Lentenummer 2012

Natuur & Milieu Natuur & Milieu is het tijdschrift van Werkgroep Isis en verschijnt driemaandelijks op 31 maart, 30 juni, 30 september en 31 december.

Zetel en administratie Werkgroep Isis vzw (secretariaat) Dorpsstraat 8 bus 1 3990 Peer tel. 011/63.37.05 mail: werkgroep.isis@scarlet.be url: www.werkgroepisis.be

Erkenning Werkgroep Isis vzw is een regionale natuur- en milieuvereniging erkend door de Vlaamse Over-heid en aangesloten bij de Bond Beter Leefmili-eu Vlaanderen en de Limburgse Milieukoepel. Werkgroep Isis is werkzaam in Noord-Limburg in de gemeenten Peer, Hechtel-Eksel, Bree, Meeu-wen-Gruitrode, Kinrooi, Neerpelt, Overpelt, Ha-mont-Achel, Lommel en Bocholt en is actief op het vlak van natuurbeheer, natuurbehoud en natuureducatie.

Milieu-informatie NME—Centrum Dorpsstraat 8 bus 1 3990 Peer (Grote-Brogel) maandag tot vrijdag: 08.00u -12.00u In de namiddag: op afspraak

Standpunten en meningen met naamvermelding in dit nummer, zijn niet noodzakelijk die van Werkgroep Isis vzw. Gehele of gedeeltelijke overname van artikels uit dit tijdschrift is toegelaten mits bronvermelding.

2

Lidmaatschap en giften Alleen door het uitbouwen van een voldoende brede basis zijn we bij machte de strijd tegen de continue achteruitgang van ons leefmilieu verder te zetten. Wij rekenen daarom op u, en danken u van harte voor uw trouwe steun. Lidmaatschap wordt verkregen door storting van een vrije bijdrage (minimaal 3 € per lid) op rekening 454-2073951-63 ten name van Werk-groep Isis vzw. Giften vanaf 40 € zijn fiscaal aftrekbaar. Een fiscaal attest wordt u in het begin van 2013 toegestuurd. De storting van de giften en van het lidmaat-schap mogen tezamen gebeuren, mits vermel-ding op het overschrijvingsbewijs. Leden die bovendien het tijdschrift van Orchis en Limburgs Landschap wensen te ontvangen, betalen 25 € lidgeld.

Foto voorpagina : Meeldauwlieveheersbeestje

Bart Raemen

Inhoudsopgave

Colofon

Inhoud

Editoriaal

De Warmbeek ; een (het) buitenbeentje !

Energieke houtkanten voor meer

biodiversiteit

Educatie Workshop : creatief met afval

Werkgroep Isis wint boekenprijs

2011 in een notedop

Kindernatuuratelier

Activiteitenkalender Stiltewandeling

Aanbod voor groepen

Natuurverenigingen kleuren de regenboog

02

03

04

05

13

17

21

22

3

Editoriaal

Het is nog maar enkele jaren geleden dat er in een Noord-Limburgse gemeente een voorstel werd gelan-ceerd om een privé-investeerder luxe-appartementen te laten bouwen in een parkgebied. Dat het hierbij ging om VEN-gebied (natuurkerngebied) werd er echter niet bij verteld. Verzweeg met dit of wist men het zelf niet? In geen van beide gevallen was dat fraai, vanzelfsprekend. De waardevermeerdering die daar-bij zou worden bereikt was 20.000%. Ja, u leest het goed: twintigduizend procent, ofwel 200 maal over kop… Wie kan een beter rendement op zijn investering bedenken? De vraag die zich hierbij opdringt, is of het de taak van de overheid is, om waardevermeerdering voor privé-personen te creëren, of dat waardevermeerdering die de overheid creëert niet per definitie direct bij de overheid zelf terecht dient te komen. En dit alles met de overheidsschuld in het achterhoofd. Er wordt overigens altijd maar gesproken over schulden van de overheid, of over staatsschuld. Maar er wordt wei-nig gesproken over wie de schuldeisers zijn en hoe de schulden zover konden oplopen. Wat is nu eigen-lijk de grond van de zaak? Sinds de jaren ’70 heeft de overheid niet meer de mogelijkheid om zelf geld (lees: waarde) te scheppen via de centrale bank, maar schept de centrale bank geld voor de privé-banken, die dit op hun beurt uitle-nen tegen een hoger rentepercentage aan burgers, aan ondernemingen en… aan de overheid. En daar bovenop gaat de overheid dan nieuwe leningen aan om de vorige schuld te delgen en dempt ze de ene put door het maken van een andere. Of nog gekker: soms neemt ze ook nog de schulden van de banken over en betaalt de gemeenschap dus tweemaal de rekening. De oplossing voor de overheidsschuld kan dus zeer eenvoudig zijn: laat het alleenrecht op het scheppen van geld bij de overheid. Maar degenen die het meeste geld bezitten zijn daar erg voor bevreesd. Want de overheid zou misbruik hiervan kunnen maken en zoveel geld in omloop brengen dat de inflatie uit de hand loopt, zoals in de jaren ’20 van de vorige eeuw in Duitsland is gebeurd. Hoe dan ook, is het niet de taak van de overheid om meerwaarde te scheppen voor privé-personen of privé-ondernemingen. Dat is de taak van de burgers of van de bedrijven zelf, door het maken van pro-ducten of door het leveren van diensten. Want in plaats van maximale winst moet de maximale tewerk-stelling vooral het criterium zijn: hoe produceren we zo efficiënt en zo milieuvriendelijk mogelijk en hou-den we daarbij zoveel mogelijk mensen aan het werk. Want zinvol werk levert niet alleen iets op voor de gemeenschap, maar verhoogt ook het zelfrespect van de burger. Op dit moment is het evenwicht in de machtsverhoudingen tussen markt, overheid en burgermaatschap-pij echter helemaal zoek. Wat dat betreft is het tijd voor een grondige correctie van de “systeemfout”, indien we willen vermijden dat extreme partijen inspelen op het buikgevoel van de burger en misbruik maken van het ongenoegen dat is ontstaan in de maatschappij. Maar wat is nu het verband hiervan met het leefmilieu? Welnu, de overeenkomst is dat ook daar het al-gemeen belang dikwijls moet onderdoen voor het belang van enkelingen of van kleine groepen. Zoals dat het geval is in het voorbeeld van het hierboven vermelde natuurkerngebied. Of nog concreter: dat de gemeenschap steeds moet opdraaien voor het gedrag van enkelen. Denken we daarbij bijvoorbeeld aan de gemeentewerkers die het zwerfvuil langs onze wegen en in onze bossen eindeloos kunnen blijven opruimen… Jean-Pierre Sleurs

4

De Warmbeek;

een (het) buitenbeentje !

1111.Nomen sid omen, of toch koudwatervrees? .Nomen sid omen, of toch koudwatervrees? .Nomen sid omen, of toch koudwatervrees? .Nomen sid omen, of toch koudwatervrees? Adjectieven in namen van waterlopen zijn de gewoonste zaak ter wereld: de Kleine- en de Grote (Nete, Gete), de Zwarte beek, Eau Blan-che en Eau Noire (Viroinval), de Gele en de Blauwe stroom (China). In het Zwitsers kanton Fribourg stromen de War-me en de Kalte Sense, dat is al minder duidelijk. Dat het water van de Fiume freddo, een smelt-waterbeek die van de flanken van de Etna rich-ting Catania stroomt, inderdaad koud zal zijn is ook aannemelijk. Maar dat in onze geliefde streek het warm water zou (uit)gevonden zijn in de WarmbeekWarmbeekWarmbeekWarmbeek lijkt weinig waarschijnlijk.

Enkel tussen de gemeente Grote-Brogel en Peer vormt de beek, die in die sector Vreene-Vreene-Vreene-Vreene-beekbeekbeekbeek genoemd wordt, de grens. In het overige deel van haar loop is de Warmbeek gewoon beek dus. 2. Van Jongemansbeek tot Tongrup.2. Van Jongemansbeek tot Tongrup.2. Van Jongemansbeek tot Tongrup.2. Van Jongemansbeek tot Tongrup. Op haar Belgisch traject van ± 25km± 25km± 25km± 25km, heet ze officieel WarmbeekWarmbeekWarmbeekWarmbeek; in Nederland wordt ze Ton-Ton-Ton-Ton-gelreepgelreepgelreepgelreep (Tongrup) genoemd; terwijl de water-schapsnaam, met zetel te Grote-Brogel, De De De De VreenebeekVreenebeekVreenebeekVreenebeek is. Het waterschap beheert de beek en de beekranden vanaf de oorsprong tot aan Rooie Pier. De officiële naam Warmbeek zouden we als haar familienaam kunnen beschouwen, daar-naast kent ze meerdere roepnamen: stroomaf-waarts gezien zijn dat: JongemansbeekJongemansbeekJongemansbeekJongemansbeek (Erpekom), VreenebeekVreenebeekVreenebeekVreenebeek (Grote-Brogel) ,WarmbeekWarmbeekWarmbeekWarmbeek, BroekbeekBroekbeekBroekbeekBroekbeek (Kaulille, Neer-pelt), in Achel ook nog MolenbeekMolenbeekMolenbeekMolenbeek, TongelreepTongelreepTongelreepTongelreep. Naast verwarring stichtend over de calorische eigenschappen van haar water, is de naam ook

het voorwerp van een (babylonische) spraakver-warring. Een tweede maal dus dat het uitkijken geblazen is met onze beek. 3. Een op het lint getrokken waterspoor van 3. Een op het lint getrokken waterspoor van 3. Een op het lint getrokken waterspoor van 3. Een op het lint getrokken waterspoor van ± 40 k± 40 k± 40 k± 40 kmmmm

De loop is al helemaal opmerkelijk ! Vanaf haar oorsprong, aan het JongemanshofJongemanshofJongemanshofJongemanshof te Erpekom (± 70m) , tot haar monding (in de Dom-mel te Eindhoven (± 22,5m) en 40 km verder, stroomt ze consequent naar het Noorden daarbij slechts, in het Nederlandse gedeelte, welgeteld één brede bocht beschrijvend! Van oorsprong tot monding blijft ze bovendien zo goed als pa-rallel met de Dommel stromen, die bij Eindhoven lichtjes naar het NO afbuigt en a.h.w. de Warm-beek aantaptaantaptaantaptaantapt en zich van haar water verzekert. Aldus is de Warmbeek de enige oostelijke zijri-vier van de Dommel. . . . Het echte buitenbeentje dus!Het echte buitenbeentje dus!Het echte buitenbeentje dus!Het echte buitenbeentje dus! Tweede opmerkelijk feit is dat de Warmbeek eigenlijk geen oostelijke zijrivieren van enige betekenis krijgt, de Kolisloop (Dorperloop), de Prinsenloop en de Oude beek, die allen aan de

westelijke kant stromen zijn haar zijrivieren. De verklaring van dit asymmetrisch vertak-kingspatroon moet ge-zocht worden in de on-dergrond, de tektoniek, van de Kempen. Deze is gekenmerkt door een aantal breuklijnenbreuklijnenbreuklijnenbreuklijnen, die verantwoordelijk zijn voor plotse reliëfverschil-reliëfverschil-reliëfverschil-reliëfverschil-lenlenlenlen. Daardoor zijn de dalhoof-den van beken die oost-waarts afbuigen (Abeek e.d) zeer kort bij de Warmbeek kunnen ko-

men. We zien wel dat het vertakkingspatroon ten N van Hamont wel even terug een klassieke boomstructuur krijgt.

5

Dan maar te rade gaan bij, etymologen en heemkundigen. Zij verklaren de naam als de volksetymologische interpretatie van WaarWaarWaarWaar, WareWareWareWare = grensbeekgrensbeekgrensbeekgrensbeek; een beek die, naast beek te zijn, ook de fysische grens vormt.

De Warmbeek;

een (het) buitenbeentje !

Die lintvormige structuur verklaart ook de Neder-

landse naam TongelreepTongelreepTongelreepTongelreep.

4. Een beek met twee snelheden.4. Een beek met twee snelheden.4. Een beek met twee snelheden.4. Een beek met twee snelheden.

Warmbeek en Dommel nemen een belangrijk

deel van de drainage van het noordelijke deel

van de de zacht naar het noorden uitwaaierende

puinkegel van de Maas, het Kempens plateau,

voor hun rekening.

Globaal heeft de Warmbeek tot voorbij Grote-Brogel het karakter van een vrij snel stromende beek, met diepe oevers en een uitgesproken vallei.

Eenmaal in de omgeving van Rooie Pier, waar ze overgaat naar de vlakte van Bocholt, wordt het een echte laaglandbeeklaaglandbeeklaaglandbeeklaaglandbeek, trager stromend met ondiepe oevers. Zo kent de Vreenebeek in de sector tussen de weg Peer-Bree (Smeetshof) en de Panhofstraat, te Grote-Brogel over een lengte van 2,1 km een verval van 5 m; wat overeenkomt met een hoog-teverschil van van van van 2.3m/km2.3m/km2.3m/km2.3m/km . Over haar gehele lengte van 40 km kent de beek een verval van: 70m(Erpekom) - 22,5 m (Eindhoven) = 47,5m/40 km = 1,19 m/km1,19 m/km1,19 m/km1,19 m/km Onnodig te zeggen dat de vallei naar het noor-den toe steeds minder als landschapselement opvalt. 5. Op verkenning langs de Warmbeek 5. Op verkenning langs de Warmbeek 5. Op verkenning langs de Warmbeek 5. Op verkenning langs de Warmbeek (van Erpekom tot de Achelse kluis)(van Erpekom tot de Achelse kluis)(van Erpekom tot de Achelse kluis)(van Erpekom tot de Achelse kluis) Traject : 24,8km Hoogteverschil : van 70m hoogte naar 32,5m Verval : 1,52m/km In een drietal tochten hebben we de beek stroomafwaarts afgewandeld gedurende de kou-deperiode van feb.2012. We deelden het traject in drie etappes in: a) Erpekom - Rooie Pier(01/02) b) Rooie Pier - kanaal (08/02) c) kanaal - Achelse kluis(13/02) A)De sector beheerd door het waterschap ‘De Vreenebeek’ (11,3km)

6

een smalle gang tussen twee heuvelruggen is de etymologische verklaring van TongeTongeTongeTonge. anderen verklaren de naam als afgeleid van TungriTungriTungriTungri (een volksstam die er zou geleefd heb-ben) + epe = apa, (wat water betekent)

De Warmbeek;

een (het) buitenbeentje !

In droge perioden kan ze tot aan De Vrenen wel eens droog staan. Vanaf de VrenenVrenenVrenenVrenen, neemt het slootkarakter snel af, want de Vrenen Vrenen Vrenen Vrenen zijn een echt watergatwatergatwatergatwatergat !

Talrijke diepe dwarssloten voeren hun water naar de Beek, enkele hebben een echt beekka-rakter; zoals de KievitsbeekKievitsbeekKievitsbeekKievitsbeek,de MaarloseMaarloseMaarloseMaarlose beek en de DeiltDeiltDeiltDeilt, die even voor de begraafplaats van Grote-Brogel in de Vreenebeek uitmonden. Vanaf dat punt verdubbeltverdubbeltverdubbeltverdubbelt het debietdebietdebietdebiet! De beek is hier een levenslustig en permanent stromend waterloopje, dat zijn eigen weg baant. Zelfs tijdens de historisch droge zomer van droge zomer van droge zomer van droge zomer van 1976197619761976, kwam ze in de Vrenen niet droog te staan!Weldra is ze mans genoeg om richtinggevend element te zijn voor de inplanting van de Brogel-

se gehuchten PanhovenPanhovenPanhovenPanhoven en BroekkantBroekkantBroekkantBroekkant en Lo-Lo-Lo-Lo-broekbroekbroekbroek. Toch zijn heel de Vrenen cultuurland met weiden en maisakkers. De oogstmachines lieten zwaar doorwoelde percelen achter. Door het vriesweer waren ze toch goed bewandelbaar. De vallei is vrij diep ingesneden; ter hoogte van Het Het Het Het WaerthofWaerthofWaerthofWaerthof te Grote- Brogel is er een hoogtever-schil van meer dan 3m van valleibodem tot pla-teuhoogte nabij de begraafplaats ! Met een klas werd er in een zijsloot een verval van ± 2 cm/m gemeten.

Vanaf de Panhovenstraat tot voorbij de weg Kaulille – Kleine Brogel (N747) is de vallei duide-lijk minder uitgesproken, meermaals is de beek verlegd; nu eens stroomt ze ten oosten, dan weer ten westen van haar TalwegTalwegTalwegTalweg (laagste punt) en is de hoofdgeul herleid tot een obscuur loop-je. Er werden parallelle en dwarssloten aangelegd, allemaal kunstwerken ten behoeve van ont- en bewatering. Ter hoogte van de Broekkant in Grote-Brogel is de beek zelfs gesifoneerd en loopt er een hië-hië-hië-hië-rarchisch lagere afwateringssloot onder de beek rarchisch lagere afwateringssloot onder de beek rarchisch lagere afwateringssloot onder de beek rarchisch lagere afwateringssloot onder de beek door....

7

Aanvankelijk is de Jongemansbeek Jongemansbeek Jongemansbeek Jongemansbeek vanaf haar oorsprong tot de kruising met de N73 niet veel meer dan een uit de kluiten gewas-sen ontwateringssloot; rechtlijnig, sterk uitge-diept, maar toch al met een duidelijke vallei (plateau-reliëf), het debiet stelt (nog) niet veel voor, kortom een door de landbouw en het waterschap goed onderhouden sloot. Een beek die bij het handje genomen wordt; een embryonaal riviertje. Om het met Bart De Wever te zeggen: “ Flu-vius in statu nascendi.”

Het landschap kreeg, vanaf Smeetshof stroomaf-

waarts gezien, door het rechtlijnig verloop van de

vallei, het open karakter, de kale akkers, overdekt

met een horizonverleggend, zonovergoten

sneeuwlaagje, iets van een Groningse wijdsheid!

Vrenen: volksetymologische interpretatie van Vroente, vroonte, vreunte = heerenland, domein-goed. Vrone, vroon = heerlijkheid des heeren, open-baar (gemeent) vs. privaat -Gemene weide, Vroente (perceelsnaam), Vrundenweg (Herent)

Het is in deze sector dat de gidsen van Werk-groep Isis een exploratieve tocht uitgewerkt hebben. Deze winter stond(staat ) het educatieveeducatieveeducatieveeducatieve pro-gramma van Werkgroep Isis in het teken van de beekbeekbeekbeek: er is naast de interactieve tentoon-stelling in het NME :“ Sta eens stil bij de beek!”:“ Sta eens stil bij de beek!”:“ Sta eens stil bij de beek!”:“ Sta eens stil bij de beek!” ook de mogelijkheid voor de ingeschreven klassen om de tentoonstelling te combineren met een namiddagwandeling langsheen de een namiddagwandeling langsheen de een namiddagwandeling langsheen de een namiddagwandeling langsheen de Vreenebeek; Vreenebeek; Vreenebeek; Vreenebeek; het thema:“Wandel eens langs :“Wandel eens langs :“Wandel eens langs :“Wandel eens langs een beek!”,een beek!”,een beek!”,een beek!”, lag dan ook voor de hand.

7

De Warmbeek;

een (het) buitenbeentje !

Nergens op het hele traject van Erpekom tot Rooie Pier zijn er beekbegeleidende bossen, overal reikt het cultuurland tot tegen de beek. Het laatste stuk voor de Rooie Pier, is de beek weer richtinggevend voor de Kauliller gehuchten WinterdijkWinterdijkWinterdijkWinterdijk en Het Hostie.Het Hostie.Het Hostie.Het Hostie.

De valleien van Z – N verlopende beken, zoals Warmbeek en Dommel, vertonen een licht asymmetrischasymmetrischasymmetrischasymmetrisch profiel. De oostelijke flank is net iets steiler dan de wes-telijke. Waarbij de gehuchten op de oostelijke flank, zoals Broekkant, Lobroek, Winterdijk en Hostie zich op die hogere, en drogere flank vrij dicht tegen de beek, konden ontwikkelen.

B) Van Rooie Pier tot het kanaal Bocholt-Herentals (4,5km) Een betoverend stukje Warmbeek is de door-tocht doorheen het gebied RooieRooieRooieRooie PierPierPierPier !

De goed 4 km, vanaf het Hostie tot aan de sifon onder het kanaal, krijgt de Warmbeek, zoals ze vanaf hier genoemd wordt, een fantastisch mooi aspect. Woorden als: idyllisch, pittoresk, juweel-tje, zijn hier op hun plaats! Weg zijn alle ingre-pen! Als een serpentine beschrijft de beek hier tallo-

ze meanders, die meermaals tot hoefijzervormi-ge landinsluitsels geleid hebben . In een ondiepe bedding schuift ze tussen moe-rasbosjes van de ExschoorExschoorExschoorExschoor zachtjes via de Bos-uil naar het kanaal. Hier stroomt de beek door een deel van de Liller dorpskom; menig gezin kan er prat op gaan de prachtige Warmbeek kronkelend door de tuin te zien vloeien ! Mooi om zien en kenmerkend voor haar karakter, was er in deze sector duidelijke ijsvorming aan de beekoevers.In het stroomopwaartse gedeelte, was er door de hogere stroomsnelheid op het plateau, van ijsvorming geen sprake. C) Vanaf het kanaal tot de Achelse kluis (± 9 km))))

Van de intentie om de beek verder langs de oevers te bewandelen, moesten we al snel af-zien . Ten noorden van het kanaal loopt ze door de wateringen, de talrijke diepe sloten en het sterk verruigd terrrein doen ons besluiten de vallei via landbouwwegen te volgen en de beek zo vaak mogelijk te kruisen. Zo bereiken we via de trage weg ‘Otterdijk’Otterdijk’Otterdijk’Otterdijk’, in het gehucht Broekkant, Broekkant, Broekkant, Broekkant, genietend van het fraaie

8

(Ho(f)stede of groep van hofsteden; waar-

schijnlijk het oudste gehucht van Kaulille !)

Dit verschijnsel, zo leren het ons de geomorfo-

logen, is te wijten aan langdurige verschillen

in sneeuwbedekking en afsmeltingsduur, waar-

door de ene dalflank langer aan erosieproces-

sen onderhevig is geweest dan de tegenover-

liggende.

rooirooirooirooi, rode, roy = gerooid stuk, open stuk in een bos-gebied, ook in: Gruitrode, Kinrooi, Plockroy) pierpierpierpier ( parre, perk = afgezoomd, omheind, afgelegen ge-bied ook in: Peer en Pelt( Palethe)).

De Warmbeek;

een (het) buitenbeentje !

landschap, bestaande uit grote blokpercelen, vaak met indrukwekkende bomenrijen afgezet, de BroekkantmolgenBroekkantmolgenBroekkantmolgenBroekkantmolgen of Geuskensmolen .Geuskensmolen .Geuskensmolen .Geuskensmolen . De beek blijft ons meanderend begeleiden, vlak voor de molen is er een stuw ingebouwd. De bereidwillige bewoner is een verhelderende gesprekspartner. Zo vertelt hij dat de beek hier niet via een bypass langs de molen loopt, ge-woon een kleine stuw in de beek vlak bij de mo-len volstond en zou volstaan om het rad (opnieuw) aan te drijven. Hij legt ons zijn plan-nen uit om de molen te reactiveren, toont ons de ‘pegel’ ‘pegel’ ‘pegel’ ‘pegel’ (zwarte vlek op het muurtje) die het maximale stuwpeil, vastgelegd in de stuwrecht-acte, aangeeft. Het is zijn bedoeling het stuw-recht terug te krijgen. Enigszins zuchtend vertelt hij dat al zijn verbou-wings- en molenaarsplannen eerder traagjes vorderen. Het komt er op neer dat de administra-administra-administra-administra-tieve en bureaucratische molentieve en bureaucratische molentieve en bureaucratische molentieve en bureaucratische molen, in afwachting va de reële molen, alvast langzaam maalt.langzaam maalt.langzaam maalt.langzaam maalt.

Daarna volgen de observaties aan : de HoekHoekHoekHoek, de EilandjesEilandjesEilandjesEilandjes, het bosgebied Lange ElsLange ElsLange ElsLange Els, de Koe-Koe-Koe-Koe-broekerweg,broekerweg,broekerweg,broekerweg, de TomperwegTomperwegTomperwegTomperweg en het Mulke.Mulke.Mulke.Mulke. Overal blijft de beek ons bekoren door haar me-anderend karakter. De beekvallei is in dit gedeelte zeker en vast een landschappelijk en ecologisch pareltje. De talrijke meanders, ondergraven oevers, on-gelijke waterdiepte en oever- en beekvegetatie

bieden de geschikte biotopen voor een gevari-eerde waterfauna. Een vrij lange omweg brengt ons tot de KluisKluisKluisKluis. Het komt ons voor, dat de Trappisten de beek vlak voor de grens met Nederland, op de cultuur-schok van de overgang naar dit waterbouwkun-dig, beekverleggend, kanaliserend, ruilverkave-lingsland, hebben willen voorbereiden door ze in haar laatste Belgische km te kanaliserenkanaliserenkanaliserenkanaliseren en in te dijkendijkendijkendijken. De ontwatering van de lager gelegen gronden ten zuiden van de Kluis gebeurt via parallelle sloten, die stroomafwaarts opnieuw op de beek aansluiten. Als een statig kanaaltje van 5 m breed stroomt ze door de landerijen en langs het kloostererf naar de grens waar ze plots ……….. heet!

Een gesprek met een toevallig aanwezige land-bouwer uit het gebied maakt ons duidelijk dat er in een beekvallei als die van onze Warmbeek, altijd wel een spanningsveld zal bestaan tussen economie en ecologie. Om de Tongelreep te zien, doen we een omme-tje langs de kluis. Onze weemoedigheid over de evolutie van een en ander vatten we samen in dit ene zinnetje:“Er “Er “Er “Er groeit een bos in de kloostertuingroeit een bos in de kloostertuingroeit een bos in de kloostertuingroeit een bos in de kloostertuin.” Besluit:::: Van Erpekom tot aan de Kluis hebben we de beek zien evolueren van slootje tot een echte levendige, heldere, statige beek.

9

De Warmbeek;

een (het) buitenbeentje !

Tot aan Rooie Pier staat het waterschap ‘De Vreenebeek’ in voor het onderhoud van deze, de landbouw ten dienste staande, waterloop. Een echte beek, zoals dat van beken in de boe-ken staat, wordt ze vanaf Rooie Pier. Om uiteindelijk aan de Kluis, geordend en wel overgegeven te worden aan de goede zorgen van de Nederlanders. Als ze dan niet echt een WarmWarmWarmWarmbeek is, dan toch zeker een hartverwarmendehartverwarmendehartverwarmendehartverwarmende beek! 6. Zit er vis in de Warmbeek ?6. Zit er vis in de Warmbeek ?6. Zit er vis in de Warmbeek ?6. Zit er vis in de Warmbeek ? Het antwoord op deze veel voorkomende en begrijpelijke vraag haalde ik uit een visbe-standsopnamerapport van BW ( Instituut voor Bosbouw en Wildbeheer). Het is een bemonste-ring uitgevoerd tussen 19 en 22 april 2004, aan-gevuld met gegevens uit 1998 en 2009. De Warmbeek werd op 4 punten bemonsterd; de ligging het punt in Sint-Huibrechts-Lille werd niet nader omschreven.

10

Tabel 1Tabel 1Tabel 1Tabel 1 pH O2 mg/l

T ° C O2 (verz.) % V

(m/s) Br. m D.m

Debiet M3/s

KaulilleKaulilleKaulilleKaulille 6,7 10 11,9 10/10,8 93 %

0,47 2,54 0,41 0,490

Rooie PierRooie PierRooie PierRooie Pier 6,6 12,5 14,4 12,5/10,2

123%

St.St.St.St.----H.H.H.H.----LilleLilleLilleLille 6,8 13,2 10,5 13,2/10,4

127 % 0,40 3,30 0,58 0,770

AchelAchelAchelAchel MulkeMulkeMulkeMulke

8 12,5 9,8 9,8/10,6

92% 0,38 3,30 0,45 0,560

In tabel 1 staan een aantal fysische karakteris-tieken van de beek. De minimale hoeveelheid opgeloste zuurstof van 5 tot 6 mg/l nodig voor viswater, wordt ruimschoots overschreden. We kunnen stellen dat de Warmbeek een zuurstofrijkezuurstofrijkezuurstofrijkezuurstofrijke beek was in de lentelentelentelente van 2004. Hetgeen nog geen reden is om euforisch te zijn over de waterkwaliteit.

De Warmbeek;

een (het) buitenbeentje !

11

X X X X = 2004200420042004 Y = 1998 Z = 2009

paling

riviergrondel

vetje

giebel

blankvoorn

rietvoorn

bermpje

Am. hondsvis

snoek

beekforel

3D stekelbaars

bittervoorn

10 D stekelb.

zonnebaars

baars

AANTAL SP.

Kaulille XXXX X X X X Y Z

XXXX Y Z

Y

XXXX XXXX Y Z

XXXX Z

6 4

Rooie Pier

XXXX Y

XXXX Y

XXXX Y

Y

XXXX Y

XXXX XXXX XXXX Y

Y

Y

XXXX 8 8

Neerpelt XXXX Y Z

XXXX Y Z

XXXX Y

Y

XXXX Y Z

XXXX XXXX Z

XXXX Z

Y Z

Y

Y Z

XXXX Z

8 8

‘t Mulke XXXX Y

XXXX Z

Y

XXXX Y

XXXX

Z

Y

Z

XXXX Y Z

Y

Y Z

5 7

Vissoorten

Samenvattend kan er gesteld worden volgens het rapport, dat de Warmbeek en zijbeken die vis bevat-

ten, overwegend van een matigematigematigematige tot goedegoedegoedegoede kwaliteit scoren. Riviergrondel en bermpje zijn de meest

gevangen soorten;

De Warmbeek;

een (het) buitenbeentje !

De Tongelreep (de beek in Nederland) De Tongelreep (de beek in Nederland) De Tongelreep (de beek in Nederland) De Tongelreep (de beek in Nederland)

16,250 km, van 32,5 m naar 22,5 m hoogte: ver-val 0,61 m/km. Dit verval is minder groot dan er nodig is voor een goed aflopende riolering. Via de Achelse kluis stroomt de Tongelreep hier langs het Leenderbos, de Valkenhorst met de visvijvers door Valkenswaard en Aalst en door de Genneper Parken naar Eindhoven, waar ze, zoals gezegd, zich in een hiërarchische spurt met de, van zijn lijn afwijkende Dommel, de kaas ( in casu haar water) van het brood laat halen en hier als rivier ophoudt te bestaan. De beek verandert vanaf de grens niet alleen van naam, maar ook van aspect. Talrijk zijn de historische ingrepen . Om te beginnen waren er, zoals hoger beschreven, de Trappisten !Ingrijpend was kanalisatie van 1890 van het deel ten westen van het Leenderbos ten behoeve van de aanleg van visvijvers. Thans is de viskwekerij verdwenen en verloren de vijvers hun functie. Het waterschap De Dommelwaterschap De Dommelwaterschap De Dommelwaterschap De Dommel, verantwoordelijk voor de beek, heeft de Tongelreep de functie waternatuurwaternatuurwaternatuurwaternatuur gegeven. Dit inrichtingsproject werd in september 2005 gestart, een en ander gebeurde in samenwer-king met Brabants Landschap, de gemeente Valkenswaard en Staatsbosbeheer. Resultaat is, sinds eind 2006, een totaal nieuw een totaal nieuw een totaal nieuw een totaal nieuw gebiedgebiedgebiedgebied. De natuurlijk loop van de beek is hersteld, er werd een vistrap aangelegd, vier oude visvijvers fungeren als thans waterberging, een vijfde als rietzuiveringsmoeras. Twee nieuwe wandelroutes werden uitgezet, twee vogeluitkijktorens staan er om de talrijke watervogels te kunnen observeren. Voor de opening van het nieuw ingerichte gebied heeft Ivo de Wijs een gedicht geschreven, waar-van ik graag een strofe met etymologische in-houd weergeef:

Geraadpleegde bronnen :

Plaats– en persoonsnamen te Grote-Brogel—Jaak Nouwen, licentiaatsverhandeling

Frans Creemers, ontvanger-griffier watering De Vree-nebeek

Toponymie van Overpelt, Kaulille—Jos Molemans

‘Het Liller Heem’ - Tijdschrift heemkundige kring Sint-Huibrechts-Lille

E.H. Jan Kwanten, ere-deken van Peer, medewerker heemkundige kring ‘De Kapetulie’ Achel

Landschapswandeling in de Warmbeekvallei, Eindwerk Kempengids (Ine Reynders, Guido Jansen, Marcel Versmissen)

Visbestandsopname Warmbeek en Dommel 2004 IBW2004.124

De Unieke Vloeiweiden, Eindwerk (1980) groep na-tuurgidsen (waaronder ondergetekende)

www.afstandmeten.nl

www.bhic.nl

Jaak Weltens, Lid gidsengroep Werkgroep Isis Jaak Weltens, Lid gidsengroep Werkgroep Isis Jaak Weltens, Lid gidsengroep Werkgroep Isis Jaak Weltens, Lid gidsengroep Werkgroep Isis

12

Wie hier wandelt, maakt contact met de historie.

Vroeger trof men, voor wie kort is van memorie, Hier het

trotse volk der Tungri, krijgshaftig en beroemd.

Tungri trokken langs de Epe, dat is water,

Wat meteen verklaart, dat zoveel eeuwen later

Onze Tongelreep ook Togrup wordt genoemd.

Opm. Beeknamen in Noord-Brabant kennen

nogal eens het achtervoegsel ‘op’op’op’op’ ( -Keersop),

‘ep’ep’ep’ep’ (Rosep) of ‘up’up’up’up’; de etymologische interpre-

tatie van ‘apa’ � ‘epe’ wat dus water betekent

Energieke houtkanten voor meer

biodiversiteit.

1.Een stukje geschiedenis1.Een stukje geschiedenis1.Een stukje geschiedenis1.Een stukje geschiedenis Houtkanten zijn elementen die gedurende eeu-wen een erg belangrijke rol speelden in de toen-malige landbouwpraktijk. Van vermoedelijk de 13e eeuw tot de 19e eeuw werden ze in onze contreien veelvuldig aangelegd. Niet alleen in onze regio gebeurde dit, maar van ongeveer Portugal tot Duitsland vinden we zeer gelijkaardi-ge houtkantennetwerken terug. Houtkanten vervulden in die tijd verschillende belangrijke functies, afhankelijk van de streek en de omstandigheden. Hieronder een kort over-zicht: Eerst en vooral dienden zij om een eigendom af te bakenen. Wie een stuk ‘woeste grond’ ontgon, wilde dit duidelijk zichtbaar afgebakend hebben. Een houtkant is hiervoor prima geschikt. In vele regio’s vervulden houtkanten ook een belangrijke drainerende functie. Je moet name-lijk weten dat de grondwatertafel in de Kempen in die tijd een heel stuk hoger was. Om aan ak-

kerbouw te kunnen doen, was het nodig deze watertafel te verlagen. Een netwerk van houtwal-len met bijhorende grachten vervulde deze func-tie. De grachten aan de kant van de akker drai-neren het perceel, de gracht aan de buitenkant houdt zure (heide-) water buiten het perceel. Het hout op de wal doet dienst als ‘pomp’: Door eva-potranspiratie verdampt een boom immers heel wat water. Ook naar gewasbescherming bood een houtkan-tennetwerk heel wat voordelen. Naast de recht-streekse bescherming tegen windschade en vervliegen van de grond leverde houtkanten voor sommige gewassen ook een productieverhoging op. Een houtkantennetwerk heeft immers een invloed op de temperatuur en de luchtvochtig-heid op het perceel, wat op zijn beurt de produc-tie beïnvloedt. Houtkanten hadden ook een functie naar veeke-ring, niet zozeer om dieren binnen een perceel te houden (weilanden zoals we nu kennen zijn relatief recent), maar vooral om dieren buiten het akkerperceel te houden. De houtkanten leverden ook jaarlijks de nodige hoeveelheid hout die voornamelijk werd gebruikt om de bakoven te stoken (= energie om brood te bakken). Houtkanten waren in hakhoutgebruik, wat betekende dat een houtkant om de 9-12 jaar gekapt werd. Vanuit de stronk groeiden opnieuw twijgen die na 9-12 jaar voldoende gegroeid wa-ren om opnieuw geoogst te kunnen worden. Doordat elk jaar een deel van het houtkantennet-werk gekapt werd als energiehout, ontstond in een regio een mozaïek van houtkanten in ver-schillende stadia: van pas gekapt tot kaprijp. Dit fenomeen is ecologisch gezien erg interessant. Dit cyclisch gebruik van houtkanten is doorge-gaan tot ongeveer halverwege de 20e eeuw, waarna het stilviel, met gekende ecologisch na-delige gevolgen.

13

Toelichting door Toelichting door Toelichting door Toelichting door Regionaal Landschap Lage KempenRegionaal Landschap Lage KempenRegionaal Landschap Lage KempenRegionaal Landschap Lage Kempen

Eerder in dit tijdschrift verscheen een artikel Eerder in dit tijdschrift verscheen een artikel Eerder in dit tijdschrift verscheen een artikel Eerder in dit tijdschrift verscheen een artikel waaruit een grote bezorgdheid bleek voor de waaruit een grote bezorgdheid bleek voor de waaruit een grote bezorgdheid bleek voor de waaruit een grote bezorgdheid bleek voor de toekomst van onze houtkanten en in het bijzon-toekomst van onze houtkanten en in het bijzon-toekomst van onze houtkanten en in het bijzon-toekomst van onze houtkanten en in het bijzon-der het beheer ervan. Een aantal kritische op-der het beheer ervan. Een aantal kritische op-der het beheer ervan. Een aantal kritische op-der het beheer ervan. Een aantal kritische op-merkingen hielden ook verband met acties van merkingen hielden ook verband met acties van merkingen hielden ook verband met acties van merkingen hielden ook verband met acties van het Regionaal Landschap Lage Kempen. Regi-het Regionaal Landschap Lage Kempen. Regi-het Regionaal Landschap Lage Kempen. Regi-het Regionaal Landschap Lage Kempen. Regi-oooonnnnaaaaaaaallll LLLLaaaannnnddddsssscccchhhhaaaapppp LLLLaaaaggggeeee KKKKeeeemmmmppppeeeennnn ddddeeeeeeeelllltttt ddddeeeezzzzeeeellllffffddddeeee bezorgdheid en werkt momenteel aan een pro-bezorgdheid en werkt momenteel aan een pro-bezorgdheid en werkt momenteel aan een pro-bezorgdheid en werkt momenteel aan een pro-ject om voor het behoud en beheer van onze ject om voor het behoud en beheer van onze ject om voor het behoud en beheer van onze ject om voor het behoud en beheer van onze houtkanten een duurzame, breed gedragen houtkanten een duurzame, breed gedragen houtkanten een duurzame, breed gedragen houtkanten een duurzame, breed gedragen oplossing te zoeken. In dit artikel vertellen we u oplossing te zoeken. In dit artikel vertellen we u oplossing te zoeken. In dit artikel vertellen we u oplossing te zoeken. In dit artikel vertellen we u meer over deze plannen en onze aanpak. Er meer over deze plannen en onze aanpak. Er meer over deze plannen en onze aanpak. Er meer over deze plannen en onze aanpak. Er zullen in de komende jaren immers heel wat zullen in de komende jaren immers heel wat zullen in de komende jaren immers heel wat zullen in de komende jaren immers heel wat ––––soms vrij drastischesoms vrij drastischesoms vrij drastischesoms vrij drastische---- werken gebeuren aan werken gebeuren aan werken gebeuren aan werken gebeuren aan houtkanten om de broodnodige verjonging en houtkanten om de broodnodige verjonging en houtkanten om de broodnodige verjonging en houtkanten om de broodnodige verjonging en vermeerdering van inheemse soorten aan te vermeerdering van inheemse soorten aan te vermeerdering van inheemse soorten aan te vermeerdering van inheemse soorten aan te pakken.pakken.pakken.pakken.

Energieke houtkanten voor meer

biodiversiteit.

2. Houtkanten, ecologisch waardevolle elemen-2. Houtkanten, ecologisch waardevolle elemen-2. Houtkanten, ecologisch waardevolle elemen-2. Houtkanten, ecologisch waardevolle elemen-tentententen Wat maakt houtkanten nu zo interessant voor onze biodiversiteit? Er zijn verschillende aspec-ten. Variatie in types: door het verschil in gebruik en functie vroeger ontstonden ook verschillende types houtkanten. Houtkanten met knotbomen op plaatsen waar de windschermfunctie erg be-langrijk was, houtkanten met een groot aandeel essenhakhout in de buurt van een wagenmaker, houtkanten met zware eiken in de buurt van wa-termolens, enz. Deze variatie maakte houtkan-ten voor verschillende diersoorten interessant. Steenuilen en vleermuizen profiteren bijvoor-beeld van holtes in knotbomen. Maar ook het cyclisch gebruik van houtkanten zorgde voor een extra variatie. Een pas gekapte houtkant bijvoorbeeld krijgt erg veel licht en warmt goed op tijdens warme voorjaarsdagen, iets wat heel wat insecten bijzonder op prijs stel-len. Vogels van dicht struikgewas zoals nachte-gaal, braamsluiper, tuinfluiter komen vooral in een iets later groeistadium voor, bijv. na 4 tot 6 jaar na de oogst. In feite zorgt cyclisch beheer ervoor dat één houtkant achtereenvolgens een tiental verschillende ‘biotoopjes’ levert, elk inte-ressant voor andere soorten planten en dieren. De ruimtelijke spreiding van oogsten zorgde ervoor dat al deze soorten die voorkeur hebben voor een bepaalde fase in de hergroei van een houtkant altijd wel ergens in de buurt hun favo-riete plekje vonden. Ze verhuisden als het ware jaar na jaar mee doorheen het landschap. Doordat het houtkantennetwerk vroeger zeer uitgebreid was en goed op elkaar aansloot, deed dit netwerk voor heel wat soorten ook dienst als verbindingsnetwerk. 3. Huidig houtkantenbeheer, de problemen en 3. Huidig houtkantenbeheer, de problemen en 3. Huidig houtkantenbeheer, de problemen en 3. Huidig houtkantenbeheer, de problemen en knelpuntenknelpuntenknelpuntenknelpunten Zoals eerder aangehaald viel het gebruik van het cyclisch oogsten van houtkanten halverwege de 20e eeuw stil. Er kwamen immers makkelijkere

brandstoffen op de markt (o.a. steenkool en aardolie) die de behoefte naar takhout uit hout-kanten verdrongen. Bovendien werd kunstmest beschikbaar zodat de productie zeker op de voedselarme Kempense zandgronden enorm vergroot werd. Grotere machines werden be-schikbaar zodat de perceelsgrootte toenam. Kortom, de houtkanten hadden niet enkel hun economische functie verloren, ze stonden ook nog eens aardig in de weg voor de vernieuwde landbouwpraktijken. Het gevolg is algemeen gekend: op heel wat plaatsen verdwenen de houtkanten en het netwerk werd flink uitgedund. Waar ze behouden bleven groeiden ze uit tot smalle bosjes of bomenrijen. Heel wat soorten die sterk verbonden waren met de afwisseling en dynamiek in het houtkantenlandschap gingen zienderogen achteruit. Een tegenreactie vanuit natuurorganisaties heeft er (gelukkig) voor gezorgd dat op heel wat plaat-sen toch nog houtkanten gevrijwaard konden worden. Een zware vergunningsprocedure leid-de ertoe dat het zomaar verwijderen van hout-kanten werd afgeschrikt. Maar… hoe meer de bewaarde houtkanten uit-groeiden tot smalle bosjes of bomenrijen, hoe duidelijker het werd dat het cyclisch beheer op-nieuw ingang moest vinden. De typische soorten bleven immers verder achteruit gaan. Verschil-lende initiatieven gebaseerd op subsidies wer-den in het leven geroepen. Maar algemeen gezien kunnen we volgende conclusies trekken:

� Subsidies zijn beperkt in tijd en ruimte. Subsidies voor achterstallig beheer zijn nog te vinden, maar voor cyclisch beheer is het erg beperkt

� Een cyclisch houtkantenbeheer op land-schapsschaal op basis van subsidies is een utopie, onbetaalbaar en oncontro-leerbaar (controleren kost ook geld). Ver-wachten dat in deze tijden van economi-sche crisis het budget voor dergelijke subsidies drastisch zal vergroten, lijkt ook niet realistisch

14

Energieke houtkanten voor meer

biodiversiteit.

� De motivatie om op lange termijn echt zorg te dragen voor deze landschapsele-menten is relatief beperkt. Wanneer de subsidie wegvalt of dreigt weg te vallen, stopt de zorg en dus ook het cyclisch beheer.

4. Oplossingen? Inspiratie uit het buitenland4. Oplossingen? Inspiratie uit het buitenland4. Oplossingen? Inspiratie uit het buitenland4. Oplossingen? Inspiratie uit het buitenland Moeten we onze houtkanten en hun bijhorende soorten dan maar opgeven? Nee! Maar wat ons betreft moeten we het over een andere boeg gooien. De oplossing ligt eigenlijk voor een stuk in het verleden, maar dan wel met een modern jasje… Begin 2011 bezocht het RLLK een project in Bas-Normandië. Deze streek staat onder andere gekend om zijn typische bocagelandschap, een landschap met een sterk uitgewerkt houtkanten-netwerk. Ook zij maakten zich grote zorgen om het stilvallen van het cyclisch gebruik van hout-kanten. Houtkanten verdwenen stilaan of ge-raakten in verval, net zoals bij ons. De vrees dat hun meest typische landschapselement voor-goed zou verdwijnen, zette een groep mensen ertoe aan om een volgend uniek project op te starten. Vanuit de vaststelling dat subsidies geen garan-tie zijn op een duurzaam behoud en een ge-waarborgd cyclisch beheer van houtkanten, zijn zij de mogelijkheid gaan onderzoeken om op-nieuw een economisch waardevol product uit hun houtkanten te gaan oogsten: houtsnippers om lokale gebouwen mee te verwarmen. Daarvoor richtten ze een coöperatieve op met lokale ‘antennes’. Een ‘antenne’ is een regio van ongeveer 15 km doorsnede waarbinnen hout uit landschapselementen wordt geoogst en gebruikt voor lokale verwarming. Binnen een ‘antenne’ werd volgende korte keten proces opgestart: Landbouwers oogsten en verhakselen hout uit hun houtkanten volgens een door de coöperatie-ve opgemaakt plan. Ze transporteren de snip-pers naar een centrale droogloods van de coö-

peratieve. De landbouwers worden voor hun snippers en het werk betaald door de coöpera-tieve.

Valorisatie van snippers uit houtkanten in Nor-mandië (RLLK): oogsten, verhakselen, transpor-teren en drogen. Na een jaar drogen verkoopt de coöperatieve gebruiksklare snippers aan hun klanten: ge-meenten, particulieren, die hun gebouwen ver-warmen met deze snippers. Deze klanten beta-len in vergelijking met fossiele brandstof gevoe-lig minder voor hun verwarming en halen de investeringskost van een nieuwe ketel er relatief snel uit.

15

Energieke houtkanten voor meer

biodiversiteit.

Project in Normandië (RLLK): stockage aan huis en verbranding in een speciale snipperketel. Naast het behoud en goed beheer van de hout-kanten heeft deze werkwijze dus nog een voor-deel voor de regio: zij worden voor hun energie-voorziening een stuk onafhankelijker. Ze halen een deel van hun energie immers uit hun eigen landschap en bepalen zelf de prijzen via de coö-peratieve. Doordat er elk jaar snippers nodig zijn is een goede spreiding van het oogsten noodza-kelijk. Meer informatie over dit project vind je op de website van RLLK (www.rllk.be), waar een korte film over het project te bekijken is. 5. Toepassing in Limburg: de plannen5. Toepassing in Limburg: de plannen5. Toepassing in Limburg: de plannen5. Toepassing in Limburg: de plannen Dit systeem lijkt ons een goede basis te vormen voor het behoud en beheer van onze Limburgse houtkanten. Het biedt een oplossing aan de knelpunten rond de beperkingen van de subsi-dies en valt volgens ons goed te verenigen met ecologische doelstellingen, op voorwaarde dat dit goed voorbereid en georganiseerd wordt. Daarom zal Regionaal Landschap Lage Kempen de komende jaren sterk inzetten op het in gang zetten van een economisch rendabel, maar te-gelijk ook ecologisch verantwoord gebruik van hout uit onze houtkanten. Hiervoor zullen we tal van partnerorganisaties (natuurorganisaties,

ANB, landbouwers, gemeenten, enz.) betrekken. Met nadruk kiezen we voor samenwerken met landbouw(coöperaties). Landbouwers bezitten veel houtkanten en kunnen door ze te beheren opnieuw een economisch rendement uit de hout-kanten halen. Al heeft het gebruik en beheer van houtkanten door landbouwers zeker 2 generaties stilgelegen, in deze tijd van zoeken naar her-nieuwbare energie kunnen houtkanten weer een waarde krijgen. En wat je waardevol vindt, daar draag je zorg voor. Enkele voorbeelden van acties die we de ko-mende periode zullen ondernemen:

� Opmaak van een streekplan: welke types van houtkanten willen we waar, rekening houdend met ecologische en cultuurhisto-rische doelstellingen?

� Voorbereidende werken aan onze hout-kanten: exotenbestrijding, eerste achter-stallig beheer van oude hakhoutstoven of knotbomen.

� Opstart van een pilootproject: we oog-sten, transporteren, stockeren een eerste keer snippers uit houtkanten: een belang-rijk leerproces

� Oprichten van een vennootschap die de commerciële activiteiten moet regelen (aankoop en verkoop van snippers)

� Opzetten van klankbord- en werkgroepen om verschillende thema’s verder uit te werken: vb. monitoring, wetgeving, com-municatie…

Met dit vernieuwende initiatief wil het Regionaal Landschap Lage Kempen een jarenlange trend van achteruitgang van ons landschap doorbre-ken. We geloven er in dat dit op deze manier kan. Samen met alle betrokken actoren zullen we de komende jaren intensief aan dit project werken. Meer informatie: Regionaal Landschap Lage Kempen vzw, Joep Fourneau, 011 78 52 59, joep.fourneau@rllk.be.

16

Educatie

Workshop: creatief met afval.

Woensdag 22 februari 2012Woensdag 22 februari 2012Woensdag 22 februari 2012Woensdag 22 februari 2012 Hallo, ik ben Joyce en loop dit jaar stage bij Werkgroep Isis. Als stageactiviteit heb ik de workshop creatief met afval georganiseerd. De-ze ging door onder de krokusvakantie Het sloeg heel goed aan want binnen de kortste keren zat de workshop al vol. Iedereen begon meteen heel creatief te knutse-len met het afval wat we allemaal hadden inge-zameld. De workshop duurde van half 2 tot half 5. Rond 3 uur hebben we een kleine pauze ingelast. Zo kon iedereen even een luchtje scheppen of even ontspannen. De kinderen genoten van lekkere cake en een drankje tijdens de pauze. Na de pauze is iedereen weer vlot naar de knut-seltafels gegaan om hun kunstwerken verder af te maken.

Af en toe moest er iemand geholpen worden met zijn of haar knutselwerkje. Hiervoor stond ik ge-lukkig niet alleen. Ik had de hulp van mijn 2 zus-sen, Judith en Jannica, en nog 3 andere vrijwilli-gers van Werkgroep Isis Soetkin, Anke en Harry.

Tijdens de workshop was aan de andere kant van het gebouw ook de mogelijkheid om naar de tentoonstelling te gaan. Hiervoor moest je je niet inschrijven en kon je zo heen gaan. De tentoon-stelling gaat over de beek en leg uit hoe de beek ontstaat, wat de functie is van de beek,… . Het is op een spelende manier bijleren want de tentoonstelling bestaat uit allemaal proefjes en spelletjes.

17

Educatie

Er zijn hele mooie kunstwerkjes uitge-Er zijn hele mooie kunstwerkjes uitge-Er zijn hele mooie kunstwerkjes uitge-Er zijn hele mooie kunstwerkjes uitge-komen.komen.komen.komen. Zo heeft er Lennert de ganse namiddag aan een prachtig piratenschip gewerkt.

Een exotisch eiland met mooie palmbomen. Merith maakte paasversiering en een cadeau-kaartje.

3 lachende mannetjes.

Amilia maken een mooi poppetje met allemaal kleine spulletjes. Evi maakte een grote raket.

18

Educatie

19

Werkgroep Isis wint boekenprijs; En ook u kunt een boek verdienen!

In de prijzen vallen is altijd leuk. Zeker als het prijzen met inhoud en waarde zijn. Maar meer nog dan In de prijzen vallen is altijd leuk. Zeker als het prijzen met inhoud en waarde zijn. Maar meer nog dan In de prijzen vallen is altijd leuk. Zeker als het prijzen met inhoud en waarde zijn. Maar meer nog dan In de prijzen vallen is altijd leuk. Zeker als het prijzen met inhoud en waarde zijn. Maar meer nog dan dat is het fijn om een erkenning te krijgen voor het harde werk en om bevestiging te krijgen van het dat is het fijn om een erkenning te krijgen voor het harde werk en om bevestiging te krijgen van het dat is het fijn om een erkenning te krijgen voor het harde werk en om bevestiging te krijgen van het dat is het fijn om een erkenning te krijgen voor het harde werk en om bevestiging te krijgen van het maatschappelijke nut en de maatschappelijke noodzaak van de activiteiten die we organiseren. Na de maatschappelijke nut en de maatschappelijke noodzaak van de activiteiten die we organiseren. Na de maatschappelijke nut en de maatschappelijke noodzaak van de activiteiten die we organiseren. Na de maatschappelijke nut en de maatschappelijke noodzaak van de activiteiten die we organiseren. Na de Baron Suetensprijs voor ons Integraal Beheersplan Hobos en de HenriBaron Suetensprijs voor ons Integraal Beheersplan Hobos en de HenriBaron Suetensprijs voor ons Integraal Beheersplan Hobos en de HenriBaron Suetensprijs voor ons Integraal Beheersplan Hobos en de Henri----FordFordFordFord----prijs voor de herinrichting prijs voor de herinrichting prijs voor de herinrichting prijs voor de herinrichting van de hoogstamboomgaard daar, worden we nu erkend voor onze educatieve inzet om burgers en van de hoogstamboomgaard daar, worden we nu erkend voor onze educatieve inzet om burgers en van de hoogstamboomgaard daar, worden we nu erkend voor onze educatieve inzet om burgers en van de hoogstamboomgaard daar, worden we nu erkend voor onze educatieve inzet om burgers en vooral jongeren te leren over natuur en milieu en hen bewust te maken van de noodzaak tot bescher-vooral jongeren te leren over natuur en milieu en hen bewust te maken van de noodzaak tot bescher-vooral jongeren te leren over natuur en milieu en hen bewust te maken van de noodzaak tot bescher-vooral jongeren te leren over natuur en milieu en hen bewust te maken van de noodzaak tot bescher-ming van dit kostbare goed.ming van dit kostbare goed.ming van dit kostbare goed.ming van dit kostbare goed.

Het initiatief kwam van ECI en Meubelen Heylen uit Peer. Hun “Grote Boekenkast Weggeefactie“ beloonde 30 Vlaamse organi-saties en verenigingen die zich inzetten voor het goede doel. Zangeres Sandrine was meter van deze actie en deelde de prijzen uit. Zij had zelf mee mogen kiezen uit alle inzendingen en zei hierover: “Het was een moeilijke keuze, want iedereen helpt mensen op zijn eigen manier. Het mooie aan dit initiatief is dat je hiermee heel veel organisaties een duwtje in de rug geeft, instellingen die zelf vaak de middelen niet hebben om geld te spenderen aan boe-ken. Want een boek wordt helaas toch nog altijd een beetje bekeken als een luxepro-duct”.

Het belang van Limburg, 14/12/2011

De 30 laureaten werden gekozen uit 700 genomineerden, waaronder Werkgroep Isis. En ja hoor, voor onze educatieve schoolacti-viteiten werden wij, als één van de 9 Lim-burgse laureaten, beloond met 2 boekenrek-ken die wij goed kunnen gebruiken in onze natuur- en milieueducatieve bibliotheek. En er is meer! De rekken zaten vol (boeken natuurlijk). De boeken die wij kunnen gebruiken voor onze informatieve natuur- en milieubib of voor onze NME-bib stellen wij graag te uwer beschikking voor ontlening. Voor de boeken die geen direct raakvlak hebben met onze werking hebben wij een andere regeling getroffen.

Indien u 3 nieuwe leden aanbrengt Indien u 3 nieuwe leden aanbrengt Indien u 3 nieuwe leden aanbrengt Indien u 3 nieuwe leden aanbrengt mag u gratis een boek kiezen.mag u gratis een boek kiezen.mag u gratis een boek kiezen.mag u gratis een boek kiezen.

Voor 5 nieuwe leden mag u twee Voor 5 nieuwe leden mag u twee Voor 5 nieuwe leden mag u twee Voor 5 nieuwe leden mag u twee boeken naar keuze meenemen.boeken naar keuze meenemen.boeken naar keuze meenemen.boeken naar keuze meenemen.

De thema’s zijn zeer uiteenlopend. Van ro-mans en tv-novelles over politiek, koken, kinderboeken, enz… Op die manier doen wij onze leden een ple-zier, trachten wij ons ledenaantal te vergro-ten en vinden wij een nuttige bestemming voor de boeken.

Educatie

In 2011 namen 3709 deelnemers3709 deelnemers3709 deelnemers3709 deelnemers deel aan educatieve activiteiten georganiseerd door Werkgroep ISIS. De meeste deelnemers waren leerlingen van het basisonderwijs, nl. 3408 leerlingen.

In totaal waren er 204 educatieve activitei-204 educatieve activitei-204 educatieve activitei-204 educatieve activitei-tentententen verspreid over het werkingsgebied. Klassen van scholen deden hiervan 181 activiteiten. De overige 23 activiteiten wa-ren gericht op een specifieke doelgroep of voor het grote publiek.

Ongeveer 75 personen kwamen langs voor advies en/of ontlening van NME materialen of lespakketten. Ook via deze dienstverle-ning bereiken we indirect zeer veel kinde-ren, jongeren en volwassenen.

Zoals voorgaande jaren werd ook in 2011 met veel partnerspartnerspartnerspartners samengewerkt, zoals met de natuurgidsen, met IVN Valkenswaard, met het Regionaal Landschap Lage Kem-pen, met Natuurpunt Noord-Limburg, met Natuurpunt Hamont-Achel, met het Agent-schap van Natuur en Bos, met stad Lom-mel, met Limburgs Landschap, met CVN, met GRIS Bree, met BBL en met vele ba-sisscholen.

In het kader van de samenwerking LIOsamenwerking LIOsamenwerking LIOsamenwerking LIO, op-

gestart in 2008, werd samen met Limburgs

Landschap en Orchis een educatief project ‘

Het regenboogpad’ ontwikkeld. Dit project is

gerealiseerd in 2011 en wordt aan het pu-

bliek voorgesteld in mei 2012.

20

2011 in een notedop.

NieuNieuNieuNieuw in 2011 w in 2011 w in 2011 w in 2011

� Jassen en fleeces voor gidsen en Jassen en fleeces voor gidsen en Jassen en fleeces voor gidsen en Jassen en fleeces voor gidsen en

personeel met opdruk van Werk-personeel met opdruk van Werk-personeel met opdruk van Werk-personeel met opdruk van Werk-

groep Isis.groep Isis.groep Isis.groep Isis.

� Vegers voor Vlinders in Bosland.Vegers voor Vlinders in Bosland.Vegers voor Vlinders in Bosland.Vegers voor Vlinders in Bosland.

� Realisatie van Regenboogpad.Realisatie van Regenboogpad.Realisatie van Regenboogpad.Realisatie van Regenboogpad.

� Stage lopen bij Werkgroep IsisStage lopen bij Werkgroep IsisStage lopen bij Werkgroep IsisStage lopen bij Werkgroep Isis

� Twee mooie boekenrekken vol Twee mooie boekenrekken vol Twee mooie boekenrekken vol Twee mooie boekenrekken vol

boeken gewonnen ! boeken gewonnen ! boeken gewonnen ! boeken gewonnen !

Kindernatuuratelier

21

Activiteitenkalender

22

Activiteitenkalender

21

start : van 13.30u tot 15u30

waar: parking langs de Lossing bij het Woutershof te Kinrooi prijs : 3€ (inclusief jaar lidmaatschap), leden 2012 gratis

Stiltewandeling Stamprooierbroek

maandag mei

22

Een stiltewandeling is een unieke ervaring. Alles wat je hoort zijn je eigen voetstappen en de natuur. Vooral de vogels kwetteren luid en divers in de maand mei. Ook het ritselen van de bladeren, van muizen, eek-hoorns, enz… Stilte zijn we niet gewend. Je moet al een heel groot natuurgebied uitzoeken en er middenin staan om geen verkeer of andere menselijke activiteiten te horen. De wandeling wordt geleid door een gids van Werk-groep Isis.

Vooraf inschrijven is nodig. Inschrijven kan tot en met 15 mei.Vooraf inschrijven is nodig. Inschrijven kan tot en met 15 mei.Vooraf inschrijven is nodig. Inschrijven kan tot en met 15 mei.Vooraf inschrijven is nodig. Inschrijven kan tot en met 15 mei. Beperkt aantal deelnemers Beperkt aantal deelnemers Beperkt aantal deelnemers Beperkt aantal deelnemers (groep mag niet te groot zijn voor een optimale stilte-ervaring) Inschrijven door te bellen naar 011/633705 of te mailen naar werkgroep.isis.rene@scarlet.be met ver-

melding volledige naam en adres van elke deelnemer.

Organisatie Werkgroep Isis i.s.m. Okra KinrooiOrganisatie Werkgroep Isis i.s.m. Okra KinrooiOrganisatie Werkgroep Isis i.s.m. Okra KinrooiOrganisatie Werkgroep Isis i.s.m. Okra Kinrooi

Aanbod voor groepen/verenigingen Vegers voor vlinders Cultuurhistorische landschapswandeling op het Hobos Interactieve les over klimaatverandering

Voor meer info, zie : www.werkgroep.isis@scarlet.be

Activiteitenkalender

23

Activiteitenkalender

23

Activiteitenkalender

23

Activiteitenkalender

23

Natuurverenigingen kleuren de regenboog

Wist je dat je de kleuren van de regenboog echt kan beleven? Je kan ze niet enkel zien, maar ook ruiken, voelen en zelfs proe-ven! De natuurverenigingen Werkgroep Isis vzw, Orchis vzw en Limburgs Landschap vzw sloegen de handen in elkaar. Het re-sultaat zal je dag kleuren! Dankzij ‘Het Regenboogpad’‘Het Regenboogpad’‘Het Regenboogpad’‘Het Regenboogpad’ ervaar je een natuurwandeling, waarbij de zintuigen van zowel insecten als van mensen aan bod komen. Hoe zien vliegen de wereld? Welke geur hoort bij de kleur geel? Wat voel je in het voeldoosje? Als zintuigen uitge-schakeld worden, beseffen we pas echt hoe belangrijk ze zijn ... Vanzelfsprekend zijn de kleuren van de regenboog de ‘rode dra-ad’ in deze beleving. De regenboog is uit elkaar gespat. Door bij iedere kleur stil te staan en de opdrachten goed uit te voeren, wordt de regenboog, kleur voor kleur, hersteld. Als je in je missie slaagt, ontdek je een kleurrijke schat! Het Regenboogpad, een natuureducatief project waarbij zintuiglijk waarnemen centraal staat, is een realisatie van de drie genoemde vzw’s.

---- op zondag 29 aprilop zondag 29 aprilop zondag 29 aprilop zondag 29 april 2012201220122012 kan je kennismaken met ‘Het Regenboogpad’ vanuit het bezoekerscentrum in Hengelhoef. Vanaf 14u tot 17u vertrekt er elk uur een begeleide tocht (telkens max. 14 deelnemers). Vanaf 2 mei is het pakket ontleenbaar in het bezoekerscentrum. Ideaal voor gezinnen! Meer info: in-fo@limburgs-landschap.be of 011 53 02 50. ---- op zondag 29 april 2012op zondag 29 april 2012op zondag 29 april 2012op zondag 29 april 2012 neemt Orchis vzw je mee op een begeleide natuurwandeling doorheen het rustige Hoelbeek en Eigenbilzen. Tijdens deze wandeling, die openstaat voor iedereen, maken wij kennis met de prachtige Krombeekvallei en wordt het Regenboogpad voorgesteld. Vertrek: om 14 uur op het Eigenbilzerplein te Eigenbilzen (Bilzen). Nadien kunnen kleuterscholen Het Regenboogpad ontlenen in het Natuur- en milieucentrum Orchis te Munsterbilzen. Meer info: www.orchisvzw.be - ernaorchis@gmail.com - 089 50 10 19. - Op woensdag 13 juniOp woensdag 13 juniOp woensdag 13 juniOp woensdag 13 juni 2012 zijn leerkrachten en directies van het kleuteronderwijs en buitengewoon onderwijs welkom op een workshop om kennis te maken met 'Het Regenboogpad'. Vanaf september kunnen kleuterklassen deze activiteit doen onder begeleiding van een gids van Werkgroep Isis. Inschrijving voor de workshop van woensdag 13 juni kan via els.werkgroep.isis@scarlet.be.

Terwijl Werkgroep Isis en Orchis zich met dit Regenboogpad richten naar kleuterscholen, zal Limburgs Landschap zich toespitsen op gezinnen.

SocioSocioSocioSocio----cultureel tijdschriftcultureel tijdschriftcultureel tijdschriftcultureel tijdschrift

Vzw Werkgroep Isis

Dorpsstraat 8 bus 1

3990 Peer

Meer info en contact

www.werkgroepisis.be

Verschijnt driemaandelijks

Jaargang 41 nummer 1

Datum van uitgifte: 31 maart 2012

Toelatingsnummer: 5.2.0/1-38/837

Afgiftekantoor: 3990 Peer

V.u. J.-P. Sleurs, Oude weg 24, 3930 Hamont-Achel

5.2.0/1-38/837