườihơnnếutôithậtsưbịungthư,ítrađểlàmchomốinghingờlohãiđóbiếnmất.

Vớisựlohãi,đôikhicókèmtheosựrốiloạn.Cáicảmthứcbấtlựclàtuyệtđốitrướcmốinguyhiểmcấpbách,màđiềunàycàngcủngcốthêmtìnhtrạngđó.

TínhđadạngcủacáchiệntượngloâuChứnglohãicóthểchỉlàsựkhóchịutinhthần(ýnghĩđentối),nỗidaydứtliêntục,hoặc

mộtsựhốthoảngkhôngcónguyênnhânrõràng.Nhưngcũngcómộtchứngloâukhủngkhiếp,làmchochủthểphảichìmtrongtrạngthái

sữngsốt.Anhtaliềnlongạiđếnchứngđiênsắpxảyđến,cáichếtbấtngờ,sựxóasạchnhữngphươngcáchsinhsống…Cơnnàythườngkếtthúcbằngviệcchủthểthảimộtlượnglớnnướctiểutrong(chứngđáinhiều).

TrườnghợpcủaPaul.Paulđãsốngsuốtcuộcđờithiếuniêntrongnỗikhiếpsợtrọngtội.…Bốmẹtôichỉnóiđếntộilỗivớitôimàthôi,đếnđịangụcvàviệcxuốngđịangục.Vàolúc

đó, tôixemhọnhư là thánh,ông thửnghĩcóđúngkhông?…Lầnrước lễđầu tiên thậtkhủngkhiếpchotôi.Trongnhiềuthángtiếpsau,tôichỉcảmnhậntoànlànhữngnỗikinhhãibịphạmtội.Cókhi,tôithổlộđôichútvớichamẹtôivàhọchỉđáplạibằng:hãynguyềnrủacáiácvàsựôuếđi;Chúasẽnhìnthấyvàphánxétcon.Ôngthửthếchỗcủamộtthằngbéxem…Tôicònnhớđúngvàongàyrướclễđầutiêncủatôi,tôibịnhiềuámảnh…vàtừđóđếngiờvẫnchưadứt.Tôiđãxưngtộikhôngbiếtlàbaonhiêulầntrongmộttuần,vàmỗilầnnhưthếvớinỗikhiếpsợlàtôiđãquênmộttrọngtộinàođó.

Lúc đi học, tôi nghiềnngẫmđiều đó, đôi khi trongnỗi kinh hoàng.Ông có nghe không?Trongnỗikinhhoàng!Trongcáctiếthọc,cũngthế.Trướckhiđingủ,cũngvậy.Vìtôiphảirướclễvàomỗichủnhật,tôikhônglàmsaogiảithíchtôihoảngsợđếnmứcnào;trongnhàthờ,tôicócảmtưởngnhưChúacóthểđậpbẹptôibấtcứlúcnào,hoặcgiếttôichỉbằngmộtphátđểvứttôi

xuốngđịangục…Khôngaicóthểhiểunhữnggìtôiđãcảmnhận…CâuchuyệncủaPaulkéodài trongnhiềunămliền.Khôngmộtngàynàomàkhôngcó

nhữngmốinghingờkinhhãi,nhữngngạingùngdaydứt,nhữngcảmtưởnghãihùng.Đếntuổimườitám,Paulbắtđầu“nhìngái”trongcáitâmtrạngmàchúngtacóthểđoánđược…

…Mỗikhitôinhìncáccôgái,dùmộtcáchngẫunhiên,cổhọngtôithắtlạivìloâu.Tôitoátmồhôiđầmđìa,thởhổnhểnvàrunsợ…Giốngnhưthểtôibịquỷámvậy…

Cókhicơnloâulớnbùngphát.…mộtcụcgìđóchặnngayhọngtôi,làmtôigầnnhưbịnghẹnthở.Chứngcogiậtdữdộinơi

cơhoànhlàmchotôicứngngười.Tôibịnhóitim,vàtôitựnhủ:bâygiờmàysẽchếtvàthốirữatạichỗ,đểtrừngphạtnhữngtộilỗighêtởmcủamày.Tôicócảmtưởngnhưlàthứphếthảitínhdụccủanhânloại,vàtôiphảichạytrốnvàochỗđầutiênmàtôitìmthấy,đểchờchoviệcđóquađi…

Đươngnhiênlàphảicầnđếncảquyểnsáchđểmôtả,ngàynàyquangàykhác,nhữngýnghĩ,nhữngmốinghingờdằnvặtvànhữngcơnmàPaulphảigánhchịu.Vảlạianhtacóthểbịchứngrốiloạntâmlý.Thayvìbịámảnhbởitrọngtộianhtacóthểtựthuyếtphụcmìnhđãbịquỷám,hoặcmìnhchínhlàquỷcũngnên.(đólàcáimàngườitagọilàsựđitừnỗiámảnhquachứnghoangtưởng).

NHỮNGNGUYÊNNHÂNTHƯỜNGTHẤYCỦACHỨNGLOÂU1–Mộtxungđộtnộigiớithườngphátsinhsựlohãi.Xungđộtnàythườnglàvôthức.Ngườiđócảmnhậnnỗilohãi,nhưngkhôngthểnàocắt

nghĩanguyênnhân.Vìthếkhôngíchgìphảicãilývớingườilohãinhưthế,nhưngphảitìmchođượcnhữngnguyênnhânsâukín,làđiềutấtnhiên…

Thídụ:trườnghợpcủaPaulmàchúngtavừathấyởtrên.Cósựxungđộtmãnhliệtgiữacácxungnăngtựnhiên(làtìnhdụcchẳnghạn)và“đạolý”củaanhta(màđóchỉlàsựrănbảocứngngắtcủachamẹanhtaápđặt)

2–Sự chốngđốibịức chế làmột nguyênnhân khác của sự lo âu. Sự chốngđối nàythườngxuấthiện trongmôi trườnggiađìnhhoặc tạinơi làmviệc.Nếumộtbậc chamẹ làngườithốngtrị,chuyênquyềnvàkhôkhan,thìđươngnhiênsẽkhởiphátsựchốngđốinơiđứatrẻ.Nhưngsựchốngđốinàythườngbịdồnnéntrướckhiđếnđượcýthức(nhưchúngtađãthấyởphầntrước).Tạisao?BởivìcáiđạolýcủaSiêu–ngãcấmđoánmọiphảnkhánglạicácbậcchamẹ.Vìthếnỗilohãitiềmthứcđượclýgiảibằngnhữngtriệuchứng:giấcmơ,hồihộp,mồhôi,choángváng,liêntụcloâu,v.v…

Thídụthôngthườngcủanỗiloâuchốngđốinhẹ.Y.lànhânviênvănphòng.Anhtalàmviệcvớinỗilosợâmthầmvàliêntục;anhtaluôn“cảmthấymìnhcótội”

a)anhtacảmnhậnsựthùnghịchmãnhliệtvớiôngsếpcủaanhta,ngườisếpmàanhtakhinhbỉ.

b)sựthùnghịchnàylàmchoanhtacocúmvàtạoracảmxúc.Đúngracáccảmxúcnàyphảiđượcgiảitỏa.

c)nhưngnếuYbiểulộsựthùnghịchnày,ôngsếpcónguycớchốnglạianhta.NhưngmàđốivớiY,sựdửngdưnghoặcsựchốngđốinhữngngườikhácđềuphátsinhrasựloâuvàtrạngtháikhóchịu“ởbêntrong”

ỞđâychúngtalạigặpnhữngdấuvếtcủamặccảmOEdipe.Vìvậychúngtacó:a)sựchốngđốicủaY.Cáinhucầugiảitỏasựchốngđốinày,vànóivớiôngsếp“nhữnggì

anhtanghĩvềôngta”;ýmuốnbiểulộnhữngdấuhiệukhinhbỉ,nóilênnhữnglờinhậnxétđaunhưquất,v.v…

b)thayvìthế,Yrấttửtếvàâncần.Anhtacôngnhậnbấtcứnhữnggìôngsếpnói.Anhtatựđặtmình“ởdưới”ôngta.Anhtalàmnhưthếnàođóđểôngsếpnhậnthấysựhoànhảocủa

côngviệc làm.Người ta có thểnghĩ rằngY,muốnngười ta chúý, “muốn lấyđiểm”, làmộtthằnghènnhát,v.v…Nhưngsựthậthoàntoànkhôngphảinhưthế!SựthậtlàYkhôngthểnàochịuđượcsựthùnghịchcủanhữngngườikhác.Ynhậnthấymìnhcómặccảmtựtivàmặccảmtộilỗivàbấtcứlờikhiểntráchnàocũngnhấnchìmanhtatrongsựnghiềnngẫmtinhthầnvàsựloâukhóchịu.Vìthếanhta“rấttửtế”,chỉvìanhtakhôngdámkhôngtửtế…Vìvậy,tránhsựthùnghịchcủanhữngngườikhácđốivớianhtalàmộtnhucầusốngcòn,mộtsựdựphòngchosựantoànnộitại.

3–Loâusẽxuấthiệnmỗikhimộtxungđộngđedọamộtnhucầusốngcòn.Thídụ:Jacques15tuổi,thựchiệnviệcthủdâmđơnđộc.Ngườichathườngnóivớicậuta

“…Conhãynghechorõđây!Nếuconcứlàmchuyệnđómộtmình,consẽmắcmộtcănbệnhnguyhiểm,concóbiếtkhông?Conhiểubamuốnnóigìkhông?…”VàJacques,đãquátựtivìmộtngườichanghiêmkhắcvàthôbạo,đãsốngnhiềunămtrongnỗilosợhiểnnhiênbịbệnhgiangmai,tinchắcrằngviệcthủdâmgâyracănbệnhđó.Saumộtthờigian,nỗisợhãiđóđãchuyểnthànhnhữngýnghĩtínhdụcbìnhthường…Đếnnămmườitámtuổi,lúcởngoàiđường,mỗikhianhtacómộtýnghĩtínhdụcthìnỗiloâudữdộixuấthiện.Đếnlúcđó,anhtaphảiđivàonhàvệsinhcôngcộnghaymộtquáncàphê,đểhốthoảngkiểmtraxemcoi“cómụnnàomọclênchưa”…Lúcnàoanhtacũngcócồntrongngườiđểcóthể“khửtrùngnếucănbệnhkhốnkiếpđóxuấthiện”.ChúngtacóthểhìnhdungđượcnhữngcảmxúcvànỗilosợđãchiếmlấyJacquestrongmấynămqua.Vìthếphảicầnđếnsựthônghiểusâusắccủanhàtâmlýhọcđểcóđượcnhữnglờitâmsựvàđểchứngminhsựvôlýcủanhữngmốilosợcủaanhta…

Vàchúngtacó:

Lợiíchsốngcònbịđeđoạcóthểhoàntoàndotâmlý.Tôidùnglạicáithídụcủamột“anhhùng rơm”, tưởng rằngmìnhmạnhvà cươngquyết lắm. (Cái thí dụnày làmột trongmườingàncóthể).Thếnhucầusốngcòncủaanhtalàgì?Tinvàosứcmạnhcủamình.Thếđâulàsựhămdọa?Rằngnhữngngườikhác(hoặccảchínhanhta)nhậnra“sứcmạnhđó”chegiấumộtyếuđuốitolớn.Vìthế,mỗikhisựđedọađótrởnêngầnnhưchínhxácthìnỗiloâuxuấthiện.(Thídụnếucảmthứctựticónguycơđượcbiểuhiệntrongtháiđộ,cửchỉ,lờinói,v.v…).

Vìvậyđâylàtrườnghợpcủanhữngngườikhôngphảilànhữnggìhọtưởngmìnhlà,dướiconmắtcủachínhhọhaycủanhữngngườikhác…Họluônphảitinvàotínhxácthựccủadángbênngoàicủahọ…Nỗiloâuluônhiệnhữuvàâmthầm,khôngkhácgìsựkhóchịunộigiớikhôngdứt.

Vàchúngtacó:

ÁMẢNHÁmảnhlàmộtcảmthứchoặcmộtýtưởngvôcùngkhóchịu;nóthườngxuyênhiệndiện

trongtâmtrívàđôikhirấtquáiácÝnghĩnàykiêntrì,nhứcnhối,gâynhữngcơnlohãidữdội,vớitấtcảnhữnghệquảsinhlývàtâmlý.

Nóđịnhrõnhiềuhànhvicủachủthể.Ámảnhthườngbiểuhiệntừngcơn.Chỉcầnmộttừ,mộtýnghĩ,hoặcmộtsựkiệnđểkhởiphátnó.Giốngnhưtrongchủthểluôncómộtsứcmạnh

lúcnàocũngsẵnsàngbộcphát.Nhưngvìanhtacảmnhậntínhvôlýcủanỗiámảnh,nênxungđộtxảyra:đólàtrậnchiếngiữalýtrívàámảnh.

Từđó,cótìnhtrạngkiệtsứchoàntoànvànhứcnhối,làmchongườibịámảnhkhôngcònsứclựcvàtuyệtvọng.

Nhưngchúngtakhôngđượcnhầmlẫn:nếumộtđiệunhạcnàođóbấtchợttrởlạingoàiýmuốn,chủthểsẽnóilà“Điệunhạcnàyámảnhtôi”.Cảmgiácnàycóthểkhóchịu,nhưngnókhônghềcóliênquangìvớinỗiámảnhthựcthụ.

Ámảnhlàmộtchứngbệnhrấtphổbiến.Nóthườngđikèmtheochứngloạnthầnkinhvàloạntâmlý.Nóbắtđầutừnhữngámảnhlosợnhẹchođếnnỗiámảnhnghiêmtrọngkiệtsức(Nhữngámảnhnàythườngchạmphảinhữngphạmtrùquantrọngcủaloạnthầnkinh:ámảnhtôngiáo,giađình,tìnhdục,bệnhhoạn,cầutoàn,cônglý,vệsinh,bổnphận,tráchnhiệm).

Chúngtakhôngđượcchúýđếnsựámảnhnàynọ,màphảimôtảcáitâmtrạngtổngthểcủangườibịámảnh.Chúngtasẽthấyởnhữngphầnsau,vàidạngámảnhkhác:nhữngÁmsợ.

NỗikhổcủangườibịámảnhTôicónóiđếnđịnhkiến.Vàchúngtabiếtđịnhkiếngiốngnhưmộtkýsinhmạnhsống

trongmảnhđấtcủaýthức.Ámảnhcũnglàmnhưthế.Ngườibịámảnhýthứcrấtrõtìnhtrạngcủamình,ngaydù

anhtađanglànạnnhâncủasựámảnh.Hiểutheonghĩanày,nhưvậyngườiđóbịloạnthầnkinh.

Nhữngngườibịámảnhcảmthấyhổthẹnvềtìnhtrạngcủahọ,vàcốhếtsứccủahọđểchegiấunó.Cókhihọthànhcông.Họdườngnhưtỏra“lo lắng”,căngthẳng,tậptrung,xaođộng,nhưngrấtítngườihìnhdungđượctrậnchiến,đôikhirấtdữdội,đangxảyratrongchínhhọ.

Ởđâycũngthế,cáicảmgiácmìnhlàngườiduynhấtmắcphảichứngbệnhvô lýnày”thườngxảyra.Trướcnỗixấuhổcảmnhậnđược,khôngmộtgiảitỏathậtsựnàocủasựámảnhđượcthựchiệntrongcuộcsốngthườngngày.

Vảlạichúngtahãytưởngtượngđếnmộtngườimàsựámảnhbộcpháttạinơilàmviệc,tronggiađình,v.v…Chúngtahãytưởngtượngđếnnhữngtrậnđốikháng,nỗilosợ,vàcảsứclựcmàngườiđóphảitậndụngđểchegiấuchúng…

Nhiềungườibịámảnhcònnóilà:“ítratôicũngcảmthấyvuilàkhôngmộtaihaybiếtvềtìnhtrạngkhủngkhiếpđó.Nhưngtôicũngsẵnsàngbỏratấtcảđểchongườitahiểuđượcnómàkhôngchếnhạotôi…Cóthểđiềuđósẽgiúpíchchotôinhiềuđấy!

NgườibịámảnhtìmmộtxáctínAnhtatìmmộtxáctínthuầnlýcóthểloạibỏcáiýnghĩámảnhkia.Nhưngtrongkhianh

tacàngtìmvàcàngbiệnluậnthìnỗiámảnhcàngmạnhthêm.Câuhỏinhỏnhấtmàanhtađặtrasẽtạoranhiềucâuhỏikhác,cũngnhứcnhốikhôngkém.Đâylàmộtvòngluẩnquẩntànnhẫnmànhữngcốgắngkiệtsứcchỉlàmchochúngmạnhthêm…

Thídụ:BàX.bịámảnhbởiýnghĩnhânloạilàmộtdâyxíchvàmọihànhđộngcánhânđềucóhậuquả,khôngnhữngchonhữngngườichungquanh,màcònđếnnhữngvùngxaxôinhất.Cáchnhìncácsựviệcnhưthếkhôngcógìbấtthường,tráilạilàđằngkhác.NhưngvớibàX.cáiýnghĩtráchnhiệmtuyệtđốiđãbịănsâu.“Tôiphảichịutráchnhiệmvềmọichuyện”tạothànhhạtnhâncủacáiýnghĩámảnhđó.“Bấtcứhànhvinàocủatôilàmchotôicũngphảichịutráchnhiệmvớinhữnghệquảtiếptheosauđó”.

Nỗiámảnhnàysauđóđượchướngvềnhữngngườinghiệnrượu(tiếptheosaunhiềutìnhhuốngkhác).Trướclànhữngngườinghiệnrượubàtaquenbiết.Nỗiámảnhbắtđầukhimộttrongnhữngngườibạncủabàtachếtvìnghiệnrượu.“Nếumộtnămtrướcđâytôicólàmđiềunàynọ,chắcanhtasẽkhôngchết…”.Bàmớichạyđếncácbácsĩđểkiểmtraxemcoicómộtcáchtrịliệunàođócóthểđượcngườinghiệnrượuchấpnhậnkhông,vàcóthểgiúpích

đượcgìkhông.Nhưvậy,bàđãliênhệvớibamươibácsĩ,vớinỗilosợmàngườitacóthểđoánđược.Bàtranhluận,tròchuyệndàidòng,phảikhổsở.Câutrảlờiduynhấtlà“Khôngđược,đãquátrễđểcóthểlàmmộtcáigìđó”.

Bấtchấpsựxáctínđó,nỗiámảnhcứtiếptục:“Nhưngcóthểđượcmà,cáchđâyvàinăm,khitôithấyôngtabắtđầuuốngrượu,tôiđãcanthiệpthìchắcôngtasẽkhôngchết.Tôiphảichịutráchnhiệmvềcáichếtcủaôngta,hoàntoànvàtuyệtđốichịutráchnhiệm”.

Bàlạichạyđếncácbácsĩ,nhàtâmlýhọc;nghiêncứusáchchođếnkiệtsứcvềtậtnghiệnrượu,vềtựdoýchí,vềthuyếtđịnhmệnh…

Vàkhitráchnhiệmcủabàcànggiảmchừngnàothìbàlạicàngđặtchomìnhcàngnhiềucâuhỏithêmchừngđó.Tráchnhiệmnàysauđóđượcnớirộngchotấtcảnhữngngườinghiệnrượu.Bàđilangthangngoàiđường,nhìnvàocácquáncàphê.Bàđứngngoàichờnhữngthanhniênmàbànhìn thấyhọuống rượu…Bàbỏhết thờigiờđểviết thơvàgọiđiện thoạiđếnnhữngngườimàbànghĩ là nghiện rượu, v.v…Cònnhữngđêm củabà thì sao?Bà trải quanhữngđêmdàiđểchốnglạicáicảmgiáctráchnhiệmtoànvẹnđó,đểtựnhủtrongsựphẫnnộlà“Nhưngdùsao,tôicóphảilàChúađâuđểphảichịutráchnhiệmvềtoànbộnhânloạinhưthế…”.Vàmộtđịnhkiếnnhứcnhốikhôngkémkhác“NếuChúakhônghiệnthựcthìsao?Thếaiphảichịutráchnhiệmđây?…Tấtcảmọingười,vàtôitrướctiên,bởivìtôibiếtlàmìnhphảichịutráchnhiệm…”

Vìvậyđâylàcáivòngluẩnquẩnkhôngdứt.Bấtcứmộtxáctínhợplýnàođềukhởiphátmộtchuỗiámảnhmới.VìthếviệctựsátđếnvớibàX.nhưlàgiảiphápduynhấtcóthể:trốnchạyđểkhôngcònnghĩđếnnữa,đểkhôngcònphảikhổ.Nhưngởđâycũngthế(màcũngmayđấy)mộtnỗiámảnhmớixuấthiện:“Tôiphảichịutráchnhiệm…bởivìchỉvớimộtlờinóicủatôicóthểngăncảnmộtngườiuốngrượu…thìtôiphảisốngđểlàmđiềunày”.Vàcũngchínhvớitâmtrạngnàymàbàđếngặpnhàtâmlý.

Mộtngườibìnhthườngkhócóthểhìnhdungđượcnhữngnỗikhổmàsựámảnhgâyra.Bởivìchínhsựámảnhđó,rấtthườngkhi,làtriệuchứngcủamộtchứngbệnhtâmlýrấtnặng…

Ngườibịámảnhlàmgìđểloạibỏcănbệnhcủamình?Đươngnhiênlàanhtasẽlàmmọicáchđểlàmyênlòngmình.Nhưngởđâytôimuốnđề

cậpđếnmộtcáchthườngđượcnhữngngườibịámảnhsửdụng:đólàphươngthứcxuađuổità.

Thídụ:P.bịámảnhvềnỗisợhãibệnhungthư.Mộtnỗisợdằnvặt,lúcnàocũngnhứcnhối.Anhtacốlàmchomìnhyênlòngbằngcáchthìthầm“Ungthư,bệnhungthưcủataơi,màyđangcómặt,nhưngtaocócsợvàchúngtaxemsẽrasao.Ungthư,ungthưnhỏbé,taokhôngsợmàyđâu,màycóbiếtkhôngungthư?

P.làmộtngườivôcùngthôngminhvàcómộtýchícaohơntrungbình.Bấtchấpđiềunày…ôngtalặpđilặplạilờiphùchúnàyhơnmộttrămlầntrongngày,línhítrongmiệng.Khinàomộtmình,ôngnóilớntiếng,vànóithầmtrongđầunếucóaiđóbêncạnh.Ôngtaphátâmthậtrõràng;ôngtacốnóicâunàychothậthoànhảo,đểtựthuyếtphụcmình.Mỗikhitrongnhàôngtacóngười,ôngtakiếmbấtcứlýdonàođóđểxuốngtầnghầm.Vàởđây,trongsựcôđơn,ôngtanóilênnhữngtừmàôngtanghĩlàcứutinh…Rồiôngtatrởlêntrên.Mộttiếngsau,ônglạitrởxuống,hoặcđivàonhàvệsinh,hoặcđirangoàivườn.Đểnóilêncâunóiđó…Vàmỗingàynhưthếtừnhiềunămnay…ChúngtaphảighinhậnlàP.hoàntoànýthứctìnhtrạngnàycủamình,làmchoôngtacónhữngmốilohãikhôngdứt.

Nhữngcáchphùchúkhác.Nhiềungườibịámảnhcứlàmhoàinhữngcửchỉbằngtay,ởbênngoàihoặctrongtúiáo

túiquầncủahọ:cửchỉcắtchặt,dấuthánhgiá,cửchỉmấyngóntaytượngtrưngcâykéo,v.v…Nhữngdấutượngtrưngnàycónghĩa:“tôicắtđứtnỗiámảnhcủatôi”.Hoặcgiảhọthốtranhiềucâugiậndữ,nóivớinỗiámảnhcủamình:

–Hãycútđi,convậtthốitha.–Lạinữarồi,cũnglàmàynữa…–Đồđộchạibịnguyềnrủa,hãylàmchotaochếtđinhưvậysẽkhôngcòngìđểnóinữa

hết…–Màytưởngmàyđãthắngđượctaoà,nhưngtaosẽhạgụcmàyđấy,đồthứýnghĩthối

tha…Ngoàisựđaukhổ,ngườitakhôngkhótưởngtượngđượcsựbựctứccủangườiđó.Người

đóchốngchọibằngtấtcảtríthôngminhvàýchícủamình,chốngchọibằngtấtcảsứclực.Vàtấtcảnhữngvũkhínàybểnátnhưthủytinhtrướccáiýnghĩkialuônhiệnhữunhưmộtsứcmạnhbấtkhảchiếnbại…

TìnhtrạngtổngquátcủangườibịámảnhRấtnhiềukhicănbệnhcủangườibịámảnhkhôngbịpháthiện.Ngaycảnhữngngườibị

ámảnhnặngcũngkhôngbaogiờbịnghibịnhưthế.Tríthôngminhcủahọkhônghềbịtổnthất,vẫngiữđượcvẻsángchóicủanó.Trínhớcủahọgầnnhưtuyệtđốitrungthực.Ýthứccủahọluônmạnhmẽ(vảlạicókhilàquá).Chínlầntrênmườithuậtthôimiênkhôngthểtácđộngđếnhọ,kểcảsựámthị.(ítrasựgợiýtrênbềmặt;tráilạitâmphânhọcvàgiấcmơtỉnhtáovẫngiữnguyênhiệuquảtrịliệucủachúng).

Thếsựámảnhđặtnềntảngởnhữngđâu?Nhưnglàmsaonhiềugiáosư,nhânviên,nhàvăn,cókhilạimắcchứngámảnhquáiácnày?Vàmặcchochứngbệnh,họvẫntiếptụclàmtrònbổnphậncủamìnhmộtcáchhoànthiệnnhất,vàkhôngcómộtaicóthểđoánđượcbấtcứđiềugì?

NhữngngườibịámảnhbấtchợtĐólànhữngngườibịámảnhtiếpsauvàitìnhhuốngngẫunhiên.Nhữngámảnhnàycó

thểđượckhởiphátdobất cứmọi suyyếu của tình trạng sứckhỏe tổngquát của chủ thể:nhiễmtrùng,ngộđộc,thờikỳkinhnguyệt,thờikỳmãnkinh,domộtcănbệnhthểchấtkiệtsức,suynhượcthầnkinh,v.v…

Nhưvậynguyênnhân làngẫunhiên,và trongvài trườnghợp,mộtcách trị liệuyhọcthuầntúycónhiềucơmaythànhcông.

Ngoàira,sựthíchnghivớinhiềucôngviệcmới,sựđềbạtchonhiềuchứcvụquantrọnghơn,cóthểtạonỗiámảnh.Nhưngtrongnhữngtrườnghợpnày,chúngđượcliênkếtvớicôngviệcđãđượcthựchiện(ámảnhtrướcsựkhiếmkhuyết,khôngthànhcông)hoặcđượckhởiphátvìsựkiệtsứcdocôngviệclàmquámức.Cũngcónhiềutrườnghợpsựámảnhngẫunhiênxuấthiệnvàbiếnmấtmộtcáchtựnhiên.

NhữngngườicóxuhướngbịámảnhSựámảnhcóthểđượckhởiphátdonhữngthuậnlợivềthểchấthoặctinhthần.Chứng

loạnthầnkinhđươngnhiênlàmôitrườnglýtưởng.Sự“căngthẳng”củamộttâmlýyếukémsẽtạocơhộichomộtýnghĩđộchạicưngụ.(Nhưchúngtađãthấytrongvài trườnghợpsuynhượctâmthần).Vàcảnhữngámảnhtùđọnglâungàytrongvùngsâucủatiềmthứcthườngdẫnđếnđủmọiloạiámảnh.Sựngộđộccủacơthểcũngrấtthuậntiệncholoạiloạnthầnkinhnày.Thêmnữalàtìnhtrạngsuynhược,bệnhcòixương,ditruyền,hệthốngtiêuhóaxấutìnhtrạnglàmviệcquáđộcủavàicơquanthảitrừchấtđộcnhưthận,gan,v.v…

Nóitómlại(nhưtrongbấtcứloạnthầnkinhnào),bấtcứmộtnguyênnhânnàolàmsuyyếuhệthầnkinhsẽtạomôitrường,vàchỉcầnvàitìnhhuốngnàođóđểchosựámảnhxuấthiệnvànảynở.

CáchchữakhỏisựámảnhViệcchữakhỏilàcóthểđượcnhưngcókhirấtkhókhăn.Cáiýnghĩcủangườibịámảnh

giốngnhưmộttếbàosốngvậy:nócókhuynhhướngsốngnhờvàomôitrường.Nólớnlênvàmuốnchiếmđoạttấtcả.Nóthậtsự“vâyhãm”conngườimắcphải.

Vìthếmọithứphảiđượctậndụngđểchữakhỏingườibịámảnh.Chuỗikhổcủangườiđóquálớn.Khôngmộtthứgìcóthểbỏlỡ:ngayvềmặtyhọcvàcảmặttâmlýhọc.

Thuậtthôimiêncóhữuhiệukhông?Tôixinnhắclạilàkhông.Sựgợiýbằngthuậtthôimiênkhônghềtácđộngđếnngườibị

ámảnh.Kháchẳnvớichứngưuuất,phạmviýthứccủaanhtakhônghềbịthuhẹp.Ýthứccủangườibịámảnhkhôngbịphávỡ.

Hơnnữa,vàcóhiệulựcnhưđốivớinhiềucáchchữatrịbằngthuậtthôimiên,sựgợiýdướithôimiênchỉcóthểtấncôngvàocáctriệuchứngbênngoàimàthôi.Gốcrễcủaámảnhvẫnsốngđộng,vàmauchóngtạonhiềutriệuchứngkhác,vềthểchấthoặctinhthần.

NgườibịámảnhthườnglàthôngminhNhưngcóthểnàongườitadùngtríthôngminhcủaanhtađểthuyếtphụcanhtađược

không?Làđiềuvôích.Ngaybảnthânngườibịámảnhcũngđãchốngđốivớihếttrínăngcủamìnhrồimàkhôngmộtchúthiệuquảnào…Vớianhta,sựthuyếtphụcchỉdẫnđếnthấtbại.

Anhtasẽnói“…Tôibiếttấtcảviệcđó…nhưngtôikhôngtàinàotinvàochuyệnđó.Ýnghĩcủatôimạnhhơntấtcảmọilýlẽtrênđời…”

Hoặcgiả“…Tôihoàntoànýthứcrằngtôikhôngphảichịutráchnhiệmđốivớithếgiới…tôibỏhếtđêmnàyquangàykhácđểtựthuyếtphụcmìnhnhưthế…nhưngsựámảnh

củatôikhônghềnhườngbước…”Vậytrịliệuphápnàođây?Nóichung,phươngcáchchữatrịsẽlàliệuphápcủabấtcứchứngloạnthầnkinhnào.Chỉ

vớitâmlýhọcchiềusâumớicóthểchạmđếnnhữnggốcrễsinhranọcđộctinhthầnđó.Phântíchtâmlý(hoặcgiấcmơtỉnhtáo)làthíchhợp.Tấtcảcuộcđờicủachủthểphảiđược“bóctrần”.Khôngmộtthứgìđượcbỏsót,trongchừngmựccóthể.Nhưngtrướchết,ngườibệnhphảibiếtrằngmìnhkhôngphảilàngườiduynhấtbịnhữngámảnhkhủngkhiếp.Chúngtaphảithuyếtphụcôngtavớisựthậtnày.Phảithuyếtphụclàôngtađángđượcquantâm.Đúngthế,cóphảiôngtaxấuhổvềtìnhtrạngcủamìnhkhông?Ôngtaphảibiếtnỗikhổcủaôngtađượcxemxétthậtnghiêmchỉnh!Quảthật,sựxấuhổvànỗisợbịkhinhbỉlànhữngđặctínhcủasựámảnh.

Vàliệuphápchiềusâusẽphântíchthậttỉmỉtấtcảnhữngtìnhhuốngcủangườibịámảnh:xãhội,giađình,tìnhdục,tôngiáo,ditruyền.

Cónhiềukhi,việchiểubiếttậntườngcơchếsâukínđãkhởiphátchứngloạnthầnkinh,vềmặtlýthuyếtcóthểchữakhỏiđượcbệnh.Sựtáitạolạinhâncáchphảiđượcthựchiệnnếuthấycần.

Đâylàmộtcôngviệckhókhănnhưngrấttốtđẹp,hơnnữanóđòihỏisựhợptáctrọnvẹncủabệnhnhâncũngnhưcủanhàtâmlýhọc.

TẬTHÃISợlàmộtdạngcủaámảnh.Nóđượcmôtảnhưlàsựlosợmộtýnghĩ,mộtvậthaymột

tìnhhuốngxácđịnhnàođó.Trongnhữngcái“nổitiếng”nhất,ngườitacóthểliệtkê:–Chứngsợcáckhoảngrộnglớnvàsợbịngấtxỉu–Chứngsợnhữngnơiđóngkín–Chứngsợđỏmặt–ChứngsợbịbệnhvàƯubệnh.Mộtámsợ“đángdanhnhưthế”chiphốitoànbộcuộcđờichủthể.Nósẽbiếnthànhmột

nỗiámảnhđặcbiệt,cókhingăncảnbấtcứmọihànhđộngbìnhthườngnào.

Chứngsợnhữngkhoảngrộnglớnhoặcnhữngnơiđôngngười.Đólànỗisợbệnhhoạncủamộtngườikhiphảiđingangmộtkhoảngtrống:mộtquảng

trường,mộtconđường,mộtbãiđấttrống.Nỗikinhhoàngxuấthiện,kèmtheomồhôi,runrẩyvàlosợ.Hoặcngườibệnhđứngchếtcứngtạichỗ,khôngdámnhúcnhíchhoặcanhtađisátbờtường,hoặcnỗihoảngsợđượckèmtheonỗikinhhoàng,vớisựtrốnchạythụcmạngđếnmộtnơiđóngkín(hànhlang,quánnước,nhà,rạpchiếubóng).

Chứngsợnhữngkhoảngrộnglớnhoặcnhữngnơiđôngngười(nhưmọichứngámảnh)làmộttriệuchứngnhứcnhốivàkiệtsức.Nhữngngườibệnhnàycũngcốgắnghếtsứcđểvượtquanỗiámsợvàhốthoảng.Cókhihọphảibiểudươngmộtkhíthếdũngcảmchonhữngtìnhhuốngbìnhthườngnhất,chẳnghạnnhưbăngngangmộtconđường…Mỗikhinóiđếnýchívàcốgắng,ngườitađãnghĩđủchưakhinóihọlànhữngngườiđầutiênmuốnápdụngchúng?

ChứngsợbịngấtxỉuChứng này thường đi kèm theo chứng sợ những khoảng rộng hoặc những chỗ đông

người.Nhưngcảmxúcdochứngsợnhữngkhoảngrộngtạocácrốiloạnvềthịgiácvàcảmgiácchoángváng.Đólànhữngcảmgiácmàngườinàygiảiđoán;anhtanghĩchúnglànhữngdấuhiệucủasựbấttỉnhsắpxảyra.

Chúngtaphảighinhậnđiềunày:khôngbaogiờsựbấttỉnhđángsợđóxảyra,dùchocơnhốthoảngtrầmtrọngđếnđâuđinữa.

Nỗisợsựbấttỉnhcókhibiếnmất(khôngphảilúcnàocũngthế)nếungườiđócóđivớimộtaikhác.

Chứngsợnhữngkhoảngrộng(vàcảnhữnghiệntượngphụ)làmộttriệuchứngnhẹvàngẫunhiên.Nóthườngxuấthiệnkhichủthểbịsuynhượcthầnkinh.Vìthếngườitaphảitìmvàchữatrịcácnguyênnhâncủasựsuynhượcnày.Tìnhtrạngrốiloạntiêuhóahoặccủaganlàthủphạmthứhaithườngđượcnhậnthấy.

Thêmvàođó,đươngnhiênnhiềunguyênnhânkháclàcóthể.Ngoàichiềusâu,chứngsợnhữngkhoảngrộngcũngcóthểlàtriệuchứngcủamộtxungđộtnộitại,màchỉsựphântíchtâmlýmớicóthểtìmranguyênnhân(xungđộttronggiađình,tôngiáo,tìnhdục,v.v…)

ChứngsợnhữngnơiđóngkínĐólàchứngsợnhữngnơiđóngkín:rạpchiếubóng,nhàhát,thangmáy,xehơiđóngkín,

xelửa,v.v…Trongrạpchiếubónghaybấtcứmộtcănphòngnàođó,chủthểsẽchiếmmộtchỗngay

lốiravào.Anhta làmđiềunàyđểcóthểthoátthânđượcngaymỗikhicơnhốthoảngxuấthiện.

Thídụ:BàX.mắcchứngsợnhữngnơiđóngkín,khiếpsợ thangmáy.Tôinhấnmạnh:khiếpsợbịnhốttrongthangmáy.Nhưngcontraivàmấyđứacháunộilạiởtrêntầngtámcủamộtcaoốc.VìvậybàX.phảiđicầuthangvàkhổcựcđilêntámtầnglầuNhưng(vàmỗilầnđềuthế)saukhinhấngọithangmáyvàđứngđấutranhvớinỗihốthoảngtrướccửabuồngthangmáymở.

Ngoàinỗi sợhãinhứcnhốivà sựgiậndữvới chínhmình,người ta còn thấy sựngạcnhiêncủanhữngngườiởtrongtòanhàkhithấytháiđộkỳquặccủabàta.

Mộtthờigiansau,bàX.bịmộtchứngđautimvàbácsĩ tuyệtđốicấmbàtađibộ lênnhiềutầnglầu.BàX.rấtthươngconvàcháunội.NhưngnỗiámsợquámãnhliệtvàkhôngbaogiờbàX.dámdùngthangmáyđểlênnhàconmình.Cũngmaylàngườiconhiểuđượchoàncảnhnàyvàchobàtađếnkhámmộtnhàtâmlýhọc.

Thídụnàychothấysứcmạnhcủasựámsợmàkhôngmộtthứgìcóthểchặnđứngnó.Vàsựcốgắngđểvượtquanó,cókhilàmộtthửtháchdịthường.

Trườnghợpnàycũngthế,chủthểnhìnnhậntínhcách“vô lý”củatriệuchứng.Cókhingườiđócốcắtnghĩabằngkỷniệmcủamộttainạn,mộttrạngtháibấtổn.Đốivớinhàtâmlý

chứngsợnhữngnơiđóngkínthườngcóliênquanvớimặccảmtựtihoặctộilỗi.ChứngsợđỏmặtĐâylàmộttriệuchứngcủanhữngngườinhútnháthayquádễxúcđộng.Chứngsợđỏ

mặtđôikhicóliênquanvớinhữngcảmthứctộilỗi,vôthức.ChứnghãisợbịbệnhĐâylàchứngámảnhtậptrungvàonỗisợbịbệnh.Nhữngtrườnghợpthườngthấynhất

là:sợbịbệnhlao,ungthư,giangmai,cácbệnhtruyềnnhiễm.Chứngámảnhsợbịbệnhhợpcùng:

Chứnghãisợvềconbệnh…được thểhiệnbởinhữngnỗi sợhãikhôngdứtvề tình trạngsứckhỏe.Chủ thể tập

trungsựchúýcủamìnhvàohoạtđộngcủacáccơquancủacơthể,hoặcvàomộtcơquanđặcthùnàođó.Ưubệnhcóthểtrởthànhnỗiámảnhchiphốitoànbộcuộcđờicủabệnhnhân.Trongrấtnhiềutrườnghợp,ngườitacònnhậnthấynhiềurốiloạnquantrọngkhácnhư:táobón,ganhoạtđộngkhôngtốt,rốiloạnsinhlý,rốiloạncủacáctuyếnnộitiết.Ngườitabiếtrõtínhkhíthấtthường,sựíchkỷvàrầurĩ,ủêcủangườimắcchứngưubệnh.

Trongvàitrườnghợp,chứngưubệnhcóthểdẫntớirối loạntâmlý.Đếnkhiđónósẽkèmtheohưgiáchoặcmộtxáctíntuyệtđốivềnhữngtổnthươngtưởngtượng.

Ngườitaphảithựchiệnviệckhámbệnhhoànchỉnhđốivớichứngưubệnhvàtiếptheolàsựcảitạotâmlýthậtchínhxác.

ChứngưuuấtHãyxemlạiởphầntrước.ChứngtâmthầnchukỳChủthể luôndaođộnggiữahaitháicực.Cókhitínhkhícủaanhta làsảngkhoái,hào

hứng,hưngphấn,anhtalàmviệcthậthăngsay,quantâmđếnmọithứ,rấtnhiệttình.Anhtanóinăngthậtlưuloát,tâmtrínhạybén,đốiđápmaulẹ.Anhtatinchắcvàosứcmạnhvôđịchcủamình,anhtatòmòvềđủmọichuyện;anhtarấthàophóng,thíchgiaodu,cởimở,đắcthắng…vàrồiđộtnhiên…tấtcảmọithứsụpđổtrongcơnsuynhược.Sựhưngphấnvàniềmvuikhôngcònnữa.Anhtacocúmngườilại.Anhtanghingờ,dodự.Anhtachìmtrongsựdửngdưnghoàntoànvàtrởnênbuồnrầu.Anhtanhưđắmmìnhtrongtrạngtháiđờđẫntinhthần,tạocảmgiácnhưkhôngcònbiếtđếnbấtcứmọihoạtđộngnàokhácnữa.Anhtatựgiammìnhtrongcôđơn,cảmthấytựtivàkhiêmnhường,sợngàymaivàtựtráchmìnhmộtcáchthậmtệ…chođếncơnhưngphấnkhác.

Đượcđẩylênđếncựcđiểmnày,nhữngbiểuhiệnnàylàcủamộtngườiloạnthầnkinh.Khichúngkhôngmạnhđếnthế,chúngtachưathậtsựcóchứngloạnthầnkinh,đóchỉlà

mộttínhkhí:tínhkhícủangườibịtâmthầnchukỳ,rấtphổbiến.Vìvậy,chúngtarấtkhómàđịnhđượcranhgiớicủachứngloạnthầnkinhnày.Mọithứđềutùythuộcvàonhịpđộ,thờigianvàcườngđộcủanhữngthayđổitâmtrạng,màchúnglạirấtkhácnhaugiữangườinàyvớingườikia.Dùgìđinữa,tínhkhícủangườibịtâmthầnchukỳbiểuhiệnsựmấtcânbằngthầnkinhtâmlývàsựbiếndạngcátính.Ngườitathườngnhậnthấy(ởnhiềumứcđộkhácnhau)ởnhữngnhàlãnhđạochínhtrị,nhữngkẻkíchđộng,nhữngngườilàmcáchmạng.Tínhkhínàylànềntảngcủahoạtđộngmạnhmẽvàlôicuốnhọ,cókhibịthôithúcmộtcáchhàophóngvàrấtnhạycảm,nhưngcùngvớinhữngđànáptànnhẫnvàsựthùnghịchdữtợncủahọ.

Tôinóiđếnchứngtâmthầnchukỳ,làđểcóthểtrìnhbàyđếnmộtchứngloạnthầnkinhquantrọngcóliênquan:bệnhhưng–trầmcảm.

Bệnhhoangtưởng(Paronoia)Cũnglàchứngbệnhthầnkinhvớinhiềubiểuhiệnkhácnhauđitừsựmấtcânbằngnhẹ

chođếnnhữngtìnhtrạngbệnhtâmlýnặngvàbệnhảogiác.Ngườihoangtưởnglàngườimà

chúngtathườnggọilàbị“chứnghoangtưởngtựđại”và“hoangtưởngbịtruyhại”Paranóiatrướchếtlàmộtbiếndạngcátính.Ngườiparanóialàmộtngườivôcùngkiêu

ngạo,cókhiđượcchegiấudướitínhkhiêmnhườnggiảtạo.Anhtanghĩmìnhlàsựthôngminhtuyệthảo,tựgánchomìnhtấtcảmọivinhdự,sựsángsuốt,tấtcảnhữngđứctính.Anhtalàngườiyêusách,đòihỏichomìnhsựnểtrọngđượcdànhchonhữngbậccaonhân.Anhtabịnỗisợhãidằnvặt,đượcchegiấudướinhiềubộmặtvịthavàganhtị,lòngtốt,côngbằng.Ngoàira,anhtacònbịámảnhbởinhữngmặccảmtựtidữdội.Dùanhtacónghĩkhácđinữa,anhtađặcbiệtquantâmđếnsựhoànhảo.Mộtviệckhôngđánggìcũngcóthểlàmchoanhtaxúcđộng,nhưnganhtacũngcóthểbỏtấtcảđểnghĩđếnchuyệnphùphiếm.Nhữngphánxétcủaanhtađềusailệchvàđịnhtrước.Anhtangoancố,bướngbỉnhvàthùvặtmỗikhiaiđóchạmphảitínhdễtựáicủamình,mộttínhdễtựáidịthường.Ngườihoangtưởnglàmộtconngườimàchúngta“khôngbiếtphảiđốixửnhưthếnào”.Đốivớianhtakhônghềcósựkhoandung,trừkhianhtachơicáitrò“khoandung”đó…tròchơiđểcủngcốvẻcaothượngcủaanhta.Nhữngngườiparanoiađôikhichiếmnhiềuvịtríquantrọngtrongxãhội;đếnlúcđósẽlàsựcuồngtín,vàsựbắtbuộctuânthủtuyệtđốinhữngquanđiểmcủahọ.Vìngườihoangtưởngquánhạycảm,nênanhtabịthôithúcphảitỏrahàophóng;anhtaápđặtlòngtốtvàsựhàophóngcủamình.Dùcóphải“trởmặt”vìchuyệnvặtvãnhđốivớingườimàanhtavừagiúpđỡ…Ngườiparanoiakhôngthểnàohoàthuậnđượcvớibấtcứmộtai, trừphianhtatinngườitacôngnhậnanhtagiỏihơn.Anhtathườngnghĩngườitatruyhạianhta,“bởivìsựsángsuốtvàtríthôngminhcủaanhtalàmchoanhtatrởnênnguyhiểm”;vìthếngườitacầnphải“loạitrừ”anhta.

Ngườiparanoia luôndựtrữtínhkiêucăng, thốngtrịvàkhinhbỉ.Đươngnhiênanhtakhônghềýthứcnhữngbiểuhiệngiảtạonày,nhữngthứmàanhtarấtcầnđểtintưởngvào.

Ngườiparanoiakhôngngừngnóidối.Anhtatưởngtượngnhữnghoàncảnhmàanhtaluônchiếmưuthế,giữvaitròhaynhất,v.v…Anhtangụýthậtkhéoléonhữngmốiquanhệcaoquíhoàntoàntưởngtượng,màhiếmkhianhtabị“lậttẩy”.Anhtaluôn“thoátkhỏinhữngkhókhăn”mộtcáchngỡngàng,anhtađúnglàmộtthiêntàivềlýluậnvàcủasựlôgícphilý.

Đứatrẻparanoiađượcbiểuhiệnrấtmauchóng:yêusách,bạongược,tínhdễtựái,hờndỗi,thùvặt,cứngđầu,kiêungạo…Nódễbịchạmtựáivìcáiýmuốnkhótính,nhữngyêusáchvàtínhíchkỷcủanó.Nókhôngchấpnhậnmộtkhuônphépnào,dùdướibấtcứhìnhthứcnào.Nókhôngthểnàođặtmìnhtrongbấtcứmộttinhthầnđồngđộinàovàkhônghềnghĩmộtluậtlệnàocóthểđượcápdụngvớinó.Nóbuộcphải“khácnhữngđứakia”vàngườitaphảicôngnhậnđiềunày.Vìthếmớicónhữngmặccảmtựtôn,thóiduđãng,trốnnhà,nổi loạn,phảnkháng,nhữngvụlộnxộnnơicôngcộng,v.v…

Vàsauđó,trongthờiniênthiếu,nhữngđứahoangtưởngsẽcungcấpvàikẻđàongũ,vàitênphiêulưu,vàitêntừchốinhậpngũvìsựđắnđocủalươngtâm.Đếnlúcđóchúngsẽbiểuhiệnchứngloạnthầnkinhdướicáiđượcgọilàtriếtlýmàthựcchấtchỉlàlớpmặtnạmàthôi…

Chứnghoangtưởngnhẹcóthểkéodàisuốtmộtđờimàkhôngcónhiềurắcrối…chỉtộicho những người chung quanh! Bởi vì người paranoia làmột “người kiệt sức” cho nhữngngườisốngchungvớingườiđó.

Sauđâylàdạngmộtbiểuđồcủanhữngngườiloạnthầnkinhmàtôivừanóiởtrên,vớicácchứngloạntâmlýliênquan.

BỆNHTHẦNKINH–UểoảivàSuynhượcthầnkinh–Suynhượctâmthần–Ámảnhvàsợhãi–Chứngtâmthầnchukỳ–Hoangtưởng(Paranoia)

CHỨNGBỆNHTÂMLÝLIÊNQUAN:–Sựlúlẫntâmthần–Chứngtâmthầnphânliệt–Bệnhcuồnghứng–trầmcảm(lamaniedepressive)–Tựcaotựđại(chứnghoangtưởngtựdại)–Chứnghoangtưởngbịtruyhại:ảogiácChỉtrongvònggầnmộtthếkỷmàsốbệnhnhântâmthầnđãtănglêngấpmườilầntrong

hầuhếtcácnướctrênthếgiới.NướcPháp,ThụyĐiểnvàHoaKỳbịnặngnhấtvànhữngngườitâmthầnđãtrởthànhmộtthảmhọaxãhộithựcthụ.

Chúngtaphảighinhớđiềunày:từ“điên”thậtsựkhôngcónghĩagìcả.Từ“điển”khôngnói lênđiềugì cảvànóbao trùmrấtnhiềubệnhkhácnhaumàcác triệuchứngcủachúngthườngxenlẫnnhau.Đươngnhiênmộtngườitâmthầnlàmộtngườibệnhđấy,vàcũngmaylàđãqualâurồicáithờimàngườitaxemngườiđónhưmộttộiphạm!Hơnnữa,anhtađôikhibiểuhiệnmột“biếnhọabấtngờ”củavàibiếndạngbìnhthườngcủacátính.

SựlúlẫntâmthầnĐâychưahẳnlàchứngtâmthần,màlàsự“quáđộ”củachứnguểoải.Tấtcảnhữnghoạt

độngtâmlýđềugiảmbớtđếnmứctốiđa.Ngườibệnhcảmthấyđangởtrongtìnhtrạngđờđẫntinhthầnvàtrongtìnhtrạng“lẫnlộn”.Anhtacócảmtưởngnhưđầuócmìnhđangchìmtrongđámsươngmùdàyđặc.Anhtakhôngcònđịnhhướngđượcýnghĩcủamình…Đôikhi,ngườibệnhnhầmlẫnthờigian;anhtatưởngmìnhđangsốngtrongthờiđạitrước(chẳnghạnnhưmộtngườinàođónghĩmìnhđangsốnglạithờiđầucủahônnhân,hoặclúcbanđầucủathờigiannhậpngũ,v.v…).Việctổnghợptrítuệđượcthựchiệnvớivôvànkhókhăn.Ngườibệnhkhôngthểnàohướngsựchúývàsựnhậnđịnhcủamình;nhưthếsẽlànhữngphácthảokhôngcósựliênkếtrõrệt.Vìsựkhiếmkhuyếtphốihợptrongthờigianvàkhônggian,nêncókhingườibệnhcảmthấy“lạclỏngvàđãngtrí”.Sựlẫnlộnnàycókhidẫnđếntrạngtháiđờđẫntoàndiện,đượcgọilàtrạngtháisữngsờlúlẫn.

Nhưthế,ởđâyđúnglàsựphóngđạicủanhữngtriệuchứnguểoảivàsuynhượcthầnkinh.Trongsựlúlẫntinhthần,ngườibệnhđôikhimấtđi“ýthức”;chẳnghạnanhtakhôngcònbiếtmìnhđangởđâu.Trởlạitrạngtháibìnhthường,anhtakhôngcònnhớnhữnggìđãxảyratrongthờigiananhtabịmấtýthức.

Sựlúlẫntinhthầncókhichỉlàmộtrốiloạnnhấtthời,vàđólàchứngdễchữanhấtcủacácchứngbệnhtâmthần.Phươngphápchữatrịsẽcăncứvàonguyênnhânđầutiên.Sựlúlẫncóthểlàkếtquảcủanhiềutìnhtrạngkiệtsức,tổnthươngnặng,ngộđộc,chấnthươngsọnão.

ChứngtâmthầnphânliệtLàmộtbệnhtâmthầnrấtnặng,chứngtâmthầnphânliệtdườngnhưlàbệnhtâmthầnở

mứccaonhất.Bệnhtâmthầnphânliệtkhiếnchobệnhnhânbịmấtđiviệctiếpxúcvớithựctế.Nóimột

cáchkhácchodễhiểuhơn,chúngtahãyxemngườibịtâmthầnphânliệtnhưlà“mộtngườicótâmthầnxalạ”màngườitakhôngtàinàotiếpxúcđược.Anhtabị“côlập”vớithựctế,khôngcóphảnứngvàhoàntoàndửngdưng;anhtasốngtrongmộtgiấcmơnộigiới,vàrấthiếmkhimộttìnhhuốngnàođóbênngoàicóthểlôianhtatrởvềthựctếđược.

ChúngtađãthấytrongChứngSuynhượctâmthầncóbiểuhiệnnhữngcuộcxungđộtnộitại,lohãivàámảnh.Tạisao?Bởivìsựkhiếmkhuyết“tổnghợptrítuệ”chophépcácámảnhcưngụnhưkýsinhtrùngmàkhônggặpsựchốngđốinào.Trongchứngsuynhượctinhthần,ngườibệnhnhậnbiếtđượcchứngbệnhcủamình,vàcốdùngýchícủamìnhđểdựnglênmộtràocản.

NhưngkhôngcógìtươngtựnhưthếvớibệnhTâmthầnphânliệt…Ngườibệnhcócúmngườilạimộtcáchtuyệtđối(ChứngTựkhépmìnhlại).Tinhthầnanhtahoàntoànxalạvới

thựctế.Cósựphântáncácmốiliênkếttinhthần.Trongtâmtrícủangườitâmthầnphânliệt,đượctạodựngmộtthếgiớiảogiácmàngườitacóthểxemnhưmộtgiấcmơ“phixãhội”.Cókhingườitâmthầnphânliệtdễbảo,trơlì,dửngdưng.Anhtatáchxađờisốngbênngoài,ýthứccủaanhtabiếnmất.

Nhữngcáibĩumôi,nhănmặt,cửchỉtheonhịpxuấthiện,nhữngcáivỗtay,nhữngđiệubộkỳlạ.Anhtacoithườngnhữngnhucầusơđẳngcủacuộcsống,dođóbiểulộsựgiảmsútbảnnăngsinhtồn.Ngườibệnhcóthểcóhưgiác(màanhtatinlàthật).Anhtasẽtranhcãivớimộtbạnchơivôhình,đôikhirấtdữdội.Nhưngcũngcókhianhtacòngiữmộtchút“bảntínhgiaodu”vànhậnranhữngngườiđãtừngquentrướcđây.Ngườitasẽnóirằnganhtađãtìmlạiđượcvàimảnhnhỏcủaquákhứmàanhtachỉcómộtýniệmrấtmơhồ…

Anhtabịnhữngthúcgiụcdữdộirấtthườngxuyên,vàđươngnhiênlàanhtakhôngthểnàochặnđứngchúngđược.Vàrồigiờđâyanhtađangtrongtrạngtháisữngsờsâulắng;anhtacóthểgiữmãinhữngtưthếvôcùngbấttiệnmàngườitaápđặt,anhtabấtđộngvànộitạiđãtáchrờivớithếgiớibênngoài;anhtacứlặpđilặplạimộtcửchỉ,vẫnmộtcáitươngtựmộtcáchbuồntẻ…vàrồiđộtnhiênbùngphátmộtthôithúcmùquáng,vôcớvàphilý.Chẳnghạn,anhtanhảylạibópcổvịbácsĩchuyênchữatrịbệnhtâmthần.Việcgìđãxảyra?Mộtýnghĩănbámđãápđặttrongtâmtríanhta(mộtýnghĩphảiđốiphóvớimộtconquỷchẳnghạn),vàcáithôithúcnàykhônggặpbấtcứsựkhángcựýthứcnàocả.

Mộtnhậnxétlýthú:vàibệnhnhântâmthầnphânliệtcómộthứngkhởitrítuệquámức.Nhữngthànhquảnghệthuậtcủahọđôikhirấtdịthường,nhưngdấuấncủanhữngtácphẩmđóchỉmangtínhcáchtượngtrưngmàthôi.

Thờiniênthiếuvớibệnhtâmthầnphânliệt.Trongphầnnhiềutrườnghợp,bệnhtâmthầnphânliệtbắtđầutừthờiniênthiếu.Nó

xuấthiệntừlúctuổidậythì,đểpháttriểnchođếntuổitrưởngthành.(Điềunàykhôngthôngthường,bởivìbệnhnàycóthểkhởiphátmuộnhơnnữa)

Rấtkhótruytìmthờikỳkhởiphátcănbệnh.Đâylàmộtđứatrẻrấtcónăngkhiếu,siêngnăngvàbấtngờbiểuhiệnmộtthayđổitrongtháiđộ.Đứabécónhữngtrạngtháimơmộngkéodài.Nóbiểuhiệnnhiềutháiđộkỳlạ;nócóvẻnhưđãngtrí”.Nócườimộtcáchlạcđiệuvàkhácthườngvàchothấynhiềukhuynhhướngtựcôlậpmộtcáchtuyệtđối.Ngườitacóthểbuộcnótộilườibiếng,thiếuýchíhoặcgiảvờ.Nhữngđứatrẻđótrởnêndửngdưng,khôngđểtâmđếnbấtcứđiềugì.Chúngkhônggắnbóhoặcchúýđếnbấtcứđiềugì.

Khôngnhiệttình,khôngtòmò,khôngquyếnluyến,khôngchánghét,khôngtìnhthươngvàcảkhônghậnthù.Khônggìkháchơnlàmộtsựtrốngtuếchvàlạnhlùng,ngănchặnmọitiếpxúctựanhưnhữngnguồngốcthầmkínđãbịđônglạitrongmộtlớpbăngdàyđặc.

Chỉ trong lúcphát triểnmớibiểuhiệnnhững triệuchứngrõnétnhư: sữngsờ, cuồnghứng,sựdửngdưngtuyệtđốivớinhữngviệcvàngườisốngquanhmình,tínhtrơlì,hoàntoànkhôngcóphảnứngvàtòmò,cửchỉmáymóc,lahét,hưgiác,thờơtrướcsựsạchsẽsơđẳngnhất.

VềphươngdiệnxãhộiLúckhởiphát,bệnhtâmthầnphânliệtcósựcuồnghứngvànhiềucơnthúcgiụcgiậndữ

vôcớ.Cóvàidấuhiệuchothấysựkhởiđầucănbệnhnày:hiếpdâm,trốnnhà,cắtngangnhiềumốitìnhbạn,sựkíchđộngtrítuệquámức,v.v…Tháiđộtrởnênhỗnđộnvàkhóhiểu,vàchínhtháiđộnàyđãbáođộngchonhữngngườichungquanh.

CáchchữatrịbệnhtâmthầnphânliệtTrongphầnlớntrườnghợp,ngườibệnhphảiđượcnhậpviện.Vảlại,thườngthườngkhi

liệupháptâmlýtrởnênvôhiệu.Vàđólàđiềuhợplýbởivìchínhbảnchấtcủacănbệnhlàsựxalạvớimọitiếpxúcvớithếgiớibênngoài…Nhữngliệuphápsốcđiệnvàsốcbằnginsulindẫnđếnnhiềuthayđổi(ChúngtasẽthấynhữngtrườnghợpnàytrongChươngliệuPhápTâmthể)

Chúngtacũngvừathấytácphẩmcủanhữngngườitâmthầnphânliệtcómangmộttínhcáchbiểutrưng.Vìthế,chúngtacóthểnàotiếpxúcđượcvớinhữngbệnhđóbằngbiểutượngkhông?Cónghĩa là chúng ta cốnói chuyệnvới họbằngngônngữ củahọkhông?Cónhiềutrườnghợpmàviệcchữatrịbằngbiểutượngmanglạinhiềukếtquảmỹmãn.

Cáchchữatrịbằngcôngviệclàmcũngrấthiệuquả,kểcảtâmlýliệupháptheonhóm;nhưthếngườitachốnglạisựtrơlìvàsựcocúm.Trongcáctrườnghợpnặng,việcphẫuthuậtnãobộcũngđượcxemxétvàchonhiềukếtquảtrongcáctrườnghợpcuồnghứng.

Điềunàykhôngcónghĩalàbệnhtâmthầnphânliệtkhôngthểchữakhỏi.Nhiềunhàtâmlýđãchứngkiếnnhiềutrườnghợpkhỏibệnhđểcómộtcuộcsốngxãhộibìnhthường.

Bệnhsuynhượctâmthần–TrầmcảmChúngtathấy“ChứngTâmThầnChukỳ”cócácđặctrưnglà:a)nhữngthờikỳkíchthíchdữdội,sảngkhoái,hưngphấn,hàohứng,tâmtrínhanhnhẹn.b)nhữngthờikỳtrầmuất,sầunão,trơlì,nảnchívànỗichánghét.Nếucácthayđổitínhkhíđượcnhânlêngấpchụclầnsauvàitìnhhuốngnàođó,thìngười

bệnhsẽchìmtrongchứngloạntâmlýcuồnghứng–trầmcảm.(Vìthế,vớicácthờikỳcuồnghứngvàcácthờikỳtrầmuất).Trướchết,chúngtaphảichỉrađiềunày:trongtâmlýhọc,từ“cuồnghứng”khôngcócùngýnghĩavớicuộcsốngthườngngày.Sựcuồnghứngởđâykhôngphảilàmộttậthaymộtthóiquenbạongượcmàlàmộttrạngtháikíchthíchcuồngđiên(tâmlývàcơnăng).

1.ThờikỳcuồnghứngNgười cuồnghứngdườngnhưnhân cáchhóaniềmvuiphấnkhích, theobảnnăngvà

cuồngnhiệt,khônghềcósựkiềmhãntinhthần.Anhtaởtrongtrạngtháikíchthíchvàsảngkhoáikhôngthểtưởngtượngđược;trạngtháinàyđượcthểhiệnbằngnhữngtràngcười,hátvànhảymúa.Anhta“đùavui”,anhta“chếtvìvuisướng”,anhta“đauvìcườinhiềuquá”(đóchínhlànhữngtừmàanhtasửdụng).

Nhữnglờiđùacợtbừabãiđượctuôngrakhôngngừngnhưmộttrậnpháobôngvớimộttốcđộquáiđản.Cósựthừathãiýnghĩ,ngườibệnhgiốngnhư“kíchđộngquáđộ”.Quầnáocókhikỳquặc,anhtamặcquầnáođủmàusắc,đượctôđiểmthêmnhiềuvậttrangtrí.Gươngmặtthìrạngrỡ,ánhmắtsángngời.Tháiđộthìthânthiệnmộtcáchkhácthường,nhữngtiếngthéttiếpnốinhau,cũngnhưtiếngca,tiếngla,bộđiệu;ngườibệnhkhôngthểđứngyênmộtchỗ,đilòngvòng.Toànbộtháiđộcuồnghứngdườngnhưlàcủasựkíchđộngvôđộ;cácquyướcluânlý,xãhội,đạođứcbịquétsạchnhưrác.Đâylàthờiđiểmphóngthíchtoànbộcácbảnnăngdướidạngphấnkhíchvàcuồngnhiệt…Ngườicuồnghứngnhậnxétngaycáckhuyếtđiểmcủanhữngngườichungquanh;anhtadởtròchơichữ,anhtachêbaimọingườivàmọiviệc;anhtađảkích,Vukhốngmộtcáchtrângtráovàhănghái,nóiláomộtcáchquảquyết,phảnđối,buộctội,vuisướngthốtranhiềucâubôngđùathôbỉnhất.Bấtcứsựchốngđốinhữngtròđùacủaanhta,dùnhỏnhặtnhấtcũngcóthểlàmxuấthiệnsựnổigiậnhoặcphẫnnộ,đôikhicơnthịnhnộ.Sựnhạybéncủacácgiácquananhtadườngnhưmãnhliệthơnbìnhthường,nhưnganhtalạikhôngchúýđếnbấtcứđiềugì.Đôikhianhtavượtquagiớihạncủachínhsựcuồnghứng,sựcuồngđộngtrởnêndịthường,ngườibệnhlahétkhôngngừng,cởibỏquầnáo,vấybẩncácbứctườngvớicácchấtbàitiếtcủaanhtahoặccókhiănnóluôn.

HaithídụSauđâylàhaithídụcủatrườnghợpbệnhcuồnghứng–trầmcảmtrongthờikỳcuồng

hứng:Bảnvăn(đượcJ.Delaykểlại)–Chúngtahãylưuýlàchínhngườibệnhđãnóilênđoạn

vănnàyvớimộtđộthậtnhanh.Chúa, tổ quốc, sau đó là danh dự, nước Pháp muôn năm và đời sống vĩnh cửu muôn

năm,tôiyêulàngquêtôi,Parislàlàngquêcủatôi,tôicóhaimốitình,tôiđãphụcvụmộtcách

thậtlòngkhôngnhữngbằnglờinóimàcảbằngtráitim,cứtiếptụcnóiđi,vàvớiđứacontraiDavidyêudấucủatôi,tôichúcchomọingườiđượckhỏemạnhvàxinchào,xinchàoquýBà,xinchàoquýông,hãycónhiềuhạnhphúc,mộtngườiđànôngkhôngdanhdựlàmộtngườibỏđi,hãychuyểnđộngđi,Ursuleơi,màysémcháyrồiđấy,câythậptựgiácủatôilàniềmvuicủatôi,alléluia,tôithíchbônghồng,thậptựgiávàbônghồng,ĐứcMẹMarie,ChúaGiêxu,Marieyêudấu,ElisabethcủaHungary,RiquetChỏmtóc,quảbôngxùnhỏ,mộtcáitátkhẽ,aveMariaaveMaria,dướichâncủaBàtôiđãcầunguyệnchoem,Rose–Marie,hoanhôbônghồng,đêmquacómộttrậnmưabônghồng,cònlạivàicáigai,hỡingườicólòngtừtâm,màycónínđikhông,cáihang,tôiợ,câymây,phânlừa,chínhlàNénettevàsầmmộtcái,mấyôngđólàcácbàbácsĩ,ồthưaôngChaxứ, sao tôihạnhphúcđến thế, trànghạtcủa tôiđâu,xinôngbanphước lành,ThánhThérèsecủaChúaHàiĐồng,tôichịuảnhhưởnglòngtốtcủaanhta,ởđâycódâncủatứxứ,cómàulụcvàmàuhồng…(Mộttiasángmặttrời)ôvàng…tralala,tralala,làvàngcủasôngRhin,vàngcủathận,vàngcủaNénettevàRintintin,TintinlàTitine,vàhãyđi…(chịtanhìnđồnghồ)bâygiờlà10g10(chínhxác),tôixinlỗiông,cáikhăntaynàykhôngphảicủatôi,Tra–la–la,ThưaQuýông,QuýBà,kìa,côAcorbasson…

Chúngtanhậnthấygì?Tưtưởngnhảyquachướngngạivậtnhưmộtconngựađuavàcácýtưởngnốitiếpnhauvớimộttốcđộsiêuthựcmàchúngtasẽthấylạicơchếnàytrongđoạnvănsauđây:

Bảnvăn2(đâylàmộtláthơmàtácgiảđãnhận)Thưaông,tôiyêuôngvìôngkhôngphảilàhọlười,mứcđộcócấpbậc,xinchào,ôngđạitá,

ôngcóthểcútxéođivớithanhkiếm,xinlỗiquânđội,xinlỗiChúaTrời,đểtrởlạibuổihọpcủachúngtatôisẽxinChúatấtcảbônghoacủathángNămvàcáccâyđàogairunrẩycủaNgài,ôngcũng lạcquannhưtôi, tôichếtvìvui sướngtralala,giọngnóicủaanh là tiềnbạc,ngườicủaphươngBắc,ngườicủaMiềnTrung,vớiánhsángngaygiữathángBảy.Tôithươnganhnhiềulắmanhbạn,đitiểutiệntrêngiường,thưahạsĩkhôngcóaivắngmặttronglúcđiểmdanh,hãycónhiềugiấcmơđẹpvànhânloạibảovệchoanh,alleluiah!

Ởđâycũnglàmộtdạngsiêuthựcthuầntúykhác!Tôinghĩcórấtnhiềunhàvăn“hiệnđại”sẽkhôngphảnđốiloạivănchươngnày,màtrongđóchứađựngcảmộtnétđẹpphilývàmộtcáigìđóthivị…(TôisẽxinChúatấtcảbônghoacủathángNămvàcáccâyđàogairunrẩy…).

Nhưngsẽrấtlýthúnếuchúngtanhậnxétcáicáchmàcácýnghĩđónốitiếpnhau.Thídụ:1.Vớitừ“họlười”,ngườibệnhliênkếtcáitừcuối(…grade)vớitừmứcđộvàcấpbậc

(gradationvàgradé)2.Anhtaliênkếtngaytừcấpbậc(gradé)vớitừxinchàoôngđạitá.3.Chúngtahãyghinhận“tôichếtvìvuisướng”tiếptheolàtralala(mộtsựliênkếthoàn

toàntheoluậthàiâm)4.Cũngvớicáchliênkếtđó“Giọngnóicủaanhlàtiềnbạc…),âmcuốicủatiềnbạc(…

gent)gợiýchoanhtacáctừsau“gensduNord,gensduMidi”ngườicủaphươngBắc,NgườicủaMiềnTrung…

5.“Tôithươnganhnhiềulắmanhbạn”anhtalấyâmcuốilà(...mi)đểnghĩđếncáctừ(pipi,pipiaulit),đitiểu,tiểutrêngiường,mộtsựliênkếtkhácvớiquânđội“thưahạsĩ,khôngcóaivắngmặtlúcđiểmdanh…”

6.Alleluiah…đểđánhdấusựsảngkhoáicuồnghứng.Sựkhởiđầucủacáccơncuồnghứng,đươngnhiêncóthểkéotheonhữnghànhđộngkỳ

quặcvànhiềutháiđộsai lệch.Chúngtakhôngđượcquênlàsựkềmhãmtinhthầnbịgiảmthiểutốiđa,chođếnsựloạibỏhoàntoàn.Đếnlúcđólàthẹnthùng,lợidụnglòngtin,nhữngphảnứngmãnhliệtvàgiậndữ.

Lúckhởiđầucủasựcuồnghứngcóthểdẫnđếncáchậuquảxãhội…màđươngnhiênlàngườibệnhkhônghềchịutráchnhiệm.Đếnlúcđóngườibệnhcầnphảinhậpviện.Hơnnữa,sựquảnthúcnàysẽngănchặnngườibệnhkhôngbịảnhhưởngdovôsốkíchđộngbênngoài,mànhữngđiềunàychỉlàmtăngthêmsựcuồnghứngcủaanhta.

2.ThờikỳtrầmuấtTiếptheonhữngniềmvuitràntrềcủasựcuồnghứng,làsựxuấthiệncủathờikỳtrầm

uất.Ngườibệnhchìmtrongtrạngtháitrầmmuộn.Đâylàsuysụptoàndiện,anhtacóvôsốýnghĩtội lỗivàxấuxa.Anhtathanthở,rênrỉ.Anhtachomìnhlàtêntrộm,sátnhân,khôngxứngđángvớimọithứ,anhtanghĩruộtanhtabịnghẽn,rằngmáuanhtađôngtụlại,rằnganhtakhôngcònbaotử,tim,nãobộ…(ýnghĩphủnhận).Anhtatừchốiănuống,vàthườngkhingườitaphảidùngđếnốngthông.Nhiềuýtưởng“bịtruyhại”xuấthiện,anhtaquảquyếtlàngườitasẽgiết,tratấnanhtavàtànsáttấtcảnhữngngườithâncủaanhta.Đôikhisựlohãiđạtđếncựcđiểm:đâylàtrườnghợp“kíchxungloâu”(thờikịchphátcóthểđưangườibệnhđếnnhữnghậuquảnghiêmtrọngnhấtnhưlàánmạng,tựsát,trốnnhà,v.v…).Anhtađứngthẳngngười,mìnhđẫmmồhôi,tayrunrẩy;anhtaquỳxuống,khócnứcnởvàvanxinngườitachấmdứtcơnđauđớncủaanhta…Đếnlúcnàyngườitaphảigiatăngsựcanhphòngđểngănchặnmộtcuộc thôi thúc tựsát;nhữngvật tầmthườngnhấtđốivớianh tacũngcó thể trởthànhnhữngphươngtiệnhủydiệt.Ngoàiraanhtacòncóthểchuẩnbịviệctựsátvớimộtsựkiênnhẫnvàmưumôkhôngthểngờđược…

Cơntrầmuấtđiênloạnnày(màđólàsựbiquanquáidịquáđángcủangườiloạnthầnkinhtrầmmuộn)đôikhibiểuhiệnnhữnghưgiác.Ngườibệnhsẽnghengườitanóivềanhta,nghenói“làanhtasẽchết,ngườitasẽhànhquyếtanhta”.Anhtathấy“đoạnđầuđài”đượcdựnglên.Anhtathấybóngmacủangườithânyêutráchmóctháiđộ“bỉổi”củaanhta…

Ngườitacóthểnàohìnhdungnỗithốngkhổkinhhồnmàđôikhingườibệnhphảigánhchịukhông?

CáchchữatrịbệnhhưngtrầmcảmChứngbệnhtâmlýnàythườngđượcxemnhưlàmộtbệnhvềthểtạngvàđôikhicómang

tínhditruyền.Trongnhiềutrườnghợp,tínhkhítâmthầnchukỳlànguyênnhân.Tuynhiênvàingườibệnhmắcphảichứngloạntâmlýnàymàkhônghềbiếttrướcđóđãcónhiềusựluânphiênnghiêmtrọngvềtínhkhí.Vàinhàtâmlýghitênchứngloạntâmlýnàyvàosựrốiloạn(thểchấthoặccủachứcnăng)củanền tảngnãobộ(vùngdướiđồimà tôi sẽnói tới trongChươngTâmThể).

Vảlạinhiềucơnhưngcảmđãkhởipháttrongcáccuộcphẫuthuậtnãobộ,ngaytạivùngdướiđồinổitiếngnày.NgaytronglúcBácsĩFoersterđanggiảiphẫumộtngườitạicáivùngnàycủanãobộ,ngườibệnhbiểuhiệnmộtcơnhưngcảmvớimộttrànglờinói,liênkếtcáctừ,tròchơichữ,v.v…

Ngoàiviệcnàyra,vàiyếutốngẫunhiêncóthểtácđộng:cáctuyếnnộitiết,sốccảmxúc,chấnthươngnão,vàiloạibệnhnhiễmtrùng.Trongnhiềutrườnghợpkhác,làkinhnguyệt,thờikỳdậythì,thainghén,sựđẻ,thờikỳmãnkinh,sựpháthai.Nhiềuhiệntượngnhưsựđẻhoặcpháthaisẽkhởiphátsựxáotrộncáctuyếnnộitiết;việcnhiễmtrùngcóthểgâyhậuquảtạingayvùngdướiđồi.Vùngnàysẽtrởnên“dịứng”vàdễbịtổnthươngdonhữngnguyênnhânkháccóthểxuấthiệnsaunày…

KỳgiancủacănbệnhCườngđộ,thờigianvàsựluânphiêncáctrạngtháicuồngđộngvàtrầmuấtlàrấtthất

thường.Cóvàibệnhnhânchỉcóvàibacơntrongsuốtcuộcđời,vàingườikhácthìcóhằngnăm…Vàingườichỉcónhữngcơncuồngđộng,vàingườithìchỉcócơntrầmuất.Giữacáccơncóthểcómột“khoảngcáchsángsuốt”cókhikéodàirấtlâu.Chủthểsẽcólạimộthoạtđộnghợplývàbìnhthườngkểcảnhữngnănglựctinhthần.

BệnhHưng–trầmCảmdườngnhưlàsựchiếnthắngcủacácsốcvànhấtlàsốcđiện;màviệcnàychomộtkếtquảtuyệtvờitrongtrườnghợptrầmuấtvàrútngắnthờigiancáccơn

cuồngđộng.CHỨNGHOANGTƯỞNGTỰDẠIVÀHOANGTƯỞNGBỊTRUYHẠI1.Chứnghoangtưởngtựđại

Tínhhoangtưởngthíchlàmlớn.Chứng“hoangtưởngtựđại”rấtquenthuộcvớicácnhàtâmlý…vàcôngchúng.Chứng

nàylàsựphóngđạicủachứnghoangtưởng.Ngườibệnhtinchắcvàosứcmạnhphithườngvàvẻđẹpdịthườngcủaanhta;anhtaxuấtthântừcácgiađìnhnổitiếngnhất;anhtacóquanhệvớicáctriềuđìnhChâuÂuvànhiềunơikhácnữa…Anhtagiàu,giàubạctỷ,chămlonhiềuviệckinhdoanh,chỉhuyhàngtriệungười.Anhtaquảquyếtmìnhlàsiêunhân,mộtnhàtiêntri,mộttrongnhữngnhàphátminhlừngdanhnhấtcủamọithờiđại.Tấtcảđànbàđềuquỳphụcdướichânanhta,tấtcảmọicôngtrạngđềuthuộcvềanhta,anhtacótấtcảcácdanhhiệu,cósựquenbiếtởnhữngcấpcaonhất,tấtcảnhữngsựgiàusang…

Cókhingườitâmthầnmặcquầnáosờnráchđểtượngtrưngchoconngườiđượcbộnãoanhtatạodựnglên.Anhtaănmặcnhữngbộquầnáolốlăng,độinón,manghuychương,đeoquânhàm…

Bệnhtâmthầnnàyrấtthôngdụng,nócóphảilàmộtbứcbiếmhọacủahàngtriệungườicónhiềuthamvọngvàloạntâmlýnhẹđangtrànngậptrêntráiđấtnàykhông?Nócóphảilàbứcbiếmhọacủanhữngkẻmuốnhơnngườitakhông?

Nhưngngườitakhôngchỉgặpchứnghoangtưởngtựđạitrongbệnhloạntâmlý.Ngườitacòngặpnótrongbệnhliệttoàndiện(Viêmmàngnãotủydobệnhgiangmai),vàvàidạngcuồngđộnghoặcchứngtâmthầnphânliệt.Vàingườibịbệnhđần,tựphongchomìnhnhiềuchứctướchoặcđịavịcaosang.Đếnlượthọmặcquânphụcbấthợppháp,mangnhữnghuychươngcaocấpvànhiềubiểuhiệnkhácđể“cụthểhóa”cáccơnhưngphấncủahọ.

Nhưvậy,nócócảmộtgamđitừchứngbệnhtâmlýnhẹchođếnchứngloạntâmlýthựcthụ.Vìthếvấnđềtráchnhiệmpháplýcũngđượcđặtra.Nhữngngườiloạntâmlývàhoangtưởngtựđạiđôikhibướcquahànhđộng;họbiểuhiện“quyềnlực”củahọvànhữngdanhhiệucủamìnhbằnglờinói,nhưngkểcảbằngquầnáovàhànhđộng.Đếnlúcđólànhữngviphạmtrậttựcôngcộng,manghuychươngbấthợppháp,lăngmạthẩmphán,lườnggạt,hànhhungvàgâythươngtích…

Đương nhiên sẽ không có trách nhiệm pháp lý trong bệnh liệt toàn diện. Trong cáctrườnghợpkhácthìtráchnhiệmđượccăncứvàomứcđộloạntâmlý.

2.ChứnghoangtưởngbịtruyhạiNhưbệnhhoangtưởngtựđại,chứnghoangtườngbịtruyhạithườngđượcnhậnthấy

trongbệnhviệnvàcảở…nhữngnơikhácnữa.Chứngbịtruyhạithườngđượcgắnnốivớichứnghoangtưởngtựđại;nếungườibệnh

biếttấtcảmọithứ,rấtcóquyềnthếvàhoàntoànsángsuốt,ngườitacónênthủtiêuanhtakhông?…Thếngười“bịtruyhại”thanphiềnvềđiềugì?Rằngtamuốnchiếmđoạttàisảnhoặcđịavịcủaanhta.Ngườitahãytácđộngtrêncơthểanhtabằngđiện,tiabứcxạ,vàothuậtthôimiên,v.v…

Rằngcónhiềungườitruyhạianhtatừxabằngmathuậtcóthểảnhhưởngđếntinhthầnanhta,tiêuphátàisảnanhta,ngăncảnanhtahànhđộng,làmchoanhtaphảichết,v.v…Anhtacònchorằngngườitanghelénanhtabằngđiệnđài,ngườitabiếttấtcảnhữnggìxảyratạinhàanhta,ngườinắmbắtđượcýnghĩanhta…

Rấtnhiềukhicósựbiểuhiệncủaảogiác.Ngườibệnhnghetiếngchửirủa,hămdọaanhta.Đôikhi,anhtanóingườitađã“cạyphá”nãobộanhtađểlấyđihoặcđiềukhiểnýnghĩanhta.Đươngnhiênlàngườibệnhnàycảmthấylohãidữdộimàđiềunàychỉlàmtăngthêmcơnhoangtưởng.

Vừamớiđây,anhtachorằng“ngườita”muốntruyhạianhta,màkhôngxácnhậngì

thêmnữa.Nhưngcókhianhtachỉđịnhmộtngườinàođó,mộtnhómchínhtrịnàođó,mộtgiáopháinàođó.Cáctrụsởcảnhsátvàcáccơquantưphápbiếtrõđiềunày.

Ngườibệnhcóthểphảnứngbằngnhiềucáchvớichứnghoangtưởngbịtruyhại.Anhtacóthểtiếnhànhnhiềubiệnpháptựvệ:anhtatựnhốtmìnhtrongnhà,mặcnhiềuthứquầnáolốlăngkỳlạ,v.v…Anhtachếtạocáctấmchắn,linhvậtvàbùahộmệnhđểchốnglạicáctiabứcxạ,lànsóng,hoặcýnghĩcủangườitruyhạianhta.Ngườibệnhcũngngheđượcnhiềutiếngnói,hoặccủakẻthùhoặccủangườibảovệ;anhtatrảlờivớihọ,tranhluậnhoặcbịttailại.Hoặcanhtatựbảovệbằngcáchkhác:anhtahămdọahoặcchửibớinhững“kẻtruyhại”anhta,làmđơnthưa,v.v…Trongtrườnganhtamuốntựmìnhtiêudiệtnhữngkẻđó,đươngnhiênlàđếnlúcanhtacóthểtrởnênrấtnguyhiểm.

Mộtthídụ:Đểchứngmình,đâylàđoạncủamộtláthơ(đượcsaolạinguyênvănkểcảlỗi)củamột

ngườibịtruyhại:Thưaông,NgườiAnhemvàquyềnthế,Điềunày,đểcóđượcvinhhạnhbáochoôngbiếtrằngôngcóthểngưngviệcmuốngiếtchết

tôitừxabằngýnghĩcủanhữngkẻthùcủatôi.Chúngcónhữngconbúpbêmàchúngđâmkimvàođóvàthôimiêntôiđểbiếttấtcảnhữnggìtôibiếthầuchốnglạiđấtnướctôi.TôibiếtlàchúngcógiấumicrotrongDinhthựcủatôi,nhưngtôichưakhámpháranhữngthứđó.Nhữngkẻthùbiếtrõcácbímậtquốcgiavàcủangànhngoạigiaocủatôikhitôiphảiđixavìcôngvụ.Tôikhôngmuốntựhạthấpmìnhđểlàmgiốngnhữnggìchúngđanglàm,nhưngtôimuốncóbênmìnhsứcmạnhcủaông.Tôitinchắcrằng,haichúngtacóthểđánhbạichúngvàchúngkhôngthểnàonắmlấycácýnghĩcủatôi,nghelénởnhàtôi,ngheđượctấtcảnhữnggìtôinóivànghĩ.Nếuônggiúptôi,tôicóthểlấylạitàisảncủatôivàtôisẽbiếunóchoông.Nhưngtôikhôngmuốnrakhỏinhànhiều,bởivìchúngcóthểđiềukhiểntôiđếnnhàcủachúngbằngđiệnđàihoặcýnghĩđểnhốttôi.

Cácchămsócbệnhtâmlýhọc.Tấtcảcáctrườnghợploạntâmlý,dùchonặngđếnđâu,cũngcóthểđượcchữakhỏi.Có

vài người bệnh đã tuột xuống đếnmức thấp nhất của thân phận con người. Nhưng chínhnhữngngườinàycókhilạibìnhphụcmộtcáchthậtsựmauchóngđểcólạimộtcuộcsốngxãhộivàvượtquađượccáctrởngạinghiêmtrọngmộtcáchtựchủchođếnsuốtcuộcđời.

Đươngnhiênviệcchữatrịcácchứngbệnhtâm lýkhôngthểnàođượcthựchiện theo“khối”.Bấtcứnhàtâmlýnàocũngphảilàmviệcvớingườibệnhthậtkỹcàng,vàtrongsuốtthờigiancầnthiết.Đôikhinhiềucuộchồisinhtâmthầnthựcthụlàkếtquảsaucùng.Vấnđềlàởchỗnày:thếcóđủnhàtâmlýkhông?Họcóđủthờigiantrướcsựgiatăngcủanhữngngườibệnhtâmthầnkhông?Hơnnữa,họcóphảichịunhữnglờinhạobángcủadânchúngvàsựđùacợtcủavàiloạihìnhBáochíkhông?

Hơnnữaviệcphântíchtâmlývàliệupháptâmlýcóthểchonhiềukếtquảrấtkhảquan,ngayđốivớinhữngbệnhnhântâmthầnnặngnhất.Vậyngười“bệnhtâmthần”cóphảilàmộtngườixalạkhông?Cókhinócóvẻíthơnthế.Mặcchonhữngvẻbênngoài,luôncótronganhtamộtnhâncáchbịbópchẹt,âmthầmnhưngđangchịuđaukhổ.Vìthếtấtcảcáccôngviệccủadưỡng tríviện, trướchếtphảiđượcđặtnền tảng trongviệc tôn trọngngườibệnh tâmthần,mànhưbấtcứconngườinàokhác,vẫncónhữngquyềnhạnthiêngliêngnhấtcủaconngười.

LẠICHỨNGSUYNHƯỢCTHẦNKINHSaumộtbầutrờitốiđencủachứngbệnhtâmlý,chúngtahãyquayngượctrởlạiđểtìm

lạiýthứcvànhữngángmâyxámcủachứngsuynhượcthầnkinh.ChứngsuynhượcthầnkinhvớituổidậythìTuổidậythìmởcửachonhiềuchứngloạnthầnkinh.Cáituổidậythìnổitiếngnàycó

phảilà“bướcnhẩy”lớnvàsựthíchnghiđầutiênmàCuộcĐờiđòihỏikhông?Nếunhưcóvài

chứngbệnhthầnkinhxuấthiệnngaysauthờikỳcủatuổidậythì,thìchúngđếntừđâu?Domộtnguyênnhânthểchất?Donguyênnhântâmlý?Tuổidậythìđượcthểhiệnđặctrưngbởisựxuấthiệncáctrạngtháihướngdụcvànhiềuthayđổisinhlý(xuấthiệncủalông,sựpháttriểnngựcnơicongái,nayđổigiọngnói,v.v…).Chúngtacóphảigắnkếtcácchứngsuynhượcthầnkinhcủathờithiếuniênvớinhữngthayđổisinhlývànhữngbiếnđổicủacáctuyếnnộitiếtkhông?Trongmộtthờigiandài,ngườitađãtinnhưthế.Ngườitacònđặtmộtvítríquantrọngchocácnguyênnhânkíchthíchtố;nhưnggiờđây,nóichungvaitròcủatuyếnnộitiếtthườngtrởnênkhôngđángkể,nếukhôngmuốnnóilàkhônghiệnthực.Vậysẽcònlạinhữnggì,nếukhôngphảilàcácyếutốtâmlý?

Vàmộtlầnnữa,TâmPhânhọcnhảyvàođấutrường…Ngườitathườngnhậnthấycácchứngsuynhượcthầnkinhcủađámthiếuniênxuấtpháttừnhữngsựkhôngthíchnghi;khôngthíchnghivớitínhdục,khôngthíchnghivớimôitrường,v.v…Đạiloạinhưlàmộtthiểunăngphát triểnbìnhthường.Trongtrườnghợpnày, tuổidậy thìcógâyrachứng loạnthầnkinhkhông?Cóvẻnhưlàkhông.Nhưngtuổidậythìcóthể“bậtcôngtắc”bằngcáchlàmxuấthiệnmộtsựmấtcânbằngđãcótừtrước.Sựmấtcânbằngcóthểdothểtạng,hayđượcmôitrườngtạothành…

Đứatrẻloạnthầnkinhcảmthấycónhiềutrởngạitrongviệcthíchnghivớinhữngnhiệmvụxãhội;anhtatrốnchạycáctráchnhiệm,anhtayếuđuối.Đâylàmộtđứatrìđộnvềcảmxúc,bịchặnlạiởđâuđótrongquákhứcủanó…Nóthườngẩntrốnnơibàmẹ…chođếnkhinólàmviệcđóvớingườivợcủanó…trừkhinócósựbùtrừ.Tấtcảmọicáchđềuđượcsửdụng!

Đếnlúcnày,chúngtrởthànhnhữngđứabịámảnh,quátỉmỉ,lohãi,quánhútnhát,hunghãn,trơtrẽn,nổiloạn…Đươngnhiênlànhữngrốiloạnnàyđềuảnhhưởngđếntínhdục.Nótrởnênthôithúcvớinhucầuđượcthỏamãnngaytứcthì(xâmphạmtiếthạnh,thủdâmliêntục,đồngtínhluyếnái,bạodâm,v.v…).

Cácthiếuniênsuynhượcthầnkinhdomộtngănchặncảmxúcđềutùythuộcvàoviệcchữatrịbằngtâmlýhọc.

ChứngsuynhượcthầnkinhvớicuộcsốnglứađôiNhưthếtrangthiếuniênphảithíchnghivớinhâncáchmớicủaanhtavàgiớitínhkia

nữa;anhtavềmặt“tinhthần”phảitáchrờichamẹanhtađểnghĩđếncuộcsốngriêngcủaanhta.Đâylàthờiđiểmquyếtđịnh:anhtacóvượtquaràocản…hayđứnglạitạichỗ.Sauđó,cóthíchnghihaykhông,anhtalaomìnhthẳngđếnhônnhân.Nhưngngườitalạinhậnthấycónhiềuchứngloạnthầnkinhđãbiểuhiệnngaysauđámcưới.

Thếhaiđòihỏithíchnghi lớnnhấtchokhoảngđời làgì?Đólàhànhvitínhdụcvàsựthíchnghivớicuộcsốngchung.

HànhvitínhdụcĐâykhôngphảilàbấtcứmộthànhvitínhdụcnào,nhưngđượcthựchiệnvớimộtngười

nhấtđịnh:người chồnghoặcngườivợ.Vàđiềunày thayđổi tất cả…Chứng loạn thầnkinhtronghônnhânthườngcónềntảngtìnhdục:bấtlựctoàndiệnhaytừngphầncủangườichồng,lãnhcảmnơingườivợ.Cóbiếtbaonhiêungườiđànôngđãcónhữngquanhệbìnhthườngvớimộttìnhnhân(hoặcvẫncòntânkhilậpgiađình)độtnhiêntrởnênbấtlựctrướcngườivợcủahọ!…Trongtrườnghợpnày,thườngxảyrasựviệcmàtôiđãnóiởChươngTìnhDục.Mộtcơchếvôthứcnhưnglạirấthiệuquả!Chứngloạnthầnkinhcủangườitrưởngthànhchỉlặplạimộttìnhhuốngloạnthầnkinhcủathờiấuthơvàcủathờithiếuniên.Tôixinnhắclạicáicơchếnày,bởivìđâylàmộttrườnghợprấtthườnggặp.

Trongthờiấuthơvàniênthiếu:Mẹ=NgườiĐànbàLýtường;TìnhyêudànhchoMẹ:Tôntrọngtuyệtđốivớisựdồnnén

tínhdục.Tronghônnhân:Tìnhyêudànhchongườivợ=gợinhắclạitìnhyêudànhchongườimẹ:bấtlựcsinhlý.

Ngoàira,córấtnhiềungườiđếnvớihônnhânvớinhữngmặccảmtựti,mặccảmtộilỗi,hổthẹnchínhmình.Nỗisợbịkhinhbỉvàsựxấuhổchínhcơthểmìnhthườnggặp.Thóithủdâmdữdộicóthểngănchặnmộthànhđộngtínhdụcbìnhthường.Ngoàiracóvàihànhviđồibại,đãcótừthờiniênthiếu,được liênkếtvớitậtthủdâm,sẽngăncảntínhdụctronghônnhân.Tạisao?Bởivìngườisuynhượcthầnkinhcầnđếnhànhviđồibạiđểcóthểđạtđượcsựkhoáicảmbìnhthường.Nhưng làmsaongườiđócó thểbáotinnàychongườichồnghoặcngườivợbiết,nếungườiđócónhữngcảmxúcxấuhổ,tộilỗivàhốihận?…Đâysẽlàvấnđềcủamộtngườicótínhdụcbìnhthườngnhưnglạibịngănchặnvềmặttinhthần.

Cònnhữngkhảnăngkhácthìsao?Cóhàngngàntrườnghợp…Nhữngngườikhôngthíchnghivềmặttínhdụcsẽtạomộtmôitrườnglýtưởng,chophéppháttriểnnhiềuchứngrốiloạnthầnkinh.Ngoàinhữngngườibấtlựchaylãnhcảm,sẽlànhữngcơcứng,cogiật,sợhãi,đắnđo.

Vàchodùthếnàođinữa,nếuhànhvitínhdụcđượcthựchiện,sẽkhôngcóthỏathíchsâulắnghoặcthưgiãn.Tuynhiênnósẽmangđếnmộtcảmgiáccũngrấtkhóchịunhưnglàthườngxuyên:sựkhônghàilòngvớichínhmìnhvànhữngngườikhác.

Đãcóbiếtbaocuộchônnhânmàkhôngcótìnhyêuthựcthụ!Đếnlúcnàyhànhvitínhdụctrởnênkhókhăn,khôngvẹntoàn…hoặckhôngthểđược.Sẽlànhữnglờitráchmóckhôngthôi,nhữngnghikỵ,ghentuông,chiatay,cãivã…màđứatrẻthườngsẽnhậnlấyhậuquả.

Vìthế,hànhvitínhdụcphảiđượcxemnhưlàmộtthíchnghirấtquantrọng.Phầnlớncácthiểunăngtâmlýphátsinhnhữngthiểunăngtínhdụccónguycơ làmđổvỡcuộcsốngvợchồngbấtcứlúcnào.

Sau đây làmột trường hợp suy nhược thần kinh trong hôn nhân (rất thường gặp vớinhiềudạngthứckhácnhau).

X.suynhượcthầnkinh,đãđếnvớihônnhânsaumộtsựgiáodụclàmchoanhtarấtnữtínhvàmấthếtnamtính.Ngườimẹchuyênquyền,ngườichayếuđuối.NhưvậyXtrởthànhmộtngườiđànôngcókhuynhhướngnữtính,vềmặttinhthầnkhôngthểnàothựchiệnđượccáinhiệmvụđànôngcủamình.Bấtchấpsựviệc,anhtavẫntìmđượcchomìnhmộtngườiphụnữđãchấnchỉnhlạicáncânvàlàmchocácquanhệtínhdụccủaanhtatrởnêncóthểđược.Nhưvậy,ngườivợcủaanhtacónamtính,nhưngườitacóthểtiênđoán.NgườitanhậnrangaylàX.cónhiềukhuynhhướngđồngtínhvôthức.Sựcânbằngtâmlýcủaanhtatùythuộcvàohaiyếutố:

1)giữlại“cáinữtính”củaanhta,bởivìanhtakhôngthểnàocótínhchấtnamtính.2)làbàvợanhtađồngýđiềunàytrongkhivẫnlànamtính.VảlạiXvàbàvợanhtacóvàithựchànhtínhdụcbiểulộrõnétcáitròchơiđảolộnnữ

tínhvànamtínhnày.Mộtngàynọ.VợcủaX.biểulộướcmuốncócon.MộtnỗilohãimãnhliệtchiếmlấyX.và

anhtalàmđủmọicáchđểloạibỏýmuốnnày.Vảlạianhtakhôngthểnàođưarabấtcứmộtlýdocóthểchấpnhậnđược…vàđiềunàycànglàmchobàX.bựctứcthêm.Nhữngmâuthuẫn,cãicọ,lờitráchmócthườngxuyênxảyratronggiađình.NỗilohãicủaX.làmchoanhtachấmdứtmọiquanhệtínhdụcvớivợvàchìmtrongsựsuynhượctrầmtrọng.

Tạisao?Cóconcónghĩalàbàvợsẽkhôngcònđảmnhậncáivàitròcủangườiđànôngnữa.Khicómộtđứacon,bàtatrởlạilàmphụnữ.Vìthế:

a)X.phảiđảmnhậncáivai tròđànôngcủamình,điềumàanh takhông thểnào làmđược.

b)Sựđồngtínhtiềmtàngcủaanhtachỉcóthểthựchiệnđượcmộtkhingườivợđóngvaingườiđànông.Nósẽchấmdứtkhingườivợđảmnhậnlạivaitròphụnữvàlàmmẹcủabàta.Tấtcảsựcânbằngtâmlýsẽbẻgãy.Vìvậymàcónhữngnỗilosợvàtừchốicócon,suynhược,v.v…

Sựthíchnghivớicuộcsốnglứađôi

Người tabiết câungạnngữdângiankhônngoan sauđây:Hônnhânđòihỏi sự sốngchung.Chỉviệcsốngchungvớichamẹcủamộttronghaivợchồng,tựnóđãlàmộtnguyênnhânthườnggâyracácrắcrốitronghônnhân.Tìnhhuốngđóđòihỏicảhaingườiphảicómộtsựcânbằngtâmlý thậtvữngvàng.Ngaytrongtrườnghợpnàyđinữa,rấthiếmkhiđôivợchồngcóthể“buôngtrôi”.Nhưngcũngrấthiếmkhicácbậcchamẹcóthể“táchkhỏi”đứaconcủahọ!Đếnlúcđóbắtđầunhữngcuộctheodõi,lờinhậnxét,lờinóibónggió,lờitráchmóc,lờikhuyênchuacayvàđườngmật.Rắcrốicứlớndầnnếuđứaconvẫncònbámtheochamẹ.Sựđeobámnguyhiểmnhấtlàcủangườimẹvớiđứacon.Trongtrườnghợpnày,chứngloạnthầnkinhthườngxảyra.Saucuộchônnhân,đứacontraivẫntiếptụccáitìnhtrạngcủathờiniênthiếucủaanhta.Anhtavẫnlà“thằngcontraicưngcủamẹ”.Anhtadồnnénsựthùnghịchđốivớingườimẹ,vàchuyểnnóquangườivợ.Đếnlúcnày,ngườivợsẽbắttộianhtalà“binhbàmẹđểchốnglạichịta”.Thằngcontraisẽkhôngchấpnhậnbấtcứlờichỉtríchnàocủabàvợ,bởivìnhữnglờichỉtríchđóchạmđúngngaysựthùnghịchbịdồnnéncủaanhta.Ngườichồngvàbàvợbịkẹtgiữanhiềulằnđạnmàthườngđượckếtthúcbằngsựđổvỡhônnhân.

“…Tôikhôngchịunỗiđượcnữa,bàXnói,…tôikiệtsứccảvềthểchấtlẫntinhthần…chồngtôikhôngbaogiờbảovệtôimỗikhibàmẹchồngtấncôngtôi…anhtanínthinh,anhtakhôngdámthếnhưngtôibiếtanhtayêutôi…nhưngrồiđâytôisẽghétanhtathôi…anhtagiốngđúcbàmẹmình…cóvẻnhưbàtađãảnhhưởngquánhiềuđếnanhta…bàmẹanhtakhôngngừngchỉtríchtôi,bảotôiphảiănmặcnhưthếnày,phảinấuănnhưthếkia…bàtalúcnàocũngởphíasautôi…canhchừngtôi…tôikhôngdámtrảlờinếukhôngthìẩuđảsẽxảyragiữabàtavớichồngtôi…nếuchồngtôibịmộtchútgìđólàsẽdolỗicủatôi…bàtanghĩtôichămsócanhtakhôngđúngmức…lúcnàocũnglànhữnglờibónggióvềvấnđềnày…sángthứcdậyđốivớitôiquảlàmộtcơnácmộngkhitôinghĩtôiphảichungđụngvớibàtasuốtcảbuổimàchồngtôithìđếntốimớivềnhà…bàtađểýđếnmọithứ…chồngtôisợ…ngaycảquầnáocủaanhấycũngdobàtalựachọn…buổisánglàmbánhmìphếtbơchobàtalàcảmộtchuyệngiốngnhưtôihoàntoànvôdụngvậy…tôilúcnàocũngphảiđènénsựgiậndữlàmchotôihếthơi…

NhữnggìbàXnóidườngnhưđượcinsẵnvìthườnggặpphải!Nóichung,việcsốngchungvớichamẹchồnghayvợlàđiềunêntránh.Điềugìsẽxảyra

nếumộttrongcácnhântốđólàngườisuynhượcthầnkinh!…MộtcuộcsốngriêngtưkhókhănNgaycảviệcthíchnghicũngrấttếnhịkhihaivợchồngsốngriêng.Cuộcsốngriêngtưlà

mộtviệckhóthựchiệnđượcvàđòihỏimộtsựthônghiểulớnlao.Nhưngsẽkhôngcóđượcsựthônghiểuthựcthụkhikhôngcósựcânbằngvàtinhthầnkhôngrộngmở.Hônnhânđòihỏitìnhyêu,khôngphảitìnhyêuchochínhmình,nhưngdànhchongườikia.Nếumộttronghaiphốingẫubịloạnthầnkinhthìchứngloạnthầnkinhđó(dùngườiđókhôngmuốn)trởthànhtrungtâmcủanhữnglolắng.Cũnggiốngnhưmộtngườibịbệnhbaotửnặngthìcănbệnhđósẽlàyếutốlàmthayđổitoànbộnhâncáchngườiđó.Chứngloạnthầnkinhcủamộtphốingẫusẽlàmchongườiđóhiểungườikiaquachứngloạnthầnkinhđó.Hoặcítra,ngườiđótưởngrằngmìnhđãhiểungườikiavớicảlòngthànhvàthiệnýnhấttrênđời.

Rấtnhiềungười loạnthầnkinh,dùnhẹđếnmứcnàođinữa,chỉcóthểcónhữngmốiquanhệxãhộihờihợtmàthôi,nhưngkhôngthểcónhữngmốiquanhệsâusắcđược.

Đươngnhiênđósẽlàđiềugâytổnthấtchocuộcsốngriêngtư!Córấtnhiềungườiphốingẫuđãnói“…tôiphảimấtrấtnhiềuthờigianđểthíchnghivớimộtaiđó…ởsuốtmộtngàychủnhậtvớianhấy(hoặcchịấy)làmchotôikiệtsức…tôiphảiởtrongtrạngtháicăngthẳnglàmchotôihếthơi;tôikhôngbiếtphảinóigì,tôicocúmlại,tôicảmthấymìnhcólỗi…khôngcònsựthânmậtnữa…chúngtôinhưhaikẻxalạtôinhậnbiếtđólàlỗicủatôichứ…tôisốngthumìnhlạiquámứcvàquánhútnhátvìthờithơấucủatôi…vàtôikhôngtàinàotáchrakhỏiđược.”

Hơnnữa,chúngtakhôngđượcquênđiềunày:chứngloạnthầnkinhcủathờithơấucónguycơtồntạichođếnlúchônnhân,màcònpháttriểnnữa.

“…tôilàngườiyếuđuốivàtôisợvợtôi…chịtagợichotôinhớlạimẹtôi…nhưngvớimẹtôi,tôicóthểphómặcvìbàtalàmtấtcả,quyếtđịnhmọithứchotôi.Cònbâygiờtôikhôngbiếtphảilàmgìnữa.Vàtôicảmnhậnvợtôikhinhtôi,màđiềunàylàmtăngthêmsựxấuhổvàsựkhinhbỉmàtôicảmthấychochínhmình…”

Haylà:“Vợtôilớnhơntôimườilămtuổi.Saucuộcgặpgỡ,tôinhậnrarằngtôiđangtìmkiếm

mộtbùtrừchosựyếuđuốicủatôitôiđãcướimộtngườiđànbà–mẫutửthayvìmộtphụnữ–vợ…tôivẫnđeobámmẹtôi…thựcratôiđãcướimẹtôi…vảlạitôikhônghềcóquanhệtìnhdụcvớivợtôi”.

CácchứngsuynhượcthầnkinhvớinhữngquanniệmvềhônnhânCónhiềungườisuynhượcthầnkinhđếnhônnhânvớivàiýniệmcứngnhưbêtông:tình

dụclàmộtviệcxấuxa;tìnhdụclàmchotôisợ;ngườiphụnữphảichốnglạingườiđànông;ngườiphụnữluônlàconmồicủangườiđànông;ngườiphụnữluônphảihysinh;ngườiphụnữlàmộttuẫnđạo,v.v…

Ngườitathấyngayđâylàmộtmôitrườnglýtưởngchosựsuynhượcthầnkinhcủamấyđứacontrongtươnglai!Hơnnữa,cónhiềuýniệmvềhônnhânđượcđặttrênnềntảngcủasựthỏahiệp.Mộtphốingẫucốtựbùtrừchomìnhvớingườikia.(NhưX,nữtính,đãcướimộtngườiphụnữnamtính).

Thídụ:Mộtngườichuyênquyền(nhưthếlàsuynhượcthầnkinh)tìmkiếmmộtngườiphụnữ

yếuđuốihoặcmộtphụnữ–trẻcon,đểôngtacóthể“chechở”vàthốngtrị.Mộtphụnữchuyểnquyền(làsuynhượcthầnkinh)tìmmộtngườiđànôngcótínhtrẻ

connhútnhát,v.v…Chođếnmứcnhiềucuộchônnhânđượcđặttrênnềntảngcủasựtranhđua!Mỗingười

phốingẫucảmthấymìnhgặpnguyhiểmkhiđốimặtvớingườikia.Ngườiđósốngtrongtìnhtrạngbáođộng,vớinỗilolà“khôngđượcđểchongườikialàmtới!”

ThếbàYđãnóigì?“…tôicóquyềncủatôi…đólàcácquyềnlợicủangườiphụnữ.Tôinghĩ tôiphảibảovệchúngvớibấtcứgiánàovà tôicươngquyết từchốinhìnnhậnnhữngquyềnhạnmàluậtphápdànhchochồngtôi.Cónhiềungườiđànôngthườnghaynghĩchúngtôilàđầytớcủahọ,v.v…”

Thậtra,cáidanhsáchcủanhữngcuộchônnhânthấtbạirấtdàivàsầuthảm.Bởivìđôikhimộtsựthỏahiệpkhậpkhiễngđangduytrìtìnhtrạngđó,đượccăncứtrên“nhữngquyềnlợitươnghỗ”,trênsựhunghãn,nhữngoánhận,sựkhinhbỉ.Nhữngngườiloạnthầnkinh,dùyếuhaymạnh,lànhữnggiảithưởngđentối.Khôngnhữngngườiloạnthầnkinhcómộtquanniệmsailầmvềcuộchônnhân,nhưngbởivìcuộchônnhânchophéphọnổibậthơn.

Ngoàira,trongdângianngườitathườnghaytinrằng“cuộchônnhânchữakhỏichứngloạnthầnkinh”.Đâylàmộtquanniệmhoàntoànphilý.Haitrườnghợprấtthườnggặp:hoặcchamẹthúcgiụcđứaconloạnthầnkinhlậpgiađìnhđểcóthể“chữakhỏi”bệnhchonó.Màvớiđiềunàykhônghềnghĩđếnngườiphốingẫu,hoặcđứaconcóthểcósaunàysẽnhậnlấyhậuquả!Hoặcnhiềungườiloạnthầnkinhtrẻtuổilẫntrốntrongmộtcuộchônnhânvộivàng,đểtránhmôitrườngđangsống.Cáchậuquảcũngcóthểbuồnthảmkhôngkém.

Màngườitakhôngthểnàoứngbiếnlàmmộtnhàgiáodụcđược,cũngnhưứngbiếnlàmmộtphốingẫu.Chỉcóduynhấtmộtđiềucóthểứngbiếnđược:đólàsựcânbằng.Vìvậycuộchônnhânphảiđượcxemnhưlàmộtphươngcáchphòngngừa.Nhiềuhiểubiếtvềtâmlýhọc,dùchosơđẳngnhất,cũngcóthểcứuvãnrấtnhiềuviệc,tôicóthểbảođảmvớiquývịnhưthế.Tronghônnhân,tìnhyêulàđiềuthiếtyếu.Nhưng“hiểuđượcchínhmình”phảilàmộtquytắcvàng…

Kếtluận

Chứngloạnthầnkinhcũngnhưbấtcứcănbệnhtâmlýnào,phảilàđốitượngcủamộtcuộckhámnghiệmtoàndiệnmộtcáchtuyệtđối.Tấtcảnhữngtìmkiếmsinhlýphảiđượcthựchiện:tìmkiếmviệcbịngộđộc,cácthươngtổn,nhiễmtrùng;kiểmtracácnộitiết,đếnthểdịch,về gan, dạ dày.Một cuộc kiểm tra tỉmỉ vềmôi trường sống, về những gì không thể thíchnghi,v.v…

Tấtcảnhữngphươngtiệncủacáchchữatrịbằngtâmlýphảiđượctậndụng.Rấthiếmthấymộtbệnhnhântâmlýbópnghẹtmộtnhâncáchsâuthẳm.Cáinhâncáchđóphảichịumuônngànđaukhổ;vànhữngkhổđaucủa“ýthứctinhthần”luônđóngmộtvaitròđángkể.Nhữngxungđộtnộitại,thườngkhibịdồnnén,thườnglànềntảngcủanhữngchứngloạnthầnkinhvàloạntâmlý.Chodùđóchỉlàtínhnhútnhátbìnhthườnghaylàchứnghoangtưởngbịtruyhại…

Bấtcứphươngcáchchữatrịbằngtâmlý,dùđơngiảnhaynghiêmtúc,tuyệtđốiphảicótìnhngười,tôntrọngconngườimộtcáchtoànvẹnlàmộtđịnhluậttốithượng.Chúngtahãymongướcmộtđiều:rằngsựtrongsángtinhthầnvàtâmlýluônpháttriển.Rằngcáithếgiớihiệnhữuhọccáchxemxétmộtcáchkháchquan:rằngmỗiconngươichúngtaướcmuốnđượchọchỏithayvìtinchắclà“đãbiếtrồi”.

Sauhết,chúngtahãycầumongsaochotâmlýhọcpháttriểnđủmạnhđểmỗiconngườichúngtađạtđượctrạngtháisungmãnchochínhmình,nhìnnhậnmộtcáchlànhmạnhnhữngyếukémcủamìnhvàkhámpháđượcnhữngkhảnăngcòntiềmẩn.

CreatedbyAMWord2CHM

Chương6.YHỌCTÂMTHỂ

NHỮNGTHÀNHTỰULẪYLỪNGTRONGTÂMLÝHỌCHIỆNĐẠI

Tổngcủanhiềuphầnkhôngtạothànhmộttổngthể(LãoTử)

Haiđiệpkhúcnhàmtaicũkỹ làmđiểmkhởiđầucủamônyhọcvớicái tênkỳ lạnày,nhưngcólẽràngbuộctươnglaicủaphươngcáchchữatrị!

“Tinhthầnảnhhưởngcơthể…”và“Cơthểhoạtđộngảnhhưởngtinhthần”.Đâylàhaiđiệpkhúcxưanhưtráiđất,nhưngngàyhômnayđượcchỉđạobởicácchuyêngianãobộ,nhàtâmlýhọc,bácsĩ,chuyêngiaphântíchtâmlý…Cóthểlàmônyhọccủatươnglai,tiếptheocácnghiêncứukhôngmệtmỏicủanhữngngườichốnglạisựđaukhổ,vàcủatấtcảnhữngngườihiểurằngcácnỗikhổcủasựsuynhượcthầnkinhcũngcóthểrấtghêgớmnhưlàcácnỗiđauthểchấtkhác…

Trongmônyhọcnày,vịlãnhchúatốithượng:nãobộ,cơquannộitạngnhưbaocơquankhác,nhưnglàmộtcơquankỳdiệu,tạothànhcái“tinhthần”vàtấtcảnhữnggìliênquanđếnnó.Thêmvàochuyệnđó,cáihệthốngthầnkinhđángngại,nốiliềnnãobộ,cáccơquannộitạngvớicácmônhưmộtmànnhệnkhổnglồ…

Tạisaomộtnguyênnhântâmlýcóthểphátsinhracácrốiloạnthểchấtcókhiđếnchếtngườiđược?Tạisaocácmặccảmxưacóthểdẫnđếntìnhtrạng loétdạdàyhoặcbệnhviêmthận?Tạisaosứcmạnhcủamộtýnghĩđượcgợiýbởithuậtthôimiêncóthểlàmxuấthiệncáchiệntượngthểchấtnhưcácnốtphồnghoặccácdấuấn?Tâmlýhọccónênđôikhithếchỗchobànmổkhông?

Ngườitanóiđếncáchiệntượngámthị,thuậtthôimiên,đếncác“bệnhtưởngtượng”,đếnvôthức…Nhưngđôikhingườitaxemxétchúngmàkhônghềbiếtchúngkhônghề“thoátphàm”nhưngcũngmangtínhchấtsinhlýnhưchứcnăngcủaganvậy…

Nếuhaiđiệpkhúcnhàmtaikiađãvượtquanhiềuthếkỷđểcuốicùngkếtthúcbằngmộtứngdụngkhoahọcvàchosứckhỏetươnglaicủahàngtriệungười,chúngtacũngnênbỏcôngrađểnghiêncứuchúng.

NHƯTHẾNÀOLÀMỘTNGƯỜIMẮCBỆNH?Đươngnhiênđólàmộtconngười.Cókhingườitacóphầnchậmtrễtrongviệcnhậnra

điềunày,tuynhiên…Nhưthế,bệnhnhânlàmộtconngười:khôngphảilàmộtconsố,haychỉlàmộtcơquanbịrốiloạnchứcnăng.Đâylàmộtbệnhnhânđếnmộtvịbácsĩhaymộtnhàtâmlýhọc.Vìvậyrấtcầnthiếtphảitìmchoracănbệnh.Nhưng…ngườiđóLÀAIVẬY?Đólàmộtconngườivớimộtcâuchuyệndài;đằngsauconngườiđóđãdiễntiếncảmộtcuộcđời.Trongquákhứcủaanhtacóhàngngàntìnhhuốngthểchấthoặctâmlý,ýthứchoặcvôthức…Anhtatiếpnốisựditruyềnđãtạothànhanhtabằngmộtcáchnàođó.Anhtacómộttínhkhíriêng,sựgiáodục,cácbậcchamẹ,giáosư,môitrườngxãhộivàtôngiáo,cáccôngviệclàm,nhữngthànhcôngvà thấtbại.Anhtacómột thời thơấu, thời thiếuniên,các thíchnghivàkhôngthích nghi, tình dục, hôn nhân…Như vậy, trong quá khứ của người này cómột chùm tìnhhuốngkhổnglồhướngvề“ngàyhômnay”,cónghĩalàvềthờiđiểmmàanhtanói“tôibịbệnh”.

Nhưthếnàyđây:

Điềuphảilàmlà:a)khámpháđượctriệuchứngb)cốgắngxácđịnhchođượcnguyênnhânc)ápdụngphươngphápchữatrịthíchhợp.

Nhưngnhưthếđãđủchưa?Đôikhilàđủ,vàtrongnhiềutrườnghợpthìkhông.Bởivìrấtnhiềukhingườitachiaconngườirathànhmộtloạtbộphậnrời.Rồingườitaxemxéttừngbộphậnmàkhôngcầnxácđịnhmốiliênquancủanóvớiphầncònlạicủacơthể.Cũnggiốngnhưthểngườitacốtìmhiểumộtbảngiaohưởngbằngcáchđọcvàibanốtnhạc.

Vàmặcchonhữngkếtquảhếtsứcngoạnmục,vẫncònnhiềucănbệnhmàngườitachưathểgiảithíchđược.Nhữngngườiloạnthầnkinhítnhiềucóbiếtvấnđềnày!Ngườitathườnghaytuyênbố:“ôngkhôngbịgìhết,khôngtổnthương,hoặcrốiloạnthựcthụ;vìthếôngkhôngcó bịnh gì hết”. Và vớimột người khác, người ta cắt bỏ đi buồng trứng, tử cung, túimật,amiđan,trongkhingườiđóbịsuynhượcthầnkinhvàmộtcuộckhámnghiệmtâmlýhọcthậttỉmỉcóthểgiúpngườiđótránhđượcnhữngphẫuthuậtkia.Hoặcngườitađãnóithídụnhưlà:“Vụloétdạdàycủaônglàdothầnkinh,vìthếôngphảichữatrịhệthầnkinhđi…Nhưngđiềunàycónghĩalàgìvàcơchếnónhưthếnào?

Cáchlàmviệcđókhônghềngănchặnsựgiatăngnhữngngườiloạnthầnkinhmộtcáchđángsợvàcácchứngbệnhthểchấthoặctâmlýkhác,vớicáichuỗiđaukhổđơnđộc,khôngaihiểuđượcvàđôikhicònbịkhinhbỉ.

Yhọctâmthểlàgì?Đúngnhưtêngọicủanó,đâylàmônyhọcphụtráchvềtinhthầnlẫnthểchất.Khôngbao

giờxemxétmặtnàymàbỏquamặtkia,hayhơnthế,khôngbaogiờtáchrờichúngra.Mônnàyxemxétconngười,khôngnhưlàmộttổnghợpcácbộphận,nhưnglàmộtTỔNG

THỂkhôngthểphânchia.Toànbộcơthểđượcliênkếtvớinhaubởihàngtỉnhánhthầnkinhvớinộitiết.

Thídụ:Tim,ganhoặcdạdàykhôngthểnàohoạtđộngriêngrẽ;ngườitaphảimởrộngchúngratrongcáihệthốngmàchúngphụthuộctrựctiếp.Việcnghiêncứu“tráitim”khôngthểnàothựchiệnkhikhôngxemxétđếnhệthốngtim–mạch.Nhưnghệthốngtim–mạchđócóđộclậpkhông?Không,nócũngđượcliênkếtvớihệthốngcơquannộitạngkhác.Nócũngđượcnốivớicáckhuýthứcvàkhôngýthứccủanãobộ;nóphụthuộcvàokếtquảcủanhữngcảmxúc,sựmệtmỏicủanãobộ,sựsuyyếuthầnkinh,nhữnglohãi,sợsệt,v.v…Tấtcảcáchệthốngcủacơthểđượcnốikếtvớinhauchosựhoạtđộngtoàndiệncủacỗmáyconngười.Vàmộtsựmấtcânbằngđượckhutrúsẽảnhhưởnglêntoànbộcơthể,kểcảnãobộ.

VàcũngvìthếmàngườitatìmđượccáitrứngcủaColombcủanềnyhọchiệnđại.Ngườitamớihiểucácrốiloạn“thểchất”cóthểdomộtnguyênnhântâmlýđíchthực(tinhthần).Vàcảnhữngtổnthươngrấtnghiêmtrọng(đôikhichếtngười)cóthểxuấtpháttừnhữngxúccảmkéodàivàcũngcónềntảngtâmlý…

Nóitómlại,nhiềuxungđộtxúccảmcóthểdẫnđếnámảnhhoặcđếnđịnhkiến,nhưngđếncảtổnthương,viêmthận,v.v…

Vìthếmụcđíchcủayhọctâmthểlànghiêncứuconngười(khỏemạnhhoặcbệnhhoạn)nhưmộttổng.Nghiêncứucácmốiliênhệchặtchẽgiữađờisốngtinhthầnvàthểchất.

Bệnhtậtlàgì?

Ýniệmvề“bệnhtật”đãtiếntriểnrấtnhiềutrongnhữngthậpniênsaunày.1.Kháiniệmxưa.Mộttácnhânbênngoài(thídụlàvitrùng)xâmnhậpvàocơthể.Sựhiệndiệnvàphát

triểncủanógâyrabệnh.Điềunàycónghĩalà“Bệnhviêmphổilàmộtcănbệnhđượcgâyrabởiphếcầukhuẩn”.Hoặc“BệnhlaolàmộtbệnhgâyrabởitrựckhuẩnKoch”.

Nhưthếnàyđây:2.Kháiniệmhiệnđại.

Tấtcảmọingườiđềunhiễmtrựckhuẩn,nhưngkhôngphảicơthểaicũngbịbệnh.Vìthếvấnđề“cơđịa”làquantrọng.Trựckhuẩnxâmnhậpvàocơthểvàbắtđầutấncôngbằngđộctốcủanó.Vậycơthểsẽlàmgìkhibịtấncông?Sẽlàmnhữnggìgiốngnhưconngườitrongtrườnghợpđó:nóchốngtrả.Nóchốngtrảđểgiữthếcânbằng,khibịđedọabởisựhiệndiệncủatrựckhuẩn.

a)Nếucơthểngangsứcvớitrựckhuẩn,cuộcchiếnsẽâmthầm,vàconngườikhôngbiếtchuyệngìđangxảyra…

b)Nếuconvitrùngmạnhhơn,cơthểsẽmấtcânbằng.Cơthểsẽphảncônglại:bệnhsẽxuấthiện.Bệnhlàphảnứngcủacơthểtrongsựchốngtrả.Vìthếkhôngphảivitrùnggâyrabệnh,nhưngchínhcơthểtạora“bệnh”đểtiêudiệtconvitrùng.

Vìvậychúngtakhôngđượcnói:“Phếcầukhuẩngâyrabệnhviêmphổi”màphảinóilà“Bệnhviêmphổilàphảnứngcủacơthểchốnglạiphếcầukhuẩnđangđedọasựcânbằngcủanó”.

Thídụ:Consándây,trongruột,khôngphảilàmộtbệnh.Cănbệnhxuấthiệnkhicácphảnứngtựvệđượcbiểuhiện.

Chínhcácphảnứngtạoracănbệnh,chớkhôngphảichínhconsándây.Vàtấtcảnhữngđiềunàyrấtquantrọngnếuchúngtachịukhósuynghĩmộtchút…

Tôitómtắtlại:a)Địchthủtấncông;b)Nếucơthểyếuhơnđịchthủ,nóphảnứnglạiđểkhôngmấtđisựcânbằnghoặcbịtiêu

diệt.Đâylàbệnh.c)Trongtrườnghợpnày,cănbệnhlàmộtnhucầuthiếtyếu.Chínhxácnhưmộtngườibị

tấncôngcầnphảnứnglạiđểtránhbịthươnghoặcchết.Bâygiờchúngtađặtracâuhỏi:tấtcảnhữngđiềunàycóthểnàođượcápdụngchocác

chứngloạnthầnkinhkhông?Mộtngườisuynhượcthầnkinhcócầnđếnchứngsuynhượcthầnkinhcủamình

đểcóthểcómộtđờisốngtinhthầnkhông?Mộtngườisuynhượcthầnkinhcóthểsẽphẫnnộtrướccâuhỏinày.Anhtasẽnói là

“khôngphảivuisướnggìmàanhtacóchứngsuynhượcthầnkinhvàanhtađangđaukhổ?…”Đươngnhiênrồi,nhưngchúngtahãyxemxétđiềunày:

Chúngtahãythídụ,mộtngàynàođó,mộtđứatrẻ“tựthumìnhlại”.Tôitưởngtượnganhtađangsốngtrongmộtmôitrườngkhôngthíchhợpvớianhta(cholàmôitrườngđóđộchại,hoặcđứabékhôngthíchhợpvớimôitrườngđó)

Đếnlúcđóđứatrẻsẽlàmgì?Nósẽthumìnhlại.Khinóthumìnhlại,nóđangtựvệ,nó

phảnứnglạicáimôitrườngđangcónguycơlàmchonómấtcânbằng.Vìthế,đốivớiđứatrẻ,việctựthumìnhlạilàmộtnhucầutâmlý(nếukhôngnósẽkhônglàmthế).Đốivớinó,đâylàgiảiphápthỏathuận,chophépnócómộtcuộcsốngtinhthầngầnnhưyênổn.

Vìthềđiềunàylàchủyếu.Đứatrẻcầnđếnsựthumìnhđểtồntạimàkhôngcósựmấtcânbằngtrầmtrọng.Nócầnđến“chứngsuynhượcthầnkinhnày”.

Bâygiờtôitrởlạivớingườiloạnthầnkinhtrưởngthành.Đươngnhiênlàanhtakhôngđaukhổvìvuithích,nhưnganhtakhôngnhậnrarằngchứngloạnthầnkinhđượckhởiphátbởivìsựantoànnộitạicủaanhtatùythuộcvàođó.Tôicóthểquảquyếtlàanhta“cólý”khiphải cầnđến chứng loạn thầnkinhvàođúngngay lúc cần thiết… (Bởi vì trongnhững tìnhhuốngtươngtự,bấtcứngườinàocũngsẽtựvệnhưthếmàthôi).

Bâygiờchúngtahãynhớlạibệnhsándây.Đólàphảnứngcủacơthểđãmấtcânbằngdosựhiệndiệncủaconsándây.Vìthế,cănbệnhđólàmộtnhucầuvàviệctìmkiếmsựantoàn.Đứatrẻtựkhépmìnhlại?Vẫnlàtròđó.Việctựthumìnhlại làmộtnhucầuvàsựantoàn.Chứngsuynhượcthầnkinh?Cũnglàtròchơiđó…Chứngsuynhượcthầnkinhlàmộtphảnứngtựvệ.Chứngsuynhượcthầnkinhlàviệctìmkiếmsựantoànmộtcáchvôthức.

Vả lạinhà tâm lýnhận thấyviệcnàyhàngngày.Mọiviệcđềuổn thỏamộtkhiông tachạmvàocáctriệuchứngmàngườibệnhmuốnloạibỏ.Nhưngmộtkhiôngtađụngvàongaycáinhâncủachứngloạnthầnkinh,ngườibệnhsẽphảnứngdữdội,luôntrongnỗilohãi,đôikhivớithùhằn.Tạisao?Cóphảivìanhtasợbị“khámphá”không?Khôngbaogiờ,đơngiảnchỉvìngườitachạmphảicáikhóaantoàn.Ngườitamởmộtcánhcửabịkhóamàđằngsauđólàmộtvựcthẳm…cáivựcthẳmmàanhtađã“quên”nhờchứngsuynhượcthầnkinh.

ChứngsuynhượcthầnkinhđãtrởnêncốđịnhMộtkhiconvitrùngbịđánhbại,cănbệnhthểchấtchấmdứt.Nhưngngườitakhôngthể

nóinhưthếvớichứngloạnthầnkinh!Nếusựhiệndiệncủaconvitrùngkéodàitrongvàigiờhoặcvàingày,mộttìnhhuốngđộchạichotâmlýcókhikéodàitrongnhiềunăm…Chứngloạnthầnkinh làmộtgiảipháp“thỏathuận”,ngườibệnhsẽ tổchứccuộcsốngcủamìnhquanhchứngloạnthầnkinhđó(thườngkhikhônghềbiết).Hàngngànphảnứngđượcthểhiện…

Nhưngnếuchứngloạnthầnkinhlàmộtphảnứngbìnhthườngcủathờiđiểmđó,nósẽkhôngcònnhư thếnhiềunămsauđó.Các tìnhhuốngđã thayđổi,vàngười loạn thầnkinhkhôngcòncầnđếncănbệnhcủaanhtanữađểcóthểsốngmộtcáchgầnnhưbìnhthường.

Thídụ:nhiềuthiếuniêntrởthànhloạnthầnkinhvìmôitrườnggiađìnhvàgiữnguyênchứngloạnthầnkinhđóchođếnbốnmươituổi…trongkhicácbậcchamẹđãchếtrồi.Cơchế“antoàn”khôngcòncầnthiếtnữa,nhưngcuộcxungđộtnộitạivẫnhiệnhữu:

1)bởivìnóvôthức2)bởivìcảcuộcđờiđượcđặttrênnềntảngđó…Vìthếnhiệmvụcủakhoatâmlýhọcrấtgaygo.Nóphải:a)Giảitỏachủthể,màvẫnphảikéoanhtarakhỏiquákhứtrongkhianhtavẫnbámvào

đó,làmchoanhtaýthứccuộcxungđộtnộigiớivàchùisạchnóđi.b)loạibỏcácphảnxạchínhđãđượchìnhthành.TrườnghợpcủaôngX.Ôngtathanthởchứngloétdạdày,tínhnhútnhát,mặccảmtộilỗi,nỗiloâu,cósựcuốn

hútxấuxađốivớimấythằngcontrainhỏvàsựbấtlựctínhdụcđốivớiphụnữ.Tấtcảnhữngrốiloạnđólàcáctriệuchứngýthức,xuấtpháttừchứngsuynhượcthần

kinhvôthức.TôiđềnghịcácbạnhãydiễndạtcănbệnhcủaôngX.dướidạngbiểuđồ,vàchúngtasẽthấyrõchứngloạntâmthầnlàsựantoànchoôngta!

TÌNHHUỐNGBàmẹcủaôngX.làmộtgóaphụchuyênquyền,điềukhiểnmọihànhvicủađứaconbà

màkhôngcótranhcãi.Sựchuyênquyềnđólàmột“vitrùngtâmlý”.ƯỚCMUỐNBÌNHTHƯỜNGCỦAMỌIĐỨATRẺ

Tìmkiếmhạnhphúc,sựcânbằngvàantoàn.THẾSỰANTOÀNCÓTHỂ

CỦAÔNGXLÀNHƯTHẾNÀO?a)Loạibỏbàmẹ,màsựchuyênquyềnngăncảnsựpháttriểntựđộngcủaôngta.b)Giữbàmẹlại,màđốivớiôngtalàsựantoànchủyếuNhưvậyđãcósựmâuthuẫngiữaavàb,vìthếcósựxungđộtnộigiới.

HAIPHẢNỨNGCÓTHỂa)Hoặcsựphảnkhángramặt.b)Hoặcsựthuầnphụctuyệtđối.VớiôngXlàsựthuầnphụcvàtừbỏ.ÔngXđãlýluận

mộtcáchvôthứcnhưsau:“Tôiphảituyệtđốivânglờiđểkhôngmấtđitìnhyêucủamẹtôi,màđólàsựantoàn.Tôiphảingăncảnmọichốngđốimẹtôi,làmchomấtđinamtính,làmchotôisuyyếuđi;tôiphảidồnnénbấtcứsựthùđịchnàođingượclạisựthuầnphụccủatôivàcónguycơlàmchotôimấtđisựcânbằng”.

NHỮNGPHẢNỨNGVÔTHỨCTẠONÊNCHỨNGSUYNHƯỢCTHẦNKINH

Vẫnlàmtrẻconvà“thằngcontrainhỏbé”

Giảm nam tính và tránhđốiđầu

Ức chế sự hung hăng vàchốngđối

TRIỆUCHỨNGTRƯỞNGTHÀNH(Thídụ):

NhútnhátThuakém Nữtính

Sợphụnữ Bất lựctìnhdục

Mặc cảmtộilỗi

Tínhdễxúcđộngvàtấtcảcácbệnhkhởipháttừđó(loét,viêmđạitràng,rốiloạntimmạch,v.v…)

GIẢIPHÁPCHONGƯỜITRƯỞNGTHÀNH(Thídụnhư):

Sốngđộcthân

Cướimộtngườivợnamtínhđểbảovệanhta

TrởthànhđồngtínhNhưvậy,chúngtathấythểchấtvàtinhthầnbịlẫnlộntrongđiềunày:bấtcứcănbệnh

thểchấtnào,cũngnhưbệnhtinhthần,lànhữngphảnứngcủacơthể.Nhưthế,dườngnhưcómột“cơthểtâmlý”,bởivìnóphảnứngnhưmộtcơthểvậtchất?Vớiđiểmnày,chúngtađãchạmngóntayvàokhoayhọctâmthể.Tuynhiên,đểchonóđượctáchrakhôngkhókhăn,tôiđềnghịchúngtacứtiếptụccuộcbaovây.

Cácnguyênnhâncủacănbệnh.Truytìmnguyênnhâncủamộtcănbệnhlàtrọngyếu.Nhưngcáinguyênnhânnhìnthấy

đượccóphảiluônlànguyênnhânthựcthụkhông?Tôithídụmộtngườiđànôngđangbướcđingoàiđườngphố.Ôngtabịmộtchiếcxemáy

đụngté,vàbịgãymộtchân.Thếnguyênnhâncủasựgãychânđólàgì?…Thoạtnhìnlà:1)Chiếcxemáy2)Cáitémạnh

3)Sựđãngtrítronglúcxảyratainạn.Chúngtahãythídụôngtanói“…tôilàngườilúcnàocũngđãngtrí…”Nguyênnhântrở

thành:1)Chiếcxemáy2)Cáitémạnh3)Tìnhtrạngđãngtríthườngxuyên.

Chúngtahãyđẩyxahơnnữa.Chúngtasẽnhậnthấyrằng(chẳnghạnnhư)ôngtađãngtríbởivìôngtathườngxuyênlolắng“vìgiađìnhôngta”.Nhưngtạisaoôngtalạilolắngvìgiađìnhmình?Chúngtahãythídụthườngxuyênxảyranhữngcuộccãivã,rằngbàvợôngtalãnhcảm,ôngtakhổtâmvìôngtachorằngvợmìnhkhôngthươngyêumìnhnữavàcáitìnhtrạngnàycànglàmtăngcáicảmxúctựtithêmmãnhliệt,rằngcáicảmxúctựtiđólàtriệuchứngcủachứngloạnthầnkinhcótừthờithơấu,v.v…

Giờđâychúngtađãcáchquáxavớicáinguyênnhânbanđầu:chiếcxemáy.Bâygiờchúngtahãythídụngườiđànôngnàylàtàixếhoặclàmộtngườithợđứngmáy.

Ôngtasẽlàmộtngườitạođiềukiệnthuậnlợichotainạn.Nhưngcórấtnhiềuchuyêngiađãnghiêncứutìnhtrạngthuậnlợigâyratainạn.Tôicũngđểchocácbạnnghĩmộtngười“tạothuậnlợichotainạn”khôngthểnàolàmkháchhàngcủacáccôngtybảohiểm…Sựviệcđãđượcxácminh:rấtnhiềungườicómộtkhuynhhướngrõrệtgâyratainạn,vìhoặcdonhâncáchcủahọ,hoặcdocácxungđộtnộitạithườngxuyên.

Đương nhiên đây chỉ làmột thí dụ, nhưng không “phải được nghĩ ramột cáchmiễncưỡng”nhưngườitacóthểnghĩ.Đươngnhiênlàkhingườiđànôngđóhoàntoàncânbằng,nhưnglạibịxeđụngtévìmộtngườibạnbấtngờgọianhta,thìnguyênnhânnhìnthấyđược(chiếcxemáy)vẫnlànguyênnhânthựcthụ!

Khichocáithídụnày,tôimuốntrìnhbàyđiềunày:mộtsựkiệnthuộcvềconngườiphảiđượcxemxétdướimọigóccạnh,vàcáinguyênnhânnhìnthấyđượckhôngđượcxemnhưlànguyênnhânthựcthụ.Sauđâylàmộttrườnghợpthôngthườnghơn:

ÔngZthanvãnvìchứngloétdạdày.Chúngtahãyxemđâynhưlàmộtthídụnhưngkhôngđượcsuydiễnnó.Ngườitabiết

chứngloétdạdàycóliênquanđếnsựxuấthiệncủadịchvịvàsựrốiloạncủahệthầnkinhgiaocảm.Vậymộtcáchchữatrịsơđẳngsẽtậptrungvàođâyvàđơngiảncốgắngngăntrởhoạtđộngcủadịchvị.Nhưng,chúngtahãygiảdụtrườnghợpsauđây:

TRIỆUCHỨNG

a)Loétdạdàyb)Bàitiếtquánhiềudịchvịc)thiểunăngtựvệchốnglạidịchvịd)khôngcókíchthíchtốchốngloéte)mấtsựcânbằnggiữasựtấncông(dịchvị)vàsựtựvệ(kíchthíchtố)chốngloétf)mấtcânbằngcủahệthầnkinh,đãpháhủysựcânbằnggiữasựtấncôngvàtựvệg)hệthốngthầnkinhmệtmỏih)loâu,cocúmthườngxuyên,mặccảmtộilỗivàthùnghịch,rốiloạncảmxúc,v.v…

Tạisao?Tạisao?Tạisao?Tạisao?Tạisao?

Tạisao?Tạisao?

Tạisao?

BỆNHTHỰCTHỤ

i)suynhượcthầnkinh

Tạisao?

NGUYÊNNHÂNTHỰCTHỤ

j)bấtcứnguyênnhânnàocũngcóthểgâyrachứngsuynhượcthầnkinh

Việcgìđãxảyratrongtrườnghợpnày?Chứngloétdạdàychỉđơngiảnlàtriệuchứng.Chữakhỏichứngloétnàysẽkhôngloạitrừ

đượcnguyênnhân.Chứngloétdạdàynàylàmộthiệntượngthểchấtcónguồngốctâmlý.Nhưvậyngườinàykhôngbịbệnhvềmặtthểchất,nhưngvề(nhấtlà)mặttâmlý…

Ngườiđóbịbệnhmộtcáchtoàndiện…xuấtpháttừmộtsuynhượcthầnkinhđượcchônvùisâukín.Nhưvậy,ngườitakhôngchỉchữacácđiểmavàb,nhưngcảalẫnbvànhấtlàcảivàjvìthếluôncảfnữa.Chínhtạiđâymàyhọcvàtâmlýhọclàmviệcsátcánhbênnhautrongmộthànhđộngchung.

Theodângian,ngườitanói“Chứngloétnàydothầnkinh”.Đúngracólẽngườitaphảinói:

“Chứngloétnàyđượcđặttrênnềntảngcảmxúcbịứcchế;cănbệnhnàylà“súpáp”,chophépgiảitỏasựcăngthẳngnộigiới.

Thídụkhác:Mộtngườiđaukhổvìámảnh.Ngườiđótìmđếnmộtnhàtâmlýhọc.Cácámảnhbiến

mất.Mộtítlâusaumộtrốiloạndạdàydữdộixuấthiện.Ngườibệnhtìmđếnmộtôngbácsĩ.Cácrốiloạndạdàybiếnmất.Sauđónhữngđắnđomệtsứcxuấthiện.Ngườibệnhlạitìmđếnnhàtâmlýhọc.Tiếpđếnlàviêmđạitràng,cogiật,cáccơnnhứcđầu,v.v…

Điềuchắcchắnlàngườinàyđaukhổvìmộtxungđộtsâulắng.Sựxungđộtnàytạoracáctriệuchứng,khithuộcthểchất,khithuộctâmlý.

Thídụnàychothấymộtcănbệnhlàphảnứngcủatoànbộcơthể.Trongtrườnghợpnày,ngoàicáctriệuchứngphảiđượcchữakhỏitìnhhìnhchungcủangườinàycũngphảiđượcsửađổi.

TOÀNBỘCƠTHỂPHẢNỨNGLẠINếuchúngtagặpphảitrườnghợpbệnhlaophổi,thếphổicóphảilàmộtcơquanriênglẻ

không?Không.Đólàmộtcơquanliênkếtvớitoànbộcơthể.Nóphụthuộcvàotoànbộhệthốngthầnkinh,nóphụthuộcvàocácphảnứngcủakíchthíchtố,củabộnãoýthứcvàvôthức,củacáchệthầnkinhmàchúnglạiphụthuộcvàocáctìnhhuốngtừbênngoài,v.v…

Bấtcứngườinàocũngđềuliênquanđếnmôitrườngmàanhtađangsống.Cácmốiliênquannàyđòihỏinhữngthíchnghithườngxuyên.Cơthểchúngtakhôngngừngphảnứnglạivớingoạicảnh.Nóphải:

a)hoặcthíchnghib)hoặctrốnchạyc)hoặcchiếnđấu.

Tấtcảcáccơquancủaconngườiđềuliênkếtvớinhau.Khôngcóbệnhcụcbộ.Bấtcứngườibệnhnàocũngbịbệnhtoàndiện;anhtabịbệnh

toàndiệncónghĩalàtoànbộcơthểanhtaliênkếtlạiđểphảnứnghầugìngiữsựcânbằng.Chỉcócácbệnhtổngthểmàcácbiểuhiệnthìkhutrú.Thídụ,mộtngườibịbệnhlaolàmộtngườibệnhtoàndiện,nhưngsựphảnứngđượckhutrútạinơiphổihoặcmộtnơikhác.

Đươngnhiênquanniệmnàylàchủyếu.Thuyếtnhịnguyêncơthể–tinhthầnbiếnmất.Sẽkhôngcònbệnh“củacơthể”vàbệnh“củatinhthần”nữa,nhưchúngtasẽthấysauđây.

ChỉcóCănbệnh,vớiphảnứngtoàndiệncủacơthểđượcliênkếtlại.1)Nguyênnhâncóthể:thểchất(vitrùngchẳnghạn)hoặctâmlý(thídụlàmôitrường

giađình)2)Cănbệnhluônlàtoàndiện.3)Triệuchứngchủyếunhìnthấyđượclà:hoặcthểchất(loét,lao,viêmđạitràng,v.v…)

hoặctâmlý(suynhượcthầnkinh,nhútnhát,v.v…)Nhưthếnàyđây:

Vìvậy,đốivớibấtcứcănbệnhnào,chúngtaphảilàmgìđây?Đươngnhiênlàphảichữarồi.Nhưnggìnữa?Truytìmnguyênnhânđểtránhmộttriệuchứngkháckhóchịuxuấthiện,nếunguyênnhânđóvẫnhiệnhữu.

Câyđạiphongcầmcủaconngười:Thầnkinhhệ

Cũngnhưphầnlớncácsinhviênykhoasợhãilùibướctrướcthầnkinhhệ,tôisẽkhôngmạohiểmgiớithiệunhữnggìngườitađãbiếtrồi…Vảlại,cảmộtđờingườicũngkhôngđủ!Nhưngtôimuốntrìnhbàychứcnăngcủavàibộphậnthầnkinhtrongvấnđềmàchúngtađangquantâmthôi.Trướchết,chúngtanênbiếtđiềunày:tấtcảnhữnggìxảyravớiconngườiđềutùythuộcvàothầnkinhhệcả.Khôngcóviệcgìcóthểthựchiệnđượcmàkhôngcónó;khôngbệnh tật, khôngmụn cóc, không ý nghĩ hoặc lý luận, không loạn thần kinh, không eczêma.Nhữnghiệntượngnhưlàvôthức,sựgợiývàthuậtthôimiênkhôngcógìlàthoátphàmnhưtôiđãnói.Chúngcónềntảngthầnkinhgiốngnhưbấtcứmộtbiểuhiệnnàocủaconngười.

Conngười,trướchết,làmộtcỗmáybiếnđổinănglượng.Thầnkinhhệtiếpnhậnnănglượngdướinhiềudạngkhácnhau(ánhsáng,mùihương,âmthanh,chuyểnđộngcơhọc,hơinóng,v.v…)Nótíchtrữnănglượngđóvàbiếnđổinó.Sauđónóphátrabênngoàidướidạngchuyểnđộng,ýnghĩ,lờinói.

Mặcchoviệcnóđượccấuthànhbởihàngtỉnhánh,ngườitacóthểcôngnhậnrằngtoànbộthầnkinhhệhoạtđộngnhưmộtcơquanduynhất.Nóđiềukhiểntấtcảcuộcđờicủaconngười:hệtuầnhoàn,hôhấp,vôthứctâmlý,ýthức,ýnghĩ,cảmxúc…Nóđiềuhòavàthốngnhấttoànbộcuộcsống.Nólàtácnhânđiềuphối,ngườichỉhuytốicao.Nólàngườichỉhuycáctrậnđánh(bệnhtật)chốnglạicáckẻngoạixâm.

Thídụ:sựchốnglạicácvitrùngtùythuộcvàosựvậnhànhhoànhảocủathầnkinhhệ,tíchtụquântiếpviệntạinhữngnơibịtấncông.Nólàmgiãnnởcácmạchmáu,tăngcườngthêmbạchcầu;nólàmhệtuầnhoànchậmlạiđểchobạchcầucóthểtiêudiệtnhiềuvitrùngnhất…Rồichínhnólàmtăngtốchệtuầnhoànđóđểquétbỏhếtcácxácnhỏbécủacácconvitrùng.Vàchúngta lànhữngconngười,khôngngừngchịuđựngsựtuyệtvờisốngđộngnàytrongmọihànhvicủacuộcđờichúngta…

TếbàothầnkinhNhântốnềntảngchủyếucủahệthầnkinhlàtếbàothầnkinh.Nơronnàygồmcó:–mộttếbàochứađựngthểnguyênsinh–vànhữngdâytrụtrụchaysợitrục(lướithầnkinh)

Tếbàovàlướithầnkinhđượcchianhánhrấtnhiềulần.Mốiliênkếtgiữacáctếbàothầnkinhhaynơronđượcthựchiệnbằngtìnhtrạngtiếpcậnchớkhôngphảivìliêntiếpnhau.

Đâylàmộthìnhhọabiểuhiệncácnơrontỏarộngvàthậtkỳdiệutrongsựhoànhảocủachúng…(dĩnhiênlàhìnhhọanàyđượcsơđồhóa!)

*Chúngtathấyđượcgì?Mộtnơronđếntừvỏnão(A)đượcphânnhánhquanhnơron(B)vàhướngđếnmộtcơ.Hơnnữa,nơronnàycònliênlạcvớinơron(C)đượckếtthúctạibiểubì.Trongvỏnãocòncónhiềunơronkháccóthểtạothànhnhiềutổhợpvôcùngđadạng.

*Nhưthếmàbộnãongườichứahàngtỉnơron!*Ngườitathấyngayconsốliênkếtkhôngthểtưởngđượcmàcácnơroncóthểthựchiện

vớinhau.Chúngtacóquyềnsửdụngmộttrungtâmthậtkỳdiệu,đầychặttrongsọchúngtavàtheolýthuyếtcóthểthựchiệnđượcmộtđờingườivớitấtnhữngkhảnăngvĩđạinhấtcủanó…

*Khixemxétconsốvôtậncủacácnơronđanghoạtđộng,chúngtacóthểhiểuđượcrằnghệthốngthầnkinhcóthểđưarabấtcứcâutrảlờichobấtcứthôngtinnào.Hàngtỉsựphốihợpcácnơronvớinhaucóthểđượcthựchiện…màđiềunàysẽlàsựvôtổchứctrongmộtđờisốngxãhộicótổchức.Vìthế,mọihànhvicủaconngườiphảiđược“địnhhướng”,đólàmục…đíchcủagiáodục.Giáodụclà“sựhuấnluyện”,ápđặtcácphảnxạcóđiềukiện,vàhọccáchphảnứngnhưthếnàotừmộtthôngtinnàođó(màyphảilàmnhưthếnàykhinóxảyrađiềunày;màykhôngđượclàmnhưthếkiabởivìđiềunàyđược;điềukiabịcấm;điềunàythìtốthoặcxấu,v.v…).Nhưvậysựgiáodụctạocácliênkếtgiữacácnơron,nhưtrongmộtbộócđiệntử.Kỳthậtlàmọiloạihìnhgiáodụcđềucóthểđược.Vàchúnghiểurằngmọihìnhthứcgiáodục,dùcholýtưởngnhất, làmộtsựthuhẹpcủacáckhảnăngcủanãobộ.Sướngthaynhữngconngườimàsuốtđờihọbiếtpháttriểncáctròcủahệthốngthầnkinh,loạibỏđượccácnỗiloâu,sợhãivàcácmặccảmmàchínhchúngcũnghìnhthànhmộtmạnglướibaolacủacácphảnxạcóđiềukiện!…

Sungsướngthaychonhữngaibiếtlàmviệc,thayvìcứngđờtrongcáctổhợpnơronluôngiốngnhau,nhưmộtbộócđiệntửchỉbiếtlàmcácbàitoáncộngnhỏ…

Luồngthầnkinh–Chấtnguyênsinhcủanơronchứamộtđộnglựchóahọccóthểkhởiđộngmộtloạtxungđiệnkhửcực.

Đólàluồngthầnkinh.Luồngnàylantruyềntừmộtnhântốthầnkinhnàyđếnmộtcáikhácvớiđiềukiệnphảicómộtsựthỏahiệpnàođógiữachúng.Cáctrungtâmthầnkinhđịnhhướngluồngnàyđếnhướngnàyhoặchướngkhác;chúngmởmộtlốiđinày(kíchthích)vàkhóamộtlốikhác(ứcchế).Chúngtađãthấycáicơchếvậnhànhtuyệtvờinàynhưthếnào.

Ởconngười,cáctrungtâmthầnkinhđượctạothànhbởitủysốngvàóc(nãobộ).Từtủysốngvàócxuấtphátnhiềudâythầnkinhnốiliềncáctrungtâmthầnkinhvớicácgiácquanchẳnghạn.(Nhờđómàconngườimớicóthểtiếpxúcvớithếgiớibênngoài).Cáctrungtâmnàycũngđiềuhànhcáchoạtđộngcủacuộcsốnghữucơ;đếnlúcnàychúngtagiaotiếpvớihệthầnkinhthựcvật,cũngđượcgọilàhệthầnkinhgiaocảm.

Hệthầnkinhgiaocảmnàylàhệthốngđiềuhòaquantrọngcủasựcânđốihữucơcủachúngta;nóchophépcácthíchnghiđểduytrìsựsống,hoạtđộngtríóc,lýtrí,nhậnđịnh…Bảnthânnócũngđượcnốikếtvớicáctrungtâmcaocấp(cáctrungtâmvùngđồithị,màtôisẽđềcậpởchươngsau),vàgiaotiếpvớihệthốngnộitiết,v.v…

Vớisựhàihòamànócungcấpchochúngta,hệthầnkinhgiaocảmlàngườibạnvàđồngminhcủachúngta.Nhưngchúngtasẽthấynócóthểtrởthànhkẻđịchcủachúngtađếnmứcnào,đưachúngtađếnbệnhtậtvàngaycảđếncáichết…

Tôiđềnghịvớicácbạnlàbâygiờchúngtahãyxemxéthaiđiểmthầnkinhquáiđảnbởitầmquantrọngcủachúng:vỏnãovàvùngđồithị.

Trướckhiđềcậpđếnvấnđềnày,chúngtanênbiếtđờisốngtâmlinhcaocấpcủaconngườitùythuộcvỏnão.Ýthứcvàcảýchíconngườikhôngthểcóđượcmàkhôngcósựhoạtđộngđúngmứccủavỏnão.

TuynhiênđâylàvùngcủanãobộcóthểlàmchoFranken–steinphảimơmộng…Đồithịlàmộttrungtâmthầnkinhnằmngaydướichínhnãobộ.Nhưngphầnlớncuộcđờicủachúngtanằmngaytạiđây,trongmộtcáivùngnhỏbémàchỉmộtngóntaythôicũngdễdàngchànátnó…Vùngđồithịnày(vàcácvùngphụcận:vùngdướiđồi,thểkhía,v.v…)gầngiốngnhưlà“bộnãocủavôthức”màtácdụngrấtchủyếu.

Vùngđồithịlàtrungtâmcủabảnnăng,cảmxúc,đaukhổ,thóiquen,tínhkhí.Vôthức,cácmặccảm,sựditruyềnthểchất,gầmlêntạivùngnàynhưnhữngcơndôngtốchỉchờbùngnổmàthôi.

Thêmvàođó,tạivùngđáynàycủanãobộcómộthệthốngđiềuhànhgiấcngủvàsựthứcvànắmquyềnđiềukhiểncáivỏnãomàchúngtarấthãnhdiện!Nhưvậyvùngđồithịlàmột“bộnãotrunggian”vớimứcđộthầnkinhvànộitiếtphứctạpkhônglườngđược.Đóchínhlàhệthốngđiềuhòachính;toànbộhệthốngthầnkinhgiaocảmphảitùythuộcvàonó.Vànhưthếđiềuhànhtoànbộcáchoạtđộngcủacáccơquannộitạng…

Vùngđồicóquanhệthườngxuyênvớivỏnão.Vàhaiphầnnàycủanão(mộtýthứcvàmộtvôthức)khôngngừngtraođổithôngtinchonhau…Thếchúngtacóthểnàonghĩrằngphảicómộttầmquantrọngnàođóđểbảotoàncácmốiquanhệtốtđókhông?

Bâygiờchúngtahãytưởngtượngđếnnhữngthầyphápthờihiệnđại làcácnhàphẫuthuậtnãobộ.ĐâylàconChó.Điềugìsẽxảyranếungườitahủybỏvỏnãocủanó?NếungườitacắtđitấtcảcáccơcấunằmởtrênvùngĐồithị?Conchócóchếtkhông?Conchóđócótrởthànhđiêndạikhông?Khôngcóbấtcứđiềugìnhưthế.Nókhôngcònvỏnão;nókhôngcònýchívàýthức.Bộnãotrêncủanóđãbịcắtmất,nhưngnóvẫntiếptụcsốngvớibộnãodướicủanó.Nóvẫncómộttháiđộđúngđắn,dườngnhưđượclàmchothíchnghivớimộtmụcđích.Conchó“đồithịnày”sốngnhờvàocáckhuynhhướngbảnnăngvàvôthứccủanó,vàdườngnhưthếquáđủđểchonócómộthìnhdạngbìnhthường…Nóvẫnbịsựdễchịuthuhút,vàcảmthấyghêtởmcáikhóchịu.Ngắmnhìnnó,cóthểnàongườitanóilànó“chọn”mộttháiđộnàođókhông?Khôngđúngnhưthế.Đóđơngiảnchỉlàtròtuyệtdiệucủamộthệthốngthầnkinh,đượcthựchiệnbởicáctrungtâmlạkỳởphầnđáycủanãobộ…Đólàmộtconchómáymóc,đólàconchómộngdu.

ThếđiềuđócóxảyravớiConNgườivớibộnãovĩđạivàcáivỏnãohùngmạnhcủaanhtakhông?

Khôngsosánhđếnmứcđó,hiệuquảsẽnhưthếnàovớiconKhỉđượccắtbỏvỏnão?Nócócòngiữmộttháiđộđúngđắnkhông?Không!Nósẽchìmtrongmộttrạngtháikhôngsinhkhívàsữngsờ.Điềunàychứngminhmộtviệc:đốivớicácĐộngVậtcóvúbậccao,cáctrungtâmởphầnđáycủanãobộđãquenlàmviệcchặtchẽvớivỏnão.

Vànhưthế,vùngđồithịđãmấtđitínhtựđộngcủanó.Ởconngười,khônghềcóhai“bộnão”riêngbiệt,nhưnglàhaitrungtâmquantrọngcócácmốiquanhệchặtchẽcótổchứcvàcáinàykhôngngừngphảicầnđếncáikia.Vỏnãocủachúngtabảođảmmộtđờisốngtinhthầncaochochúngtavớisựhợptácmậtthiếtvớibộnãovôthứccủachúngta…Vànếu“tinhthần”tácđộnglên“thểchất”,đơngiảnchỉvìcóvôsốmốiquanhệthầnkinhgiữavỏnão,vùngđồithị,hệthốngthầnkinhgiaocảm,cáccơquannộitạng,dacủachúngta,v.v…

Vàicuộcphẫuthuậttạivùngđồithịđôikhikéotheocáccơncuồngđộngbấtngờ,vớicácđặctrưng:sựsảngkhoáiquáđộ,sựlặplạicáctừ,sựphálêncười,tròchơichữkhôngngừng,lờigiễucợtthôbỉ,v.v…(XemlạiCuồngđộngtạichươngLoạnthầnkinhvàLoạntâmlý).Cũngnhưthế,vàicuộcphẫuthuậttạichínhngaycáivùngnàysẽlàmxuấthiệncáctriệuchứngsầumuộnvớinỗilohãisâulắng,khócnứcnở,nỗilosợkhủngkhiếp,cảmgiácsẽchếtsắpxảyravàngàytậnthế,v.v…NhưvậydườngnhưbệnhHưng–TrầmCảmcóliênquanđếncácbiếnloạncủavùngđồithị(chẳnghạnmộtkhốiunhỏngaytạituyếnyênsẽépvùngdướiđồi).Vảlạichúngtasẽthấyởphầnsau,nhữnggìsẽxảyrakhingườitakíchthíchnhẹbộnão“vôthức”củamộtconthúkhôngcóvỏnão.

Điềunàychothấygì?Rằngnhữngbiếnđộngtạivùngthầnkinhnàysẽlàmbùngnổvô

thứcmàkhôngmộtkềmhãmnàocóthểchốnglạinó.Vàrằngnếumộtconngườicómộtvỏnãobịtổnthương,anhtavẫnsốngđượcnhờcáctrungkhuđáycủanãobộ.Nhưnganhtasẽmấtsựkiểmsoát,anhtachỉcònlạinhữngbảnnăngcơbảnnhất,chỉcònlạimộtcuộcsốngthựcvậtvànguđần.

Nhưngnhưthếchưaphảilàhết!Cácnơroncủavùngđồithịbịkíchthíchbởicácxungđiệnnhậnđược.Đếnlúcđóvùngđồithịhướngcácthôngtinđếncácnơronmànócònquanhệ.Ngoàira,cácdâythầnkinhchạyđếnvỏnão(trungtâmcủaýthức,ýchí,trínăng)đingangquacáctrungtâmmàchúngtađangquantâm.Nhiềudâythầnkinhđặcbiệtkhácnốiliềnphầnđáycủabộnãovớivỏnão.Nhưvậy,vớihàngtỉdâythầnkinhnốiliềnnãobộvớinhữngnơixanhất,toànbộcơthểđềuliênkếtvớinhaubởimộthệthốngđiệnvàhóahọcrộngkhắp…Bâygiờchúngtađãthấyđượcsứcmạnhcủanãobộtrêncơthểchưa?Khôngmộtcơquannàocóthểthoátkhỏiảnhhưởngcủabộnão.Nhưngchúngtakhôngđượcquênnãobộcũngchỉlàmộtcơquanmàthôi…Vìthế,nócũngsẽphảnứnglạivớicácxungđiệnkhôngkhácgìmộtcơquankhác(nhưcáccảmxúcchẳnghạn).

Nhiệmvụcủavỏnãolàgì?Ngoàiviệcnóchophépsựxuấthiệncủaýthứcvàýchíbậccao,vỏnãolàtrungtâmđiều

hành,kiểmtra,hàihòavàtổchức.(Nhưvậyvùngđồithịlàtrungtâmcủacácxungđộngcảmxúcvàvôthức).Nếuvỏnãohoạtđộngkhôngtốt,cácxungnăngcủavùngđồithịbịphómặcchochúngmàkhôngbịsự“kiểmsoát”nàocủavỏnão.Nếuvỏnãobịsuyyếu,nóbấtlựctrướccáccuộctấncôngcủacácvùngvôthức…

Ngườitanhậnthấyđiềunàytrongcáctrườnghợpthôngthườngnhư:làmquásức,cảmxúc, lo lắngkéodài,ngộđộc, losợgiậndữ,v.v…Đến lúcnàysẽ làcuộcsốngvô thứcđượcphóngthíchkhôngcảntrở.Nóichođúng,chúngtacóhai“CáiTôi”:mộtđượcđiềukhiểnbởivỏnão,cáitalệthuộcvàotrungtâmcủaphầnđáynãobộ…màtrongđóchúngsẽtìmthấynhữnggìcầnthiếtđểtạomộtcuộcđờithóiquenvàbảnnăng(điềunàychothấyrõconChókhôngvỏnão,cáccơnbùngpháthưng–trầmcảm,v.v…).

Chúng tacóhai “bộnão”khôngngừng traođổi thông tinvàđòihỏimộtsựcânbằnghoànhảotrongcácmốiquanhệ.Sựthoảimái,ýchíhùngmạnhkhôngcocúmvàcăngthẳngcủachúngtaphảitùythuộcvàovỏnão.Chínhvỏnãocủachúngta“kềmhãm”cáccảmxúcvàbảnnăngxoayquanhvùngđồithị,ngăncảnchúngtựphóngthíchnhưcáccơngiólốc…Tôisẽcònnóivềvấnđềnày.

SựchuyểnhoánBâygiờchúngtasẽhiểudễdànghơncáicơchếvậnhànhmàtôiđãnói(xembảndanh

mục).Sẽcóchuyểnhoánmỗikhimộtxungđộttâmlý“chuyểnhoán”sangmộttriệuchứngthểchất.

Trườnghợpnàythườngđượcnhậnthấytrongchứngưuuất;mộtxungđộtcảmxúc(tinhthần)đượcdiễngiảibởisựtêliệtcủamộtchi,tìnhtrạngmùlòa,cogiật,cũngnhưbởicácámảnh,tật,v.v…Mộtxúcđộngcóthểđược“chuyểnhoán”bằngnhữngtiếnghét,cúđánh,lờichửibới;hoặcbằngsựmấttiếng,têliệt,cogiật,timngừngđập,v.v…Vànhữnggìcógiátrịchohaithídụnàyđềucógiátrịchotấtcảnhữngđiềukhác.

Thựcrachúngtakhôngđượctáchđôi“đờisốngtâmlý”với“thểchất”bởivìởđâychúngtaxemconngườinhưlàmộttổngthể,màtrongđóbộnãovàcơthểkhôngngừngliênhệvớinhau.Nếumộtnguyênnhânthểchất(ngộđộcchẳnghạn)cóthểphátsinhcáctriệuchứngtâmthần,thìchúngtacũngdễhiểurằngmộtnguyênnhântâmthầncũngphátsinhcáctriệuchứngthểchất.

Khibiếtrõcácphânnhánhcủahệthốngthầnkinh,thìkhôngmộtphầnnàocủacơthểbịtáchbiệt.Khôngmộtcơquannàohoạtđộngmộtmình;nhưngcónhiềucơquanđượcnốiliềnvớiphầncònlạicủacơthểbằngnhữngnốikếtthầnkinhtuyệtvời,nộitiết,v.v…Vìthếbấtcứcănbệnhnàocũngbaogồmcácphảnứngtinhthầnvàthểchất,bởivìbệnhlàmộtphảnxạcủamộttổngthể:conngười.Vìvậy,bấtcứcănbệnhnàocũngtoàndiệnvớicáctriệuchứngkhu

trútạimộtđiểmnàyhayđiểmkhác.Dĩnhiênlàtôikhôngthểnàoxemxéttấtcảcácphảnứngcóthểxảyracủacơthể…Làm

điềunàycónghĩalàphảilàmtoànbộsựphântíchbệnhlý!Sẽphảitìmkiếmtấtcảcácnguyênnhânthểchấtcóthểtácđộngđến“tinhthần”,cũngnhưtấtcảcácnguyênnhântinhthầncóthểảnhhưởngđến “cơ thể”!Vìvậy tôiphải “đóngkhung”vấnđề tùy theocuộcsốnghàngngày…Vìnguyênnhânđómàtrongchươngnàytôichỉđềcậpđếncảmxúc(kểcảcácphátsinh)màchúnglànềntảngcủarấtnhiềucănbệnhtâmthể.

CuộcsốnghàngngàyvớicảmxúcCảmxúcchínhlànềntảngcủacuộcsốnghàngngày.Mộtcáchtựđộng,cơthểchúngta

hướngvàosựtìmkiếmnhữnghoàncảnhdễchịu;đósẽlànhữngcảmgiácvuitươi,thoảimái,vuithích,v.v…

Cũngnhưthế,cơthểchúngtaluôntìmcáchloạibỏnhữnghoàncảnhkhóchịu,cóthểlàmchonómất cânbằng.Làmcáchnàođể loạibỏnhững tìnhhuốngnày?Bằngcách trốnchúnghoặctiêudiệtchúngbằngchiếnđấu.Nhưvậytiếptheosaulànhữngcảmgiácsợhãi,sầunão,giậndữ,khiêukhích,v.v…

Cảmxúclàmộtphảnxạcủacơthểtrướcmộttìnhhuốngrốirắm(dễchịuhoặckhóchịu).Nếutôichứngkiếnmộttainạn,khôngphảitainạnđótạoracảmxúc.Tạinạnđókhởiphátmộtsự“giậtmình”dữdộidosựkhôngthíchnghiđộtngộtcủacơthể.Chỉsauđócảmxúcmớixuấthiện.Đếnlúcnàycơthểtôimớicốloạibỏtìnhhuốngkhóchịuđó,hoặcbằngcáchtrốnkhỏinơixảyratainạn,hoặcđánhchốnglạinó.

Cảmxúcsẽtácđộnglêntoànbộcơthể.Nhưngđiềunàymớinghiêmtrọnghơnhết:cảmxúccóthểtrởthànhtácnhânchínhcủacănbệnh.Ngườitathườngcókhuynhhướngnghĩrằngcảmxúccónghĩalà“cảmxúcdosốc”.Khôngphảinhưthế.Cáccuộcxungđộtxúccảm,cácphảnứngtìnhcảmsâulắngvàkéodài,cácnỗilohãi,loâu,oángiận,dồnnén,mặccảm,v.v…đềulàcảmxúc!Nhữngcảmxúcsâulắngvàkéodàilànhữngthứnguyhiểmnhất…

Conngườicóthểđáptrảcảmxúcbằnghaicách:a)bằngcáchgiảitỏa(đánhđập,lahét,chửirủa,khóclóc,tấncông,chửibớibằnglờinói

hayýnghĩ)b)hoặc“nuốttrôinó”(chẳnghạnmộtngườinổiloạn,khôngngừngnuốttrôitínhkhiêu

khíchvàgiậndữcủaanhta).Cảmxúclàcơnbãotốthểchất.Mọingườiđềubiếtmộtcảmxúcmãnhliệtkéotheonhiềuthayđổisinhlývàtâmthần.

Nhữngngườinhútnhátvànóngnảyrấtrànhvấnđềnày!Thếcáigìphátsinhcảmxúctrướctiên?

1)Mộtsứcmạnhbấtthườngcủaluồngthầnkinh.Cácđườngđibìnhthườngđều“trànngập”.Luồngnàyđitrậtlối,vượtquámụcđíchcủanó,vàđượcphátđingoàicáclốiđibìnhthườngcủanó.Toànbộcơthểbịxáotrộn,kểcảnãobộ.Ýthức(vỏnão)bịnhiễuloạn,“ngườitakhôngcònbiếtđãlàmnhữnggìnữa”.

2)Mộtcảmxúcmạnh(nhưsợhãihoặcgiậndữ)sẽphóngthích(ngoàinhiềuthứkhác)mộtlượngadrênalin.Adrênalinlàmộtchấtcomạch,đượcphátratừcáctuyếnthượngthận.Cáctuyếnnàynằmởphầntrêncủacácquảthận,vàlàmộtphầncủacácbộphậnnộitiết.Mỗicáicânnặngkhoảngsáugram.Chấtadrênalintácđộngmộtkhicócáchiệntượngsauđây:

1)cógiatănglượngđườngtrongmáu;2)tăngsứccorútcủacáccơ;3)máulưuthôngnhiềuhơntronghệthốngcơbắp;4)máugiảmthờigianđôngtụ.Đếnlúcnày,mộtcơchếvậnhànhhoànhảonhậpcuộc,đượcCannonnhậnthấy.

Nếuchấtadrênalincorútcáccơ,cóphảilàđểchuẩnbịchothửtháchsắpxảyrakhông?Đểchuẩnbị chúngchochiếnđấuhoặc trốnchạy.Cảmxúccó thể “làmtê liệt tayvàchân”,nhưngnócũngchovàingườimộtsứcmạnhphithường.Trongvàitainạn,ngườitađãthấycónhiềungườicóthểbỏchạyvớimộtsứclựckhótin.Đếnlúcđóngườitasẽnóiđến“nỗisợhãigắnthêmcánhchoanhta…”hoặc“…cảmxúctạochoanhtamộtsứcmạnhoaihùng…”.Đánglẽngườitaphảinói“cảmxúcđãcungcấpadrênalinchoanhta,hoặcđểtrốnchạy,hoặcđểtấncông!”.

Dùchobỏchạyhayđánhtrảvìcảmxúc,đóchínhlàphảnứngcủatoànbộcơthể,đangcốgắngloạibỏmộthoàncảnhkhôngdễchịu.Mộtcáchvậnhànhtuyệtđốibìnhthườngkhôngcóliênquangìvớisựhènnhát,khiếpsợhoặcdũngcảm.Ngoàiravỏnão,trongtrườnghợpnày,cóthểđảmnhậnvaitròquantrọngkềmhãm,vớiđiềukiện,chínhbảnthânnócũngkhôngbịrốiloạnvìcảmxúc!

ChúngtahãytrởlạivớiđờisốngthườngngàyNhưngngườitasẽnóigì…Thếcòntrongđờisốngthườngngày?Nhưng…đóchínhlà

cuộcsốngthườngngàyđấy!Nóđượcbaogồmcảmxúc,cảmgiác,cơngiận,khiêukhích,trốnchạy,uẩnkhúc,ứcchế,v.v…Thếmàtrongvàitìnhhuống,nhiềuquyướcbuộcchúngtaphảithảnnhiên.Ngườiđànôngcóđượcphépkhóckhông?Cóđượcquyềnbiểulộcảmxúckhông?Coinào!…khônghợpvới“tínhnamnhi”chútnào!Vìvậyngườitachỉđơngiảncấmđiềuđó,vàngườitađể“sựyếuđuối”chophụnữ.Thậtngungốc,nhưngnólànhưthế.

Chonên(thídụ)chúngtanỗigiận(cảmxúc)màvẫnkhôngthểđánhtrảđược(đểgiảitỏa),toànbộcơchếvậnhành“hoạtđộngkhôngtải”.Nếuchúngtaquásợmàkhôngthểbỏchạyhoặcđánhtrả,cũngnhưthế.Khôngmộtgiảitoảnàoxuấthiện.Trongtrườnghợpnày,cảmxúcmớitạonhữnghiệuquảđộchại…

Chúngtahãythídụmộtngườiđànông,trongsuốtnhiềunămliền,phảichịunhiềucảmxúcnộitại?Vàvìmộtlýdonàođóanhtabuộcphảitỏrathảnnhiên?Ngườidễhiểusựdưthừachấtadrênalinvàđườngcóthểcónhiềuhiệuquảnguyhại…

NHỮNGẢNHHƯỞNGKHÁCCỦACẢMXÚCHệthốngtim–mạchđóngvaitròquantrọngcủacảmxúc.Nókhởiphátchứngloạnnhịp,

chứngmạchnhanh,nhữngcơnđauđôikhirấtdữdội.Đươngnhiênlànhữnghậuquảnàycóthểtácđộnglênmộttráitimcóbẩmchấtbệnh.Hơnnữa,ngườibệnhtưởngmìnhbịmắcbệnhtim.Đến lượtcảmgiácnàytạothêmcảmxúc…làmgiatăngcơchếvậnhànhkia.Ngườitakhôngtínhnhững“cănbệnhtimcónguồngốcthầnkinh”,cónghĩalàvìcảmxúc.Cóvàitriệuchứnggợichochúngtachứngđauthắtngực.Cóhiệntượngthiếuhơithở,maumệt,choángváng,đauđớn.

Vàcácquảthậncũngđượcđưalênhàngđầu.Hệthốngthầnkinhbịmấtthăngbằngsẽảnhhưởngđếnthận,dolưuthôngmáukhôngđầyđủ.Vậythậnsẽlàmgì?Nóphảnứngbằngcáchtạoramộtchấttănghuyếtáp,kháđộchại.Bệnhviêmthậnnặngcóthểxuấthiện.Vàthếlàngườitachứngkiếncáichếtcủamộtconngườimàcănbệnhthậtsựchỉhoàntoàndocảmxúcvàtâmlý…

Dađápứngrấtmạnhvớicảmxúc,bởivìnóliênhệtrựctiếpvớihệthầnkinhgiaocảm.Cácnốtphỏngcóthểxuấthiện,mụncóc,màyđay,eczêma,dấucủaChúa…

Cácrốiloạnbaotử:cảmxúctạocơnnônmửa,cothắtthựcquản,chứngkhótiêu,sựquáaxít, loétdạdày.Sựtiêuhóaluônbịảnhhưởng.Vàcũngvìthếmàngườitanói“…dothầnkinh”…trongkhicănnguyêncóthểlànhữngxungđộttâmlýlàmrốiloạnhệthốngthầnkinhthựcvật.

Cảmxúckéodàicóthể làmxuấthiệncáccơnđauởvùngruộtthừa.Ngườita làmgì?Ngườitagiảiphẫu…vàcáccơnđauxuấthiệntrởlại.Cũnggiốngnhưtrườnghợpcủatim,nỗilosợruộtthừalàmgiatăngcảmxúcvàthếlạilàcáivòngluẩnquẩn.Đôikhicảchứngviêmđạitrànglàbệnhtâmthể.

Cácrốiloạnhôhấpcũngrấtđadạng.Cácrốiloạnđơngiảnnhấtthườnglàchứngcomạchvàgiãnmạch(Ngườixúcđộngtáihoặcđỏmặt).Nếucácxúcđộngsâulắngvàkéodài,ngườitacóthểnhậnthấychứngsunghuyết,xuấthuyết,tổnthươngởruột,thận,gan…

Trongtấtcảcáchậuquảcảmxúc,mắtxíchchịutráchnhiệmlàhệthốngthầnkinhthựcvật.

Hơnnữa:Cóvàitriệuchứngchứcnăngcũngcóthểtrởthànhthểchất:mộtbệnhphùnhẹ(cósự

thâmnhiễmthanhdịchtrongcácmô)hoặchiệntượngsunghuyếtkhutrú(sựtíchtụmáutrongmộtcơquan)cóthểdẫnđếnchứngphồngnước(tổnthương)hoặcđếnchứngloét.Bởivìsựtáiđitáilạimộtrốiloạnchứcnăngcóthểtạomộttìnhtrạngcầngiảiphẫu.Sựrốiloạncủahệthốngthầnkinhđôikhimangđếnvôsốhậuquảkhôngthểngờđược.Sựkíchthíchhệthốngthầnkinhgiaocảmcókhidẫnđếnnhữngtổnthươnglàmchếtcáccơquan.Đãbaonhiêulầnngườitanghĩchứngviêmthậnhoặcxơgancóthểphátsinhtừnguồngốctâmlý?…ChínhvìthếmàHệGiaoCảm,thayvìlàmchoconngườihàihòalạigiếthạianhta.Điềunàygiảithíchrằngtrongvàitrườnghợp,ngườitabuộcphảilàmtêliệthệthầnkinhgiaocảm(hoặcdophẫuthuật),hoặcbằngthuốc“anthần”,nhưchúngtasẽthấyởphầnsau.

CáccảmxúcđượclặpđilặplạinhiềulầnChúngtathấysựnguyhiểmcủacáccảmxúccótínhcáchmãntính.Đôikhitrongsuốt

nhiềunămliền,nhiềungười“chếngự”cơngiận,tínhkhiêukhích,sựthùđịch,sựnỗigiận,sựbựctứccủahọ.Theocáchngườitathườngnói,mọichuyệnđang“xảyraởbêntrong”.Cảmxúcxuấthiệnchưa?Cơthểphảnứngchưa?Ngườiđókhôngnhúcnhíchdotácđộngcủamộtphảnxạcóđiềukiện(giáodục,luânlý,cácquiước,v.v…).Ngườiđó“nuốt”tấtcảmọithứ.Nhưvậy,cảmxúcliêntiếpgâyracácrốiloạntoàndiện,màcácgiảithoátđộchạikhôngbaogiờđượcthanhtoán…

Cácxungđộtnộitạivớitấtcảnỗilohãicũnglànhữngnguyênnhânquantrọngcủacácrốiloạngiaocảm.Chúnggâyquánhiềutáchạivìchúngvẫnvôthứctrongchínlầntrênmười!TôisẽnóilạivấnđềtrongchươngDồnNén,nhìndướigóccạnhnày.

SựvậnhànhtốtcủavỏnãosẻloạibỏcáccảmxúcnhiễuloạnChúngtađềubiết“tínhxúccảm”làrấtquantrọngtrongcácđiềulolắngkéodài,làmviệc

quásức,kiệtsức.Nhữngngười“dễbịkíchđộng”lànhữngngười“dễxúccảm”.Mỗikhichúngtabịmệtnão,nhiềucơncảmxúcxuấthiệnmàkhôngcầncầuxin…

Nếucácphảnứngcảmxúcquámãnhliệt,thìdườngnhưkhôngcósự“kềmhãm”nào.Vìđâucósựthiểunăngkềmhãmđó?Cóphảicảmxúcxuấthiệnmauhơnmỗikhivỏnãobịrốiloạnkhông?…Đóđúnglàđiềuđangxảyra.Điềunàyrấtquantrọng:đâylàquytắcvàngchosựthoảimáivàcânbằngcủaconngười.

Nhưngtrướctiên,đâylàmộtthínghiêm“ghêsợ”khác.CannonvàBaretcắtbỏvỏnãocủamộtconMèo.Nhưvậy,vùngđồi thịcũngđược táchkhỏicácvùng trêncủanãobộ.Vàngườitanhậnthấyđiềuquantrọngnày:tấtcảmọicảmxúccủacuộcđờiconvậtxuấthiện.Điềunàychứngtỏmộtviệc:vỏnãokhôngcầnthiếtchosựxuấthiệnvàcáchbiểuhiệncảmxúc.Nhưngtráilại,nóđượcdùngnhưlàmột“kềmhãm”.Hayhơnnữa,vỏnãocủamộtconngườihoạtđộngmộtcáchhoànhảonhấtcóthểchịuđựngnhiềunỗiđauđớndữdộimàkhôngcóxúccảmvàvớinỗiđaunhẹnhất…Vảlạiđólànguyêntắccủaviệc“sinhđẻkhôngđau”màtôisẽnóiởphầnsau.

“Sham–rage”hay“bệnhgiảvờdại”Conchókhôngvỏnão(củaGoltz)sốngđượcmườitámtháng.Nóbiểuhiệncáccơngiận

dữnhưbấtcứconchóbìnhthườngnàokhác.Nhờthếmàngườitakhámpháđược“sham–rage”hay“bệnhgiảvờdại”

RansonvàMagounkích thíchvùngdướiđồi củamột conmèokhôngcóvỏnãobằngđiện.“Saucáikíchđiệnnày,conmèongướcđầulênvàchothấyhaiđồngtửgiãnnở.Nhịpthở

giatăngvềtốcđộvàbiênđộ,vàconvậtbắtđầucửđộng,kêumeomeo,cắn,quào,dữdộicốgắngthoátrakhỏidâyđangcộtnó.Nếungườitatiếptụcviệckíchđiện,lôngtrênlưngvàđuôicủanósẽdựngđứng lên,mồhôixuấthiệnở lòngbànchântrongkhinướcmiếngchảyrấtnhiềutừmiệngcủanó…Conmèocưxửnhưthểnóbịmộtconchóđangsủatấncông.Cácphảnứngnàytuyệtđốixuấtpháttừnguồngốcvùngdướiđồi(JeanDelay).

Nhưvậy,vùngdướiđồi làvùngkhởiphátcáccơngiậndữ,khiêukhích,thùđịch…nóitómlạitấtcảcácloạicảmxúc.

Bệnhgiảvờdại,mộtphảnứngcủasựgiậndữquáđángvàkhôngbịkềmhãm,tùythuộcvào:

1)sựkíchthíchcủavùngđáynãobộ.2)khôngcóvỏnão.

Chúngtaphảinhậnthấyởđâyconvậtphảnứngácliệtlạinhữngkíchthíchthậtnhẹ,màtronglúcbìnhthườngsẽlàmchonódửngdưng.

Cũngnhưthế,mộtconngườimàvỏnãohoạtđộngkhôngtốtsẽlàđốitượngcủanhữngthôithúc,cảmxúc,giậndữ,hunghãnvàđiêndạikhởiphátbởicáchoàncảnhmàtronglúcbìnhthườngsẽkhônglấygìquantrọng…

Sựtựchủthựcthụvàgiảtạo–Cácchứngloạnthầnkinhbộcphátnhanhnhưnấmvàbaolanhưbểkhổ.Cácbệnhtimmạch,thận,gan,baotử,thìvôsốkể.ChứngloétdạdàyphổbiếnnhưcácHuânchươngcôngtrạngvềnôngnghiệp.Nhưngrấtnhiềukhicáccănbệnhnàybắtnguồntừsựkíchthíchthầnkinhgiaocảmvàcáccảmxúcsâulắngđãkhởiphátsựkíchthíchđó.

Vànếutôinhấnmạnhđếncáccảmxúcnàylàbởivì:a)hệthốngthầnkinhgiaocảmlàNgườiĐiềuHànhTốiCaocủacơthểcủachúngta.b)rằngnỗilohãivàxúccảmlànhữngnhântốchínhcủasựrốiloạncủahệthầnkinhnày.Bâygiờchúngtahiểurằngsựhoạtđộngtốtcủabộnãolàchủyếu,vàmộtvỏnãohoàn

hảochophépđiềuhòavàkiểmsoátđượccáccảmxúc.Mộtconngườimàcóđượcbộnãovàhệgiaocảmhoànhảo,cótấtcảcơmaysốngmộtcuộcđờitrongsựtựchủvàsángsuốttoàný…vàbịrấtítbệnhtật.

Tôithídụmộtngườicóbộnãomệtmỏi(thídụlàmviệcquásức).Anhtagặpphảimộttìnhhuốngkhóchịu.Điềugìsẽxảyra?Cảmxúcxuấthiện,làmnhiễuloạntoànbộcơthểanhta.Hơnnữa,cảmxúcđólàmxáotrộnvỏnãođãmệtmỏicủaanhtamànókhôngthểchốngcựlạiđược.Sựgiậndữ,xuấtpháttừvùngđồithị,sẽbộcphát.Vớicơngiậndữnày,vỏnãokhôngthểnàođưaramộtkềmhãm,sựkiểmsoát,mộtsựđiềuhòanào.Ngườinàytrởnênvôthức,“tốimặtvìtứcgiận”vàcónhiềuhànhvihungbạovàthúcgiụcmà“lýtrícủaanhta”sẽchêbai.Nhưng“lýtrí”và“ýchí”củaanhtakhônghoạtđộng,bởivìchúngtùythuộcvàovỏnão,đãkhôngcònsửdụngđượcnữavìmệtmỏivàcảmxúc.Nóichođúng,anhtađãmắcphải“sham–rage”nhưmộtconthúkhôngcóvỏnão…Vàchúngtacũngbiếtlàtrongtrườnghợpnày,chỉcầnmộtsựkíchthíchnhẹthôicũngđủkhởiphátmộtcơngiậndữmãnhliệt.

Nếutráilại,mộtbộnãocủangườiđóhoạtđộngtốtthìsao?Cứchomộthoàncảnhxấuxảyravớianhtađi!Nhưngnósẽkhôngkhởiphátmộtcảmxúcnhiễuloạn!Nhưngnếuxúccảmvẫncứxuấthiện(saumộttìnhhuốngvôcùngkhóchịu),nóliềnbị“kiểmsoát”bởivỏnãotrongtìnhtrạnghoànhảo.Nhưvậy,ngườiđóvẫnvôcùngsángsuốtvàcóthểđốimặtvớihoàncảnhdướimọigócđộ…Conngườinàyrấttựchủ,khôngphảivìanhta“cắnrăngđểtựkềmchếmình”nhưngchỉđơngiảnvìbộmáythầnkinhcủaanhtacungcấpmộtsựtựchủtựđộng.

CÁCBỘNÃOMẮCBỆNHMộtbộnãomắcbệnhsẽlàmmấtcânbằngcơthểđangchịuảnhhưởngcủanó.Nhưng

đếnlượtnó,sựmấtcânbằngcủacơthểlạiảnhhưởngđếnnãobộ.Chúngtakhôngbaogiờđượcquênrằngcơthểconngườilàmộttổngthểhoànhảo.

Cuốicùngthìbộnão,cànglúccàngmấtcânbằng,mấttấtcảsựtựchủ.Sựthiểunăngcủabộnãocóthểdohainguyênnhânlớn:làchínhsựmệtmỏicủanãobộ,hoặcgâyrabởisựmệtmỏithểchất.Điềunàythườngđượcgặpnơinhữngngườicóbộnãoyếuớtvìtínhkhí.

Nguyênnhânthiểunăngthứhaicủanãobộthườnggặp:sựdồnnén(đượcxemxéttrongmụcPhânTâmHọc)làmchuyểnhướngmộtphầnlớnhoạtđộngýthứcchovôthức.Tôisẽnóilạivấnđềnày.

Trongcảhaitrườnghợp,sựthiểunăngcủabộnãokhôngchophépsựthíchnghivớicáctìnhhuốngxảyra.Khôngmộtđiềutiếthàihòanàođượcthựchiệnnữa.Cácxungđiệnthầnkinhtrởnênhỗnloạn:đâylàsựmấtcânbằngtoàndiệncủacơthểvớitấtcảcáchậuquảcủanó.

Nhưvậycàngnênnhấnmạnhvàosựhoạtđộnghoànhảocủabộnãovàsựthoảimáidosựhàihòatạora.Nếuchúngtapháttriểnđượcsựcânbằngthểchất(kểcảnãobộ),thờiđạicủachúngtasẽkhôngcònnhữngkếtquảkhóchịu.

CUỘCSỐNGHIỆNĐẠIKhôngphảichínhcuộcsốnghiệnđạisảnsinhranhiềurốiloạnthểchất,màlàsựquáxúc

động,loâuvàsợhãi.Tôixinnhắclạilàvềđiểmnày,lohãilàyếutốchủyếu,nóthườngkhởiphátphầnlớncácbệnhtâmthể:dùchođólàcácámảnh,địnhkiến,loét,rốiloạndạdày,v.v…

Cảmxúcvàloâutạorathộtchuỗibệnhhiệnđại.Nhưngđiềuquantrọngkhôngphảilànguyênnhâncảmxúc,màlàsựtựchủcủavỏnão.Sựtácđộngvàsựnghiêmtrọngcủacảmxúcluônxuấtpháttừmộtthiểunăngcủabộnão,mànóchínhlàChúaTểcủasựTựchủ!

Cuộcsốnghiệnđạikhôngthểlàmgìvớisựcânbằngcủabộnãovàcơthể.Vìthế,ngườitaphảilàmmọicáchđểtáchtấtcảcácyếutốlàmchonómệtmỏivàxáotrộn.Tôiđãchứngminhmốinguyhạilớncủacáccảmxúcsâulắng,vôthứcvàkéodài.Cácmặccảmkềmtheocảmxúcvàcácdồnnénlànhữngkẻthùhàngđầucủanãobộ.

ỨcchếDùchochúngtađãxemxétnótrongchương“TâmPhânHọc”,chúngtacóthểnhậnthấy

rằngbiếtbaoquanniệmxuấtchúngcủaFreudănkhớpmộtcáchhoànhảovớimônthầnkinhhọchiệnđại.Sựứcchếngăncảnmộtcảmxúcđaubuồnđiđếnýthức,haylàvỏnão.Cácứcchếthườngđượcbắtgặptrongsựthùnghịch,hunghăng,giậndữ,hậnthù,ướcmuốnthấychết,v.v…Sựứcchếnàylàvôthức(vìchúngtakhônghềbiếtchúngtađãứcchếmộttìnhcảm),hoặcchỉxuấthiệnnhư“tiachớp”trongphạmviýthứcđểrồibịloạibỏngay.Tấtcảcáctìnhcảmmàngườitadồnnénđềumangtheocáccảmxúcnặngnề.Vảlạichúngbịứcchếbởivìchúngnặngnề!Cómộtđiềuchắcchắnlàconngườiluôntìmkiếmsựthoảimáivàkhôngthíchcóýthứckhóchịu.Nhưvậysựứcchếlà“hàngràongăncản”củacáccảmxúcnặngnề.Thídụ:mộtthiếuniêncóthểcómộtthôithúcvôthức(mộtướcmuốnchết)đốivớimộtbậcchamẹmànóthươngyêu.“ướcmuốnchết”nàyhiệntrongnháymắt,nhưngmangtheomộtcảmxúcmãnhliệt.Nhưvậynócórấtnhiềucơmaybịdồnnénngay.

Điềugìxảyra?*Bìnhthường,cácxungnăngdùnhứcnhối,đềuphảihướngđếncáctrungtâmphíatrên

củabộnão(đếnýthứcvàvỏnão).Đếnvỏnão,chúngphảiđượcnhậnxétmộtcáchsángsuốt;chấpnhậnsauđó,hoặctựýtừchối.Nhưhìnhdướiđây:

Thídụ:mộtthiếuniênhoàntoànlànhmạnhsẽnhậnxét:“Tôicómộtxungđộngmuốnthấycáichếtcủamộtngườinàođómàtôithương;tạisaotôilạicóđiềuđóvàdonguyênnhângì?”Sauđócóthểanhtanhậnthấyanhtacómộtxungđộngngoàiýmuốntiếptheomộtsựphậtý,mộtoánhận,v.v…

(TrongTâmPhânHọc,chúngtađãthấy“ướcmuốnthấycáichết”củangườianhtraivớiđứaemgáibởivìanhtaphảingưngviệchọc).

Mộtcáchbìnhthường.

1–Mộtxungnăngnhứcnhốixuấthiệntạicáctrungtâmdướicủabộnão.Nócókhuynhhướngxẹtthẳngđếnvỏnão.

2–Mộtràocảncủađạolýsẽchặnxungnăngnàylại;cácphảnxạcóđiềukiện(vôthức)sẽrẽhướngcácxungđộngthầnkinhnày.

3–Cácxungđộngđiệnnàykhôngđếnđượcvỏnão,nênchủthểkhôngthểýthứcđược.4–Cácxungđộngnàytrôigiạtmạnhmẽvềhệthầnkinhgiaocảm,mànóđangchịumột

sựkíchthíchđượctăngcường.5–Hơnnữa,luồngthầnkinh(màlốithoátýthứcbịngănchặn)tiếptụcxoayvòngtrong

phầnnãovô thức.Nó sẽ tạo ranhiềuxungnăngkhácmàđến lượt chúng lạibịức chế…vàchúngsẽsảnsinhnhiềuxungđộngmớivàchúnglạibịdồnnén,v.v…Mộtsựcăngthẳngnộitạixuấthiện.Hệthốngthầnkinhgiaocảmbịnhiễuloạn.Sựloâuvàcácmặccảmxuấthiện.Vàđólàmồichocácchứngsuynhượcthầnkinhvàrốiloạnthểchất.Nhưthếnàyđây:

TâmPhânHọcsẽlàmgìtrongtrườnghợpnày?Nóchophépcácxungđộngbịứcchếđilênvỏnãovàýthức.Cácxungđộngnhứcnhốinàylấylạivịtrícủachúngtronghoạtđộngtổngthểcủavỏnão.TâmPhânHọclàmchovệtinhmãnhliệtbịlạchướngtìmlạiđúngquỹđạotựnhiêncủanó.

HƯỚNGĐẾNMỘTNGƯỜINHÂNBẢNHƠNNhưthếcàngngàyngườitacàngnhấnmạnhđếnsựcânbằngvàhoạtđộngcủabộnão.

Đếnsựthoảimáicủanãobộ,đếnsựloạibỏcácmặccảmkhôngngừnggâycáccảmxúcvôthứcvàđộchại.Phảichúýđếnsựhiểubiếtchínhmình,đếncáccơchếcủaconngười,đếncỗmáyconngười.Hàngngànngườibịcocúmlạisốngrúttrongmộtthếgiớiriêngbiệtmàhọkhôngtàinàothoátrađược.Họphảichịuảnhhưởngcủacácmặccảm,sợhãi,lohãi,hunghăngcủahọ.Nhưngcónhiềunhiệmvụcaocảhơn…Sựthoảimáitinhthầnchophépcơthểconngườilàmviệchướngđếnnhữngmụctiêucaocảhơnlà“tựchếngự”hoặc“tựkhépmình”lại!Hàngtriệungườichuyểnhướng(vìdồnnénhaycocúmngườilại)cáchoạtđộngtrínãocóýthứccủahọ…vìlợiíchcủacáccảmxúcvàbệnhtật.

Thờiđạicủachúngtalàthờiđạicủalosợ,bởivìnỗisợhãiđãtrởthànhmộtphảnxạcóđiềukiện…Nềntảngcủanhiềunềngiáodụcdựatrênsựtấncôngvàphòngvệ.Ngườitahọcquákỹcáchtựchếngự,dồnnén,chegiấucácvuimừng,xungnăng,cơngiậndữ,nhândanhcácnguyêntắcmàđôikhichúnglạinằmtrêncácquyướcnhấtthờidễbịthayđổi…Vàconngườiphảiđaukhổbởivìanhtakhaokhátmộtthứkhác,dùcholàsựkhaokhátđượclàmchínhmình,thựcthụvàthoảimái.Ngườitacónêndạysựtựchủvàsựvuisướngnộitạimàsựthoảimáiđemlạikhông?Vàngườitacónêntrìnhbàytrongmỗitrườnghọccũngnhưtrongtấtcảcáctrườngđạihọc,rằngsựthoảimáiđólàsảnphẩmtựnhiêncủacơchếhoạtđộnghàihòacủanão?Ngườitaphảidạyvaitròđộchạicủacáccảmxúcvôthức.Ngườitaphảibiếtrằngmộtcỗmáyhoànhảolàđiểmxuấtphátlýtưởnghướngđếnmộtcuộcsốnghoànmỹ.Ngườitaphảitừbỏýnghĩ“ýchí”làkếtquảcủasựcocúmvàsựngoancố.Ngườitaphảisángsuốthiểurằngýchíthựcthụcủaconngườicóđiểmxuấtphátcủanótrongsựcânbằngtoàndiệncủacơthểvàtríóc(XemChươngÝChí).

Đươngnhiênlàviệccómộtcỗmáytốtkhônghẳnlàtựđộngđạtđượccácgiátrịnhânbản.Tuynhiênngườitabiết“cơđịathuậnlợi”làchủyếuchosựxuấthiệnbệnhtật.Tạisaonókhông thể là sựxuấthiệncủasựsángsuốt?Vàngay từ lúckhởiđầu, cóphải lý thúhơn làkhôngbịđaukhổkhông?Rằngcảmthấysựthoảimáitinhthầnkhicácvấnđềnhỏnhặtkhôngcònquantrọngnữa?Đểtinhthầnrộngmởchonhữngviễncảnhbaolavàsâulắnghơn?

Thayvàođó,hàngchụctriệubộmặtnhănnhó.Hàngchụctriệucácdồnnéncảmxúcvàđauđớn.Bệnhtật,ámảnh,địnhkiến,loạnthầnkinh…Rốiloạndạdày,rốiloạntimmạch…Vànhữngconngườixoayquanhhọnhưnhữngconquay,khônghềbiếtrằngcómộtthếgiớiởngaytầmtaycủahọ…

Theotôinghĩ,đólàtínhnhânbảncủayhọctâmthể,màtôihyvọngđãgạnlọcđược.Tinhthầnvàthểchấtđượchòahợpthànhmộtkhốiduynhất,hướngđếnmộtmụcđíchđúng

ralàphảichotấtcảmọingười:sựthoảimáivàsựthanhthảntâmhồn.SanhđẻkhôngđauĐẻlàgì?Đólàmộthiệntượngrấttựnhiên.Bởivìnótựnhiên,theolẽthườngnókhông

đượcgâybấtcứmộtđauđớnnào.Đólàtínhhợplíđơngiảnthuầntúy…Bâygiờ,cáigìtạorasựđauđớn?Đauđớnđếnvớichúngtamỗikhichúngtacómộtcảm

thứcnàođó.Ngườitacũngnhậnthấyconngườiphảnứngrấtkhácthườngtrướcsựđauđớn.Mộtngườinàođóphảnứngrấtdữdộitrướcmộtcáiđaunhỏ,mộtngườikhácsẽcórấtítphảnứngtrướcmộtcáiđaudữdội.Cảmgiácđauđượckhởipháttừvỏnão,làtrungtâmcủaýthức.Đâylàđiểmthứnhất.

Điểmthứhai:nếucảmgiácđauđượcnốiliềnvớivỏnãocủachúngta,thìnócũngđượcthayđổicũngbởichínhcáivỏnãođó.Đâycũnglàlôgicthuầntúy…Vàtrênthựctế,nólànhưvậy.

Chúngtabiếtđồithịlàtrungtâmcủacuộcsốngbảnnăngvàcủacáccảmxúc.Nhưngmọicảmthứcđauđớnđềuđượckềmtheocảmxúc.Ngườitacũngbiết(aimàkhôngđãchứngkiếnnótạiphòngnhasĩ)làsựloâulàmgiatăngsựđauđớn,nhưngsựbìnhtĩnhvàthưgiãnlàmgiảmđicáicảmthứcđauđớn.

Cảmthứcđaucóthểbịloạibỏbằngcáchnào?Trướchết,làmngủvỏnão(thídụbằnggâytê).Trongtrườnghợpnày,sựđauđớnvẫncònnhưngcáicảmthứcđaunàykhôngđếnđượcvùngnãotrên.Cũngvìthếmàvàingườicuồngkíchkhôngphảnứnggìtrướcnhữngsựđauđớnbìnhthườngrấtkhủngkhiếp.Tạisao?Bởivìvỏnãocủahọđươngnhiênđãbịứcchế.Nóchothấycónhiều“vùngvôcảm”màngườitacóthểtratấn,vẫnkhônghềlàmchongườicuồngkíchcóbấtcứmộtphảnứngnào…Nóichođúng,ởđâyđãcósựgâytêtựnhiêndosựhoạtđộngkhôngtốtcủavỏnão.

Điềutráilạixảyratrongtrườnghợpsinhđẻkhôngđau.Thayvìlàmýthứcngủ,ngườitatăngcườngnó.Chúngtabiếtvỏnãocómộtnhiệmvụquantrọng:nó“chặnđứng”cácphảnứngxúccảm.Tôicónóiđếnsựthoảimáitinhthầnchophépmộtbiểuhiệntốithiểuhoặcgầnnhưkhôngđốivớicảmxúc.Ngườitathấyngaymộthoạtđộngtốtcủavỏnãocóthể“ngănchặn”sựđauđớn…bởivìnóngănchặncảmxúc!

Nhưvậysinhđẻkhôngđaulàviệchọclàmsaolàmgiatăngýthứcvàsựthoảimái.Nhưthếtrướchếtngườitacóthểtránhnỗilosợlàmgiatăngcảmxúc.Rấtthườngkhi,cơnđaucủasinhđẻđượcđặttrênnềntảngcủamộtphảnxạcóđiềukiện:nỗisợbịđau.Nhưvậyngườitathựchiệnmộtphảnxạhoàntoàntráingược.Chủthểsẽtinchắcvàotínhcáchtựnhiênvàkhôngđaucủasựsinhđẻ.Phảiđượcthựchiệnmộttậpluyệnđểtạoraphảnxạnày.Hơnnữa,chủthểphảiđượchuấnluyệntheophươngpháphítthởvàbằngbụng,hầubảođảmsựtiếntriểnhoànhảocủasựsinhnở.

Nhưthế,điềugìsẽxảyra?Ngườiphụnữsẽkhôngphảichịumộtcáchthụđộngvàlosợviệcsinhđẻ.Chịtađiềukhiểnviệcsinhnởmộtcáchcóýthứcmàkhôngcómộtcảmxúcxáotrộnnào.Điềunàychứngminhmộtviệc:rấtthườngkhi,cáccơnđauđẻxuấtpháttừsựkhôngthoảimáicủanão.

Mộtlầnnữa,chúngtacóphảiđãthấycáikhảnănghuyềndiệumàsựthoảimáitrítuệảnhhưởngtrêntoànbộcơthểchưa?

TÂMTHỂVỚICHỨNGƯUUẤTTôinóilạichứngbệnhnàybởivìnóchứngminhrấtđúngquyềnnăngcủabộnãotrêncơ

thể.Nóchomộtthídụđiểnhìnhcácmốiquanhệgiữa“tinhthần”và“thểxác”.Chứngưuuấtchothấycáctriệuchứngthểchất,cơbắpvàtinhthầnđadạngnhất.Hơnnữa,mộtngườiưuuấtdễbịgợiýđếnmứctốiđa.Thếđâulànguyênnhâncủamọithứđó?…Mộthoạtđộngkhôngtốtcủanão.

Khôngcómộttìnhtrạngưuuấtnào.Màlàcảmộtgamtìnhtrạng,nhưbấtcứthứgìkhác,đitừchứngưuuấtnhẹđếnnặngnhất.Nhưtôiđãchothấy,bấtcứtínhkhíưuuấtnàocũng

khôngkhởiphátcáccơn!Cónhiềungườiưuuấtsốngcảcuộcđờicủahọmàkhônghềcómộtbiểuhiệnquáđángnàohết.Khíchấtcủaưuuất,trướchết,làmộtkhíchấtyếuđuối,đạtđộngcủanãosuygiảm,ýthứcvàýchígầnnhưkhôngcó.Cũngvìthếmàrấtdễgợiývàthôimiênhọ.

Vìvậymỗikhihoạtđộngnãokhôngtốt(vàcũngvìđómàtôinóiởđây),conngườibìnhthườngnhấtsẽđặtmìnhtrongcácđiềukiệngầngiốngnhưcủachứngưuuất.Khảnăngcủasựgợiýxuấthiện.Cáctrungtâmthầnkinhvôthứcbắtđầuảnhhưởngmạnhmẽ(bởivìsựngăncảncủavỏnãobịgiảmthiểu).Điềunàythườngxảyravớicáccảmxúc:losợ,loâu,ámsợ,thicử,cơnnhútnhát,giậndữ,v.v…Cáccảmxúcnày làmnhiễu loạnhoạtđộngcủanãovàmởđườngcholĩnhvựcvôthức.Vìthếsẽrấtlýthúkhixemxéttấtcảcáctrườnghợpquáđángcủachứngưuuấtnặng.

Bởivìchúngtabiếtrằngbộnãohoạtđộngmộtcáchhoànhảovớisựphốihợptuyệtvờicủacácnơrôn,vàchínhcáctếbàothầnkinhnàyliênkếtvớicácphảnxạcóđiềukiện,chúngtasẽhiểurõhơnvaitròcủasựámthị.Chúngtahãytiếptụcnóivềchứngưuuấtnày,nơimàsựámthịđượcđẩylênmứctốiđa.

SỰÁMTHỊVÀTHUẬTTHÔIMIÊNChúngtanênnhớrằngbộnãoýthứcthườngxuyênliênhệvớicáctrungtâmvôthứcở

đáynão(vùngcủađồithị).Hơnnữa,vùngđồithịnàyđượcliênkếttrựctiếpvớicáccơquannộitạng,cácgiácquan,da,bộnão,v.v…Điềunàychothấysựámthịrấtmãnhliệtvàcóthểchạmđếnbấtcứnơinàocủacơthể.Thếámthịcónghĩalàgì?Nócónghĩalàtạothêmmộtphảnxạcóđiềukiệnmới,vànhưthếlàmộtliênkếtnơrônmới,màkhôngmộtphảnxạcósẵncóthểngăncảnđược.Nếungườitanóivớimộtngườibịthôimiên“Anhđangrấtsợ”,nhịptimcủangườinàysẽtănglênngay.Tạisao?Bởivìsựgợiýnàyđãtạoramộtphảnxạlosợ:cảmxúclàmtăngnhịptim.

Nhưngtạisaosựgợiýnàyliềnđượcchấpnhận?Đểkhôngcósựchốngđốinào,đươngnhiênlàphạmviýthứcphảibịgiảmthiểu.Cũngvì

thếmàcácbộnãomệtmỏivàsuyyếuchấpnhậnrấtdễsựámthị.Nhưngbộnãocủanhữngngườiloạnthầnkinhlànhưthế!Vàcácbộnãobịnhiễuloạnvìcácmốiloâu,làmviệcquásức,xúcđộngliêntụcmặccảm,cũngđềunhưthế.Nếungườitanóivớimộtngườinhútnhátđangloâu“Anhđangtáixanh…”,hiệntượngnàycũngxuấthiện.Vỏnãocủaanhta,bịrốiloạnvìcảmxúc,đểcholờigợiýđiquamàkhôngcósựngăncảnnàohết.Hơnnữa,cảmxúccủaanhtađượcgiatăngbởisựámthị(cànglúccàngítbịvỏnãochếngự).Cảmxúcnày,quaconđườngcủađồithịvàhệthốngthầnkinhgiaocảm,sẽphátsinh,màkhôngcósựngăncảnnào,nhiềutriệuchứngnhưlà:đỏmặt,táixanh,runrẩy,lẩntrốn,tấncông,nóilắp,mấttiếng,câm…Thếngườitacónghĩrađượcmộthoạtđộnghàihòacủavỏnãoquantrọngđếnmứcnàokhông?

Vìthếcảmxúclàmộtyếutốcủasựámthị(bởivìlàyếutốrốiloạntinhthần).Đólàđiềuxảyra trongcácđámđôngbiểuhiện lòngáiquốc, tôngiáo,phép thuật…Sựgợiýcủamộtngườicầmđầucóthểlôikéocảmộtđámđông.

Vàbênđâylàmộtsơđồchothấyđườngđicủasựámthịbằngthôimiênvớimộtngườicótínhkhíưuuất.

Sơđồnàytượngtrưngchobộnãoưuuấttrongtrạngtháitựnhiên.Nhiềuứcchế(ngủ).Ýthứchạnchế.Nhưvậyhoạtđộngnãokhôngtốt,nhườngchỗtrốngchophạmvibaolacủavôthức.

Người thôimiên làmchủ thể tập trungbằngnhiềukỹ thuậtđặcbiệtnhưchúng tađãthấy.Việctậptrungnàykíchthíchrấtmạnhvàikhucủabộnãovàtựđộngngănchặnnhữngphầncònlại.Vớiviệctậptrung,mộtphầnlớncủabộnãongủ.Hơnnữa,sựtậptrunglàmchomaumệtcáckhubịkíchthích,vàđiềunàycànglàmtăngthêmsựứcchế.Phạmviýthứccàngbịthuhẹphơn.

PhầncảnhgiáccủaýthứctíchtụtạiđiểmA.Giốngynhưmộtsinhviênbịkiệtsứcmàvẫntiếptụctậptrungvàomộtvấnđề.Phầncònlạicủabộnãođãngủ,vàkhônghềcómộtchút

phảnkháng.Nhưvậy,điểmtậptrungA làđiểmduynhấtcòntiếpxúcvớingười thôimiên.Khôngcóbấtcứđiểmnàokháccủabộnãocóthểngăncảnnhữnggìngườithôimiênsẽlàm.

Ngườithôimiênnóihayramộtlệnhnàođó.Thídụnhư“sựbạiliệtcủaanhsẽbiếnmất”:Hoặcgiả“dacủaanhsẽđỏlên”.NhưvậylờinóinàysẽlàmộtthôngtinđượcđặtởA,cónghĩalà ngay tại điểm ý thức đang tiếp xúc với người thôimiên. Thông tin này sẽ hướng ngay(đươngnhiênlàbằngđườngthầnkinh)đếncáctrungtâmvôthức.Đốivớingườibịthôimiên,thôngtinnàysẽtrởthànhcánhânvàcảmxúc.Cũnglàđiềubìnhthườngthôi,bởivìnóđếnthẳngcáctrungtâmthầnkinhcủaanhta.Nếutôibạolàmmộtsosánh,nógiốngnhưmột“sựtruyềnthầnkinh”.Điềumàngườithôimiênnóisẽtrởthànhmộtxáctínvôthứcđốivớingườibịthôimiên.Cũngnhưmộtphầnmáulạsẽtrởthànhmáucủariêngmộtngườisaukhiđượctruyềnmáu.

Saukhitỉnhlại:thôngtinkia,nằmtrongvôthức,“trồilênbềmặt”.Ngườibịthôimiênthihànhhànhđộngđượcsaikhiến.Đươngnhiênlàanhtakhônghềbiếtngườitađãralệnhnàyvôthứcchoanhtavàxemnónhưđượcxuấtpháttừchínhmình.Điềunàylàbìnhthườngmộtlầnnữa:đốivớingườibịthôimiên,thôngtinnàyđãtạomộtliênkếtnơrôn,vànhưthếtạocácphảnxạcóđiềukiện.

Bâygiờchúngtasẽxétđếnnhữngngười“mangđầymặccảm”hànhđộngtheocơchếvậnhànhnàynhưthếnào.Họnghĩhọtựýhànhđộng…trongkhihọchỉlàthihànhtheocácthôithúcxuấtpháttừcácmặccảmkia.

CácbiệnphápchămsóccủayhọctâmthểNềntảngcủabấtcứphươngcáchchữatrịtâmthểnàocũngđềuphảixemxétđếntoàn

diệnnhâncáchcủabệnhnhân.Điềunàychophéptránh(trướcnhất)vàitrườnghợp“chuyểnđổi” cổđiển:mộtngườicóchứngmàyđayvừabiếnmấtnhưngkhôngbao lâusau lạimắcchứnghen.Tiếptheochứnghenbiếnmấtnhưngxuấthiệnmộtámảnhdữdội.Ámảnhđimấtthìlạikhởiphátchứngđạitràng,v.v…

Tấtcảcáctriệuchứngnàyđanglàcáchậuquảkhutrúcủamộtthểbệnhtổngthể,cónghĩalàmộtrốiloạntoàndiệncủanhâncách.

Ngườitakhôngthểnàođưara“một”phươngcáchđiềutrịtâmthể,bởivìngườitaphảinhắmvàoviệctáicânbằngtoàndiệncủamộtnhâncáchbịsailệch.

Yhọctâmthểchữatrịngaytriệuchứnglàđiềuđươngnhiênrồi.Nhưvậycácchữatrịđầutiêntùythuộcvàotriệuchứngnày,dùđólàtìnhtrạngloét,sựgãyhoặcmộtámảnh.

Nhưngsauđó,cácbiệnphápchữatrịphảitấncôngvàotấtcảcácđiểmkháccùngmộtlúc.Đểchữakhỏimộtcơquanđau,điềucầnthiếtlàphảichặnđứngnhữngảnhhưởngthầnkinhxấu,lànguyênnhâncủasựmấtcânbằngđó.Nhiệmvụcủanãobộvàsựmấtcânbằnggiaocảmlàchínhyếutrongtâmthể!Bộnãokhôngchỉhuytrựctiếpsựmấtcânbằngthầnkinh,nhưngđôikhinólàthủphạmdobởicáccảmxúc,phảnxạcóđiềukiện,dồnnén,mặccảm,v.v…Bộnãogiữvaitròoainghiêmvàbímật,vàcólợinếunhưnóởtrongtìnhtrạngtốt,taihạinếusựhàihòacủanóbịrốiloạn.

Yhọctâmthểbiếtbộnãocómộtảnhhưởngkhôngtrựctiếplêncơquanbịđau,vàkhôngbaogiờquênmộtngườibệnhluônsẽphảnứngbằngtấtcảcơthểcủaanhta.

Bâygiờtôisẽtrìnhbàyvàikỹthuậtcóthểlàmộtphầncủacácbiệnphápchữatrịtâmthể.Đươngnhiênlàcóhàngchụccáchkhác.Chúngthayđổitùythuộcđiểmkhởiphátcủacănbệnh,tùytheonhâncáchvàtínhkhícủamỗingười.Việctraxétngườibệnhphảiđượcđẩyđếnnhữngthànhlũycuốicùng,hầucóthểtìmrađượcnguyênnhânthựcthụ.Sauđó,yhọcvàkhoatâmlýsẽhợpthànhmộtđơnvịduynhất.Nhữngkỹthuậtmàtôisẽtrìnhbàyởđâychỉlàcáckỹthuật“phụtrợ”,đôikhiđượccôngchúngbiếtrõ.

Đểcónhữngbướcđiđầutiênđếnsựkhỏibệnh,khôngthiếugìloạithuốcmen…Cóvôsốthuốc tăng lực tổng thể, thuốc bổ dưỡng thần kinh, an thần, kích thích. Như thế chúng làphươngcáchchữatrịtạmthờitrướckhithựchiệnviệcápdụngtoànbộphươngthứctâmthể.

Cũngcónhữngloạithuốcrấtquí:thuốcanthần.ThuốcanthầnTácdụngcủachúnglàgì?Hệthầnkinhgiaocảmđiềukhiểnsựhàihòacơthể.Nócho

phépthíchứngvớihàngtriệutìnhhuốngcủacuộcđời.Nhưngtrongvàitrườnghợp(cảmxúcrốiloạnnão,v.v…),hệthầnkinhgiaocảmvượtquamụcđíchcủanó:nódẫnđếnsựkíchthíchhệgiaocảm.Đếnđâyhệthầnkinhnàysẽtrởmặt:thayvìlàmchohàihòa,nólạiquấyrối.Đếnlúcđónósẽgâyranhiềucănbệnh,hoặcvềchứcnăng(nhưphầnlớncácrốiloạnthểchấthaytâmthầnmànhiềungười “dễxúcđộng”mắcphải),hoặcvềmặtgiảiphẫuhọc (loét chẳnghạn),hoặcnhữngthươngtổnrấtnặng(vớithận,gan,ruột,v.v…).Nhưvậyngườibạnthânnhấtcủaconngườiđãtrởthànhkẻthù,cókhichếtngười…

Trongtrườnghợpnày,phảichặnđứngngayhànhđộngcủakẻthù.Đâylàlúccácthuốcanthầnnhậpcuộc.Chúngcắtngayhànhđộngđộchạicủahệgiaocảm:đôikhiđócũnglàđiềumaynếungườitabiếtrằngmộtkíchthíchdữdộicácdâythầnkinhgiaocảmcóthểdẫnđếncáichết?Thếcòntrongcáccănbệnh“chứcnăng”thìsao?Cácthuốcanthầnloạitrừcácrốiloạnthựcvật,chúnglàmchovỏnãonghỉngơi,loạibỏsựlohãi…Thếngườitađãkhôngđặtchochúngcáitên“nhữngviênthuốccủahạnhphúc”haysao?

Đâylànhữngloạianthầnchính.ThuốcLargactylhoặcChlorpromazine là thứđượcbiếtnhiềunhất.Trongcácrối loạn

chứcnăng,nóđemlạisựvôtư,sựthoảimái,khôngcòntìnhtrạngloâunữa.Trongcáctrườnghợpnặng,nóngăncảncácthươngtổngâyrabởisựkíchthíchgiaocảm.

L’Atarax,hoặcHydropizine.LaCovatineLeSerpasilhoặcRéserpineLeMeratron

Cácloạithuốcanthầnđãchứngminhsựcônghiệucủachúngtronglãnhvựcgiaocảmvà(vìthế)tâmlý.Trongphạmvitâmthể,việcsửdụngchỉlàtạmthờibởivìmọiviệcđềunhắmvàosự loại trừnguyênnhânđầutiên.Hơnnữa,“cácviênthuốchạnhphúc”đó lạihủyhoạinhâncáchbởivìchúngngăncáchnóvớihệthốngthầnkinhgiaocảm.Vìlẽđươngnhiênđó,màcácthuốcanthầnchỉđượcápdụngdướisựkiểmsoátnghiêmngặtcủabácsĩ.

CácloạithuốcngủChứngmấtngủlàmộtnỗiđaucũngphổbiếnnhưlàsựmệtmỏi!Nóđượcbiểuhiệndưới

nhiềutrạngthái.Nhưngcónhiềuchấthóahọccómộttácđộnganthần.Nhưvậychúngdễdàngtạoragiấcngủtựnhiên,hoặcđưađếntrạngtháihônmê,cóthểđiềuchỉnhtheoýmuốn.Cóhàngtrămsảnphẩmhóahọcdànhchoviệckíchthíchgiấcngủ.Cácloạithuốcanthầnlànhữngthứđượcbiếtnhiềunhất.Tiêuthụvớimộtlượngnhỏ,chúngcóthểlànhữnghỗtrợquýbáuvớiđiềukiệnlàphảidobácsĩchỉđịnh.Nếuchỉsửdụngtạmthờithuốcanthần,mọithứđềutốt.Nhưthếchúngsẽhỗtrợchophươngthứcchữatrịtâmthể,bằngcáchgiúpchocơthểhồisứcbằnggiấcngủ.Nhưngtiếcthay,rấtnhiềungườilạicóthóiquensửdụngloạithuốcanthầnnày.Chúngtakhôngđượcquênchúnglànhữngđộctốnguyhạilàmtổnhạihệthốngthầnkinh!Vàchúngcóthểdẫnđếntìnhtrạngnghiệnthuốcanthần(Xemphụlục).Vìthếtôichỉcóthểkhuyênsựthậntrọngtốiđa,vàsựtuânthủtuyệtđốiýkiếncủabácsĩ.

PhươngcáchchữatrịbằnggiấcngủPhươngcáchnàyđượcthựchiệntrongvàicơsởchuyênkhoa.Nóchủyếulàmchochủ

thểchìmtrongmộttìnhtrạnggầnvớigiấcngủtựnhiên.Cácloạithuốcgâyngủđượcsửdụngcùngmộtlúcvớimộtmôitrườngyêntĩnhvàmờtối.Phươngcáchchữatrịbằnggiấcngủcóthểchonhiềukếtquảđángchúý,vớiđiềukiệnlàkhôngđượcbỏquayếutốtâmlý.Phươngcáchnàyđượcdànhchoviệctáilậpcácrốiloạntâmthầnvàgiaocảm,vànhưthếloạibỏcácrốiloạnxuấtpháttừchúng.Nhiềukếtquảthậttuyệtvờiđượcgặtháitrongcácvếtloét,hen,vàitrườnghợpthấpkhớp,cơnnhứcđầu,v.v…

Phươngcáchnàythayđổitùytheocơsở.Thườnggiấcngủkéodàitronghaimươitiếngđồnghồmỗingày.Nóchỉbịgiánđoạnđểchoviệcănuốngvàlàmvệsinhcánhân.Phươngthứcchữatrịnàycóthểkéodàitrongkhoảnhaimươingày.

Tôicónóiyếutốtâmlýlàchủyếu.Cókhirấtcầnlợidụngtìnhtrạngtiềngiấcngủđểthựchiệnmộtcôngviệctâmlýnhắmvàocáctrungtâmvôthứcởphầnđáycủanão(Đươngnhiênđâylàđiềucầnlàmnếuđiểmkhởiphátcănbệnhthuộcvềtâmlý).Trongtrườnghợpnày,chúngtagặplạisựámthịởchiềusâu…Vỏnãohoàntoànbị“côlập”,cáclờigợiýđếnthẳngcáctrungtâmthầnkinhvôthức.Ởđâychúngtagặplạitrườnghợptâmphápgâymê(đãđượcnghiêncứu)vớinhữngkếtquảtốtđẹp.

PhươngphápsốcđiệnĐâylàmộtphươngcáchcòndựatheokinhnghiêmvàthôbạo,màngườitathườnghay

lạmdụngthậtsự.Tuynhiêntrongvàitrườnghợp,nóchonhiềukếtquảtuyệtvời(chẳnghạnnhưchứngưuuất).

Người ta thực hiện sốc điện bằng cách nào? Trongmột thời gian rất ngắn, người tatruyềnvàonãobộmộtdòngđiệnmạnh.Thôngthường,thờigianđiệnsốcnàylà1/10giâychođến1giây,vàđiệnáplà80chođến150volts.Điệnsốctạomộttìnhtrạnghônmêgâycogiật;vỏnãođangtrongtìnhtrạngngủ;nhiềutrungtâm(nằmởngoạivihơn)bịkíchthích.

Sốcđiệnsẽtạocáccơncogiậtvàkíchthíchhệgiaocảm.Sựbấttỉnhsẽxảyrangaytứckhắc.Mộtcơnđộngkinhkhởiphát,vàtácđộngrấtdữdộilênkíchthíchtốvàhệgiaocảm.Cácsốcdườngnhưảnhhưởngđặcbiệttrêncáctrungtâmthầnkinhởphầnđáynãobộ.Mọiviệcxảyragiốngnhưthểcơnsốclàmtanrãtâmthầnđểtáilậpnólại.Việcthứcdậyđượcthựchiệntừngbước.Ngườibệnhsẽởtìnhtrạnglúlẫntâmthầnvàmấttrínhớ;vàcácrốiloạnnàysẽbiếnmấtmàkhôngđểlạidấuvết.Nếusốcđiệntácđộnglêncáctrungtâmdướicủanãobộ,nócũngsẽảnhhưởngđếnsựđiềuhòacủaýthứcvàcảmtính;hậuquảcủanótrênkíchthíchtốvàgiaocảmlàrấtquantrọng.Ngườitacóthểnhậnthấycóvàisựgiốngnhaugiữasốcnàyvàsốccảmxúc.Chúngtakhôngđượcquenlànếumộtcảmxúcdữdộicóthểgâyranhiềurốiloạntrầmtrọng,thìnócũngcóthểchữakhỏichúng.

Ngườitakhôngthểchốicãiviệcsốcđiệncókhitạoranhiềukếtquảmỹmãn,Khíacạnhtâmlýrấtquantrọng,nhấtlàtrongviệcchuẩnbịngườibệnhmàsựlohãicócơmaytrởnênmãnhliệt…Nếunhưsốcđiệnkhôngđểlạidấuvếtgì,thìsựlohãikhônggiốngnhưthế,màđôikhinóđểlạinhiềuhậuquảrấtsâulắng…Vìvậychúngtaphảimãnhliệtchốnglạicácsốcđiệnđượcápdụngmộtcáchvôdanhvàtùytiệnmàkhôngcósựchuẩnbịchongườibệnh.Vảlạicórấtnhiềunhàtâmlýđãkịchliệtphảnđốivấnđềnày.

Hơnnữa,tâmlýhọccóthểtíchcựcgiúpviệctáilậptinhthầnchobìnhthườngtrởlại.Ngườibệnhsẽthứcdậytrongtrạngtháinửatỉnhvàđặcbiệtsẵnsàngchoviệcphântíchvôthứcvàsựámthịchiềusâu.

Người tacũng tìmkiếmnhiềubiến thứckhác: thídụnhưviệcchoqua thườngxuyênnhiềudòngđiệnđặcbiệthầutạoratìnhtrạnggâymêhạnchếrấtnhiềutìnhtrạngđộngkinh.Hơnnữangườitacóthểgiảmcáccơncogiậtvớichấtcura(hoàngnan)vàloạitrừsựlohãicủasựchuẩnbịbằngcáchchongườibệnhngủtrướckhithựchiệnsốcđiện.

ChấtinsulinChínhManfredSankel,ởthànhphốVienne,đãlàmnhữngthínghiệmđầutiêntrongviệc

chữatrịcácbệnhnhântâmthần(nhấtlàchứngphânliệt).Kỹthuậtnàyđượcphổbiếnrấtmauchóng,bấtchấpđặctínhdựavàokinhnghiệmcủanó.Kỹthuậtnàychủyếuchíchnhiềulượnglớninsulinđểlàmgiảmbớttỉlệglucôzatrongmáu.Thườngthườngviệctiêmnàyđượcthựchiệnvàobuổisánglúcbụngđói.Haihoặcbagiờsauđó,ngườibệnhbiểuhiệnsựramồhôirấtnhiều,choángváng,nhịptimđậpnhanhhơn.Sauđóngườiđóbướcvàotrạngtháihônmê,đượcgọilà“hônmêvìinsulin”màngườiđóđượcđểnhưthếtrongmộtthờigiankhácnhau(thôngthườngtừmộtđếnhaigiờ).Sauđóanhtađượcđánhthứcbằngviệchấpthụmộtlượngđường,hoặcbằngđườngtĩnhmạchhoặcuống.Ngườibệnhsẽmauchóngtỉnhtáotrởlại.Xét

vìcáctainạncóthểxảyra(tim,hơithở,nhiệtđộ,v.v…)phươngcáchchữatrịnàychỉcóthểthựchiệntrongbệnhviệnvàdướisựtrôngnomthườngxuyên.

Chấtinsulinchonhiềukếtquảrấttốtvớichứngphânliệt,bệnhhưng–trầmcảmvàsựlúlẫntâmthần.

Vàiphươngcáchđiềutrị trênchỉđượcxemnhưlàcácđiểmmốcđơnthuần.Nếuconđườngcòndài,xuấtpháttừsứckhỏeđixuyênquacáccănbệnhchứcnăngvàloạnthầnkinhđểchìmtrongcácchứngloạntâmlývàthươngtổncáccơquannộitạng,ngườitasẽhiểurằngconđườngđóphảiđượcđánhdấubởihàngtrămphươngcáchchữatrị.

Đếnlượtchúng,cáccáchchămsócphảikhiêmnhườngtùythuộcvàohàngngànnguyênnhâncóthể…chodùđólàđộctốcủavitrùng,cácrốiloạnthầnkinhxuấtpháttừviệcnhiễmtrùnghoặctâmlý,cácrốiloạnvềnộitiếthoặcxúccảm,cơquanbịtổnthươnghoặckíchthíchhệgiaocảmvìdồnnén…

ĐểkếtluậnTôinghĩsẽkhôngcóngườinàonóirằngyhọctâmthểlàmộtgiảiphápdễdàng…Đólà

điềuámảnhcủangườichữatrị:hiểuconngườitrongcáitổngthể;hiểuđượcanhtatrongcáimớbòngbongảnhhưởnglêntinhthần,lênthểchấtvàngượclại.Phảixemxéttrọnvẹncáinhâncách,tronglúckhỏemạnhcũngnhưbệnhtật…Yhọctâmthểnhìnconngườixuyênquacácvấnđềquantrọngcủanhiễmtrùng,ngộđộc,cáctínhkhí,nộitiết,thầnkinh;xuyênquacáccảmxúc,dồnnén,xungđộtxãhội.

Mộtnhiệmvụrấtquantrọngvàbaolanhưngcaoquýbiếtchừngnào.SỰSUYKIỆTTHẦNKINHBấtcứcácnguyênnhâncủamộtcănbệnhlàgìđinữa,thườngchúngtácđộngđượclà

nhờvàosựsuykiệtthầnkinh.“Tìnhtrạngsuykiệt”nàylàmxuấthiệnsựgiảmsút“trườnglựctâmlý”.Conngườikhôngthể“tổnghợp”cácsựkiện,anhta“mắcphải”cácvệtinhtâmthần,thườngrấtnhứcnhối,vàlàyếutốcủacácrốiloạn.

Sựthoảimáiýchítùythuộcvàoáplựctâmlýnày;nếukhôngýchíbiếnmấtđểnhườngchỗchotìnhtrạngkhôngthểmongmuốn,hoặcmộtýchícodúm…màđókhôngcònlàýchínữa,nhưtôiđãnói.(Tôinóilạinữavìvấnđềnàyrấtquantrọng?).Nếutrườnglựctâmlýđókhôngcòn, thìrấtdễchocác thế lựcvô thức lấnbướccác thế lựcý thức.Cáchoạtđộngtựnhiêncủabảnnăngvàcảmxúcđượcphóngthích;conngườimất“sựtựchủ”củamình.Thêmvàođó,conngườitrởthànhmôitrườngtấncônglýtưởngcủavitrùng,vànhiềukẻthùtâmlýhoặcthểchấtkhác.

PHÁTTRIỂNÝTHỨCCỦAMÌNHChúngtahãyantâm,đâykhôngphảilàmộtkhẩuhiệudạyđờinhưnglàmộtkhảnăng

sinhhọcởtầmtaycủamọingười.Hayhơnthế:nótrởthànhmộtnhiệmvụmộtkhingườitahiểuđượcnó.Trướcnhiềungười,dườngnhưngườitamuốnnói“thậtđángtiếc”…Tiếcbởivìchúngbịbópnghẹtbởivôsốhoàncảnh,vàchúngđóngcánhcửalêncáckhảnăngcủahọ!Thậtrấttiếckhiphảithấyrấtnhiềungườibịcácsứcmạnhvôthứccủahọchỉhuy,bởicácmặccảm,dồnnén,tínhhunghăng,việctìmkiếmcácbùtrừ…Nhữngconngườiđókhônghềsống,họbịcuốnđibởicácsựkiện.Họgiốngnhưmộtcụcđánằmdướidòngnướccủamộtconsônglớnđangcuồncuộnchảy.

Chúngtakhôngđượcquênlàđốivớinhiềungười,cái“ýthức”làmviệcrấtítsovớicáilúcnhúccủavôthức.

Điềunàysẽkhônglàgì,nếuhaivùngnàyđượchợplạitrongsựthỏathuậnbổích,khôngngừngtraođổicácthôngtinvôhại.Nhưngtiếcthay,chúngtaphảithấtvọngtrướcthựctế…

Chúngtahãytưởngtượngnhữngsứcmạnhđóđốimặtvớinhau.Mộtbên,vôthứchùngmạnhvànúptrongbóngtối.Bênkialàýthức,mànócóthểrộnglớn,sâulắngvàthanhthản…Nhưngtạisaohàngtriệungườilạithiếuđisựthoảimáivàsựtựchủtinhthần?Tạisaocóquá

nhiềungườiphải làmmồichocácsứcmạnhđangđiềukhiểnhọ?Cáinguyênnhânđóchắcphảimạnhlắmđểcóthểtànpháđếnmứcđó!Quảthậtnóđúngnhưthế;chúngtaphảixemxétlạitoànbộcơcấuxãhộicủachúngta…

Ngườitaphảicoilạicácyếutốgâyracácloạnthầnkinhvàbệnhtật:vấnđềgiađình,tôngiáo,tìnhdục,màđánglẽrachúngphảiđượcnhìndướimộtgócđộrộnghơnvàvớisựthôngcảmmàđúngrachúngđángđượchưởng.Nhưng,chúng lại thườngbị tụvềmộtnềnđạo lýthiểncậnnhưmộtthứquầnáocũchậthẹp.Tạisaochúngtalạiphảingạcnhiênnếuchúngsảnsinhracácsợhãi,cocúm,ámảnh,rốiloạnthầnkinh.Mộtngàynàomàconngườixemxétcácvấnđềlớnnàyđểtìmramộtcâutrảlờisángsuốt(thayvìdồnchúngbằngcảmxúcvàotrongvôthức),hàngtriệuchứngloạnthầnkinhvàbệnhtậtsẽbịđánhngãnhưcácthâncâymục.

Tôinóilạilàsẽkhôngthểnàocósựtựchủvàsứckhỏenếukhôngcósựliênkếthàihòagiữaxúccảm,bảnnăngvàýthức.Nhưvậy,nhiệmvụchủyếulàphảilàmtấtcảđểhòagiảichúngthayvìgiữchúngtrongtìnhtrạngchiếntranhlạnh.Nếuchúngtangắmnhìnmột“ngườibịdồnnén”,khôngbiếtphạmviýthứccủaanhtađếncỡnào,bởivìkhôngmộtthứgìđếnđượcnơiđó,cũngchínhvìsựdồnnén?Tấtcảcácxungđiệnđềuchạmvàomộtràocản,vàbấtcứthứgìanhtanhìnthấyđềubịbiếndạng,bởivìmọithứđềuliênquanđếncácdồnnén,lohãivàmặccảmcủaanhta!

TôibắtđầulạimộtcuộcđờimớiĐây là những lời tôi thường được nghe với niềm vuimà người ta có thể đoán được.

Nhữnglờinàytómtắtlạitriếtlýcủatâmthể.Tôikhôngtinvàoviệchọcvềsựsángsuốttoàndiện,khôngbịứcchế,sựthoảimáitự

nguyện,sẽcóđượctrongmộtngàygầnđây.Vìlẽđómànhữngconngườiriêngrẽhoặcnhữngnhómngườiphảikhẩntrươnglàmviệctrênchínhbảnthânhọ,đểcóthểphổbiếnkếtquảcủanhữngnghiêncứucủahọ.Cóphảiconngười(dườngnhư)bịnhồinhétđầymâuthuẫn?Khônggìsailầmhơnthế.Conngườithậtlàmộtsựhàihòavàcânbằng.Nếucácmâuthuẫncóhạixuấthiệntronganhta,làbởivìngườitađãápđặtchoanhtacácphảnxạcóđiềukiện.

Mộtconngườivớimộtvôthứcmạnhmẽ,sẽchẳngbaogiờngăncảnđượchànhvitựđộng.Hànhvinày(đươngnhiênrồi)sẽảnhhưởnglêntấtcảcáchànhđộnggâytổnhạichochínhanhtavàchocảnhữngngườikhácnữa…Tuynhiênanhtavẫnnghĩrằnganhtađangtrongtrạngtháiýthức.Anhtalàmviệccườikhóc,nói,hoạtđộng,đidulịch…

Nhưngmộtkhinhìnvàocáithếgiớinộitạicủaanhta,ngườitasẽthấyanhtađangởtrongtìnhtrạnggầngiốngnhưđangtronggiấcngủđêm.Tuynhiênvớisựkhácbiệtnày:tronggiấcngủđêm,anhtakhôngthểhànhđộngđược.Trongkhitrong“giấcngủngày”kếtquảcủanhữnghànhđộngvàýnghĩcủaanhtađềucónhữnghậuquảsâurộng…Cácmưutoanmãnhliệtcủavôthứcanhtalàmchoanhtatrởthànhmột“ngườimộngdu”màchínhanhtacũngkhôngbiết…Vàtrạngtháinàysẽkéodàiđếnmộtngày,saukhiđãtập“trởthànhýthức”,anhtakhámpháđượcmột thếgiớiđầyánhsángvàcânbằngmàanh takhôngbaogiờcó thểtưởngtượngđược.Đếnlúcđóanhtagiốngnhưmộtngườibịcănbệnhcogiậttrongnhiềunămliền,màđộtnhiênmộtngàynàođó,đứngđượcthẳngngườiđểlầnđầutiênhítthởmộtcáchthoảimáitrongđời.

Cáckhảnăngcủaconngườilàvôhạn.Cũngvìthếmàchủnghĩanhânbảncủatâmthểđangnằmtrongcácvấnđềvềsứckhỏecánhânvàxãhội.

Hơnnữa,viễncảnhnàylàphòngngừa,trướcmộtnềnvănhóasảnsinhranhữngsựmấtcânbằng.Khônghềcóvấnđềhủybỏcáixãhộihiệntạicủachúngta,tráilại!Trongmộtxãhộihiệnđại,tấtcảmọithứđượcbanphátchochúngta…Nhưngđiềucốtyếulàchúngtakhôngnênđểchomìnhbịphỏngtay,nhờvàomộtbộnãovàmộtcơthểhoạtđộngmộtcáchtoàndiện.

Cóphảilàđiềuthêthảmkhichúngtacósẵnmộtphạmviýthứcvàmộtsứckhỏebaolanhưthếmàlạibỏhoangchúnghaysao?

CreatedbyAMWord2CHM

Chuong7.NGHIÊNCỨUVỀTÍNHTÌNH

NHỮNGTHÀNHTỰULẪYLỪNGTRONGTÂMLÝHỌCHIỆNĐẠI

Mộtngườiđànôngđangđứngtrướcmặttôi.Ngườiđànôngnàylàai?Cáithựctếsâukíncủaanhtalàgì?Conngườianhtacóthựcgiốngnhưvậykhông?Thếnhữngngườiquanhanhtalànhưthếnào?Anhtasẽphảnứngrasaotrongmộtmôitrườngxãhộinàođó?Anhtacócânbằngkhông,ngănnắp,bịdồnnén,chuyênquyền,thôithúctheobảnnănghayhunghăngkhông?Thếngườiđànôngnàycóchegiấumộtbíẩnnàođây?

Nhưvậy,vấnđềlàphảinghiêncứucátínhanhtavàcácbiếndạngcủachínhcátínhnày.Haiphươngcáchcóthểđượcsửdụng,tùytheomụcđíchmuốnđạt.Trướctiênlàmộtphântíchtâmlýchiềusâu,nhưcáchphântíchtâmlýchẳnghạn.Đâylàcáchlýtưởngnhưngsựápdụngđòihỏimộtthờigiannhấtđịnh.

Nhưngcókhingườitamuốnbiếtngaycácnétchínhcủamộtcátính.Thídụnhưmộtchủdoanhnghiệpmuốnbiếtcoimộtngườidựtuyểncóthíchứngvớicôngviệcđangthỉnhnguyệnkhông.Haylàcácbậcchamẹtìmxemcácmônhọcnàophùhợpnhấtchoconcủahọ.Trongcáctrườnghợpnày,ngườitaphảitìmrangaycácnétchínhcủacátínhvàdựđoándiễntiếncủanótrongtươnglai.

Ởđâycóliênquanđếnhaingànhrấtcụthểcủatâmlýhọc:a)Kỹthuậtphântíchtâmlýbằngtrắcnghiệm.b)Hướngnghiệp,căncứtrênkỹthuậtphântíchtâmlýtrên.Mộtngànhthứbacàngngàycàngđượcápdụngc)Thuậtchiếttự,làcáchnghiêncứutínhnếttheochữviết.CÁCLOẠITÍNHKHÍNgaytừthếkỷthứVtrướcCôngnguyên,Hippocrateđãthiếtlậpbảngphânloạisauđây,

vàđãảnhhưởngđếnngànhyhọcchođếnthờikỳhiệnđại.Bốnnhómmẫungườichínhđãđượcxemxét,màchúngtacóthểbắtgặptrênđườngphố.

1.NgườinôngnổiAnhtalàngười“vuitính”,cởimở.Trítuệanhtacóphầnhờihợt,khôngcónhiềuvấnđề.

Ngườinôngnổicódathịtchắcchắn.Hìnhdạngmậpmạpcủaanhtacókhilàmnhữngngườichungquanhngưỡngmộ.Nhữnghànhđộngquáđángcủaanhtathìrấtnhiềunhưăn,uốngvàlàmviệc.Anhtacầnhoạtđộng,cócôngviệclàmvàcảmxúc.Anhtasẵnsàngkhoekhoanglàkhôngbaogiờphảiđikhámbácsĩ!Vànếukhôngmayanhtabịbệnh,trướchếtanhtacầnđượclàmyêntâmngay.Mẫungườinàyngoanngoãnthihànhđúngcáchchữatrịcủabácsĩkhianhtađau,nhưnglạibỏngaymọithứkhianhtacảmthấykhỏehơnđôichút…đểtrởlạinhữnghànhđộng“quámức”củamình.Ngươinôngnổidễbịnhiễmtrùng,vàchếtđộtngộtvàođộtuổinămmươi.Nhữngtainạntầmthườngnhấtmànhữngngườinôngnổigặpphải:cơnđauquặnggan,nhứcnửađầu, sunghuyếtphổi, thấpkhớp,v.v…Nhữngcănbệnhnày thườngcónhữnglợiíchcủachúngvàngănchặncơthểđốivớinhiềutainạnnghiêmtrọnghơn.Ngườinôngnổiítkhimắccácchứngbệnhtâmthần.

2.Ngườiusầu

Cũngđượcgọi là “ngườicáukỉnh”.Thậtsựkhógiaokết,ngườinày thuộcmẫungườinóngnảyvàdễxúcđộng.Cũnglàngườibiquan,kiêucăngvàkhépmìnhlại.Thânhìnhngườinàygầynhom.Hộpsọrấtlớnsovớithânhìnhyếuớt.Ngườiusầuluônđặtchomìnhnhữngcâuhỏi sâuxavàđaukhổvìnhiều chứng rối loạn thầnkinh.Anh ta rất sẵn sàng choviệcnghiềnngẫmtinhthầnvàloâu.Có“khuynhhướng”ứcchếvàmặccảm.Sựpháttriểncơthểđôikhibịcảntrở.Anhtavẫngầycòm.Nhữngngườiusầunàysốngrấtlâubằngcáchthuhẹpcuộcsốngtrongcácthóiquenvàtật.

Cơthểanhtachốngchọirấttốt.Tráilạianhtarấtdễbịkíchđộng,bịđudâythầnkinh,cocơ,cogiật,mấtngủvàrốiloạnthầnkinh.Anhtađikhámrấtnhiềubácsĩvàluônhốihả.Anhtađếnphòngmạchvớinhiều“mảnhgiấynhỏ”,trongđóanhtaghitấtcảnhữngrốiloạnanhtamắcphải.

Đólàcuộcsốngcủaanhta,nhưnganhtathườngchịuđựnghayhơnngườikhác“mộtthửtháchlớn”hoặcmộtchuyệnsầumuộn…Trướccáichếtanhtabiểulộmộtsựthanhthảnmàrấtnhiềungườiướcmuốn.

3.NgườinóngtínhCũngđượcgọi lànónggiận.Anhtadễbịkíchđộng,rấtđanghi,hunghãnvàtáobạo?

Thânhìnhanhtatonhưnggầy,dadẻvàngvọt.Ngườinóngtínhrất“cứngrắn”trướccáiđầu:anhtavẫnkiêncườngvàchấpnhậnđaumàkhônghềthanvãn.Đâylàtuýpngười“duyýchí”.Anhtachỉđếnbácsĩ…khikhôngcònlàmgìkhácđược.Vảlạikhôngcầnphảianủianhta.Anhtachỉcầnnhữngsựkiệnvàtínhlôgictoánhọcmàthôi.Cũngvìthếmàanhtatuântheocáchchữatrịmộtcáchnghiêmngặt.

Ngườinóngtínhcómộtsứclựcrấttốtvàthườngmắccácchứngbệnhvềđườngtiêuhóa.Anhtasốngthọhơnngườinôngnổi.

4.NgườicókhíchấtbạchhuyếtCũngđượcgọilà“ngườilạnhlùng”.Anhtacóvẻnhưvữngvàng.Ngườinàymập…hoặc

cókhibéophì.Anhtahoạtđộngrấtchậmchạpvàchịuđaudởlắm.Chỉvớicáiđaunhẹ,anhtasờnắn,vàtưởngtượngmìnhsắpchếtrồi.Ngườicókhíchấtbạchhuyếtrấtnhạycảmvớisựámthịvàthôimiên.Thườngngườicókhíchấtbạchhuyếtcókhuynhhướngchếtyểu.

Vớianhta,cáctổnthươngthườngkéodàinặnghơn.Mộttainạnhậuphẫu,khôngphảilàhiếm,xảyrasaumộtcuộcgiảiphẫu–nơicáccơquanbạchhuyết.

Trongbốnnhómngườinày,rấthiếmkhigặpđượcmộtngười“thuầnkhiết”.Vìthếngườitaphảithiếtlập,vớitấtcảsựcẩntrọngcầnthiết,cácsựphatrộnvàthứbậccủacácloạitínhkhí.

CÁCHPHÂNLOẠICỦAPHÁPVớiSigaudvàMácAuliffe, trườngpháicủaPhápđềnghịmộtcáchphânloạikhác:các

mẫucơbắp,hôhấp,tiêuhóavàlýtrí.Cóđiềuchắcchắnlàcáclýthuyếthiệnđạivềtínhkhívẫntiếptụctiếpnốicáclýthuyết

xưa.Nhưngcáclýthuyếtnàychặtchẽvànghiêmngặthơnnhiều.Dựatrêncácnhậnxétrấtchínhxácvàđươngnhiênlàdựatrêncáctiếnbộkỹthuậtvàtrảiquanhữngkinhnghiệmđượctíchlũytrongcácmônkhoahọctươngtự.

CáchphânloạicủaPhápmangmộtýnghĩalâmsàngcókinhnghiệm,mộtýmuốngắnbóvớikinhnghiệmthậtsítsaovàbiểuhiệnmộtmốiquantâmlớnđốivớicácsắctháiriêngbiệt.

Vìvậydướiđâylàsựmôtảbốn“tuýp”chính,đượccăncứtrênrấtnhiềusốđo.1.LoạicơbắpCácchivàcơbắprấtpháttriển.Lồngngựcrấtnổibật.Nếuchủthểđangtrongtưthế

đứngthìlàcáccổtaynằmởdướiphầnxươngmu.Mặthìnhvuônghoặcchữnhật,cằmđềuđặn.Lôngmàythấpvàthẳnghàng.Mìnhnhiềulông.

2.LoạihôhấpThânngườinhỏhìnhthangmàphầnđáylạinằmởtrên.Vairộng.Lồngngựcrấtnởnang

theochiềungangvàcao.Khuônmặthìnhthoi.Xoangtránrộng.Mũidàivàlớn.3.LoạitiêuhóaĐâylàloạingười“toànvềbụngvàhàm”.Phầndướikhuônmặtnởhơnphầntrên.Lồng

ngựcngắnvàrộng.Cổhơingắnvàlớn,vaihẹp.Tránhẹpvàgòmárấtnhỏ.Bụngnở.Toànbộcơthểcânđốihàihòa.

4.LoạilýtríKhuônmặtcóhìnhtamgiácrõnét.Hộpsọrấtlớn.Nhìnngang,sẽthấytránvồ.Mắtlanh

lợivàlớn,miệngnhỏvàmỏng.Thânhìnhnhỏvàmảnhkhảnh.Cósựhàihòatốtgiữathânvàcácchi.

PHÂNLOẠITHEOKIỂUÝĐâylàmộtphânloạikhácrấtquantrọng:phânloạicủaViolavàtrườngpháicủaý.Nó

đượccăncứ trêncácphương thức thốngkêvàrấtnhiềusốđo.ĐốivớiViola, thể tạngconngườiđượcdựatrênhaihệthống:

a)hệthốngcủađờisốngthựcvật(toànbộcáccơquannộitạng)vàđượctượngtrưngbởithânmình.

b)Hệthốngcủađờisốngquanhệ(hệthầnkinhvàcáccơvân)đượctượngtrưngbởicácchi.

Nếucáchệthốngavàbđềupháttriển,thìchúngtacómộtconngườibìnhthườngthậthàihòa.Nếuatrộihơn,ngườitasẽgặptrườnghợpcủaloạingủđoàn,pháttriểntheochiềurộng.Nếubtrộihơn,ngườitasẽgặploạicaolêunghêu,pháttriểntheochiềucao.

1.Loạingủđoảna)ĐặctínhthểchấtSựpháttriểncơthểđượcthựchiệnthiêntheochiềungang.Thânngườirấtpháttriểnso

vớicácchi.Bụnglớnvàkhốinộitạngcũngthế.Sứcnặngthườngđángkểvàlớpmỡdướidarấtdày.Sứcmạnhvàsựdẻodailàđángkể.Chứcnăngtiêuhóatốt.

b)NhữngkhuynhhướngbệnhtậtNgườingủđoảncókhuynhhướngmắccácchứngbệnhphátxuấttừsựgiảmthiểudinh

dưỡng,khớp,tănghuyếtápvàchứngsunghuyết.c)NhữngkhuynhhướngtâmlýNgườingủđoảnrấtnghịlực,vuitínhvàđầysinhkhí.Đờisốngtâmlýcủaanhtathường

cókhuynhhướngthiênvềchứngtâmthầnchukỳ(thayđổiđộtngộttừniềmvuiphấnchấnxuốngsựdửngdưngtrầmuất).

Trongtrườnghợpmắcbệnhtâmthần,anhtacó thểsẽrơivàotìnhtrạnghưng–trầmcảm,mứcđộquámứccủachứngtâmthầnchukỳ.

2.Loạicaolêunghêua)ĐặctínhthểchấtAnhtacóưuthếvềchiềucao.Lồngngựcdàivàbụngthẳng.Cáccơquannộitạngbịthu

nhỏ.Cácchiđềudàihơnsovớithân.Thânhìnhthườngrấtcao.Độnghiêngcủaxươngsườnrấtrõnét.Cổnhỏvàkhádài,dinhdưỡngtrungbình,cơbắpnhỏvàdài.Chạyrấtmaunhưngkhôngcósứcbền.

b)CáckhuynhhướngbệnhtậtSựphòngvệchốnglạicáccănbệnhrấttồi.Lao.Cácchứcnăngrấtyếukém.Rấtmaumệt.

Huyếtápthấp,mạchđậpnhanh,cácđầuchilạnh.Tìnhdụcrấtyếukém.

c)ĐặctínhtâmlýThiếu“ýchí”.Dễsasúttinhthần.Tríthôngminhlanhlợinhưngnãovàthầnkinhrất

maumệt.Cókhuynhhướngtựkhépmình lại, trongsựcôđộcvàmơmộng.Trí tuệ thườngchiếmưuthế.Trongtrườnghợpbịtâmthần,anhtasẽrơivàochứngtâmthầnphânliệt.

CÁCHPHÂNLOẠICỦAKRETSCHMERĐâylàmộtphânloạirấtcóuytín.Kretschmermôtảbanhómlớnchính.1.LoạilựcsĩNhữngngườithuộctýpnàyrấtlớnconhoặctrênmứctrungbình.Lồngngựcrộngvànở

nang.Khuônmặtcóhìnhdángôvandài.Cổchắcnịchvàdài.Cơbắprấtpháttriểnvàítmỡ.Bộxươngrấtchắcvàgọngàng.Cácphầndướicủacơ thể thườngmảnhkhảnh.Chânnhỏ.Đâyđúnglàloại“vạmvỡ”chuyênnghiệp.

2.LoạikhẳngkhiuTýpngườinàypháttriểntheochiềucaovớisựgiảmthiểuởbềngang.Anhtavẫngầygò

dùcóănuốngnhiềuđếnđâuđinữa.Cácchikhẳngkhiu,bàntayxươngxẩu,cácngóntaynhọn.Bụng lõmhoặcmềmnhão. Xươngyếuvàdễ gẫy.Mặthình tamgiác, tái xanhvà gầy.Nhìnnghiêng,bộmặtcógóccạnh,mũidàivànhọn.Tócdầythườngtỏaraphíatrướcvàsauót.Damặtmỏngvàcăng.

Nhưng người cơ năng suy nhược không phải lúc nào cũng yếu. Cũng có nhiều ngườithuộcloạinàycócơbắpchắcmộtsứcsốngdồidàovàmộtsứcchịuđựngrấtdẻodai.ĐâylàtýpngườiDàiChi,gầngiốngvớitýpLựcsĩ.

3.Loạidàycơm(TheotừHyLạpcónghĩalàdày).Anhtapháttriểntheochiềunganghơnlàchiềucao.

Thânhìnhtrungbình.Hộpsọ,lồngngựcvàbụngpháttriểntheochiềungang.Vẻbềngoàinặngnề,mặtđầyđặnnhưngbộxươngyếuớt.Khuônmặt,cổvàthânngườicómộtlớpmỡkhádày.Hìnhdángtổngthểcủathânngườicóhìnhdángmộtthùngtônô,cóthiệncảmvàmậpmạp.Týpngườinàythườnghaybiểu lộchongườita thấy“cáibụngtocủatôi” trongcáctruyệnhoangtưởngdângiancủaGiángSinh.Cóvẻthânthiện,vuitính,rấtthíchgiaotiếp.

Cácđặctínhtinhthầncủahailoạingườichính

NGƯỜIDÀYCƠM

NGƯỜIKHẲNGKHIU

Hướngrathếgiớibênngoài

Hướngvàothếgiớinộitâm

Cởimởvàdễgần

Sốngthumìnhlạivàkhógần

Tựnhiênvàlanhlợi

Kềmchếtìnhcảmcủamình

Thíchsống

Tựđặtchomìnhnhiềucâuhỏi.

Thựctế

Mộtconngườilýtưởng

Hàihước

Châmchọc,haycườinhạo

Tìnhbạnnồngnhiệt,“cólònghào

Cókhuynhhướnglạnhlùng

hiệp”

Cókhuynhhướngthùdaivàtrảthù

Quát tháo lúc giận dữ nhưngkhôngthùdai

Biết đánh giá các niềm vui của cuộc sống bên ngoài.Thườnghaysợphụnữ

Thíchănuốngvàphụnữđẹp

Lạcquanđángngạcnhiên

Biquan

Cóthểlàmviệccậtlực

Tậptrungquámức,maumệtnhưngkiêntrì

Hànhđộngcụthể

Hànhđộnglơđễnh

Thườngkhiêmtốn

Thườngkiêucăng

Ítcókhuynhhướngbịdồnnén.

CókhuynhhướngbịứcchếvàmắccảmCáchphânloạicủaJungJungchúýđếnhailoạingườichủyếu:a)ngườihướngnội,sốngkhépmìnhlạivàđẩylùisựchiphốicủathếgiớibênngoài(như

ngườikhẳngkhiu)b)ngườihướngngoại,sốngxoayrathếgiớibênngoàimàanhtacần(nhưngườidày)Haitháiđộnàyđềuhiệnhữutrongmỗiconngười.Nhưngcókhitháiđộnaylấnlướtthái

độkia(vìthiênhướng,hoàncảnh,v.v…).Khởipháttừhaitổhợplớnnày,Jungcóđượcbốnloạingườihướngnộivàbốnloạihướngngoại.

NGƯỜIHƯỚNGNỘITRẦMTƯ

NGƯỜIHƯỚNGNGOẠITRẦMTƯ

Nhìnvàochínhmình,vàbịảnhhưởngrấtnhiềubởicácýnghĩtrừutượng.Anhtalàmtheocácýnghĩnội tâmcủamình,mặcdùanhtacó thểhướngđếncáicụ thể.Nhómngườinàycũnggồmcónhiềungườicuồngtíntintheomộtýtưởng,thíchthúvớicáclýthuyếtmàkhôngcầnnghĩđếnhậuquả,đôikhi ghê sợmà cácý tưởngđó có thểđemđến.Nietzschethuộcnhómngườinày.

Hướngracuộcsốngcụthểbênngoài.Tuynhiênanhtacóthểxemxétcácđiềutrừutượng.Anhtahẳnthíchcácsựkiệnhơnlàlýthuyết.Đâylàloạikỹsưhoặcnhàphẫuthuật.Anhtacóthểtrởnên“nguy hiểm” nếu đụng phải các việc cần đến sựmềm dẻo (như luật pháp và luân lý chẳng hạn).Đến lúcnàyanh ta cứng rắn.Trongnhómngườinày có các thẩm phán và nhà đạo đức nghiêmkhắc, thiếu hẳn tình cảm và sự thấu cảm conngười.

NGƯỜIHƯỚNGNỘI

NGƯỜIHƯỚNGNGOẠI

ĐACẢM ĐACẢM

Nắmbắtđượctìnhcảmcủaanhtalàmộtviệcrấtkhó.Ngườitađangđốimặtvớimộtnhânsư,khép mình lại, lặng thinh và không thể gầnđược.Tấtcảmọithứđềupháttriểntheochiềusâu; anh tamangmộtbộmặtdửngdưng. Cáchànhđộngcủaanhtathườngxuấtpháttừcáccảmxúcđượcchegiấurấtkỹ.Anhtathườngcóvẻ bình thản và ít đa nghi, gợi sự thiện cảm.Khôngmột cảm xúc nào được biểu lộ ra bênngoài, nhưng nội tâm lại sôi sục những đammê…Rấtnhiềuphụnữthuộcnhómngườinày.

Anh ta rất cởi mở, hướng ra thế giới bênngoàinhưngtìnhcảmvẫnchiếmưuthế.Đâylàloạingườiluôn“cảmthấythoảimái”,bởivìthờitiếttốt,nhưnglạibuồnrầunếutrờimưa.(Trongkhingườihướngnội,mọithứđềutùythuộc vào “tính khí” nội tâm, bất luận cáchoàn cảnh bên ngoài) Rất dễ bị ảnh hưởng,anhtacókhuynhhướngcânnhắccácsựviệctheotìnhcảmcủamình.Tháiđộcủaanhtacóthểđượctómtắtnhưsau:“Tôinhậnthấyđiềunàyrấtdễchịu…vìvậythậtlàlýthú”

NGƯỜIHƯỚNGNỘINHẠYCẢM

NGƯỜIHƯỚNGNGOẠINHẠYCẢM

Phảnứngcủaanh takhông thíchhợpvớicác hoàn cảnh nhưng chỉ tuân theo “CáiTôi”.Đâylàloạingườivôcùngchủquan,suyxéttấtcảmọiviệcbằngcáclăngtrụcủasựchủquanđó.Khôngthểnàođoánđượcđiềugìlàmchoanhtacómộtcảmtưởngnàođó:phảnứngcủaanhtadườngnhưkhôngđượcliênkếtvớimộtthựctếbênngoài.Rấtnhiềunghệsĩthuộcnhómnày.

Anhtathựctếvàkháchquanmộtcáchtuyệtđối.Anhtachỉthấyviệccụthểmàthôi:cácsựkiện,rượu ngon, phụ nữ đẹp…Anh ta không bao giờ“khổtâm”!Anhtatíchlũycáckinhnghiệmthựctếvàluôntìmkiếmcáccảmgiácmới.Anhtadễdàng đi từ một thí nghiêm này qua một thínghiệm khác và như thế chỉ đạt đượcmột kinhnghiệmrờirạcvàhạnchế.Phầnlớnnhữngngười“phốphường”thuộcnhómngườinày.

NGƯỜIHƯỚNGNỘITRỰCCẢM

NGƯỜIHƯỚNGNGOẠITRỰCCẢM

Vớingườinày, chúng tađangchìm trongsựmộngmơsâulắng!Đâylàngườitiêntri,thần bí, nhà thơ của sự bất tử. Trí tưởngtượng của anh ta không có giới hạn. NhưJung đã nói: Đây thường là một thiên tàichưađượcbiếtđến,mộtconngườivĩđạiđisaiđường,mộtthứdạidộtthôngminh,mộtnhân vật củamột truyện tâm lý… Sự hiểubiết của anh ta được căn cứ trên sự trựccảm.Trongtrườnghợpnày,làmsaoanhtacóthểthuyếtphụcđượccácngườikhácvềvẻđẹpcủacácýnghĩcủaanhtađược?

Vềngườinày,ngườitacóthểnóilà“anhtacảmnhậnbằngsựtrựccảmcủamình!Rấtnhiềuphụnữ thuộcnhómnày. Loạingườinày làmđủmọicáchđểthànhđạt(vàđiềunàymộtcáchvôthức).Trướcmộtphụnữnày,ngườiđànôngchỉcònbiếttrốnmàthôi!Ngaytừcáinhìnđầutiên,anhtađãbị phán đoán, mổ xẻ, cân nhắc, đánh giá.. Loạingườinày“ýthứcđược”môitrườngxãhộithíchhợpvớianhta,cácloạiquầnáophảimặc,làmsaodiễnđạtcácsựviệc,v.v..Mộtngườithuộcloạinàysẽ thành đạt trong thương trường, kinh doanh,đầucơ,trênchínhtrường,v.v…

CáchphânloạicủaSheldonNăm1942,Sheldonxuấtbảnmộtloạtnghiêncứunhằmtrìnhbàycácmốiquanhệgiữa

tínhkhívàcátính.Ôngtađãlàmmộtcôngviệcđángkểbằngcáchchochụphình4000sinhviên(saulưng,trựcdiệnvànhìnnghiêng).Cáchìnhđượcchụptheokiểuthôngthường;mộtbảngkẻôsẽlàmchoviệcđođạtvàsosánhdễdànghơn.Cơthểđượcchiaralàm5vùng:

1)Đầu,mặtvàcổ–2)Lồngngực–3)Phầnbụng–4)Vai,tayvàbàntay–5)Cácchidưới.Hàngngànnghiêncứuvàphânloạiđưađếnkếtquảviệcphânchiathànhbanhómngười

chínhnhưsau:Nhóm(I).Loạinộitạng,làconngườitậptrungvàocáccơquannộitạng.Việctiêuhóavà

sựthoảimáilàhaimụcđíchchínhcủacuộcsống.Sựlạcquan,tínhhamăn,sựmongmuốnđượcâuyếmvàtìnhyêuđồngloạichiếmưuthế.

Nhóm(II).Loạicơbắpchothấysựvượttrộicủahoạtđộngcơbắp.Mộthànhđộngmạnhmẽlàmụcđíchcủacuộcsống.

Nhóm(III).Loạitrítuệđượcthểhiệnbằngmộthoạtđộngtrítuệkhôngngừngcảnhgiác,bằngmộttinhthầnsâulắngvàkhổtâm.

ĐâylàmộtbảngtheoSheldon,chothấycácđặctínhcủabanhómtínhkhíchính.

Loạinộitạng

Loạicơbắp

Loạitrítuệ

TháiđộvàđộngtácthoảimáiYêuthíchsựtiệnnghiPhảnứngchậmchạpThíchănuốngTìm kiếm những buổi ănngonvớingườikhácTiêuhóathoảimáiTìmkiếmsựgiaothiệpRấtdịudàngvàhòanhãƯathíchsựâuyếmvàsựtánthưởngYêuđồngloạiTínhkhíổnđịnhTínhtìnhkhoandungTìmkiếmlạcthúGiấcngủsâuKhông biết điều độ, sự tháiquáRượutạosựthoảimáivàtínhthíchgiaoduTrong những lúc buồn bực,tìmkiếmsựgiaodu Yêu thương trẻ con và giađình

Chắcchắn tronghànhđộngvàđộngtácTìmkiếmsựphiêulưuthểchấtPhảnứngquácươngquyếtYêuthíchhoạtđộngCónhucầu thốngtrịvàquyềnlựcHamthíchsựmayrủivàcờbạcCanđảmvàthíchđấutranhTìmkiếmsựđốiđầuCứngrắnvềyếutốtâmlýSợcácnơiđóngkínCáchcưxửthẳngthắnkhôngtếnhịLờinóigaygắtKiêncườngtrongđaukhổHiếuđộngDángvẻquáchínchắnRượu tạo sự khẳng định hunghãnchochínhmìnhTrong những lúc buồn phiềncầnphảihànhđộng Yêu thích các hoạt động củatuổitrẻ

TháiđộvàhànhvicẩntrọngCácphảnứngthểchấtquáđángPhảnứngquámaulẹTìmkiếmsựcôđộcHoạtđộngtinhthầnquálớn,lúcnàocũngcảnhgiácGiấugiếmtìnhcảmvàdồnnénThùghétsựgiaoduNhútnhátThù ghét các thói quen, tính ítbảothủSợcácnơiquátrốngtrảiTháiđộkhôngthểlườngtrướcGiọngnóithậntrọng,ghéttiếngồnRấtnhạycảmvớisựđaukhổNgủ không yên giấc, mệt kinhniênTháiđộvàcửchỉtrẻconRượulàmchosasúttinhthầnGhêtởmcácchấtmatúyTronglúcsầumuộntìmkiếmsựcôđơnƯathíchcácngườiđứngtuổi

KhíchấtvớinghềnghiệpMỗingàyhàngtriệungườiđànôngvàđànbàbắtđầumộtcôngviệc.Côngviệcnàycó

đượclàvìtìnhcờ:domộtlờiraotrênbáo,cácmốiquanhệ,saukhihọchànhxong,v.v…Về

việchọchành,thườngchúngđượchoànthành“mộtcáchmayrủi”!Dựatheo“cácnăngkhiếu”củađứatrẻ,ýmuốncủachamẹ,cáclờikhuyêncủamộtngườibạn“hiểubiết”,v.v…

Ngoàira,cónhiềungườithôngminh,cókhảnăng,siêngnăngnhưngluôngiữmộtchứcvụthứyếusuốtcuộcđời…Bởivìhọkhôngbiếtcáckhảnăngcủahọ,bởivìhọnhútnhát,bịdồnnén,nổiloạn,đầymặccảm.Vànhiềungườikhácthìbịcocúmtrongcôngviệclàm,khôngbaogiờthíchnghiđược.Nhưngcóthểnàochúngtacốgắnghạnchếsựmayrủivàđặtmỗingườivàovịtrítheocáckhảnăngvàcônglaocủahọkhông?Đượcnhưthếchúngtakhôngnhữngcóđượcsựthanhthảnnộitạicủacácngườilaođộngmàchúngtacòncóđượcmộthiệusuấttốthơnchongườichủ?Điềunàydườngnhưlàhiểnnhiên!

Nhưngcónhữngmốiquanhệchặtchẽgiữakhíchấtvàhoạtđộng.Nhưthế,việclựachọnmộtnghềnghiệp,phầnlớnphảitùythuộcvàokhíchấtvàcátính…Nhiềungườirấtkhổsởtrong côngviệc làmhoặc trong sựhọchànhcủahọ;nhưnghoạtđộngđó có thíchhợpvớichínhhọkhông?Sựthíchnghicủaconngườilàmộttrongcácvấnđềlớncủacuộcđời;cóbaonhiêungườiđãchọnlựacôngviệccủamìnhvớiđầyđủýthức?

Tấtcảcácbậcchamẹđềudodự,vàđiềunàylàbìnhthường.Cóphảihướngđứatrẻđếnmộtcôngviệcchântay,đếnthủcôngnghiệp,ykhoa,cácnghềnghiệpcủađạihọc?Cóphảinghetheocácýnguyệncủađứatrẻ,hoặctừchốichúng?

Nhưthếmộtcâuhỏiđượcđặtra:cóthểnàochẩnđoánđánhgiávàướclượngcáckhảnăngthểchấtvàtinhthầncủamỗiconngười?

TrườnghợpcủaôngJeanP.Ôngtalàthưkýđiềuhành,córấtnhiềutráchnhiệm.Ngườichỉhuytrựctiếpcủaôngtalà

mộtconngườicứngrắn,đanhthépkhôngtiếtkiệmcáclờichỉtríchvàquởtrách.Mỗingày,P.đilàmtrongsựloâu;côngviệclàmcủaôngtacóđượclànhờhọcvấnvàdoquenbiết.Ôngtatrởnênquánhạycảm,gầyyếu,xanhxao,sợsệt.Càngngàyôngtakéodàigiờlàmviệc,đểchoônggiámđốcnhậnthấycáckhảnăngvàtínhcanđảmcủamình.

CátínhcủaJeanP.–Saumộtcuộctròchuyệnvềtâmlývàmộtcuộckhámnghiệmkỹthuật tâm lý học, người ta đã khámphá điều này: P. được nuôi dưỡng bởimột người chachuyênquyền,vàthậtsự“bịbẻgãy”bởisựgiáodụccủangườicha.Nóitómlại,ôngtađaukhổvìmặccảmOEdipe.Ôngta làmộtngười“mềmyếu”.Ôngtacórấtnhiềukhuynhhướngnữtính.Ôngtaluônphụctùngmộtcáchvôthức,luôncốlàmchongườikhácvừalòng,phụcvụhọ,hầutránhcácquởtráchmàôngtakhôngchịuđược.Ôngtavôcùngtửtếvàâncần(luônvìsợquởtrách);vàvìlýdođóngườitacáobuộcôngta“nịnhhót”.Ôngtasợtínhnamnhivàsựthôbạo.Trướcnhấtchúnggợichoôngtanhớlạisựgiáodụccủangườicha;saunữacáinamtínhhiếuchiếncủaôngtađãbịtiêudiệt.Vềmặttínhdục,ôngtabịbấtlựctừngphần.Ôngtatìmkiếmsựgầngũicủaphụnữ,miễnlàvớiđiềunàyôngtakhôngcầnchứngminhtínhnamnhicủamình.

JeanP.trongcôngviệchiệntại.ÔnggiámđốccủaP.luônlàsựgợinhớngườicha(chuyênquyền,cứngrắn,quởtrách).P.cảmthấymìnhbịbópnghẹt,thuakém.Trongthâmtâm,ôngtaluôncảmnhậnsựchốngđốimãnhliệtđốivớingườisếp(cũngnhưôngtacảmnhậnsựchốngđốivớingườicha).Nhưngôngtaphảiứcchếsựchốngđốinày.Ôngta“chônkín”cáccảmxúccủamình.Ôngtaluôncảmthấy“cólỗi”vàcótộibởivìngườichaôngtađãtậpchoôngtanhưthếsuốtmườilămnămtrời.Tiếpsauhàngngànsựchốngđốibịứcchế,hệthốngthầnkinhcủaP.đãbịrốiloạn.Càngngàyôngtacàngcảmthấythuakémvàkhôngcónănglực.Cácmặccảmtựtichỉlớnmạnhhơn.Ôngtacònnghĩđếnviệcvàotuviện,màđiềunàynhưlàviệctrốnchạytrướcmộthoàncảnhmàôngtakhôngthểnàochịudược.Đâylàsựthấtbại,sựghêtởm,sựkhinhbỉchínhmình,làsựsuynhượcthầnkinhtạmthời…

NếuP.chấpnhậnmộtcuộckhámnghiệmtâmlý?–CuộckhámnghiệmtỉmỉđósẽphơibàycácứcchếvàmặccảmcủaP.Hoặcôngtasẽđượchướngđếnmộtcôngviệckhác;hoặcôngtacóthểchọncáicôngviệcđó,nhưngvớisựhiểurõchínhconngườimình.Ôngsẽnhậnthấyđượccáccơchếnộitâmvàcóthểtriệttiêuchúng…thayvìphảichịuđựngkhôngngừng

nhữngphóngthíchvềcảmxúcvàcáccảmgiácthấtbạinặngnề.

CÔNGVIỆCMÀPKHÔNGNÊNLÀM

CÔNGVIỆCMÀPCÓTHỂLÀM

(Thí dụ): nhà phẫu thuật, sĩ quan, chủ xínghiệp, thầy dạy thể dục, nhân viên xoa bóp,nhàtâmlýhọc,thủythủ,luậtsư,côngchứccótráchnhiệm.

(Thídụ):Giáosưtriếthoặctoán,thợuốntócnữ, nhà thiết kế thời trang, nhân viên hóatrang,nghệsĩ,nhàvăn,nhàtrangtrí,nhânviênthường.

Mộttrườnghợpkhác

CÁTÍNHMộtphụnữ“namtính”.Côtacầnkhẳngđịnhtínhnamnhihiếuchiếncủamình.Côtacần

thốngtrị,vàđẩylùinhữngngườiđànôngmàcôtamuốnhạthấp.Côtatừchốivaitrònữgiớicủamình.

CÔNGVIỆCMÀCÔTA

KHÔNGNÊNLÀM

CÔNGVIỆCMÀCÔTACÓTHỂLÀM

Nhân viên, thưkýđánhmáy,thợmay, ngườimẫu,v.v…

Thưkýđiềuhành,thưkýtrưởng,nhasĩ,nhânviênxãhội,nữytá,thợđónggiày, trưởngquầyhàng(màđôikhiđiềunàygâythiệthạichongườikhác;hơnnữa,khôngcósựchữatrịtâmlý,“cácbùtrừnày”khônghềgiúpchocôtakhỏibịkhổtâm…)

Mộttrườnghợpkhác

CÁTÍNHMộtngườinóngnảy,đãđượcnghiêncứutrong“cáctínhkhí”.Anhtarấtcởimởnhưng

hunghãn.Anhtacầncóquyềnlựcthốngtrị.Sựnhạycảmcơbắpchiếmưuthế.Cùnglúcđó,chúngtahãythídụanhtađaukhổvìcácdồnnénmànghềnghiệpanhtakhôngchophépanhtathểhiệnrabênngoài.

CÔNGVIỆCANHTAKHÔNGNÊNLÀM

CÔNGVIỆCANHTACÓTHỂLÀM

Thợ uốn tóc cho nữ, bán đồ cổ, giáoviên,nhàphêbìnhnghệthuật,tusĩ,chủkháchsạn,thầythuốc,chínhtrịgia,v.v…

Đôvật,tiềuphu,ngườidulịch,ngườidạythú,nhasĩ,nhàphẫu thuật, tàixế,nhânviênxoabóp, thầydạythểdục,ngườiđậpđá,nhàđiêukhắc,kỹsư,v.v…

MộttrườnghợpkhácMộtngườitrítuệ(đãđượcnghiêncứutrong“cáctínhkhí”).Anhtausầuvàdễbịkích

thích.Anhtatựkhépmình.Anhtacókhuynhhướngtựcảmphục.Tìmkiếmsựcôđơnhoặcsựkhâmphụccủanhữngngườikhác.Tinhthầnluôncảnhgiác.Anhta“nghiềnngẫm”vềmặttinhthầnvàmauchóngbịmệt.

CÔNGVIỆCANHTAKHÔNGNÊNLÀM

CÔNGVIỆCANHTANÊNLÀM

Thủythủ,phicông,casĩ,côngnhânnhàmáy,bácsĩ thúy,nhasĩ,nhàphẫuthuật,nhà kinh doanh, chính trị gia, nhân viênxoabóp.

Giáoviên,giáosưtriết,kế toánviên,họasĩđiêukhắc,nhàvăn,nghiêncứutrongphòngthínghiệm,bảo vệ đêm, nhân viên hải đăng, bán đồ cổ, quảnđốc,v.v…

MộttrườnghợpkhácMộtngườihoangtưởng.Anhtatựchomìnhquantrọng.Anhtathíchsángtạo.Thường

nghĩđếnCáiTôicủaanhtamộtcáchquáđáng.Anhtabịámảnhbởicáingườitagọilà“thamvọngquáđáng”.

CÔNGVIỆCANHTAKHÔNGNÊNLÀM

CÔNGVIỆCANHTANÊNLÀM

Các nghề nghiệp bắt buộc anh taphảichịusựvânglờivàsựphụctùnghoặc đặt anh ta vàomột vị trí thấpkém.

Cácnghềnghiệptựdovà“ởcấptrên”.Nhàtổchức,xâydựng,nhàkhảocổ,nhàthiênvăn,dượcsĩ,nhàhóahọc,thẩmphán,điềutraviên,luậtsưnhânviêntìnhbáo,v.v…

KHÁMNGHIỆMKỸTHUẬTTÂMLÝHỌCVÀHƯỚNGNGHIỆPKhámnghiệmkỹthuậttâmlýhọclàgì?Đâylàkhámnghiệmvềcátínhvàcácphảnứngxãhộicủamộtconngười.Côngviệcnày

làđểxácđịnhcáckhảnăngtrítuệ,côngviệclàmbằngtayvàthểchất.Mộtkhámnghiệmkỹthuậttâmlýhọcđầyđủphảiđượcthựchiện:a)bởimộtngườithầythuốcđểxáclậpcáckhảnăngthểchất.b)bởimộtkỹthuậtviêntâmlýhọcđểxácđịnhcátínhvàcáckhảnăngtrítuệ.Ngườitamuốnbiếtngườinàylàai.Biếtsựcânbằng,cảmtính,tínhdễbịkíchthích,tính

khícơbản,cácmặccảmcủaanhta,v.v…Vàtừđó,ngườita“chọnlựa”cónghĩalàngườitahướngcáthểđóđếnmộtngànhnàyhoặcngànhkiatrongxãhội;hoặcngườitachobiếtnghềmàngườiđóchọncóthíchhợpvớianhtakhông.

CÁCTRẮCNGHIỆMTừnàychỉđịnhcácbàitrắcnghiệmkỹthuậttâmlý.Vàsauđâylàđịnhnghĩa:“Đâylàmột

thửnghiệmđượcxácđịnh,baohàmmộtcôngviệcphảiđượcthựchiện,đồngnhấtchotấtcảcácchủthểđượckhámnghiệm,vớimộtkỹthuậtchínhxácđểđánhgiásựthànhcônghoặcthấtbại,hoặcchođiểmvềmặtthànhcông”.Cáctrắcnghiệmcóthểđượcxếploạitheonhiềucáchkhácnhau,màsauđâylànhữngcáchchính:

a)cáctrắcnghiệmmàchủthểphảitrảlờibằngviếtchonhữngcâuhỏiđượcđặtra.b)cáctrắcnghiệmmàchủthểphảilàmmộtthaotácthủcông.c)cáctrắcnghiệmnghiêncứutheochiềusâu,vềsựmaulẹvàmứcđộcủatríthôngminh.d)cáctrắcnghiệmthểhiệnnhâncách,cácquantâmsâulắng,cátính,cácmặccảm,v.v…Việcápdụngcáctrắcnghiệm

Chínhtrongmôntâmlýhọcứngdụngmàcáctrắcnghiệmtìmthấyphạmvihoạtđộnglớnnhất(trongcáclãnhvựcsưphạm,côngnghiệp,tộiphạm,v.v…)Tuynhiênchúngtakhôngnênxemtrắcnghiệmlàbảnchấtcủatâmlýhọc!Nóchỉđơnthuầnlàmộtkỹthuậthỗtrợ.Trắcnghiệmlàmộtcôngcụthínghiệm,cóthểđitừsựngớngẩnhoàntoànchođếnsựthấuhiểurànhmạchmộtconngười.

Côngchúngthườngkhôngđượcthôngtinđầyđủcholắmvềđiềunày.Họthườngnghĩmộttrắcnghiệmtươngứngvớicác“tròchơixãhội”đượcđăngtảitrongcáctuầnsan…(đạiloạinhưlà:đâylàmột“trắcnghiệmtâmlý”!Hãytrảlờicáccâuhỏinày.Nếucácbạnđạttrên10điểm,cácbạncómộtcátínhnàođó…Nếucácbạndưới10điểm,cácbạncómộtcátínhnàođó…Nếucácbạnchỉcó3điểm,đãđếnlúccácbạnphảiđichữabệnhrồi(!),v.v…

Cáctròchơi trẻconđó,khôngnhữngrất lốbịch,nhưngcónhiềucơmay làmsai lệchtrongtâmtrícủangườidânvềýkiếncủamônkỹthuậttâmlý.

Hơnnữa,dùvớibấtkỳgiátrịnàocủamộttrắcnghiệm,chúngtakhôngđượcxemnónhưlàmộtkếtquảtuyệtđối,mànóchỉlàmộtchỉdẫnmàthôi.Việcnghiêncứumộtconngườilàvôtận,vàtrênđờinàykhôngcómộttrắcnghiệmnàocóthểphơibàynómộtcáchtrọnvẹn.Chonênbấtkỳmộtkỹthuậtviêntâmlýnàocũngphảithànhthạovềtâmlýchiềusâuvàcáchtiếpcậnconngười.

VàtôixinnêurađâyđiềusuytưởngrấthaycủaSzondi:“…thàchúngtacómộtnhàtâmlýkhôngcótrắcnghiệmcònhơnmộttrắcnghiệmmàkhôngcónhàtâmlý”.Vìthếchúngtakếtluậnbằngcáchcầuchúcchosựthăngtiếncủamộtlýtưởng:cónhiềunhàtâmlýcóđượcnhiềutrắcnghiệmxuấtsắc.

HƯỚNGNGHIỆPCàngngàynócàngchiếmmộtvịtríquantrọnghơnvàđâylàmộtđiềutốt.Cáitênnó

cũngđãđịnhnghĩanórồi:nócómụcđíchhướngđứatrẻhoặcngườithiếuniênđếnnhữngnghềnghiệpphùhợpnhấtvớicáckhảnăngcủanó,cácýthíchsâukínvàthamvọngcủanó.Việchướngnghiệpcổđiểnchủyếuđượccăncứtrêncáctrắcnghiệmtâmlývớinhiềukếtquảthậttuyệtvờimàchúngcóthểmangđến.Nhưthếngườitacóthểxácđịnhmứcđộpháttriểntrítuệcủađứatrẻ,cáckhảnăngtâmlýcủanóvàsựpháttriểnsaunàycủacátínhnó.

Trongtấtcảcácthànhphố,cónhiềucơquancóchứcnăngthựchiệncáctrắcnghiệmnàymàphầnlớnlàmiễnphí.Cácbậcchamẹcóđiềukiệncóthểđónggópvàocácchiphíbằngsựquyêngóptựnguyện.

Vàicơquanthôngbáobằngvănbảncáckếtquảcủacuộcnghiêncứu;hoặcmờicácbậcchamẹđếndựcáccuộc trắcnghiệm.Các trung tâmhướngnghiệp lànhững trọng tài côngminh;họlàmcôngviệctổnghợp,mộtbênlàcácnghềnghiệp,cònbênkialàcácthísinh.Ngườitakhôngngừngkhuyếncáocácbậcchamẹnêntiếpxúcvớicáccơquanchuyêntráchnày.

BÚTTƯỚNGPHÁPKhoanàynghiêncứutínhnếtconngườiquachữviết.Nóđãpháttriểnmộtcáchđángkể

trongnhữngnămsaunày;ngườitathườngxuyênápdụngnótrongcáctrắcnghiệmkỹthuậttâmlý,trongcôngnghiệpvàthươngmại.Cómộtđiềuchắcchắnlàconngườiluônđểlạidấuấncủamìnhtrongbấtcứchuyệngìanhtalàm.Thếmàchữviếtlàmộtkhíacạnhquantrọngcủahoạtđộngtrítuệ.Nólàmột“dấuhiệu”mang“nhãnhiệucủanhàsảnxuất”:củangườiviếtranó(cũngnhưtínhcáchcủadángđi,điệubộ,cửchỉ,lờinóicủangườiđó,v.v…).Ngườitađãchứngminhmộtcáchthuyếtphụcrằngkhoachiếttựđượcthựchiệnmộtcáchhoànhảođãsoisángnhiềuđặcđiểmcủamộtcátính.Khoanàyđãtrởthànhmộtngànhrấthữuíchchomôntâmlýứngdụng;nóthườnggiúptránhcácnhọcnhằnvàsaiphạmcủamộtphánquyết.

Vàđâylànhữnggìmàhiệnnaymộtchiếttựnghiêmtúccóthểxácđịnhđược:Tronglãnhlựctrítuệ:cáchtổchứccủatrítuệ–trậttự–vănhóa–sựnhanhnhẹncủaý

nghĩ–ýthứcnhậnxétvàphánđoán–tínhđộcđáo–sựlinhhoạttrítuệ–cáckhảnăngchúývàtậptrung–trítưởngtượng–mứcđộtổngthểcủatrítuệcácrốiloạncủatrítuệ.

Tronglãnhvựcxãhội:cáchtiếpxúcvớingườikhác–tháiđộtrướccáctráchnhiệm–lươngtâmnghềnghiệp–hiệuquảtrongcôngviệc–ócsángtạo–tínhnhạycảm–cáckhảnăngthíchnghi–tínhphụthuộchoặcđộclập.

Tronglãnhvựccátính:hướngngoạihoặchướngnội–cảmxúc–tínhnhạycảm–ýchí–sựcanđảm–sinhkhí–tínhxúccảm–loạitínhkhí–tínhnăngđộng.

Cácđộcgiảquantâmđếnkhoachiếttựsẽtìmthấydễdàngcómẫuchữviếtứngdụng.Hơnnữa,cónhiềutrườngrấtgiỏitrongviệcgiảngdạykhoachiếttự.Nếukhoanàyrấthấpdẫn,nóvẫncónhữnggiớihạncủanó…nhưbấtcứmônkhoahọcnàocủaconngười.Tuynhiênngườitacóthểkhẳngđịnhrằngtấtcảnhữnggìconngườibiểulộtrongnétchữcủamìnhchothấycácđặcđiểmcủacátínhliênquan.Trênlýthuyết,nhưthếngườitacóthểbiếtchúng;theothựchành,mọithứđềutùythuộcvàochínhcácgiớihạncủakhoachiếttự;màsựpháttriểnmauchóngcủakhoanontrẻnàykhôngthểbịnghingờ.

CreatedbyAMWord2CHM

Chương8.GIÁODỤC

NHỮNGTHÀNHTỰULẪYLỪNGTRONGTÂMLÝHỌCHIỆNĐẠI

Giáodụclàmộtđềtàibaolanhưthếgiớivậy.Cuộcđờicủamỗingườichúngtađềutùythuộcvàonóngaycảnhữngniềmvuivàđaukhổtậpthể.Cáccuộcchiếntranhđãkhôngphảilàsựsuydiễncủanhữngtìnhcảmcánhânhaysao?

Giáodụccóthểdẫnđếnniềmvui,hoàbìnhvàsựthanhthảntrítuệ.Màchocảviệcgiảmthiểucáckhảnăng,bệnhtậtvàthấtbại.Trongtácphẩmnàythườnghayđềcậpđếnvấnđềvềgiáodục;vàbâygiờtôisẽcốgắngtrìnhbàynóvớimộtýnghĩarộnglớnhơn.

Nhưngngườitathườngđổlỗichocácnhàgiáodụccóliênquan;nhưthếsẽrútgọnlạivấnđềmộtcáchthiểncận.Bấtcứnhàgiáodụcnàocũngchínhlàkếtquảcủasựgiáodụcmàngườiđónhậnđược,vàlàkếtquảcủanhữngnhàgiáodụctiềnnhiệm,vàcứtiếptụcnhưthế.Giáodụclàmộtchuỗixíchvôtận,màđiềunàyđôikhiđemđếnmộtkếtquảbithảm.Vấnđềphảiđượcxemxétvớimộttâmtríthoảimái,rộnglớnđếnmứccóthể,chớkhôngphảixuyênquacáilỗkhóatươngứngvới“CáiTôi”hoặc“CáiAnh”.Chúngtaphảixuấtpháttừmộtnhânquantổngthể,vàtừđótừtừhướngxuốngđếnchínhmình.Xuấtpháttừchínhmìnhvàsauđómớitriểnkhailàđiềuphilý.

GiáodụcngườikhácbắtđầubằngsựgiáodụcchínhmìnhKhôngcóngoại lệ choquy luậtnày.Đây làmột luật lệkhắcnghiệt, rắnchắcnhưkim

cương,vàbấtkhảxâmphạmnhưchínhnóvậy.Ngườitasẽnóigìnếumộtngườithầythuốcchữabệnhchonhữngthânthểmàkhônghềbiếtđếnchúng.Hoặcmộttusĩgiảngđạovớimộttráitimđầyhiềmkhích?Họkhôngởđúngvịtrícủahọ,cóphảikhông?Cónhiềucuộckhámnghiệmbuộcphảiđượcthựchiệncódànhmộtchỗđứngnhỏnhoingoàiánhnắngmặttrời;nhưngbấtcứngườinàocũngcóthểtrởthànhnhàgiáodục,trongngàymộtngàyhai.Nhưngbấtcứnhàgiáodụcnàocũngphảidẫndắtđếnsựhiểubiếtchínhconngườimình,đếnchânlývàsựcânbằng.Bấtcứnhàgiáodụcnàocũngphảilàmpháttriểncáckhảnăngtrítuệ.Nhưngđểlàmđượcđiềunày,bắtbuộcôngtaphảichínhlàsựkhônngoanvàcânbằngđó!Làmsaoôngtacóthểchỉrõđượcmặttrờinếunhưôngtakhôngbiếtđếnsựtồntạicủanó?Nếuôngtakhônghềcósựkhônngoanvàcânbằngđó,nhàgiáodụcphảibiếtrõđiềunàyvàôngtakhôngthểmạonhậnlàngườimàôngtakhônghềlà.Đếnlúcđósẽlàsựkhởiđầuchoconđườnggiáodụcvàtrítuệcủachínhôngta.

Rấtnhiềunhàgiáodụcđãloâutựhỏivềvấnđềcủamộtđứatrẻhoặcmộtthiếuniên:“Nóđikhôngđúnghướng,nónóiláo,ăncắp,nhútnhát,haygâygổ,nhamhiểm,v.v…”

Nhưngtôihiếmkhithấynhữngnhàgiáodụcnàytựhỏivềchínhhọtrướcbấtcứviệcgìkhác.

Támlầntrênmười,mộtđứatrẻhưhỏnglàmộtđứatrẻbiếnchất.Nếumộtđứatrẻnóiláohoặcăncắp,khôngphảicầnchỉchonómộtchânlýlýtưởnghoặclươngthiện.Nhưngmàphảitìmxemtạisaonónóiláohoặcăncắp.Lúcnàocũngcómộtnguyênnhânchobấtcứmộtviệcgìđó,cóđúngthếkhông?

Ngườitakhôngthểchuyểngiaosựgiáodụcmàngườitacó.Nhưthếthìhoàntoàntựđộng.Vìthếrấtcầnphảitìmchođượcmộtýnghĩacủacuộcđờitrongchínhmình;điềugìđãthúcđẩymìnhtựtìmhiểuchínhmìnhvàtáchlọcmộtsốđángkểcáchànhvisẵncóđộchại.

Ngườitaluônnhìnsựviệcquachínhconngườimình,màđólàđiềutựnhiên.Vìvậy“cáitôi”phảigiốngnhưmộttấmkínhtrongsuốtchứkhôngphảilàmộttấmkínhtốiđen,chặnđứngcáctianắngmặttrời.Nếukhôngngườitabắtđứatrẻphảilàđứamàngườitamuốnnótrởthànhchứkhôngphảilàđứamàđánglýnósẽlà.

ChínhmìnhphảigiáodụcmìnhtrướckhigiáodụcmộtđứatrẻRấtnhiềungười“bịcứngđơ”trongcáchsốngvàsuynghĩcủahọ.Đólànguyênnhâncủa

hàngtriệusựgiáodụckhiếmkhuyếthoặcbấttoàn.Đốivớinhiềungười,mộtngàymớichỉlàsựlậplạitựđộngcủangàyhômtrước.Trướchếtbởivìhọđãđượcgiáodụctrongquanniệmđó;saunữabởivìhàngngànsựkếttinhđãchaicứngtrêncácsailệch,ứcchế,mặccảmcủahọ.Lúcđóhọsốngbằngnhững“tật” tinhthần, trêncáckhẩuhiệurỉsét (màdườngnhưcóvẻchúngđemđếnmộtsựantoànnàođó,nhưngtiếcthayhọlạiápdụngvớiconcủahọ!).Cókhithậthãihùngkhiphảinghecác“huấnlệnh”đượccácôngbốđưara…Cóvẻnhưôngtavừakhámpháđượcmộtmảnhgiấycũkỹtrongđáyngănkéo…Đólà“kinhnghiệmvàsự“khônngoan” của họ…Một hoàn cảnh nào đây?Người tamởngăn kéo ra và người ta rút ra vàiphươngchâm,vàiphánquyếtrõràng,vàicâutrốngrỗngvàấutrĩ.

Mộthoàncảnhkhácà?Ngườitatìmtạimộtphầnkháccủacáitủvàcứtiếptụcnhưthế.Tuynhiênđâylạilànhữngconngườisángsuốtvàthôngminh…Nhưngmàkìa…đếnlúcđứngtuổihọđãđóngcánhcửalại,cóvẻnhưđãxemcuộcđờicủamìnhđãhìnhthànhvàcátínhcủahọđãhoànchỉnh…Hơnnữa,họđãbịmắctrongcácvòngxoáycủacuộcđời.“Khôngcóthờigiờ,đãtrởthànhđiệpkhúccủahọ.Mỗingàyhọkhôngthểbỏrachỉmườiphútđểtựxemxétvàpháttriểnmình.Hoặcngaycảlúchọđãlàmnhưthếđi,họđãcúinhìntrongmộtlỗđenlàmchohọhoảngsợ,vàhọđãmaulẹđóngcánhcửahầmlại…

Tấtcảmọithứnàyđềuhayvàtốt;nhưngđứatrẻvẫnđứngđấyvớitínhtòmònonnớtvàmộttrítuệrộngmởchotấtcảmọithứ.Ngườitaphảidạydỗnó,cónghĩalàgiữnguyêncáitrítuệrộngmởnhấtcóthểđược.Mộtbên,đứatrẻsẵnsàngthươngyêutấtcảmọithứ,hiểutấtcả,ômlấymọithứ.Bênkialànhàgiáodục“cứngđơ”khônglàmsaohiểuđược,chỉcònbiếtômlấyvàichântrờitươngứngvớicáckếttinhcủaôngta…

Nhàgiáodụcnàykhôngthểpháttriểnđượcnữa,trướcmộtconngườiđangcầnđếnsựpháttriển.Làmsaonócóthểhọchỏicuộcđời,nếuvềmặttinhthầnnónhưđãchếtrồi?…

Tạisaobạncócon?Trướckhigiáodụcmộtđứatrẻ,ngườitaphảitạonóra.Nhưvậy,vấnđềlàphảitạora

một sự sốngdànhchoviệc suynghĩ, cảmnhận,đaukhổ, cườiđùa, cóý thức.Điềunày rấtnghiêmtrọng.Đây làmộttrongcáchànhvichủyếunhấttrênthếgiannày.Vàđếnđây, tôikhôngthểkềmchếviệcđưarađâycáccâutrảlờimàtôithườngngheđượckhiđặtcâuhỏi:“Tạisaobạnmuốncómộtđứacon?”

–Đờimà,cóphảikhông?–Bởivìtôiyêutrẻcon.–Chồngtôikhôngmuốnnhưngtôilạimuốn.–Tôimuốnnămđứa,khônghơnkhôngkém.–Tôiđãcóbađứacongáinhưngtôimuốncómộtthằngcontrai.–Tôikhôngbiếtnữa…–Đểtiếptụcnghềnghiệpcủatôi;đâylàmộtnghềtốt,nhưngđangbịmaimột.–Tôimuốnchờnữa,nhưngnóđãcómặtrồi…–Đểchotêntôikhôngbịmấtđi–Đểgắnchặtcuộchônnhânkhôngđượcêmấmcủatôi.–Đểtôicảmthấyítcôđơn.

–Ôđólàmộttainạn!…–Vợtôimuốnmộtđứacongái,còntôithìmộtthằngcontrai;đâylàđứacongái,mặckệ,

tôivẫnthươngnónhưthường.–Chồngtôimuốn.–Bàvợtôimuốn.–Mộtphụnữkhôngcóconthìkhôngcònlàphụnữnữa.Dùsaothìkhôngthànhvấnđề

nữakhicótìnhyêuthựcthụ–Đâylàsựkhẳngđịnhtìnhyêucủachúngtôi;mộtđứatrẻsanhtừtìnhyêuphảiđược

sungsướng.–Bởivìtôitựđánhgiá,mộtcáchcôngtâm,rằngtôikhỏemạnhvàcânbằng;vànhưthế

tôihyvọnglàsẽchorađờimộtconngườithỏamãn,làmđượcnhiềuđiềutốtquanhnó.Vàthếđấy…Chỉbacâusaucùngtựchúnglàkháhay.Cònnhữngcâukia!…Khôngphảilà

sựíchkỷ,nhưngítnhiềugìcũnglàsựvôthứchoàntoàn.Nhưthế,nhữngconngườiđómuốntrởthànhcác“nhàgiáodục”.Nhưng“nhàgiáodục”chocáigìmớiđược?Bằngphươngtiệngì?Vớinhữngsựhiểubiếtnàođây?Sựsángsuốtnàođây?Vànhấtlàvớitìnhthươngnàođây?Timtôiđãrunrồi,nếunhưlươngtritôithôiđãchưalàmđiềuđó…

GiáodụcthườnglàsựthuhẹpBởivìrấtnhiềunhàgiáodục(chamẹ,giáosư,nhàđạođứchọc,triếtgia,v.v…)lànhững

ngườicótinhthần“hẹphòi”.Họcorútlạimỗikhihọcónhữngtưtưởngkhôngthểthayđổi,tựđộngloạibỏtấtcảnhữngýnghĩkháccóthể.Đơngiảnnhưviệcthuộcmộtquốctịchnàođó,mộtchủng tộcnàođó,một tầng lớpxãhộinàođó,đãápđặtnhững thuhẹpvà thànhkiếnngười takhómàgạtbỏđược.Nhưngviệcgạtbỏnhững thànhkiếnđó là rất cần thiếtnếungườitamuốncáckhảnăngcủachínhmìnhtrởnênphongphúhơn,cũngnhưsẽcóđượcmộtýniệmvềgiátrịcủagiáodục.Hơnnữa,hàngchụctriệungườixoayquanhcácmặccảm,dồnnén,nỗilosợ,ýkiếncủahọ,v.v…Tấtcảđiềunàytựđộngsẽđưađếnnhữngýnghĩsẵncóvàthóiquenvôthức.Điềunàylàhiểnnhiênthôi.Nólàmộtvòngxíchbópnghẹtcáckhảnăngcủatrítuệ.Nhânloạiđãbịchiathànhô:vàmỗiônhưthếlạibịchiathànhhàngngànphầnnhỏhơn.Vàbắtđầutừnhữngthuhẹpđó,ngườitamớibắtđầugiáodục.

Chúngtahãythídụmộtnhàquýtộcchỉcóthểlàquýtộc,nghĩalàkhôngthểnàomởrộngtâmtríôngtachonhiềuquanniệmkháchơnlànhữngquanniệmquýtộc,nhữngthùđịch,khoandung,cốchấp,v.v…Vìvậyđâylàmộttrítuệđượcchuyênmônhóa”.Nhưthếôngtasẽtựđộngchomộtsựgiáodục,chỉcóthểlàquýtộcmàthôi.Vànhiềuđườnghướngdẫntinhthầnmớiđàotạođượcđứatrẻ.Nósẽgiốngđúchàngngànđứatrẻkhácratrườngtrướcnó;nócócùngmộtcáchdiễnđạt,cùngmộtdángđi,cùngmộtcáchănmặc,v.v…Ngườitađãchonómộtđồngphụctinhthần,bằngcáchgiảmthậtnhiềucáckhảnăngtổngquátvàtínhtựphátcủanó.Cólẽnóđược“giáodụcthậttốt”nhưmộtcỗmáyđượccảitiến,màchỉcóthếmàthôi.

Bâygiờchúngtahãythídụmộttrưởnggiảmàchỉcóthểlàtrưởnggiả.Tròchơilạidiễnra.Vàvìthếmànhânloạibịchiathànhhàngtriệungăn,chứađầycácthứvặtvãnhkhônghềgiốngvớinhữngthứcủangườibêncạnh.

Cóhàngtriệungườibịxíchtrongcácthínghiệmcánhânvàcógiớihạncủahọ,màkhônghềbiếtcáitừđầutiêncủacácthínghiệmcủangườibêncạnhvàcũngkhôngthểhiểuđượcchúng.

Giáodụclàmộtcáigìhoàntoànkhácvớinhữngthứđó.Nóphảimởrộngtâmtríthayvìđóngkínnólạitrongsựthuhẹpvàcácđồngphục.

Nóphảinhắmđếnsựpháttriểnvàpháttriểncáckhảnăng.Nóphảingăncảncácthànhkiếnvàkhẩuhiệunộitại,cáckếttinhvànỗilosợ.Thayvìápđặtchođứatrẻmộtsốlượngkiếnthứcquáidị,đánglẽngườitaphảidànhthêmmộtítthờigiờđểtậpchonóhọccáchhiểuchínhconngườinó.Thayvìthúcđẩynótrởthành“mộtnhânvậtquantrọng”ngườitaphảigiúpnó

“trởthànhmộtcáigìđó”.Dùchonócólàngườihốtráchoặcmộtôngthủtướngcũngkhôngthayđổivấnđề.

Nhiềukhikếtquảcủagiáodụclàmộtcỗmáyđượcchỉnhtheomộtsựluyệntập.Hơnthếnữa,ngườitachỉcầnnhìnvàoconsốngườirốiloạntâmlýđangápđặtnhữngsựgiáodụcsailệchcũngvìchínhsựrốiloạntâmlýcủahọ.Tôicũngđãnóikhánhiềuvềđềtàinàytrongtácphẩmnàyđểkhôngcầnphảinhắclạinữa.

Thayvìthuhẹptâmtrílại,ngườitaphảinớirộngnórachotấtcảmọithứ.Córấtnhiềusựgiáodụcngăncảnsựsungmãn,dạyphảilosợtrongcuộcsống,sựthùnghịch,tìmkiếmsựchechởchocácrốiloạnthầnkinh,tínhkhiêukhích,v.v…Nhưngcũngchínhcácnhàgiáodụcđólạitrởnênbựcmìnhkhimộtcuộcchiếntranhtànpháhànhtinhcủachúngta.

Giáodụclàphảixâydựng,chớkhôngphảitànphá,khicắtbỏcáckhảnăngtrítuệ.Mộtlầnnữa,đểlàmgìkhimìnhcómộtcâyphongcầmthậtlớnmàchỉbiếtđánhcóvàinốtnhạcthôi,dùngaysauđóngườitacóbantặngchomìnhmộtcáihôntaythậtđúngđiệuđinữa?

KhinhữngngườitrưởngthànhtrởlạitrườnghọcTrởlạitrườnghọclàđểbáocáorằngmìnhkhôngbiết.Làđểbiếtmìnhcóvàikháiniệm

sailệch,hoặcnhiềukháiniệmchưađầyđủhoặckhôngcógì.Đươngnhiênmộtphầncủagiáodụclànhữnghiểubiếttừbênngoài.Nhưngtrênhết,nóphảiđượcđặtnềntảngtrênsựhiểubiếtvàkhônngoannộitại.Ngườitasẽhiểuđượclànếutìnhtrạngnộitạibịsailệchthìnhữngýniệmxuấtpháttừđóđươngnhiêncũngsẽkhôngđúng.Đâylàsựthậtcơbản.Nhưngcórấtnhiềungười từchốinhìnnhậnsựthậtcơbảnnày,bởivìhọsợ.Mộtsai lệchtâmlýsẽảnhhưởnglêntấtcảhànhđộngcủachúngta,từcáinhỏnhấtchođếncáilớnnhất,vớinhữnghậuquảrõnétítnhiều.Điềunàyđúngvớitấtcảcácmặccảm,tựti,ứcchế,v.v…Nhưvậytựgiáodụclạicónghĩalàrakhỏivỏbọcmàlầnhồiđãđôngcứnglạiquanhngườimình.Vànhấtlàkhitrởlạitrườnghọccónghĩangườitachấpnhậnlàmìnhkhôngbiết.

Đãbaonhiêulầnngườitanghethấy:“Dùsaothìtôicũngbiếtcáchdạycontôinhưthếnàochứ,vàvềvấnđềnàytôikhôngcầnphảinhậnlờikhuyêncủabấtcứaihết!”.Màchúngtahãynhớlàcũngchínhngườinàysẽvanxincáclờikhuyêncủangườithợmáykhiđemchiếcxeđitubổ;ngườinàysẽhỏivềcácýkiếnvềcáchmuavỏxe,cáchxâycấtngôinhà,v.v…Nhưngvềcáchgiáodụcthìkhôngbaogiờ!

Quanđiểmnàylàấutrĩvàhunghãn.Nhưvậy,nóbiểulộsựsợhãi.Đâylàtháiđộcủasựtựtôngiảtạo,sảnsinhbởimộtmặccảmtựti.

Trởlạitrườnghọccónghĩalà“họctậpchochínhmình”.Nếukhông,khôngmộtgiáodụcnàocóthểthựchiệnđược,vớimộtgiátrịhoàntoàn.Đếnlúcđóngườitaápđặtmộtgiáodụccứngnhắcsẵncó,bằngcáchcăncứtrên“CáiTôi”củamình.Nhưngnếu“CáiTôi”đóbịgòbóvàcứngđơ,làmsaochúngtacóđượcsựmềmdẻovôhạnvàcáikhảnănglĩnhhộivôtậndosựgiáodụcđòihỏi?

HãythoátkhỏinhucầuantoànnộigiớiĐâylàmộtvấnđềquantrọng…Phầnlớnđờisốngconngườiđềubịdẫndắtbởinỗilosợ.

Losợvềtìnhdục,tôngiáo,đạođức,nỗi losợxuấtpháttừcácmặccảmtựti, losợvềcái–người–ta–sẽ–nói–gì–đây,sựphêpháncủangườikhác,sợsựthật,v.v…Tấtcảnhữngnỗilosợnàyđếnlượtchúngtạoracácdồnnén,mặccảm,thùnghịch,nhưmộtconvítvôtận.Thếmàmộtsốlớnconngườikhônghềbiếtđếnnhữngnỗisợcủahọvìchúngvẫnvôthức.Nhưngtấtcảcuộcđờicủahọđềuđặtnềntảngtrênđó.

Nhữngtìmkiếmưuthế,chuyênquyền,quyềnlực,thốngtrị,chỉcăncứtrênsựsợhãi.Chúngtađãthấyđiềunàytrongsuốttácphẩmnày.Conngườibịcứngđơtronghàngngàntậtcủaanhta,trongcácthóiquenvàthỏahiệp,đãchohọmộtảotưởngvềsứcmạnhvàquyềnlực.Anhtabịnhồinhétđầynhữngbùtrừ,vàmangmộtáogiáplàmchoanhtatưởngrằngmìnhđãloạibỏđượcnỗisợhãi.Màsựthậtlàanhtavẫntiếptụcđaukhổvìcácxungđộtnộitại,màchúngcàngnguyhiểmhơnvìchúngvôhình.Đếnlúcđóconngườicorútlại,bịkếttinhvàcứngđơ.Vềmặt tinh thần,anhtabịkhóachặt,giốngnhưmộtchiếc tàubịmắccạn.Dù

muốnhaykhông,anhtaxoayvòngquanhmình.Đươngnhiênlànhưthếanhtakhônghềcónănglựcđểthônghiểumộtcáchtrọnvẹn.

Nếuchúngtabịchứngnhứcnửađầu,cóthểnàochúngtacóđượctầmhiểubiếtsâurộngvềcácvấnđềcủanhữngngườikháckhông?Thìđốivớicácnỗiđautâmlýcũngthế.Mỗikhicóxungđộtnộitại,thìngườiđósẽkhôngcókhảnăngthônghiểu.Ngườiđó“hiểu”vấnđềtùytheotìnhtrạngchínhcủaanhta,màđólàcủanỗiđauđớncủaanhta.Nếumộtnỗiđaugâyrasựlohãi, làmsaongườiđócóđượcsựthônghiểu?Tráilại:tấtcảnhữnggìanhtathấynơingườikhácsẽgắnliềnvớinỗilohãicủamìnhvàlàmchonótănglên.Mộtngườilosợhoặcbịdồnnénvềtìnhdục,làmsaocóthểhiểuđược?Khôngđượcgìhết;nếukhôngphảilànhìnthấycácsựviệcxuyênquacácdồnnéncủaanhta.Cơchếvậnhànhnàycógiátrịchotấtcảcácnỗiđautâmlý,bấtkểchúnglàgì.Nhưvậythoátkhỏiđượcnỗilosợcủachínhmìnhlànhiệmvụchủyếu.Đểngườitakhôngchuyểngiaonỗilosợđó,vàđểcóthểthônghiểuđược.

Điểmchủyếucủavấnđềlàthoátkhỏichínhmình.Điềunàycónghĩalàngườitaphảibiếtmìnhphảitáchkhỏicáigì,màđólànhiệmvụcủatâmlýhọc.Nếukhông,ngườitasẽchongườikianhiềuchỉthịkhôngphùhợpvớingườiđó.Hơnnữa,sựkhôngthônghiểusẽngăncảnchúngtađặtmìnhvàochỗngườikia.Tìnhthếnàygâyấntượngmạnhtrongcáctrườnghợprối loạnthầnkinh,vànhất làđốivớinhữngsựgiáodụcđượcthựchiệnbởicácngườichuyênquyền.

GiáodụcvớichiếntranhSựgiáodụctheocáchmàchúngtabiếtđãđượcđặttrênnềntảngcủasựchiarẽ.Nóphân

chiaconngườitheoýthứchệ,theocáchệthốnggiaicấp,chínhtrị,tôngiáo,v.v…Đươngnhiênlàcácloạihìnhgiáodụcnàyngăncảnconngườiđượctựdopháttriểnvàthuhẹpphạmvihoạtđộngcủaanh ta…và tìnhyêu thương.Mỗikhimàngười tavẫncònnóimộtngườinàođóthuộcmộtnướcnàođó,củamộttôngiáonàođó,mộtngônngữnàođó,ngườitađãbẻgãysựtiếntriểncủaanhta.Hơnnữa,ngườitasẽpháttriểnsựthùnghịchđốivớitấtcảnhữngngườikhôngcùngphevớianhta.Đólàđiềuhiểnnhiên.Nềngiáodụchiệntạixôđẩyconngườiđếnbạolực,thùhận,khinhbỉvàcạnhtranhthôbạo.Chúngtachỉcầnnhìnvàotìnhcảmcủanhữngđứatrẻ“nghèo”đốivớinhững“đứabạn”thuộctầnglớpgiàu…vàngượclại.Chúngtakhôngnêntìmtìnhyêuthươngởđâybởivìnókhônghiệnhữu.Nhưngđứatrẻtựýnócónhưthếkhông?Khôngbaogiờ;nóđãtrởthànhnhưthếbởivìngườiđãdạynónhưthế.Cáctrườnghợpnàyđượclặpđilặplạihàngtriệulầntrongtấtcảcácnước.Vềmặtnhânbản,thậtlàbỉổi.Loạihìnhgiáodụcnàytựđộngsẽtạorachiếntranh.Vàcáccuộcchiếntranhvẫncứtiếpdiễnmỗikhiconngườichưachịuhọccáchtựhiểumìnhvàtìmlạibảnthểsâulắngcủachínhmình.Mỗikhimàanhtachưanhậnthấyrằngbảnchấtconngườiđềugiốngnhauởbấtcứnơiđâutrênthếgiớinày,vàtấtcảnhữngthứcònlạichỉđơnthuầnlàmộtlớpdầubóngngoàibềmặt.Thayvìđiềunày,ngườitanhồinhéttrongđầuchúngtanàochúngtalàngườiPháp,Bỉ,Anhquốc,Papou,Tinlành,Cônggiáo,Hồigiáo,giàu,nghèo,v.v…;chođếnmộtngàyconngườigiếtnhauvàtànphávìquốcgia,tôngiáo,tưtưởngchínhtrịcủahọ,v.v…Tấtcảnhữngđiềunàysẽcòntiếptụcmộtkhisựgiáodụccònchiarẻloàingườirathànhnhiều“nhóm”biệtlậpvàđốinghịchnhau.Vấnđềởđâykhôngphảilàđứatrẻmàlàngườigiáodục!Tấtcảnhữngđiềunàycũngchothấyconngườikhôngcòngì,ấutrĩvàluônlosợ.Ngườitasẽkhôngbaogiờđạtđượchòabình(cánhânhoặctậpthể)khiphânchiaconngườithànhnhữngnhómđốiđầunhau.Vànhữngđiềumàmỗingàycứtáidiễngiữacácngườiđốiđầunhau,sẽtiếptụcxảyrabằngđạibácvàbomtrêntoànthếgiớinày.

GiáodụcvàlòngyêuthươngKhôngthểcóbấtcứmộtlốigiáodụcnàomàkhôngcólòngyêuthương.Đólàđiềuhiển

nhiên.Khôngtìnhthương,ngườitakhôngthểdạydỗ,khuấtphục,uốnnắnai,khắcsâucáckiếnthứcvàhànhvitốtđẹpchoaiđược.Tìnhyêuthươnglàtrạngtháisungmãnnộigiới.Bấtcứđiềugìlàmgiảmbớtsựsungmãnnộigiớisẽlàmgiảmthiểutìnhthươngyêu.Tìnhthươngyêuthựcthụđòihỏinhiềuđiềukiệnkhắckhe;vảlạiđiềunàycũnglàbìnhthườngbởivìmộttâmtrạngcaocảchocóthểđạtđượcsaunhiềulầntẩysạchchínhmình.Tưởngthươngyêuvàthươngyêuthậtsựlànhữngđặctínhhoàntoànđốinghịchnhaukhôngkhácgìhướngbắcvới

hướngnam.Tìnhthươngyêuđòihỏimộtnộitâmthanhthản:nhưvậynóđòihỏisựcânbằng,sángsuốtvàsứcmạnh.Tấtcảnhữnggìlàmhưhỏngvàtổnhạiđềubiểuhiệnsựthiếuvắngtìnhthươngyêu.

Bấtcứnhàtâm lýhọcnàocũngbiếtcórất ítnhàgiáodục thậtsựthươngyêunhữngngườihọdạydỗ.Vảlạirấtnhiềukhi,họlạichắcchắntinvàođiềutráingược…Nhữngnhàgiáodụcnàycómộtcáinhìnsailệchvềtìnhyêuthương.Tronggiáodục,tìnhthươngcónghĩalàbantặngchớkhôngphảilànhậnlãnh,dùdướibấtcứhìnhthứcnào.

Chúngtasẽthấyýniệm“bantặng”nàyđôikhibịhiểusaiđiđếnchừngnào.Mộtlầnnữa,tìnhyêuthươngsailệchđượctìmthấyởtấtcảnhữngngườichuyênquyền,thốngtrị,độctài,vàđiềunàydướibấtcứhìnhthứcthốngtrịnào.Dùchonótànnhẫn,hoặcđượcchegiấudướicácđiềutậntụyvàtốtbụng,cũngkhônglàmthayđổivấnđề.Tạisao?Bởivìngườithốngtrịtìmkiếmsựantoànnộitạimàngườinàychỉtìmđượctrongviệcthốngtrị.Chúngtađãthấyđiềunàynhiềurồi.Nhiềungườichuyênquyền“sẽlàmtấtcảmọithứchoconcủahọ”.Họcóthểchocảmạngsốngcủahọ,nếunhưđứatrẻphạmtội,màđiềuđóthườngthấyxảyra.Nhưngcáiđókhôngphảilàtìnhthương.Mụcđíchvôthứccủahọlàdễchếngựđứatrẻbằngcáchchỉrarằngngườitađã“tốt”vớinóđếnchừngnào,vànhưthếngănchặnbấtcứsựnổiloạnramặtnào.Cònvềnhữngnổi loạnnộitâm,họcónghĩđếnkhông?Mụcđíchvôthứccủabấtcứkẻchuyênquyềnnàolàphảigiữchobằngđượcsựantoànnộitâm,bằngcáchnghĩrằngmìnhmạnh,đượckhâmphụcvànểnang.Vảlại,bấtcứhànhđộngtựphátnàocủađứatrẻcũngđượcôngtaxemnhưlàmộtsựnổiloạnvàcảmthấynhưmộttáttai.

Mộtngườimẹ“nuôngchiều”đứaconcủabà,“đeobám”vàonónhưthế,thậtsựkhôngphảibàyêuthươnggìđứaconđóđâumàbởivìchínhbàtangăncảnsựpháttriểncủariêngnó.Rấtnhiềubậcchamẹcũnghoánchuyểnlênđứatrẻnhữngthamvọngcủachínhhọ.Tôiđãnghekhôngbiếtbaosuytưởngtrongchiềuhướngđó!

–Tôimuốnnótrởthànhđứađẹptrainhất…–Tôimuốnnótrởthànhđứathôngminhnhất…–Tôimuốnnócómộtđịavịtốtmàtôikhônghềcóđược…–Tôimuốnnótiếptụccôngviệccủatôi…–Tôimuốnnócómộtđámcướithậtđẹp…–Nhữngđiềumàtôikhôngthựchiệnđược,chínhnósẽlàm…–Loạigiáodụcnàyđãthànhcôngvớitôi,vìthếnócũngsẽthànhcôngvớithằngcontrai

củatôi…–Mẹtôivẫncòntáttôikhitôiđãbốnmươituổi;vàtôisẽlàmđiềuđóvớithằngconcủa

tôi,nếusựthànhcôngcủanóphảichịutrảcáigiáđó,v.v…Tìnhthươngđãởđâutrongtấtcảnhữngcâuđó?Ngườinàotrongcác“nhàgiáodục”kia

đãtựđặtmìnhvàovịtrícủađứatrẻ?Tuyvậycácbậcchamẹđótưởngrằngmìnhthươngyêuvàlàmđiềuđóvì“lợiíchcủađứatrẻ”.Quảthậtthìđólàmộtlỗilầmvớinhữnghậuquảthậttaihại.

Họchỉđơngiảnlàmđiềuđóvìchínhhọvàmongmuốnđứatrẻlớnlênđúngtheoýmuốncủahọ,nhữngthamvọngcủahọ,màgầnnhưkhôngcầnquantâmđếnđứaconcủahọthậtsựlànhưthếnào.Nhữngkiểugiáodụcđóthìlúcnàocũngmangđếnnhữngxungđộtnộigiớichongườiđượcdạydỗ.Nhữngxungđộtnộigiới,vàvìthếnhữngđaukhổ,rốiloạnthầnkinh,thùnghịch,nổiloạn,mặccảmtựti.

Mộthôm,mộtngườichađãnóivớitôi:“Mặccảmtựtià??Tôikhôngbiết.Ônghãynhìntôixem,cóphảitôicóbộmặtbịmặccảmtựtikhông?ThằngcontraicủatôisẽđượcdạydỗđúngtheocáchcủaTôi.Tôiđãquyếtđịnhnhưthế.Nếunómuốn,nócóthể.Làvìlợiíchcủanó.Tôià,Tôichỉbiếtcóchừngđóthôi!…”Ngườichanàylàmẫuanhhùngrơmhaynhấtmàtôichưatừngthấy…

Ngườitakhôngkhókhăngìtưởngtượngđượcđứatrẻ,đãtrởthànhthiếuniênvớimộtýchíbịbẻgãyvàmangđầymặccảmtựti…

Vàcứnhưthế,vẫnbàihátnàyđượclặpđilặplạikhắpmọinơi.Bấtcứsựgiáodụcnàomàlànguồngốccủacácxungđộtnộitạihoặcsựgiảmthiểunhâncáchđềubiểulộsựthiếuvắngtìnhyêuthươngvàthônghiểu.Mànóichocùng,nóchỉlàsựíchkỷtráhìnhmàthôi.

Mộttrườnghợpthôngthườngkhác.Cóvàinhàgiáodụclấycớchosựcứngrắn.Họtựtônvinhvìđãcónhữngquanđiểmkhôngthểlaychuyển.Vànhưthếlàmộtdạngcứngnhắcvàngoancốmàhọcứnhầmtưởnglàsứcmạnhvàýchí.Chíntrườnghợptrênmười,đươngnhiênlàhọkhôngđạtđượcmụcđích:sựcocứngđãlàmhọquênđimụctiêuđãnhắm.Đâylàmộtthảmhọamộtkhinhữngconngườinàylàmchủgiađình.Nhữngconngười“cónguyêntắc”này,cứngnhắc,cocúm,khôkhan,duyýchí,luônsẵnsàngtratấnnhữngngườiôngquanhhọ(Đươngnhiênlúcnàocũng“vìlợiíchcủahọ”thôi!)Thếbảnchấtsâulắngcủahọlàgì?Nỗisợhãi.Bằngbấtcứgiánàohọmuốnýtưởngcủahọlúcnàocũnghợplý.Đốivớihọxemxétlạinhữngýtưởngđólàdấuhiệucủasựhènyếuvàthiếucátính…

Mộttrongnhữngngườichađóđãnóivớitôi:“…Cácnguyêntắccủatôivàtôichỉlàmột.Cácnguyêntắccủatôikhôngbaogiờthayđổi.Tôidạydỗcontôiđúngtheonhữngthứđó.Saunàychúngnósẽthấyrằngsựcứngnhắcđóđềutốtvàsẽcảmơntôi”Thếmàkhông.Cácngườicontraicủaôngtakhôngcámơnôngta.Kếtquảkhôngđúngnhưthếchútnào.Chúngkhôngchongườichacủachúngđã“thươngyêu”chúng,màchỉhuấnluyệnchúng.Haiđiềunàykhônghềgiốngnhauchútnào.Cònvềviệccámơn,tôinghingờlàchúngsẽlàmnhândanhcácnỗilosợ,thấtbạivàsựnhútnháttrongtươnglaicủachúng…

Vàcũngvìthếmàxảyracácthảmkịchkhổtâmtronggiađìnhvàcuộcsống.Kaflka,trongBứcthưgởichochatôi,đãbiểulộrõtínhcáchthươngtâmcủanhữngthảmkịchxúccảmđóđãđưachúngtarờixatìnhyêuthương…

Tìmkiếnsựantoànnộitâmhoặcsựthừanhậncácnguyêntắccủamìnhkhôngbaogiờlàyêuthương.Làmsaonhiềunhàgiáodụccóthểnóilàhọ“thươngyêu”,nếuhọcứthúcđẩysựchiarẻgiữacácconngười?Thếmàcóvôsốloạihìnhgiáodụclạiđượcđặtnềntảngtrênđó.Ngườitathúcđẩysựchiarẻnhândanhsựgiàusanghoặcnghèonàn,nhândanhcácthànhkiếnxãhộihoặcchủngtộc,nhưtôiđãnóiởtrên.Ngườitathúcđẩysựchiarẻnhândanhcácbộtộc,đốiđầuchínhtrị,đốiđầugiaicấp.Tấtcảnhữngthứđóđềudẫnđếnsựthùnghịch,tranhđua,xungđột,thấtbạivàđaukhổ.Loạigiáodụcđólàmhưhỏngxãhội.Thếmàtìnhyêuthươngkhôngbaogiờlàmhưhỏngvàkhôngbaogiờtáchrời.

Làmsaongườitacóthểdạydỗ,nếuchúngtacứchốngđốimộtgiaicấpnàođótrongxãhội, tôngiáonàođó,mộtđảngpháinàođó…hoặcngaycảvớinhữngngười lánggiềngcủachúngta?Thayvìmởmangtrítuệvàsựthônghiểucủacácđứatrẻ,ngườitađóngkínnólại.Nhữngcáchgiáodụcđóthúcđẩysựchiarẻ,sựkiêucăng,đếnưuthế,đếntranhchấp.Chúngcũngthúcđẩynhữngđiềutráingược:sựthấtbại,losợ,sựbấtlực.Dùsaođinữa,chúnglàmhưhỏngcáckhảnăngtổngthểcủađứatrẻ.

Nếutâmtrícủanhàgiáodụcquáthiểncận(rốiloạntinhthần,hiểusailệchcácsựviệc,cáinhìnméomó,kếttinh)thìđươngnhiêntríthôngminhcủaôngtacũngbịhạnchế.Ôngtakhôngthểnàoxemxétcuộcsốngvềmặttổngquátđược.Thếmàgiáodụclàsựpháttriểncủatrí tuệđượchòanhậptrongcáinhìn tổngthểcủa thếgiới.Nókhôngcónghĩa là thựchiệnđượccáccuộcthicửhiểnháchmàlàpháttriểnsựsángsuốt.Nếutâmtrícủacácnhàgiáodụcbịhạnchế,đươngnhiênlàhọsẽchuyểngiaonhữngkiếnthứctheosáchvở,nhưngkhôngphảilàtrítuệ.Vànhấtlàtìnhyêuthương,vàmộtlầnnữa,nósẽlàsợixíchvôtận.

GiáodụcphảilàsựhợptáctrongsựkhiêmtốnVớisựgiáodụcthựcthụ,sẽkhôngđượccókẻtrênngườidưới,nhưngphảilàsựhợptác

toàndiện.Nếuchúngtadạydỗmộtngười,chúngtacũnghọcchừngấythứmàngườiđóhọccủachúngta.Giáodụclàsựtraođổiquanđiểmthườngxuyên.Rấtnhiềunhàgiáodụccócảmtưởnghọlàcấptrênnhữngngườimàhọdạy.Đâylàmộtđiềuhoàntoànsailầm.Màthường

khilạichínhlàđiềutráingược.Đứatrẻvàngườithiếuniênmuốnhọchỏivàpháttriểnsựsángsuốtcủachúng.Nhưngrấtnhiềunhàgiáodụcđãngưnghọchỏivàtrởnêncứngđơ.Hơnnữa,mỗikhicómộtcảmgiáctựtôn,thìsẽcónguycơchuyểngiaomộtcáchđộcđoánnhữnggìmàngườitacholàchânlý.Nhưngngườitakhôngthểchuyểngiaochânlý:mỗingườiphảitựtìmlấynó.Ngườigiáodụcphảilàmộttinhthểsángchói…Nếuôngtanghĩmìnhlàcấptrên,ôngtasẽcốđịnhôngvaitròđó,vàcốhếtsứcmìnhđểbảovệvaitròđó.Uythếcủaôngtađãtrởthànhmộtýmuốnvôthứcrằngmìnhcólý.

Hơnnữa,rấtnhiềunhàgiáodục(cácbậcchamẹhoặcgiáosư)rấtcầncảmthấyhọlàbềtrên(đây là trườnghợpcủanhữngngườibịmặccảmtự ti, của tấtcảnhữngngườichuyênquyền).Vìvậyđólàmộtnhucầubệnhhoạncủasựkínhtrọng(thườnglàvôthức),sựtônkính,khâmphục,v.v…

Nhữngnhàgiáodụcđómuốnngườiđượcgiáodụcphảichấpnhậnvôđiềukiệncácchỉthị,sựthật,nguyêntắc;họsẽtrởnênthùđịchnếungườikiakhônglàmnhưthế.

Mộtkhibắtbuộcđứatrẻchấpnhậnuyquyền,ngườitaứcchếtrítuệvàsựtựphátcủanó.Ngườitabắtbuộcnóphảithuhẹpsựsángsuốtvàtinhthầncủanó.Ngườitangăncảnnónhậnthứccácgiátrịnhânbảntươngứngvớichínhconngườicủanó.Cảmthấylàcấptrêncónghĩalà“thốngtrị”vàápđặtmộtsựchỉhuyđượcxáclậpxuyênqua“cáitôi”bịbiếndạng.Đếnlúcđónhàgiáodụccóđượccảmgiácuyquyềnđểcứuvớtsựbấtlựccủaôngta…(vàđâycũnglàtrườnghợpcủacácbậcchamẹvàcácgiáosưrốiloạntâmlý,củavàingườitrưởngnhóm,củavàinguyênthủquốcgia)

Hoàntoàntráilại,nhàgiáodụcphảiđắmmìnhtrongsựkhiêmtốnsâulắng.Cóphảiôngtangàynàocũngphảihọcthêmhaysao?Chỉvớisựkhiêmtốnmớichophépôngtagiữđượcmộttinhthầncởimởvàsẵnsàng.Dạydỗmộtđứatrẻcónghĩalà“đặtmìnhvàovịtrícủanó”.Làmsaongườitacóthểlàmviệcđónếutâmtrícủahọchứađầycặnbãkềmhãmtrítuệvàkhóachặtnólại?

Mộtnhàgiáodụcthựcthụphảicónộitâmsungmãn.Ôngtabantặngvàkhônghềnghĩđếnviệcnhậnlấy.Đốivớiôngtavinhdự,sựbiếtơn,quyềnlựcphảikhônglàcáigìcả.Ôngtakhônghềcócảmgiácưuthế,vàkhônghềmuốnápđặtbấtcứđiềugì.Ôngchỉđơngiảnnghĩrằngđịnhmệnhhiệngiờcủaôngtalàdạydỗ,vàviệctiếpnhậnsựdạydỗnàylànhiệmvụcủangườikia.

Đểđượcđiềunày,nhàgiáodụcphảihoànthiệnchínhmìnhvớitấtcảnhữngphươngtiệntâmlýsẵncócủaôngta.Mộtkhimàkhôngđượctáchkhỏibấtcứthứgìngăncảnsựsungmãnnộitâm,ôngtachưaphảilàmộtnhàgiáodục.Mộtkhimàcòntồntạitrongôngtanỗilosợ,mộtmặccảmtựtôn,ôngtachưaphảilànhàgiáodục.Đâylàmộtđiềuluậtvôcùngkhắtkhenhưngcũngvôcùngđẹpnhưánhnắngmặttrời.

CreatedbyAMWord2CHM

Chương9.TUỔITHIẾUNIÊN

NHỮNGTHÀNHTỰULẪYLỪNGTRONGTÂMLÝHỌCHIỆNĐẠI

Thườngngườitarấtthíchthúkhinghĩvềtuổithiếuniêncủamình;nhưngvuivẻnhớlạicái“tuổidậythì”thườngbiểulộmộtthiểunăngtrínhớ!Tuổithiếuniênlàmộtthờikỳrốiloạn,vôtrậttự,nặngnhọc,màrấtnhiềubậcchamẹlosợ.Đâylàthờikỳcủacuộcđờitiếpnốithờithơấukéodàichođếntuổitrưởngthành.

Đốivớicontrai:từ14chođến20tuổi.Đốivớicongái:từ12chođến18tuổi.Đươngnhiênlànhữnggiớihạnnàythayđổitùytheokhíhậu,chủngtộcvàmôitrườngxã

hội(màchúngcóthểápđặtvàithíchnghiđếnsớmhoặcmuộnhơn).TuổidậythìĐâylàcánhcửacủatuổithiếuniên…Đạiloạinhưlàmộtsựtáisinhvậy.Tuổithơấuxa

đi,cáctròchơitrẻconbịbỏrơi.Sựcânbằngkhôngcònnữa;cátínhtrởnênbấtổnmộtcáchđángchúý.Khôngcònnữacuộcsốngêmáidướisựchechởcủachamẹ.Đốivớinhiềudântộc,tuổidậythìđãkhôngphảivừalàmộtcáichếtvàsựtáisinhhaysao?Điệnảnhđãchochúngtalàmquenvớivàinghithức“thụpháp”,ácđộc,tànnhẫn,vớimụcđíchđưađứatrẻởtuổidậythìđếnđờisốngmớilàmngườiđànôngcủanó.

“Mộtngườihọcnghềnontrẻtrongcuộcđời”,ngườithiếuniênbướctớitrướcmộtcáchvụngvề.Bồngbột,đầycảmxúc,mãnhliệtlànhữngđặctínhcủaanhta.Sựmơmộngxuấthiện:ngườithiếuniênnàykhámphára“cáitôi”củaanhta.Anhtatựsosánhmìnhvớinhữngngườichungquanh.Anhtakhámphárakháiniệmvềthờigianvàbắtđầulênnhiềukếhoạchchotươnglai.Việckhámpháratươnglaivàquákhứđưaanhtađếnviệc“xemxéthoàncảnhcụthể”:đâylàkhởiđiểmcủanhữngcuốnnhậtký…(vàchỉcóTrờimớibiếtnhữngcuốnnhậtkýđócảmđộngđếnmứcnàokhinhữngđứathiếuniênđótựđộngmangđếnchotôi).Sựpháthiệnracủa“cáitôi”đươngnhiênchỉcóthểlàmxáođộngngườithiếuniên;anhtamòmẫmtrongnộigiới,tìmkiếm,tựsuyxét,rútmìnhvàotrongcôđơn.Trướchếtanhtamuốntìmhiểuviệcgìđangđếnvớianhta;vìthếanhtatựphântích.Bịvướngvíutrongcácmâuthuẫnnộigiới,anhtahăngsaytìmsựthươngyêuvàmộtchỉdẫncóthểgiúpanhtathấyrõhơn…Trítưởng tượng của anh tahướng ramọinơi, hơihoảnghốt, khôngbiết bắtđầu từđâuhoặckhôngbiếtbằngcáchnàotiếpxúcvớicáithếgiớibaola…Cờxícủasựnổiloạnđượcdươngcao:đólànhữngcuộctấncôngđượcdàntrậnchốnglạicác“ngườigiàcổhủ”,chốnglạicác“ngườicótuổi”,cácgiátrịđãđượcthiếtlập,cácquytắcxãhội,cácđạolýcổtruyền.Đấycũnglànổiloạn(ngấmngầmhoặccôngkhai),chốnglạigiađình,thườnglàmchocácnhàgiáodụcphảihoảngsợ!

Nhữngđiềuquái gở cứ tiếp tục:người thiếuniênphátbiểunhiềuđiềukhông thể tinđược,”hayquậypháầmlên”,mặcsứcmàgâytaitiếng;chếgiễuchamẹvàxãhội;anhtathuộccác“băngnhóm”cócâulạcbộriêngvànhữngquyluậtbímật.

Mộtkhámpháchủyếukhác:cácgiátrịtinhthần.Cáccơnkhủnghoảngtinhthầnvàđạolýbùngnổ.Ngườithiếuniênđangbậntâmvìcáitốt,cáiđẹp,cáithật.Anhtalaovàocáccuộctranhluậnđôikhirấtquyếtliệt,màchúngthườngchỉlàmộtcuộctròchuyện“củatiệctràlúcnămgiờchiều”!Anhtađangbứtrứtvìkhaokhátsựtuyệtđối.Vảlại,đâylàmộtnhàlýluận

đánggờm…dámquảquyếtmộtcáchdứtkhoátnhữngđiềuanhtakhôngbiết,vàkhôngngạingùngchốibỏnhữngđiềunhỏnhặt…

Nếu“cáitôi”củaanhtalàmchoanhtahoangmang,đươngnhiênanhtasẽcốgắngthoátratìnhcảnhđó!Anhtatìmkiếmsựthôngcảm,chỗdựa,từtừhướngđếntìnhbạnvàtìnhyêu.Đâylàthờikỳđượcgọilà“thờikỳgiảithoátkhỏicáitôi”.

Ngọnnúilửabùngnổ:cácnỗiđammêdữdội,mãnhliệt,đaukhổ,mùquángxuấthiện.Vàcảnhữngcămghétkịchliệt!.Ngườithiếuniêncảmnhậnnhiềuquyếnluyếnchuyênnhất,ghentị,đanghi.Anhtathườngtìmtìnhbạncủamộtngườitrẻtuổihơnanhta,màđiềunàychophépanhtatựkhẳngđịnhmìnhhơn;cũngthườngthấyanhtadốchếtsứclựcvàtinhthầnchomộtngườitrưởngthànhđượcchiêmngưỡng…Vàivịgiáosưlàđốitượngcủasựmêsaycủacácnữsinh,màđôikhihọhànhđộngquámứcbìnhthường.Ngườitađãtừngthấynhiềuthiếunữhôncáighếmàngườithầyvừangồi…hoặcăncảcụcphấnmàngườiđóvừadùngđểviết.Vìthế,trongtrườnghợpnàycósự“cắmchốt”quantrọng.

Cáctìnhbạnthờiniênthiếu…Ngườitayêuthươngngườibạncủangườita,ngườitatintưởngnơingườiđó,ngườitachiêmngưỡngngườiđó.Ngườitahysinhchongườiđó,ngườitabắtchướcngườiđó.Rấtnhiềubậcchamẹrấtloâutrướcnhữngtìnhbạnsayđắmđóvàlongạinhữngsailệchvềtìnhdục.Họhãyyêntâm:trườnghợpnàyhiếmkhixảyra.Nhưngvớimộttìnhbạnvớimộtđứatrẻtuổihơn,nótrởnênnguyhiểmhơn.Nhưngnólạimangnhiềulợiíchhơnchođứatrẻtuổi,vìnhưthếđứatrẻkiasẽcóđượcmộtngườihướngdẫnvàsựchechở.(VàitrườngtrunghọcbênAnhQuốcvàdòngtuTên,đãsửdụngmộtcáchtuyệtvờicáctìnhbạnthờiniênthiếunày).

Cáchiệntượngthểchất.Thờiniênthiếucónétnổibậtlàsựxuấthiệncáccơquansinhdụcvàcácđặctínhsinhdụcphụ(bểtiếng,sựxuấthiệncủalông,cònđốivớicongáicóthêmsựpháttriểncủahôngvàvú,v.v…).Khoảng12tuổi(đốivớicongái)và13tuổi(vớicontrai),lôngbắtđầumọcởvùngmu.Mộtthờigiantrôiqua,vàlôngkhácmọcởnách.Rồiđếnkhoảng16tuổi,sựquansátthườngxuyênvàhơidodựtrướctấmkính:râumépbắtđầuxuấthiện!Lầnmuadaocạorâu“antoàn”đầutiên…nhữngmốinghingờkhác…sựnhắcnhởđếncácthiếunữ“màchắchọkhôngnghĩđiềunàylàđộcđáo”…lầnkỳcọđầutiênđượcthựchiệnnhưmộtnghithức…cáicảmgiáclàngườiđànông…vàsauđónhữnglầnkỳcọkháccàngngàycàngthườngxuyênhơn.Cònvềdángvẻcủathânhình!…Nhữngthânhìnhlêunghêuhoặclùnmập,nhữngbàntayđỏlừkhôngbiếtphảiđểđâu,nhữngchấmđentrênmũivàcằm!Nhưngchưahếtđâu:mộtbấthạnhkháclạiậpđến:bểtiếng?Ngườithiếuniênngắmnhìnmộtcáchtuyệtvọngcáicụccổlồiramộtcáchnhụcnhã;nhưmộtnỗiámảnh,anhtacảmnhậnđượccáicụccổđángghétđócứ lênxuống…Còngiọngnói,nóthườnggợinhớgiọngcủaconvịtđựctrongnhữngngàyđẹptrời.Đếnlúcnày,vaitròcủangườicharấtquantrọng:báotrướcchođứatrẻbiếtviệcbểtiếngđểchođứatrẻkhôngxemmìnhnhưlàmộtkẻbịruồngbỏtầmthường!…

Mộthiện tượngquan trọngkhác: chứcnăng sinh sản.Các tếbào sinh sảnđãđến lúctrưởng thành (trứngvà tinh trùng).Đốivới congái, sựxuấthiệnkinhnguyệt thayđổi tùyngười.Trungbìnhlàtừ12đến14tuổi.Cónhiềubégáibắtđầucókinhkhimới11tuổi.Vàingườikhácthìcótrễhơnnhiều(18tuổi).Nhữngthayđổinàytùythuộcvàochủngtộc,khíhậuvàvàomôitrườngxãhội.Buồngtrứngpháttriểnnơicácthiếunữ,vàđốivớingườicontraithìtinhhoànvàcáccơquanbênngoài.

CÁCBỆNHTẬTTHỜINIÊNTHIẾUCácrối loạnthểchấtchính–Tấtnhiêntuổi thiếuniên làmột tuổi“nguykịch”,nhưng

khôngphảivìthếmàchúngtanênphóngđạicáchiểmhọa.Phầnlớnbọnchúngđiqualứatuổinàymàkhônggặpđiềugìnghiêmtrọng.Trướctiên,tuổithiếuniênbiểulộcácrốiloạnvềtăngtrưởng.Quảnhiênđólàhiệuquảcủasựđiềutiếtkhôngtốtcủakíchthíchtố.Cókhivàirốiloạntuyếnnộitiếtlàmchoquytrìnhsinhsảnđếnsớmhoặctrễhơn.Tuyếnyêncũngcóthểthamdựvào:đếnlúcđósẽlàmộtkhiếmkhuyếtvềtăngtrưởng“theochiềucao”hoặc“xuốngbêndưới”gâyrachứngkhổnglồhoặcchứnglùn.Cácrốiloạntuyếnnộitiếtcóthểgâyramộtthiểunăngcácđặctínhtìnhdụcphụ:cáchìnhthểvẫncònlàcủatrẻcon.Trongvàitrườnghợp

tuổidậythìđếnsớm,cóthểxảytatrườnghợpcácđứacontraitrởnên“cácngườikhuânváckhỏemạnh”còncongáithìcókhuynhhướngbéophì.

Dùsaođinữathìcũngkhôngcóđiềugìmàphảihoảngsợ.Nềnykhoahiệnđạikhắcphụcmộtcáchhữuhiệucácrốiloạnnghiêmtrọngcủasựtăngtrưởngbằngliệuphápkíchthíchtốđượcápdụngchomỗitrườnghợpđặcthù.

Nhưngcác trườnghợpkhôngbình thườngđóhiếmkhixảy ra.Người ta cũngbiết sựthèmăndữdộicủacácthiếuniên.Họphảiănchođủ;cácthứcănchứađựngcácvitamincủasựtăngtrưởng.Vảlạicơthểtựnhiênbiếtrõcáigìthíchhợpvớinó:ngườithiếuniênthườngbiểuhiệnsựưathíchrausốngvàtráicâymàsựdồidàovitaminđãđượcbiếtđến(VitaminA=tăngtrưởngtổngquát;VitaminE:hoạtđộngsinhdục;VitaminD=pháttriểnxương).

Tậpthểdụcrấtquantrọngchotuổithiếuniênvàcácmônthểthaocàngngàycàngđượcápdụngđểthíchứngvớicácnhucầucủalứatuổiđó.Khôngcầnphảinóiviệctậpthểdụcvàcácmônthểthaophảiđượckiểmtramộtcáchnghiêmngặtvềmặtykhoa,hầuđểchocácthiếuniênkhônghaotốnnhiềusứclựchơncáckhảnăngthểchấtcủachúng.

Cácrối loạntâmlýchính–Tuổi thiếuniênchủyếu làsựchínmuồivềmặttâmlý,đểhướngđếnviệcthíchnghivớixãhội.Cácrắcrốitâmlýthườngxảyratrongthờikỳnàycủacuộcđời;cóvàirốiloạnnhẹmàcũngcóvàirốiloạnrấtnghiêmtrọng.

Cácrốiloạnnhẹ–Chúngtavừaxemquasựpháttriểnbìnhthườngcủacácthiếuniên.Nhưthếthờiđoạnnàycủacuộcđờiápđặtnhiềurối loạnvềtháiđộ.Ngườitathườngthấynhiều thayđổi về tínhkhí, cácnỗibuồn sâu lắng, nhiều trườnghợp tựkhépmìnhnghiêmtrọng.Nhữngcơnnướcmắt,sựcôđơnvàsốngcáchbiệtcũngrất thườngxuyên.Rấtnhiềuthiếuniênchìmđắmtrongcácmơmộngmunglung,cóthểlàmngòichochứngtâmthầnphânliệt.Đôikhilànhữnghămhởsùngtínhoặctriếtlý,cácbùngpháttìnhcảmđộtngộtkhôngcónguyênnhânrõràng.Cácthiếuniên“thấtthường”,hayhờndỗi,vôcùngkínđáo,sẵnsàngđỏmặtvìmộtcáikhôngđâuthìđôngvôsốkể.Tấtcảcácbậcchamẹđềubiếtcáccuộcnổiloạncủathiếuniên;chúngbiểuhiệnsựvôsĩ,tháiđộláoxược,tínhkhiêukhích,vàitrườnghợptrốnnhà;ngườithiếuniênmuốntrởnênđộclậpvà“sốngcuộcđời”củanó,mộtcáchtựphátvàkhôngbịràngbuộc.

Cóvàithiếuniênbiểulộkhuynhhướngnóiláovàđặtchuyện(chứngbịachuyện).Chúngthayđổisựthật,bịaranhữngchuyệnthậthoangđường,đôikhicòngiảvờcảnhữngtìnhtrạngthểchấtbấtthường.Đươngnhiêntrítưởngtượngsángtạocũnggópphầnvàotrongđó,vàcảnhữnggợiýđếntừngườikhác.

Chúngsốngngaylằnranhcủasựtưởngtượngmộtcáchdễdànglàmchúngtaphảikinhngạc.Nhấtlàcácthiếunữ,cóthểdựnglêncảmộtcâuchuyệntừmộtcáikhôngragì…Tuổithiếuniêngiốngnhưmộtlăngtrụlàmbiếnđổisựthậtmộtcáchđángkể,bởivìđâylàmộtthờikỳchủquanvàthuậnlợichoviệctạodựngnhiềusángtạotáobạo…Vảlạiđâylàlứatuổimàconngườiphải“tựgiảiphóng”khỏicơnsôisụcnộitại;anhtalàmthơ,trởnênrấtnhạycảmtrước những vẻ đẹp của các loại hình nghệ thuật, viết các tiểu luận văn chương và âmnhạc,v.v…Trítưởngtượngphinướcđạitungramọihướng,vìthếnóítkhiđạtđượcsựvữngchắc…

Đồngthờitínhbịachuyệncủacácthiếuniêncũngxuấtpháttừlòngkiêucăngvàýmuốnkhoekhoang;tínhnàycóthểbiểulộcácmặccảmtựtithườngđượcnhậnthấyởlứatuổinày.Hơnnữa,vàithiếuniên“giảvờ”cáchoàncảnhvàbệnhtậtđểgâysựchúývàlòngnhântửcủanhữngngườichungquanh.Nhưthếchúngtrởlạithờikỳấuthơmàchúngtabiếtcầnphảigiảiquyếtbằngtâmlý;vàitrườnghợpgiảvờđóđượcthểhiệndướicácdạngcuồngkíchvàcónguycơkéodài.

Nhiềubạntrẻbịbấtngờtrướctuổidậythìnhưmộtthủytriềukhôngđượcmongchờ.Khôngaibáotrướcchohọvàđólàmộtsailầmrấtnghiêmtrọng!Rấtcầnphảibáochocácthiếuniêncácrốiloạnsẽxảyrađểchúngkhôngphảilolắng.Cũngthế,mộtngườimẹphảibáotrướcchođứacongáimình,vàphảilàmđiềunàyvàokhoảngcôta11tuổi.Đứatrẻphảibiếtlà

nósắpcókinh;rằngnósẽcảmthấykhóchịu,vàsẽcósựramáu,v.v…Rấtnhiềuthiếunữvôcùnghoảngsợvàcócúsốctâmlýnghiêmtrọngmàđánglẽnódễdàngtránhkhỏi.Ngườichủgiađìnhcũngcónhiệmvụnhưvậy;đứacontraicủaôngtaphảiđượcbáotrướcsựcươngcứngtìnhdụclúcđêmtốivànhữngnhiễmbẩn,làrấtbìnhthường.

Cácrốiloạnđánglongạihơn–Rấtnhiềuthiếuniênbiểuhiệnkhuynhhướngbịđủloạiámảnhvàámsợ(nhấtvềtìnhdụcvàtôngiáo).Cóbiếtbaonhiêuđứachìmtrongcácnỗiloâuchếtngười,cácnghingờkhủngkhiếp?Trongcácámảnhphạmtộitrongnhữnglúcnhậnlấythánhthể?Vấnđềlàphảipháthiệnratấtcảnhữngthứkịpthời:cácrốiloạnđócóthểkéodàivàđưađếnnhữngrốiloạntâmlýnghiêmtrọng(Chúngtacũngđãthấyrấtnhiềutrườnghợptươngtựtrongtácphẩmnày).

Trongtrườnghợpdịtậtditruyềncótrước,tuổidậythìthườnglàngòikhởiphát.Cácdịtậtnàybộcphátmộtcáchthôbạo,dùthậtrachúngkhôngcómốiliênquantrựctiếpvớihiệntượngcủachínhtuổidậythìnày.

Sauhết,tuổidậythìlàthờiđiểmlýtưởngchosựkhởiphátchứngtâmthầnphânliệt.Chúngtađãnghiêncứuquacănbệnhtâmthầnkhóchịunày.Lúcđầu,cácbiểuhiệntỏrarấtkínđáo:khuynhhướngtựcáchlykhôngbìnhthường,mơmộngvàcocúmlạimộtcáchquáđáng.Đươngnhiênlànhữngbiểuhiệnnàykhôngphảilúcnàocũnglàdấuhiệucủasựkhởiđầucủachứngtâmthầnphânliệt?Tuynhiên,ngườitakhôngnhấnmạnhmộtcáchquáđángviệccầnkhámphásớmcănbệnhthươngtâmnày,nhưngnólạirấtphổbiến…

TuổidậythìvàtínhdụcNgaytừlúctuổidậythì,bảnnăngtínhdụcbộcphátmộtcáchthôbạo.Đâykhôngcònlà

bảnnăngsơđẳngcủamộtđứatrẻcon,màlàmộtkhuynhhướngtiếnđến“mộtcáigìđó”.Đếncáigìđây?Đâymớilàcáilàmchophầnlớncácthiếuniênbốirối…Tínhdụcxuấthiệnnhưmộtcơnsóngngầm;nótácđộngngaylúcđứatrẻphảichịudấuấnsâusắccủagiáodục.Nếuchúngtanhớlạikhoaphântíchtâmlý,thìbảnnăngvàđạođứcdosựgiáodụcdạydỗđangđốimặtnhau;làbạnhoặckẻthù!

Vì lẽđómàcáibảnnăngtìnhdụcnổitiếngnàylàđềtàicủarấtnhiềusai lệch.Ngườithiếuniêncảmthấy“bịđẩyrakhỏichínhmình”,vàkhôngbiếtđivềđâu,tạisaovàbằngcáchnào.Cùngmộtlúcvớikhuynhhướngtìnhdụcxuấthiệntínhdục.

Đâylàthờiđiểmmàngườithiếuniênbịxúcđộngbởicácmùihươngthoangthoảngvàdữdội.Màngườithiếuniênrấtnhạycảmvớimùicủatóc,da,củamộtbaotayvàmộtkhăntaybỏquên…Nhạycảmtrướcvẻđẹpcủamộtbônghồnghoặcmộtđiệunhạc…

Đâylà lạcthútrongcáinghĩarộngnhất…Mộtcảmxúcsâulắngnàođókhimộtthiếuniênthoángthấysựtrầntruồngcủamộtthânhìnhđẹpcủaphụnữ!Vẻđẹp,khoáicảm,lạcthú,chờđợi,dodự;đólànhữngdấuấnchínhcủacảmxúcanhta.Trướcnhữngsứcmạnhxalạđó,rấtnhiềuthiếuniênquayđầulại.Chúngẩnmình,vàloâutìmkiếmsựtinhkhiết,giốngnhưthểbảnnăngtínhdụctựnhiênkhôngphảichínhlàsựtinhkhiết!…Dùsaođinữa,dùcóbịchốibỏhoặcchấpnhận,toànbộcảmxúccủangườithiếuniênvẫntrởthànhtínhdục.

Cùnglúcđóxuấthiệnmộtcảmtínhquantrọng:nhútnhát,đỏmặt,cườivàkhóctừngcơn(nhất là cáccôgái).Vàcácbậcchamẹ,ngỡngàng, “khôngcònbiếtphảihànhđộngrasaonữa”…Họbảoconcủahọ:“Nhưngconlàmsaothế”“…Vàđứatrẻđáplại:“Conbịgìà?…Chỉlàtuổiniênthiếuấymà…”

Tiếptheođó,thậttựnhiên,làsựhướngvềgiớitínhkia.Đâylàthờiđiểmcủatìnhyêucaothượng,sựkhâmphụcnồngnhiệt,ýmuốnchechở.Đâylàthờiđiểmcủamộngmơvôtậnmàcáctìnhhuốnghàohiệpnhấtđượctưởngtượng;củanhữngnụhôntrêngốilúcđêmtối,trongsựvắnglặngcủacănphòng…Cókhixuấthiệnsựtônthờcaothượngcủangườiphụnữ,cónguycơtrởthànhtaihạinếunókhôngtựbiếnmất.Đâylà“thờiđiểmcăngthẳng”củatínhdụcthiếuniên.Mộtbênlàsựâuyếmcaothượng,cònbênkialàsựcuốnhútxácthịt.Điềulýtưởnglàlàmsaochochúngtươnghợp.

Nhưngcókhichúngkhôngtươnghợpđược.Tìnhyêucaothượngcókhitiếptụcđếntuổi

trưởngthànhvàlàmchotìnhyêuthựcthụkhôngthểcóđược…Trongtrườnghợpnày,mọithứđềutùythuộcvàocácthiênhướngcủangườithiếuniênvàcáchmàanhtađượcdạydỗ.(XemlạiMặccảmOEdipe,đượcnghiêncứutrongTâmPhânhọc).Nhưvậyđâylàthờikỳcủasựdodự,mànóđẩyvàiđứathiếuniênđếnsựđồngtính,hoặcsựbấtlựcvềtìnhdục.Vàchínhtạiđâymàngườitaphảichútâmđếnmộtsựgiáodụcthônghiểu.

Các thiếunữ lầnhồicũng theocáchphát triểnnày, tuyvàikhácbiệtcũngđượcnhậnthấy.Tínhdụccủahọbịkhuếchtánrấtnhiều;thayvìnóđượckhutrúrõnét,nó“thànhvệtdầuloang”.Vàchínhvìthếmàviệcthủdâmítkhiđượcnhậnthấyởcongáihơnlàđámcontrai.Họtựchiêmngưỡng,quansát,ngắmnhìnmộtcáchthíchthúcácđườngcongcủathânthểcủachúng,ghétcayghétđắngnhữngkhuyếtđiểmnhỏnhặtnhất…Nhữngcônàye lệmộtcách“đángyêu”vàrấtthíchlàmduyên.Cònvềmộngmơ…mộtcửchỉ,mộtnụcười,mộtcáinhìnvàthếlàhọbắtđầudựnglênnhữngcâuchuyệnvớinhữngchântrờibaolađầycảmxúc…

Cónêndạydỗchungcontraivớicongáikhông?Dườngnhưviệcdaydỗnamvànữchunglàđiềuthíchhợpđểdẫn,trênconđườngtự

nhiên,đếngiớitínhkia.Giảiphápnàyđôikhirấthay.Sựthoảimáitrướcpháikialàhậuquảthườngđượcnhậnthấy.Dĩnhiênngườitacóthểphảnbácviệcđứacontraikhócóthểyêuthươngmộtcôgáimàanhtathấycónhữngquanđiểmgiốnganhta.Sưlôicuốnbímậtcủa“ngườiđốidiện”cónguycơbịcắtđứtmộtcáchnhạtnhẽo.Vìthếcórấtnhiềuýkiếnkhácnhauvềvấnđềnày:cũngnhưđốivớibấtcứvấnđềnàovềconngười,sẽkhôngbaogiờcóđượcmộtgiảipháptổngthể.Điềulýtưởnglàsựbảovệvềmặttâmlývàthểchấtcủađứathiếuniên,cóthểgiúpchoanhtavượtquađượccácthờiđiểmcókhirấtrốirenvớiítthiệthạinhất.Vìthếđâylàvấnđềgiáodụcvàbiệnphápphòngngừavềmặttinhthần.Dùsaođinữa,điềucầnthiếtlàtạocơhộichohaigiớitính”nàycócơhộithườngxuyênđốimặtnhau,đểchohọtựquansát,hiểuvàthươngyêunhau.

TuổidậythìvớiviệcthủdâmViệcthủdâmđơnđộccóthểlàhànhđộngtínhdụcphổbiếnnhấttrongthờithiếuniên

(nhấtlàđốivớicontrai).TôiđãnóiđếnvấnđềnàykhinghiêncứuvềFreud.Thủdâm!…Mộttừmàrấtnhiềungườinguyềnrủa,cholànhụcnhã,vànhữngthứgìkhácnữamàtôichưabiếtđược!Hànhvitìnhdụcđơnđộcnàymangýnghĩacủarấtnhiềuthứbệnhtưởngtượng:mấttrínhớ,têliệt,điênrồ,gùlưng,mấtđibộphậnsinhdục,sựlúlẫnsớmpháttriển,việckhôngthểcócon,tìnhtrạngnhũnnão,sựđồibạitinhthầnvàtrụylạckhôngthểtránhkhỏi,cáccănbệnhnhụcnhã,vàcònnhiềuthứkhácmàtôikhôngthểliệtkêrahếtđược.

Chúngtachỉcầnnghecáclờithútộicủacácthiếuniênđểbiếtvấnđềnàybịbiếndạngđếnmứcnào.Điềunàycóvẻquáidị,nếucácrốiloạntâmlýđôikhirấttrầmtrọngkhôngkhởipháttiếpsaunhiềulầnthủdâmđượclặpđilặplạitrongsuốtnhiềunămliền.

Khôngphảichínhviệcthủdâmnhưngvìtìnhtrạngtâmlýđikèmtheonó.Vìvậy,trongtrườnghợpnàychúngtaphải loạibỏnhiềuquanniệmsai lầmcàngsớmcàngtốt.Việcthủdâmsẽkhôngsaitráigìvớiđiềukiệnnókhôngvượtquávàigiớihạnnàođó.Chúngtakhôngnênlàmchođứathiếuniêncảmthấy“xấuhổ”vìhànhvinàycủanó,nhưngphảidạychonóbiếtcáchtựkiềmchếvàtìmmộtchuyểngiảikhác.Dạychonósựchếdụchoàntoàntựnguyệnvàsựtôntrọngchínhmình,màkhôngphảidùngđếncácloạitrừngphạt.

NguyênnhâncủaviệcthủdâmDướidạngđơngiảnnhất, thủdâmcókhuynhhướnggiảitỏamộthammuốntínhdục

hoàntoànthểchất.Vàchúngtacũngnhậnthấyđiềunàyởcácconvật(chó,voi,khỉbịnhốt)hoặcởnhữngngườitrưởngthànhkhôngthểcócơhộicóquanhệtínhdục(nhữngngườiđidulịch,tùnhân,v.v…)

Rấtnhiềuthiếuniênhọcđượcnhữngyếutốvềtínhdụctrongnhàtrường,trongnhữngcuộcnóichuyệnvớibạnbè.Vảlạichúngthườngchốnglạicáchmàsựviệcđượctrìnhbày.Vàiđứathiếuniêntậpthủdâm,hoặcvìnghenóiđếnnó,hoặcđểbắtchướcnhữngđứakhác.Tuynhiênchúngtacũngnênyênlòng,phầnlớnđámthiếuniên,vềmặttinhthầnđềuthoátrađược

mộtcáchantoànsaucuộcthínghiệmquásớmnày.Dướimộtdạngphứctạphơn,thủdâmcóthểlàmnổibậtmộtcăngthẳngtâmlýkhông

liênquangìvớitínhdục.Cũngvìthếmàrấtnhiềuthiếuniêntựanủitrongmộtmôitrườngđộchại,cảmtưởngmìnhkhổsở,sựcôđộc,cáclờiquởmắng,v.v…Cóvàithiếuniênchỉthủdâmkhinàochúnghài lòng.Vàiđứakhácchỉkhinàochúngbuồnbã, loâu,hàohứng,v.v…Trongtrườnghợpnàychúngtacósựgiảitỏacủamộtcăngthẳngcảmxúc.

ThủdâmvớitrítưởngtượngĐâylàdạngnguyhiểmcủathủdâmvìvài“cắmchốt”tinhthầncóthểkéodàisuốtcả

cuộcđời.Mộtanhbạntrẻnàođótronglúcthủdâmtưởngtượngmìnhđangngồitrênmộtngai

vàngvớicảchụcphụnữphủphụcdướichânanhta.Mộtđứakhácthìnghĩđếnmộtanhbạnlớntuổihơnmàanhtarấtngưỡngmộ.Cònngườinàythìthủdâmtrongkhitưởngtượngmìnhđangkhinhbỉ các thiếunữmà anh ta sợ, v.v…Những thực tế này cho thấy rõ các khuynhhướngsâulắngcủamỗithiếuniên.Vìthếđâylàmốinguyhiểm!

Vàikhuynhhướngtrụylạccóthểgắnliềnvớiviệcthủdâmvàcóthểrấtgắnbóvớinhau…Thếlàngườibạntrẻtiếptụcthỏamãncáckhuynhhướngcủamìnhbằngcáchđóchođếntuổitrưởngthành.Cókhianhtabuộcphảithủdâmsuốtcuộcđời,dùchoanhtacóvợhayởđộcthân.Tại saovậy?Bởivì anh takhôngbaogiờdám thúnhậncác thèmmuốn “bímật”vớingườibạntình.Việcthủdâmcủangườitrưởngthànhcóthểđượcthựchiệnbằnghaicách:hoặctrongsựcôđơn,hoặctronglúclàmtìnhvớingườiphốingẫu.Trongtrườnghợpsaucùngnày,sựquanhệtìnhdụcnàycóvẻxảyrabìnhthường…trongkhianhta(hoặcchịta)đểchotrítưởngtượngcủamìnhphiêulưuvớinhữngkhuynhhướngđặcbiệt,vẫngiữnguyênnhưthếtrongsuốtnhiềunămtrời…Tôisẽnóilạivấnđềnàytrongchươngtiếptheo:TìnhDục.

Chínhtrongphạmvitưởngtượngnàymàcácthiếuniênphảiđượccảnhbáo.Vàcònphảicầnđếnviệcchúngthổ lộtâmtình…màđiềunàydễhơnngườitathườngnghĩ.Trướctiênchúngphảibiếtlàchúngkhôngphảilànhữngđứađộcnhấttrênthếgiannàythựchành“cáitậtxấu”đó.Saunữalàchúngphảicónhậnthứcsâusắcrằngngườidạydỗxemvấnđềnàyvớisựthônghiểuvàmộttâmtrísángsuốt.Đếnlúcđóviệcthủdâmsẽtrởlạivịtríđíchthựccủanó:mộtrắcrốibìnhthườngcủatuổithiếuniên,tạmthờivàmauchóngđượcquênđi.

TìnhtrạngthiếuniênphạmphápTìnhtrạngthiếuniênphạmphápthậtsựlàmộtvấnđềnóngbỏng…Đâylàmộttrongcác

dạngkhổtâmnhất(vànguyhại)củasựkhôngthểthíchnghivớixãhộicủathiếuniên.Cácnhậtbáođăngtảivôsốtrườnghợpthiếuniênphạmpháp;nhữnghànhvivôlý,miễnphívàkhôngnguyêndo.Vìthếcácnhàgiáodụcquantâmđếntìnhtrạngthiếuniênphạmphápcũngnhưxãhội,cácnhàtâmlý,cácbácsĩ…màhọthườngkhámpháởnhữngđứatrẻphạmphápnhiềurốiloạnvềcátínhvànhữngdịtậtditruyềnvềtinhthần.Màđiềunàycũngbìnhthường,khichúngtanghĩđếnsựdạidộtkhủngkhiếpcủavàihànhviphạmtội…

Cómộtđiềuchắcchắnlàchiếntranh,việcbỏrơinhiềutrẻnít,sựsuygiảmgiátrịđạolývànhânbản,sựloâuvềmộttươnglaiđầybomđạn,đãlàmnẩysinh“cáchsốngcuồngloạn”vàtìnhtrạngthiếuniênphạmpháp.

Sựsuygiảmđạođứcchắcchắnlàmộttrongcácnguyênnhânchính.Vàcácnguyêncớcủasựsuygiảmnàythìkhôngthiếu…Chiếntranh,sựchiếmđóngcủaĐức,củađồngminh,sựkhángchiến,vùngbưngbiền,hànhđộngpháhoại,tànphá,chợđen,mạidâm,v.v…Làmcáchnàođểbiếtbaotrẻkhôngbịảnhhưởngbởisựgiảmsútđócủađạođứcvàsựnểtrọngngườikhác?Cũngnhưýmuốn“hưởngthụ”cuộcđờicàngsớmcàngtốt?

Cácđiềukiệnsốngcũngrấtquantrọng.Sựbầncùng,sựnghèokhổtộtcùng,sựphânchianghiêmkhắccác“giaicấp”trongxãhội,tìnhtrạngthấtnghiệp,sựnghiệnrượu,cũngchẳnggiúpíchgìđược.Vànếunhưchúngtatínhthêmnhữngcámdỗbênngoài,quảnhiênngườitanhậnthấytìnhtrạngthiếuniênphạmphápthườngxảyratrongcácthànhphốlớnhơnlàởvùngquê.

Môitrườnggiađình.Phầnlớncáctácgiảđềuđồngýrằngsựtanrãcủamôitrườnggiađìnhchiếmmộtvị tríquyếtđịnh.Cónhiềutrườnghợprấtkhổtâm:chamẹlyhôn,chamẹkhônghòathuận,concáinổiloạnchốnglạimôitrườngcủachúng,sựănởkhônggiáthú,tìnhtrạngbỏrơivềmặttinhthầnhoặcthểchất,v.v…

Điệnảnh.Vaitròcủanóthậtđộchạimàđốivớirấtnhiềuđứatrẻ,nóthậtsựlàmộtđầuđộc tâm lý.Chúng tachỉ cầndạoquanh thànhphốvàquansátcácápphíchquảngcáocácphim;chúngtasẽbànghoàngtrướcvôsốphimxoayquanhcáctộiác,nhìnthấycórấtnhiềuápphíchbiểuhiệnnhữnghànhvikhiêukhích,nhìnthấybiếtbaosúngốngđượcthểhiệntrênchínhcácápphíchđó.Thậtđángsợvôcùng;vàchúngtacóthểnóilàxãhộiđãgặtháiđượcnhữnggìnóđãgieo.Vìthếnhữngbiệnphápđểbảovệgiớitrẻchốnglạiphimảnhlàrấtcầnthiết.

CáctêntrộmtrẻtuổiChúngtrộmcắphoặctheobăngnhómhoặcmộtmình.Trộmcắpcóthểlàmộthànhvi

củamộtđứatrẻhưhỏng,nhưngcũngcóthểlàcủamộtđứatrẻcótìnhcảmbịrốiloạn.Đứatrẻthườngtrộmcắptrongkhoảngtuổidậythì;độngcơcóthểlàsựghentịmộtđứatrẻkhácởcùnglứatuổi,sựtrảthùchốnglạichamẹ,ýmuốnthỏamãncácnhucầucủanó,tínhkiêucăng,v.v…Nếutrộmcắpđượckhởiphátbởisựrốiloạntìnhcảm,sựchữatrịbằngtâmlýrấtthíchhợpđểtruyracácđộngcơ.

CácgáiđiếmtrẻtuổiTìnhtrạngbándâmrấtphổbiến,rấtnhiềukhinólàhậuquảcủasựlêulổng.Ngườita

cũnghiểuviệcbándâmcủathiếuniênđượckhuyếnkhíchbởisựbầncùng, tìnhtrạngthấtnghiệp,cácgươngxấu,cácsựlôicuốnnguyhại.

Hơnnữa,chiếntranhvớisựhiệndiệncủacácđoànquânnướcngoàicótrànđầythứcănvàtiềnbạc,đãlàmgiatăngviệcbándâmnàymộtcáchđángngại.

CácđứatrẻlangthangTrướchếtcónhữngđứatrẻlangthang“bệnhhoạn”vàvôtráchnhiệm;đólànhữngđứa

mắcchứngđộngkinh,tâmthầnphânliệt,v.v…Điệnảnhvàcáctruyệnphiêulưu(hìnhsựvànhữngloạikhác)cũngđãkhởiphátrấtnhiềusựrađicủanhiềuthiếuniên,đitìmcuộcphiêulưu…Chúngtacũngdễhiểulàtìnhtrạngsốnglangthangthườngcóhậuquả:tìnhtrạngănxin,trộmcắpvàbándâm.Cũngcómộtdạnglangthangkhác:đólàviệctrốnnhà.

TìnhtrạngcácthiếuniêntrốnnhàCăncứvàosốlượng,tìnhtrạngnàybiểuhiệnmộtsựquantâmđặcbiệt.Sựtrốnnhàcó

thểxuấtpháttừmộtcănbệnhcósẵn(nhưđộngkinh,tínhđộcác,v.v…).Nhưngphầnnhiềucácđộngcơđơnthuầnmangtínhchấttâmlý.Vìthếchúngtaphảitìmxemđờisốngtìnhcảmcủa“đứatrẻtrốnnhà”vàmôitrườnggiađìnhhoặchọcđường.Ngườitasẽtìmthấysựtrốnnhànàylàdođứatrẻcholàcósựbấtcônghoặcmộtsựnghiêmkhắckhôngđúngchỗ.Ngườitatìmthấynỗilosợbịquởmắng,cảmgiácbịứcchế,sựxáctínkhôngđượcthươngyêu.Vàitrườnghợptrốnnhàlànhữngsựđedọađốivớicácbậcchamẹbiếtrằng“đứaconcủahọđaukhổđếnchừngnào”,đểlàmchohọsợ,đểtrảthùhọ,v.v…Nhữngtrườnghợptrốnnhànàylànhữngcuộc“trốnchạytâmlý”,vàchúngđòihỏimộtcuộckhámnghiệmđặcbiệtchotừngtrườnghợpmột.

NhữngdịtậtchủyếunàođượcnhậnthấyởthiếuniênphạmphápPhầnlớnnhữngthiếuniênphạmphápđềulànhữngđứamấtquânbìnhtâmlý.Cónhiều

đứađểbịlôicuốnvìtínhkiêucăng,bởisựgợiý.Cũngcónhiềuđứacókhuynhhướnghoangtưởng(chứngnàyđãđượcnghiêncứu);đâysẽlàmộtgamnhững“đứalýsựgiảhiệu”,nhữngđứanổiloạn,nhữngđứayêusách,nhữngđứađanghi;đólànhữngđứaưathíchsựnghịchlývàbámtheonóchođếncùng,v.v…Đólànhữngđứaquánhạycảmkhôngbằnglòngvớibấtcứsựtráiýnhỏnhặtnào,vàlàchủthểcủanhiềuhànhvithôithúc.Cuốicùnglànhữngđứabạihoạivàlànhữngđứanguyhiểmnhất.Ngươitanhậnthấyởnhữngđứanàysựvôcảm,khôngcóbất

cứmộtđạolýnàovàsựkhôngthíchnghirõrệt.Ngườitanhậnthấycórấtnhiềunhântốcanthiệpvàotìnhtrạngthiếuniênphạmpháp:Môitrườnggiađình,họcđường,xãhội,cũngnhưcácthiênhướngcủađứatrẻphảiđượcxemxétdướimọikhíacạnh.Đôikhicòncósựhoàlẫncủacácnguyênnhân.Vảlạicácýkiếncũngđãtiếnhóarấtđángkểtronglãnhvựcnày;cácloạihìnhtrấnápvàtrừngphạtcũxưađãđượcthaythếbằngcáckháiniệmvềchữatrịvàcứuvớtchoxãhội.

Nóitómlại…Ngườitathườngnóituổitrẻquamau…Nóhướngvềtuổitrưởngthànhvớinhữngnhiệttình,mâuthuẫn,cácsailầmvàmòmẫm.Nócónhữngbệnhnhâncủanócũngnhưbấtcứthờikỳnàocủacuộcđời.ChúngtađềubiếtcáitừmàRodingọimấyđứathiếuniên,“nhữngchủlễcủasắcđẹp”…Màđúngđiềunàythườngchiếmưuthế:sựtìmkiếmvẻđẹpvàcácgiá trị tinh thần.Đó là tuổi thườngđặtnhữngcâuhỏiquan trọngvềconngườivàsiêunhiên…Đólàtuổicủanhữngkhámphásángchóivềtôngiáovànghệthuật.Tuổithiếuniênrấtháohứcvớinhữngcửchỉđẹp,hàohiệp,củasựtrungthành,củanhữngtấmgươngsángchói.Vìthếchúngtaphảilàmtấtcảnhữnggìcóthểđểkhôngtướcđinhữngthứđócủachúng…Vàmặttráicủatấmhuychương(nhưtìnhtrạngthiếuniênphạmpháp)khôngbaogiờđượclàmtổnthươngcáiýtưởngtốtđẹpmàchúngtacóvềtuổitrẻ.Đámtrẻtìmkiếmsựthànhthựctrongsáng,ýthứcvềdanhdự,củatìnhđoànkết,củatinhthầnhysinh.

Vìthế,tuổithiếuniêncómộtnhiệmvụtrọngđạimàxãhộiloàingườicàngngàycàngnhậnthứcrõhơn.Tuổitrẻquamauà?…Khôngđủmauđểngườitacóthểdựavàonó,khinhậnthấynócóthểlàmtrongsạchđếnmứcnàonhữngđiềuthiểncậnvàhoenố.

CreatedbyAMWord2CHM

Chương10.TÍNHDỤC

NHỮNGTHÀNHTỰULẪYLỪNGTRONGTÂMLÝHỌCHIỆNĐẠI

Vấnđềtínhdục,cácnỗiđammêvàthèmmuốntínhdụcđôikhirấtphứctạp.Cũngkhôngquáđángkhingườitanóivấnđềtínhdụccókhilà“bệnhdịchtâmthần”.Điềunàyđượccăncứvàođâu?Tạisaocóquánhiềukháiniệmsailầmtronglĩnhvựcnày?Ngườitacóthểnhậnthấyvấnđềtínhdụckhôngbaogiờđượcđềcậpđếntrongtìnhyêuthựcthụ.Vànócũngkhôngbaogiờtrởthànhvấnđềđốivớimộtngườiquânbìnhvàhàihòa.Vìthếcóphảitìnhyêuthựcthụđãkhôngcònnữa?Vàsựhàihòacũngbiếnmất?Ngườitacóthểdámnghĩnhưthếkhinhậnthấysốngườirốiloạntâmlý,cácdồnnénvànỗilosợđangngựtrịtrênthếgiớihiệntại.

GiáodụcgiớitínhGiáodụcgiớitínhlàvấnđềthờisựnóngbỏng,bởivìngườitanhậnratầmquantrọng

củavấnđề.Bấtcứnhàtâmlýhọcnàocũngcótrướcmặtôngtanhiềubạntrẻvàcảngườilớntuổi;nhưngđốivớihọtínhdụcluônlàmộtbíẩn…hoặcmộtđỉnhcaokhôngthểđạttớiđược.Tôiđãthấycóbiếtbaocặpmớicướibịbốirốitrướcvấnđềnày?Tạisao?.“…Bởivìhọkhôngbaogiờthựchiệnđượcmộthànhvitínhdụcbìnhthường…”hoặc…“Bởivìkhôngcómộtainóivềvấnđềnàytrướcđámcướicủahọ…”

Hoặchọsẽnóivớibạn“…Chatôi(hoặcmẹtôi)đãcónóichotôibiếtvớithiệnchítốtđẹpnhấttrênđời.Nhưngôngđãtỏraquángượngnghịuđếnnỗitôimuốnôngtanínđithìhơn…”Hoặc–“Dườngnhưtínhdụclàsựhợpnhấttuyệtvờicủathểchấtvàtinhthần;ngườitanóiđólàsựpháthiệntuyệtvờicủamộttìnhyêuthựcthụ.Tôichưabaogiờđạtđếnđiềuđó.Dĩnhiênlàtôicónhữngkhoáicảmtínhdục…nhưngkhôngbaogiờtôicóđượccáicảmgiácthíchthúsâulắngđó…”

Vànhiềusuynghĩkhácnữachothấyngườitađãbiếntínhdụcthànhmộtvấnđềthiểncậnđếnmứcnào.

Giảngdạyvềgiớitínhlàmộtviệcđẹpbiếtchừngnào!Màngoàirangườigiáoviêncầnphảithấuhiểuvấnđềnữamớiđượcvàhơnnữaviệcđócócầnphảiđượctáchkhỏiđiềucấmkỵkhông?Tôimuốnnóiđếnđiềunày:sẽkhôngíchgìnếungườigiảngdạyvềgiớitínhbiếtrõcáchvậnhànhthểchất,cấutrúccủacáccơquansinhdục,v.v…Vấnđềnàyvôcùngbaolavàmangtính“tinhthần”nhiềuhơn.Giảngdạyvềtínhdụccũnggiốngnhưgiáodụcmộtmônhọcđơnthuầnnàođó.Mộtkhimànhàgiáodụcvẫncònbịcácứcchếvềtínhdục,cácnỗilosợvàcácmặccảmtươngtự,thìkhôngthểnàoôngtachuyểngiaođượcmộtcáinhìnbaoquátvàđầyđủđược.Mộtgiáoviênvềgiớitínhphảixemxétvấnđềnàymộtcáchthoảimáinhưthờitiếtvậy.Rấtnhiềukhimộtnhàtâmlýhọcđượcnghenói“Thậtdễdàngkhinóinhữngchuyệnđóvớiôngta!Ngườitanhậnthấyngayôngtacoinhữngchuyệnđómộtcáchhoàntoàntựnhiên.”

Vảlạingườitacóthểnàohìnhdungđượcmộtnhàtâmlýcósựthốiluinộitâmmỗikhiôngtanghemộtcâuchuyệnvềsựloạndâm?Hoặcôngtatỏrabốirốimỗikhiphảinóivềtínhdục vớimột thiếu nữ hoặcmột phụ nữ có tuổi không?Đương nhiên là không rồi, có phảikhông?Phầnlớncủavấnđềnằmởngayđiểmnày…nếukhôngmuốnnóilàđiểmquantrọngnhất.

Giớitính=nhâncách

Cácrốiloạnvềtínhdụcluônbịgâyrabởicácrốiloạnvềnhâncách.Mộtsựbấtlựchoặcmộtsailệchvềtínhdụcluônlànhữngtriệuchứngcủamộtsựsailệchnộitâmtoàndiện.

Thếtạisaorấtnhiềungườitìmkiếmnhữnggìtrongtínhdục(hoặcítrađólàcáchmàhọgọinhưthế)?Hằngtriệungườiđànôngvàđànbàbịgiamhãmtrongnhữngthóiquennộigiớingộpthở.Cáckhảnăngsángtạoravẻđẹpđãngủyên.Thếnhữngngườiđóđangtoantínhcáigìđây?Trướchếtlàsựtrốnchạychínhhọ.Họsẽcốgắngtìmkiếmmộthạnhphúcmautàn;“nhữngcảmgiácmạnh”,v.v…Vàdĩnhiênlàhọhướngđếntínhdục…Đươngnhiênlàtrongviệcnàykhôngbaogiờcó tìnhyêu,nhưngchỉ làsựaoướcmuốntựquênmìnhmàthôi.Họcónhữngmốiquanhệtìnhdụcnhưngườitauốngrượuhaydùngchấtmatúyvậy.

Thếmàtínhdụclàmộtlĩnhvựcđòihỏi,hơnbấtkỳthứnàokhác,sựgiảithoátkhỏinỗisợhãivàsựgiảitỏachínhconngườimình.Nhưthếnóđòihỏisựdiệttrừtấtcả“cácvếtloét”tâmlývậy.

Đốivớinhiềungười, tìnhyêu làmộtcảmthứcsâu lắnghoặc làsựthỏamãnmộtướcmuốn.Nócũnggiốngnhưmộtngườitinrằngmình“sùngđạo”chỉvìâmnhạccủacâyphongcầmlàmchoôngtacómộtcảmthứcmãnhliệt…Chúngtacòncáchrấtxavớitôngiáothựcthụcũngnhưvớitìnhyêuthựcthụ.Tìnhyêulàmộthànhvihiểubiếtvàtrítuệ.Nóchophépnắmbắtngaybảnthểthựcthụcủangườikhác.Tìnhyêucủaconngườiđượcthểhiệnbằngthânthểtrongđờisốngtínhdục,hướngđếnsựhợpnhấthoànhảo,đếnsựphụchồisứclựcvàsựcựclạc…

Tôiđềnghịvớicácbạnhãyxemxétsauđâyvàikháiquátcủavấnđềnàycũngnhưcácsailệchthôngthườngnhất.

TínhdụcởngườiđànôngNgườitathườngcókhuynhhướngnghĩrằngtínhdụclàmộthànhvicủanamgiới…và

ngườiphụnữchỉcómộtvaitròthụđộng(hoặcngaycảlà“nạnnhân!”).Đâylàmộtđiềuhoàntoànlốbịch.Hànhvitínhdụcphảilàmộtsựhợptáchoànhảo,màhaingườibạntìnhphảithamgiamộtcáchtíchcực.

Khảnăngtínhdụclàgì?Đólàkhảnănghoàntấtđượchànhvitínhdục,vàđươngnhiênlàphảichúýđếnngười

bạntìnhcủamình.Khảnăngtínhdụccóthểđượcchiaranhiềuyếutố:a)chínhlàsựhammuốnb)khảnăngcươngcứng,phảiđượcthựchiệnvàongaylúcđòihỏic)sựcươngcứngcầnthiếtchosựxuyênvàod)khảnăngchờđợingườibạntìnhcùngđạtđếncựcđiểme)sựxuấttinhvàcựcđiểmkhoáilạc,tiếptheolàsựthưgiãnhoànhảovàmộtcảmthức

thíchthúsâulắng.Vàchínhtạiđiểmnàymàngườiđànôngvấpphảimộtđiềuluậtnghiêmkhắc!Hoặcanh

tacókhảnăng…hoặcanhtabấtlực.Khôngcóbiệnphápnửavời.Anhtasẽbấtlựcnếuanhtakhôngcókhảnăngthựchiệntínhdụccủachínhanhtavàcủacảngườibạntìnhnữa.Rấtnhiềuđànôngcókhảnăngcươngcứngvàxuyênvào,nhưngkhôngthểgiữđượcsựcươngcứngchođếnkếtthúchànhđộng.Hoặcsựcươngcứngxảyranhưnglạibiếnmấtngaykhimớibắtđầusựxuyênvào.Đólànhữngtrườnghợp“bấtlựctừngphần”,nóimộtcáchngắngọnnhưthếlàbấtlực.

Nhữngtrườnghợpbấtlựcnàylàmchobiếtbaongườiđànôngtuyệtvọngkhimắcphải;hầunhưnóluônxuấtpháttừnềntảngtâmlý.

Kìgianbìnhthườngcủamộtlầngiaohợplàbaolâu?Đâylàmộtcâuhỏimàrấtnhiềungườiđànôngvàđànbàthườngđặtrất!Theonguyên

tắc(khôngkểđếnnhữngtrườnghợpkhôngbìnhthường)hànhvinàyphảiđượckéodàicho

đếnkhingườiđànbàđạtđượcsựthỏamãn.Vìthếngườiđànôngphảitựđiềuchỉnhtháiđộcủamìnhchophùhợpvớingườibạn tình.Vàđiềuđóđãxảy rabởivì sựmauchóngbìnhthườngcủasựthỏamãncủachínhanhta.

Vàcũngtạiđiểmnàymàrấtnhiềuđànôngápdụngluậtlệcủasựthíchthúcủachínhanhta(đươngnhiênlàtrừphinóliênquanđếnnhữngtrườnghợpbấtthường:khôngthểgiữđượcsựcươngcứng,xuấttinhquámaulẹ,v.v…).Rấtnhiềungườigầnnhưkhônghềquantâmđếnngườibạntìnhcủahọ,màđiềuđóthìkhôngthểchấpnhậnđược.

Tuynhiênhọcóthểcómộtbiệnminh…Rấtnhiềuphụnữchegiấuviệchọcóđạtđếnkhoáicảmhaykhông.Tháiđộnàycủangườiphụnữthườnglàdorốiloạnthầnkinh.Hoặchọđóngkịchthậtgiỏi,cókhisuốtcảcuộcđời;đóngkịchgiỏiđếnmứcngườiđànông“chẳngbiếthếtđiềugì”.Nhữngtháiđộnàycủangườiphụnữthườngcónguyênnhân:lãnhcảm,ýmuốnkhôngmuốnlàmchongườichồngthấtvọng,sợmấtchồng,hổthẹn,v.v…

Hơnnữa,chúngtakhôngđượcquênrằngphầnđôngphụnữthậtchậmrãimớiđạtđếnkhoáicảm.Nhưvậy,ngườiđànôngphảicómột“kỹthuật”vôcùngcầnthiếtvàtậpluyệnkéodàiviệcgiaohợp.Nửagiờđồnghồcươngcứngkhôngsuysuyểnlàmộtthờihạnbìnhthườngmàítngườicóthểthựchiệnđược!Việctậpluyệnkéodàisựcươngcứngthườngđượcchứngminh,tôixinnhắclạimộtlầnnữa,chosựchậmchậpcủangườibạntình.Việctậpluyệnnàyphảivừalàvềmặttinhthầnvàthểchất(nhấtlàsựtựchủ).

Thếnàolàdấuấntínhdụccủanamgiới?Nhưvậysẽcótìnhtrạngbấtlựcmỗikhimộttrongcácthaotáccủasựgiaohợpbịkhiếm

khuyết,làmchomộtsựgiaohợpkhôngthểbìnhthườngvàtrọnvẹnđược.Cácrốiloạnthườngbịvướngvàocácđiểmsauđây:

Thiếuvắngsựhammuốn–Hammuốnbịdồnnén–Khôngcươngcứng–Cươngcứngyếukém–Cươngcứngkếtthúctrướchoặctronglúcgiaohợp–Khôngxuấttinh–Khôngthíchthú–Khôngthưgiãn.

Sẽlàbấtlựcmỗikhicáthểđóphảicầnđếnsựtrợgiúpcủamộtcáigìđókhôngthuộctínhdụcđểcóđượcsựcươngcứng.Hơnnữanhữngtrườnghợpnàycũngrấtnhiềunhưcáctrườnghợprốiloạnthầnkinh…

Thídụ:Mộtngườiđànôngnàođóvẫnbấtlực,trừphianhtanằmởdướingườibạntình.Tưthếnàycóthểlàbìnhthườngvớiđiềukiệnngườiđànôngphảigiữđượcsựcươngcứngngoàicáitưthếđặcbiệtnày.Nhưngđốivớianhtanósẽkhôngbìnhthường.Tạisao?Bởivìchỉcótưthếđómớigiúpchoanhtacóđượcsựcươngcứng.Cóthểngườiđànôngnàycókhuynhhướngđồngtínhluyếnái.

Rấtnhiềungườiđànôngcũngbấtlực,nếunhưtronglúcgiaohợphọtưởngtượngđếnnhữngtìnhhuốngkhôngmộtchútliênquannàovớichínhsựgiaohợp.

Sauđâylàvàitrườnghợp:Xchỉthểcươngcứngđượcnếuanhtatưởngtượngmìnhlàmộtconkhỉlônglá.Ychỉcóthểcươngcứngnếuanhtatưởngtượngrằnganhtađangbịtratấn.Zvẫnbấtlựctrừphianhtakhôngchútâmthậtnhiềuđếnđôigăngtayphụnữ(trường

hợpbáivật)Aphảitưởngtượngđếnmộtngườiphụnữđẹpngồitrênmộtchiếcxelộnglẫy(trường

hợpnàylàcủasựtựticơbản).Nhữngtrườnghợpnàycóthểđượcliệtkêđếnvôtận,đươngnhiênbiểuhiệncácrốiloạn

tâmlý.Tôisẽnóithêmvềđiểmnàyởphầnsau.Mộtngườihìnhthườngcótínhhunghãnkhông?Dùthếnàođinữa,ýkiếnnàycũngrấtphổbiến:bấtcứngườiđànôngnàocũngcócác

khuynhhướng“bạodâm”!Cómộtđiềuchắcchắnlàrấtnhiềungườiđànôngmuốnthấycó

mộtsựkhángcựnàođóởngườibạntình.Tháiđộnàycóthểbiểu lộmộttinhthần“chinhphục”,mộtnétđặcthùcủapháiđànông!Điềunàylàtựnhiên,tuynhiênvớiđiềukiệnngườiđànôngkhôngcầnphảitỏrahunghãnđểcóthểgiaohợp.Nếunhưanhtachỉcóthểcươngcứngnhờvàosựhunghãnhoặcsựthôbạo(dùbằnghànhđộnghoặcýnghĩ)ngườiđànôngnàyđãbấtlựcvàquảnhiêncócáckhuynhhướngbạodâm.

Nhưvậydườngnhưcómộttròchơitếnhịgiữacáitựnhiênvàcáikhôngbìnhthường.Nhưngnóichođúngrathìkhôngphảithế.Mộtngườiđànôngbìnhthườngvẫncóđủkhảnăngtínhdụcdùchoanhtacóhunghãnhaykhông.Trongtrườnghợpnày,tháiđộcủaanhtasẽđượcđiềuchỉnhchophùhợpvớingườibạntình.Ngườitanóiđànbàthíchsựbạolực?Tôicholàkhôngđúng(đươngnhiênlàvớiđiềukiệnhọphảibìnhthường).Phụnữthíchsựantoànmàmộtngườiđànôngkhỏemạnhcảvềmặtthểchấtlẫntinhthầnmangđếnchohọ.Nhưnghọcũngnhậnbiếtsựkhácbiệtgiữasựhunghãnbìnhthườnghoặckhôngbìnhthường.

Tínhdụcthựcthụđếntừnhâncáchđơngiảncủaconngười.Sựcươngcứngkhôngđượcgâyradosựtưởngtượngnàođómộtmặccảmnàođó,v.v…màdosựtoànvẹncủamộtcáthể.Mộttínhdụcthựcthụcủanamgiớilàsựbiểuhiệncủamộtnamtínhthựcthụ,toànvẹn,đồngnhấtcảvềmặttinhthầnlẫnthểchất.Vàkhôngphảicóquánhiềutínhnamnhigiảhiệumàchúngtacóthểquênđicáiquyluậtquantrọngnày!Nóđặttínhdụclạitrêncáibệmànóđượcquyền,thayvìphảimụcthốitrongcácngụctốimàngườitasẵnsàngđặtnóvàođấy.

Nguyênnhânnàothườnggâyracácrốiloạntínhdụccủanamgiới?Phầnlớncácrốiloạnthầnkinhgâyracácrốiloạntìnhdục,bởivìtìnhdụclàsựbiểuhiện

củanhâncách.Nhưngchúngtađãthấycóbiếtbaochứngrốiloạnthầnkinhđanglantruyềnnhưbệnhdịch!(xemlạichươngcủacácchứng“suynhượcbệnhthầnkinhvàbệnhtâmlý”).Tínhdụclúcnàocũnglàdấuhiệukhôngthểchốicãicủatháiđộnộitâm.Cóthểđâylàlãnhvựcduynhấtcủacuộcđờimàngườitakhôngthể“gianlận”được.Nếucósựrốiloạnthầnkinh,đươngnhiênngườitaphảitìmchoranguyênnhân.

Cáckhiếmkhuyếtvềtínhdụcđượcxuấtpháttừcácứcchếcủacảmthức,thườngkhởipháttừcácnhântốvôthức.Cáckềmhãmnộigiớinàysẵnsàngcảntrởviệcgiaohợpvớipháikia.Thếnhưng,mộtconngườichỉ“bìnhthường”khimàýthứcvàvôthứccủaanhtahòahợpmộtcáchhàihòa,vớimốiquanhệthậtcânbằng.Nóingắngọn,nókhôngđượccósựxungđộtnào.Vềmặttìnhdục,ýthức“hammuốn”,nhưngvôthứclạingăncản.Vàtrongchínlầntrênmười,chínhvôthứcthắng(cũngchínhbởivìnóxalạvàvôhình)

Nỗisợhãi,cácmặccảmtựti,cácdồnnén,mặccảmthườnglànhữngnguyênnhâncủacácrốiloạntínhdục.Nhữngtìnhtrạngnàychỉbiểuhiệnmộtkhisự“namtínhtinhthần”bịbẻgãyhoặcgiảmthiểu.Hoặcnếuchủthểvẫnbị“cộtchặt”vàocáctìnhhuốngcóliênquantrướcđó(đốivớianhta)vớitínhdục.Đólàtrườnghợpcủarấtnhiềungườiđồngtínhluyếnái.

Nhưthếngườitathườngbắtgặp:–Nhữngcắmchốtvớicáctìnhhuốngcủaấuthơhoặcthiếuniên(xemthídụtiếpsau)–sựbámvíuvàongườimẹhoặccha,đượcbắtgặprấtthườngxuyên.–sựsợhãigiớitínhkia.–mặccảmtựti,thiếutựchủ,khôngthểthưgiãn,quádễxúcđộng,nhútnhát,v.v…Như thếnhữngngườiđànôngnàyđangở trong tình trạng “côđộcvề tinh thần”.Họ

khôngthểtựthoátratìnhtrạngđóvàbỏmặcmọithứ…Nhưngngườitanhậnthấytìnhtrạng“côđộcvềtinhthần”làtìnhtrạngcủađámthiếuniên.Vàphầnnhiềunhữngngườiđànôngbịrốiloạnvềtìnhdục,ởđâuđótrongchínhhọ,vẫnlànhữngđứathiếuniênlớnconmàthôi.

Đâylàtrườnghợpcủasựcắmchốttínhdụcvớitìnhhuốngcủatuổithơấu.Xlàmộtngườiđànôngnămmươihaituổi.Vàonămmườihaituổi,anhtacùngvớicác

bạnchơitrò“Mọidađỏ”.Xdẫnđầuvàtiếntớitrướcbằngcáchbògiữacácbụicâythưathớt.Cáchbòsátcủaanhtatạosựcươngcứngvàmộtcảmgiácsinhdụcmãnhliệt,vàđồngthờianh

tatìnhcờnhìnvàođôigiàycủamộtngườiphụnữđứngcáchanhtavàibước.Tiếptheolàgì?Thằngcontraicảmthấythíchthúvớicảmgiácnày.Nhưngcảmgiácnàylạigắnchặtvớiđôigiàyphụnữ.Támngàysau,đểtìmlạisựthíchthúđó,nóthửthủdâmnhưngkhôngkếtquả.Đếnlúcđónótưởngtượnglạicáicảnhmànóđãnhìnthấy.Cảmgiácsinhdụclạiđến.Xtiếptụcnhưthếnhiềunămtrời.Đếnnămmườilămtuổi,nóthựchiệnviệcthủdâmtronglúcnhìnvàođôigiàyngườichịgáimànóđãđánhcắp.Vànótiếptụcnhưthế,khôngthểthoátkhỏibệnhấutrĩ,đượctăngcườngbởitínhnhútnhát.Anhtađếntuổitrưởngthànhvàchỉchúýđếnmỗimộtđiềuduynhất(vềmặttìnhdụcđốivớianhta):đôigiàyphụnữ.Anhtakhôngquantâmđếnbấtcứnhữngthứgìcủangườiphụnữcóthểđemlạisựhammuốnchongườiđànông.Anhtakhôngcướivợ.Anhtachỉcóthể(chínhanhtanóinhưthế)thựchiệnviệcgiaohợpvớiđiềukiệnlànhìnthấyđôigiàycủangườibạntình.Nhưngkhôngbaogiờanhtadámthúnhậnđiềumàanhtaxemnhưlàđiềuquáidị…trongkhidạngbệnhhoạnnàyrấtthôngthường(đâylàtrườnghợp“báivật”,màtôisẽđềcậpởphầntiếptheo).VàXnămmươituổi,độcthân,rấtxấuhổ,cócảmộtbộsưutậpgiàyphụnữ,khôngbaogiờcóquanhệtínhdụcvớibấtcứngườiphụnữnào,đếntìmtôi.Tôiđãphảirútngắncâuchuyệnnàyđượckéodàitrongnhiềunămtrời,nhưngcóthểnàongườitahìnhdungđượccácnỗikhổcủaôngXcùngcáigánhnặngmàôngtagọilà“cáibímậtnặngtrĩu”củaôngtakhông?

Nhiệmvụcủangườimẹlànhưthếnào?Căncứvàoviệcngườitathườngnhậnthấyảnhhưởngcủamôitrườnggiađìnhtrongcác

rốiloạntìnhdục,tôiđềnghịxemxétthêmmộtlầnnữa:ChúngtahãynhớlạiChươngSángThế:“Ngườiđànôngsẽrờibỏôngchavàbàmẹcủa

mình,đểgắnbóvớingườivợvàhọtrởthànhmộtxácthịtduynhất…”.Chúngtađãthấycácmốiquanhệgiữamẹvàconphứctạpđếnmứcnào,nhấtlàkhiđứaconlàmộtthằngcontrai.Nhiệmvụcủangườimẹthậtbạcbẽovàvôcùngphứctạp.Ngườimẹphảichoconmìnhtấtcảđểrồianhtarờibỏbàđểchotấtcảmộtngườiđànbàkhác?Ngườitahiểutạisaorấtnhiềungườiphụnữđãthấtbạitrongnhiệmvụnày,mànóđòihỏimộtđứctínhsángsuốtvàsựlànhmạnhtinhthầnvôcùngtolớn!

Ngườimẹphảichămsócđứacontraicủamìnhmàkhôngđược“nuôngchiều”nó;bàtaphảichechởmàkhôngđượcbámníuvàonó;bàtacũngphảingănkhôngchonóbámvàobà.Bàtaphảigiúpnótáchrờikhỏibàđúngvàolúccầnthiết.Ngườitathấymộtbàmẹ“phải”thựchiệnđượcnhiềuthứ,bởivìsựtáchrờiphảilàcảvềmặtthểchấtlẫntinhthần.Thếnhưngvềmặttinhthầnsựtáchrờicủamộtngườiđànôngvớibàmẹlàyếutốchủyếucủasựthànhcôngvềmặttínhdục.Chúngtađãnghiêncứubằngcáchnào“sựđộctài”củangườimẹcóthểkhởiphátcácmặccảmtựtivàrốiloạntâmlý(thườnglàvôthức).Sựchuyênquyềnnàycókhilàhunghãn,nghiêmkhắcvàthôbạo.Nhưngtrongtìnhhuốngđó,đứatrẻthườngbiếtphảicưxửnhưthếnào.Tuynhiênsựchuyênquyềncủangườimẹgâyranhiềuthiệthạihơnnếunóđượcchegiấudướicáclớpmặtnạ:sựdịudàngquáđáng, lòngtốttuyệtđối,sựtậntâmkỳkhôi,v.v…(Xemmục“Nhữngngườikiệtsức”).

Côngchúngsẽkinhngạcđếnchừngnàokhibiếtmộtsốđànông,vềmặttinhthần,vẫncònbámtheováycủangườimẹ.Hoặctrongthâmtâm,họtiếptụcvẫnsợmẹcủahọ,dùchohọcóởxađinữa.Làmsaohọkhôngcảmthấybịhạmình,mấtđinamtính,bấtlực?Hơnnữa,sựchiêmngưỡngcuồngnhiệtmànhiềuđứacontraidànhchomẹcủachúngcũngcóthểđưađếnhậuquảđó.

Thếcácngườibấtlựcvềtínhdụcđãnóinhữnggì?–mẹtôilàngườiduynhấtmàtôitừngyêuthươngvàchiêmngưỡng.–ởnhà,điềunàylàtựđộng:tôisosánhtấtcảnhữngngườiđànbàkhácvớimẹtôi;và

khôngmộtngườinàocóthểchịuđượcsựsosánhđó!(ngườitacóthểchắcchắnmộtđiềulàđứacontrainàyđã“cưới”mẹnó,đượcchuyểnhóasangmộtngườiphụnữkháccómộtcáigìđógiốngbàta).

–tôiđãcướivợtôibởivìcôtacócặpmắtgiốngmẹtôi(cũngtrườnghợpđó)

–tôibịquyềnlựccủamẹtôilàmchođauxélòngđếnmứcmàmỗikhitôinóichuyệnvớivợtôi,tôivẫncócảmtưởngmẹtôiđangđứngtrướcmặttôi.

–mẹtôinuôitôilớnnhưthểbằngmậtngọtvậy.Mỗikhicómộtcôgáiđếnnhàtôi,mẹtôicoicôtanhưlàmộtkẻthùcánhân,vàhaybảotôiphảicảnhgiácvớinhữngcôgáimuốnbắtđinhữngthằngcontraikhỏimẹcủachúng?”Tôiquáyếuđuốiđểphảnđốilại;tôikhôngdám…

–mẹtôithườnghaybảotôi:“Sautấtcảnhữnggìmẹđãlàmchocon,mẹhyvọnglàconsẽởvớimẹcànglâuchừngnàocàngtốt;thằngcontrailuônphảiởcạnhmẹcủanó…”

–tôithậtsựbấtlựcvềmặttínhdục;nhưnglỗicủaaimớiđược?Hơnthếnữa,mẹtôisẽngạcnhiênnếubàbiếtđượcđiềuđó!tôikhôngbaogiờbướcđimộtbướcmàkhôngđượcchechởnhưmộtđứaconnítcóthểbịcảmlạnhởmỗigócphố…

Ngườitakhôngcầnphảisuynghĩnhiềuđểhiểuđượcnhữngcáchhànhxửđócóthểgiếtchếttinhthầnnamtínhcủamộtđứacontraiđếnmứcnào;vìthếcáinamtínhtinhthầncủathằngcontrai.Tưcáchlàmmẹlàmộtđiềuthánhthiện,vớiđiềukiệnnóbảovệsựtoànvẹntínhnamnhicủađứatrẻ.Chúngtaphảinhìnnhậnđâylàmộttrườnghợpkháhiếmhoi.

Vàcũngbởivìvaitròcủangườimẹquáđẹpnênnóphảilàmộtcáigìkháchơnlàmộtcâuchuyệntìnhcảm,hoặcmộtbùtrừ.Cóbiếtbaongườiđànôngđãcảmthấycólỗimỗikhihọrờibỏmẹcủahọđểcướivợ,dùchobàmẹđócókhỏemạnhvàkhông(“ởtrongcảnhnghèotúng?Trườnghợpcủacácbàmẹchuyênquyền(dùchosựchuyênquyềndướibấtcứhìnhthứcnào)luôncónhữnghậuquảtìnhdụcvôcùngtaihại.Tôixinnhắclạimộtlầnnữa.MặccảmOEdipe;nókhôngphảilàmộtthứlýthuyếtlaotâmkhổtứ,nhưnglàmộtsựkiệnđượcchứngminhbởihàngtriệuvàhàngtriệutrườnghợp.Vaitròtuyệtvờicủangườimẹ,mànócóthểtrởnênquátaihại…

Cònvaitròcủangườichalànhưthếnào?Ngườichatượngtrưngchomặttrời,sứcmạnh,mộtgươngtốtđểnoitheovàquyềnlực.

Thêmmộtcáivòngthầnkỳmàmộtngàynàođóđứatrẻphảithoátra!Ngườichaphảinhìnnhậncáckhảnăngcủađứaconcủamình,tạosựtựtinchochínhbảnthânnó.Chúngtacũngđãthấylàmộtkhingườichachuyênquyềnhoặcđộctài,hoặcyếuđuối,đứatrẻsẽlớnlêntrongcáicảmgiácthuakémvàthấtbại.Nóvẫnấutrĩ,sợsệttrướccácngườiđànôngvàđànbà.Nócảmthấyđượcdungthứ,vôdụng,nhỏbé…Làmsaonócóthểcóđượcsứcmạnhtínhdụcnếunhưnókhôngcóđượcsứcmạnhtinhthần?.

TínhdụcởngườiphụnữTínhdụccủangườiphụnữmangtínhtổngquáthơnrấtnhiềuvàchậmhơnsovớingười

đànông.Thườngthườngnóthứcdậythậtchậmrãi.CâuchuyệnvềNgườiĐẹpNgủTrongRừngvàHoàngTửXinhĐẹpluônlàsựthật,dùchongườitacónghĩnhưthếnàođinữa.Thếnhưngngườitađãnhậnthấyđượcgì?Hàngtriệungườiphụnữ,đãcóchồngvànhiềumặtcon,khôngbaogiờcóđượccáicảmgiácthỏamãntìnhdụcsâulắng!Chúngtakhôngđượcquênlàtínhdục(trongýnghĩathanhcaonhất),đốivớingườiphụnữ,biểuhiệnmộtphầnrấtlớnchínhconngườibàta.Ngườitathườnghaytựhỏi“Thếngườiphụnữcónhiềuhayítbảnnăngtínhdụchơnngườiđànông?”Câutrảlờilànókhônghơnkhôngkém.Nóđơngiảnchỉkháchơnmàthôi.

Ởngườiphụnữ,tínhdụcluônđượcgắnbóvớixúccảm.Đốivớinhiềungườiđànông,tínhdụcnằm“ởbềmặt”;ngườiđànôngchủyếulàhướngdục.Nhưngngườiđànbàthìkhôngnhưthế!Mộtphầnlớncủađờisốngcủangườiphụnữtùythuộcvàotínhdụcđượcthỏamãn.Mộtsựkhácbiệtđángkểkhác:nếunhưtínhdụctổngquátlàquantrọnghơnđốivớingườiphụnữ,thìchínhbảnthânhànhvigiaohợplạiíthơnnhiều.Côtaưathíchcácchuẩnbịvàvuốtvehơnchínhhànhđộnggiaohợp.Màđiềunàylạilàđiềuhạichorấtnhiềucặpvợchồng…màngườiđànôngkhônghiểugìcả(trừkhianhtacóđượckỹnăngcầnthiết).Mộtphụnữbìnhthườngthíchcáccảmxúcđượcđịnhlượngmộtcáchkhéoléo,cáicảmnghĩtuyệtvờilàđượcquantâm,mơntrớn,đượcnghĩđến,hiểubiết…Thếkhôngphảichínhcácbàđãnóinhưthếsao?Nhưngcácbà lạighétcáccuộctấncôngthôlỗvàhànhvigiaohợpkhôngcóchuẩnbị

trước (trừ những trường hợp không bình thường). Vậymột người phụ nữ có được gì saunhữnglầngiaohợpmạnhbạovàmauchóng.Khônggìhết,nếukhôngnóilàsựtởmlợmvàsựdửngdưngcóthểđưađếntìnhtrạnglãnhcảmtoàndiện.

Chúngtacũngphảinhìnnhậnlàcórấtnhiềungườiđànôngvụngvềmộtcáchkhóhiểutronglĩnhvựcnày…hoặcíchkỷmộtcáchphilý.Vànếuvàingườiphụnữnàođóthíchcómộtchútbạolựcthìviệcnàycũngphảicómộtmứcđộđượccânnhắcthậtkỹcàng!Ngườiphụnữluônsửdụng“cáirađa”khôngtrậtvàođâuđượcgọilà“trựcgiác”củahọ.Thếkhôngphảihọđãcótrựcgiácvềtínhdụcngaytrướckhithựchànhnóhaysao?Cũngvìthếmàhọcầnđếnsựhoànhảotronglĩnhvựctínhdụcchớkhôngphảimộtchútgìđógầngiống.Đốivớihọ,phảilà“tất cảhoặckhôngcógìhết”.Đànôngchỉ cònviệcphảibiếtđếnđiềunàyvàápdụngchođúng…

NHỮNGPHỤNỮLÃNHCẢMLãnhcảmlàmộtdạngthườngđượcnhậnthấycủatìnhtrạngbấtlựcởngườiphụnữ.Nó

chủyếulàsựgiảmthiểu(hoặcsựngưnghẳn)củasựhammuốntìnhdục.Sựlãnhcảmcóthểbắtnguồntừcácrối loạnchủquan:làmviệcquásức,kiệtsức,đáitháođường,v.v…Nhưngnguyênnhânthườnggặpnhấtcủasựlãnhcảmởphụnữlàdotâmlý.Vìthếmàtôikhôngthểnàođưarađâymộtnguyênnhântổngthể:bấtcứsựlãnhcảmnàođềuphảiđượcchữatrịtheotừngcánhân.Bâygiờchúngtahãyxemđếncáctrườnghợp“bìnhthường”hoặc“khôngbìnhthường”,củasựlãnhcảm.

1.Sựlãnhcảmbìnhthường–Chíntrườnghợptrênmười,lỗithuộcvềngườichồng…Cóbiếtbaophụnữkinhsợthờiđiểmlêngiườngngủ!Vàcóbiếtbaothảmkịchkhôngđượcnêura?Nhữngngườiphụnữlãnhcảmnàyquảquyếthọ“thùghéthànhvigiaohợp”.Đúngrahọphảinói làhọghétcáchmàngườiđànôngdựđịnhvà thựchiệnhànhvinày.Màđiềunàykhông giốngnhau chút nào. Sự lãnh cảmvà thù ghét hành vi giaohợp là nhữngphảnứngthườnggặp,vàđãámảnhbiếtbaophụnữdùchohọcóthểtạngrấttốt.Tuynhiênchỉcầnmộtchútthôi(thườngthìvềphầnngườichồng)đểchấmdứttìnhtrạngđó.Đươngnhiênlàtrongtrườnghợpnày, tôimuốnnói đếnmột người phụnữ vàmột người đàn ông bình thường.Ngườiđànôngluônphảibiếtrằngngườiphụnữcósựhammuốntínhdụcsâulắngvàtoàndiệnhơnanhta.Anhtakhôngđượcquênrằngngườiphụnữluônliênkếtcảmxúctìnhcảmvàotínhdục.

Thếnhưngngườitathườngnhậnthấyđiềugì?Đốivớinhiềungườiđànông,giaohợpđượcthểhiệnbằngmộttháiđộgầnnhưmáymóc,maulẹ,đưangayđếnsựthỏamãnsinhlýchochínhanhtamàkhôngnghĩđếngìhếtđốivớingườibạntình.Đốivớingườiphụnữthìhoàntoàntráingược,giaohợpphảilàkếtquảcủamộttiếntrìnhchậmrãi.Phụnữcầnsựvuốtve?Đúngnhưnglàsựmơntrớntinhthần.Ởđâythườngxuấthiệncácmặccảmtựticủanamgiới;họtựđộngtạoraýmuốn“chứngtỏmìnhmạnhvàcókhảnăng”;họngăncảnsựthoảimáicầnthiết.Nhiềungườiđànônggọiđólà“sựgiữgìnýtứ”trongkhinólàsựsợhãi,thiếutựtinvềbảnthânmìnhvàngườibạntình.

Đốivớimộtphụnữbìnhthường,tìnhyêuthểxáclàkếtquảcủasựtâmđầuýhợpvềmặttìnhcảm.Đâylàmộtthựcthểmàconngườiphảichúýtới.Ngườiđànôngphảicómộtmứcđộtrựcgiácnàođó.Thếnhưngđôikhitínhthuậnlívàlýtrícủaanhtađãhủybỏđicáitrựcgiácnày.Mộtngườiđànôngcónóivớitôi:“Trựcgiácà?Nhưngnóthuộcvềnữtínhmất.Màtôithìkhôngcógìnữtínhcả!”Thậtlốbịch.Làmộtngườiđànông“mạnh”(hoặctinmìnhnhưthế)cókhi rất tiện lợi,miễn là tình trạngđókéodài.Mặcdùnhữngngườiđànông thuộc loạinàythườnglànhữngngườiduynhấtvẫntintưởngvàosứcmạnhcủahọ,nhưngngườiphụnữthìkhôngbaogiờsailầm.Nhưnglàmộtngườiđànôngthựcthụthìhayhơn,cácbạncónghĩnhưthếkhông?Cáitrựcgiácchỉnamgiớiđórấtcầnthiết,nócóthểcứuvớthàngtriệugiađìnhđangsốngkhổsở.

Rấtnhiềungườiđànôngtưởngrằngmộtkhingườibạntìnhcủahọ“thảmìnhmộtcáchthắmthiết”làbởivìcôtacảmthấyhammuốntínhdục.Mộtsailầmkhủngkhiếp!Mộttrongvôsốphụnữcónóivớitôi:“Anhấykhônghiểugìhết.Anhtarấtthôngminh,nhưngtronglĩnh

vựcnàyanhtanhưmộttênthôbạotoxác.Tôikhôngdámtâmtìnhvớianhta;tôisợtôiphảigiấumặttrongđôitaycủaanhtađểmàkhóc.Nóluônkếtthúcnhưthế.Đếnmứctôithấythùghétsựgiaohợp,vàkhôngbaogiờtôithảmìnhvớianhtanữa…”

Ngườiphụnữcầnsựantoànvàâuyếm;côtađòihỏimộtđáptrảtìnhcảmvàsựthônghiểu;côtaphảicảmthấymộtsứcmạnhtinhthầnnơingườibạntình.Vàcũngcóbiếtbaophụnữcảmthấyrấtbấtbìnhvớingườibạntìnhđó?Nhữngnỗibấtbìnhkhôngbaogiờ thổ lộ,nhưngchúnglạixóimònhọvàđưahọđếntìnhtrạnglãnhcảm.Tạisao?Bởivìhọchạmphảisựthiếuhiểubiết,tìnhtrạngkhôngcóđượcsựthoảimái,thiếuvắngtìnhtrạngâuyếmdịudàng,v.v…Vàcảsựlosợviệc“anhta”xemcácđòihỏicủaphụnữnhưlà“nhữngđiềunhảmnhícủađànbà”,v.v…

Hoàhợplàmộtđiềurấtđẹp.Vàbảnnăngtínhdụccủangườiphụnữđòihỏiviệcnàymộtcáchtrọnvẹn.Nếumộtnhàsoạnnhạcbỏranhiềugiờđểviếtmộtbảngiaohưởng,cácbạncónghĩrằngđốivớisựhòahợptínhdục,ngườitacũngnênlàmnhưthếkhông?

Vớisựlãnhcảmbìnhthường,tráchnhiệmcủangườiđànôngcóthểthuộcmộtlĩnhvựckhác.Chúngtađềubiếtmộtngườiphụnữphảicảmnhận,khôngdosựthốngtrịhoặcyếuđuốicủangườibạntình,màlàsựbềnvữngvềmặtthểchấtvàtinhthần.Cũngvìthếmàrấtnhiềuphụnữvẫn(hoặctrởthành)lãnhcảmbởivìngườiđànôngbịrốiloạntâmlý,hunghãn,nữtính,quánóngnảy,v.v…Vìthếtrongtrườnghợpnày,tìnhtrạnglãnhcảmlàngẫunhiên;nóchothấyviệcngườiphụnữkhôngthểthảmìnhtrướcmộtsứcmạnhnamgiớikhônghềcó.Vớitrườnghợpnày,vấnđềlàsựmayrủitrongtínhdục…làtìmđượcngườiđànông“thíchhợp”.

2.Sựlãnhcảmkhôngbìnhthường.Nhữngtrườnghợplãnhcảmkhácđềubiểuhiệncácrốiloạnvềnhâncách.Ngườitathườngnhậnthấy(cũnggiốngnhưngườiđànông)tìnhtrạnglãnhcảmbịkhởiphátbởicácmặccảmtựti,ngăncảnsựthoảimáicầnthiết.Nếumặccảmtựtilàsốphậncủahàngtrămngànphụnữ,ngườitacócầnphảingạcnhiênrằngcáctìnhtrạnglãnhcảmcũngnhiềukhôngkémkhông?

Mộtsốrấtlớnphụnữlãnhcảmcótínhkhíhiếuchiếnkhôngbìnhthường;họphảnkhánglạivaitròtựnhiêncủahọ.Thếvàingườitrongsốnàyđãnóigì?

–Tôikhôngbaogiờchấpnhậnlàmmónđồchơicủangườiđànông.–Mẹtôithườngbảotôirằngbọnđànôngđêtiệnlắm,vàtôikhôngthểnàoloạibỏđượcý

nghĩnày…–Tôikhôngmấytinvàongườiđànôngđểcóthểthảmìnhvớichồngtôi.–Bọnđànôngà?Họchỉcónghĩđếnsựvuithíchcánhânhọmàthôi.Bấtcứaicũngsẽnói

nhưthếvớiông(?).–Họthậtsựmaymắnđấy,cácngườiđànôngđó!Tínhdụcđốivớihọquádễmà!Nhưng

cóbaogiờhọnghĩđếnchúngtôikhông?–Tôingẫunhiênphảilàmđànbà.Tôikhôngbaogiờchấpnhậncáivaitròhạđẳngđóvà

đượcxemnhưkhônglàgì.Lấychồngà?đểchochồngtôinhắctôilàđànbàsaochứ?à,khôngđâu!

Vàingườiđànbànổiloạnvàcónamtính,cókhicũngđạtđượcsựthỏamãntínhdục,nhưngvớivàiđiềukiện(hạthấpngườiđànông):

–Nếutôichếngựđượcchồngtôi,tôicóthểthỏamãn.–Tôichỉcóquanhệtínhdụcđược,khinàochồngtôitỏrakhổsởvàtôicảmthấythương

hạianhta…Nhưvậynhữngngườiphụnữlãnhcảmkhôngbìnhthườngnàytưởngrằngtínhdụclà

mộtthứ“đuatranh”màtrongđóphảicóngườithốngtrịvàngườibịthốngtrị.Cáchchữatrịchứnglãnhcảmnàytùythuộcvàocácnguyênnhângâyranó.

Đươngnhiênlàcórấtnhiềunguyênnhângâyratìnhtrạnglãnhcảm,cũnggiốngnhưtìnhtrạngbấtlựccủanamgiới.Cókhingườitabắtgặpcáccắmchốttínhdụcvớicáctìnhhuống

củatuổiấuthơ,mộtđụngđộtinhthầnvớichamẹgâyracáccănbệnhấutrĩ,tìnhtrạngkhôngthểthỏamãnđượckhikhôngcóthủdâm(hoặcdochínhanhta,hoặcdongườibạntình),v.v…Vàcòncóđủmọiloạisailệch,màsựthỏamãntùythuộcvàomứcđộloạndâm“đốinghịch”củangườibạntình.Cũngvìthếmàmộtphụnữthíchbịhànhhạcầnđếnmộtngườibạntìnhbạodâm,vàngượclại.

NhữnglệchlạcvềtínhdụcChúngtabướcvàolĩnhvựcbaolacủatínhdụcbệnhlýmàtôichỉnêulênnhữngtrường

hợpthườnggặpnhất.Sẽthíchhợphơnnếuchúngtaxemcáclệchlạcvềtínhdụccũngvớitinhthầnkháchquannhưđốivớicáccănbệnhdạdàyhoặcnhữngbệnhkhác.Hiệngiờ,ngườitavẫnthườngxemlĩnhvựctìnhdụclàđềtàicủa“sựphẫnnộthậtđứchạnh”…mànóchỉlànỗilosợhoặcđạođứcgiả.Ngườitathườngdễdàngchấpnhậncáccănbệnhthểchấttrầmtrọng.Ngườitacũngbắtđầuxemxétmộtcáchkháchquanvàtựnhiêncáccănbệnhtâmthần.Vìthếchúngtacũnghyvọngrằngcáclệchlạcvềtínhdụcvàcácmặccảmcóliênquanđếntínhdụccũngsẽđượcchấpnhậnvớisựthônghiểukháchquan!Nếuviệcđóđượcthựchiệntừlâuthìkhôngbiếtcóbaonhiêucănbệnh,đaukhổvàngaycảtộiácđượctránhkhỏi.

THỦDÂMTôicónóivềthủdâm.Nóbiểuhiệnmộthiệntượngvôcùngbìnhthường,thườngkhông

cóhậuquảvàkhôngnghiêmtrọng.Ngườitacóthểxemthủdâmnhưlàmộtrắcrốicủatuổidậythì.Nhưngthủdâmsẽtrởthànhkhôngbìnhthườngnếunótiếptụcđượcthựchiệnởtuổitrưởngthành,hoặctronghônnhân.

Ngườitađãđịnhnghĩathủdâm:“làtínhdụccủakẻđộcthân”.ởđâytôikhôngđềcậpđếncáctrườnghợpđộcthânvềthểchấtnhư:cácchuyếnđidàingày,giamcầm,v.v…Nhưngchúngtasẽthấyviệcthủdâmlúctrưởngthànhđượckhởiphátbởisựcôđộc“tâmlý”(thídụnhưmặccảm).Tìnhtrạngcôđộctâmlýgâyracácvụthủdâmđơnđộc,làđiềutấtnhiên.Nhưngnócũngđượcthểhiệntrongcácmốiquanhệtínhdụcgiữavợchồng…màngườibạntình(namhoặcnữ)khôngthểnghingờđượcđiềugì.Ngườitacóthểgọiđâylà“sựthủdâmtinhthần”;vànógiúpchomộtsốgiađìnhtồntạiđượcmộtcáchđángngạcnhiên,mànóichođúnglàkháthêthảm.

Đâylàmộtcặpvơchồngcóvẻhòahợpvềmặttínhdục.Giữacácbạntìnhcónhiềumốiquanhệ“bìnhthường”,vớisựthỏamãnhỗtương.Tuynhiênchúngtabiếtđượccó“vàithựchànhđặcbiệt”rấtcầnthiếtchongườichồng(hoặcngườivợ)đểcóthểđạtđượccựckhoái.Hoặcchúngtabiếtmộttronghaingườibạntìnhphảivậndụngđếntrítưởngtượngđểmớicóthểgiaohợpđược.Thídụ(cáctrườnghợprấtthườnggặp)

–ngườiđànôngnghĩđếnmộtngườiđànbàkhác–ngườiđànbànghĩđếnngườiđànôngkhác–ngườiđànôngcócảmtưởngbịápchế–ngườiđànôngtưởngtượngmìnhđang“đốixửtànnhẫn”ngườibạntình;thídụanhta

tưởngtượngmìnhđangquấtroinhữngngườiphụnữ(bạodâm)–ngườiđànôngphải tập trung tư tưởngđểnghĩđếnđôi gănghoặcgiày củaphụnữ

(trườnghợpbáivậtnhưđãxemxét).–ngườiphụnữphảitưởngtượngthậtnhiềungườichồngbàtalàmộtphụnữ(đồngtính

nữ).…vàhàngtriệuhoàncảnhtưởngtượngcóthểcóđược,cókhithậtkỳlạđếnmứcngười

taphảiđàobớithậtsâumớicóthểtìmđượcnguyênnhân.Vàmộtphụnữtrẻnàođótrongnhữnglúcgiaohợpvớichồngphảitưởngtượngcôtamạtsátthậtdữdộimộtngườiđànbàmangthai.Vàchỉvớiđiềukiệnđóđiểmcựckhoáimớicóthểđếnđược.Nềntảngcủasựthủdâmtinhthầnnàyđươngnhiênlàdomộtmặccảmmànếunóirathìrấtdàidòng.Vàcònbiếtbaonhiêutrườnghợpkỳlạnhưthếnữa!

Trongcáctìnhhuốngđó,mộttronghaingườibạntìnhthảmìnhtrongsựtưởngtượngđơnđộccủaanhta.“Vềmặttinhthần”,anhtatựrútluikhỏihànhvigiaohợp,trongkhivẫnthựchiệnnóvềmặtthểxác.Nhưthếkhôngphảisựhòahợptìnhdụcchophépanhtađạtđượcsựthỏamãn,màlàcácýngôngcuồngcủatinhthầnanhta.Nhưthếđâylànhữngtrườnghợpbấtlựcđơnthuần,dùchobềngoàinócóvẻnhưlàcácmốiquanhệrất“bìnhthường”.

Rấtthườngkhingườiđànôngphảithựchiệnviệcthủdâmbằngtaytrênthânthểcủangườibạntình.Córấtnhiềungườiphụnữchỉcóthểđạtđếnđiểmcựckhoáibằngcáchsờsoạngvàoâmvật.Vềmặtkỹthuật,nhưthếđâylàsựthủdâmdongườiđànôngthựchiện.Vềmặt tinh thần,đâykhônghề làhànhvi thủdâm!… trừkhingườiphụnữbịbóbuộc, trongtrườnghợpnàycũngthế,khôngnghĩđếntìnhyêucủacôta,mànghĩđếnmộtsựtưởngtượngđặcbiệt.

Vànhưthếngườitanhậnthấylàtrongtìnhdụccũngnhưtrongnhiềulĩnhvựckhác,chínhýmuốntinhthầnlàquantrọnghơnhết.

ĐỒNGTÍNHNAMMộtngườiđồngtínhnamlàmộtngườiđànôngcómộtýthíchtìnhdụcrõrệtvớingười

cùngphái(ngườiđànônghoặcmộtthiếuniên).Ýthíchnàycóthểtuyệtđối:nghĩalàngườiđànôngnàychỉcóthểcóquanhệtìnhdụcvớinhữngngườiđànôngkhác(hoặcthiếuniên).Ngườiphụnữhoàntoànbịloạikhỏimốibậntâmcủaanhta.

Đồngtínhnamcóthểtươngđối:nhưthếởđâycómộtkhuynhhướngthúcđẩyanhtađếnnhữngngườiđànôngkhác;dùchoanhtacóthểcướivợ,cóconvàcóvẻnhưcómộtcuộcđờitínhdụcbìnhthường.Dùsaochăngnữa,mộtkhuynhhướngđồngtínhluônđượcthểhiệntrongtháiđộ.

Cóhaidạngđồngtínhquantrọng:1.Đồngtínhsinhhọc–Ngườiđànôngthểhiệnbênngoàicáccátínhnamgiới.Tuynhiên,

vềmặtthểchấtngườiđànôngnàylạigầnngườiphụnữhơnlàvớingườiđànông.Anhtaphảnứngnhưmộtngườiphụnữ,suynghĩnhưmộtngườiphụnữ,cónhữngýthíchrấtnữgiới,v.v…Nhưthế,dạngđồngtínhnàylàtựnhiên,nếungườitaxemxétcácyếutốthểchấtxácđịnhnó.Nhưvậychỉcómộtkhảnăngduynhấtlàmộtcuộcgiảiphẫucóthểxảyrađểtrảlạichongườiđànôngnàycáigiớitínhthựcthụcủaanhta.

2.Đồngtínhtâmlý.Đâylàdạngphổbiếnnhất.Cókhinóbiểuhiệnsựngưngpháttriểnvềmặttâmlývàtínhdục.Thếnguyênnhânnàocóthểthúcđẩymộtngườiđànônghướngtínhdụccủamìnhđếnmộtngườiđànôngkhác,thayvìđếnvớigiớitínhkia?Câutrảlờitổngquátcóthểnhưthếnày:tìnhtrạngđồngtínhlàmộtrốiloạncủatoànbộnhâncách(cũngnhưbấtcứrốiloạntínhdụcnào).Đồngtínhchỉlàmộtthểhiệnđặcbiệtcủasựthiếupháttriểntâmlý.Trongcácnguyênnhânthườnggặpnhất,ngườitatìmthấy:cácmặccảmtựti;thùghétphụnữ(dovàitìnhhuốngnàođóhoặcdosựgiáodục);tấtcảnhữnggìcóthểlàmchođứathiếuniênsợphụnữ;tấtcảnhữnggìcóthểlàmchođứacontraimấtđinamtính(ápchế,chuyênquyền,ứcchế,mặccảmtựtivv)

Đồngtínhlàmộtdạngbấtlực.Phầnlớnnhữngngườiđồngtínhnam,ngườibạntình–namđạidiệnchomộtphụnữ…trongkhicóưuthếkhôngphảilàmộtphụnữ;cónghĩalàmộtconngườimàanh ta sợvà tưởngmình thùghét.Cóvàingườiđồng tínhnamchấpnhận sựdịthườngnàymàkhôngcósựđaukhổrõrệt.Tráilại,cóvàingườikháclạibiệnhộchoviệcnày,nhưtrườnghợpcủaAndréGide.

Nhưngnhiềukhi,ngườiđồngtínhnamlàmộtngườibịámảnhthựcthụ;anhtađaukhổvì cáckhuynhhướngmàđạo lývàýchí củaanh takhông thể làmgìđược.Đôikhivài câuchuyệnthậtcảmđộngchothấyngườiđồngtínhnamthểhiệncácthảmkịchnộitâmmàngườitakhôngthểnàongờđượccườngđộcủanó.Vàcáicảmgiácbịkhinhbỉvàbịxuađuổicànglàmtăngthêmsựđaukhổđó.

Ngoàitrườnghợpđó,cũngcónhữngngườiđồngtínhnam“cơhội”.Dạngđồngtínhnàythườngđượcgặpkhingườiđànbàbịthiếuhụttrongmộtthờigiankhádài(trạilính,trạigiam,

nhàtù,v.v…).Tuynhiênnóbiểuhiệnmộtsựnguyhiểm:nócónguycơtrởthànhmộtthóiquen,nhấtlàkhichủthểcòntrẻvàcókhuynhhướngrốiloạnthầnkinh.

Cuốicùng,đồngtínhnamđượcbiểulộởnhữngkẻđuađòitrôngchờ“nhữngcảmgiáclạ”;ởnhữngngườiđộngkinh;nhữngkẻnghiệnmatúy(nhấtlàvớichấtcocain),v.v…

Đồngtínhnamthựcthụthườngmangđếncácrắcrốitìnhcảmgiữacácngườibạntình;nhữngcuộcghentuôngdữdộivàámảnhxảyrathườngxuyên,tiếptheosaulànhữngcuộcbạolựccóthểđiđếnánmạng.

ĐỒNGTÍNHNỮỞngườiphụnữ,đồngtínhcónghĩalàcóquanhệtínhdụcvớinhiềungườiphụnữkhác

(thídụnhưthủdâmlẫnnhau).Nóđượcgọi làđồngtínhnữhaylesbiennes,hoặcsaphisme(hìnhnhưnhữngphụnữởđảoLesbos,quêhươngcủaSapho(*),thườngthựchànhcáchànhvinày).

Ởđâycũngthế,sựđồngtínhcóthểlàdosinhlý.Đâylàtrườnghợpngườiphụnữ–đànông,cứngcỏi,namtính,chắcnịch,cókhicórâu,hànhđộngvàsuynghĩnhưđànông.

Nhưngphầnnhiều,đólàmộthiệntượngtâmlý.Ngườitanhậnthấyởtìnhtrạngđồngtínhdotâmlýlàsựhậnthùngườiđànông,bịgâyrabởinhiềunguyênnhânkhácnhau.Côtatừchốiphụctùng“luật”củanamgiới…vàtìmkiếmmộtphụnữkhác.

Hoặcvềmặttinhthần,côtatrởthànhmộtngườiđànông;đâylàtrườnghợpcủasựđồngtínhchủđộng,đảmnhậnvaitròcủangườiđànông.Hoặccôtavẫngiữvaitròthụđộngcủamình;ngườibạntìnhcủacôtasẽlàmngườiđànông…nhưngkhôngcónhữngkhuyếtđiểmcủanhữngngườiđànôngbịthùghét.

Nhưvậyngườitathấysựđồngtínhdotâmlýlàmộttriệuchứngcủarốiloạnthầnkinh;nóchỉ làmộtbù trừhoặcmộtviệcbấtđắcdĩ (bởivìvềmặt tinh thầnngườiđồng tínhnữkhôngthểthươngyêugiớitínhkia).

Các“cặp”nữnhiềumộtcáchquáđáng.Hậuquảlàcórấtnhiềuđaukhổ,ámảnhvàghentuôngdữdội.

KHỔDÂMTỰTHÂNTừnàyxuấtpháttừtênSacherMasoch,mộtnhàvănngườiĐứcđãtônvinhsựsailệch

nàytrongcáctácphẩmcủaôngta.Xétvềmặttínhdục,ngườitựhànhhạcóđượcsựthỏamãntínhdụcbằngsựđaukhổ,cáccúđánh, tratấn,roivọt,v.v…Hoặcbằngnhữngtratấn“tinhthần”nhưlàmnhục,khinhbỉ,chửibới,tìnhtrạngnôlệ,v.v…

Ngườitacóthểnhậnthấycórấtnhiềumứcđộcủasựsailệchtínhdụcnày.Nỗikhổđaucóthểlàthểchấthoặctinhthần;nócóthểđượcngườitựhànhhạtưởngtượngra;đếnlúcđóanhtayêucầungườibạntìnhgiảvờthựchiệnsựhànhhạ.

Thídụ:–Xchỉcóthểđạtđượcsựthỏamãntínhdụctrongtrườnghợpanhtatưởngtượngngười

vợanhtalàmộtbànữcôngtướckiêukỳvàkhinhbỉvàanhtalàmộttênhầubịđánhđòn…Ởđâylàtrườnghợpcủachứngtựhànhhạbằngtrítưởngtượng,cũnggiốngnhưviệcthủdâm“tinhthần”trongcácquanhệvợchồng.

–Ychỉđạtđượcđiểmcựckhoáinếungườibạntìnhanhtacầmtrêntaymộtcâyroivàápchếanhtabằngcáchnằmtrênanhta.Ngườiphụnữkhôngđượcđánh,biểutrưngcâyroithôicũngđủ,vàtrítưởngtượngcủaanhtalàmcôngviệccònlại.

–Zyêucầungườibạntình–namtróianhtalạivàđốixửvớianhtanhưmộttên“nôlệbẩnthỉu”.Đâylàtrườnghợpđồngtínhnamkèmtheochứngkhổdâmtựthânv.v…

Chúngtaphảighinhậnrằngchứngtựhànhhạcóthểđượcnhậnthấyởngườiđànôngcũngnhưởngườiphụnữ.Ngườitựhànhhạrấtdễtìmđượcngườibạntìnhbạodâmđểthỏamãnanhta.

CHỨNGBẠODÂMNgườibạodâmthíchlàmchongườitađauđớn,tráivớingườitựhànhhạthíchđónnhận

sựđauđớn.Vềmặttínhdục,ngườibạodâmcầnphảitạosựđauđớnhoặcthấyngườikhácđauđớnđểchínhmìnhđượcthỏamãn.Anhtacóthểápđặtsựđauđớnchomộtngười(cùnggiớitínhhaykhácgiới),mộtconthú,mộtđứatrẻ,v.v…Chứngbạodâmthườngđượcliênkếtvớisựđồngtínhhoặcchứngthútính(xemđiềunàyởphầntiếptheo).Quảthật,cóvàitrườnghợpbạodâmrấtphứctạpvàchỉcóthểđượcphântíchvớitừngcánhân.

Nhưchứngkhổdâmtựthân,chứngbạodâmcóthểdothểchấthoặctinhthần.Đólà:nhữngcúđánh,vếtthương,cắtxẻocácvếtphỏng,đâmchích,v.v…cóthểgâytửvong.Hoặcvềmặttinhthần:cáclờichửibới,nhụcmạ,v.v…Cókhichỉmộtsựgiảvờthôicũngđủ.

Cóhaidạngbạodâmquantrọng:1.Bạodâmnhẹ.Sựthỏamãntìnhdụccóthểđạtđượcchỉvớisựnhắctớicáccảnhtàn

bạohoặcbằngsựgiảvờđauđớn.Trườnghợpnàyrấtphổbiến.ChínhđâylàhìnhảnhđượcminhhọatrongcáctácphẩmcủaHầuTướcSade,màtừnàybắtnguồn.

Việcđánhroicũngnằmtrongtìnhtrạngbạodâmnhẹ.Lạcthúcóđượctừcácđònroiđượcđánhvàongườibạntình(namhoặcnữ).

Những“kẻthíchđâmchích”cũngnằmtrongthànhphầnnày;họtrangbịsẵncáccâykimhoặccâygiùinhỏđểchíchvàomấyngườiphụnữtạinhữngchỗđôngngười.

2.Bạodâmnặng–Cũngmaylànókhôngphổbiếncholắm.Sựthỏamãntìnhdụcđòihỏinhữnghànhviđộcácthậtsựvàkéodài.Nhữnghànhvinàycókhiđưađếnánmạng.Tínhnàycó thểđượckèm theonhữnghànhvi đồibại khácnhư là: sựpha chặt, ăn thịt người, v.v…Nhữngkẻbạodâmnặngluônlànhữngngườibịámảnhnặng.NgườitabiếttrườnghợprấtnổitiếngcủaGillesdeRaisvàJacktênĐồTể.

CHỨNGBÁIVẬTSựhứngthútìnhdụcchỉđượckhơidậybởimộtphầnnhấtđịnhcủacơthể,hoặcbằng

cácloạiquầnáo.Ngoàimónvậtđặcbiệtcủasựhamthích,ngườibáivậtítquantâmđếntìnhdụcvớigiớitínhkia.Ngườibáivậtthườnglàngườiđànông.Cácvậtcủasựhammuốntínhdụcthườnglà:tóc,đùi,bàntay,vú,cổchân,v.v…Hoặc:đồlót,vớ,giày,găng,v.v…

Nhưthếngườibáivậtcầnphảichiêmngưỡnghoặctưởngtượngđồvậthoặcmộtphầnnàocủacơthể,đểcóthểcươngcứngvàđạtđượcsựthỏamãntínhdục.

Sựsailệchnàythườngđượcgặpởnhữngngườiquánhútnhát,loâu,ứcchế,suynhượctâmthần,v.v…Nóthườngxuấtpháttừcảmgiácsinhlýđầutiênhồithơấu;mộtphảnxạcóđiềukiệnđượctạorabởimónvậtưathích(xemlạithídụđượcnêuraởphầntrước:sựcắmchốtởđôigiàycủaphụnữ)

Ngườibái vật cókhuynhhướng sưu tầm,hoặcmộtbái vật tìnhdục củaanh ta, hoặcnhữnghìnhảnhtượngtrưngvậtđó.

CHỨNGTHÚTÍNHĐâylàtrườnghợpgiaocấuvớithúvật:bò,chó,lợn,v.v…Ngườitathườngbắtgặptrường

hợpnàyởcảnam lẫnnữ.Chứng thú tínhcókhiđượckhởiphátbởicácrối loạn tâmthần;ngườibịchứngthútínhrơivàotrườnghợpnàymàkhônghềtìmkiếmnó,nhưngmộtcáchngẫunhiêntrongcáclầngặpgỡ…Nhữngngườithôlỗcũngthườngmắcchứngnày;đâylà“sựthaythế”củahànhvigiaohợptựnhiên.NókhôngquáhiếmởcácthổdânChâuPhi,ởcácnôngdânđơnđộcv.v…

Ngườitacũngthấy“sailệchnày”ởnhữngngườimấtcânbằng,nhútnhát,nhữngkẻđuađòichánchường.Cókhichứngthútínhđượcnốikếtvớimộtámảnh,hoặcliênkếtvớinhữngsailệchtìnhdụckhácnhưbạodâmhoặcbáivật.

Kếtluận

Nhữngsailệchchínhmàchúngtavừaxemquachỉlàmộtphầnnhỏcủaphạmvibaolacủacáctìnhtrạngkhôngbìnhthường.Chúngcóthểlànềntảngcủamộttháiđộvàđiềukhiểnphầnlớncáchànhvicủamộtcáthể.Mộttínhdụcbìnhthường,hàihòavàtrongsángrấthiếmhoi.Tạisao?Bởivìnótùythuộcvàosựcânbằngcủamộtconngườitoàndiện.Saunữalàtâmtrạngxấuhổmàtínhdụcgặpphảivànóchỉgiúppháttriểncácdịdạng.Thếbạnmuốnmộtngườibịámảnhtìnhdụctâmsựvớiai,khibiếtchắcmìnhsẽkhôngbịgạtnganghoặckhinhbỉ?Anh ta có thể tìmđượcngười tâm tìnhđóngay trongnhữngngười thânquanh anh takhông?Cáchđâykhônglâu,việcđồngtínhluyếnái(mặcdùnóchỉlàmộtsailệchnhẹmàthôi)mớibắtđầuđượccảmthônghơn.Ngườitacũngbắtđầutựhỏikhôngbiếtnhữngngườisailệchtínhdụccóphảilànhữngngườibệnhkhông,thayvìlànhữngkẻ“trụylạc”thíchthúvớinhữngđiều“ônhục”củahọ.Mặcdù“trụylạc”cũngkhôngcónghĩagìcả:phảicónguyênnhânchotậtxấucũngnhưbấtcứhànhvinàocủaconngười!

Tínhdụclàhànhvitếnhịnhấtcủatháiđộcủaconngười.Nóđòihỏinhữngđứctínhtrítuệ,cânbằng,thoảimáinộitâmvàcaothượng.Mộtconngườiyếuđuốicóthểlàmđượcnhiềuviệcvĩđại;nhưngngườiđókhôngbaogiờcóthểtựquênmìnhvàthựchiệnđượchànhvitìnhdục.Mộtmặccảmtựticókhitạoranhững“ngườichỉhuy”lỗilạc,vàcũngchỉvìcáimặccảmtựtiđómàconngườimuốncóđượcưuthế.Nhưngconngười“quyềnlực”đóvẫntệhạitrongđờisốngtínhdục.Tínhdụclàlĩnhvựcduynhấtmàconngườikhôngthểgianlậnđượcnhưtôiđãnóiởngaylúcđầucủachươngnày.

Mộttínhdụcđượchiểubiếtrấtđơngiản,bởivìnóxuấtpháttừmộtconngườiđơngiản,đượctẩysạchcácvấnđềnộitâm.Nóphảiđượcxâydựngtrênlòngvịtha,vàtôntrọng.Loạibỏtínhíchkỷlàđãlàmnhiềulắmrồi.Thếnhưng,khôngthểnàocóđượclòngvịthatrongmộtcănbệnhtâmlý.Đâylàmộtquyluậtrấtnghiêmkhắcnhưngvẫnlàquyluật…Điềunàychochúngtathấy:tìnhdụcthựcthụ(vàtìnhyêu)đòihỏisựcânbằngthườngxuyêncủanộitâm.Nóxuấtpháttừsựgiảithoátđượccácmặccảm,dồnnén,vàlosợ.Khôngbaogiờcóđượcmộttínhdụcthựcthụtrongnỗisợnộitâm.Nócóthểlàsựtìmkiếmantoàn,mộtchechởhoặctínhhunghãn.Nhưngkhônghềcótìnhyêu.Ngườirốiloạnthầnkinhluônđứngngoàisựtôntrọng,bởivìanhtađãđịnhtâmvàochínhmình.Nhiệmvụcủakhoatâmlýhọcvềtínhdụcnhằmloạibỏcácnguyênnhâncủasựkhôngtôntrọngvìlợiíchcủasựtôntrọng.Đểgiúpchomộtngườinàođótìmlạiđượcmộttháiđộnhântừvàthônghiểu,đốivớichínhmình,đốivớicácđồvậtvànhữngconngườikhác.

Hơnnữa,tínhdụcphảiquantâmđếncảtrítuệlẫnthểchất.Chúngtacòncáchquáxavớicácloại“tìnhyêu”,màchúngchỉlàmộtcảmxúctìnhcảm,hoặcmộtsựthỏamãnsinhlýthôbỉ.

Tínhdụccónghĩalàbantặng,ngaytrướckhiđónnhận.Đểcóđượcđiềunày,chínhbảnthânconngườiphảihoànhảotrước,vàtínhdụckhôngphảilàmộthànhviđượcdànhchoviệcbùtrừcácyếuđuốivàsợhãi.Chỉvớinhữngđiềukiệnđó,tínhdụcmớicóthểmởrộngcácgiớihạncủanhâncáchchúngta.Yêuthươnglàmộttâmtrạngvượtxanhữnggiớihạncủa“CáiTôi”thiểncận,màchúngtathườnglàmchotochuyện!Tìnhyêulàmộthànhđộngsángtạo,mộthànhvi“nghiêmtrang”,nốiliềnconngườivớibảnthểcácsựvật.Tìnhyêukhôngbaogiờlàsựchiếmhữu,nhưnglàsựhysinhtậntụy,trongvòngtaycủacuộcđời.

Đạolítìnhdụcđượcgắnliềnvớisựtinhkhiếtvàđứchạnh.Mộtngườihoàntoàntrongsángkhôngthểnàobịcáiáclàmhại,bởivìsựtrongsángnộitâmlàmchoanhtabấtkhảxâmphạm.Haiconngườitrongsángyêunhauthậtsựsẽkhôngbaogiờphảihổthẹndùhọcólàmbấtcứđiềugìđinữa.

Nhưngsựtrongsángthựcthụđòihỏinhữngđứctínhđạođứcvàtâmlý.Tâmlýphảihàihòa,ngăncảncácxungđộtvàgiằngxénộitâm.Sốngtrongsựtrongsángchínhlàsốngtrongsựhàihòa…vàvì thếtrongchân lý.Đó làmộtngườitựđộngđượcchìmđắmtrongđạo lý.Khôngphảilàmộtđạolýdonhữngngườikhácápđặt;khôngphảimộtđạolýxuấtpháttừnỗilosợbịtrừngphạthoặcýmuốnđượcbanthưởng;nhưnglàmộtđạolýsâulắngxuấtpháttừsựhòahợpvàniềmvuinộitâm.Mộtngườiđànônghàihòakhôngbaogiờlàmđiềuácbởivìtrạngtháitinhthầnanhtakhôngchophépanhtalàmđiềuđó.Trựcgiácvàbảnnănganhtađãhòahợpvớilýtrí;vànếungườiđànôngnày,tuântheocácnhịpđiệusâukín,sẽdễdàngtìm

đượcnhữngchânlývĩđạicủathếgiới…

CreatedbyAMWord2CHM

Chương11.ÝCHÍ

NHỮNGTHÀNHTỰULẪYLỪNGTRONGTÂMLÝHỌCHIỆNĐẠI

Thoạtnhìn,việcđịnhnghĩanócóvẻnhưdễlắm.Nếutôiđượcmờidựmộtdạhội,tôitựhỏi“tôicóđihaykhông?”,sauđócânnhắcviệccóhaykhôngđi,rồitôiquyếtđịnh“đi”hoặc“không”.Quyếtđịnhthểhiệnmộthànhđộngcủaýchí.

Sựquyếtđịnhtựnguyệnđượckhởiphátbởihaiyếutốchính:–cáctìnhhuốngbênngoài(ởđâylàlờimời)–cáctìnhhuốngnộigiới(tínhkhí,vàtâmlý,cáchnhìnnhữngsựviệc,nhucầugiảitrí,

nỗilosợngườita,v.v…)Mộtthídụkhác:nếutôiphảiđếnnhasĩ,cáchsuynghĩcủatôisẽkhácđi.Tùytheotôicó

đauhaykhông,tôicósợhaykhông,tôicóbịcăngthẳnghaykhông,v.v…Nhưvậyngười ta thấymộthànhvicủaýchí tùy thuộcvàonhữngkhuynhhướng, thị

hiếu, tínhkhí,nhữngđammêcủachúngta,v.v…Chúngtamuốn, làđươngnhiênrồi.Nhưngluônvẫncómộtcáigìđótrongchúngtaảnhhưởngđếnquyếtđịnhcủachúngta…màkhôngcầnhỏiýkiếnchúngta.Màđiềunàyđãtrảtínhkiêucăngcủaconngườivềlạimộttầmcỡkhônngoanhơn…

Hơnnữa,trongnhiềuhànhvi“tựnguyện”,cóbiếtbaonguyênnhânmàchúngtakhôngdámthúnhận!Cóbiếtbaoýchítranhđua,ýmuốntrộihơnngườikhác,hoặcứcchếhọ!Cóbiếtbaonhucầumìnhcólý,đểkhẳngđịnhchínhmìnhlàngười“hay”hơn,đểchothấymìnhcóthểtựkiềmchế,rằngmìnhcónghịlựchơn,v.v…

Nhưthế,cóphảiđãtồntạinhữngýchíthựcthụvàgiảhiệukhông?Cóphảicómộtbảnchánhvàcácbứcbiếmhọakhông?Đúng.Đólàđiềutôimuốnxemxét.

Ýchíđượchìnhthànhnhưthếnào?Đốivớinhiềungười,làmộtngườikiênquyếtcónghĩalànắmtayvàcắnrănglại,châu

mày,vàđươngđầuvớicáctrởngại.Nhưngkhônggìsailầmhơnquanđiểmnày!Hoặc,ýchíđượcnhìnxuyênquamộtloạtkhẩuhiệu,đượcxemnhưchắcchắnlàcógiá

trị.Thếchúnglànhữnggì?–Muốn?làcóthểnóikhôngđốivớitấtcảmọingười.–Khinàotôimuốnlàtôimuốn.–Aimuốnthìđược!(đây làkhẩuhiệuchánh.Ngườitakhôngngừnggiángnóchocác

bệnhnhântâmthầnmàkhônghiểungườitađangnóigì.Khẩuhiệunàyđãgâyrabiếtbaotaihọa).

–Khitôiđãquyếtđịnhthìcoinhưđãxong.Cáclýlẽhaynhấttrênđờicũngkhôngthểlàmchotôithayđổiýkiến!

–Ýchí?Cónghĩalàvượtquacácchướngngạivật.– Ý chí? Có nghĩa là giữ vững các ý kiến củamình với sự cươngquyết không thể lay

chuyển.

–Nếutôiđãnóikhôngthìlàkhông.–Ngườitaphảimongmuốnmộtcáchquyếtliệt…v.v…Thếnhưng,tấtcảnhữngtháiđộnàylànhữngbiểuhiệnhạcấpcủaýchí.Chúnghơigiống

vớiýchíthựcthụnhưmộtmiếngthiếcsovớimộtthỏivàng…KHI NÀO NGƯỜI TA HÀNH DỘNG MỘT CÁCH TỰ NGUYỆN HOẶC KHÔNG TỰ

NGUYỆN?1)Hànhđộngmộtcáchtựnguyệncónghĩalàhànhđộngvìnhữnglýdocóýthức.Nếu chúng ta nói “Tôimuốn”, có vẻnhư tựnhiên chúng ta biết ít nhất tại sao.Rằng

chúngtabiếtmộtcáchcóýthứcvàítnhiềuchúngtabiếttạisaochúngtalựachọnhoặcquyếtđịnhcáinàyhoặccáikia.Khingườitanói“tôimuốn”,ítnhấtchúngtaphảiýthứcđưarađượccáclýdomàdođóchúngtamuốn.Nhưngtrongbảylầntrênmười,ngườitacóthểchứngkiếncuộcđốithoạisauđây:

–Tôimuốnnhưthế!–Tạisao?–Bởivìtôimuốnnhưthế;chấmhết.Nhữngconngườinàychorằngmìnhđãhànhđộngmộtcáchtựnguyện.Thayvìphảicó

thểđưaracáclýdocóýthứccủamộthànhđộngtựnguyện.Nhưvậy,ởđâylàsựtựđộngvôthức,chớkhôngphảicủaýchí.

Chúngtahãylấythídụmộtngườibịthúcđẩyphảicómộtquyếtđịnhtheobảnnăng,mộtnhucầumìnhcólý,đểthốngtrị,v.v…Thếanhtacóhànhđộngmộtcáchtựnguyệnkhôngdùchobềngoàinócóvẻnhưthế!Khôngđờinào:anhtahànhđộngmộtcáchvôthức.Cũnggiốngnhưthế,khôngmộtaisẽnghĩrằngmộtcơnthịnhnộlàcóýthức,hoặcmộtngườidễxúcđộnglạitựnguyệnbịkhớptrướcđámđông…

2)Hànhđộngkhôngtựýchínhlàbịthúcđẩybởinhữngconquáivậtvôthức.Vàcũngchínhvìthếmàhàngtriệungườinói“tôimuốn”…trongkhihànhđộngcủahọ

vẫnlàvôthức;ngaychodùhọnghĩhoàntoàntráingược.Tạisao?Bởivìcáivôthứcmạnhhơnýthứccủahọ(trongcácxungnăngvàmặccảmchẳnghạn).

Nhữngngườinàykhôngmuốngìhết.Chínhcáivôthứccủahọthúcđẩyhọmuốn.Thídụ:Đâylàmộtngườimànhiềunămnayđãcómộtquyếtđịnhquantrọng.Anhtathề

rằng“TôiMUỐNtrởthànhmộtluậtsưtàiba”.Anhtabỏsứcrahọc,cốgắngthậtdữdội,làmviệcchođếnkiệtsức,vượtquatìnhtrạngkiệtsứcnày.Khôngmuốnnghebấtcứai,anhtadồnhếttâmtríhướngđếnmụcđích.

Bâygiờchúngtahãythídụanhtabịnhiềumặccảmtựtinghiêmtrọng.Vìanhtacảmthấythấpkém,anhtavôthứccảmthấycầntrởnênưuviệthơn.Trongtrườnghợpnày,anhtacóthựchiệnđượccáchànhđộngtựnguyệnkhông?(tôimuốnnóitựnguyệnmộtcáchcóýthức?).Rấtít.KhôngphảiANHTAquyếtđịnhtrởthànhmộtluậtsưnổitiếng;nhưngchínhcácmặccảmtựtiđãbắtanhtaphảitìmkiếmmộtưuthế.Nhưngcólẽanhtakhônghềbiếtđiềunày…Anhtatintưởnglàmìnhđãthựchiệnđượchàngngànhànhđộngtựnguyện;nhưngthậtra,anhtađãnghetheocácthôithúcnộitại.

Kếtquảcủacáiýchígiảhiệuđócóthểrấttốtđẹp,vềmặtcánhânhoặcxãhội.Dùsaođinữa,nókhôngbaogiờlàkếtquảcủamộtýchíthựcthụ!

Trongbấtcứhànhđộngtựnguyệnnào,luôncómộtsựphatrộncủaýthứcvàvôthức.Vàchúngtacó:1)ýchíđượctănglênkhicáclýdocóýthứctănglên.Đếnlúcnàyngườinàybiếtmình

muốncáigìvàtạisao.Vìthếsựhiểubiếtchínhconngườimìnhlàvôcùngcầnthiết.2)ýchígiảmđikhicácnguyênnhânvôthứctănglên.

Chúngtanênghinhậnlàcórấtnhiềungườicóthểbiểuhiệncácdấuhiệubênngoàicủamộtýchímạnhmẽ…trongkhisựthậtkhôngphảinhưthế.Vàchúngtasẽthấyởphầnsauđây.

Ýchíhợplý–Mộtđứctínhcủaconngườilàcóthểtiênđoánđượccáchậuquảcủavàihànhvi.Thídụnhưconngườibiếtviệctiêuthụrượumộtcáchvôđộsẽlàmchoanhtađauđớntrongmộtthờigianítnhiềugầnhoặcxa.Biếtđiềunày,anhtacóthểsosánhsứckhỏehiệntạicủaanhtavớicănbệnhtrongtươnglai.Nóitómlại,mộtngườiđúngtheodanhnghĩa,cóthểthiếtlậpbảntổngkếtcáchànhđộngcủamình,đểlýgiảivàphântíchchúng.

Nhưngtôixinlặplạirằngnhữnglýlẽcóýthứccủachúngtađượcphatrộnvớinhữngthếlựcđentốinộitại(cácbảnnăng,cácthôithúc,cảmxúc,tínhkhí,cácnhucầucủachúngta,v.v…)Nếuýchítùythuộcvàocáclýlẽcóýthức,nócũngphụthuộcvàosựhiểubiếtmàchúngtacóđượcvềchúngta,vàocácsựviệcbênngoài.Chúngtahãylấycáithídụsauđây,vàđặtchovàingườimộtcâuhỏikhôngthểtầmthườnghơnsauđây:

–Tạisaoônglạiquyếtđịnhbỏthuốclá?Vàthườngchúngtacócáccâutrảlờisauđây,khôngthểnàohờihợthơn,vàkhôngbiểu

hiệnđượcmộtýchíthựcthụ:–Bởivìnócóhạichosứckhỏe(mànóichođúngcóthểanhtakhôngbiếtmộtchútgì

hết,chỉlặplạinhữnggìanhtađượcnghe).–Bởivìđâylàmộttậtquáxấu(tạisao?cóthểanhtakhôngthểphântíchrõhơn)–Bởivìnótốnquánhiềutiền.–Bởivìtôimuốnthửtháchýchícủatôi(nhưvậykhôngchắclàanhtacónó)–Tôinóikhônglàkhông(anhtakhôngbiếttạisao;nhưvậyđâylàsựngoancố,vàkhông

phảilàýchí…dùchokếtquảcủaquyếtđịnhcủaanhtarấtlýthú.)–Bởivìvợtôikhôngmuốnchotôihútthuốc(cóthểđâylàngườisángsuốtnhất!…)Bâygiờchúngtahãythídụmộtbácsĩquyếtđịnhkhônghútthuốclánữa.Tạisao?Bởivì

ôngtađượcthôngtinrõhơnvàcóthểphântíchkỹcàngcáctáchạicủathuốclá.Ôngtasosánhsứckhỏehiệntạicủaôngtavớicácnguycơcủacănbệnh.Nhưvậyvịbácsĩnàycónhiềulýdocóýthứchơnnhữngngườikhác.Ngườitacóthểnóilàôngtacónhiềuýchíhơn.

Cũngnhưthế,bâygiờchúngtahãythídụmộtnhàphântáchtâmlýphảiquyếtđịnhmộtđiềugìđó.Nhàphântíchtâmlýnàyhiểuconngườiôngtaởmứctốiđa.Ôngtacóthểphântíchthậtchitiếtcáivôthứccủaôngta.Ôngtacótrongtayrấtnhiềudữkiệnchophépôngtaquyếtđịnhsángsuốtvớiđầyđủýthức.Nhưvậyýchícủaôngtađươngnhiênsẽrộnglớnvàtrongsánghơnnhiều…

Ýchíđạođức–Đâylàýchíhướngchúngtađếncáithiện.Bấtcứngườiđànôngnàocũngcócảmgiáclànghetheolýtríhayhơnlàmtheocácthiênhướngcủabảnnăng.Thếnhưng,ngườicóýthứcnhấttrênđờivẫngiữcácthiênhướng,bảnnăng,v.v…

Vìthế,muốncóđượcmộtýchítinhthầnhoànhảo…thìphảilàmộtngườicótinhthầntrongsáng.

Khoatâmlýhọchiệnđạicókhuynhhướngchỉcoilàthựcthụkhiýchítìmkiếmcáithiệnvàcáitốtnhất.Tìmkiếmcáclạcthú,thúvuivàtiệnnghichochínhmìnhsẽkhôngảnhhưởnggìđếnýchí.

Ýchícủaquyềnlực–Dạngýchínàythườngthúcđẩyconngườiđếnviệcthốngtrịđồngloạicủamình.Đâylàmộtkhuynhhướngmuốntrởthànhmạnhhơn,màkhôngcầnquantâmđếnnhữngphươngtiệnđượcsửdụng.Vìvậyýchícủaquyềnlựcnàyrấtđộchại.Nókhôngbìnhthường,đượcđặttrênnềntảngcủacácmặccảmtựtivàbấtlực;trênnhucầu“làmhayhơn”nhữngngườikhác,quantrọnghơn,cóquyềnthếhơn…

Nhữngnhàgiáodụcrốiloạnthầnkinhthíchthốngtrị,nằmtrongtrườnghợpnày.Họápđặt“ýmuốn”củahọ…khitintưởngrằnghọhànhđộng“vìlợiích”củađứatrẻ.Vềmặtxãhội,

nướcĐứccủaHitlerlàmộthìnhmẫucủaloạiýchícủaquyềnlựcnày.Mộtdạngkhác,nhưngcaohơn:khimộtcáthểcàngngàycàngmuốncógiátrịhơn,có

đượcsựtựchủ,thựchiệnđượcnhiềucôngviệctốtđẹp,v.v…Thếýchínàycóhoànhảokhông?Đươngnhiênlàkhôngrồi!Nóđượcđặttrênnềntảngcủasựíchkỷ.Conngườitìmcáitốtchomình,ngườitathựchiệncôngviệccủamình,ngườitahướngđếngiátrịcủanó.

Thídụ:mộtnghệsĩbỏhếttâmtrívàotácphẩmcủaôngta.Anhtathựchiệnnóvớimộtýchí“mãnhliệt”.Thếcóphảilàýchíthựcthụkhông?Không.Ngườinàycốgắngtựkhẳngđịnhmình,tìmkiếmsứcmạnhchomình.

Nhưngýchínàysẽưuviệthơn,nếuanhtanghĩrằngmìnhcómộtthôngđiệpcầnchuyểngiaochonhữngngườikhác.Nếunhưthế,trongmộtchừngmựcnàođó,anhtahướngđếncáitốtcủanhữngngườikhác.

Ýchícủaquyềnlực(cáixấunhất!)rấtphổbiến.Phầnđôngconngườibịnóámảnh,nhấtlàtrongloạixãhộicủachúngta(ýmuốntranhđua,nhucầuvượtlêntrênnhữngngườikhác,muốnthốngtrị,v.v…)

Thayvìlàýchí,ởđâythườnglàrốiloạnthầnkinh,yếuđuốihoặcbấtlực.Quanniệmcổđiểnvềýchí–Theocáchcổđiển,mộthànhvitựnguyệnđượcchialàmbốn

thờikỳ:1)Quanniệm:hànhviđượcthựchiệntrongtâmtrí(thídụnhư:tôidựkiếnđượcmời

thamdựmộtvũhội)2)Sựcânnhắc:màtronglúcđóngườitaxemxétcáclýdođượchoặckhôngđược(Nếu

tôicóđibuổidạvũđóthìvìlýdogì?còntôikhôngđithìvìlýdogì?)3)Quyếtđịnh:đâylàphánquyếtkếtthúcsựcânnhắc.Ngườitachấpnhậnhoặctừchối.4)Thihành:nóítnhiềumauchóngđitheosauquyếtđịnh.Trongbốnđiểmnày,điểm3(quyếtđịnh)mớilàhànhvicủaýchí.Trênlýthuyếtthìrấthay..:nhưngtrongcuộcsốnghàngngày,CharlesBlondelđãviếtvề

vấnđềnàynhưsau:Anh ta thật sựmuốnđăngmột thôngbáo trênbáo chíđểmờinhữngngườiđãchọnlựanghềnghiệpcủahọhoặcquyếtđịnhmộtchuyếnđidulịchnàođó,xinđượcchobiếttên!

Trênthựctế,córấtnhiềuquyếtđịnhđượcthựchiệntrongcáihỗnđộnnộitại,mộtsốnguyênnhânvôthứckhôngthểngờđược!Xuyênquacácbảnnăng,tínhkhí,nỗilosợ,loâu,mặccảm,tínhdễbịkíchthích,v.v…nhưchúngtađãthấy.Quyếtđịnhtốihậutùythuộctrướchếtvàosựtiếpnhậnnộitạimàchúngtanghĩvềvấnđề.Nếumộtngườiquánhútnhátnhậnđượcmộtlờimời,phảnứngđầutiêncủaanhtalàmộtcúsốccảmxúc.Làmsaoanhtacóthể“tựnguyện”quyếtđịnhđược?Dùanhtanóicóhoặckhông,chínhtâmtrạngnhútnhátcủaanhtamộtphầnlớnđãthúcđẩyanhta.Thếthìsao?…

Hơnnữa,hànhvitựnguyệnkhôngchỉkếtthúcởmộtđiểm(thihành).Quyếtđịnhmộtcáigìđókhôngphảilàthihànhnó!Giữalúcquyếtđịnhvàthihànhluôncónhữnglúcdodự,nghingờ,nghiềnngẫm…tạoranhiềusựcânnhắcvàquyếtđịnhmới.Ngườitathườngnhậnthấymột quyết định đã được chọn, nhưng người đó không bao giờ thi hành nó.Đó là cáctrườnghợptầmthườngcủanhữngngườihútthuốcvàuốngrượuđã“quyếtđịnh”thayđổitháiđộ.Đócũnglàtrườnghợpcủarấtnhiềungườibệnhtâmthần(thídụnhưcácsuynhượctâmthần).Họ“muốn”làmrấtnhiềuviệc;họquyếtđịnh“ngàymai”họsẽthựchiệnđiềunàyhoặcđiềukia.Tuynhiênhọkhôngbaogiờthựchànhcả.Hànhvitựnguyệnđãbịngăncảnngaygiữađường;cónghĩalànókhôngbaogiờxảyra.

Cuốicùngthìýchícóhiệnhữukhông?Thídụchúngtađangởngoàiđường.Chúngtađingangquamộtônggiàđangđẩymộtchiếcxechởrấtnặng.Khinhìnthấycảnhnày,khôngmộtngườiđiđườngbìnhthườngnàolạitỏradửngdưng;đâylàmộtđiềukhôngthểcó.Khinhìnthấyônggiàkhốnkhổđó,trongchúngtasẽcórấtnhiềucảmgiác.Thídụchúngsẽbiểuhiện

nhưthếnày(mặcdùsựthậtvôcùngphứctạphơnnhiều?):–Cảmgiácđầutiên:sựthươnghại.Ngườinhìnthấysẽphảnứngbằnglờinói:“ônggià

khốnkhổkia!ởtừngtuổiđó!Màkhôngcómộtconvậtđểgiúpôngta!v.v…”–Cảmgiácthứhai:“Tôimuốngiúpôngta.Tạisao?Bởivìđâylànhiệmvụcủatôi;bởivì

đólàđiềutựnhiên;bởivìtôikhôngthểchịuđượccáicảnhđó;bởivìnếutôiởvàođịavịcủaôngta,v.v…,v.v…”

–Cảmgiácthứba:nhútnhát,sợcáingười–ta–sẽ–nói–gì–đây;sợtỏralốbịch,v.v…Sauđó:1/Ngườinhìnthấysẽtựépmình,băngquađường,giúpônggià.Anhtasẽhàilònghoặc

hãnhdiện.Anhtavừalàmmộtcửchỉđẹp,và“cóđượcmộtchiếnthắngvớichínhmình”.hoặc2/Ngườinhìnthấysẽquaymặtđivàbỏtrốnvềmặttinhthần.Anhtakhônglàmgìhết.

Anhtacảmthấybấtbình,hổthẹnvớichínhmìnhvà“sựhènhạ”củamình(màthườngkhichỉlànỗisợhãi,nhútnháthoặcsựngốcnghếch…)

Nhưthế,ngườitasẽkếtluậnlàngườisố1làcươngquyếtvàngườisố2là“hènhạ”.Cóđúngnhưvậykhông?Ngườitanhậnthấyrằngnhữngdodựvàquyếtđịnhđềuđượckhởiphátbởicáctâmtrạngcủanộitâm(mặccảmtựti,nhútnhát,cáchnhìncácsựviệcýthứcđạođức,thươnghại,tìnhtươngtrợ,v.v…).

Thựcra,ngườitacóthểkhẳngđịnhýchíkhôngcóliênquangìđếnviệcđócả.Nhưngđóchỉ làtoànbộcácphảnxạrắcrối,đượcchồngchéolênnhau.Nhữngphảnxạnàyvẫnđượcthựchiệnngoàiýmuốncủachúngta,vẫngâyrốitrongchúngta,màchúngtakhôngthểlàmgìđược.Thếcáigìsẽchiếnthắng.Đơngiảnchỉlàcáiphảnxạmạnhnhất.Nhưvậyđâychỉlàsựphủnhậnđơnthuầncủaýchímàngườitathườngnghethấy.

Vàbâygiờlàmộtngườikhácđangquansátônggià.Khôngmộtxungđộtnộitâm,khôngdodự,khôngmộtcảmxúcthôithúckhônghổthẹn,khôngphôtrương,anhtabăngquađườngvàphụđẩychiếcxe.Anhtakhônghềphảicốgắngđểquyếtđịnhhànhđộngcủamình.Điềuđóđượcquyếtđịnhtronganhta,mộtcáchtựđộng.Anhtalàmđiềunàymộtcáchđơngiảnvàtựnhiênthậthoànhảo.Cóđiềuchắcchắnlàngườinàycótinhthầnthoảimáihơnnhữngngườikhác.Anhtacócầnphảihuyđộngđếnýchícủaanhtakhông?Không.Trướchếtanhtakhôngcầnphảisuyluậngìcả…Thế,ngaycảanhtacóphảituântheocácphảnxạhoànhảohơnmấyngườikháckhông?

Nhưvậy,ýchílàgì,màtheođónhiềutriếtgiavànhàtâmlýđãchútâmtrongnhiềuthếKỷ,màkhôngbaogiờđịnhnghĩađượcnó?Nócóhiệnhữukhông,haylàngườitatưởngcáiảogiácđólàchânlý?Ngườitanói“Tôimuốn”,làviệcđươngnhiênrồi…Nhưngcóphảingườitađãnóithếđểgiảithíchcácphảnxạđãtrởnênýthứckhông?Vậythì,vaitròcủachúngtatrongtrườnghợpnàylàgì?Điềucầnthiếtlàphảisángsuốtnhậnracácphảnxạcủachúngta.Đểcóthểtựkhẳngđịnhvớimình:“Tôimuốnvàquyếtđịnhđiềunày;thếcácphảnxạđãthúcđẩytôilàgì?Chúngđếntừđâuvàtạisao?Tâmtrạngnộitạikhôngchủtâmcủatôilànhưthếnào,đãbắttôithựchiệnmộthànhvimàtôitưởnglàtựnguyện?

Vàmộtlầnnữa,chúngtalạirơivàosựhiểubiếtmàchúngtaphảicóởchínhconngườichúngta.

THẾÝCHÍCÓĐÒIHỎISỰCỐGẮNG,CÓCOTHẮTHOẶCCĂNGTHẲNGKHÔNG?Theoýnghĩathôngthườngthìđúngnhưvậy.Thườngngườitanghĩýchíđòihỏimộtcố

gắng.Ngườitachorằngsẽkhôngcóýchínếukhôngcósựcốgắng.Thếnhưngchúngtasẽthấynếuýchíđòihỏimộtcốgắngthìsẽkhôngphảilàmộtýchícaocả.

Đâylàthídụcủahaihọcsinh:

HỌCSINH1Rấtgiỏi.Tinhthầnrấtvữngmạnh.Sinhkhídồidào.Khônghềphảicốgắng.Giảiquyếtcác bài toánmột cách điêu luyện. Tâm trítậptrungmộtcódễdàng.Hiểungaykhôngmột chút khó khăn. Dễ dàng kết thúc họcvấn,khôngmệtmỏiquáđáng.

HỌCSINH2 Họclựckém.Tinhthầnsuynhược.Sinhkhíyếuđuối. Tiến tớimột cách khó nhọc. Phải cố gắngthật nhiều. Không thể tập trung tâm trí. Dù saoanhtavẫntiếptụctrongsựcothắt.Anhta“vậndụng”hếtýchí.Thậtchậmchạp,anhtacũnggiảiquyếtđượcbàitoánvàthànhcông.

Thếaimớithậtsựcóýchí?Họcsinh1hoặchọcsinh2?Theoýnghĩathôngthườngsẽlàhọcsinh2.Tạisao?Bởivìanhtacốgắngrấtnhiều.Bởi

vìanhtavẫntiếntớitrướcbấtchấpmọikhókhăn.Tạisaoanhtatiếptục?Đólàđiềuchúngtaphảitìmhiểutrướctiên.Cóthểlà:vìýmuốntranhđua;dosợthuakémnhữngngườikhác;sợbịkhinhbỉ;muốnkếtthúchọcvấntrongdanhdự,cuốicùnglàđểchonhữnghysinhcủachamẹkhôngvôích;sợchamẹ,v.v…

Vìanhtacốgắngthậtnhiềuđểvượtquanhữngkhókhăn,nênngườingưỡngmộanhta.Đósẽlàđiềutựnhiênnếunhữnglýdocủaanhtathậtcaothượngvàýthứcđạođứccủaanhtacaocả.Nhưngđiềunàykhônghềchứngminhđâylàýchíthựcthụ.Dùchoýthứcđạođứccủaanhtacaothượngđếnmấyđinữa,đấylàmộtýchíthấpkém,vìthiếusứcmạnhvàdosựcocúm.

Cònhọcsinh1?Anhtađạtđượcmụcđíchmàkhôngcầncốgắngvàcósứcmạnhgiúpchoanhtacóđượcsựthoảimáitựnhiên.Anhtavẫngiữnguyênsinhkhícủamình,cũngnhưsựhàihòacủacáitôi.Nhưng,ýchílàmộthànhviphùhợpvớilýtrícóýthứcvàsựhàihòa.Màngườiđókhôngphảicốgắngđểchứngminhsựhoànhảocủahànhvi.Chínhanhnàymớicóýchíthựcthụ,bởivìýchílàsựhoànhảovàsứcmạnh.Vìthế,muốnđượcthểhiện,nóđòihỏicácđiềukiệnphảihoànhảo…

MộtthídụthứhaiMỘTNHÀVĂN

Sángtạokhônggắngsức,thậtmãnhliệt,vớinụcườivàkhôngcothắtôngtalàmviệcthậtmaulẹ,đềuđặn,khôngdodự,khôngmệtnhọc.Ôngtasángsuốtbiếtđượcmụcđíchvàhướngđếnnóvớitấtcảtríthôngminhvàsinhkhícủamình.

Saumộtthờigian:Lầnhồiôngtrởnênmệtmỏi.Ôngvẫntiếptụcsángtạo.Càngngàyôngcàngkiệtsứchơn.

Ôngbắtđầucocúmvà“mấtđigiòngsuynghĩ”.Ôngtatrởnêncăngthẳng.Ôngtavẫntiếptục,chếngựsựmệtmỏi,và“chếngự”thânthểcủamình.Ôngtatậptrungvàkiêntrì.Ôngchốngchọimộtcáchkhổnhọc,đểkếtthúcđượccôngviệclàmcủamình(vìmộtlýdonàođó)

Khinàonhàvănnàycóýchíthựcthụ?ÔngtacónóởphầnI.Ýchícaocảlàmộthànhvihợplývàýthức,vàvìthếmàôngtatràn

đầysinhkhívàsángsuốt.Ôngtahànhđộngtựnguyệnmộtcáchtựnhiên.Ôngtađãmấtýchíthựcthụkhinào?Khinàoýchíđótrởnênthấpkém?Đólàvàogiaiđoạn2khiôngtaphảicầnđếnýchíthấpkém.Sinhkhícủaôngtabịgiảmthiểu…vàýchícủaôngtacũngtheoconđườngđó.Ôngta

phảicocúmvàkiêntrì.Ôngtađiđếnmụcđíchvớimộtcáitôibịgiảmthiểuvìmệtmỏi.Đếnlúcđóôngtaphảicầnđến“hếtýchícủamình”…màđólàbằngchứngcủasựthiếuhụt.Ôngtarơivàotrạngtháicủaýchíthấpkém.

Trongkhảnăngsửdụngthôngthường,ngườitathườngnghĩýchícónghĩalàcốgắng.Rằngýchíchỉcanthiệpvàomỗikhiphảichiếnthắng,chếngự,thốngtrị,cóđượcquyềnlựctrênngườikhác,v.v…Ngườitathườngnghĩrằngýchílàđểvượtquacáckhókhăn.

Nhữngquanđiểmnàyđượccăncứtrêncácnhậnxéthờihợthoặcsailệch.Nếubạnphảicốgắng,điềunàychứngminhsựkhiếmkhuyết.Nếubạnphảicốgắngthậtnhiềuđểnhấclên50kg,điềunàychứngtỏbạnyếuđuốitronglĩnhvựcnày.Tráilạinếubạnlàmmộtcáchdễdàng,cónghĩalàbạncómộtsứcmạnhthíchhợpvớicôngviệc.Mộtcốgắngđươngnhiênlàmộtdấuhiệucủaýchí.Nhưngmộtlầnnữa,đâylàmộtdạngthấpkém.Ýchícaocảđượccăncứtrênsựcânbằngvàsứcmạnh:cũngvìlẽđómànókhôngcầnđếnsựcốgắng.Chỉkhinàonótrởnênkhiếmkhuyết,ngườitaphải“tựđộngcốgắng”.Dĩnhiên…nóthayđổiđôichútcáctụclệthôngthường,nhưngtôikhôngthểlàmgìkhácđược.Màđólàquyluậtsinhlý…vàhếtsứclôgic.Màhơnnữa,chânlýlúcnàocũngđẹphơnảogiác.Mộtconngườiýthứcvàsángsuốtcóphảihiệnthựchơnlàmộtngườigầnnhưhoàntoànbịlệthuộcvàosựkiệtsứchoặccáivôthứccủaanhtakhông?Ngaychodùanhtacólàmnhữngcốgắngtưởngchừnglàtựnguyện…

Cácđiềukiệncủamộtýchíhoànhảolàgì?Chúngtasẽxemxétnósau.Trướchếttôimuốnxinnhắclạiđiềunày:phảilàmmộtcố

gắngtựnguyệnlàbiểuhiệnsựbấtlựccủaýchí.Mộtýchíhoànhảođòihỏimộtconngườitoàndiệnhướngđếnmụcđíchcủaanhta,vớisựphánđoánbìnhthường,lýtrívàtríthôngminhcủaanhta.Nếucáckhuynhhướngtráingượchiệnhữutrongchúngta,chúngtasẽđiđếnmụcđíchchỉvớimộtphầncủachúngtamàthôi…vàchúngtasẽđingangquađó.Cáckhuynhhướngtráingượccắtbỏsựhoàhợpcủanhâncách,vàchiarẻýchícủachúngta.Đếnlúcđóchúngtachỉcóvàiphầncủaýchí,cocúmvàđốichọivớinhau…vàhướngđếnnhữngmụctiêumàchúngtachỉthấycómộtphần.

Đâylàmộtthídụcủamộtbàmẹđanghysinhchocácconcủamìnhvàlàmviệcđếnkiệtsức.Bàphảicốgắnghếtsứcmìnhđểhoàntấtcôngviệclàm.Bàtacóýchíkhông?Có,bởivìbàta“muốnđạtđược”.Nhưngcóphảiđólàýchíthựcthụkhông?Không!Đóchỉlàcácmảngcủaýchívàbịcocúmvìkiệtsức.Chodùhànhvicủabàmẹđóđẹpđếnnhưthếnàođinữa,ýchíthựcthụcủabàtachỉcóýnghĩanếubàtalấylạiđủsứclựcđểkhôngphảicốgắngnhiều.

Ýchíphảigiốngnhưvẻthanhlịch:vôhìnhÝniệm“ýchí”khiếnchobạnnghĩgì?a)Đếnsựkiêntrì–Conngườiquyếttâmphảithànhcông,vàsửdụngvàiphươngtiệnnào

đó.Nhưngngườitathườnghaynhầmlẫnsựkiêntrì(mànólàsứcmạnhcủasựcânbằng)vàngoancố(làbấtlựcvàyếuđuối)

b)Đếnsựtựchủ–Đólànănglựcđểchếngựcáccảmxúc,bảnnăng,v.v…Hơnnữachúngtacònphảibiếtnhậnrađâulàsựtựchủthậtđâulàgiả.

c)Đếntinhthầnquyếtđoán–Nóphảimaulẹ,khôngdodựquáđángvànghiềnngẫmtinhthần.Màhơnnữa,nócònphảilàtinhthầnquyếtđoánthựcthụ.Thídụmộtngườibốcđồngcóvẻchothấynhiềuquyếtđịnhvôcùngmaulẹ.Tuynhiênanhtakhônghềcóýchínhưchúngtasẽthấysauđây.

d)Đếntinhthầnsángtạo–Đólànăngkhiếuđểthựchiệnmộtcôngviệcmới.Nhưthếtấtcảnhữngđứctínhđóđòihỏivàiđiềukiện.Nhữngđiềukiệnnàylàgì?Để

hiểurõhơn,tôiđềnghịxemcáitròtráingược,vàquansátcáigìngăncảnýchí.Bấtcứaicũngbiếtphươngchâmmuốnthìđược”.Phầnđôngngườitagầnnhưtinvào

chânlýcủalờikhẳngđịnhnày…bởivìhọkhôngcógìkhácđểsửdụng.Họhiếmkhithẩmtranó,ngoạitrừxuyênquavàithínghiệmmơhồmộtcáchhờihợt.

Tuynhiênnhữngngườinàycóthểmắcmộtcănbệnhnàođó.Nhiềukhókhănxuấthiện,nhấtlàcácbệnhtâmlý.Cáctìnhhuốngtầmthườngnhấtbắtđầuđòihỏinhiềucốgắngdũngcảm.Đấylàlúccầnphảicầucứuđến“Aimuốnthìđược”vàđưanórathựchành.

Trongtrườnghợpnày,chúngtahãylấythídụcủamộtngườibỗngnhiênbịsuynhượcthầnkinh.Cănbệnhnàybuộcanhtaphảinghingờ,tâmtríphảinghiềnngẫm,phảidodựtrongloâu,khôngdámlàmgìcả,khôngdámhànhđộng.Đếnlúcđóngườinàynghĩđến“Nếutôimuốnlàđược.Ítrađólànhữnggìngườitathườngnóivớitôi”.Nhữngngườibạncủaanhta

khôngngầnngạinhắcđếncâunàyluôn!Thếlàngườinàyđivớicâuphươngchâmtrongđầu,vàlặpđilặplạisuốtcảngày.Điềugìsẽxảyra?Khẩuhiệunàykhôngcòntácdụngnữa…Ngườinàycóthậtsựtựnhủcũngvôíchthôi“Tôimuốnlàđược”;khôngănthuagìnữarồi.Ngườitacốgắnghếtmình,cocụmlại,cố“tựchếngự”bằngýchítrongnỗituyệtvọng.Khôngmộtkếtquảkhảquannàohết,nếukhôngnóiđếnsựkiệtsứcmỗilúcmộtnhiềuhơn.

Vàđếnlúcnày,vớisựbốirối,ngườibệnhtựhỏikhôngbiếtphươngchâmnàycóphảilàmộttròđùadễmếnđượcnhữngngườikhỏemạnhđặtrakhông.Vàchínhtạiđiểmnàyanhtagầnchạmvàosựthật.

Ngườibệnhnhậnthấymộtđiều.Khianhtacósứckhỏe,anhtacóthểmuốnnhưbấtcứngườinàokhác.Nhưngbâygiờanhtakhôngthểmuốnđượcnữa.Thếcáiýchíđóchỉđơnthuầnlàmộthậuquảthôisao?Nócầnphảicóvàiđiềukiệncụthểđểxuấthiệnsao?

CÁCĐIỀUKIỆNCỦAÝCHÍCũngnhưbấtcứmộtbiểuhiệnnàocủaconngười,ýchíbắtbuộcphảituântheocácqui

luật.Nhưvậy,tôisẽxemxétcáigìđãkềmhãmhoặctriệttiêuýchí.Chúngtasẽthấycóbiếtbaoýchígiảhiệunhưnglạicótấtcảhìnhdángcủacáithật.Mộtconlừa,đứngcứngđơtrênđôichâncủanó,đãkhôngphảichochúngtathấyhìnhảnhcủaýchí,bởivìnónói“không”vớisựcươngquyếtkhôngthểlaychuyểnđượchaysao?Vàrấtnhiềungườihànhđộngnhưthế,trongkhivẫntintưởngrằngmình“rấtcươngquyết”haysao?

Bâygiờchúngtahãyxemxétnódướidạngbiểuđồ,kèmtheolờigiảithích.

ĐIỀUNGĂNCẢNÝCHÍ

ĐIỀUCHOPHÉPÝCHÍ

SựthôithúcquáđángSựứcchếquámứcSựthiếuvắngnghịlựcvànhữngnghịlựcgiảhiệu(mệtmỏi,xaođộng,bồnchồn,quáxúccảm,v.v…)Sựdửngdưngbệnhhoạn.

SựcânbằnggiữasựthôithúcvàứcchếSinh khí, nghị lực thực thụ,cânbằngvàtựchủSựquantâmđếncảmxúc.

SựthôithúcquáđángThếnàolàthôithúc?Đólàmộtxungđộngkhôngthểcưỡnglạithúcđẩymộtngườiphải

thựchiệnmộthànhvimàkhôngsuytính.Ngườithôithúcthườnghaybùngnổ.Anhtaphóngtớitrước.Anhtakhôngthểtựkiềmchếvàhướngđếnmộtcuộcđờicânbằng.Anhtabịdẫndắtbởicácýmuốnsơđẳng,nhữngtựđộngvôthứcvàcảmxúccủaanhtabịsailệch.Thườnganhtahànhđộngmộtcách“điêncuồng”.Làngườichỉhuy,anhtathườngralệnhmộtcáchkhôkhanvàkhinhbỉ.Dĩnhiênanhtatựcoimìnhnhưlà“ngườicầmđầu”và“cươngquyết,”Anhtakhôngbaogiờdodự,lúcnàocũngtiếnvềphíatrướcvàkhôngbaogiờchấpnhậnmìnhsailầm(trừphianhtamuốnlàmravẻhoànhảo).Nhưvậy,ngườithôithúccóvẻ“muốn”.Màthậtra,anh takhông thểkềmchếcáchànhđộngcủamìnhvàcó ítý chínhưmộtngườiyếuđuối.Ngườithôithúccũnggiốngnhưngườixaođộng,tỏvẻcươngquyếtmàthậtrakhônghềchútnào(ngườixaođộngđãđượcxemxéttrongmục“mệtmỏi”).

Nhưvậyngườithôithúclaotheomộthànhviquáđáng.Anhtakhôngngừngchạy.Cóvẻnhưanhtađầyýchívàsứcmạnhtinhthần.Nhưngtrongthâmtâm,anhtabiết(tuynhiênnếuanhtadámtựxemxétmình…)rằngmìnhkhônghềcóýchíthựcthụ.Vớimộttinhthầnquyếtđoángiảtạo,đểchegiấusựbấtlực,loâuvàtínhdễxúcđộng.

Đây làmộtngườinghiệnhànhđộng…Anh taphóng thẳng tới trước, cókhimột cáchhunghãn,vàkhông thể lùibướcđểkhảdĩ có thểđổihướngđi…Anh takhôngphải làmộtngườicươngquyết:màlàmộtngườimáy.

Cómộtdạngngườithôithúckhác:ngườithôithúcvớiphảnứngchậm.Phảnứngbênngoàicủaanhtakhôngtứcthì.Anhtanghiềnngẫm.Cácsựkiệnđượctíchlũytronganhtanhưnhữngloạiđạndượcnguyhiểm.Cuốicùng,cácsựkiệnnàycứphìnhlênquámứcvàthuhúttấtcảsựchúýcủaanhta.Áplựcnộitạitănglênđếntộtcùng.Ngườithôithúcnàytrởnênbựctức,hănglên…vàbùngnổ.Sựbùngnổnàythườngđượcchínhanhtatìmkiếm,hầuđểlàmgiảmthiểusứcéptâmlý!Nhưvậy,anhtacũngthế,anhtacóthểlàmravẻmìnhlàngườicóýchíđanghànhđộng…Nhưngsựthậtkhôngphảivậy.Ngườitacóthểdễdàngquansátanhta:anhtabốirối,trởnêncăngthẳng,càgiật.Giọngnóicủaanhtađứtquãng.Anhtakhôngbaogiờlàmchủmình,củahànhđộngvàcảlờinóicủamình.

Nhưvậy,nhữngngườithôithúckhônghềcóýchí,nhưngđơnthuầnchỉlàsựtuântheosứcmạnhcủacácbảnnăngvôthức.Vàcóthểnóigìđượckhinhữngngườinàybịcácmặccảmtựti,làmcho“ýchí”thốngtrịvàquyềnlựccủahọtănglênthêm…

SựtrìhoãnquámứcTrìhoãnlàsựkềmhãmmộthànhvihoặcmộtýtưởng.Nótrìhoãnviệcthựchiệnmộthànhvidựđịnh,đểcóthểphánđoánvàlýgiảinó.Một

ngườibìnhthườngsẽ“dodựmộtlúc”trướckhihànhđộng.Nhưngsựdodựnàyphảingắnngủi.

Nhưngkhôngthểnhưthếvớingườibịứcchếquámức.Sựdodựnàyđãkéodàitừlâurồi.Ngườinàydodựrấtlâu,nghiềnngẫm,nghingờ,khôngngừngxemxétlạicácquyếtđịnhcủamình.Sựứcchếcóthểkếtthúcbằngviệcchặnđứnghoàntoànhànhvidựđịnh.

Ngườibịứcchếtrốntránhhànhđộng,bởivìanhtakhôngthểvượtquanỗilosợcủamình.Khôngphảivìthiếuvắngýchí,nhưngvìnóbịnhốtlại.Thídụ,mộtngườinhútnhát“rấtmuốn”biểulộtínhquyếtđoán;nhưnganhta“khôngthể”làmđược.Bởivìcáckềmhãmnộitạimạnhhơnýmuốncủaanhtarấtnhiều.Anhtacũnggiốngnhưmộtchiếcxehơicốgắngchạytớitrướcvớicácthắngbịgiữchặt.

Ngườibịứcchếchờchocácsựkiệnquyếtđịnhgiùmchoanhta,hoặcmộtnhâncáchmạnhhơngiải tỏachoanh ta.Khiếmkhuyếtnày thườngđượcbắtgặp trongsựnhútnhát,trầmuất,cácmặccảmtựti,suyyếutrítuệ,rốiloạnthầnkinh,mặccảm,v.v…

Tráilại–ýchílàkhảnănghànhđộngcóýthức.Đươngnhiênhànhđộngnàyđòihỏimộtphần thôi thúc.Nhưng chúng ta vừa thấymột người thôi thúc “thuần túy” giống nhưmộtchongchóngtrướcgió,chodùanhtacóvẻnhưhànhđộngvớimộtnănglựctựđộng.Vìthế,mộthànhđộngcũngyêucầusựkềmhãmcácthôithúcđó(ứcchế).Mộthànhđộngtựnhiênđòihỏisựcânbằnggiữasựthôithúcvàứcchế.Nếusựcânbằngbịgãyđivìmộtlýdonàođó,ngườitasẽrơivàotìnhtrạngứcchếquámứchoặcthôithúc;vàngườitasẽtựđộnggặptìnhtrạngthiếuýchí.

TìnhtrạngthiếunănglựcChúngtađãxemxétrấtkỹsựmệtmỏi,vàcảhaihậuquảcủanó làsựkiệtsứcvàsự

cuồngđộng.Ngườitadễnghiệmthấysựkiệtsứcgâyratìnhtrạngthiếuýchí.Mộtnhâncáchbịsuy

yếuchỉcóthểxuấtpháttừmộtýchíyếukém.Còncuồngđộngthìsao?Ngườitacóthểsosánhnóvớisựthôithúcquáđáng.Người

cuồngđộngkhôngngừngthựchiệnnhiềuhànhvi,màkhônghềcảmthấykiệtsức.Anhtalàmravẻmìnhcónhiềusinhlực…trongkhianhtagầnnhưcạnkiệt!Bịlệthuộcmộthệthốngthầnkinhrốiloạn,ngườicuồngđộngxoayđủmọihướng.Nhưvậy,anhtabiểuhiệnmộtsinhlựcgiảtạođượccắtnghĩabằngmộtýchígiảhiệu.Giốngngườithôithúc,nhữnghànhvicủangườicuồngđộngcóvẻtựđộng,nếuđượcquansátmộtcáchhờihợt.

Tìnhtrạngthiếusinhlựccũngtạoracảmxúc,kíchđộng.Nhữngngườidễbịkíchđộngvàxúccảmtựđộngmấtđi sựsángsuốt…vànhưvậycáckhảnăngcủahọ.Họbị lệ thuộcvàonhiềunhiễuloạnthầnkinhnhưchúngtađãthấytrongmục“yhọctâmthể”.Vỏnãocủahọ

hoạtđộngkhôngtốt.Họlàchủđềcủanhữngcơnbãonộitạithựcthụ,màcảmxúccủahọphảigánhchịuhậuquả.Nếuhọphảicómộtquyếtđịnh,nócóthểnào“mộtcáchtựnguyện”không?Không.Họbịthúcđẩybởicácthôithúcdoxúccảmtạora…

Cũngnhưthế,sựkiệtsứccókhitạoranhiềuýchígiảtạothầnkỳ.Ngườitabiếtrõnhữngconngườikiệtsứcvẫncứtiếptụchànhđộngbấtchấpmọithứ,bịxôđẩybởicácnguyênnhânnộitại.Họkhôngngừngvượtquasựmệtmỏicủahọ,vàkhôngquantâmđếnnghỉngơi.Khinhìnhọ,ngườitacóthểnghĩđâylà“chiếnthắngcủaýchí”;ngườitacóthểtưởngtượnghọcómộtnghịlựcvàýchíđángphục.Vănhọc,điệnảnhvàđờithườngtrànđầynhữnggươngđó.Tôicónêutrườnghợpcủamộtbàmẹkiệtsứclàmviệckhôngnghỉngơi,vàcóghiracáckếtquảđôikhirấtcaocảvềmặttinhthần.Nhưngđiềunàykhônglàmthayđổivấnđề,mànólànhưsau:khikhôngngừngvượtquasựkiệtsức,cóphảiđâylàýchíthựcthụkhông?Câutrảlờilà:không.Khônghềcóýchí,nhưnglàsựcocúmvớimộtnhiệmvụđượcgiaophó,bắtđầutừmộtýnghĩcóthểđiđếnámảnh(ámảnhvềnhiệmvụ,thànhcôngmộtcôngviệc,sợbịkhinhbỉ,v.v…).

Tráilại–Giátrịcủaconngườitồntạitrướchếttrongsinhlựcvàcânbằng.Nótồntạitrongsự tựchủmàngườiđó có trongchínhhọ.Người takhông thể tưởng tượngmột conngườicươngquyếtmàkhôngcósựtựchủgiúpchoanhtaxemxétmộtcáchbìnhtĩnhvàsángsuốttấtcảnhữngvấnđềđếnvớianhta.

SựthiếuquantâmBấtcứmộtquyếtđịnhnàocủaconngườicũngđòihỏimộtmứcđộquantâmnàođó.

Quyếtđịnhmộthànhđộngcónghĩalàchúngtaquantâmđếnnótheomộtcáchnàođó.Thếnhưngcórấtnhiềungườikhôngthểnào(mặcdùhọrấtmuốn)cảmthấymộtchútquantâmvớibấtcứviệcgì.Cácnguyênnhânphảiđượctìmkiếmchothậtcẩnthận.Sựthiếuquantâmtạorasựxấcláo,lườibiếng,chậmchạpvàkhônghoàntấtcáchànhđộng,v.v…Nhữngnguyênnhânthườngthấylà:thểtạng,tínhditruyền,sựhoạtđộngkhôngtốtcủacáctuyếnnộitiết,suynhượctrítuệ,rốiloạnthầnkinh,v.v…

Tráilại–Mộtsựquantâmsâusắc,kèmtheosưcânbằngtựnhiênsẽtạoraýmuốn.Nhưvậysự“thiếuquantâm”thậtsựlàmộtcănbệnhcủaýchívàphảiđượcxemxétvàchữatrịnhưthế.

ĐIỀUNGĂNCẢNÝCHÍTinhthầncứngnhắcSựngoancốSựbướngbỉnhCácquanđiểmcốchấpSựcocúm,tínhkhiêukhíchSựngốcnghếchLàmviệcmộtcáchvôthứcthayvìcóýthứcTấtcảnhữnggìchianhỏhoặcgiằngxénhâncách Tấtcảnhữnggìngăncảnsự tổnghợptrítuệ.

ĐIỀUCHOPHÉPÝCHÍSựmềmdẻovàtầmrộngcủatrí tuệ;quanđiểmrộngrãiSựhàihòagiữaýthứcvàvôthứcTấtcảnhữnggìhợpnhấtvàcânbằngnhâncáchTấtcảnhữnggìchophépsựtổnghợptrítuệ.

TinhthầncứngnhắcNhữngloạingườinàythườngcứngnhắcvàkhôngthểlaychuyểnnhưmộttảngđá.Cũng

khônghiếmthấysựcứngnhắctinhthầnởnhữngngườibịứcchế.Nhưvậytrườnghợpnàylàthườngcủanhữngkẻnhútnháthoặccómặccảmtựti.Họdo

dựrấtlâutrướckhihànhđộng.Nhưngmộtkhiđãquyếtđịnhhànhđộng,họsẽchútâmvàbámníumộtcáchnhẫntâm.Ngườitacóthểnghĩhọđangbámvàomộtmócantoàn…Nhưvậytrongcácquyếtđịnhcủahọcósựcươngquyếtgầngiốngnhưmộtsứcmạnhtinhthần.Nhưngtrênthựctế,đâylàsựyếuđuốinghiêmtrọng…Ngườiyếuđuốikhôngbaogiờthoảimáiđược;anhtabịgiamhãmtrongquyếtđịnhmàanhtađãchọn.Tạisao?Bởivìquyếtđịnhđóđãlàmchoanhtatiêuhaoquánhiềunănglượng.Anhtakhôngthểnàoxétlạiquyếtđịnhđóđểchọnmộtcáikhác…điềusẽlàmchoanhtaphảidodựtrởlại…Nhưvậyanhtadứtkhoátbámlấynhữnggìanhtađãquyếtđịnh.Thêmvàođó,mộtngườiyếuđuốicầncómộtquyếtđịnhkhôngthểlaychuyển!Điềunàygiúpchoanhtacósựantoànbởivìnóloạibỏtấtcảnhữngnghingờkhổtâm!Vàcũngvìvậymàanhtaphảicómộttháiđộcứngnhắc…Cókhianhtahãnhdiệnmàtuyênbốrằng“Tôià?Tôikhôngbaogiờthayđổiquyếtđịnhdùchongườitacóphảnđốitôivớinhữnglýdohayđếnmấyđinữa…”.Anhtakhôngthểgiảmbớtsựcứngnhắccủamình;vìanhtachođólàýchí.Đếnlúcnàyanhtadựavàocác“nguyêntắc”đểcóthểdễchứngminhcáitínhkhôngthểlaychuyểncủamình.

Rấtnhiềungườichuyênquyềnnằmtrongtrườnghợpnày,nhưchúngtathườngthấy.Họtạoranhiềusựgiáodụctaihạibằngcáchbẻgãyýmuốncủacácconhọ.

Sựngoancố,cocúm,bướngbỉnhvàcácquanđiểmcốchấpĐâylànhữngtậtcòntệhạihơnlàsựcứngnhắc!Mộtngườicứngnhắccòncóthểsuy

nghĩ;ngườiđócóthểcắtnghĩahànhvicủamình,dùbằngnhữngnguyêntắcvôlý(màđốivớingườiđólàrấthợplý).Điềunàykhôngthểvớingườingoancố,bướngbỉnhvàngườibámlấycácquanđiểmcủamình…Họkhônghềnghĩgìcả.Dùhọcốgiữquanđiểmcủahọ“bấtchấpmọithứ”,đâykhônghềlàýchí.Họkhôngbaogiờsuyxéttháiđộcủahọ:vìhọkhôngthểlàmviệcnày.Nhưtôiđãnói,tâmlýcủahọbịxơcứng.Đốivớingườinàythìsẽkhôngcóvấnđềbiệnminhchomộtquyếtđịnh.Anhtanói“…tôimuốnbởivìtôimuốnnhưthế,tôiquyếtđịnhbởivìtôiquyếtđịnh,vàkhôngcógìphảibàncãihết!.”

Nhữngngườichungquanhanhtacókhihỏi“…nhưngtạisaoanhngoancốđếnthế?”Anhtakhôngtrảlời,bởivìanhtakhôngthểđưarabấtcứmộtlýdonàocả.Vậy,bạnmuốnanhtaphảilàmgìđây?Anhtacàngcứngđơhơnnữavàbámlấycácquanđiểmcủamình.Anhtagiữtháiđộkênhkiệucủamình,cốchếngựmangýchícủamình”tấtcảnhữngngườimàanhtacảmthấyvượttrộihơnanhta.Cònnhữngngườikhác,họcóthểlàmgìtrướcmộtbứctườngbêtôngnhưthế,nếukhôngphảilàđingangđó,phảnkhánglạihoặcphụctùng,vớitấtcảnhữnghậuquảmàđiềunàyápđặt?

SựmềmdẻotinhthầnNgười ta thấyngaysựmềmdẻo tinh thầnchốngchọi lạimọihình thứccứngđơ tinh

thần.Vàmộttinhthầnrộngmởngăncảnsựxuấthiệncủanhữngtháiđộcứngnhắc!Vìvậychúngtaphảitìmchoracácnguyênnhâncủasựcứngđơnày,ngoancố,v.v…Nhữngkhiếmkhuyếtnàycókhixuấtpháttừsựngốcnghếch…nhưngthườnghơnlàdocácmặccảmbấtlực,tựtivàứcchế.Cũngcóthểdosựthiếuhiểubiết:làđiềukháhợplýkhimộtngườibịcứngđơtrướcnhữngcảmgiácmàngườiđócholàsựthật.Tầmnhìnrộngrãilàrấtcầnthiếtchomộtýchíbìnhthường.Trướchết,bởivìnóchophépmộtphánđoánýthứctốiđa;saunữanólàmchongườitanhậnbiếtrằngtấtcảcácmảngcủathựctếđểhướngđếnchânlýcuốicùng.Rấtnhiềuviệcsẽđượccứuvớtnếumỗichúngtanhậnrarằngmìnhcólý…màngườikiathìcũngkhônghềsai!

KhivôthứclàmtổnhạiđếnýthứcKhimộtconngườichỉbiếthànhđộngtheovôthức,thìkhôngcònlàconngườinữa,mà

làmộtcỗmáy.Ýchílàmộttínhnăngcaocấpvàtinhkhiết.Nhưvậy,ngườitathấymộtýchíthựcthụrấthiếmkhiđượcthểhiệntrongsuốtmộtngày…hoặctrongcảmộtđờingười.Rấtnhiềungườisốngsuốtcảmộtcuộcđờimàkhônghềthựchiệnđượcdùchỉmộthànhviýchíthựcthụ,trongkhikhôngngừnglặpđilặplại“tôimuốn”.Chúngtalạiphảinghĩđếnnhữngrốiloạnthầnkinh,mặccảm,nỗisợsệt,lohãi,bùtrừ.Nhữngchứngbệnhđóbắtconngườiphảihànhđộngxuyênquamộtcảmtínhhoàntoànsailệch.Conngườihướngđếnmụcđíchchỉvới

mộtphầnnhỏcủaanhtamàthôi.Vàcáiphầnnhỏđónói“tôimuốn”thườnglàphầnbệnhhoạn!

Chúngtahãyxemlạithídụcủangườichuyênquyền.Anhtanói“tôimuốn”đểcóthểthốngtrịđượcnhữngngườikhác.Tạisao?Vìsựyêuthíchthốngtrị?Khônghề?Nhưngđểcóthểbámvíuvàomộtảogiácquyềnlựcvàsứcmạnh.Vìthếđólàphầnbệnhhoạn(yếuđuối)bắtanhtaphảimuốnnhưthế.Màđiềuđócókhimộtcáchdữdộitrênsựđaukhổcủanhữngngườikhác.Anhtabịgiằngxétheomọihướng,luôntrongtìnhtrạngcăngthẳng;anhtabiếtrằngbấtcứsựthảlỏngnàocủaýchí–cứngđơcủaanhtasẽlàmchoanhtarơivềlạisựyếuđuốicơbảncủamình…

Hơnnữa,cácxungđộtnộitạingăncảnsựtổnghợptinhthần,mànólà“sựtiêuhóatinhthần”củatấtcảcácsựkiệntrongđời.ChúngtađãthấykhinghiêncứuJanetrằngcónhiềutìnhhuốngkhôngđượcbộnão“tiêuhóamộtcáchtrọnvẹn”,giốngnhưthểmộtbữaăncònnằmlạitrongbaotử”,tạosựkhóchịutrongngườivàchứngkhótiêu.Thếnhữngthứcănkhótiêucủatinhthầnlàgì?Làtấtcảnhữnggìmàvôthứcgiằngxéconngười,vìvậylàtấtcảnhữngbiếndạngcủatâmlývàtoànbộnhữngcảmxúcsailệch.

Nhưthếđạtđượctínhnăngcaocấplàýchíđòihỏisựchỉnhsửatấtcảnhữngcảmxúcbịsailệchđó.Đólànhiệmvụcủakhoatâmlý.

Vàchúngtacóđiềunày:

ĐIỀUSAIAimuốnthìđược!

Cócầnphảinóigìthêmkhông?

ĐIỀUĐÚNGAilàmđượcthìmuốn

ÝCHÍ,NÉTTHANHLỊCHĐÓÝchíkhôngphảilàmộttínhnăngđặcbiệt.Nótùythuộcnhiềuyếutốthểchấtvàtinh

thần;nóxuấtpháttừsựcânbằngcủatoànthểcáctrungkhuthầnkinh.Nóxuấthiệnbiếnmấtvàthayđổitùytheocácdaođộngcủanhâncáchchúngta.

Chúngtabiếtrằng:Mộtnănglượngthựcthụ,cânbằng,sángsuốtvàhàihòatạomộtýchíthựcthụổnđịnh,

vôhình,mạnhmẽvàvữngbền.Mộtnănglượnggiảhiệu,tìnhtrạngthiếunănglượng,sựcocứng,căngthẳngthầnkinh,mệtmỏi,cuồngđộng,ngoancố,thôithúclànhữngsailệchtinhthầntạoramộtýchígiảtạohoặcthiếuýchí.

Nhưthếýchílàvấnđềcủasứckhỏe?Trướchết,làđúngtưthế?Nhưngtừ“sứckhỏe”nàyphảiđượchiểutrongcáinghĩarộngnhất.Tôinhắclạilàýchíđòihỏitoànbộconngườichúngtahướngđếnmộtmụcđích,vàđiềunàyvớisựcốgắngtốithiểu.Vìthế,khôngcósựgòbóhoặcgiằngxénộitại.Nếuchúngtaphải“tựnguyệncốgắng”đểbẻgãycácthóiquencótừlâuchúngtasẽxemxéthànhvichỉvớimộtphầncủachúngtamàthôi.Nhưvậysẽkhôngphảilàýchíthựcthụ.

Conngườihànhđộng,cómộtsứcmạnhổnđịnh.Anhtahànhđộngmộtcáchtựnguyện,bởivìhànhđộnglànétđặcthùcủaconngười.Vànếungoàiđiềunàyra,anhtasángsuốtvàthoátkhỏicácgiằngxénộitại,thìanhtacóýchí.Anhtakhôngcầnphảitìmkiếmnóbằngcáchnắmtaylại.Khôngmộtchútkhókhăn,ýchísẽđápngaylờiyêucầucủaanhta.Tạisao?Bởivì“tronganhtatựđộngquyếtđịnh”.Anhtachỉcầndựđịnhmộthànhvinàođóđểcóthểthựchiệnkhôngmộtchútgắngsức.Nếumộtđầumáyxelửahoànhảosảnsinhrasứcmạnhthìmộtconngườihoànhảocũngsảnsinhraýchí.Traodồiýchícủamình,cónghĩalàđạtđượcsứcmạnh,sựcânbằng,trítuệvàsựsángsuốt.Nhưvậysẽkhôngcònvấnđề“ýchí”theocáchmàngườitathườnghiểu;nhưnglàsứcmạnhtinhthầncaoquý,đượcđặttrênnềntảngcủamộttinhthầnổnđịnhvàcaocả.

Mộtýchígiảtạogiốngnhưmộtthâncâycằncỗi,phảibámvàotấtcảrễcủanó;ýchíthựcthụnhưmộtcâysồi,mạnhmẽvàmềmmại.

Vìvậychúngtakhôngđượcnói“đâychỉlàvấnđếýchí”nhưngphảilà“đâylàvấnđềsứcmạnhvàtinhthầnkhoángđạt“

Ýchítựdạydỗ,táigiáodụcvàtựtraudồiNhưBaudoinđãnói,ýchíđượcxemnhưlàmột“chùmkhuynhhướngbềnchắcđượcnối

kếtvớinhau.Nóđòihỏitấtcảsứcmạnhcủachúngtaphảiđượcgiảithoátvàcùnghướngđếnmộtmụcđích.ýchí làmộthànhviổnđịnh,nhất làđượctạotabởisựgiảithoátchínhconngườimình.Nólàsựtựchủvàchiphốithếgiớibênngoài.Nhưvậy,chúngtaphảiloạibỏtấtcảnhữnggìcónguycơphântán“CáiTôi”củachúngta.

Loạibỏnhữnggìlàmrốiloạnsinhkhí.Mộtsinhkhíbìnhthườnglàđiềukiệntiênquyếtcủamộtýchíthựcthụ.Khôngthểcó

mộtbảnsonátcủaMozartvớimộtcâydươngcầmkhôngđượcsodâychohoànchỉnh;khôngmộtýchícaocảtrongmộtthânthểkhônghàihòa!ThuyếtcủagiáosưGilbertRobinrấtnổitiếng:“Khôngcóngườilườibiếng:chỉcóngườibệnhmàthôi.Chỉcácbậcchamẹlàlườibiếng,cácnhàgiáodụcvàbácsĩkhôngmuốntìmkiếmcácnguyênnhâncủasự thấpkémmàhọ“thươngxót”.Điềunàycũngdễhiểu…Ngườitamuốnchỉnhsửanhữngkhiếmkhuyếtcủaýchí(lườibiếng,chậmchạp,dodự,thôithúc,v.v…)ngaytrướckhitìmchoracácnguyênnhânsâulắngcủanhữngkhiếmkhuyếtđó.

LoạibỏnhữnggìlàmrốiloạntâmthầnVấnđềnàycònbaolahơnnữa.Nhưtôiđãnói,đâylàvấnđềlàmsaopháttriểnvàtập

hợpsứcmạnhtinhthầncủachúngtalạithànhmộtđiểmlýtưởng.Lúcđósẽxuấthiệnmộtýchívàobậcnhất,lýtưởngvàthanhthản.Tìmlạimộtnănglượngcânbằng,cónghĩalà:tựthoátrakhỏicáckềmhãmvôthức,chiaxẻnhâncáchchúngta;tựthoátrakhỏicáccặnbãnộitâmđangbópnghẹtsựsángsuốtcủachúngta.Đươngnhiênđâylàmộtcôngviệcrấtkhókhănvàgầnnhưkhôngthểthựchiệnmộtmình.Hầunhưchúngtaphảicầnđếnsựtrợgiúpcủacácnhàtâmlýchiềusâu.

Thídụ:Mộtdồnnénhoặcmộtmặccảmngăncảnhànhvicủamộtýchíthựcthụ.Phầnlớncácquyếtđịnhđượcthựchiệnvìcácsựkếttinhvôthức.Conngườikhônghềbiếtsựhiệnhữucủachúng;tấtcảnhữnggìanhtanhậnthấylàanhtachỉthựchiệnđượcnhưnghànhvibấtthành,xénátbàntayanhta.Trongsuốtcuộcđờianhtachỉđingangquacánhcửađangmởđểđụngđầuvàochínhbứctường…Vànếuconngườicốgắngtựmìnhxemxétcácsailệchtinhthầncủachínhanhta,anhtachỉcóthểlàmđượcviệcđóxuyênquachínhnhữngsailệchđó,màđólàđiềuhiểnnhiên.Thídụnàycógiátrịchotấtcảcácthiểunăngtâmthầnđanggiằngxevàlàmsailệchnhâncáchcủachúngta.

Bêncạnhnhữngtrợgiúpđắclựccủakhoatâmlýchiềusâu,cácphươngtiệntrựctiếplànhữnggì?VớiMasson–Oursel,ngườitacóthểtinrằng“conngườikhôngphảisinhra làđãcươngquyếtnhưngtrởthànhnhưthếbằngtậpluyện”.Vàngườitađạtgầnnhưmộtnghịchlý:muốncóđượcýchíthựcthụngườitaphảithựchiệnnhiềucốgắngliêntụcvàđiđúnghướng.Nhữngcốgắng tựnguyệnnàykhôngphái làý chí,nhưnggiúpchúng tađạtđượcbằng tậpluyện.Cũnggiốngnhưmộtvũcôngđạtđượcsựthoảimáihoànhảovàtựchủsaunhiềucốgắngcómứcđộvàhướngđếnmộtmụcđích.Nhữngcốgắngđókhôngphảilàvũđiệu,nhưngcuốicùngrồicũngđạttới.

Vìvậychúngtaphảinghĩđếnnhữngbậcthang.Chúngtaphải:a)biếttìnhtrạngthểchấtvàtinhthầncủamình.b)khôngngừngquantâmđếnnó.c)vàtừđótraugiồiviệctậpluyệntùytheocáckhảnăngvàlặpđilặplạicàngthường

xuyêncàngtốt.

Sựtựkỷámthịđượcthựchiệnđúngcáchcóthểgiúpíchrấtnhiều.Tôixinnhắclạitựkỷámthịlàcáchđặtmộtýtưởngvàotrốongtâmtrícủachúngta.Mộtkhiýtưởngnàytrởnênvôthức,nóthúcđẩymộtcáthểtựđộngthựchiệnvàihànhvinàođó.

Giáodụcđặt trongchúngtanhiềukháiniệm.Nhữngkháiniệmnàycókhi trởnênvôthức,vàbắtchúngtaphảituântheo.Nhưvậy,vấnđềlàtìmchoracácýtưởngvôthứcnàyđểxemxét.Thếchúngtốthayxấu?Hơnnữa,việcluyệntậptựkỷámthịchophépđặttrongchúngtanhiềuquanđiểmkhác,từcánhânchúngta,vàtạoranhiềuhànhvicóýthứchơncủariêngchúngta.

Họccáchtậptrungtưtưởngcũngquantrọng.Thayvìphântántâmtrí,chúngtaphảihọc“cáchtậptrungtinhthần”chomộtcôngviệc.Thếnhưngrấtnhiềungườilạiđiphântántâmtrícủahọ!Bộnãophảichămchúvàocôngviệcmuốnthựchiện,vàkhôngđượcxaolãng.Nhưthếlàsựtậptrungcóýthức.Nhưnghãycảnhgiác!Chúngtađãxemxétsựtậptrung.Cómộtđiềuchắcchắnlàcácbàivềtậptrungkhôngđượcgâyratìnhtrạngkiệtsứchoặcđịnhkiến.Chúngtakhôngđượcthúcđẩyquámứchoặckéodàiquálâu.Chúngtacắtngangcácđợttậpluyệnnàybằngnhữngnghỉngơi,màchúnglà“nhữnglúcnghỉngơicủatinhthần”.Rấtnhiềubàitậpkhôngthểthựchiệnmộtmình.

Phảiýthứcđếnchínhmình.Đâyphảilàkếtquảcủasựphântíchchiềusâu,làmtrồilênmặtýthứccácsựkiệntùđọngtrongvôthức.Nhưvậytâmlýhọctìmđượccácsailệchnộitại,đanggiamhãmnhâncáchvàngăncảnýchí.

Nhưngcórấtnhiềuviệckháclàmrối loạnýthứcconngười.Chúngtahãynhìnquanhchúngta…Cóbiếtbaonhiêulàtật!Tậtvềngônngữ,tậtvềcửchỉ,tậtvềbộđiệu!Ởđâycũngvậy,nhữngbàitậpluyệncóvẻhấpdẫnmộtcáchphithường.Tấtcảnhữngtậtnàythườnglàvôthức;cácbàitậpsẽloạibỏchúngbằngcáchlàmchochúngtrởnênýthức.

Tập luyệnđểcảmnhậnchínhmìnhtrongtấtcảcácbiểuhiệncủathânthể làđiềutốiquantrọng.Ởđâykhôngphảilàđểchếngự,màlàđểýthức.Cóbiếtbaocửchỉtựđộng,ngườitađãlàmtrongmộtbuổi?Hàngtrămhoặchàngngàn.Mởmộtcánhcửa,càimộtnútáo,đốtmộtđiếuthuốc,gậtđầuđểxácnhậnhoặctừchối,lấymộtcâybútchì,gạtmộttànthuốclámỡmộtcánhcửasổ,v.v…

Mộtbàitậpluyệntốtcónghĩalànhậnthứcrõràngnhữnghànhvitựđộngnày.Chúngtaphảitậpcảmnhậnđượcmìnhđanglàmviệcnàyviệcnọ.Cảmnhậnmìnhđangmởmộtcánhcửa,bằngcánhtayvàbàntay.Cảmnhậntốiđamìnhđanglấymộtvậtgìđó.Cảmnhậncóýthứcmìnhđanggạttànthuốclá.Cảmnhậnđượcmìnhđangthựchiệnmộthànhvinàyhoặcmộtcửchỉkiatrongkhônggian,v.v…

Ởđâytôichỉcóthểnêuracácnétthậtđạicươngmàthôi.Mộttậpluyệnquámứcđòihỏimộthướngđến.Nhưngvớikếtquảgì?Nhưngdùsaochúngtacũngnênthửxem.Nếubạnnóichuyệnvớimộtaiđó,bạncónhậnralàbạnđanggậtđầukhông.Bạncócảmnhậnđượccácđiệubộcủakhuônmặtbạnkhông,bạnchâumày,chứngmáycơmiệngcủabạnkhông,cáclầnnhúnvai;bạnhãyýthứcrằngbạnđangcắnchặtrănglại;bạncóýthứcbạnđanglàmmộtcửchỉnàyhoặccửchỉnọkhông,bạnđangbắtchéohaichânbạn,v.v…Bạnhãythửcảmnhậntấtcảnhữngthứđóbằngtừngsớthịtcủabạn…

Chúngtacócầnphải“tựnguyện”chếngựcáccửchỉ,tậtvànhữngthóiquenkỳquặccủachúngtakhông?Không,khôngđờinào.Vấnđềlàchúngtaphảiýthứcđượcchúngtheocáchtốtnhấtcóthểđược.Vànếuđiềunàyđượcthựchiệntốt,ngườitanhậnthấyđượcđiềunày:sựtựchủsẽtựđộnghìnhthành.Vàikhiếmkhuyết(nhưtínhnhútnhátchẳnghạn,v.v..)sẽhưởnglợitốiđakhiýthứcchếngựđượcthânthể.Thânthểkhôngthểnàođiềukhiểnđượcconngườinhưngchínhconngườichỉhuythânthể.

Chếngựđượccácthôithúcsẽmauchóngđemlạikếtquả.Chúngtabiếtmộtngườithôithúckhônghềhànhđộngmộtcáchtựnguyện,dùchoanhtacóvẻtỏracóýchí.Anhtahànhđộngmộtcáchmáymóc,vàtiêuhaonănglượngmộtcáchvôích.Nênviệcýthứcđượcchínhconngườimìnhlàrấthữuích.Anhtaphảihọccáchthoátrakhỏicác“tật”củatay,đầu,thân

thểcủaanhta.Anhtaýthứcđượcsự“hăngsay”tronglúctranhcãi,vàđôikhisẽnhậnthấyrằngmìnhmuốnmìnhcólývàchếngựđịchthủ.Anhtasẽnhậnrahànhvinàyxuấtpháttừmặccảmtựti,v.v…

Sựchếngựcácbộđiệu–Việc“ýthứccácbộđiệusẽpháttriểnđượcviệclàmchủbấtcứtháiđộnào.Chủthểsẽcónhữngtưthếônhòa,bìnhthảnvàdịudànghơn.Hãyghinhậnđiềunày:bằngsựtậpluyệnnày,conngườisẽkhôngtựchếngựmình;ngườinàysẽkhôngcầnphảicắnrăng“đểtỏra”thảnnhiên.Tráilạisựthanhthảnsẽtrởthànhsựthoảimáitựđộng.Nếumìnhchốngđốinó, việc tập luyệnsẽbắtnóphảiđáp trảbằngmột tháiđộ chín chắnhơn,khôngcầnđếnsựphẫnnộhoặcgiậndữvô ích.Nósẽđạtđượcsựđiềmđạmthực thụchớkhôngphảisựđiềmđạmtứctối.Tháiđộsẽtrởnênthoảimáihơn,cáccửchỉđúngđắnvàsángsuốthơn…

Tấtcảnhữngđiềutrênchỉlàmộthìnhảnhtổngquát.CònrấtnhiềukỹthuậtkhácnhưthuậtYogachẳnghạn,màtôisẽnóiđếnsau.Mỗicáthểbiểuhiệnmộttrườnghợpđặcthù.Vànếuconngườimuốncóđượcýchíthựcthụmàkhôngcósựhỗtrợthểchấtvàtinhthần,thìtrướchếtanhtaphảitìmchođượcsựhỗtrợnày,đólàđiềutấtnhiên.Nhưvậy,trướctiênngườitasẽhiểumộtngườirốiloạnthầnkinhphảiloạibỏchứngrốiloạnthầnkinhcủaanhta.Anhtakhôngthểnàolàmđượcviệcnàymộtmìnhvàbắtbuộcphảikêugọisựgiúpđỡcủacácnhàtâmlýchuyênkhoa.

ÝCHÍTHỰCTHỤÝchílàmộttínhnăngcaocả,màngườitathườnghaychếgiễu.Ngườitaphảilàmđủmọi

cáchđểpháttriểnưuthếnày.Ngườitakhôngđượcnghĩýchíchỉđượcdànhcho“mộttinhhoatrítuệ”.Điềunàylàcóthểchobấtcứngườinàohiểuđượccơchếcủanó,muốn“dọndẹpnộitâm”củamìnhvàhọccáchhợpnhấtnó.

Ýchíthựcthụchỉcóthểđạtđượcmộtkhiđãloạibỏtấtcảnhữnggìtạoracácýchígiảhiệu.Sựhợpnhấttinhthầnvàtậphợplạicácchiarẻnộitạilàđiềurấtcầnthiết.Nhưthếýchíthựcthụsẽ trở thànhmộthànhvi tựnhiên;người tamuốncũngdễdàngnhưuốngmột lynướcvậy.Sứcmạnhđốivớithếgiớibênngoàicũngtănglênkểcảcáckhảnăngtinhthần.

Nhưvậy,ngườitamuốnvàthựchiệnthậtdễdàngnhưmộtngườitiềuphu,thậtkhỏemạnhvớimộtcáirìuthậttốt,đốnngãmộtcáicâytrongrừng…

MộtkỹthuậtvĩđạicủaconngườiYOGAYogalàmộtphươngtiệntuyệtvờiđểrènluyệnconngườimộtcáchtoàndiện.Đượcthực

hànhtừnhiềuthếkỷnaytạiẤnĐộ,nóbắtđầubằngnhữngkỹnăngvềthểchấtvàtinhthần.Theodòngthờigian,nóđượcphânchiathànhmộtsốlớnbiếnthứcvàmỗibiếnthứctươngứngvớimộtnétđặctrưngcủabảntínhconngười.Ởđâytôichỉchútrọngđếnthuậtyoganhưlàmộtphươngtiệnđểpháttriểnthểchấtvàtinhthần.ĐâylàmộtcôngcụvôcùnglýthúmàcácngườiphươngTâydễdàngthựctậpnó.Thẳngthắnmànóinhữngkếtquảcủanóchosứckhỏe,sựcânbằngvàsángsuốt,cònưuviệthơncácloạithểdụcphươngTây.Vàidạngyogachonhiềukếtquảrấtmỹmãnchotinhthần.Nócóthểkhơidậycáckhảnăngtiềmẩn,vàchưađượcsửdụngđến.Yogahuấnluyệnthânthể:bởivìsựtinhkhiếttinhthầnkhôngthểnàocóđượcmàkhôngcósựhàihòathểchất.Cácbàitậpyogađivàotrungtâmcáccơquannộitạng,bằngnhữngcothắt,vặncáccơbắpvàkhớp.Nóảnhhưởngrấthiệuquảtrêncáccơquannộitiết,tuầnhoànmáuvàhìnhdángđẹpcủacộtsống.

Nguyêntắccơbảncủanólàgì?Mộtsựliênkếthoànhảocủatấtcảcácphầncơthể.Nhưthếsẽlàsựhợpnhấttuyệtđốicủathểchấtvàtinhthần.Nếusựcânbằngcủamộtphầncơthểbịbẻgãy,toànbộcấutrúcsẽlunglay.Nhưngnếusựcânbằngcủatoànbộcấutrúcđượcthựchiện,cơthểsẽcóđượcsứckhỏe,trongnghĩarộngnhất.Sẽxuấthiệnsựhàihòa,ổnđịnh,thoảimái,vàýchí.ChúngtagặplạiởđâycácnguyêntắccủaphươngTâyvềmônyhọctâmthể,đãđượcnghiêncứuởphầntrước.

Vàicănbệnhlàsựbiểuhiệncủasựnhiễuloạntâmthần,đượctruyềnđếncáccơquanquatrunggiancủahệthầnkinhthựcvật.Hơnnữa,cácquanhệcảmxúccủachúngtasẽtruyền

nhữngcănbệnhnàychoconcháucủachúngtavàchoxãhội.Nhưvậyxãhộisẽlàhậuquảtolớncủanhiềutâmtrạngcáthể…

Nếucácrốiloạnkhôngngừngbẻgãysứckhỏeconngườivàhọkhôngthểtìmđượccáchchữatrịchothểxác,nhưvậyconngườiphảitìmchomìnhmộtphươngcáchkhác.Đólànềntảngcủayhọctâmthểvàcủayoga;chúnggiúpviệcchỉnhsửatìnhtrạngsailệchcủatinhthần.

Khôngchỉcónhữngcănbệnhnặng;còncónhiềuloạikhuyếttậtthểchấtvàtinhthầncắtgiảmsứcmạnhtựnhiêncủamộtcáthể.Chúngtachỉcầnnghĩđếnnhữngngườidễbịkíchđộng,quánhạycảm,v.v…Cácbàitậpyogacókhiloạibỏđượcmộtphầncáckhuyếttậtđó,màkhôngcầnphảitốnnhiềucôngsức.Nhữngbàitậpnàythậtsựđemđếnchonhiềungườimộthyvọngcuốicùng.Vàibàitập,đượcthựctậptrongvàitháng,cóthểloạibỏcáctìnhtrạngmấtcânbằngvàđemlạisựtựchủchonhâncách,vàchúngtaphảithựctậpmônyogamớibiếtđượcnhữngthayđổimànócóthểmangđến.

Mônyogamàtôinóiởđâyđượccăncứtrênhaiyếutố:cáctưthếvàsựhôhấp.Nhưngtrướckhitrìnhbàydạngnày(Hata–yoga=Yogacủanănglượngthểchất).SauđâylànhữngđạicươngcủaYogaHoànggia(RajaYoga),màlầnhồiđãtạoratấtcảcácdạngkhác.

CácquiphạmcủaYoganàygồmcótámđiểmchínhchủyếunhưsau:1)Sựtiếtchế(Yama):đâylàsựkiềmchếvàkiểmsoátcáchammuốn.2)Tínhkỷluật(Niyâma):nótậptrungtinhthầnvàosựhợpnhấttấtcảsựviệc.3)Các tưthế(Asânas):đây làcác tưthếđặcbiệtcủacơthểmàchúngtasẽxemxét;

chúngcũngđượclàmnềntảngchosựtrầmtư.4)Sựhôhấp(Prânâyâma):đâylàmộttrongcácquiphạmchủyếucủaYoga,mớibắtđầu

đượcnghiêncứumộtcáchcókhoahọcởphươngTây.5)Sựtĩnhtâm(Pratyâhâra):Cácgiácquanphảiđượcyênnghỉ;conngườiphảithoátra

khỏicáccảmgiáchãohuyềnbênngoài.6)Sựtậptrung(Dhâranâ):ýnghĩcóthểtậptrungvàomộtđiểmkhôngmộtchútcốgắng.

Mụcđíchcủasựtậptrungcóthểlàmộtvậtnàođó,mộtphầncủacơthể,hoặcđếnvôcực.7)Sựnhậpđịnh(Dyâna):nótiếpnốisựtậptrung;nó“thấutriệt”vậtmàngườitađang

tậptrungvàođó,vànhưthếnắmbắtđượcbảnthểsâusắccủanó.8)Sựđồnghóa(Samâdhi):làsựhợpnhấtvớivậtthểđượctrầmtư;đâylàsựhợpnhất

củatâmhồnconngườivớivôcực.Đâylàmộtthờiđoạntinhthầnrấtcaosiêu.CÁC“TƯTHẾ”Mộtnguyênlýquantrọngchỉđạoloạihìnhyoganày:làsựchậmrãivàhàihòa.Mộtcử

độngcủayogakhôngbaogiờđượcngắtkhoảnghoặcmau lẹ.Mộtqui luậtchủyếukhác: làkhôngbaogiờcótinhthầncạnhtranh.

Mộtngười luyệntậpyogachỉquantâmđếnnhữnggìngườinàyđang làm.Ngườinàyphảiýthứcđượchànhđộngmìnhđanglàmvàkhôngnghĩgìkháchết.Nhưvậy,cómộtsựkhácbiệtrấtlớngiữacáchtậpthểdụccủaphươngTâyvớiyoga.TrongcácnướcphươngTâyngườitathườngquantâmđếnđiềunày:làmsaothựchànhđượcmộtbàitậpnàođóhayhơnngườikhác;vềnhất;làngườimạnhnhất,v.v…NgườitakhôngthểnàohìnhdungmộttrậntenniscủaphươngTâymàkhôngcóngườithắngkẻthua,nhưngduynhấtchỉvìnétđẹpcủathânhìnhvàmộttrậnđấuhoànhảo.

Vìthếngườitathấyngaybảnthânyogađãlàmộtkếtquả!Loạibỏtinhthầncạnhtranhlàkếtquảcủasựgiải tỏachínhmình…Vìvậy, trướckhimuốn làmbấtcứđiềugìvềyoga,ngườitaphảiloạibỏmọiýmuốnđấutranh,thiđua,thànhcôngvẻvanghoặcthấtbạiđángchêtrách,thuakém,ngaylầnđầutiênphảithànhcôngbằngbấtcứgiánào,v.v…Thànhcônghoặckhônglàmđượcmộttưthếnàođókhôngquantrọng.Conngườikhôngbaogiờđượcthiđuavớichínhmình,vàkhôngbaogiờđượctỏrabựctứchoặccăngthẳngkhikhônglàmđượcmộtbàitậpnàođó.

Tinhthầncủayogalàsựbìnhtĩnhvàsựthanhthảntâmhồn.MộthuấnluyệnviênthểdụcphươngTâythườnghaytrụtrongcácbộđiệuquânnhân.Nhưvậylàsự“huấnluyện”…vàvềphíacáchọctròlàsựtừbỏcátínhcủachúng.Tráilạivớiyogathìcátínhvẫnnguyênvẹnvàtoàndiệnvàlầnhồicàngpháttriểnthêm.Đốivớimộthuấnluyệnviênyoga,khôngbaogiờcóviệckhenthưởnghoặckhiểntrách,màchỉduynhấtlàviệcnhậnxétbàitậpcóthànhcônghaykhôngmàthôi.Trongviệcthựchànhcáctưthế,nhưtôiđãnói,khôngbaogiờcósựcạnhtranhvớimột“địchthủ”.Nhưnglàphảiloạibỏcác“kẻthùnộitại”.Mụcđíchcủayogalàsựtựchủchớkhôngphảisựthốngtrịthếgiớibênngoài.

Tấtcảcácbàitậpđượcđượcthựchiệntrongsựthưgiãn.Ngườitậpluyệnphảichútâmđếnnhữnggìngườiđóđanglàm,vàkhôngđượcbậntâmđếnviệc“ôngthầysẽnghĩnhưthếnàođây!”.Ngườihuấnluyệnviênđưacácchỉthịthậtchínhxác,nhưngkhôngphảilàmệnhlệnh.Dùsaođinữa,ngườitậpluyệnkhôngbaogiờkếtthúcmộtbàitậptrongsựthấtvọng.

SỰTHƯGIÃNTrongđờisốngthườngngày,sẽlàđiềuquantrọngvàdễchịunếuconngườicóthểthư

giãntùythích.Trongyoga,việcthưgiãnlàrấtcầnthiết.Thếnhưngtrongcáchsốnghiệntại,conngườiluônsẵnsàngtạosựcăngthẳngtriềnmiênchocáccơ.Ngaycảtronglúcngủ,rấtnhiềungườivẫncòngiữmộtchútcăngthẳngnàođó,vìthếtiêuhaomộtsốlớnnănglượng…Họngủnhưngnghỉngơikhôngđủ.Chúngtachỉcầnquansátconngườitrongđờisốngthườngngày;anhtaluôntrongtìnhtrạngcăngthẳngvàtựvệ.Anhtaluôn“cảnhgiác”trướcnhữngđòntấncôngtưởngtượng,trướcnhữngthấtbạicóthểtrước“nhữngkẻkhác”,v.v…Tìnhtrạngcăngthẳngnàylàdấuhiệucủasựyếuđuốivàsợsệt.

Họccáchthưgiãnlàvớimụcđích:đemlạichocơbắpcáitrườnglựctựnhiêntùytheocôngviệcphảithựchiện.Đemlạitronggiấcngủsựthưgiãntoàndiệnhầucósựnghỉngơitrọnvẹnvàhồisức.Việchọcthưgiãnlàmdịuđihệthầnkinhvàđưađếnsựtựchủvàýthứcchínhmình.Việcthưgiãnlàmgiảmbớtsựmệtmỏidocôngviệclàmgâyra;vàthờigiansẽngắnhoặcdàitùytheomụcđíchmuốnđạtđến.

Sựluyệntậpthưgiãnđúngmứccũnggiúpgiảmbớtđộnhạycảmvớiđauđớn.Hôhấpsẽđiềuhoà,nhịptimchậmlại;cáccửchỉtựđộngcủacơbắpchấmdứt;phảnxạbánhchèsẽgiảmhoặcmấthẳn.Hơnnữahoạtđộngtâmthầncũngsẽgiảmđiđángkể.Ngoàira,sựthưgiãndựphòngcókhilàcầnthiết;nhưthếconngườicóthểtỏrabìnhthảntrướccáccảmxúcsắpđến,trướcnhữngđịchthủ,v.v…

Cóvàiphươngphápthưgiãn.Yogađượctậpluyệnnhưsau:–Trảidướisànmộttấmthảm,mộtcáimềnhoặcmộtnệmcứng.–Nằmthẳnglưngdướiđất;tựađầutrênót,duỗicácchithẳngra,bàntayvàcácngóntay

úpxuống.–Lầnhồithảlỏngcơbắpđếnmứctốiđa.Đâylàviệc“bỏmặctấtcả”,làđiểmkhónhất,có

khicầnđếnsựcómặtcủahuấnluyệnviên.Phươngphápnàycóphầngiốngvớitựkỷámthịvớisựnhậnthứccàngngàycànglớnhơncủacơthể.Ngườitaphảitậptrungthậtnhiều,làmgiãndađầu,trán,mímắt,lỗmũi,hàm,cácngóntay,cánhtay,chân,v.v…

Việchọcthưgiãnlàdễhoặckhótùytheotừngngười.Thôngthường,mộtđứatrẻthưgiãnmauvàhoànhảohơn.Trongcáctrườnghợpkhác,ngườihuấnluyệnsẽgâysựchúýđếntìnhtrạngcơbắpchođếnkhinàongườihọcviênýthứcđược.Việcthưgiãnlầnhồisẽđượcthựchiện;chủthểphảicámthấymìnhnhưlàmột“góihàng”cókhuynhhướnglúnsâuxuốngđất.Tâmtríđanglơlửng,ýnghĩkhôngchútâmvàoviệcgì;khôngmộthìnhảnhnàohiệnlêntrongnão…Sựthoảimáilàtoàndiện,chủthểđangthưgiãn,khôngcònýthứcđếnchínhmình.Anhtađangtrongtrạngtháinghỉngơitoàndiện,trongkhicácnănglượngdựtrữbùđắpchosốbịhaohụtcủacơthể.

Thôngthường,việcthưgiãnđượcthựchiệnlúcbắtđầuvàkhikếtthúccáctưthế.CÁCTƯTHẾCỦAYOGALÀNHƯTHẾNÀO?

Đâylànhữngtưthếđặcbiệtcủacơthểvàphảiđượcgiữtrongmộtthờigiannhấtđịnh.Nhưtôivừamớinói,cáctưthếnàyđòihỏicáccửđộngphảithậtchậmchạp.Khôngđượcthựchiệnmộtcửđộnghấptấphoặcngắtkhoảng.Việcthựchiệnmộttưthếphảiđượclàmliêntụcvàhàihòa.

Bấtcứtưthếnàocũnggồmcóbagiaiđoạn:1)việcthựchiệnmộttưthế2)việcgiữtưthếnày3)việctrởvềđiểmkhởiđầu.

Việcthựchiệnmộttưthếthậtchậmchạpđemđếnmộtlợiíchtolớn.TrongmônthểdụcphươngTây,maulẹvàlàmgấp,cơthểphảiđónnhậnmộtsốc.Khôngcógìtươngtựvớiyoga.Tráilại,nhịpđộhàihòacủatưthếgiốngnhưthựchiệnviệcxoabópcáccơquannộitạng.

Chúng taphải tìmđượcnhịpđiệuchínhxác củamỗibài tập.Lý tưởngnhất làkhôngđượccósựđứthơi,nhưngkhimớibắtđầu,việcnàykhôngkhỏixảyra.Trongtrườnghợpnày,ngườihọcviênphảithưgiãnngay.

Mụcđíchcủadạngyoganày(Hatha–yoga)làkiểmsoátcơthểvàcácnănglượngtrọngyếu.Cácbàitậpnàybảođảmsựcânbằngchocáccơquanchứcnăng,vàcóthểđưađếnmộthànhđộngtựnguyệncủabấtcứcơnàocủathânthể.Hơnnữa,nhưtôiđãtrìnhbàyởtrên,Hatha–yogadẫnđếnnhiềudạngyogakhác,vàbaogồmnhiềupháthiệntinhthầncaocả.Mụcđíchcủacác“asânas”(tưthế)làđiềuhòalạitoànbộcơthểvàtrítuệ;chúngcómộtảnhhưởngrấtlớntrênsựchuyểnhóa.

Tấtcảcáctưthếnàyđãđượcnghiêncứuđểđạtđượcmộthiệuquảtốiđavớimộtnănglượngtốithiểu…Sốtưthếcóthểthựchiệnđượctrênlýthuyếtlà85x100.000!84trongsốnàyrấtquantrọng,33tưthếtạoranhiềuhiệuquảđángkể;vàphầnlớncôngchúngchỉlàmđượccó2thôi!Cónhiềutưthếđượckếthợpvớicáckỹthuậthôhấp.

Sauđâylàvàitưthếđượctrìnhbàyđểlàmthídụ.Đâylàtưthế“Rắn”.Nằmsấp,haibàntayúpngayvịtrídướiđôivai,sauđónhấcthântrênlênthậtchậmcho

đếnkhinàohaicánhtaythẳngđứng.Khilàmtưthếnàythìphảihíthơivàochođếnkhinàođầuđượcbậthếtraphíasau.Haiđùivẫnphảiápsátmặtđất.Sauđótrởlạitưthếnằmsấpnhưlúcbanđầuthậtchậmrãitronglúcthởra.Cóthểlàmbàitậpnàyhaiđếnbalần.

TưthếRắncủngcốcáccơlưngvàlàmsăncơbụng.Nórấtcóíchchocácrốiloạndạcon–buồngtrứng.

Đâylàtưthế“Châuchấu”.Ởđâycũngthế,ngườithựctậpnằmsấpxuốngđất,haicánhtayđểdọctheothânngười,hailòngbàntayđểngửalên.Haichânđểsátvàonhau.Ngườithựctậpđưahaichânlêncùnglúcvàcaonhấtcóthểđược,vàtronglúcnàyanhtahíthơivào.Giữtưthếnàytrongmộtlúctrongkhinínthở.Sauđótrảhaichânvềtưthếbanđầuvàthởrathậtchậm.Hiệuquảrấttốtchoruột,gan,thận,vàcáccơnđauvùngthắtlưng.

Ởtrênlàtưthế“CáiCày”vàbênphảilàtưthế“CâyNến”.Lúckhởiđầu,tưthếCâyNếnđượcthựchiệnthậtchậmvàđượcgiữtrongmộtlúc.Sauđó

ngườihọcviênmớiđưahaichânlêntrênđầu,nhưngchânvẫnthẳngđứng.Haibànchânphảiquakhỏiđầuvàhaingónchâncáiđụngđất.Tiếpđếnconghaiđầugốixuốnghaibênlỗtai.Sauđótrởvềtưthếbanđầu(nằmthẳnglưng)thậtchậm,nhưngtrướcđógiữtưthế“câynến”trongmộtlúc.

Tưthếnàyrấttốtchosứckhỏe,bảođảmsựvậnhànhhoànhảocủacơthể.Nóloạitrừcácchứngbệnhvềruộtvàgiữsựmềmdẻo“traitrẻ”củacộtsống.Tuynhiênnócũngcóvàichốngchỉđịnh.

Đây là tư thế “CâyXanh”.Như tất cảnhững tư thếkhác,nóphảiđược thựchiện thậtchậm.Ngườihọcviênrútmộtchântheochiềudàicủachânkia,haicánhtaybuôngxuôi.Khi

nàobànchânđượcrútlênchạmphảiđầugốicủachânkia,ngườihọcviênmớidùngtaynắmlấycổchânđóvàkéolêntớiháng.Rồianhtađứnglêntừtừvàđưahaibàntaychậplạitrướcngực.

Trướchết,đâylàmộtbàitậpvềcânbằngvàtrầmtư.Nóđòihỏimộtsựthưgiãnthậtcaođểcóthểthựchiệnnóchođúngcách.

Vàdướiđâylàvàitưthếkháckháhấpdẫn.Bêntráilàtưthếkín.Nórấttốtchoviệcthựchiệncácbàitậphôhấpvàtrầmtư.BênphảilàtưthếSưtửcũngđượcdùngchocácbàitậphôhấp.Đâylàtưthếtoànhảo.Nóđòihỏimộtsựchỉdẫnvàmộtthờigianthựctậplâudài.ĐâylàtưthếHoasenvàđượcxemlàkhó.Cácthaotáccầncósựmềmdẻothậtlớncủa

hángvàđầugối.Ngoàirabàitậpnàychỉđượcthựchànhsaukhiđãthựchiệnđượccácbàitậptrướcvớimứcđộkhódầnlên.

HìnhbênphảilàtưthếCâyCungkéocăng.Rấthiệuquảtrongviệcloạitrừviêmmôtếbàodướidacủahôngvàđùi

KIỂMSOÁTHƠITHỞ(PRÂYÂNÂMA)Đây làmột trongnhữngquiphạmchủyếucủayoga.Làvấnđề“kỹ thuật thở”rấtnổi

tiếng(prâna).Từthờixaxưa,nướcẤnĐộđãcôngnhậnmốiliênquangiữahơithởvớicáctrạngtháitinhthầnvàcảmxúc.Hơithởluônbịtìnhtrạngthầnkinhchiphốivàphảichịuhậuquảcủabấtcứcảmxúcnào.Cuộcsốngthườngngàycũngđãchứngminhkhárõviệcnày!Hơnnữa,chúngtacũngnhậnthấycórấtnhiềutrẻnítcónhữngthóihôhấpkỳquặc.Phổicủachúngkhôngđượclàmthôngkhíđúngmứcvàmộtlượngkhíônhiễmvẫntồnđọngtrongđó.

Cácnhịp thở thườngquá chậm,quánhanhhoặckhôngđầyđủ. Chúng ta khôngđượcquênlàmỗikhichúngtahítthở,córấtnhiềucơhoạtđộngmộtcáchmáymóc.Vànếuchúngtachúýđếnhơithởcủachúngta,trênlýthuyết,chúngtacóthểkiểmsoátđượcsựvậnhànhcủacáccơđó.Đươngnhiênlàviệcnàyđượcthựchiệntùytheomứcđộtậpluyện.

Việctậphítthởchođúngcáchchophépconngườibiếtđượccáctrạngtháicủaýthứcmàphầnnhiềuconngườikhônghềbiếtđến;nólàmộtgiaiđoạnlýtưởngđểhướngđếnsựhợpnhấtconngười.

Vàngườitanhậnrađiềunày:nềnykhoaphươngTâyvànềntriếtlýcaosiêucủaphươngĐôngđãgặpnhaubằngnhữngconđườngkhácnhau.ChỉcáchđâymớicóvàinămnềnykhoacủacácnướcphươngTâymớibắtđầunghiêncứucáchậuquảcủasựhôhấpđặcbiệtnày.Đólàmộtđiềulýthúchonhữngngườimuốnhưởnglợitừsựtựchủhoànmỹnày.

Conngườihítthởkhôngđúngcách…Tạisao?Bởivìconngườithởmộtcáchvôthức.Mỗingườichúngtatưởngrằngmìnhbiếtthở,nhưngphầnlớnchúngtasốngvớimộtcáchthởmáymóc…Thếnhưnghítthởlàmộtkỹthuật,mộttrongcáckỹthuậtquantrọngnhấtcủacuộcđời.

Nhịpthởcàngquantrọnghơnkhinóliênquanđếntrạngtháicảmxúc.Việckiểmsoáthơithởcủachúngta,saumộtsựtậpluyệnchuyêncầnvàkhéoléo,cóthểlàmộttrongcácphươngcáchhaynhấtđểchếngựcảmxúccủachúngta.Thôngthườngcáckỹthuậthítthởđượcthựchiệncùngmộtlúcvớiviệctậpluyệncáctưthế.

Lượnghơiđượchítvào,kềmthèocácnhịpđặcbiệt,làmthayđổichấtlượngvàthờihạncuộcđời.Nănglượngmàchúngtatíchtụđượcbằnglỗmũicóthểđượcđịnhlượng,kiểmsoáthoặcngưnglại;màđiềunàytheoýmuốncủachúngta.Điềuquantrọngnhấtlàlàmsaochúngtaýthứcđượcnhịpthởcủamình…vàchúngtahãylàmmộtthínghiệm.

Hãyngồiyênvàbìnhtĩnh.Bắtđầuhítvàothậtchậmvàthậtsâu.Việcnàyphảiđượcthựchiệnmộtcáchhàihòavàliêntục.Hãynínthởtrongphổiđộbahoặcbốngiây.Sauđóhãythởrabằngmũi,thậtchậmvàcũngthậtsâu.

Làmviệcnàynhiềulầnliền,vàtậptrungtưtưởngcủamìnhvàolốiđicủakhôngkhí:lỗ

mũi,saumũi,đáyhọng,khíquản,phổi,sựhạ thấpcơhoành,sựgiãnnởcủa lồngngực,rồihướngđingượclạicủakhôngkhítronglúcthởra.

Nhưthếđâylàmộtýthứcsơđẳngcủahơithở,tuynhiênnólạibiểuhiệnmộtkhíacạnhrấtquantrọng.

ITốthơnhếtlàbạnnênngồibẹpxuốngđất.Cộtsốngvàótthẳnghàng.Bạnhãytậptrung

tưtưởngvàoviệchítthởvàloạibỏhếtmọiýnghĩkhác.Hítvàothậtchậmvàthậtsâu,trongkhiđếmnhẩmcácgiâytrôiqua.Bạnhãybắtđầuvới

2giâyhítvào–Hãynínthởtrongthờigiangấpbốnlầnđó=8giây–Sauđóthởrathậtchậmkhôngngắtkhoảngtronggấpđôithờigianhítvào=4giây.

Tậpbàinàyvàibalần,sauđótăngthờigianlên.Nhịpthôngthườngnhấtđượccăncứtrênthờigianhítvào.Khôngkhíđượcgiữlạilàgấpbốnlầnthờigianhítvào.Thờigianthởralàgấphailầnthờigianhítvào.

Vàchúngtacó:

HÍTVÀO

NÍNTHỞ

THỞRA

2giây

8giây

4giây

3giây

12giây

6giây

4giây

16giây

8giây

Lúcnàochúngtaphảicóđược:a)sựchậmrãitốiđab)sựtậptrungtốiđa

IIViệchítvàovàthởrađượcthựchiệnbằngmộtlỗmũithôi.Bạnhãyngồi.Đểngóntrỏvà

giữangaygiữahai chânmày;dùngngón cái và ápútđểbít lỗmũikia.Hãy tập trungvào.Thườngngườihuấnluyệnviênsẽyêucầuhọcviênnhắmmắtlại.

Hãyápdụngmộtnhịpthở,thídụnhưlà:3giâyhítvào12giâynínthở6giâythởra.

(Tôinghĩcácngóntrỏvàgiữaphảiđượcđặtởngayđầuhaichânmày).Dùngngóncáiđểbítlỗmũiphải.Thởthậtchậmtrongvòngbagiây(đươngnhiênlàbằnglỗmũitrái).Hãytậptrungvàolốiđicủakhôngkhí.Xongđiềunày,hãybítlỗmũitráivớingónápút.Nínthởtrongvòngmườihaigiây.Bỏngóncáirakhỏilỗmũiphải.

Sauđóhãythởrabằnglỗmũiphảitrongthờigiansáugiây.Hãylàmlạibàitậpnàynhưngbắtđầuvớicáchhítvàobằnglỗmũiphảivàthởrabằnglỗ

mũitrái.Nhữngthựctậpnàydạychochúngtacóthóiquenthởthậtchậmvàgiúpchocácphếnanggiãnnở.

Nhịpđộ3–12–6giâylànhịpđộthôngthườngvàchậmnhất.Vảlại3giâylàthờigiancầnthiếtđểhítthởchothậtsâuSauđónínthởtrong12giâykhôngcógìlàquáđángcả.

Sauđócácbàitậphítthởtănglầnthờigianlên.Nhịphítthởđượcxem“trungbình”là

nhưsau:Hítvào:16giâyNínthở:64giâyThởra:32giây.

…điềukhôngđượclàmnếukhôngcótậpluyện.Cácbàitậpthởcómộthiệuquảbổdưỡngrấthữuhiệuchocơthể;chúngmauchóngtạo

ranhiềuthayđổiđángkể.Chúnggiúpíchthậtđắclựccáchoạtđộngtrítuệ,nhưngchúngphảituântheolờikhuyêncủabácsĩ.

Córấtnhiềubàitậpthởkhác,hướngđếnnhiềumụcđíchđặcbiệt(chothểchấtvàtinhthần).Vàchúngcũngđượckếtnốivớicáctưthếđặcbiệt.

Nhưvậy,việchítthởcủachúngtaítnhiềugìcũngđượcliênkếtvớihoạtđộngchứcnăngcủacơthểchúngta.Nócungcấpchocơthểchúngtalượngôxyvànănglượngcầnthiết.Nóđiềuhòasựcânbằngthểdịchcủachúngta,khắcphụccácrốiloạnthầnkinh,cảmxúcvàcácbệnhchứcnăng…vàthểchất.Nhịpthởđượckiểmsoátảnhhưởngđếnđờisốngtinhthầncủachúngta,vàtạosứcmạnh,sựcânbằngvàniềmvui.Nócũngảnhhưởnglênhệtuầnhoàn,nhịptim,tiêuhóa,thậnvàsựchuyểnhóa.Nóloạibỏcácchứngcogiật,mấtngủ,cáctrạngtháisuynhược,tínhdễcáugiận.Đươngnhiênnóđòihỏimộtthờigiantậpluyệnlâudàidướisựhướngdẫncóthẩmquyền.VàngườitacóthểxácnhậnrằngcácngườiphươngĐôngđãnhậnthấyđúngkhiquychosựhôhấpcóchủýnhiềuđặctính“thầnkỳ”…

Đểkếtluận…ThuậtYogadạychochúngtasựhiểubiếtcaocảvàgiúprấtđắc lựcđờisốngthườngngày.Vềmặtthểchất,nócóthểlàmthayđổimộtconngườitrongvàitháng.Mộtlầnnữa,chúngtanênbiết,làbấtcứloạibàitậpnàoluônphảiđượcthựchiệnvớisựtậptrungcaođộvàkhôngbaogiờmangtínhtranhđua.Bấtcứngườinàocũngkhátkhaothựchiệnđượcmộtviệcgìđócóýthức,đượcthoátrakhỏicáccơchế,cácvòngxíchcổvàcáccảmxúcđộchạicủahọ.ThuậtYogagiúpchosựhiểubiếtchínhmìnhvàkhámphátấtcảnhữnggìnằmngoàiCáiTôinhỏbécủachúngta…

CreatedbyAMWord2CHM

Chương12.MỘTNGHỆTHUẬTSỐNG

NHỮNGTHÀNHTỰULẪYLỪNGTRONGTÂMLÝHỌCHIỆNĐẠI

Tấtcảchúngtađềuthamgiavàocôngviệcsángtạotấtcảchúngtađềulàvua,thisĩ,nhạcsĩ,vàcôngviệccònlạilàchúngtahãytựcởimởnhưnhữngnụhoasenđểkhámphá

nhữnggìtồntạitrongchúngta.HenryMiller

Chúngtađãđiđếnđoạncuốicủaconđường.Đâylàphầnkếtcủamộtquyểnsáchtâmlýhọc,trongkhibảnchấtconngườilàvôtận…Cũngvìlẽđómàtôicầumongsựkếtthúcnàylạilàmộtsựkhởiđầu.NếuôngXchịuthựctậpYogahoặcbàYchịulàmmộtphântíchtâmlý,họcóthểhướngđếnsựcânbằngvàsứckhỏe.Nhưnghọcũngcóthểnhìnxahơnvàxemtâmlýhọcnhưlàsựkhởibướcđếnnhữngđỉnhcaohơnchưađượcphầnlớnloàingườibiếtđến.

Vìvậytôimongcuốnsáchnàyđượcdùngchomộttầmnhìnxahơnlàvaitròlàmngườicủachúngta.Tôichủyếuđềcậpđếnkhoatâmlýhọc“máymóc”;tôiđãtháogởcác“bánhxe”,cácxúpápvàpíttôngcủaconngười.Vàtôicũnghyvọnglàtrìnhbàyđượccácnguyênnhânthườnggặpcủasựhỏnghóc.

Hìnhnhư(theolờingườitađồn…)conngườimuốntìmđếnsựanbình,hạnhphúc,cânbằngvàvẻđẹp.Sẽlàmộtchươngtrìnhtuyệtmỹ,nếunhưngườitakhônglàmđiềuhoàntoàntráingược!Nhưngnếuchúngtanhậnthấyhơnbaphầntưconngườiđềusợsệt,kíchđộng,dễbịkíchthích,rốiloạnthầnkinh,kiệtsứcđếnlúcđóngườitamớinhậnrarằngphảixemxétlạivàiquanđiểm.Rấtnhiềuýkiếnđượcápdụngvìthóiquenđơnthuần;thếchúngcóđemlạihạnhphúckhông?

Cácbạncũngđãnhậnthấytâmlýhọckhônghềrăndạymộtai.Nókhôngbaogiờnói“điềunàytốthoặcxấu”;nhưng“điềunàytựnhiênhoặckhôngbìnhthường”.Ngoàirachúngtacònphảihiểuchothậtrộngnghĩacủatừ“khôngbìnhthường”…Nếucáckhảnăngtinhthầncủachúngtatolớnhơnvàchúngtachỉsửdụngmớicómộtphầnthôi,đólàđiềukhôngbìnhthường.Nếucácbạncónhữngý thứcvềchínhanh,nhưng lại cứvô tâm, thìviệcnàycũngkhôngbìnhthường.Nếucácbạncứsốngvìcácdồnnénvàmặccảmcủacácbạn,điềunàycũngkhôngbìnhthường!Bởivìsốngdướicáckhảnăngcủachínhmìnhlàđứngngoàicáinhiệmvụđượcgiaophóchochúngtatrêntráiđấtnày.

NhữngngườimuốnthayđổithânphậnhiệntạiNhưngaiđãtạoranhữngđiềukiệnsốnghiệntại,nếukhôngphảilàchínhchúngta?Nếu

chúngtaxaođộng,chúngtasẽcónhữnghànhvixaođộng.Nếuchúngtabấtđộngvềmặttinhthần,chúngtasẽkhởiphátcáchànhvitrìtrệ.Thậtkhổtâmkhithấycóquánhiềungườisốngmộtcáchmáymócvàvôthức…Họkhôngbiếtmìnhđanglàmgì…hoặcbiếtrấtít!Aicóthểtựkhẳngđịnh,saumộtngàylàmviệc“Trongthâmtâm,tôi thậtsựđãýthứcđượctrongnămphút”?…Thayvàođó,ngườitalàmviệcmộtcáchmáymóc,suynghĩmộtcáchmáymóc,ngườitasốngtrêncácchứngmáycơvàthóiquenthườngngày.

Chínhvìthếmàrấtnhiềungườiđangsốngnhưngnhưđãchếtrồi,nhưtôiđãnóitrướcđây.Họbịđungđưabởisựvôthứcmàhọkhôngbuồnpháthiện.Cóbaonhiêucửchỉýthứcchohàngtriệucáivôthức?Cóbaonhiềulờinóinhưvẹt,đượchọcởnhàtrườngmàkhôngbaogiờđượcnhắclại?Cómộtchútgìýthứccánhânnàođótrongtấtcảnhữngthứnày?

Thayđổithânphậncónghĩalàchúngtaphảithayđổichínhchúngta.Tấtcảnhữnggìchúngtalàmlàtốiquantrọng.Mỗihànhvimàchúngtalàmđượckhắcsâutrongchínhchúngtavànhữngngườikhác.Cóthểnàochúngtachịuđựngmộttráchnhiệmnặngnềnhưthếnếuchúngtakhôngbiếtnhữnggìchúngtalàm?Vàkhôngbiếtđiềugìđãxuikhiếnchúngtahànhđộng?

Trởnênýthứchơnlàmộthoànthiện.Nhưngýthứccũngnhưýchí,nóđòihỏisựcạorửanội tạivàsự luyệntập.Nếuý thức làsựhoànhảo,nóđòihỏicácđiềukiệnphảihoànhảo.Trướctiênnóđòihỏisựcânbằngvàmộtsựliênkết.Mộtconngườimànộitâmkhôngvữngvànglàmộtcỗmáyvôthức.

Conngười luônbuộcphảichấpnhậnmộthiểmnguy: trở thànhmộtcỗmáy.Nếuconngườilàmộtcỗmáy,ngườitachỉcóthểtrôngchờcáchànhvimáymócmàthôi,dùchoanhtacóphụtráchvềkhoahọc,thơcahayâmnhạc.Conngườicóthểkhôngcònlàmộtcỗmáy,vớiđiềukiệnanhtaphảihiểuchínhmình:Đâylàmộtcôngviệclàmlâudàinhưnglạilàmộtkhámphátuyệtdiệu.

Đểthayđổisốphậncủamình,chúngtaphảihiểunó.Thếnhưngrấtnhiềungườitưởngmình“đãhiểurấtnhiềuchuyện”,trongkhihọchỉnhìnthấycácsựviệcquamộtcáitôibịméomó.Nếuchúngtaphảihiểusựnốitiếpsauđây:

A–B–C–D–E–F,cóthểchúngtahiểuđượctừAchođếnC,từAchođếnD,v.v…CũngcóthểchúngtahiểuđượctừAchođếnE,nhưngkhôngthểnàohiểurõkhoảnggiữaEvàF.Rấtnhiềungườitưởngrằnghọ“đãhiểumộtphầnlớn”.Màthậtrahọchẳnghiểumộtchútgìcả.BởivìviệccầnlàphảihiểutừchínhF,vàtấtcảnhữnggìởphíatrướcchỉđơngiảngiúpchúngtahiểunómàthôi.

Córấtnhiềungườicónhiềuquanđiểmsai lầmhoặcméomó.Đươngnhiêncácquanđiểmnàytùythuộcvàocáitôicủahọ.Tôixinnhắclạilàmộtcáitôibịméomóchỉcóthểhiểumộtcáchméomómàthôi.Làđiềuhiểnnhiên.Trongkhimộtcáitôisángsuốtvàkhôngmặccảmnắmbắtcácsựviệcmộtcáchsángsuốtvàbaoquáthơn.Cũnglàđiềuđươngnhiên.

Đểcóthểhiểuđược,chúngtaphảithoátkhỏicácquanđiểmsailầm.Nếukhôngcáchiểubiếtmớisẽđượcđặttrêncácnềntảngsailầm.Thayđổicácđiềukiệnà?Mọithứđềutựđứngvữngđượcvàmọithứđềutùythuộcvàonhau!Chínhchúngtađanglànềntảng.Vàtấtcảmọiviệcluônđượcthựchiệntheocáchcủaconngườichúngta!

ThanhlọccátínhcủachúngtaTrướchết,thếnàolàmộtcátính?Đólàcáchmàchúngtađáplạicáchoàncảnh.Cátính

sẽthểhiệntháiđộcủachúngtatrongcácmốiquanhệxãhội,thiênhướngtìnhcảm,tínhkhítrộinhấtcủachúngta.Nótùythuộcvàotínhkhícủachúngta,củahệthầnkinh,cáckhuynhhướngtrítuệcủachúngta.

Thếnhưngrấtnhiềungườilạicằnnhằn:“Tánhtôiđãnhưthế,tôikhôngthểlàmkhácđược.Tôidễbị kíchđộng, tôi thùvặt, tôibồngbột, và tôi–cái–này, tôi–cái kia, v.v…, vả lạingườitakhôngthểnàothayđổitínhtìnhđược!”

Nhưngchínhngườiđànôngnày lạibắtđứa conông ta thayđổi tháiđộ,nếuđiềuđókhônglàmchoôngtavừalòng.

Ôngtaralệnhchoconôngtathayđổitínhnết,nhưngvớichínhmình,ôngkhôngralệnhgìhết…màđiềunàydễhơnnhiều.

Nóikhôngthayđổiđượctínhnếtlàmộtlờithútộichailỳ.Đólàthừanhậnsựthấtbại.Vàphầnlớnnhữngngườithốtracâunóinàylànhữngngườiyếuđuốihoặchunghăng(màđiềunàycũnggiốngnhauthôi).Họđãtựtạochomìnhmộttuyếnphòngthủ,đểngăncảncácvấnđềcủacuộcsốngchạmđếnhọ.Họlosợcáctìnhhuốngmớimàsựyếuđuốicủahọkhôngtàinàochịuđựngđược.Bởivìhọchỉcósẵnmỗimộttháiđộ,thẳngđờvàcứngnhắc.

Phầnlớnnhữngnỗisợvàxungđộtnộigiớitạorasựngưngtrệpháttriểncủaconngười.Nhàtâmlýhọccókhinhậnthấycónhiềungườicóthểpháttriểnvớisựsángsuốthoànmỹ,

nhưnghọlạibịphongtỏađâuđó…Nhưthế,đâylànhữngngườikhôngsinhkhí,sốngcảmộtcuộcđờimàkhôngbaogiờthayđổitínhnết…chínhbởivìhọkhôngcósinhkhí!Nhưngcácbạncónghĩconngườiđánggiáhơnthếkhông?Hẳntronganhtacóbiếtbaokhảnăngsángsuốt,phánđoán,nănglượngvàhànhđộng.Nếuvềmặttinhthầnanhtabịkềmhãm,làmsaoanhtacóthểthựchiệnmộtđiềugìđómangtínhcáchthậtsựcủaconngườiđược?

Tráivớiđiềunày,mộtconngườicânbằngvàhợpnhấtluôncảnhgiác.Trướcmọicâuhỏicủacuộcđời,anhtachoralờigiảiđápcầnthiết.Anhtaluôntiếntớitrước,luôntiếnhóamộtcáchhoànhảocùngvớicáchoàncảnh.

Conngườinàylàmộtnhàquýtộccủacuộcđời.Anhtasángsuốtvàýthứctrướccáchoàncảnh.Anhtalàchủcủabảnthânmình.Anhtanhảyxuốngvựcthẳmlàđiềutựnhiên,nhưnganhtamauchóngtrồilênmàcáccảmxúckhônghềlàmtổnthươnganhta.

Chúngtaluônphảibiếtnói“không”vớisựtrìtrệ,dùdướibấtcứhìnhdạngnào.Vấnđềởđâylàchúngtaphảihiểuđượcchúngta!Đâylàmộtngườiđanglàmviệcthậtcậtlực;anhtachạyđủmọinơi,anhtalàmviệc,anhtachỉhuy,anhtahoạtđộngkhôngngừng.Vớicuộckhámnghiệm,chúngtanhậnthấyđâylàmộtngườibịthôithúctheobảnnănghoặcmộtngườihunghãn.Vềmặttinhthần,conngườinàycóphảilàmộtngườinăngđộngkhông,bấtchấpcáchoạtđộngthểchấtkia?Khôngđờinào,anhtalàngườikhôngsinhkhí!Anhtakhônghềlàmbấtcứđiềugìcóýthức:chínhnhữngthôithúchoặctínhhunghăngcủaanhtahànhđộnggiùmanhta.Anhtachuyểnđộngrấtnhiềukhôngkhínhưngchỉđểtạoragiómàthôi…

Bấtcứmộtsailệchnộitạinào,mặccảm,dồnnén,đềulànguyênnhâncủasựphongtỏavàtrìtrệ.Mộtngườibịkềmhãmhoặccómột“cátínhxấukhôngchịuđược”khôngbaogiờchấpnhậncátínhđóởmộtđứatrẻnít…Phảithúnhậnlàtôikhôngtàinàohiểuđược…Nếumộtngườikhôngthểnàolàmbấtcứđiềugìđóđểtựhiểuvàsửachữamình,làmsaongườiđócóthểbắtbuộcmộtngườiyếuđuốihơnanhtalàmviệcđó?Hơnnữa,ởđâyngườitakhôngbiếtailàkẻyếuđuốihơn…ngườiđóhaylàđứatrẻ?

GiảithoátchínhmìnhThậttầmthườngkhinóimột“ngườidễbịkíchđộng”suynghĩvàhànhđộngkháchẳn

một“ngườibìnhthản”.Hoặcmột“ngườivụngvề”nóikhácmột“ngườihunghãn”.Tuynhiênđiềutầmthườngnàychegiấumộtchânlýquantrọng.

Mỗingàyconngườiphảitựđặtchomìnhmườilầncâuhỏi“Hiệngiờtrạngtháitinhthầnvàthểchấtcủatôinhưthếnàođây?”Thídụanhtasẽtrảlời“Tôiđangmệtmỏivìthếtôichỉcóthểthựchiệnđượcvàihànhvicủamộtngườimệtmỏimàthôi”.Hoặc“Tôiđangbịkíchđộngvàloâu,vìthếtôichỉcóthểsuynghĩbằngtâmtrạngkíchđộngvàloâucủatôithôi”.Đóchínhlàlôgic,cóphảikhông?Nếutrạngtháicủachúngtabịsuyyếu,lừđừhoặcbịbópnghẹt,cóthểnàochúngtacóđủkhảnăngđểcóthểthựchiệnnhiệmvụcủachúngtamộtcáchtrọnvẹnkhông?Chúngtacóđủýchívàýthứcthựcthụkhông?Dĩnhiênlàkhông,bởivìcácđặctínhcaocảđócủaconngườiđòihỏisựhàihòacủacátínhchúngta.

Hoặcgiảcâutrảlờicủangườinày“Tôicómặccảm”(chodùanhtakhôngthểhiểuchínhmình).Vìthếanhtahànhđộngvàsuynghĩbằngnhữngmặccảmđó.Tronganhtacómộtlăngtrụlàmbiếndạnghìnhảnhcủasựviệc.Anhtabịbẻgãy,phânchiathànhnhiềumảnh.Cólúcmảnhnàyhoạtđộng,cókhilàmảnhkhác.Anhtakhôngbaogiờtựdohànhđộnghoặcmộtcáchtrọnvẹn;nhưnganhtaluônbịcácsứcmạnhnộitạichỉhuy,màanhtakhônghềbiếtđếnuylựchoặcngaycảsựhiệndiệncủachúng.

Gầnnhưmọingườitưởngmìnhlàmđượcmộtcáigìđó.Họnghĩhọ“hoàntoàntựdovàhànhđộngmộtcáchtựnguyện”.Thếnhưngmộtlầnnữa,“hànhđộngmộtcáchtựnguyện”cónghĩalàphảigiảithoátrakhỏichínhmìnhvàcáclăngtrụnộitại.Ýchílàsựhàihòamạnhmẽ,khôngphảilàmộtsựphânchiahoặccocúm.Khôngbaogiờcótựdomộtkhivẫncònhiệnhữucácbóbuộcnộitại.Cóđiềuchắcchắnlàmộtngườibịdồnnéntìnhdục(thídụ)sẽkhôngbaogiờcómộtnộitâmtựdokhicácdồnnéncủaanhtachưabịloạibỏ.Hơnnữa,anhtasẽchuyểngiaocácdồnnénnàychocáchậuduệanhta…vàsẽlàcâuchuyệnmuônđờicủacácsựgiáo

dụcyếukém.Conngườitưởngmìnhhànhđộng.Nhưnganhtavẫnphảiphụctùngcácthiểunăngnội

giới,cácthóiquenđộchại,cáctậttinhthần,v.v…,vàanhtasẽkhônglàmgìhết.Màđiềunàylàngoàiýmuốncủaanhtavàanhtacũngkhôngthểnàohiểutạisaovàbằngcáchnào.Cómộtcáigìđótronganhtabắtanhtaphảisuynghĩvàhànhđộng.Lúcnàyanhtakhônghềýthứcđượcchínhconngườimình.Nếuanhtakhôngýthức,cónghĩalàanhtađangngủ.Nhưngvìanhtađangngủnênanhtakhôngbiếtmìnhđangngủ.

Tấtcảchúngtađềuhànhđộngbằngtrạngtháicủatinhthầnvàthểchấtchúngta.Nếutrạngtháiđótốt,cáchànhđộngcủachúngtacũngsẽtốt.Nếutrạngtháicủachúngtahùngmạnh,chúngtasẽcónhữnghànhvihùngmạnh.

Nếuchúngtamuốnthayđổisốphậnvàcuộcđờicủachúngta,chúngtaphảithayđổitìnhtrạngthểchấtvàtinhthầncủachúngtabằngcáchthanhlọcvàchỉnhsửanólại.

ĐanhâncáchTấtcảchúngtađềunóiTôi.Tôimuốncáinày,tôinghĩthếkia,v.v…Chúngtatuyênbố

mộtcáchlạnhlùng:Tôiquyếtđịnh,tôichọn,tôimuốn,tôidodự,tôinhútnhát,v.v…Vàkhimàconngườivẫnhànhđộngtheocácthôithúcvôthứcquantrọngđó,anhtavẫnnóitôimuốn!Điềunàycónghĩagì?Rằnganhtakhôngbiếtmìnhđãnóigì!

Đâylàmộtngườihunghãn.Thídụanhtasẽnói“Tôikhôngđểchongườitabắtnạttôiđâu!”Tạisaoanhtaluôncócâuhămdọanàyởcửamiệngvậy?Bởivìanhtacảmthấybịtấncông.Tạisaoanhtacảmthấybịtấncông?Bởivìanhtasợ.

Vìthếđúngraanhtaphảinóinhưthếnày“Trongtôicómộtcáigìđóbắttôiphảihunghăng;vàcái“cáigìđó”là“nỗisợcủatôi”.

THAYVÌNÓI:TôinhútnhátTôibuồnTôidodựTôiquyếtđịnh,tôinghingờ

NGƯỜITAPHẢINÓI:CótrongtôimộtcáigìđóbắttôiphảinhútnhátCótrongtôimộtcáigìđóbắttôiphảibuồnCótrongtôimộtcáigìđóbắttôiphảidodựCótrongtôimộtcáigìđóbắttôiphảiquyếtđịnhhoặcnghingờ…

…Vàcứthếmàtiếptục.Bởivìsựviệccứxảyranhưthếtrongcuộcđời.Cónhiềungănkéođượcmởravàđóng

lạitrongmỗimộtnhâncách.Chínlầntrênmười,chúngtakhôngthểlàmgìkhácđược.Nhưngngườitacứvẫnnóitôinhưthường:vìthóiquenvàbởivìnóđãmệthơnviệcphảitìmhiểuchínhconngườimình.

Thườngconngườicónhiềungănkéotinhthần.Trongmộtconngườithôi,cónàolàngănkéoyếuđuối,ngănkéosợhãi,nhiềucáikhácchocácdồnnén,thôithúc,hunghăng,v.v…

Trongmộtnhâncáchcóbiếtbaonhâncáchkhácnhau.Bâygiờchúngtahãythídụtrongmỗiconngườichỉcóhainhâncáchthôi,thếanhtacó

lợihơnkhihợpnhấtchúnglạikhông?Đúng,cóphảivậykhông?Thếnhưng,rấtnhiềungười,khôngnhữngcóhainhâncáchkhácnhau,màcóđếncảchụcđấy.Vàtrongtrườnghợpnày,sựhợpnhấtchúnglạicũngrấtquantrọng.Bởivìcókhicác“ngănkéo”làmviệcchoriêngchúng.Vàmỗicáinhưthếtinlàmìnhcólý…Việcmàconngườilàmlàđiềutốt,cáimàanhtanóilàchânlý…mặcchoviệcmườiphútsauđóanhtathayđổiýkiến,bởivìmột“ngănkéo”khácđãđượcmởra.Đếnlúcđóanhtanói“Tôithayđổiýkiến”.Nhưvậyconngườibịchìmngậptrongmuônvànmâu thuẫnnội tại, tựhỏimộtcáchngây thơkhôngbiếtchuyệngìđãxảyravớimình…Rấtnhiềungườisốngnhưthếsuốtcảđờihọ.

Nóitôi,phảikhôngđượcxemnhưmộtcáitật,nhưnglàmộtcảmxúchànhđộngvớitoàn

bộconngườimình.Điềunàybaogồmsựýthứcchínhmình,sựsángsuốtvàmộtýchíthựcthụ.Vìvậybấtcứcôngviệc làmtâm lýnàocũngphảihướngđến tầng lớpquý tộccủaconngười.

ConngườivớicuộcđờiCuộcđờivẫntiếpdiễnvàsựpháttriểncủanóxoaychậmnhưmộtbánhxequạtnước.

Conngườiphảicókhảnăng(bằngsựcânbằngcủaanhta)đểcholướttrênngườianhtamộttìnhhuốngbấtlợinàođó.Cònvớitìnhhuốngcólợi,nóđòihỏiphảiđượcsửdụngđến.Nhưngcáchsửdụnghayhoặcdởlạitùythuộcvàosựsángsuốtcủachúngta!Thườngnhữngngườikhôngcókhảnănglợidụngmộttìnhhuốngtốtlànhữngtên“tùnhântinhthần”.Họchínhlànhữngngườicónhiềusailệchnộitại.Cuộcđờikhôngbaogiờcôngbằnghoặcbấtcông.Nócũngkhôngtốthoặcmùquáng.Đóchỉlànhữngthuộctínhcủaconngười.Cuộcđờiphảilànhưthếđấy:thếtạisaongườitalạimuốnnóphảitốthoặcmùquáng?

Cuộcđờirất lôgic.Nóchảythảnnhiênnhưmộtconsôngđưacácconthuyềnchởđầyngười.Điềucốtyếulàlàmsaobiếtđượcconthuyềnmìnhkhôngbịvônước.Đólànhiệmvụcủacácnhàgiáodục,bácsĩvànhàtâmlý.

Sựtiếntriểncủacuộcđờidườngnhưquátànnhẫnđốivớinhữngngườisuynhược,yếuđuối,bệnhhoạn.Cókhi,thayvìmuốnxuyênthủngmànsương,họchỉlàmchocácthấtbạitrởnênnặngnềhơn.Họlàmlạinhữnghànhđộngđó,màkhôngcầntựhỏitạisaomìnhthấtbại,vàphải dùng nhữngphương tiện gì để tránh lần thất bại khác đây!Họ trở lại cuộc chiến vớinhữngthứvũkhíđó,thậtlàphilý.Đươngnhiênlàhọsẽthấtbạinữamàthôi.Họngoancố,vẫnvớinhữngphươngtiệnđóvàcũngkhôngcầnnghĩxemhànhđộngnàycóthíchhợphaykhông,xemcoihọđãnhìnchínhxácvàovấnđềchưa,hoặccácvũkhícủahọcóbịsétrỉhaykhông…

Lầnhànhđộngmớilàlầnthấtbạimới.Cỗmáyconngườibắtđầuhoạtđộng,đẩylênmứctốiđa,đếnmứcđiêncuồng…Vàconngườiđócànglúnsâuxuống;ngườiđócảmthấydườngnhưnỗibấthạnhđếnvớimình,màkhôngcầntìmhiểuxemsựthấtbạicủamìnhcóphảidomộtkềmhãmnộitạikhông.

Nhưtôiđãnói,conngườichỉnhìnthấycáctìnhhuốngxuyênquatâmtrạngcủaanhta,giốngnhưmộtchiếcmáythuthanhđượcbắtsẵnngaymộtđàicốđịnh.Nhưvậy,nhiệmvụcủaconngườilàphảithaycácbóngđènhưvàchọnchomìnhmộttụđiệnkháctốthơn.

Chửibớicuộcđờikhôngcóíchgìcả;vấnđềlàphảibiếtsửdụngnóởmứctốtnhất.Cuộcđờikhôngcómắtđểnhìnvàtaiđểnghe.Nhưngnếuconngười,vìkémsángsuốt,ítnhiềunhưbịmù,sẽđụngđầuvàocáctìnhhuốngđểbịbểmũimàthôi.

Nguyềnrủa cuộcđời làđiềuvô ích.Đểchiếnđấu, tôiphải thấyđịch thủcủa tôi.Nếukhôngtôibịđánhbạitrước.Nếutôimạnhvàcânbằng,việcthíchnghivớicáchoàncảnhcủacuộcđờisẽlàtròchơitrẻcon.Đólàđiềumàngườitagọilàmộtthànhcôngnộitại.Nhưthế,trướcsựthấtbại,tôicótrướcmặttôimộtđịchthủhữuhìnhvàquenbiết;mộtđịchthủmàtôicốgắnglàmchonómạnhhơn.Vàcókhitôinhậnthấy,tênđịchthủđólàchínhtôi.

Tâmlýhọc,sựtỏasángvớinhânbảnluậnThânphậnconngườilàcảmộttinhhoa.Nếubạnnghĩmìnhkhôngthuộcnhómtinhhoa

này,làbởivìbạnkhôngtìmkiếmđóthôi.Hoặctìmkiếmkhôngđúngcách.Cácsựviệctrọngđạiđềurấtđơngiản.ChúngtakhôngbaogiờnghĩChúaphứctạpcó

đúngvậykhông?Hơnnữa, các sựviệc trọngđạiphảiđượcmọingười tiếpcận.Nếukhôngchúngkhôngcònlànhữngsựkiệntrọngđạinữa.Đểtìmđượcchúng,chúngtachỉcầnkhởisựngaytừlúcbắtđầuvàtìmhiểuchínhmình.

Hànhtrìnhcủacácvìsaothậtđơngiản.Jean–SébastienBachthậtđơngiản.Cuộcđờirấtđơngiản.Chỉ cần chúng tanhìnđượcmọiviệc trong sựnốikết sáng suốt.Chỉnhữngđiềukhôngnằmtrongtrậttựvàsựhàihòacủavạnvậtmớikhóhiểumàthôi.Nhữngconngườirắcrốikhôngnằmtrongtrậttựnày,bởivìmộtrốiloạnnộitạingăncảnhọnhìnthấyvàthamdựvào.Cácsailệchnộitạicũngkhôngnằmtrongtrậttự;kểcảsựcocúm,hunghăng.

Cácsựviệctrọngđạiluônrấtđơngiản.Sựđơngiảnhóanộitâmlàmnênsựvĩđạicủaconngười.Vànếucóaiđóhỏitôi“Nhândanhaimàôngtándươngsựvĩđạiđócủaconngười,sựcânbằngvànănglượngthựcthụ?”Tôisẽtrảlời“Nhândanhtrậttựvàvìthếnhândanhcáitốt”.

Rấtnhiềungườichạytheocáccâuchuyệnphiêulưutrongphimảnhhoặcởnhữngnơikhác.Họùalênvàchenlấnnhau.Nhưngítkhinàohọxemxétconngườiđãthựchiệncuộcphiêulưuđó,họkhôngmuốntìmhiểutạisaolạicócuộcphiêulưuđó.Vàcũngvìthếmàhọchỉnhìnthấybềngoàimàthôi,vàmọithứđềunhưkhông.

Sẽlàđiềutốtđẹpnếunhưmỗingàychúngtacóthêmđượcmộtchútgìđó;vàmộtngàykhácmộtchútgìkhác.Sẽrấttốtnếuchúngtacóthểnóiđược“Ngàyhômnay,tôiđãcóthêmđượcđiềunày;điềunàyđãđượcloạirakhỏiconngườitôi;ngàyhômnay,tôiđãthayđổi”.Chínhnhờthếmàconngườitrởthànhmộtchùmtiasánghàihòa,trongsựthăngtiếnđếnsựđơngiản.

Nếuconngườithoátkhỏicáckềmhãmnộitại,cácvếtnhơ,nỗilosợvàtựkhépmìnhlạicủahọ,họsẽthayđổi.Vànếuconngườibắtđầuthayđổi,mọithứkhácsẽthayđổitheo.Giảiphápthậtđơngiản.Chínhvìthếmànórấtkhóđượcápdụng.Bởivìmuốnthayđổi,chúngtaphảinhậnbiếtcácvấnđềcủamình.

Rấtnhiềungườichỉlàchínhhọmàthôi,nhưngtrongmườinămnữa,họvẫncứnhưthế.Khôngcógìđượcthêmvàohoặcloạibỏđi…Thếhọkhôngđángphảihayhơnthếsao?Ngườitacóthểrútrađượcmộtbàihọctừbấtcứđiềugì.

Ngườitakhôngthểrútrađượcbấtcứđiềugìtừsựchailỳcủaconngười.Tínhchailỳkhôngtạođượcgìcả,nếukhôngphảitoànnhữngđiềuchailỳ.Ngườitakhôngthểrútrabấtcứđiềugìtừvôthứcnếukhôngphảilàcáchànhvivôthức.

Người tanóiđiềuhạnhphúcnhất làởđượcngayvị trícủamình.Thậtđúngvôcùng.Nhưngchúngtacótựhỏicóphảichúngtađangởđúngcáivịtrícủachúngtatrongvaitròcủamộtconngườiphảibiếtsuynghĩ,dạydỗngườikhácvàhoạtđộngtrênthếgiớinàykhông…

Ngườitacũngnóinghệthuậtlàmngườikhôngcònnữa.Tạisaoconngườilạimuốnđiềuđó?Cáckhảnăngcủaconngườivẫnhiệnhữungaylúcnàyđâycũngnhưcáchđâymườingànnămkiamà.Conngườivẫncóbànphímđó,nhưngcóbaonhiêulầnngườitađãdạychoanhtađánhlênđó?

“Khôngphảingườinàocũngcóthểtrởthànhnhàthôngthái”mộtngườiđãnóivớitôinhưthế.Nhưngcóainóiđếnviệctrởthànhthôngtháibaogiờ?Vàtạisaophảithànhnhưthế?.Nếuchúngtahọcđểcómộtchuyênmônchỉvềmộtlĩnhvựcnàođóthôi,thìchúngtasẽgópsứcvàosựbầncùngvàchia rẽ thếgiới.Làmộtnhàkhoahọcvàchỉbấynhiêuđó thôi thìkhông có gì đáng nói. Một trí thôngminh sáng suốt, không thành kiến, phát triển ramọihướng,mớithậtsựquantrọng.

Bảnthânsựgiáodụccũngkhôngquantrọngcholắm.Nếunhưnókhôngdạyconngườibiếttổnghợpcuộcđời,nóvẫnkhôkhanvàkhôngcómộtchútgiátrịnào.Tấtcảcácnềngiáodụctrênđờicódạychoconngườikhôngbịdàyvò,mangvôsốmâuthuẫnvànỗilosợkhông?Thayvìkhuyếnkhíchnhữngkhácbiệtgiữacácconngười,sựgiáodụcphảitrìnhbàysựgiaohảo.Nếukhôngcuộcđờivẫntiếptụclàmộtchuỗixungđộtvàđaukhổ.

Conngườikhôngnêntìmkiếmsựgiáodụcmàlàsựsungmãn.Anhtaphảitựtìmhiểucáckhảnăngcủachínhmình,vàthựchiệnchúngtrongsựhàihòacủachínhanhta.

Bằngnãobộ,chúngtathấyđượccáclăngtrụtrongchínhchúngta.Việcđầutiêntrướcmộttìnhhuốnglàtựhỏixemmìnhđãnhìnthấyđúngnhưvậykhông.Mìnhđãthấynótrọnvẹnchưa?Vàngàymaimìnhcósẽthấynónhưngàyhômnaykhông?…Bởivìrấtnhiềungườihayphánxét.Họphánxétngườikhác,đạolý,tôngiáo,vàcảbứctranhtrongphòngkhách.Họbắtđầumộtcuộctranhluậnmàđôikhilàmộtsựkhônghiểubiếtmáymóc.Tạisao?Bởivìhọchủquảnvànhìnmọiviệcbằngcáitôichứađầyđồphếthảivôdụng.Tuynhiênhọvẫnkhẳngđịnhlàhọđãquansátmộtcáchđúngnhấttrênđời.

Đạt được sự chủ quan là mục tiêu cao quý nhất. Không có sự chủ quan, con người“tưởng”đãhiểu,trongkhiconngườichỉnhìnxuyênqua“cáitôi”đãhóađá.Sựchủquanchỉcóthểđạtđượcvớisựgiảitỏacủachínhmìnhvàcácvấnđềvôthức.Nóxuấtpháttừsựbểnátcáclăngtrụmàtấtcảcácýnghĩđềuphụthuộcvào.

Vớimộtchủquansángsuốt,conngườiđạtđượcsựtỏasáng.Đếnlúcđóanhtalàmộtsứcmạnhổnđịnhđểbanphát.Sựtỏasángkhôngbaogiờđượctìmthấytronglosợhoặcyếuđuối.Nóđượctạoratrongsựthoảimáitinhthần,vàconngườikhôngbaogiờphảitrốnchạycácvấnđềcủaanhta.Mộtkhiđãtrởnênýthức,nhữngvấnđềnàykhôngcònkhảnăngtànpháđượcgìnữa.

Chúngtakhôngnênchiêmngưỡngnhữnggìvĩđạiởvàiconngười.Sựvĩđạiđóchỉlàhậuquảcủanhữngkhảnăngđãđượcgiảitỏa.Nhưngchúngtaphảithươngxótchocáigìcònđangthiếuởnhiềungườikhác,thayvìnhữnggìnócóthểlà…

Vànhưthế,bằngtâmlýhọc,conngườicóthểđứngvữngtrênđôichântronghàngngũcácnhàchủnghĩanhânbảntíchcực.Sựquânbìnhcủaanhtalàbệphóng.Sựloâuvàsợhãiđãbiếnmấtvớiniềmvuicủathiênnhiênvừatìmlạiđược.Anhtabướclênmộtvùngcao,vớisứcmạnhđượctăngthêmnhiều,sựkhoandungsángsuốtvàcaothượng.Anhtanhãnhặn,hướngvềnhữngngườikhác.Sựhàophồngvàlòngtốtcủaanhtakhôngxuấtpháttừmộtnhucầunộitại,nhưngdomộtsứcmạnhbìnhlặng.Anhtacóđượcsựthônghiểu,bởivìtrongtâmtrícủaanhta,mọiđấutranhđãchấmdứt…Tínhkhảáicủaanhtađếntừmộtsứcmạnhvĩđại,chứkhôngtừsựyếuđuối.

…Vàtôicầuchúcchomọingườicóđượcthiênduyênbằnglờichàotạmbiệtcácbạn.---HẾT---

CreatedbyAMWord2CHM

TỪĐIỂNNHỮNGTỪTHƯỜNGDÙNGTRONGTÂMLÝHỌC

NHỮNGTHÀNHTỰULẪYLỪNGTRONGTÂMLÝHỌCHIỆNĐẠI

Chúý:1)Nhữngtừđượccắtnghĩatrongquyểnsáchnàykhôngđượcnóilạitrongphầntừđiển

này.2)Nhữngtừcóđánhdấuhoathị(*)vừađãđượcđịnhnghĩatạiđâyhoặctrongtừđiển.SUYGIẢMÝCHÍSựsuygiảmýchílàmộtthiểunănghoặcsựđìnhtrệcủaýchí*.Chúngtađãxemxétnó

trongChương“Mệtmỏi””Suygiảmýchínhẹ,làlàmchoýchítrởnênkhókhăn,chậmchạpvàkhôngđượchỗtrợ

đúngmức.Sựsuygiảmýchílàmphântáncáccốgắngtựnguyệnđimọihướng.Nóthựchiệnnhiềuhànhđộngmàkhônghềkếtthúcđượcbấtcứcáinào.

Trầmtrọnglà,sựsuygiảmýchíbắtbuộcngườibệnhphảinằmliệtgiường(dạngchứnghamnằm),loạibỏhếtmọihoạtđộngxãhội.Suygiảmýchíđượcgặpởchứngtrầmuất*,suynhượcthầnkinh*,suynhượctâmthần*,v.v…Trongnỗiusầukhôngcớ*,ýchícókhibịloạitrừhoàntoàn.Chủthể(cókhitrongnhiềuthángliền)ởtrongmộttrạngtháihoàntoàntrơlývàphảichịuđaukhổdữdộivềcănbệnhmàanhtakhôngthểnàovượtquađược.Cóvàidạngsuynhượcýchíxuấtpháttừchứngnghiệnrượu.Hơnnữa,cácámsợ*,vàámánh*,biểuhiệnsựbấtlựccủaýchívàlàmchongườibệnhkhôngthểnàovượtquađượccáctriệuchứngđaukhổđó.

ĐÃNGTRÍNẶNGĐâylàtìnhtrạngtreolửngđộtngộtvàýthứctạmthờingưnghoạtđộng.Đâylàmộtchủ

thểđanghoạtđộng;anhtalàmviệc,nóichuyện.Độtnhiênanhtatrởnên“đãngtrínặng”;anhtaxanhmặt,ánhmắtnhìnđâuđâu.Ýnghĩcủaanhtahoàntoàntrốngrỗng.Sauđóanhtalàmviệclạivàtiếptụccáclờinóimàanhtabỏdởchừng.Tìnhtrạngđãngtrínặngthườngkèmtheotìnhtrạngmấttrínhớ.Khôngcótìnhtrạngchủthểbịtéhoặccogiật.Tìnhtrạngđãngtrínặngthườngchỉkéodàitrongvàigiây.Nócũnglàtriệuchứngcủacơnđộngkinh“nhẹ”.

THÍCHNGHIThíchnghilàmộtphảnứngmàconngườiđiềuchỉnhlốihànhxửcủamìnhđểđápứng

vớicáctìnhhuống.Đờiconngườiđòihỏivôsốthíchnghi,cảvềmặtthểchấtlẫntâmlý(thíchnghivớinhiệt

độ,vớimộtcôngviệcmới,mộtcảmxúc,v.v…).Phầnlớncácmặccảmxuấtpháttừmột“trụctrặcnhỏ”củasựthíchnghi.Sựkhôngthíchnghilànguyênnhânthườngthấycủacácrốiloạnvàxungđộtnộitại.Việcnghiêncứusựthíchnghicủaconngườiđòihỏiphảiđọchếttácphẩmnày…Dùsaođinữa,khảnăngthíchnghivớibấtcứhoàncảnhnàolàvôcùngquíbáuchoconngười!Nólàdấuhiệuchủyếucủasựcânbằng.

CẢMTÍNHCảmtínhlàtoànbộcácphảnứngtâmlýtrướccuộcđời.

Vìvậyđólàmộtcạnhgócnềntảngcủakhoatâmlýhọcvềconngười.Cảmtínhbaogồmtấtcảcácbảnnăng,khuynhhướngcủavôthức,củatưtưởng.Nóchỉhuycácphảnứngcủachúngta.Vậythếcảmtínhlàmộtlĩnhvựctâmlýhọcbaolavàtừđómàcảmtínhphảilụytheonhiềurốiloạntâmlý.Cácxungđộtnộigiới*,mặccảm*,rốiloạn,bệnhtâmlý*,dồnnén*,lànhữngphảnứngcủacảmxúc.

BỆNHTÂMTHẦNNgườimắcbệnhtâmthầncónghĩalàngười“xalạ”.Vậy,bệnhtâmthầnlàmộtrốiloạn

củatâmthầnngăncảnchủthểthamgiamộtcáchcóýthứcvàocuộcđờixãhộibìnhthường.KHUYNHHƯỚNGVỊTHAĐâylàmộtkhuynhhướngsốngvìngườikhác,chỉnghĩđếnnhữngngườikhácvìlòngtốt

tựnhiên…hoặcvìsựmấtquânbình tâm lý.Quả thậtcócác trườnghợpvị thabệnh lý.Nómangdángvẻcủalòngvịtha,nhưngtrênthựctế,nóchegiấumộtviệchoàntoànkhác.ThếRochefoucauldđãnóigì?…“hìnhnhưchúngtathườngcảmthấyhổthẹnvìcáchànhvitốtđẹpnhấtcủachúngta,nếungườitacóthểbiếtđượccácnguyênnhânđãtạorachúng…”.Cũngcónhiều“tật”vịthatốtbụngvàtậntụythậtsự.ChúngtađãthấycáctrườnghợpnàykhinghiêncứuvềJanetvànhữngngườimệtmỏi.

THAMVỌNGĐâylàsựtìmkiếmtháiquá(vàcókhidoámảnh)vềmặttiềntài,vinhquangvàdanhdự.

Nếuthamvọngcómụcđíchlàtiềntài,vẻđẹpvàcaoquýthìnócóthểchấpnhậnđược.Cònvềnhữngthứkhác!…Dướicạnhgócbệnhhoạn,thamvọngđượcthểhiệntrongsựkiêucăngvàtựphụ.Nóthườngđượcbắtgặpởnhữngngườibịmấtquânbình,ngườiđần,ngườihoangtưởng,v.v…

CHỨNGMẤTTRÍNHỚĐâylàmộtrốiloạnnặnghoặcnhẹcủatrínhớ.Cónhiềuloạimấttrínhớ:1)chủthểkhôngthểnàonhớcácbiếncốđãlầnlượtxảyra(thườngđượcnhìnthấyở

nhữngngườilúlẫntâmthần)2)chủthểkhôngthểnhớcácbiếncốtrướckhibệnh.3)vàibiếncốdườngnhưbịquênlãng.Màthậtra,cácdấuvếtvẫncònđó,vàngườitacó

thểnghĩkhôngthểcóviệcquênhoàntoàn.Cáctìnhhuống“bịlãngquên”đôikhitrồilênmặtýthứclạisauvàitìnhhuốngnàođó.

4)chứngmấttrínhớcóthểtừcácnguyênnhâncảmtính.Chủthể“quênđi”cácsựviệcquáđaubuồncủaanhta.Ngườitabắtgặpdạngnàytrongcácdồnnén.

Hơnnữa,vềmặttâmthần,cácrốiloạnmấttrínhớthườngxảyravàrấtđadạng:sốccảmxúc,ưuuất,nhịtrùngnhâncách,độngkinh…

LOÂUĐâylàmộttrạngtháibấtổnnộigiới,mơhồvàâmỉ.Ngườinàycảmnhậnmộtsựbấtan

sâulắngmàkhôngcónguyênnhânkháchquannào.Ngườinàysợmộttaihọagầnkề,mộttainạn;trítưởngcủaanhta“vẽra”cácbiếncốhãihùngmàtâmtríanhtakhôngtàinàoxuađuổiđiđược.Nhưthếchủthể luônởtrongtìnhtrạng“báođộng”vàcảmthấybất lựctrướccáchiểmnguymà“anhtacảmnhậnchúngđangđếngần”.

Tìnhtrạngloâuthườngđượctìmthấytrongsựtrầmuất,suynhượctâmthần,vàphầnlớncácrốiloạntinhthần.Đẩycaothêmmộtbậc,loâusẽtrởthànhsựsợhãi,vớivôsốtriệuchứngvôcùngđaukhổ.

DỬNGDƯNGĐâylàtìnhtrạnggiảmthiểucủacảmtính.Nógâyrasựdửngdưng,mộtsựthiếuphản

ứngtrướccáctìnhhuốngthườngngàyvàtìnhtrạngtrơlỳthểchất.Cónhiềudạngdửngdưng:

1)Tínhdửngdưngdothểtạng.Ngườinàyyếuđuốivàlờđờdobảnchấtvàtínhkhí.Sựdửngdưngvàlườibiếngcủaanhtabiểuhiệnmộtthiểunăngthểchấthoặctinhthần.

2)Tínhdửngdưnglàmộttriệuchứngthiểunăngvềtuyến(tuyếngiáp,yên,thượngthận,v.v...)

3)Sựlúlẫntâmthầnlúckhởiđầusẽgâyratínhdửngdưngvớisựtrìtrệvềmặttrithứccókhidẫnđếntrạngtháisửngsốt.

4)Chứngphânliệtlúckhởiđầucũngbiểuhiệntìnhtrạngdửngdưngvàlãnhđạmtoàndiện.Người“phânliệt”xoaylưnglạivớicácthựctếbênngoài,đểtựkhépmìnhlạimộtcáchtriệtđểvàocácmơmộngnộigiới.

Cáchchữatrịtínhdửngdưngtùythuộcvàonguyênnhân(chữatrịvềmặttâmlý,vớiykhoathườnghoặctâmthể,sốcđiện,v.v…).

CHỨNGTÁNTHÀNHĐâylàmộtthiênhướngtinhthần;chủthểđồngýngayvớilờicủangườiđốithoạibằng

cácđiệubộvàlờinóisáorỗng.Cókhianhtacònlặplạicáclờicủangườikia,trừkhianhtakhôngbắtchướccácđiệubộ.

Ngườitathườnggặpchứngnàyởnhữngngườirốiloạntâmlýhoặccómặccảm.Trongtrườnghợpnày,chủthểtánthànhvìsợphảinóitráilạihoặclàmphậtý(nhútnhát,mặccảmtựti,mặccảmOEdipe,v.v…)Cóvàichứngtánthànhbiểuhiệnmộtthiểunăngphánđoánvàphêbình.Ngườitanhậnthấychứngnàytrongsựsuynhượctâmthần*,cuồngđộng*.

THIỂUNĂNGTINHTHẦNMột ngườimắc chứng thiểu năng tinh thần có thể cómộtmức độ thôngminh bình

thườnghoặccaocấp.Tuynhiêncảmtínhcủaanhtakhôngpháttriểnbìnhthường,làmngăntrởsựtrưởngthànhvềthểchất.

Đólàtrườnghợpcủanhiềumặccảm,nhấtlàmặccảmOEdipe.Chủthểbịgắnchặtvàovàitìnhhuốngtrongquákhứvàkhôngthểthíchnghivớicáctìnhhuốngmớiđếnvớianhta.Đếnlúcnàysẽlàsựthấtbại,nỗiloâu,rốiloạntâmlý,v.v…

Chứngthiểunăngtinhthầnđượcthểhiệntrongnhiềulĩnhvực:tínhdục,mặccảmtựti,nhútnhát,ứcchế,v.v…Mộtphântíchtâmlýchiềusâusẽlôingườibệnhrakhỏitìnhtrạngtâmthầncủaquákhứmàanhtađangbámvíu,đểchophépanhtacólạimộttìnhtrạngtinhthầnbìnhthường.

Chứngthiểunăngcảmxúckhônghềgiốngchứngthiểunăngtâmthần.XƠCỨNGĐỘNGMẠCHNÃOLúcbanđầuchứngnàyđượcthểhiệnbằngnhữngdấuhiệu:choángváng,nhứcđầu,đột

ngộtmấttrínhớhoặchướngđi(chủthểkhôngthểnàonóitêncủamìnhhoặctìmlạiđườngvềnhà).Tìnhtrạngmấttrínhờnàycóthểkéodàivàigiờhoặcvàingàyvàthườngsauđóchủthểcólạitháiđộbìnhthường.

Cũngcónhữngthayđổicátínhbấtngờ;chủthểtrởnêngiậndữkhônglýdo.Rấtthườngkhi,chủthểcảmnhậnđượcsựbấtlựctinhthầncủamìnhvàphảiđaukhổnhưbịsasúttinhthần.Tìnhtrạngsasútnàycóthểdẫnđếnchứngtrầmmuộnkèmtheoloâu.

Cáchậuquảnghiêmtrọngcủachứngnàycóthểlà:têliệt,rốiloạnvềngônngữ,khôngthểthựchiệnvàicửđộng,độngkinh,v.v…

Vìthếngườitahiểutạisaocóvàitìnhhuốngnhạycảmcóthểxảyra:chúngđượcgâyrabởicácthiểunăngtrítuệvàrốiloạncủatháiđộ.

CHỨNGTHIẾUTRƯƠNGLỰCĐây là tình trạng“yếukém”củasựkích thíchcủamạng lưới thầnkinhvới tình trạng

giảmsútcơbắp(thườngởdạcon,dạdày,ruột).Chứnguểoảivàvàichứngmệtmỏi,làmsuy

giảmkhảnăngcothắtcủacáccơ,ngăncảnkhôngchongườibệnhđứngthẳngđược.NGỘĐỘCVÌBACBITURICMọingườiđềubiếtthuốcbacbituricđượcmuaquádễdàng,bấtkểcác“đơnthuốcbắt

buộc”…(veronal,dial,amythal,séconal,thuốcngủ,v.v…).Đôikhichúnglànhữngtrợthủrấtđắclực(trongcácchứngcuồngđộng,loâu,mấtngủ).Nhưngchúngchỉđượcsửdụngtheoýkiếncủabácsĩ.

Sựngộđộcmãntínhlàhậuquảthườngthấycủasựngộđộcvìbacbituric.Trạngtháithểchấtvàtinhthầncủangườibịngộđộcrấtđặctrưng:rốiloạntínhkhí,loâu,nổicáu,suynhượcthầnkinh,suygiảmýthứcđạođức,rốiloạnthầnkinh,run,rốiloạncáchđiđứng,củatrínhớvàsựchúý.

Việctiêuthụquánhiềuthuốcbacbituriccóthểdẫnđếntìnhtrạnghônmê.Ngườibịngộđộcphảiđượcchữatrịthậttỉmỉ.Khôngphảichỉcầngiảiđộcchochủthể;

chúngtacònphảitìmhiểuxemtạisaoanhtatìmkiếmsựtrốnchạybằngloạithuốcnày.Nguyênnhâncóthểlàdothểchấthoặctinhthần…làcâuhỏiđầutiênphảiđượcđặtra.

Hơnnữa,phươngphápchữatrịbằngtâmlý(nhấtlàphântíchtâmlý)sẽtìmđượccácrốiloạnkhảdĩmàchúngthườnglàđiểmkhởiphát.Nhưthếsẽloạiđượccácxungđộtcảmxúc,mặccảmvàloâu,v.v…

NÓILẮPMộtkhiếmkhuyếtrấtkhóchịuvàđaukhổvềmặttinhthần,chứngnóilắplàmộtrốiloạn

vềngônngữ.Nógầngiốngvớichứngmáycơ,cảmxúc,tậtvàámảnh.Chứngnóilắpchothấynhiềurốiloạn.

Cácrốiloạnvềphátâmđứnghàngđầu.Hoặcngườinóilắpgiậtgiật,lặpđilặplạichỉmộtâmtiết,hoặccáccơquancủalờinóibịphongtỏabởisựcogiậtvàtiếptheosaulàsựphóngthíchmộttràngtừdồndậpnổgiòn.Trướckhinóichuyện,ngườinóilắpthườngởtrongtìnhtrạngbấtđộngvàđãngtrí.

Cáckhiếmkhuyếtvềhôhấpcũnghiệnhữu(hítvàovàthởrakhôngđúngcách,cogiậtcủathanhmôn).Hơnnữa,chủthểnhănmặtvàbiểuhiệnchứngmáycơ,vặnvẹomiệng;cócảviệcnắmchặthaibàntay,giậmchân,chaumày…

Chứngnóilắpkhôngbiểuhiệnthườngxuyên;nóbiếnmấttrongkhihát,hoặcngaytrướcmặtngườikhác.Cảmxúclàmtăngthêmchứngnóilắp,sựsợsệttrướccôngchúng,mệtmỏihoặckhichủthểchúýđếnnhữngkhókhăncủachínhmình.Ngườitacũngnhậnthấychứngnàyđượcgiảmđivớitínhtựđộngvàtrongnhữnglúcdàodạttìnhcảm.

Trongmộtthờigianrấtlâu,ngườitanghĩsựquánhạycảmgâyrachứngnóilắp.Đươngnhiênnhữngngườinóilắplànhữngngườinhiềucảmxúc,nhưngcảmxúcnàythườnglàhậuquảcủasựtựtidotậtnàygâyra.Tìnhtrạngcảmxúcnàykhutrútạicáccơquancủalờinói.

Ngườitacũngnhậnthấycácxungđộtcảmxúcthườngđượcbiểuhiệntrướctiên(xungđộtnộitạidomôitrườnggiađìnhhoặchọcvấn;nỗilosợvôthứcđốivớimộtngườithân,dồnnén,mặccảm,v.v…).Nhưvậyởđâycũnglàtrườnghợpcủachứngthiểunăngcảmxúc.

Cách chữa trị?Vấnđề là tập lại cách thở (bằngnhiềukỹ thuậtkhácnhau), kiểmsoátgiọngđiệuvàdòngchảycủalờinói,cũngnhưsựtrongsángcủaýnghĩ.Cácbàitập“thưgiãn”cơrấtquantrọng(kỹthuậtyogarấtthíchhợp).Nếuhiệnhữumộtxungđộtnộitại,rốiloạntinhthầnhoặcmặccảm,đươngnhiênviệcphảicósựthamgiacủaphươngphápchữatrịbằngtâmlý.Khoaphântíchtâmlýchonhiềukếtquảrấthữuhiệu.

BUỒNCHÁNTheocáchnóibìnhdân,“Buồnchán”cónghĩalàđangtrongtìnhtrạngsuynhượctinh

thầnhoặctrongmộtnỗihoàihươngnàođó.Phiềnmuộnđượchiểutheonghĩanàythìlúcnàonócũnglàtriệuchứngcủamộtthiểunăngthểchấthoặctinhthần(tạmthờihoặckéodài).

VUKHỐNGVukhốnglàbịahoàntoànmộttộiáctưởngtượngnàođó.Nógâytổnhạichongườibịvu

khống,vàđiềunàybằngmộtcáchxảotrávàkhôngthểtẩysạchđược.Ngườitabiết“luôncònlạimộtchútgìđó”.Vukhốngthườnglàmộthànhvibệnhhoạn.Tráilạivàitácgiảhàihướcvukhốngchỉvớimụcđíchtạoramộtcâunóidídỏmmàthôi!Thếnhưngtácgiảhàihướcđócókhinàolạilàmộtngườisuynhượcmàchínhanhtakhônghềbiếtchăng?

CÁTÍNHĐãđượcnghiêncứutrong“kỹthuậttâmlýhọc”BỆNHNGỪNGCẢMNgườitađãbiếtđếnnhững“giấcngủdongừngcảm”tạoracảmtưởngchết.Tìnhtrạng

nàycóthểđượcthểhiệnlúcthứcdậy,hoặctiếptheocácxúccảmthậtmãnhliệt.Giấcngủdongừngcảmcóthểkéodàivàigiờ;cóvàitrườnghợpđượcnhậnthấyđãkéodàitrongnhiềunămliền.Giấcngủnàychỉcóvẻbềngoàimàthôi,bởivìngườibệnhvẫnýthức.Anhtanghevàbiếttấtcảnhữnggìxảyraquanhmình,tuynhiênkhôngthểcóphảnứnghoặctựvệ…

Người ta có thể gây ra chứng ngừng cảm bằng thuật thôimiên. Người bị chứng nàykhôngthểcửđộngtựnguyệnđượcvàgiữcáctưthếmàngườitađãápđặtchoanhta.Cũngcóvàitrườnghợptêbạidochứngưuuấtgâyra;cơnnàyxuấthiệnđộtngộtvớisựcứngđờcácchi;thânmìnhcóhìnhdángcủacâycung.Chứngtêbạidoưuuấtcóthểkéodàitrongnhiềunămchođếnmộtngàynàođónótựnhiênkhỏitrongnháymắt(bằngphươngphápchữatrịbằngtâmlý,sốcđiện,mộtsốccảmxúc,v.v…).Vìthếmớicótìnhtrạngmấyngườibạiliệtkhỏibệnh“mộtcáchthầndiệu',màGiáohộivẫngiữtháiđộrấtdèdặttrướcnhữngtrườnghợpnày.

SỐCDOCẢMTÍNHVÀSỐCCẢMXÚCXemởcácchươngcảmtínhvàcảmxúc.CHỨNGXUNGĐỘNGĐẬPPHÁĐâylàchứngđậpphámộtcáchđiêncuồng.Ngườibệnhđậpphátấtcảnhữnggìởngay

tầmtayanhta,vàbằngbấtkỳcáchnào.Ngườitanhậnthấychứngnàyởnhữngngườiđầnđộn,cuồngđộnghoặchưng–trầm–cảm.

CHỨNGHAMNẰMCónghĩalàtìmkiếmtưthếnằm(trêngiườnghoặcởbấtcứđâu).Đốivớitâmphânhọc,

vàitrườnghợpcủachứngnàybiểuhiệntrởlạitháiđộcủatrẻnít:tìmlạicáinôi,hoặcngaycảvúmẹ.Dạngnàycủachứnghamnằmlàsựámảnhthựcthụcủangườibệnh.

Cạnhbêndạngnày, cónhiềungườibệnhnằm liệt trêngiường.Chứngsuynhược tâmthầnlànguyênnhânthườngđượcbắtgặp.

GIẬNDỮĐâylàmộtcảmxúcmãnhliệtvàhunghãn,cókhiđượcgâyrabởisựphậtý,xúcphạm,

mộtbấtcông…Sựgiậndữgâyrasựkíchthíchvềlờinóivàchứcnăngvậnđộng.Trongvàitrườnghợp,cảmxúcnàylàmtiêudiệtýthức;chủthểhoàntoànmấttựchủ;anhta“khôngcònlàanhtanữa”,và“khôngbiếtmìnhđanglàmgì”.Cókhitìnhtrạngnàyđượckèmtheocáctriệuchứngchuyểnhóa:chủthểtrởnênmấttiếng,câm,bạiliệt…hoặctéchết.Sựnổigiậnđôikhibiểuhiệnmộtphảnứngkhôngtươngxứngvớinguyênnhân!Trừphiđâylàgiảitỏađộtngộtcủanhữnghiềmkhíchbịdồnnén,hunghãn“đượcấpủtronglòng”,nghiềnngẫmtinhthầnkéodài,ghentuông,v.v…Đâylàtrườnghợpcủacơnnổigiận“nổchậm”

Nhưbấtcứcảmxúcdữdộinàokhác,cơngiậndữnàocũngbiểuhiệnsựthiếutựchủ,xuấtpháttừsựkhônghàihòacủanãobộ(kiệtsức,làmviệcquásức,cảmxúc,v.v…)Chúngtađãthấycơchếvậnhànhcủatìnhtrạngnàytạimụcyhọctâmthể.Cũngcónhiềudạngnổigiậnhoàn toàn bệnh lý: động kinh, ngộ độc do nghiện rượu, vài loại tật, vài trường hợp hoangtưởng,v.v…

CHỨNGHẠMÌNHĐâylàtrườnghợpcủamộtngười“tựhạmình”xuốngngangbằngvớimộtngườithấp

kémhơn.Tìnhtrạngnàylúcnàocũnglàtriệuchứngcủasựyếuđuối,cơhộihoặcmặccảmtựti.Quảthật,cóphảirấtnhiềungườitỏracảmkíchtrướcnhững“ngườiquyềnthế”cólòngtốthạ cốđếnhọkhông?, “Anh ta khônghãnhdiệnđâu!”… là cáchhọbiểu lộ tình cảmcủahọ.Nhưngtìnhcảmnày,đượcngườihạcốnhậnbiết,làmcủngcốýnghĩtốtmàngườinàycóchochínhmình.Nóbiểuhiệnlòngtốtvàsứcmạnhmàngườinàycầnđểchegiấunhữngcảmxúctựticủachínhanhta.

Lòngcaothượngthậtsựkhôngbaogiờhạcốcả.Làmthểnàonócóđượckhimộtconngườicaothượngthựcthụkhônghềbiếtđếnsựcaothượngcủachínhmình?

XUNGĐỘTĐểhiểurõtừnày,yêucầucácbạnhãyđọcchokỹchươngdànhcho“phântíchtâmlý

học”.Ainóixungđộtlànóiđếnđấutranh.Sựxungđộtxuấthiệnmộtkhicósựtươngkhắcgiữacáckhuynhhướngcủacảmtính.

(Thídụ)Mộtkhuynhhướngtínhdụccóthểxungđộtvớiýthứcđạođứccủachủthể.Cácthôithúcthùđịchđốivớimộtngườithânlàsựmâuthuẫnvớisựnểtrọngvàtìnhthươngdànhchongườithânđó,v.v…)

Cácxungđộtcảmtínhluônlànguyênnhâncủacácchứngrốiloạntinhthần,ứcchếvàmặccảm.

TINHTHẦNLÀMTRÁINGƯỢCLúcnào cũng là triệu chứngcủamột thiểunăng tâm thầnhoặcmột thiểunăng thích

nghi.Tínhlàmtráingượclàmộtcáitật;ngườinàyluônkhẳngđịnhsựtráingượcnhữnggìlờikianóihoặclàm,hoàntoànkhácýmuốncủangườiđó.Tinhthầnnàythườnglàmáymócvàvôthức.Vàingườibỏchạyngaykhiđượcngườitagọitên,rúttayvềkhingườitayêucầuvv.

Tinhthầnlàmtráingượccóthểlàhậuquảcủamộtmặccảmhoặccủasựkhôngthíchnghivớimôitrường(thídụnhưởnhữngđứatrẻđốivớichamẹchúng)

Trongđờisốngcủangườitrưởngthành,ngườitathườngnhậnthấytínhnàyởsựkiêucăngvàmặccảmtựti.Chủthểđốinghịchvớingườikia,đểtựtạochomìnhmộtcảmgiácsứcmạnhvàhiểubiết(trongngànhxehơivàcuộcsốngthườngngàychochúngtavôsốthídụ…).

Vềmặtbệnhlýtâmthần,tinhthầnnàythườngđượcbắtgặpởnhữngngườiđần,hoangtưởng,trongchứnglúlẫntinhthần,v.v…

TẬTNÓITỤCLàchứngthíchnóitụctĩu,thôtục,khôngvănhóa.Nóthườngđượcnhậnthấyởnhững

thiếuniênnhútnhát;lúcnàyđứathiếuniênmuốnthểhiệntínhnamnhivànhucầutựdobằngcáchănnóicủamình(đểchốnglạicácquyướcđãđượcxácđịnh)Chứngnàycũngđượcnhậnthấyởnhữngngườirốiloạntâmthần:chẳnghạnnhưởsựhưngcảm.

TẬTĐÙANGHỊCHVỚIPHÂNĐâylàmộtkhuynhhướngnơinhữngngườibệnhtâmthầnthíchđùanghịchvớiphâncủa

họ.Họbôilênquầnáocủahọ,lêntường,vàuốngcảnướctiểucủahọ.Trongtrạngtháibìnhthườngcủađứatrẻ,ngườitavẫncóthểbắtgặptậtnày.Trongtrạngtháikhôngbìnhthường,thìởnhữngngườikémtríkhôn,vàởvàidạnghưngcảm.

DŨNGCẢMDũngcảmthậtsựxuấtpháttừmộtsứcmạnhtolớncủathểchấtvàtinhthần.Đếnlúcđó

nótrởnênbìnhthườngnhưhítthởvậy.Sựdũngcảmlàvĩnhviễnvàkhônggìcóthểlàmchonósuysuyểnđược.

Cũngcóloạidũngcảmcơhội,vànóxuấtpháttừnhữngtìnhhuốngđặcbiệt.Vàixáotrộn(tainạn,chiếntranh,v.v…)đểlộranhiềuhànhvidũngcảm.Lúcnàyrấtkhóxácđịnhsựdũng

cảmnàylàhậuquảcủamộtcảmxúc,sựcứngrắnhoặclàmộtgiátrịđíchthực.NGƯỜIĐẦNNgườiđầnlàngườibịthoáihóavềthểchất,vàsuynhượctinhthần.Chứngđầnbịliên

kếtvớitìnhtrạngthiểunăngcủatuyếngiáp.Nóthườngđượcbắtgặpởvàilàngmạctrênvùngnúi.

LÒNGTHAMLòngthamlàmộtđammê.Đâylàmộtrốiloạncủabảnnăngsinhtồn.Lòngthamkhác

vớitínhhàtiện:ngườihàtiệnthugomcủacảimàkhôngtiêuxài,trongkhingườithamlạimuốnhưởngthụcảvềluậtthểchấtlẫntinhthần.Nỗiđammênàythúcđẩyanhtađếntrộmcắp,tốngtiền,v.v…Lòngthamlàtriệuchứngcủamộtkhuyếttậttinhthầnmàngườitaphảitruytìmranguyênnhân.

THÁIĐỘVÔSỈNhữngngườivôsĩcógiáopháiriêngcủahọ,đượcthànhlậpbởiAnthisthène,làmônđệ

củanhưhiềntriếtnổidanhSocrate.Quấynhiễucácngườikháchquađườngvớinhữnglờichếgiễu,họđượcvínhưđồchó.Họcónhữngngườikếtụchiệnđại;ngườivôsĩgiũbỏýkiếncủacôngchúng,tháchthứccáclễnghi,chếnhạocácnềntảngđạolý.

Ngườivôsĩcóthểlàmộtnétcủamộttríthôngminhtrongsáng,biếtnhậnxétcácsựviệcvớisựsángsuốtcủamộtthấukính.Anhtacũngcóthể(giốngnhưsựchếgiễuvàkhôihài)làtriệuchứngcủasựnhụtchísâulắng.

Nhưngmộtngườivôsĩđượcthấuhiểucóphảiđôikhicầnthiếtđểthứctỉnhmộtthếgiớiđangngủmêkhông?

SUYNHƯỢCTÂMTHẦNĐâylàmộttìnhtrạngrấtnghèonàncủacácnănglựctrítuệđặtchủthểvàomộttrạng

tháibấtlựcvàyếukémvềmặtxãhội.Ngườisuynhượctâmthầncóđộtuổitrítuệvàokhoảngbảyđếnmườituổi,trongkhituổitrítuệphảilàmườihaimớicóthểkiếmsốngđược.

Ngườisuynhượctâmthầncầnphảicóngườigiámhộ.Ngườitasẽchoanhtasựdạydỗcơbảntốiđa,khôngvượtquácáckhảnăngcủaanhta.Ngườitahướngdẫnanhtacáccôngviệcdễdàng.Bấtcứmộtthửtháchtrítuệnào,dùchonhẹnhất,cũnglàmộttrởngạikhôngthểvượtquađược.Trínhớcủaanhtacóthểrấttốttrongvàilĩnhvực(ngàytrọngđạilịchsử,tínhnhẩm,đoạnđộcthoạivănchương).Nhưngcáckỹnăngcaocấpthìrấttồianhtakhôngthểnàolýluậnđược,khôngcósángkiến.

Ngườisuynhượctâmthầnrấtcảtinvàdễbịámthị.Anhtaphảiđượcbảovệchốnglạicácsựlôicuốnxấu.Thídụnhưlàmạidâmluônrìnhrậpcáccôgáisuynhượctâmthần.Tộiphạmthiếuniên,trộmcótổchức,tộiáccókhilàhậuquảcủasựsuynhượctâmthầnkhôngđượckiểmsoát;mộtngườisuynhượctâmthầnlàconmồilýtưởngchocácđầuđảng.

Chúngtakhôngđượcnhầmlẫnvớinhữngngườisuynhượctâmthầngiảhiệu:mấyđứatrẻchậmpháttriểndosựbỏrơicủachamẹ,bởisựgiaodukhôngtốttronghọcđường;hoặcbởicácrốiloạnnhưcậnvàđiếc.Tìnhtrạngsuynhượctâmthầnthựcthụcókhiđượcbắtgặpsaunhữngtổnthươngliênquanđếnnão:viêmmàngnãolúcấuthơ,suyyếunãobộ,v.v…

SỰRỐILOẠNNHÂNCÁCHĐâylàmộtcảmthứcrấtnặngnềđốivớivàingười,nhấtlàtrongchứngsuynhượctâm

thần*,suynhượcthầnkinh*.Ngườicócảmtưởngmìnhkhôngcònlàmìnhnữa;thếgiớibênngoàiđốivớianhtaquákhácthường,kỳquặc,khôngthực…

Anhtacócảmtưởngkhôngcònthânthuộcvớinhữnggìquanhanhta.Thânthểcủaanhtadườngnhưkhôngcònlàcủaanhtanữa,vànhữngcảmtưởngnàycókhilantỏađếntoànbộnhâncáchcủaanhta.Tìnhtrạngrốiloạnnhâncáchtươngxứngvớimộtthiểunăngcânbằngthầnkinhhoặctâmlý.

SỰMẤTQUÂNBÌNHTÂMLÝĐâylàdấuhiệucủasựkhôngcókhảnăngcóđượcmộtcuộcsốnghàihòa,cóthểđáplại

cácyêucầucủacuộcsốngxãhội.Bấtcứngườimấtcânbằngnàocũngbiểuhiệnmộtthiểunăngthíchnghiítnhiềuquantrọng.Sựmấtcânbằngtâmthầnlàsựtráingượccủatìnhtrạngcảmxúchàihòa.Chúngtachỉcầnnghĩđếncácdạngmấtcânbằngthôngthường:quánhạycảm, suynhược thầnkinh*, suynhược tâm thần*, ámảnh, chứng tâm thần chukỳ*, hoangtưởng,v.v…đểcóthểhiểuđược.Cácdạngmấtcânbằngchínhđãđượcnghiêncứutrongtácphẩmnày.

CHỨNGKHÁTRƯỢUĐâylàmộtnhucầukhôngthểcưỡnglạicủaviệcthèmuốngthậtnhiềurượu.Cơnkhát

rượulàmộtámảnhthựcthụ,màchủthểkhôngthểnàocưỡnglạiđược.Cơnthèmkhátrượuthườngđượcnhậnthấyởconcháucácngườinghiệnrượuvàchúng

takhôngđượcnhầmlẫnnóvớitậtnghiệnrượu.Nóđượcthểhiệnbằngtừngcơn,bắtđầutừmộtnỗibuồnsâukínvàchứngnghiềnngẫmtinhthần.

HOÀINGHISựhoàinghilàbìnhthườngkhinóxuấtpháttừviệcxemxétcóhệthốngmộttìnhhuống.

Chúngtadodựgiữa“cáicó”và“cáikhông”vìthiếubằngchứng.Nhưthếđâylàsựhoàinghisángsuốtvàtựnguyện,chỉtạomộtsựloâukhôngđángkể.

Sựhoàinghikhôngbìnhthườngcókhirấtkhổtâm.Nóbắtlúcnàocũngphảikiểmtralại;làmlạicáchànhviđơngiảnnhất.Nógâyrasựkiệtsứcthựcthụ.Thídụmộtngườinàođóluônphảikiểmtraviệcđóngmộtcánhcửatrongcơnsợhãivàphẫnnộ.Nhưmộtvịbácsĩnọluônbứtrứtvìsợmìnhđãsailầmvớimỗitoathuốccủaôngta,v.v…Ngườitatìmthấydạngnghingờnàytrongvàitrườnghợpcủasựrốiloạntâmthần.

Cókhimộtsựnghingờkhủngkhiếpđènặnglêntấtcảcáchànhvicủangườibệnh,làmchoanhtarấtkhổsở.

CƯƠNGTRỰCMộtngườithắngthắnvàcươngtrựclàcaothượng,quânbình,hàophóng,thôngminh.

Anhtatựtrọngchínhmìnhvàtrọngcảngườikhác.Nhưngsựcươngtrựccóthểmangnhiềubộmặtkhácnhau.Cókhinócheđậymộttrí

thôngmìnhtồi,vàtrởthànhsựcứngnhắchoặcsựđiềmtĩnhgiảtạo.NócũngcóthểlàhậuquảcủamặccảmOEdipe:conngườitrungthựcvớinhữngngườikhácbởivìanhtacầnsựkhâmphụcđộlượngcủahọ.Khôngthểchấpnhậnsựkhiểntrách,nênanhtakhôngthểkhôngtrungthực.

Thếnhữngđứctínhđẹpnhấtđãkhôngcómặt tráicủanóhaysao,để làmnổibậtsựquyếnrũcủanó?

THẤTBẠIViệcchắcchắnthấtbạicóthểxuấtpháttừnhữngkhôngthànhcôngliêntiếp.Tìnhtrạng

khôngthànhcôngnàycónhiềunguyênnhânkhácnhau:khuyết tật, thiểunăngvềgiáodụchoặcvănhóa,khôngđượcdạydỗđúngmức,v.v…Vềlâuvềdàixuấthiệnsựthiếutựtinhoàntoàn.

Nhưngcónhiềuchứngrốiloạnthầnkinh*đượcgọilàrốiloạnthầnkinhvìthấtbại.Đâylàkếtquảtựnhiêncủasựrốiloạnthầnkinh.Vàcũnglàtrườnghợpcủanhiềungười“bịthuangaytừđầutrongkhicảmxúcnàykhôngđượccăncứtrênđiềugìkháchquan.Cảmxúcthấtbạithườngđượcnhậnthấytrongcácmặccảmtựti,mặccảmOEdipe,mặccảmbịhoạn.Chủthểsẽlàmbấtcứgìđểtránhbịkhiểntráchhoặcchỉtrích;nhưngtrênhết,anhtalosợsựthờơhoặcsựchốngđốicủanhữngngườikhác.Anhtanghĩmìnhđược“dungtha”bấtcứnơiđâuanhtacómặt(dùlàngaytrướcmặtmộtngườiphụcvụhoặcmộtônggiámđốc).Cókhingườinày làmchomìnhbịphạthoặcquởtráchđểcó thể trútbớtcáicảmthức tội lỗi*sâu lắng.

Trongcáctrườnghợpnày,đâylàsựthấtbạivềmặtxãhội,tínhdục,nghềnghiệp,tìnhcảm,v.v…Đểhiểurõcảmxúcnày,tôikhuyêncácbạnnênđọcthậtkỹmụcMặccảmOEdipe.

KHUYNHHƯỚNGVỊKỶVềbảnchất,khuynhhướngvịkỷlàmộtkhuynhhướngtựnhiêncủasựsinhtồncủacuộc

đời.Sựvôthứccủaconngườichỉđòihỏicómộtđiều:sựthỏamãnngaytứcthìcácnhucầuthểchấthoặctâmlýcủachínhchủthể.Sựkiệnnàyrấtrõnétnơiđứatrẻ:vấnđềnàyđãđượcnghiêncứutrongphầnphântíchtâmlýhọc*.Sựgiáodụclàmộtkềmhãmchokhuynhhướngíchkỷtựnhiên,bằngcáchdạyviệckínhtrọngnhữngngườikhácvàcuộcsốngđoànthể.

Cònvềkhuynhhướngíchkỷcủangườitrưởngthành,cókhinólàkếtquảcủasựmấtcânbằngtâmlýhoặctinhthần.Nócũngđượcbắtgặptrongcáctrườnghợprốiloạnthầnkinh,làmchochủthểtựkhépmìnhlại,cocúmtrongcácmặccảm,cácdồnnéncủamình,v.v…

Hơnnữa,sựíchkỷcóthểhiệnhữudướicácdạngcủalòngtốtvàlòngvịtha.Rấtnhiềunhàgiáodụckhônghềbiếthọrấtíchkỷtrongkhihọcónhữngýđịnhtốtnhấttrênđời.Đócũnglàtrườnghợpcủavôsốbậcchamẹmuốnđàotạoconcáitheoýmuốncủahọ.Córấtnhiềubàmẹđãvôthứcmongmuốnchođứacontraicủahọluônlà“thằngnhỏ”cànglâucàngtốt.Nhiềuôngchamuốnchocontraicủahọtiếptụcnghềnghiệp,làmrạngdanhtêntuổicủahọ, v.v…Cónhiềungười chuyênquyền* sẽ “xả thânvì con củahọ”…hầudễdàng chếngựchúnghơn.

Tấtcảcácdạngíchkỷnàyđềulàrốiloạnthầnkinh.Nhìnthấyvànhậnbiếtcácdạngíchkỷnàylàmộtcôngviệcrấtkhókhănvàcaocả.

CHỨNGVIÊMNÃOTừnàychỉđịnhtấtcảcácdạngviêmliênquanđếnnãobộ.Chúngcóthểcấptínhhoặc

mãntính,lantỏahoặckhutrú.Córấtnhiềunguyênnhân:vitrùng,nhiễmtrùng,giangmai,lao,sốtrét,saynắng,hậuquảcủaviêmxươngchùmhoặcviêmxoang,cáctổnthươngởhộpsọ,ôxítcácbon,nghiệnrượumãntính,v.v…

Cácchứngviêmnãocủatrẻnítcónhiềuhậuquảnhưlà:bạiliệt,lé,khảnăngđộngkinh,chậmpháttriểncáckhảnăngtrítuệ,v.v…

NGHỊLỰCNghịlựctựnhiên,chophéphànhđộngngaymàkhôngcầnsựcốgắnghoặccocúm.Nghị

lựcthựcthụlàvôhìnhnhưvẻthanhlịchvậy.Nếumộtngườiphải“cắnrăng”đểcóđượcnghịlực…làbởivìanhtathiếucáiđó.Ởđâynghịlựccóđiểmtrùngvớiýchí.Nóphảilàsựtráingượccủasựcocúmvàngoancố*.Ainóiđến“nghịlực”lànóiđến“thoảimái”,vàsựdễthíchnghivớihoàncảnh.

Cónhiềungườitỏrarấtnghịlực,trongkhicáinghịlựcgiảtạonàylàmmộtbùtrừ*chomộtyếukém.Ngườitathườngbắtgặpnóởnhữngngườiyếuđuốitrởnên“anhhùngrơm”,ởnhữngngườisợsệttrởnênđanhthép,ởnhữngkẻchuyênquyền*,v.v…Tấtcảcáctrườnghợpnàyđãđượcnghiêncứutrong tácphẩmnày:xem lạicácmụcvềmệtmỏi,nhútnhát,hunghăng,chuyênquyền,ýchí)

NGOANCỐĐâylàmộtdạngbướngbỉnhmùquángvàlốbịch.Đâyđúnglàmộtkềmhãmtinhthần

màbấtcứlýluậnnàođềubịbẻgãynhưthủytinh.Ngườingoancốcóđầythànhkiến,địnhkiến,thiênkiến,v.v…Sựngoancốcókhichegiấutìnhtrạngchậmpháttriểntinhthần,nhưngluôncảcácmặccảmtự ti.Nhưngcóđiềukhông thể tinđược làngười ta thườngnhầmlẫnngoancốvớiýchí*.

ĐÁIDẦMĐáidầmlà“tiểutrêngiườngởcác trẻnítvà thiếuniên.Đó làviệc tiểungoàiýmuốn

tronglúcđangngủ;vàngoạitrừkhuyếtđiểmnày,đứatrẻhoàntoànbìnhthường.Cóthểcóvàinguyênnhânvềthểchất.Nhưngcókhingườitacũngnhậnthấytậtnàyxuấtpháttừmộtcảm

xúcbịrốiloạn.Phântíchtâmlýchothấymộtnguyênnhânrấtthườnggặp:ởvàiđứatrẻđãlớntuổibịchứngnàysaumộtcúsốccảmxúc(sựrađờicủamộtđứaconkhác,sựđổvỡcủachamẹ,cãicọ,v.v…).Cácdồnnénvàsựchậmpháttriểncảmxúccũnglàhainguyênnhânthườngthấy.

Sựđáidầmsẽthểhiệnnhưlàmột“phảnkháng”vôthứcthựcthụ;vànóthườngđượckèmtheoviệcthủdâm*.Cácyếutốthểchấtvàtinhthầnthườngđượcliênkếtvớitậtđáidầm,tuynhiêncũngkhônghiếmkhingườitanhậnthấychỉcómộtnguyênnhântâmlýđơnthuần.

Đáidầmlàmộtkhiếmkhuyếtnhẹ…nhưngcáchậuquảcủanóthìkhông!Ngườitanhậnthấycácmặccảmtựtivàhổthẹnmàđứathiếuniêncảmnhậnkhinócứtiếptục“đáidầm”.Nólàmộtyếukémmàykhoavàtâmlýdễdàngloạibỏ.

ĐỐKỴĐốkỵlàmộtdạnghậnthù*usầu,ngấmngầm,nộigiới,docáclợithếcủanhữngngười

khácgâyra.Sựđốkỵcókhicũngxuấtpháttừcácmặccảmtựti*hoặcnhụcnhã:Đếnlúcnàyngườiđốkỵsẽphaocáclờivukhốngvàngaycảnhữngđiềutồitệnhấtđốivớingườikhác.

CHỨNGĐỘNGKINHCáctainạndođộngkinhxảyrarấtthấtthường.Chứngđộngkinhđượcthểhiệnrõnét

bằngnhữngthờiđiểmcựcđộcủachứngtâmthần–thầnkinh.Nócónhiềudạngkhácnhaumàdạngđượcbiếtnhiềunhấtlàcơncogiậttoàndiện(cơngiậtrung).Ngườibệnhthétlênmộttiếngkhôngrõràngvàtéxuốngbấttĩnh.Trongvàigiây,anhtaởtrongtìnhtrạngcứngđơ:đâylàthờiđoạntănghoạt.Sauđósẽkhởiphátcáccogiậtcủatấtcácáccơ:đâylàthờiđoạnloạncogiật.Thườngcáccogiậtnàykéodàitrongkhoảngnămmươigiây.Sauđóchủthểnằmbấtđộngvàbấttĩnh;hơithởtrởnêntohơn.Ngườitathườngnhậnthấychủthểcắnlưỡitrongkhilêncơn,hoặclàmđạitiệnhoặcxuấttinh.

Chínhcơnđộngkinhcókhiđượcnốitiếpbằngcáimàngườitagọilàtiềntriều:ngườibệnhcảmthấysợhãivôcùng,nhưcócảmtưởngxalạ…ýthứclầnhồitrởlạibìnhthườngsaucơnđộngkinh.Tuynhiênvẫncómộtthờiđoạntrunggiancủasựlúlẫntâmthần.

Cũngcónhiềudạngkhác.Chúngcóthểđượckhởiphátmộtmình,hoặcxenkẽvớicáccơncogiật.Đâylànhữngtrườnghợpthôngthườngnhất:cáccơncogiậtkhutrúởchỉmộtbên–bấttĩnhvàtéxuốngđấtnhưngkhôngcócogiật–cứngđơcơbắpkhôngcócogiật–giấcngủbấtngờvànhấtthời.

Cácbiểuhiệnđộngkinhkhác:cácdạngđãngtrí*,thôithúc*,giậndữ,v.v…Cácđiểmcựcđộvàcáccơnthườngnốitiếptrongtrạngtháimấttrínhớ*.Tìnhtrạnglúlẫntâmthầncũnglàmộtnguyênnhânchủyếu.Cókhi(đốivớinhữngngườiđần)bùngphátmộtcơnphẫnnộdữdội;“cơnphẫnnộđộngkinh”nàycóthểdẫnđếnánmạngkhôngnguyênnhân,mộtcáchhunghăngtrênngườinạnnhân(điềumàchủthểkhôngphảichịutráchnhiệm).

Chứngđộngkinhlàmộtcănbệnhrấtphổbiến,mangnhiềubiểuhiệntừcơnnặngnhấtchođếntìnhtrạngmấttrínhớ,kểcảvàitrườnghợptrốnnhà.Cónhiềungườiđộngkinhcóđủkhảnănglàmviệc;màđươngnhiêncôngviệcđượcgiaophảitùythuộcvàocáctainạncóthểcóđược.

Cácnguyênnhâncủachứngđộngkinhrấtđadạng:chấnthươngsọnão,viêmnãocấp,bạiliệttoànthân,chứngmáuthừaurê,chứngkinhgiật(nhữngngườiphụnữởcữmàthậnhoạtđộngkhôngtốt),khốiu,ápxe,v.v…

QUÂNBÌNHBấtcứsựbiểuhiệnnàocủaconngườiđềuhướngđếnsựquânbìnhvàhạnhphúcđược

sảnsinhratừđó.Mộtcănbệnh*cũngchínhlàmộtbiểuhiệncủacơthể,đangcốtìmlạisựcânbằngđangbịđedọa.Tìmđượcsựquânbình luôn làmụcđíchsâu lắngcủaconngười; thếkhôngphảibấtcứngườinàocũngkhôngphảiđitìmchomìnhsựyêntĩnh,sựhợpnhấtvớichínhmình,sựhàihòahaysao?Trongsựcânbằng,nghịlực*rấtquantrọng.Cácmốiquanhệgiữanãobộvàcơthểrấtcânđối.Cáccảmxúckhôngquámãnhliệtvàkhôngđưađếnnhững

xáotrộnlớn.Sẽkhôngbaogiờcósựhàihòanếukhôngcósựvậnhànhhàihòacủacơthể.Hơnnữa,phảiloạibỏđượccácunhọttinhthầnsauđây:mặccảm*,dồnnén,mặccảmtựti*lohãi*,tínhhunghăng,v.v…

Thếsựcânbằngcủathểchấtvàtinhthầnkhôngphải làmụcđíchcủabấtcứphươngcáchchữatrịnàohaysao?

LIỆUPHÁPLAOĐỘNGĐâylà“phươngpháptrịliệubằnglaođộng”,đượcápdụngrấtthànhcôngđốivớivàiloại

bệnhtâmthần.Nólànềntảngchosựphụchồitrítuệ,bảođảmsựthíchứnglạivớixãhộivàtạosựhammuốnlàmtốtmộtcôngviệc.Côngviệclàmvườnlàđặcbiệtthíchhợp;nóđượccácbệnhnhânthuộccáctầnglớpxãhộitiếpnhận.

SỰSẢNGKHOÁIĐâylàmộttrạngtháicủatínhkhí,hướngđếnsựlạcquanvàniềmvui…Sựsảngkhoáitự

nhiênxuấtpháttừsựcânbằnghàihòacủatinhthầnvàcủamộtđờisốngthểchấttốt.Trongtrườnghợpnày,sựsảngkhoáilàchịemsinhđôicủasựthanhthản*.

Cũngcónhiềuloạisảngkhoáikhôngtựnhiên.Ngườitabắtgặpchúngtrongchứngtâmthầnchukỳ.Kểcảtrongcơncuồngđộng*,đượcđánhdấubởisựsảngkhoáiquáiđản,dịhình,philý…Sựsảngkhoáicóthểmangtínhđộchại:áphiện,cầnsa,rượu,ête,v.v…Hơnnữa,vàingườisuynhượctâmthầnbịchìmtrongtrạngtháisảngkhoáiđầnđộn.

XUẤTTHẦNMộtngườixuấtthầnlàngườiđangchìmvàomộtthếgiớitâmlinhkhótiếpxúcđược.

Anhtabiểuhiệnsựcựclạcvàkhôngcòncáctiếpxúcvớimôitrườngthườngngày.Sựthầnbílànguyênnhânthựcthụcủasựxuấtthần.Nhưngcũngcónhiềuloạixuấtthầnbệnhlý.

Sựxuấtthầnthầnbí.Lờinóibịgiánđoạn,hơithởtrởnênyếuđi.Chủthểđangtrongtìnhtrạnglạnhngườivàcảnhữngđầuvàtứchi.Cáccảmgiácđềubịgiảmthiểuhoặcngưnghẳn.Cóthểxuấthiệnnhiềuhiệntượnglạkỳnhưlà:vầnghàoquangsáng,phátramùihương…Dạngxuấtthầnnàybiểulộmộttrạngtháixuấtthầncựcđộ,mộtsựhợpnhấttoàndiệnvớiChúa…Mộtconngườithầnbíthựcthụđangtrongtìnhtrạngxuấtthầnvẫngiữnguyênmộtýthứctinhthầnrấtcao,tìnhtrạngthểchấtcủaanhtavẫnnguyênvẹn.Cóđiềuchắcchắnlàcáctìnhhuốngnàyphảiđượcxemxétmộtcáchkháchquantuyệtđối;ngaycảGiáohộicũngtỏrarấtthậntrọng.

Sựxuấtthầntâmbệnh.Ngườitathấynótrongchứngưuuất*Vàitrườnghợpsuynhượctâmthần*,cácảogiác*.Tôngiáovàtínhgợidụcthườngthamgiavào.Dạngnàybiểuhiệnsựngâyngấttínhdục;ngườibệnhkhôngcólợigìtrongtìnhtrạngnày(tráivớisựthầnbíthựcthụlàmđượcrấtnhiềuviệctrongsựthanhthản,cólươngtrivàcótổchức).Trongsựxuấtthầngiảtạo,ngườibệnhbiểulộniềmvuinhưnglạingồibấtđộng,khôngcóbấtcứphảnứngnàovớithếgiớixungquanh.Anhtakhônghềcảmthấyđaungaykhibịchíchhoặcđốt.(tìnhtrạngkhôngbiếtđaunàycũngthườngđượcbắtgặptrongcácbiểuhiệncủachứngưuuất,vàtrườnghợpđiên).

ĐIÊNRỒMộttừxưađểchỉđịnhcáclệchlạctinhthần.Từnàythậtkhôngchínhxác,gầnnhưđã

biếnmấttrongngônngữtâmlýhọc.Nóthườngđượcthaythếbằngtừ:bệnhtâmlý.THAMVỌNGQUÁĐÁNGXemlạimụcHoangTưởngTựđại.LẠNHLÙNGSựlạnhlùngcóthểxuấtpháttừtínhkhíhoặctừmộttháiđộgâyrabởicácthiểunăng.

Vàingườirấtnhútnhátcókhitỏravôcùnglạnhlùng,làmchonhữngngườichungquanhphátngán.Thếmàhọcónhữngcảmxúcthậtmãnhliệtchỉchờbộcphátmàthôi

Sựlạnhlùngcóthểmộtdấuhiệucủasựrốiloạnthểchấthoặctinhthần:bệnhvềsinhdục,thiểunăngcủacáctuyến,loạnthầnkinh,mặccảm,ứcchế,v.v…

ỨCCHẾ(TRUSTRATION)Ứcchếlàcảmthấybịtướcđoạtmộtnhucầusốngcòn.Córấtnhiềudạngứcchếvềcảm

xúc:mộtđứatrẻcóthểbịtướcmấtđitìnhyêucủachamẹvớisựrađờicủamộtđứaconkhác;mộtđứatrẻcảmthấybịtướcđoạttìnhthươngcủangườimẹtrướcsựhiệndiệncủangườicha,v.v…

Córấtnhiềuloạiứcchếvềcảmxúc:thùhận*,dồnnén,mặccảm,rốiloạnthầnkinh.VUIVẺLạcquan làmột trạng thái của tínhkhí.Nómang tính tự sinh, linhhoạt, sự lạcquan

khôngépbuộc…Lạcquanlàsựbiểuhiệncủasựcânbằngthểchấtvàtinhthần,củamộttrítuệsángsuốt.Nólàmộtđặctínhcủasựthanhthản…

Cónhiềudạng lạcquangiả tạocóđiểmtrùngvớisựcuồngđộng.Người tanhậnthấychúngtrongsựmệtmỏitộtđộ,suynhượcthầnkinh*.Sựlạcquangiảtạonàythườngxuấthiệnvàolúctốikhisựsuynhượccủabuổisángnhườngchỗchosựcuồngđộng.

Sựlạcquangiảtạocũngđượcbiểuhiệntrongchứngtâmthầnchukỳ,rốiloạntâmthần,hưng–trầmcảm*.

SỰLẨMCẨMĐâychủyếulàviệctiểutiệnkhôngthểkiềmchếđược,sựlẫmcẩmcóthểxuấtpháttừ

mộtnguyênnhânthểchất(thídụsựtêliệtcủacáccơthắt)hoặccủasựsasúttâmthần.Vàingườilẫmcẩmthườnghaythíchđùanghịchvớiphân.

HẬNTHÙHậnthùnhữngngườikhác,hậnthùchínhmình,tínhkhiêukhích,ghentuôngdữdội,tự

sát,giếtngười…Vìquáphổbiến,nênsựhậnthùcóphảilàmộtđặctínhsâukíncủaconngườikhông?…Vấnđềhậnthùxuấthiệntrongtâmlýcủacáccánhânvàxãhội.Sựhậnthùnhưmộttấmkimloại,làmbểnátmọilòngnhiệttình“tốtđẹpnhất”.Thếsựhậnthùbắtđầutừnguồnđộchạinào?

Nguồnnàythậtbaola:nóxuấtpháttừnỗisợ,bấtlực,ứcchế,nhụcnhã…(thựcthụhoặctưởngtượng).Sựhậnthùcóthểlàtựnhiênnếunóchỉnhấtthời,nhưngnótrởnênbệnhhoạnnếunókéodài.Nhữngngườiyếuđuốimuốnloạibỏnhữngnỗiđaucủahọ,đólàđiềutấtnhiên.Họmuốntiêudiệtnguyênnhâncủacácnỗithốngkhổđó.Trongvàitrườnghợpphẫnnộ,mộtngườiyếuđuốisẽcảmthấyhậnthù:đốivớinhữngngườiđànôngkhác,mộtđấtnước,tôngiáo,hoặcngayvớichínhanhta.Thídụ:mộtđứatrẻnàolạikhôngcảmthấy“cáccơn”hậnthùđốivớingườinhụcmạnó?

Hơnnữa,sựhậnthùthúcgiụcvàingườiyếuđuối tànphátấtcảnhữnggìngăncảnýmuốnchiếmđoạtcủahọ(thídụnhưsựghentuôngcủatrẻníthoặcngườitrưởngthành);vàsựChiếmhữutuyệtđốimộtngườiđãtạochohọmộtcảmthứcchếngựvàquyềnlực…Ngườitacũngthườngbắtgặpnhiềunhàgiáodụcchuyênquyền,cảmthấythùghétnhữngđứakhôngchịu“phụctùng”.

Sựhậnthùcũngxuấthiệntrongsựbạodâm*tínhdụchoặctinhthần.Bấtcứmộtbiểuhiệnnàocủasựbạodâmđềulàdấuhiệucủasựbấtlực,giậndữvàhủydiệt.

Sựhậnthùcũngđượctìmthấyởnhữngngườicósựbấtlựcgầngiốngnhau:thídụvàingườinhútnhátthùghétnhữngngườinhútnhátkhác.

Cònsựthùghétchínhmình?MộtngườithùghétvàithànhphầnnàođócủaCáiTôilàmchoanhtacảmthấynhụcnhãvàyếukém(thídụcácmặccảm).Thếvàingườitrongsốyếuđuốinàysẽlàmgì?Họmuốntiêudiệtnguyênnhâncủasựbấtlựccủahọ.Họhủydiệtchínhhọ,bằngcáchtựhànhhạvàhủyhoạichínhtinhthầncủahọ.Cókhihọchuyểnquahànhđộngthểchấtvàtựgiángmộtđònchítửđểkếtliễucáccảmgiácsợsệttriềnmiên.

Vànếusựkhiêukhíchcóthểlàtựnhiên,sựhậnthùkéodàiluônlàtriệuchứngcủamộtrốiloạnthầnkinhhoặctâmlý.

ẢOGIÁCTrongảogiác,ngườibệnhsẽcưxửtheocáccảmxúccủaanhta,cáclốinhìnhoặcnghe

đượcmàthậtrathìkhônghiệnhữuthậtnhưvậy.Sốlượngảogiácrấtphổbiến(ảogiáccủathịgiác,thínhgiácvịgiáccủasinhdục,v.v…).

Tôichỉliệtkêraởđâynhữngthứthôngthườngnhất.Cóvàiảogiácnhẹlàbìnhthườngvàxảyrahằngngày:ánhsánglờmờ,tiếngrìrầm,v.v…

Cácgiấcmơđêmvàhìnhảnhcủagiấcngủchậpchờnlànhữngảogiácbìnhthường.Cácảogiácbệnhlýlàmméomósựthật.Ngườibệnhthấymộtvếttrêncánhcửavàtưởng

đólàmộconnhệnkhủngkhiếp;anhtasẽphảnứngtrongcơnkinhhoàng,trốnchạy,tấncông,v.v…Ởđâysựthậtbịméomó:cáivếtdơ.

Cóvàiảogiáckhôngmangmộtchútthựctếnàobênngoài:chủthểnghetiếngnói,trảlờichonhữngngườitưởngtượng.Anhtatranhluậnvớinhữngngườivôhình:anhtanhậncáclờihămdọa,ánhmắtanhtanhìnchămchúvàomộtđiểm…Anhtatựbảovệbằngcáchkhóacửalại,nhétcáigìđóvàolỗtai.Anhtachếcáctấmchắnđểchốnglạicáclànsóngđang“thuhútýnghĩanhta”.Nhữngngườiphụnữbịảogiáctưởngmìnhbịhiếpbởimộttênbứchại,v.v…

Córấtnhiềunguyênnhângâyraảogiác:nàolàtổnthươngởcáctrungtâmthầnkinh,ngộđộc,độngkinh.Chứngsảngcấptínhdorượulàmộtthídụcủacácảogiáckhủngkhiếpnhất.

Đươngnhiênlàcácbệnhnhânphảnứngnhưthểcácảogiáccủahọlàthựctế.Họtrốnchạyhoặctấncông,vànhưthếtrởnênrấtnguyhiểm.

Ảogiáccũngđượcthểhiệntrongchứngcuồngđộng,trầmuấttrongvàichứngrốiloạnthầnkinh(đặcbiệtlàsựámảnh).Nhưngvìđâylàchứngloạnthầnkinh,chủthểkhôngbaogiờtinvàosựthậtcủaảogiác.

TÍNHKHÍĐangởtrong“tâmtrạngvuivẻ”hoặc“tâmtrạngbuồnbực”tùythuộcvàocáctìnhhuống

cùngtìnhtrạngthểchấtvàtinhthầncủalúcđó.Vàingườicótâmtrạngbìnhthường;vàingườikhácthìtínhkhíthấtthường.Tínhkhícóthể“nóng”,rungđộng.Ngườikhácthìtínhkhí“lạnh”;họdườngnhưkhôngcầnquantâmđếncácbiếncốvàđứng“ngoài”nhữngngườikhác.

Điềunàychứngminhmộtviệc:tínhkhílàmộtkhuynhhướngcơbảnvàsựchừngmựccủatínhkhítùythuộcvàocơchếvậnhànhhàihòacủacơthểconngười.Sựđiềuhòatựđộngcủatínhkhídườngnhưđượctạorabởicáctrungkhuởvùngđáycủanãobộ(vùngđồiđượcnghiêncứutrongyhọctâmthể).Mộtsailệchcủacáctrungkhunàysẽdẫnđếncáctínhkhíbệnhhoạn(rốiloạntâmlýhưng–trầmcảm,trầmuấtvv.)Mộttínhkhíbìnhthườngxuấtpháttừsựvậnhànhtốtcủanãobộ,vàsựgiảitỏatấtcảnhữnggìcóthểphárốicơchếvậnhànhđó.

ĐẠOĐỨCGIẢNóitheocáchthôngthường,đạođứcgiảlàchelêntậtxấumộtcáimặtnạcủađứctính…

Tínhnàygiảvờcácđứctínhtốt,hầudễbềquyếnrũhoặcthốngtrị.Tínhnàyđượcnhậnthấyrấtnhiềutrongcácchứngrốiloạnthầnkinh.Ngườirốiloạnthầnkinhgiảvờ(thườnglàmộtcáchvôthức,vàvìthếcóthiệný)cáctìnhcảmvịtha.Vàđiềunàyđểtựnângcaogiátrịcủamìnhlên,nhậnđượcsựchiêmngưỡngcủanhữngngườikhác.Sựthốngtrịbằngtínhđạođứcgiảlàrấtphổbiếntrongchuyênquyền,nógầnnhưluôncheđậycácdồnnénvềtìnhdục.

Thếmộtngườiđạođứcgiảcóphảilàngườibệnhkhông?Thườnglànhưthế,nhưngdùsaovẫnlàmộtngườiyếuđuối.

ĐỊNHKIẾNĐâylàmộtýnghĩámảnh,sốngnhưmột“kýsinhtrùng”trongtâmtrícủangườibệnh.Có

khinólàmộtdạngámảnh.Địnhkiếnđãđượcnghiêncứurồi.ĐẦNĐỘNLàtìnhtrạngnghiêmtrọngcủamộtthiểunăngtrítuệ.Tuổitrítuệcủangườiđầnlàdưới

haituổi.Anhtakhôngnóichuyệnvàhaylơlà.Nhữnghiểubiếtcủaanhtarấtkém.Sựđầnđộnlàmứcđộthấpnhấtcủachứngsuynhượctâmthần*.Khuônmặtkhôngbaogiờbiểulộbấtcứđiềugì;miệngthìhọrađểnướcmiếngchảyrangoài.Toànbộcơthểbiểuhiệnsựchậmpháttriển.Ngườiđầncókhiđánhmộtcáchmùquáng,đậpbểtấtcảnhữnggìởngaytầmtayanhta;cókhianhtaxoaytínhhunghăngđólạivớichínhmình.Muộnlắmanhtamớihọcbướcđiđược;cókhianhtakhôngthểlàmgìkhácvàngồilìtrongchiếcghếbành.Nhữngngườiđầnđộnhiếmkhisốngquatuổihaimươi.

XUNGĐỘNG,THÔITHÚCĐãđượcnghiêncứutrongtácphẩmnày.Tínhxungđộngtạomộtthôithúckhôngthể

cưỡnglạimộtcáchđộtngột;chủthểbịbắtbuộccónhữnghànhvicókhirấtnguyhiểm(hànhvitìnhdục,khátmáu,đấtnhà,tộiác,trộm,cắtxẻo,tựsát,đậpphá,trốnnhà,v.v…)

Tínhxungđộngthườngđượcbắtgặpkhicáckhuynhhướngcủabảnnăngvàxúccảmđạtđếncựcđộ.Đếnlúcđósẽbùngphátmộtphảnứngkhôngtươngxứngvớinguyênnhân…Màđiềunàychothấylàkhôngbaogiờcósự“kềmhãm”bằnglýtrí.

Tínhxungđộngdothểtạng–Đượcthểhiệntrongcáctrườnghợpditruyềnbệnhhoạn(thídụnhưtậtnghiệnrượu),suynhượctâmthần,tínhkhíthấtthường*vàcủacátính*.Tínhxungđộnglàmộtđặctínhcủachứngđộngkinh.

Tínhxungđộngtậpthành(thụđắc)–Nólàhậuquảcủasựmấtcânbằngcủatuổiấuthơ(hoặccủachínhđứatrẻ,hoặccủasựgiáodục),hoặctiếptheochứngviêmnãohoặcmộttổnthươngởnãobộ.Ởmứcđộthấphơn,tínhxungđộngthườngxuấtpháttừtìnhtrạngquánhạycảm.

Córấtnhiềungườiđiênbiểuhiệnmộttínhxungđộngmãnhliệt(suynhượctâmthần,đầnđộn).Họđánhvàđậpphákhôngcầnphânbiệt.Nhữngngườiđộngkinhbiểuhiệnnhữngthôithúckhôngthểđoántrướcđượcvàrấtnguyhiểm,xảyratrướchoặcngaysaucơnđó.Vàichứngloạntâmlýthúcđẩyngườibệnhđếntìnhtrạnglohãiđếnmứcnhiềuthôithúcnghiêmtrọngxuấthiện(trongvàitrườnghợphoangtưởngbịtruyhại,chủthểtấncôngmộtcáchbấtngờmộtđịchthủtưởngtượng)Ngườitacũngnhậnthấytínhnàytrongchứngphânliệt*,cácchứngthầnbígiảhiệu,v.v…Cónhiềubácsĩvàytáchuyênchữabệnhtâmthầnđãbỏmạng…

Sựtrầmuấtthườngtạoracácthôithúcdẫnđếntựsát.Nhưthế,ngườibệnhcốthoátkhỏisựđaukhổtinhthầnđanghànhhạanhta.Tínhxungđộngcũngđượcbắtgặptrongsựđammê*(thídụnhưghentuôngmàngườiđógiếtngườinhưng“khôngbiếtmìnhđãlàmgì”)vàtrongcácchứngámảnh.

NHỮNGNGƯỜIPHÓNGHỎATrong vài bệnh tâm thần, cháynhà là do rủi ro; nó là hậuquả củanhữnghànhđộng

khôngxuyxét.Việcchủtâmđấtvàcóthểđượckhởipháttừmộtýmuốnxấu;nóthườngđượcnhậnthấyởvàingườimấtcânbằnghoặctrongvàitrườnghợploạntâmlý(hoangtưởngbịtruyhại).Ghentuông*,hậnthù*,tínhđộcác*,suynhượctâmthần*,kiêucăng*,cũngthúcđẩyconngườiđếnviệctựýđốtnhà.

Việcđốtnhàcóthểlàhậuquảcủasựámảnhđượcgọilàcơnxungđộngđốtnhà.Vớitrườnghợpnày,ngườitacóvấnđềvớimộtngườithậtsựbịámảnhvìlửa,mà(giốngnhưtấtcảnhữngngườibịámảnh)cốhếtsứcchốngchọilạicácthôithúctráivớiđạolýanhta.Khimộtngườibịámảnhphảiđốtnhà,thườnglàtiếptheomộtcănbệnhthểchất,tìnhtrạngkhủnghoảng,v.v…

LOẠNLUÂNĐâylàhànhvitínhdụcđượcthựchiệngiữamẹ–con,cha–con,hoặcanh–emruột.Sựloạn

luândứtkhoátbịcấmđoánbởiGiáohộiCơđốc.Tuynhiêntựnó,ýnghĩloạnluânkhôngcógìlàkhôngtựnhiên,mộtkhisựhấpdẫntínhdụcgầnnhưtựđộngxuấthiệnkhihaigiớitínhđốimặtvớinhau.Nhưngởđâychúngtaphảiphânbiệtrõtínhdụcvàsinhdục(đãđượcnghiêncứutrongphầnphântíchtâmlý).

Hànhviloạnluânbiểuhiệnsựgiảmthiểucủaýthứcđạolý.Cácnhàổchuộtvàsựbầncùngthườnglànguyênnhân.Trongtrườnghợpnày,sựloạnluânđượcthựchiệngiữangườichanghiệnrượuvớiđứacongái…Sựcámdỗloạnluân(mộtcámdỗvôthức)cóphầnhơitầmthườngtrongphântíchtâmlýhọc,nhấtlàtrongcácứcchế*.

DỬNGDƯNGĐâylàmộttrạngtháicủacảmtínhmàtheođóchủthểkhôngcòncảmthấymìnhquanhệ

gìđốivớinhữngsựkiệnbênngoàicả.Anhtakhônghềcóphảnứng.Ngườitathườngtìmthấysựdửngdưng trong tình trạngsuynhược,kểcả trongcácchứng loạn tâm lý,nhất là trongchứngphânliệt.

BỆNHẤUTRĨVềmặtthểchất,bệnhấutrĩlàsựngưngpháttriểnởgiaiđoạntrẻnít.Nócóthểcóhậu

quảvềmặttâmlý(bệnhấutrĩliênquanđếncáctuyến):chủthểcóchiềucaokhiêmtốn,nhưngvẫncânđốithậthàihòavàtinhthầnrấtổnđịnh.

Vềmặttâmlý,bệnhấutrĩlàmộtthiểunăngcảmxúc(trongsựnhútnhát*,mặccảm,loạnthầnkinh).Chủ thểcó trí thôngminhbình thườnghoặccó thểrất thôngminh,nhưngmộtphầncảmxúccủaanhtavẫnbámvàocácsựkiệnđãbiếnmấttừlâu.Mộtsựgiáodụckhôngthấuđáocókhilànguyênnhâncủacănbệnhấutrĩtâmlý.

LOÂUĐâylàmộttìnhtrạngcủatinhthần.Chủthểcảmthấykhôngchắcchắnvớihiệntạivàtỏ

raloâuvớitươnglai.Ởđâysựloâusẽlàbìnhthườngnếunóđượcgâyrabởicácnguyênnhânthựcthụ(bệnhhoạn,tìnhhìnhtàichínhvàtìnhcảm,v.v…).Nhưngcókhitìnhtrạngnàycứtiếptục,khôngcónguyênnhânchínhđáng.Đếnlúcnày,đâysẽlàtriệuchứngcủamộtrốiloạncủathểchấthoặctâmlý.Ngườiloâucótínhkhíbấtthường,cảmthấybấtổnvàcầnphải“giảibuồn”.Sựloâucóthểdẫnđếnsợhãi*.

CHỨNGMẤTNGỦỞđâychúngtakhôngđềcậpđếnsựmấtngủdocácnỗiđauvềthểchất,vìtrongtrường

hợpnày,nólàđiềubìnhthường.Vìthếchúngtachỉnóiđếncácchứngmấtngủgâyrabởicácnguyên nhân tâm lý. Các chứng loạn thần kinh*,mặc cảm*, điều phiền nhiễu, ức chế*, cácchứngsợhãi*,ámảnh*,xungđộtxúccảm*,lànhữngnguyênnhânthườnggặp.

Cũngcórấtnhiềungườiđãnói“Tôirấtmệtkhithứcdậy,bởiđêmquatôikhôngngủđược”…Nhưngnóichođúng,họcóngủđấynhưnggiấcngủkhônghồiphụclạisứclựccủahọ(điềunàyvìnhiềulýdo,hoặcdotâmlý,hoặcdotìnhtrạngcocứngcơbắpliêntục).Saunữa,lànhữngngười“mấtngủgiảhiệu”luônluônthanvãn“nghemọitiếngđộngtrongđêmvàtiếngđổchuôngcủamỗikhắcgiờ”.Mặcdùvậy,ngườitanhậnthấysứckhỏecủahọvẫntốtvàdadẻvẫnhồnghào.Họkhôngbiểulộsựgiảmcân(trongkhigiảmcânlàkếtquảmauchóngcủasựmấtngủ).Nhưthếhọlànhữngngườingủgàmàkhônghềbiết,trừkhihọmuốnđóngkịchđểkhoekhoang.Cáchchữatrĩviệcmấtngủđươngnhiênphảitùythuộcvàonguyênnhâncủanó.Ngườitacóthểtìmkiếmsựthiếuvệsinhvềthểchất(càphê,thuốclá,rượu,làmviệcquásức,cảmxúc).Khinólàmộtnguyênnhântinhthần,khoatâmlýhọcchiềusâusẽchonhiềukếtquảmauchóng.

TÍNHBẤTỔN(BẤTAN)Tínhổn(bấtan)thườnglàtriệuchứngcủamộtthiểunăng.Nócónhiềuđiểmchungvới

tínhkhíbất thường.Nhưvậy,mọi thứđềutùy thuộcvàocườngđộvànguyênnhân.Cóvàingườitỏraổnđịnh,trongkhihọlạitựkhépmìnhlại,nhưconốcđượccáivỏchechở.Nhưvậyviệcnghiêncứutínhbấtổn(an)làmộtphầncủaviệcnghiêncứucátính.

Mộtđứatrẻcótínhbấtổn(an)ítkhitỏrasiêngnăng,hayyêusách,vàđểlộrõviệcthíchtrốnhọcvàtrốnkhỏinhà.Ngườitrưởngthànhbấtổn(an)sẽbịámảnhbởinhucầuphiêulưu;anhtađàongủ,làmkẻlangthang,ngườiđikiếmsốngtrênđường…Ngườitabắtgặptínhnàytrongchứnghoangtưởngvàtâmthầnchukỳ.

BẢNNĂNGLÀMMẸĐâylàmộttrongcácbảnnăngmãnhliệtvàcaothượngnhất.Nhưngtiếcthay,nóthường

bịméomódocácchứngloạnthầnkinhhoặcloâu.Mộtbàmẹloâulàmtăngthêmcáclongạicủamìnhvàsauđóchuyểnquachođứatrẻ.Đưatrẻhoà?Nóbịbạchhầurồi.Đứatrẻđangchơi?Nócónguycơbịtainạnbấtcứlúcnào…Sựméomócủabảnnăngnàythúcđẩyrấtnhiềubàmẹđềphòngmộtcáchquáđángvàđứanhỏsẽlãnhmọihậuquả.Đứatrẻsẽtrởnênsợsệt,nhútnhátvàcuốicùngmắcchứngloạnthầnkinh.Mộtsựbảovệquáđángcũngrấttaihạinhưviệcthiếusót…Chúngtakhôngđượcquênviệcchămloquámứcsẽlàmchođứatrẻvàđứathiếuniênnổiloạn,khônglàmchonópháttriểnmộtcáchtựsinh.(Tôikhuyêncácbạnhãyđọckỹmục“Nhữngngườikiệtsức”).

Bảnnănglàmmẹcóthểbiếnmấtvớivàicănbệnhtâmthần(thídụnhưtrầmuất).Hoặcbảnnăngnày “xoayngược chiều lại”: tình thương trở thànhhận thù và ghê tởm.Ởđây làtrườnghợpcủamộtrốiloạntínhcáchcóthểdẫnđếnviệcgiếtchếttrẻnít,bỏrơitrẻnít,v.v…Tậtnghiệnrượucũnglàmộtnguyênnhânthườngxuyên.

TRỰCGIÁCĐâylàmộtkhảithịxuấthiệnbấtngờ…Trựcgiácchophépbiếtngaysựviệc,khôngcần

suyluận,chongaymộtxáctín.Khôngmộtphánđoánnàocóthểcanthiệpvào.Cóvàitínhkhíbiểuhiệnmộttrựcgiáctựnhiênđángnể.Ngườitacũngnhậnthấyvàisựmấtcânbằngnhẹcủacảmxúccũnghỗtrợchotrựcgiác(suynhượctâmthần,quáxúccảm,v.v…)

Cũngcócáctrườnghợptrựcgiácbệnhlý:ngườibệnhtuyệtđốitinvàotínhxácthựccủatrựcgiáccủamình…Ngườitabắtgặpcáctrườnghợpnàytrongcáccơnphẫnnộ,ghentuông,hậnthù,v.v…

CÁUKỈNHMộtngườicáukỉnhphảnứngdựdội(đôikhivớisựphẫnnộ)trướccáchoàncảnhrất

tầmthường.Anhtagâygổvìmộtviệckhôngđâu.Tínhcáukỉnhthườnglàhậuquảcủasựsuyyếucủahệthầnkinhhoặctâmlý.Ngườitathườngnhậnthấytínhnàytrongsựmệtmỏi,làmviệcquásức,suynhượcthầnkinh.Nóthườngxuấthiệnvàobuổisáng,thờigianrấtkhóchịuchonhữngngườidễbịkíchđộng.Tínhcáukỉnhthườngcóđiểmtrùngvớitínhnhạycảm.

BỆNHĂNCẮPĐâylàmộtthôithúcámảnh:nóthúcđẩychủthểphảichiếmlấymónvậtngaydướimắt

anhta.Bệnhăncắplàmộtámảnhthựcthụ;ngườibệnhchốnglạiýmuốncủaanhtatrongnỗilohãi;vàviệctrộmcókhilàmgiảmnhẹcơnsợhãi.Córấtnhiềuphụnữmắcchứngbệnhnày.Nhưngcũngrấtkhókhiphảituyênbốđâylàmộtcănbệnhthựcthụ…bởivìnếunhưthếthìlờibiệnhộsẽquátốt!Dùsaođinữa,bệnhăncắpthựcthụthườngđượcnhậnthấyởnhữngngườimấtquânbìnhtâmlý,suynhượcthầnkinh,hoặctiếptheosaunhữngxáotrộnvềthểchất:thờikỳmãnkinh,thainghén,v.v…

HÈNNHÁTGiốngnhưsựlườibiếng*,hènnhátcókhilàmộtcănbệnh.Nócóthểlàmộtthiểunăng

thểchất,nhưngthườnglạixuấtpháttừmộtxáotrộntinhthần(giáodục,yếukémtinhthần,mặccảm,suynhượctâmthần,v.v…)

Khôngphảiaimuốnhènnhátcũngđược!…Hènnhátlàmộttừcókhicheđậynhiềurốiloạntiềmẩn.

BẢNNĂNGTÍNHDỤCTrongnghĩahẹpnhất,đâylàsựhămhởcủatínhdục,việctìmkiếmsựthỏamãntínhdục.

Vớinghĩarộngnhất,đâylànănglượng*tâmlý,dùvớibấtcứmụcđíchnào.CHỨNGTHÁOLỜIĐâylàmộtnhucầubệnhhoạnnóichuyệnliênhồi,khôngngừng,cókhichỉxoayquanh

cómộtvấnđề,nhưngcókhilạikhôngliêntục.“Cănbệnh”nàythườngđượcnhậnthấyởngayngườinhiềulời“đểkhôngnóigìcả”,nhấtlàvớichínhanhta.Ngườitacũngnhậnthấychứngnàytrongcácbuổitụhọpphùphiếmvôlýcủagiớithượnglưu.

Vềmặtbệnhlýhọc,chứngtháolờiđượcthểhiệntrongrấtnhiềuchứngbệnhtâmthần(nhấtlàchứngcuồngđộng*,ảogiác*chứngphânliệt*)

BỆNHTHÍCHLÀMLỚNTừnàyđồngnghĩavớichứnghoangtưởngtựđại,đãđượcxemxéttrongcácchứngloạn

thầnkinhvàloạntâmlý*.CUỒNGĐỘNGTheotừnguyênhọc,từnàycónghĩalà:điên,hammêhỗnloạn,hoangtưởngthầncảm…

Thôngthường,ngườitagọi“cuồngđộng”nhữngtậtbạongượcmàhàngtriệungườiphảichịuđaukhổ.

Vềmặttâmlý,cuồngđộng*làmộtrốiloạntâmlýnghiêmtrọng,cũngđãđượcnghiêncứutrongmụccácrốiloạnthầnkinhvàtâmlý.

MÃNKINHĐâylàtìnhtrạngchấmdứthẳnthờikỳkinhnguyệtcủaphụnữ.Nóthườngxảyravào

khoảng45chođến55tuổi.Nhiềurốiloạnthườngxảyrangaytrướcthờikỳmãnkinh,choángváng,tănghuyếtáp,suynhượcthầnkinhnhẹ,tínhdễkíchthíchkhôngbìnhthường.

Sauđóbuồngtrứngsẽngưnghoạtđộng.Đâylàthờiđiểmchínhthứccủamãnkinhvớisựrốiloạncáctuyến(cóảnhhưởngtrêncáctrungtâmthầnkinhnằmởđáynãobộvàtrênnhiềutuyếnkhácnhưtuyếngiápvàthượngthận).Cũngxuấthiệnnhữngcơnnóngnảyvàtìnhtrạnglôngmọcnhiềuhơn,cómộtchútgìđónamtính,v.v…

Chúngtaphảighinhậnrằngcórấtnhiềuphụnữtrảiquathờikỳmãnkinhkhôngmộtchútrắcrốinào.Điềunàyđểbảođảmnhữngngườiluônnghĩrằngthờiđoạnnàycủacuộcđờisẽkhôngtránhkhỏiđưađếnnhững“cănbệnhthầnkinh”,đếnmột“tínhtìnhkhôngthểchịuđược”,vàngaycảnhữngámảnh*!Khôngcógìsailầmhơnthế.Cókhinólàmộtnỗiloâuthậtsự,đểnuôidưỡngmộttâmtrạnglohãikhôngnguôi.Nhiềuphụnữkhiđếngầntuổimãnkinhrấtđaukhổvìchứngmấtngủcũngchỉvìsựlohãinày!Tínhtìnhcủahọcónguycơbịrốiloạn;họtrởnênkhóchịuhơn,chuyênquyền,v.v…màchínhviệcmãnkinhđókhônghềliênquan…

Trongcáctrườnghợpbệnhlý,thờikỳmãnkinhcóthểgâyraámảnh*,ámsợ,cơnthèmrượu,chứngxungđộngăncắp,v.v…Nhưngthôngthường,đâylàvấnđềcủamộttìnhtrạngtiềmtàngmàviệcmãnkinhchỉkhởiphátmàthôi.

Vìthếchúngtanênthậntrọngtrướckhiquytráchnhiệmchoviệcmãnkinhcácrốiloạnnghiêmtrọng,mànóichocùng,chúnghiếmkhixảyra.

KHIÊMTỐNHayhơnhếtchúngtanêntríchdẫncâunóicủaRenan: “Rấtkhóchongười tachứng

minhsựkhiêmtốncủamình,bởivìkhinóimìnhlànhưthế,ngườitakhôngcònkhiêmtốnnữarồi…”.Sựkhiêmtốncókhilàsựtựkiêuđượcngụytrang.Nhưthếchủthểmuốncósựkhâmphụccủanhữngngườikhác,“bịhoamắtvìsựkhiêmtốnnày”.

Sựkhiêmtốnthựcthụlàmộtthựctếcủamộttrítuệcaocả,biếtrõsựthấpkémcủavạnvật,màbắtđầulàvớichínhconngườimình.

Cóvài trườnghợp rối loạn thầnkinhbiểuhiện sự thiếukhiêm tốn,bởi vìhọ cần tintưởnghọlànhữngngườiquantrọng,cóquyềnthế,cũngchínhvìnhữngmặccảmtựtihoặcsựbấtlựccủahọ.Nhưvậysựítkhiêmtốnnàylàmộttriệuchứngvànósẽbiếnmấtcùngmộtlúc

vớisựrốiloạnthầnkinh.(Hãyxemcáctừkiêucăngvàkiêungạotrongtừđiển)CHỨNGLẶNGTHINHSẽlàtìnhtrạnglặngthinhkhimộtngườigiữimlặngtrongkhicáccơquancủangônngữ

hoặccủatiếngnóikhôngbịmộttổnthươngnào.Đươngnhiên là có vài trườnghợp lặng thinh tựnguyện vì: thí dụnhư sợbị liên lụy.

Chứng lặng thinh có thể là triệu chứng củamột “chuyểnhóa”: chủ thểmất riêng trongvàitrườnghợpgiậndữ“bịứcchế”chẳnghạn.Vàicảmxúccũnggâyrahiệntượngnày.Dạnglặngthinhnày thườngđượcnhận thấy trong các cơnưuuất*.Nhưvậyđây là chứng lặng thinhkhôngchủý.Ngườitacũngnhậnthấychứngnàyởnhữngngườinhútnhát,vànguyênnhâncủanólàsựứcchếcảmxúc.

Thêmvàođó,chứnglặngthinhđượcgâyrabởivàichứngloạntâmlý(chứngphânliệt*,hoangtưởng,hoangtưởngbịtruyhại*,trầmuất*,lúlẫntâmthầm

THUYẾTTHẦNBÍVềphươngdiệntriếthọc,thuyếtthầnbíxáclậpsựbấtlựccủalýlẽtrướccácvấnđềlinh

thiêng.Lúcnàyngườithầnbísẽtìmmộttrựcgiác*khácthườngchophépanhtahợpnhấtvớiChúa.Vàbằngtrựcgiácnày,ngườithầnbísẽhòađồngvớithếgiớithầnlinhtrongsựxuấtthần.

Nhậpđịnh,tukhổhạnh,sựtựchủvữngvàng,nghiêncứu,sựkhaithôngchínhmình,sángsuốt,chuẩnbịchoconđườngđếnthầnbí.Vảlạingườithầnbíphảitrảiquanhiềuthửtháchghêgớmvềmặttinhthần,nhữngnghingờ,nhữngđắnđocókhirấtkhủngkhiếp…Anhtaphảiloạibỏtấtcảcáchiểubiếtnhạycảm,giàutưởngtượngvàhợplý.Vànhưthế,lầnhồianhtađạtđếnmộttìnhtrạngsángchóikhôngthểtả,màchỉnhữngtâmhồnthậtcaosiêumớicóthểđạtđến.

Ngườithầnbícũngcóthểlàmộttrítuệsâulắng,màmộtconngườicảmthấyđượcliênkếtmộtcáchsâusắcvớitoànthểvũtrụ.

Đươngnhiêncũngcórấtnhiềungườithầnbígiảhiệu.Tìnhtrạngthầnbígiảhiệuđượcthểhiệnbằngsựtiêutancáitôi.Sựsángchóibìnhlặngvàsựnồngấmcủachứctôngđồbịkhiếmkhuyết.Ngườitathườngnhậnthấysựthầnbígiảhiệutrongchứngưuuất,kểcảvàitrườnghợploạntâmlý*:vớiảogiác,tínhgợidục,nhữngdàyvò“bởiquỷdữ',nhưhiếpdâm,châmchích,tìnhtrạngbịmaám,v.v…Nhữngcơnnàythườngđượckèmtheosựvặnngười,hànhđộngtụctằn,nhữnglờibángbổthầnthánh.

THÓIBỊACHUYỆNĐâylàmộtkhuynhhướngnóidối,bịahoàntoànmộtcâuchuyệntưởngtượng,hoặcgiả

vờmắcvàicănbệnh.TừnàyđượcDuprétạoravàonăm1905.Trẻnítthườnghaymắcthóinày.Trítưởngtượngphongphúcủanóthúcđẩynótạora

nhiềucâuchuyệnthầnkỳ,đượctăngcườngbởinhữnggìnóthuthậpđượctừbênngoài.Cũngcókhiđứatrẻgiảvờbệnhđểthuhútsựchúývàsựchămsóccủanhữngngườichungquanh.Cóvàiđứatrẻbịaratoànbộnhữngchuyệndàimàthườngchúnglànhânvậtchính.Điềunàykhôngcógìlàbấtthườngcả,vớiđiềukiệnthóibịachuyệncủatrẻnítmấtđivớituổitác.Thếnhưngviệcnàykhôngphảilúcnàocũngxảyranhưthế!

Ởngườitrưởngthành,thóibịachuyệnbiểuhiệnmộtsựmấtcânbằngtâmlý,bấtkểchủthểthôngminhđếnmứcnào.Thóibịachuyệnđơngiảnnhấtđượcnhậnthấytrongsựkiêucăng*,cácmặccảmtựti*,sựcầutoàn*,v.v…Chủthểsẽbịaranhữngmốiquanhệđượctưởngtượnghaykhông,đếncácthànhtíchcủaanhta.Anhtanóibóngnóigióthậtkhéomộtviệcgìđóđểlàmchonótrởnên“quantrọng”dướimắtnhữngngườikhác;anhtakhoekhoangđãláixetốcđộtrênđường;anhtathayđổilàmsaochocólợichomìnhcáctìnhhuốngcóthểlàmchoanhtathuakém,v.v…Chứngbịachuyệncủangườitrưởngthànhchothấyđâylàmộtsuynhượctâmthầnhoặcmộtthiểunăngcảmxúc*.Trongcácmặccảmtựti*,ngườitasẽhiểutạisaochủthểlàmđủmọicáchđểtạochomìnhmộtcảmgiácquyềnlựchaysứcmạnhnàođó.

Đâylàhiệntượngbùtrừ*.Thóibịachuyệncóthểlàmộtcănbệnh,cóthểdẫnđếntínhhungdữ.Đếnlúcđósẽlà

nhữngláthưnặcdanh,lờitốcáolờivukhống*,doghentuông*,hậnthù*,oánthù,v.v…CHỨNGNGHIỆNTHUỐCNGỦĐâylànhucầukhôngthểcưỡnglạiviệcsửdụngthuốcngủ.Ngườitathườngnhậnthấy

chứngnàyởnhữngngườimấtngủ*.HãyxemtừNgộđộcvìbacbituríctrongtừđiển.PHỦNHẬN(Chứnghoangtưởng…)Ngườibệnhtừchốinhìnnhậnnhữngviệchiểnnhiên.Anhtachorằngmìnhkhôngcòn

thởnữa,rằngmìnhkhôngcònphổi,máu,ruột,v.v…Cókhianhtaphủnhậncảthếgiớibênngoài.Chứngnàythườngđượcnhậnthấyởvàitrườnghợprốiloạntâmlý,nhấtlàchứngtrầmuất.

CHỨNGUỂOẢILàmộthìnhdạngcóhaimặt,sựuểoảicóthểlàsựbiểuhiệncủamộtsứcmạnhtrầm

lặngvàtựchủ,củamột trí tuệrộng lớnvàthanhthản.Năng lượngđượctiêuthụmộtcáchthoảimái,khôngmộtchútbốirối.Tạisaomộtconngườikhỏemạnhlạiphảivộivã,nếuanhtanhìnthấyđượcchânlýcủasựviệc?Vànếuanhtabiếtsứcmạnhcủamìnhchophépanhtadễdàngđạtđếnmụcđích?

Mặtkiacủasựuểoảithườnglàcủasựnhunhượcvàvôtưlự.Ngườiuểoảilềmề,khôngquantâmmấy,khôngsốtsắngtronghànhđộng.Nhưthếkhiếmkhuyếtnàytùythuộcmộtcátính…haymộtcănbệnh.

UHOÀIChủthểrấtbuồnvàđầyluyếntiếc;anhtacảmthấyrấtxavớingườithân;sựcáchbiệtvà

côđộclàmtăngthêmnỗikhổanhta.Hơnnữa,nỗinhớnhàlàmchoviệcthíchnghivớicáchoàncảnhmớitrởnênkhókhănhơn.

Nỗiluyếntiếccókhilàdobỏquêhươngrađi;nócóthểdẫnđếnusầu,đếnchánđời,vàcảđếnchứngsầumuộn*.Sựluyếntiếccủacáctùbinhchiếntranhluônhiệndiệntrongtâmtrí…

NGOANCỐNgoancốlàmộttrongcácdạngthôthiểnnhấtcủaýchí*,màngườitathườnghaynhầm

lẫn…Ngoancốlàmộtbảnchấtcủasựkiêucăng,ngungốc.Nóthểhiệnsự“phongtỏa”thậtsựcủanãobộ.Ngườitacũngnhậnthấynótrongchứngthiểunăngtâmthần,bệnhấutrĩ*,sợsệt,mặccảmtựti*,tínhhunghăng*,tínhxungđộng*,v.v…

MỘNGTHỨC(lesonge)Mộng thức làmột ảo giác. Nó có thể bình thường (thí dụ người ngủ đang nằmmơ).

Nhưngcónhiềudạngmộngthứcdocácyếutốbệnhlý(nhiễmtrùng,ngộđộc,rượu,độngkinh,rốiloạntâmlý)Mộtdạngkhôngbìnhthườngkháccủamộngthứclàsựmơtưởngmàtheođóngườitamuốnthoátkhỏithựctại.

KHUYNHHƯỚNGLẠCQUANLàtìnhtrạngsảngkhoái,vàlàhậuquảcủasựthíchứngdễdàngvớicuộcđời.Sựlạcquan

thựcthụxuấtpháttừmộtquânbìnhtốtcủathểchấtvàtinhthầnvàthoátkhỏitấtcảnhữnggìcóthểphárốisựthanhthảncủatâmhồn.Sựlạcquannângcaotinhthầnvàtỏasáng:đâylàđiềutốtlànhchonhânloại.

KIÊUNGẠOThôngthường,ngườikiêungạohayđềcaocáckhảnăngcủamình(dùchúngcóthựchay

tưởngtượng).Tínhkiêungạođượccăncứtrênmộtmặccảmtựtônnàođó.Người takiêungạovìcáitên,vìtàisảncủangườita(hoặcsựnghèokhổ),củatrítuệưuviệt…Cóvàingười

kiêungạophảichịuđaukhổ trong im lặng…đểchonhữngngườikháckhôngbiết.Cũngcónhiềungườikiêungạođểtỏrakiêungạo,làđiềuhếtchỗnói!Conngườinắmbắtưuthếởbấtcứnơiđâucóthểđược…

Tínhkiêungạothựcthụ làngườibàcongầncủasựkiêucăng*.Đây luôn làmộttriệuchứng,hoặccủasựyếuđuối,mộtrốiloạnthầnkinh,hoặccủacácdồnnén,nhụcnhã,mặccảmtự tiv.v…Tínhkiêungạođược thểhiệnbởi sựcocúm, sự thiếukhoandung,khinhbỉ, thùnghịch.Việcqualạivớimộtngườikiêungạochắcchắnlàđiềukhôngdễchịu…

Vềbệnhlýhọctâmthần,sựkiêungạođượctìmthấyởchứnghoangtưởng*,tínhtựcaotựđại,cuồngđộng*.Ngườitacũngthườngnhậnthấynótrongchứngthiểunăngtâmthần.

BỆNHBẠILIỆTTOÀNDIỆNPHÁTTRIỂNCHẬM(hayBệnhBayle)Đâylàmộtcănbệnhtâmthầnbắtnguồntừbệnhgiangmai,vàđượcliênkếtvớicáctổn

thươngởnão.Vàonăm1913,chínhNogughiđãchứngminhcómộtloạikhuẩnxoắntrongnãobộcủangườibịbạiliệttoàndiện.Bệnhnàythườngxuấthiệnmườihaymườilămnămsaukhibịnhiễmbệnhgiangmai.Nóđượcthểhiệnbằngnhiềurốiloạntâmthầnrồinópháttriểndầnlên. Suykém trí tuệ toàndiện,hoang tưởng tựđại, lưỡivà cácngón tay cogiật, tình trạngcuồngđộngtộtđộ,ýnghĩgiàucóhếtsứclốbịch,trầmuất,lànhữngdấuhiệuthườngthấycủacănbệnhnày.

Trướcđâyvôphươngcứuchữa, cănbệnhbại liệt toàndiệnphát triểnchậmhiệngiờthườngđượcchữakhỏi.

LƯỜIBIẾNGSựlườibiếngphảiđượcchữatrịnhờmộtbácsĩhoặcmộtnhàtâmlýhọc.Bấtcứngười

nào(dùcholàtrẻníthayđãtrưởngthành)đềucóbảnchấtnăngđộng.Mộtđứatrẻlườibiếnglàmộtđứatrẻbấtmãnhoặcbịbệnh.Sựlườibiếngcóthểxuấtpháttừlệchlạccátính:khôngquantâm,khôngthấythích, thích làmđiềuác,v.v…Vàitrạngtháibấtthườngcủatínhkhí*cũnggâyranó:quánhạycảm,suynhượcthầnkinh,tínhtìnhbấtđịnh.Tínhlườibiếngcũngđượcliênkếtvớivàirốiloạnthểchấthoặctinhthần:rốiloạnđườngruột,mệtmỏi*,mấtcânbằnghệthầnkinhthựcvật*,hoạtđộngkhôngtốtcủacáctuyếnnộitiết,khôngthíchnghivớimôitrườnggiađìnhhoặchọcđường,chánghétlàmviệc,cocúm,dồnnén*,v.v…

Làmbiếngcónghĩalàthiếuquantâmđếncôngviệclàmcủamình.Đếnlượtthầythuốcđiềutrịvànhàgiáodụctìmracănnguyên.

BỆNHPARKINSONMộttổnthươngcủahệthầnkinh,vớitìnhtrạngrunrẩytoàndiện,trườnglựccơbắpthái

quávàcorút.Thườngtâmtrívẫnlinhlợi,mặcchokhuônmặtcóbấtđộngvàánhmắtcốđịnh.Cănbệnhnàycókhiđượcbáotrướcbằngchứngtrầmuất*vàcóthểkéodàinhiềuthángliềnhoặcnhiềunămtrướckhixuấthiệncáctriệuchứngcơhọc.

Khảnăngbìnhthườngcủanhữngngườibệnhnàythườngvẫnđượcgiữnguyên,trừkhiđếngiaiđoạncuốicủacănbệnh.Đếnlúcnàysựgiảmthiểutrítuệtrởnênkhánghiêmtrọngđểngườitacóthểbàncãivềkhảnăngnày.

ĐAMMÊMột từchegiấubiếtbao thảmkịch!…Đammê làmộtkhuynhhướng tháiquávàđộc

quyền.Nókèmtheođaukhổ,dàyvò,nghiềnngẫmtinhthần,địnhkiến*vàámảnh.Ngườitahay so sánhnóvới tìnhyêu: và lúcnàynóbaogồmcảbảnnăng, tìnhdục, quýmến, ghentuông*,íchkỷ*,hậnthù*…Cóvàiđammêrấthữuích(thídụnhưđammênghệthuật).Vàithứkháclạigiằnvặt,thúcđẩyđếnnhữngviệcngôngcuồng,thôithúc*,tộiác.Cósựđammêbàibạc,rượuchè,phụnữ,tìnhdụcđồibại*,đếnmatúy…Tấtcảcácdạngđammênàychothấycácrốiloạnvềhànhvivàđạolý.Ngườitaphảitìmracácnguyênnhân(rốiloạnthầnkinh*,mặccảmtựti*,mặccảm*,v.v…)

Thếkhinàonỗiđammêtrởnênbệnhhoạn?Khinókéotheocácrốiloạnvềthểchấtvà

tinhthần.Sựrốiloạnchiếmlấytoànbộconngười.Mọihoạtđộngtinhthầnbịđổihướngđểđemlợiíchchocảmthứcvôthứcđó.Khôngcònsựcânbằngtinhthầnnữa,vàýthứclýluậnbịdậptắtnhưngọnnếntrướcgió.Nhiềunỗisợhãidữdộixuấthiệnkèmtheođịnhkiếnkhổtâm,ghentuôngmãnhliệt,cókhitạoracácthôithúcrấtnguyhiểm.Tìnhtrạngmấtngủvàkiệtsứclànhữnghậuquảthườngthấy.

Cũngcónhữngnỗiđammênhấtthời:tìnhyêughentuông,tìnhyêucuồngtín,nỗiđammêlýtưởng,chínhtrị,v.v…Ngoàiracòncónhữngtìnhtrạngđammêtrongcácrốiloạntâmlý*.

THÁIĐỘTHỤĐỘNGĐâylàmộtkhuynhhướngtinhthầnmàchủthểnhư“thiếusứcsống”vàkhôngcósáng

kiến:đếnlúcnàyanhtadễdàngchịuảnhhưởngcủasựámthị*.Ngườitanhậnthấytháiđộthụđộngtrongchứngsuynhượctâmthần*,suygiảmýchí*,cáctrườnghợpngộđộc,cácchứngsuynhược,v.v…

NHẪNNẠIVềmặttừnguyênhọc,nhẫnnạicónghĩalà:biếtđaukhổ,chấpnhậnvàchịuđựng.Sự

nhẫnnạichủyếulàphảibiếtchờđợikhôngdaođộng,tấtcảnhữnggìsẽđến…Sựnhẫnnạicóthểlàtựnhiên,nhưngcũngcókhilàtriệuchứngcủamộtthiểunăng.Cóvàingườitỏra“nhẫnnại”, trongkhidửngdưng, chánnản, tựkhépmình lại.Trong các trườnghợpbình thường,nhẫnnạilàsựthểhiệncủakhônngoanvàtựchủ.Nólàhiệuquảcủasứcmạnhvàsángsuốt.

BẠIHOẠIĐâylàmộttrạngtháibấtthườngsâukínhoặcngẫunhiêncủacátính*.Nóđưachủthể

(thườnglàngườibệnh)làmhạingườikhácbằngnhữngthôithúc*phảnxãhội.Sựbạihoạicóthểcógiaiđoạnvànhấtthời:nóthườngđượcthểhiệnbằngnhữnghànhvitànácvềthểchấthoặctinhthần,đượcthựchiệndướiuylựccủasựđammê*(hậnthù*,ghentuông*,thiênkiếnchínhtrịhoặctôngiáo,v.v…).Sựđồibạikhởiphátnhiềuhànhvihủyhoạinhưpháhoạikhônglýdo,hànhhìnhkhôngphánxét,vậnđộngcôngchúngđểtáilậpmộtvụán,v.v…

Sựbạihoạinhấtthờithườngxuấthiệnởtrẻnítvàthiếuniên.Nóthườngđượcgâyrabởisựchốngđốinộitạivớimộtthànhviêntronggiađình.Đếnlúcnàysựbạihoạilạigiốngsựhậnthùvàlàsựbiểuhiệncủamộttổnthươngtinhthầnsâulắng.

Sựbạihoạibệnhlýbaogồmcảmộtchuỗitrạngtháibấtthường.Nóđượcthểhiệnrấtsớm:đứatrẻnàyrấtđộcác,hunghăng,ngỗnghịch,nóiláo,v.v…Cácnhàgiáodụcsẽđốimặtvớivôvànkhókhăn.Đứatrẻđồibạiđingượclạitrậttựxãhội;nómuốnthỏamãncácýmuốnvàthèmkhátcủanómàkhôngcầntôntrọngngườikhác.Cáckhuynhhướngcủanóthoátkhỏicáckềmhãmcủađạo lý.Đây làconđườngđiđếncácchấtđộc,bàibạc, lườnggạt,gian lận,trộm,hiếpdâm,chủýđốtnhà,mạidâm…Nhiềuđứatrẻbạihoạithườnglàtộiphạmthiếuniên*.

Nhữngdạngbạihoạicóthểđượcxếpnhưsau:1)Bạihoạivìýthứcsinhtồn:nghiệnmatúy*,hamăn,hàtiện,hámcủa*,v.v…2)Bạihoạivìýthứcsinhsản:lệchlạccủabảnnănglàmmẹ*,báivật*,cuồngdâm*,tự

hànhhạ*,v.v…3)Bạihoạitậpthành:ảnhhưởngcủamôitrường,nhiễmtrùng,viêmnão,v.v…4)Bạihoạitiềmtàng:chỉkhởiphátvớichứngloạnthầnkinhhoặctâmlý.KHUYNHHƯỚNGBIQUANTínhnàyluônlàtriệuchứngcủathiểunăngthểchấthoặctâmlý.Ngườibiquan“thấybất

cứgìcũngđentối”,rấtkhổtâmvềnhưnglolắngcủamình;đốivớianhtamọithứđềuvôíchvàmọihyvọngđềutiêutan…Ngườibiquancóthểcónhiềunguyênnhân:suynhượcthầnkinh*,mặccảm*,chốngđốibịdồnnén*,rốiloạndạdày,v.v…

PEYOTLhoặcXƯƠNGRỒNGNÚIXươngrồngMễtâyCơtạoraảogiác.Vàinhàtâmlýhọcvàbáchọcđãdùngnóvớimục

đíchthínghiệm.ĐIỀMTĨNHSựđiềmtĩnhcóđiểmtrùngvớilươngtri.Nócóthểđượcbiểuhiệnvớimộttrítuệsáng

suốt…hoặcđơngiảnvớisựcânbằngthểchất.Ngườiđiềmtĩnhđắnđo,cânnhắc,xemxétcáiđượcvàcáikhông.Nócóthểtùythuộcvàotínhkhí,củatrítuệhoặccủamộtkhuynhhướng.

Cóvàingườirốiloạnthầnkinh*tỏrađiềntĩnh,nhưngtrênthựctếhọlànhữngngườisợsệt,dồnnén,quátỉmỉhoặccầutoàn*.Trừphihọchơitrò“điềmtĩnh”,đểtinvàosựbìnhyênvàantoàncủamộtphánđoánmàhọkhônghềcó.

Sựđiềmtĩnhgiảhiệu thường làdấuhiệucủa sựnguđần.Trong trườnghợpnày,mộtngười“điềmtĩnh”,vớingóntayđưalêncaomộtcáchtrịnhtrọng,quảquyếtmộtcáchuyênbácnhữngviệcvôcùngtầmthường…

MAÁM(HOẶCQUỶÁM)Ngườibệnhnghĩmìnhbịámbởimộthữuthểsiêunhiên:quỷthúvậthoặcngười.Anhta

tưởngnhữngsinhvậtnàyđiềukhiểncáchànhvicủaanhtavàchiếmđoạtýchícủaanhta.HOANGPHÍĐâylàmộtdịdạngcủaýthứcsinhtồn:chủthểphungphícủacảicủamìnhtrongkhi

khôngcầnthiết.Ngườihoangphícókhibịmộtdạngámảnh*:anhtabịthôithúcbởinỗihammêmuasắmhoặctặngquà.Ngườitanhậnthấysựhoangphítrongtínhkiêucăng*,nhữngtaycờbạc,nhữngtênđànđúmănchơi,v.v…Nóthườnglàdấuhiệucủasựsuynhượctâmthầnhoặcthiểunăngtâmthần.Ngườitacũngbắtgặpchứngnàytrongvàitrườnghợprốiloạntâmlý*:cuồngđộng*,bạiliệttoàndiệnpháttriểnchậm*…Đếnlúcnàyngườibệnhhứavôsốđiềukhôngthểtinđượcmàdĩnhiênanhtakhôngthểnàogiữlờiđược.

LIỆUPHÁPTÂMLÝHỌCĐâylàtoànbộcácphươngphápmàngườitaápdụngđểchữamộtcănbệnhtinhthần,

hoặcthểchấtmànguyênnhânlàtâmthần.Cácphươngphápchữatrịtâmlýquantrọngđãđượcnghiêncứutrongtácphẩmnày(Xemlại“Sựthámhiểmvàotrongtrítuệ”).

CHỨNGXUNGĐỘNGĐỐTNHÀÁmảnh*đốtlửa,cóthểdẫnđếnthôithúc*.Xem“ngườiđốtnhà”(')trongtừđiển.CHẾGIỄUSựchếgiễucókhilàmộttròchơicủatrítuệ.Nótrởnênđộcáckhinógâythiệthạicho

ngườikhác;cóíchnếunhưnóchốnglạichínhchúngta…Ngườitựchếgiễumìnhbắtđầunhậnthấychínhmình,vàđólàsựkhởiđầucủasựsángsuốt.

Sựchếgiễuthườngbiếnthànhtròcườicáccảmxúc,cuồngđộng,ýnghĩ.Dễthươnghoặctinhquái,nólàmộttròchơinhấtthời.Nhưngcũngcónhữngtròchếgiễugaygắthoặcchuacay.Trongtrườnghợpnày,chúngcheđậymộtnỗiđaucầnphảichữalành…

OÁNTHÙĐâylàmốioánhậndaidẳng,sâulắng,đượcấpủnhưmộtcănbệnh.Nóichocùng,oán

thùlàmộtámảnh*…Nóluônlàdấuhiệucủasựyếuđuốihoặcsợsệt.Chủthể“nghiềnngẫm”nhữngmốioánthùcủamình,vàcókhikèmtheovàiyếutốkhôngtươngứngvớisựthật.Mộtconngườikhoẻmạnhvàthônghiểukhôngbaogiờcảoánthù.

XUNGĐỘNGMÃNHLIỆTĐâylàmộtcơnbộcphátdữdội,màcựcđiểmcókhithúcđẩyngườibệnhphảigâyraán

mạng,tựsát,trốnnhà,v.v…ngườitanhậnthấycơnnàytrongsựphẫnnộ*,lohãi*,ảogiác*,trầmuất*,độngkinh*,v.v…

BÌNHTĨNHĐâylàtìnhtrạngbìnhthảnvàsángsuốttrướcmọihoàncảnh.Cáccảmxúckhôngtàinào

làmrốiloạnsựvậnhànhcủathểchấtvàtinhthần.Sựbìnhtĩnhthựcthụphải tựnguyện,khôngcốgắngnhiều,và làkếtquảcủamộtsức

mạnhcânbằngvàsángsuốt.Cònsựbìnhtĩnh“nổitiếng”thìcóđượcbằngcách“chếngựgâncốt”,cocúmngườilại,

“chặnđứngcácphảnứng”.Nócókhilàhậuquảcủamộtsựgiáodụcquáchuyênquyền,nhữngdồnnén,v.v…

THANHTHẢNSựthanhthảncóđiểmtrùngvớisựđiềmtĩnh.Tínhkhí*luôntựđộng,bìnhtĩnhvàkhông

thayđổi.Ngườitathườnggánsựthanhthảnchonhữngngườigià,màđiềunàylàmộtlýdochínhđángđểbiệnminhchocácxáotrộncủanó…Nhưngkhôngcógìsaibằng:sựthanhthảnkhôngcótuổitác.Sẽkhôngbaogiờcósựthanhthảnmàkhôngcósựthônghiểuvàtựchủ.Mộtconngườikhôngthểthanhthảnmộtkhingườiđótựbanchomìnhmộttầmquantrọngnàođó.Sựthanhthảnxuấtpháttừsứcmạnhnộitâmvàsựthiếuvắngcácgiằngxénộitại.Nócũngphụthuộcvàosựvậnhànhhàihòacủanãobộ,khôngvướngbậnbởicáccặnbã(mặccảm*,dồnnén*,v.v…).

Sựthanhthảnbaotrùmmọithứ,vàđưacácsựkiệnvàođúnggiátrịcủachúng.THÀNHTHỰCNgười thành thựcbiểuhiệnkhôngmột chútdối trá các cảmxúc, ýnghĩ, ýmuốncủa

mình.Tháiđộbênngoàicủaanhtachothấyrõnhữnggìanhtanghĩ.Bấtcứlúcnào,ngườinàycũngthểhiệncôngkhaicácuẩnkhúccủacuộcsốngnộitâmcủamình…

Sựthànhthựccóbakẻthù:nỗisợsệt,dồnnénvàcácmặccảm*,Chúngtakhôngđượcnhầmlẫnnóvới“Tôinóinhữnggìtôinghĩ…”màđólàtriệuchứngcủasựhunghãn.

HỒNNHIÊNNgườitanhậnthấysựtựnguyệnởmứctốiđanơiđứatrẻ.Nóđượcthểhiệntrongmọi

hoạtđộngtâmlý(sựnhiệttình,tòmòcủatrítuệ,sángkiến,v.v…).Mộtchủthểtựnguyệnbiểuhiệnmộtsựthànhthậttuyệtvời.

Trongkhisựtựnguyệncủangườitrưởngthànhcókhilạibịgáncholàngâyngôvàcảtintrongcáithếgiớinhạtnhẽocủachúngta.Thếnhưngcókhinàoconngườicóphảichegiấucáccảmxúcvàphảnứngcủamìnhkhông?Thếngườitađãkhôngnói“biếtcheđậycáccảmxúccủamình”làbằngchứngcủa“sựtựchửihaysao?

Nóichođúng,sựtựnguyệncókhilàhiệuquảcủasựtươisáng”củatâmhồnvàsựtựtinđốivớichínhmìnhvànhữngngườikhác.Đươngnhiêncóvàitrườnghợptựnguyệnlàtriệuchứngcủabệnhấutrĩ*màmộtngườiquansátcókinhnghiệmsẽnhậnrangay.

Sựtựnguyệnsẽkhôngcótrongvàitrườnghợploạnthầnkinh*(suynhượctâmthần*,ámảnh*,dồnnén*,v.v…)Trongcáctườnghợpnày,nếungườitanhậnthấychúnglại,đólàdấuhiệucủasựkhỏibệnh.

SỬNGSỐTĐâylàsựđìnhchỉcáchoạtđộngthểchấtvàtinhthần.Khuônmặttrởnênbấtđộng,ánh

mắtbuồnbã…Ngườibệnhkhônghềcóphảnứng,khôngthểhiệnbấtcứcảmxúcnàovàcảtrítuệ.Sựbấtđộnglàtoàndiện;ngườibệnhgiữimlặngmộtcáchngoancốvàcókhitừchốicảthứcăn.

Dạngquantrọngnhấtcủasửngsốtđượcnhậnthấytrongtrầmuất*.Nhưngmặcdùtrongtìnhtrạngnày,ngườibệnhvẫnnhậnbiếtđượctấtcảnhữnggìđangxảyraquanhanhta.Tìnhtrạngsửngsốtcókhibiếnmấtmộtcáchđộtngộtđểnhườngchỗchomộtphảnứnghunghãnnguyhiểmhơnnhiềuhoặcmộtmưutoantựsát.

TÍNHDỄTỰÁITínhdễtựáiluônlàkhôngbìnhthườngvàlàtriệuchứngcủasựyếuđuối.Nhưnhững

thứkhác,nóluôngầnnhưđượcnhậnthấytrongtấtcảcácloạimặccảmtựti*.Ngườirốiloạnlầnkinh*cảmthấybị tổn thươngvàxúcphạmbởimộtviệckhôngđâu.Vàvớichính“việckhôngđâunày,anhtacũngcảmthấy“oánthù*”hoặcngaycảhậnthù*.

Người ta có khi nghĩ khuyết điểmnày làmột bằng chứng của sự kiêu căng* của conngười.Nhưngnóthườngbiểuhiệnmộtconngườiyếuđuối,losợngườitabiếtconngươithậtcủamình.Anhtalàmộtngườidễbịxúcphạm,bởivìanhtaýthứcđượctìnhtrạngyếukémcủamìnhvàsợsệt.Nếunhưthếsẽlàđiềuhợplýkhianhtamuốntỏrahoànhảovàtựtin…Anhtagiốngnhưmộtngườichỉcóvàixuthôi,nhưnglạisửngcồkhithấymộtcánhtayđưara…chodùđểchàohỏianhta.

Tínhdễtựáiđượcbắtgặptrongtấtcảcácdạngchuyênquyền*,màđólànềntảngcủasựbất lựcvàyếuđuối.Tấtnhiênnócũngđượcbắtgặptrongtínhkiêucăng*vàdồnnén.Thếnhữngngườinàycóphảiđãlosợngườitakhámphárarằnghọthậtsựkhôngphảilànhữngngườimàhọmuốntỏrahaysao?

Bằngchứngcủatấtcảviệcnày?Khimộtngườithoátrakhỏicácyếukémcủamìnhvàđạtđượcsựcânbằngsángsuốtthìbóngdángcủatínhdễtựáisẽbiếnmất…

KHOANDUNGMộttừnguyhiểm!Làmột“ngườikhoandung”cónghĩalàngườita“dungtha”…cónghĩa

làngườitachấpnhận(cókhivớisựchiếucốtýkiếncủanhữngngườikhác.Loạikhoandungnàybiểuhiệnmộtcảmgiáctựtônvàkhôngcógiátrịgì.

Sựkhoandungthựcthụlàhànhvicủasựkhônngoanvàmộttrítuệcaocả.Nóxuấtpháttừmộtxáctínsâulắngmàmọingườiđềucólýtùytheogócđứngcủangườiquansát…Mộtngườiđiêncóphải“cũngcólý”đốivớichínhanhtakhôngkhituyênbốmộtchânlýmàchỉmộtmìnhanhtatinnhưthế?

SẦUNÃOMộtdạngcảmxúcđượcgâyrabởinỗiđaukhổtinhthần.Sựsầunãođượcthểhiệnbởinétmặttrĩuxuống,sựgiảmthiểuvậnhànhcủacáccơquan

sinhdưỡng,sựtựkhépmìnhlạivvSầunãocóthểđượcgâyrabởimộtsốccảmxúc,làmnướcmắtchảyđầmđìa,sựrốiloạnvàcuồngđộng*.Nócũngthườngđượcxuấtpháttừtìnhtrạngsuysụptinhthần:đếnlúcnàychủthể“khôngthểnàothoátrakhỏicơnsầunãocủamình”.Ngườitacũngnhậnthấynótrongchứngsuynhượcthầnkinh*,lúckhởiđầucủachứngtâmthầnphânliệt*,v.v…

SINHKHÍSinhkhícókhiphảitùythuộcvàotínhkhívàtìnhtrạngcủathểchất.Nólànguồngốccủa

nhiềuhànhvichứachăn.Việc thíchnghivớicác tìnhhuốngđược thựchiệnmộtcáchmauchóng.Mứcđộcủasinhkhícũngtùythuộcvàomôitrường,hoàncảnhđịadư(núi,biển,khíhậutronglành,khô,ẩmướt)

Vàidạngsinhkhígiảhiệuthểhiệnsựcuồngđộng*,thiểunăngthểchấthoặctinhthần:suynhượcthầnkinh*,cuồngđộng*,v.v…

Vàitínhtìnhvớimộtsinhkhítốtcóthểbị“kềmhãm”bởicácrốiloạntinhthầnnhưlohãi*,dồnnén*,mặccảm*,v.v…

KIÊUCĂNGNgườikiêucăngthườnghaymuốnphôtrương,muốntạoấntượng.Anhtamuốnsáng

chóivàthèmsựchiêmngưỡngcủanhữngngườikhác.Trongkhisựtựcao*làmchoconngườitựkhépmìnhlạitrongsựcaongạovàkhinhbỉthìsựkiêucăngsẽmởrộngtấtcảcáccánhcửatrướcnhữngngườihammộcảmphục…Ngườikiêucănglàmmọithứđểtựđềcao:anhtamuahuychương,chiếmđoạtdanhhiệu,mặcđồngphụcmộtcáchbấthợppháp,khoáclácvớicác

thànhtích,mốiquanhệ,v.v…Sựkiêucănglàsựhoangtưởngtựđạiởcấpthấp…Đươngnhiênsựkiêucăngnhẹlàmộtkhuynhhướngbìnhthườngcủaconngười.Chúng

tachỉcầnnghĩđếnnhững“phôtrương”tínhdụcsángchóivàmuốntạo“ấntượng”.Màđiềunàyvớicảnhững loại chimởcácđảo,phô trươngmàusắccủachúngnhư loàingườikhoekhoangcáicàvạtmớitinhhoặccáiváymớinhất…

Sựkiêucăngcũngđượcnhậnthấyởcácchứngloạnthầnkinh*vàtâmlý*,:cóvàingườibệnhrấthãnhdiệnvìmìnhbịcác“chứngbệnhkhônggiốngai”

Cáikhuyếtđiểmkháphổbiếnnày,cóphảiđãchứngminhmộtcáchđángnểcácmặccảmtựti*củaconngườikhông?

THƯƠNGYÊUSÚCVẬTĐây làmột cảm tình quá đáng đối với súc vật. Những người”yêu súc vật” thường là

nhữngngườithiếutìnhcảmâuyếmvàcámthấymộtmối“hậnthù”sâuxađốivớinhânloại

CreatedbyAMWord2CHM

GHICHÚCỦANHÀXUẤTBẢNDÀNHCHOCÁCĐỘCGIẢCÔNGGIÁO

NHỮNGTHÀNHTỰULẪYLỪNGTRONGTÂMLÝHỌCHIỆNĐẠI

Nếukhoatâmlýhọchiệnđạiđốivớicácbạncóphầnxalạ,vànếuthêmvàođóbạnlàngườicônggiáo,thìcórấtnhiềukhảnăngtácphẩmnàysẽxúcphạmbạn.Tuynhiên,chúngtôitinchắcrằng,nếubạncócanđảm–chúngtôixinnhấnmạnhlàcanđảm–đọchếtnhữngtrangnàyvớitráitimcũngnhưđầuóccủabạn,lầnhồisựtởmlợmlúcbanđầutrướcnhữngkhốnkhổcủaconngườisẽnhườngchỗchomộttìnhcảmkháclàtìnhthương;rồisauđósẽápđặtmộtniềmtinvữngchắcrằngnhiệmvụlàmngườicủachúngta,nhiệmvụlàmngườitốtđẹpcủachúngtacònquantrọnghơnnữa,hứngthúhơnchúngtanghĩ.

1.NGÔNNGỮTrướchếtlàvấnđềngônngữ,mộtthuậtngữsốngsượngcóphầnkinhhoàng.Mộtcách

lạnhlùng,nhàtâmlýhọcsẽnóivớibạnvề loạnluâncủaOEdipe,vềtộigiếtcha,đồngtínhluyếnáinhưthểđólànhữnghiệntượngbìnhthường.

Nhưngđólàmộtxáctíntừkhimônhọcmớinàyđượckhaisinhcáchđâygầnsáumươinăm,córấtnhiềunhàbáchọcđãtỉmỉnghiêncứucácvấnđề(vàmộtsốlớnhọlàngườicônggiáo)đãkhôngnghĩđếnviệcthayđổithuậtngữnày.)

Ngoàira,sựchốngđốicủachúngtôiđốivớinhữngtừquárõràngnàycóthểnàomangmộtýnghĩagìkhácchăng?

Nếucóquánhiềubậcchamẹcảmthấybốirốikhiphảitrảlờicáccâuhỏimàđứatrẻđặtravớitấtcảsựngâythơcủanóthìcóthẽvìhovẫncònbốirốikhicảmnhậnmộtchútgìđóhổthẹnvềcuộcđờitínhdụccủahọ–dùchonócóhợpphápchođếnmứccóthểnàođinữa–trongkhilýtrícủahọcóthểchophéphọcómộtnhậnđịnhđúngmứchơn.Cóthểkhiđứatrẻđặtracâuhỏi,đãlàmchohọsốnglạinhữngbốirốimàchínhhọtrướckiađãlàmchochamẹhọphảibốirối,màhọrấtngạiphảiđểlộramộtphầnkínđáocủaanhnhạycảmcủahọ.Điềunàycũngcắtnghĩatạisaohọlạicưxửnhưnhữngbịcáođangtìmkiếmcáchtránhkhỏicáccạmbẫycủaôngcôngtốviên(BSAndréBerge:Giáodụcgiớitínhvàcảmxúc).

2.TỰNHIÊN–KHÔNGBÌNHTHƯỜNGKhimộtnhàtâmlýhọcnói:“Điềunàylàtựnhiên.Điềuđólàbệnhlý”,ôngtachỉđưara

mộtnhậnxétkhoahọcmàbấtcứmộtphánxétcógiátrịnàocũngđềubịtuyệtđốiloạitrừ.Tuynhiênrấtkhóchomộtngườiphàmđểkhôngnghĩnhưsau“Hànhviđólàtốt.Tháiđộkialàxâu'.

Chínhtrongtácphẩmnàymàcáchhiểulầmnhưthếcóthểxúcphạm.Mộtngườitrungthực,ítquenvớingônngữcủacácnhàtâmlýhọc,cóthểnhảydựnglênvàhéttoángcảlênvìphẫn nộ khi ông ta đọc ở đoạn “Nếu đứa trẻ thực hiện việc thủ dâm đơn độc” chẳng hạn“Ngườitaphảixemviệcthủdâmhoặcthóithủdâmnhưmộthiệntượngtựnhiên,củachíntrườnghợptrênmười”.

Nhàtâmlýhọckhônghềmuốnxácnhậnrằngtháiđộđókhôngphảilàmộttội;ôngtachỉkhẳngđịnhlàkhinàocóhiệntượngnày,vàođộtuổiđó,ởmộtsốlớncontrai,ngườitakhôngnênlolắngtháiquá.Nhưngthêmmộtlầnnữa,việcnàykhôngphảilàmộttộilỗi:vìvấnđềnàykhôngthuộcthẩmquyềncủatâmlýhọc.

Nếunhưthế,tạisaolạidùngtừ“tựnhiên”mộtkhinókhôngrõràng?Mộtthídụsẽlàmchochúngtahiểurõhơn.Đâylàmộtđôivợchồngtrẻvừamớicócuộc

cãilộnđầutiên.Ngườivợsẽkhóctỉtêvớimẹmìnhvàbànày–nếubàtacóchútlươngtri–sẽkhôngkhỏibảorằng“Conkhôngnênlolắng:đólàđiềubìnhthườngmà!Nhấtlàconkhôngđượcnghĩgiađìnhconsắpđổvỡ;vìnếuconnghĩnhưthếnósẽcòntaihạihơnlàtrậncãilộnvừaxảyra”.

Khixácnhậnrằngtronggiađình,vàicuộccãilộnnàođólàchuyệntựnhiên,bàmẹcóphải trongmột chừngmựcnàođóđã tângbốc tháiđộ củađôivợchồng trẻkhông?Trongtrườnghợpcủachúngtacũngthế:việcthủdâm.Đâylàmộthiệntượng“tựnhiên”ởmộtđộtuổinàođó,điềuđócónghĩalàcácnhàgiáodụcphảitínhtrướcđiềuđóvàkhôngđượchoảngsợ;nócũnggiốngnhưlàquantrọnghóacáchànhvinàymàđôikhinócòntaihạihơnchínhbảnthâncủaviệcthủdâm.Đólàđiềumànhàtâmlýhọcmuốnkhẳngđịnh:vàkhônghềphủnhậnhànhviđócóthểcó–màthậtsựnóthườngxảyra–mangmộtsựíchkỷnàođó,mộtsựthiếutìnhthươngnàođómàđứatrẻphảichịutráchnhiệm,trongcáinghĩađơngiảnnhấtcủatừnày.

Nhưvậy,khitácgiảkhẳngđịnhmộttháiđộhoặcmộtphảnứngnàođólàtựnhiên,thìxinquývịkhôngnênvộivảkếtluậnrằngtháiđộđóvềmặtđạolýlàtốhayxấu.

3.TÂMLÝHỌCVỚITÔNGIÁOViệccómộtsốlớnnhàtâmlýhọctheochủnghĩaduyvật,làmộtthựctế.Nhưngtrước

hết,sẽlàmộtsailầmtotátkhingườitalàmmấtcácgiátrịcủacáckháiniệmtâmlýhọcvớilýdolàcáctácgiảcủanhữngthuyếtkhoahọcđóbàytỏcôngkhaimộtlýthuyếtduyvậttrừutượng.

Hơnnữa,córấtnhiềunhàtâmlýhọchiệnđạiđãtuyênbốrằngmộtphươngphápchữatrịtâmlýkhôngtôngiáođãbịtướchếtcácphươngtiệnchủyếucủanó.

Người ta biết cách phân tích tâm lý theo kiểu Freud được giới hạn trong việc làm chongườiýthứcđượccáixấuvàthếgiớicủabóngtối.Nóchỉđơngiảnmởmộtcuộcchiếnmàchođếnbâygiờvẫnlàmộtcuộcnộichiếntiềmtàngvàchỉgiớihạntrongchừngấymàthôi.Phầncònlại,ngườibệnhphảitựtìmcáchđểthoátrakhỏiđó.ChỉtiếcmộtđiềulàFreudkhônghềbiếtconngườitrongchiềudàicủalịchsửkhôngbaogiờcóđủkhảnăngđểđươngđầuvớicácthếlựchùngmạnhcủathếgiớinộitại,cónghĩalàcáivôthức.Vìthếvàobấtcứlúcnàoanhtacũngphảicầnđếnsựgiúpđỡcủatôngiáocủathờiđạiđó.Điềulàmchongườibệnhcảmthấynhẹnhõmlàanhtakhôngtưởngtượngđượcchínhconngườimình,nhưngchỉlàmộtchânlýmàanhtacảmnhậnlàsiêunhiên,đượcthầnkhai,đểgiúpchoanhtathoátkhỏicơnđauđớn(Jung:Sựhồiphụcbằngtâmlýhọc,295–6).

Vớinhữngngườibệnhcủatôiđãbướcquangưỡngcửanửacuộcđờicónghĩalàhơnbamươilămtuổi,khôngcómộtngườinàomàvấnđềsâukínnhấtlạikhôngphảilàtháiđộcủaanhtađối với tôngiáo.Mỗingười trongnhómbệnhnhânđóđềubệnhhoạn,mà trong lầnkhámnghiệmsaucùng,đãđánhmấtđicáimàmộttôngiáosinhđộng,vàobấtcứlúcnào,đãbantặngchocácmônđồcủanó,vàkhôngmộtngườinàođãhồiphụcmàđồngthờitìmlạiđượcniềmtintôngiáophùhợpvớichínhmình.(Cũngđoạnấytrang282).

4.TÂMLÝHỌC,TỰDOVÀTỘILỖIMộtnhàtâmlýhọclàngườiđầytớphụchồilạisựtựdo.Liệupháptâmlýchỉcómỗimột

mụcđích:giảithoát“ngườibệnh”khỏicácnỗisợhãicókhilàvôthức,thúcđẩyngườiđóphảichegiấusựthật,vàápdụngcáchcưxửcủaconđàđiểu.

Cácbạnđãbiếtrằngtừmộtnềngiáodụcsailệch,conngườiyếukémsauđóluônđáplạichỉvớiduynhấtmộtcâutrảlời(câutồinhất)“nhưmộtcâyđànđượclêndâychomỗimộtloạinhạcmàthôi”.Cácbạnkhôngđượcquênrằngđiềunàyluônlàchânlýmặcchoconngườilàmột“bệnhnhân”tâmthần.Trịliệuphápbằngtâmlýhọcsẽlàmchínhxácnhữnggìcầnthiếtđểchoconngườinày–màsựtựdocủaanhtađãbịtróibuộc–cóthểhànhxửlại,hoặcnóitómlại,hànhđộngnhưmộtngườitựdo,nhưmộtngườitinchắcrằngđịnhmệnhcủamìnhtùy

thuộchoàntoànvàochínhbảnthânmình.Cònđiềuliênquanđếntộilỗi,sẽlàđiềuấutrĩkhinghĩkhoatâmlýhọcloạibỏhoàntoàn

kháiniệmtộilỗi.Dĩnhiênlàbạncóthểđọctrongsuốttácphẩmnày,cóvàiđoạnnóivềcảmgiáctộilỗi,có

thểlàmhỏngđicảmộtđờingười.Nhưngđóchỉlàmộttộilỗigiảhiệumàthôi.ĐúngnhưBácsĩMarcelEckđãnói:“gởtộichomộtngườicókhikhôngphảilàxóađitội

đómàchuyểnnóquamộtlĩnhvựckhácxácthựchơn.Vàtôinêurađâymộtthídụthậthay:Mộtngườiphụnữ,mộttrongcácngườibệnhcủatôi,rấtchuđáo,khôngngầnngạiquấy

nhiễungườixưngtộicủamình,bởivìbàtađãdùngchínhcondaođượcdùngđểcắtxúcxíchngàyhômtrướcđẽcắtbơvàosángngàythứsáu…Phântíchtâmlýngườinàychothấybàtacónhiềuáccảmvớingườiemgáitrẻđẹpcủamình.Bàtacóthểthứcsuốtnhiềugiờtrongnhữngđêmmàngườiemgáiđichơitối,hyvọngrằngmộttainạnxecộsẽlàmchomặtngườiembịbiếndạng,làmchocôtabịtậtnguyềnđểchấmdứtcácthànhtíchcửacôta.Sựchuyểnhóacáctìnhcảmtộilỗitrênmộtlĩnhvựcxácthựcđanggiảitỏanỗisợhãicủabàta.(đượcHarngtríchdẫn,I,562).

5.SỰTRINHTIẾT,MỘTĐỨCHẠNHXÁCTHỰCDùtrướchếtnócóvẻnhưthếnàođinữa,cácphântíchtâmlýlúcnàocũngphụcvụcho

sựtrinhtiếtđíchthực.QuảthếsựtrinhtiếtlàkhônggìkháchơnlàsựtựchủvàcáchsửdụngbảnnăngtínhdụctrongcáivaitròlàmngườivàlàmconcủaChúacủachúngta.

Khoatâmlýhọchiệnđạiđãchứngminhrằngbảnnăng,khibịtáchkhỏitrítuệ,sẽkhôngcóngườihướngdẫn,vànănglựccủasựsốngbịtiêutanởmứctốiđa.Nhưngngoàiratrítuệ,nếubịtáchkhỏibảnnăng,sẽtrởnêntrơìvàbấtlực:mộttìnhdụcnghèonàncũngkhônggiúpíchgìhơnsựtrụylạccủamộtcuộcđờitíchcựcvàsángtạo.Hơnnữa,khicholàkhôngbiếtđếncácbảnnăngcủamìnhcónghĩalàdồnnénchúngvàotiềmthứcvàchínhbằnghànhđộngđó,làmchochúngtrởnênnguyhiểmhơn:từtrongsựsâulắngđượcchegiấu,chúngsẽchỉhuyvàđiềukhiểncuộcđờiconngười;vàtừđósẽlàsựngựtrịcủadốitráítnhiềucóýthức.

Tuynhiên,khiđảmbảosựpháttriểncácbảnnănghàihòavàmạnhmẽ,mớichỉlàbướcđầumàthôi:lầnhồitừsựpháttriểnđó,ngườitaphảichuyểntừbảnnăngquatrítuệ,từíchkỷquatìnhthương;chúngtaphảibiếtvậndụngtínhnăngđộngnộitạiđểdấnthânmộtcáchtựnguyệnvàocộngđồngtolớncủanhânloại.

Cũngvìthếmàhônnhânsẽkhônggiảiquyếtmộtcáchtựđộng–nhưrấtnhiềubạntrẻnghĩthế–tấtcảcácvướngmắccóliênquanđếntrinhtiết.Nóichođúng,vấnđềtrinhtiếtvẫntồntạigiữavợchồng,vànótồntạinhưmộtnhiệmvụphứctạp.Bởivìnănglựctínhdục,dùchonócónởrộmộtcáchhợppháptrongđờisốngvợchồng,vẫnphảiđượctrítuệđảmnhận,phảiđượcchuyểnđổithànhmộtnănglựcsángtạocógiátrị,thànhmộtnănglựctinhthần.

Vàthínghiệmđãchứngminhkhôngbiếtbaolần,mộtviệclàmtrọngđạicóthểlàmbiếnđổi bảnnăng tínhdục (cũnghơi giốngnhư sự chuyểnđộng có thể chuyểnđổi thànhnănglượng)đếnmứccóthểlàmchoconngườiquênđicáinhucầusinhlýcủaanhta:màkhảnăngtiếtdụckhôngthểnàolàsựứcchếhết.

Chiasẽebook:http://downloadsachmienphi.com/Thamgiacộngđồngchiasẽsách:Fanpage:https://www.facebook.com/downloadsachfreeCộngđồngGoogle:http://bit.ly/downloadsach